Diospa munayninta ruwananchikpaq huñunakuypi yanapawaqninchik qillqapa sapaq yachachikuyninkuna
5-11 JULIO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | DEUTERONOMIO 11, 12
“¿Imayna yupaychananchiktam Jehova Diosqa munan?”
it-1-S pag. 97 § 6
Tukuy vidanchikwan
Tukuy vidanchikwanmi yupaychana. Bibliapim wakinpiqa niwanchik Jehova Diosta tukuy vidanchikwan yupaychanapaq, wakinpiñataq kuyaspanchik tukuy sunqunchikwan yupaychanapaq (Dt 4:29; 11:13, 18). Deuteronomio 6:5 nin: ‘Yupaychasqanchik tayta Diostam kuyanki tukuy sunquykiwan, tukuy vidaykiwan hinaspa tukuy kallpaykiwan’, nispa. Jesuspas nirqam ‘tukuy yuyayninchikwan’ Jehova Diostaqa yupaychananchikpaq (Mr 12:30; Lc 10:27). Bibliam niwanchik Diostaqa tukuy vidanchikwan chaynataq tukuy sunqunchikwan yupaychanamanta. ¿Imanasqataq chaynata niwanchik? Chayta entiendenapaq kaypi piensarisun: Huk runam sirvienten kananpaq patronninta niykunman. Ichaqa chay runaqa patronninpaqqa imatapas ruwapunman manam kuyasqanraykuchu, aswanqa obligasqa kasqanraykum mana munastin (tupachiy Ef 6:5; Col 3:22). Chaymi ñuqanchikqa kallpanchakunanchik Diosta tukuy vidanchikwan hinaspa tukuy sunqunchikwan kuyasqanchikrayku paypa munayninta ruwananchikpaq, Diosqa churinpa vidanwanmi rantiwarqanchik (tupachiy Mt 5:28-30; Lc 21:34-36; Ef 6:6-9; Flp 3:19; Col 3:23, 24).
it-1-S pag. 104 § 5
Altar
Taytacha-mamachata yupaychaq runakunam altarpa waqtanpi kullukunata, suytu rumikunata sayachiqku, chaykunata ñutunankupaqmi Israel runakunata Jehova Diosqa kamachirqa (Ex 34:13; Dt 7:5, 6; 12:1-3). Canaan lawpi runakunam wawa-churinkuta taytacha-mamachakunapaq kañapuqku, chay ruwayninkutaqa Israelpa mirayninkunaqa manam qatipakunankuchu karqa (Dt 12:30, 31; 16:21). Jehova Diosta yupaychanankupaqqa huk llaqtallapim altarnin karqa, chayllapim Israelpa mirayninkunaqa yupaychananku karqa. Babilonia lawpi runakunapam ichaqa Istar sutiyuq mamachankuta yupaychanankupaq 180 altarninku tukuy sitiopi kakurqa (Dt 12:2-6, 13, 14, 27). Jordan mayuta chimparuptillankum yupaychaqnin runakunata Diosqa kamachirqa mana labrasqa rumikunawan altarninta ruwapunankupaq. Chay altartam Josuey ruwachirqa Ebal muqupi (Dt 27:4-8; Jos 8:30-32). Israelpa mirayninkuna allpata rakinakuruptinkum Rubenpa, Gadpa hinaspa Manasespa wakin ayllun Jordan mayupa hichpanpi hatun altarta ruwakururqaku. Chay ruwasqankumanta wakin ayllukuna yacharuspankum “Diosmantam karunchakuchkanku” nispa piñakurqaku. Ichaqa yacharurqakum Jehova Diosta yuyanankupaq ruwasqankumanta (Jos 22:10-34).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
it-1-S pag. 1058 § 2
Gerizim Urqu
Manaraq wañukuchkaspan Moisespa nisqanman hinam llapallan Israel runakuna Ebal urqupi chaynataq Gerizin urqupi huñunakurqaku, chaypachaqa pusaqninkuqa karqa Josueyñam. Chay huñunakusqankupim Israel runakuna uyarirqaku kasukuspankuqa achka bendicionkunata chaskinankumanta, mana kasukuspankuñataq sasachakuypi tarikunankumanta. Gerizim urqu lawpim sayarqaku Simeon ayllu, Leviy ayllu, Juda ayllu, Isacar ayllu, Josey ayllu hinaspa Benjamin ayllu. Ebal urqu lawpiñataqmi sayarqaku wakin suqta ayllukuna. Levitakunañataqmi karqaku chay iskaynin urqupa wayqunpi, chaypim kachkarqa Diospa baulninpas (Dt 11:29, 30; 27:11-13; Jos 8:28-35). Gerizin urqu lawpi kaqkunam bendecisqa kanankumanta ‘arí, munanikum’, nispa nirqaku. Ebal lawpi kaqkunañataqmi nirqaku ‘mana kasukuspaykuqa mana allinpiyá tukullasaqku’, nispa. Gerizin lawqa karqa sumaq allpam, Ebal lawñataqmi karqa millapa rumillaña allpa. Chay allpakuna imaynapuni kasqanmanta biblia mana willawaspanchikpas, niwanchikmi chay huñunakuypi Jehova Diospa kamachikuyninkunata llapallanku uyarinankupaq ñawinchasqankuta. Chaytam uyarirqaku ‘qarikuna, warmikuna, warmakuna hinaspa paykunawan yachaq huk law llaqtayuqkuna’ (Jos 8:35). Israel runakunaqa llapallankum maymi kasqallankumanta uyarirqaku. Yaqachusmi chayqa atikurqa kasqanku law pukru kasqanrayku (qaway EBAL, MONTE).
12-18 JULIO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | DEUTERONOMIO 13-15
“Wakchakunata yanapanankupaqmi Jehova Diosqa kamachirqa”
it-1-S pag. 689 § 4
Diezmo
Leviypa ayllunmanta sacerdotekunapaq diezmota quspankupas yaqachusmi huk diezmotapas quqkuraq. Chay qusqankutaqa Diosta yupaychanankupaq hatun huñunakuyman risqankupim mikuqku. Jerusalen llaqtamanta karu llaqtakunapi yachaqkunaqa diezmo qusqankuta apayta mana atispankuqa qullqinpiñam apaqku hinaspam chay qullqiwan Jerusalenpi huñunakuypi kaspanku imatapas rantiqku hinaspa Diospa qayllanpi mikuqku (Dt 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27). Sapa kimsa wata tukuyta chaynataq suqta wata tukuytam diezmonkuta huñuqku llaqtankupi kaq Leviy kasta sacerdotekunapaq, huk law llaqtayuq runakunapaq, viudakunapaq chaynataq mana tayta-mamayuqkunapaqpas (Dt 14:28, 29; 26:12).
it-1-S pag. 148
Kacharinapaq wata
Qanchis kaq watatam sutichaqku “manukuqkuna pampachana” wata nispa (Dt 15:9; 31:10). Chay watapim allpata watantin samachiqku (Ex 23:11). Chaymantapas manukusqankuta manaña paganankupaqmi rimanakuqku. Chay watam chaynata ruwaqku Jehova Dios kamachisqanrayku. Wakin runakunam ichaqa ninku: “Chay qanchis watapiqa Israel runakunaqa manam manunkutaqa mañaqkuchu chay wata pipas mana tarpukusqanrayku, mana llaqtamasinkumantam ichaqa mañaqku pagapunankupaq”, nispa (Dt 15:1-3). Wakinqa ninkuraqmi: “Wakcha llaqtamasinman manusqallantam manañaqa mañaqkuchu, negociota ruwananpaq manusqantam ichaqa mañaqku”, nispa. Mana pagapuptinqa quejamansi apanakuqku (The Pentateuch and Haftorahs, edición de J. Hertz, Londres, 1972, págs. 811, 812).
it-1-S pag. 831
Sirviente
Patronpaqpas chaynataq sirvientepaqpas karqam kamachikuykuna. Israel kasta runakunam huk law llaqtayuq runakunata sirvienten kananpaq rantiqku. Chay sirvientetaqa patronninkum churinkumanña quykuq hinaptinmi wañukunanku punchawkama mana kacharisqa karqaku (Le 25:44-46). Llaqtamasin kaq sirvientekunatam ichaqa qanchis wata tukuyta utaq pichqa chunka wata tukuyta kachariqku. Paykunataqa manam usuchirqakuchu aswanqa pagopaq llamkapuqninta hinam uywarqaku (Ex 21:2; Le 25:10; Dt 15:12). Israelpa kastan runa sirviente kananpaq kikinta rantikuruspanqa patronninman pagaykuspanmi utaq familian pagaykuptinmi kacharisqa kanman. Kacharisqaqa kanmanmi qanchis wata manaraq tukuytapas utaq pichqa chunka wata manaraq tukuytapas. Hayka wata servinanpaq faltasqanman hina pagaykapuspanmi kacharisqa kanman (Le 25:47-52; Dt 15:12). Hebreo kastamanta kaq patronqa llaqtamasinta kacharispanqa imallatapas quykunanmi karqa chay sirviente vida pasananpaq (Dt 15:13-15). Casarasqaña kachkaspanku sirviente kaqkunaqa kacharisqa kaspankuqa iskayninkum lluqsinanku karqa. Manaraq casarakuchkaspa sirviente kaqmi ichaqa patronninpa qusqan warmita chaynataq chaypi churi-wawankunata patronninman saqinan karqa. Warminta chaynataq churi-wawankunata mana saqiyta munaspanqa patronnintam ninan karqa alisnawan rinrinta uchkunanpaq hinaptin wañukunan punchawkama patronninta servinanpaq (Ex 21:2-6; Dt 15:16, 17).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
w06-S 1/4 pag. 31
Astawan yachay munaqkunapaq
¿Imatam yachachwan Exodo 23:19 kayna nisqanmanta: “Amam uña cabrachataqa mamanpa lechenpiqa yanunkichu”?
Kayna kamachikuytam bibliapi tarinchik kimsa kutita. Jehova Diospa kayna kamachisqanwanmi yachanchik payqa imatapas allinta ruwananchikta munasqanta. Chaymantapas kay kamachikuywanmi yachanchik Diosqa llakipayakuq kasqanta. Chaymantapas Diosqa munarqam payta yupaychaq runankuna pantasqa religionpa ruwasqanta ama ruwanankupaq (Exodo 34:26; Deuteronomio 14:21).
Chaymantapas, cabra uñata utaq ima uñatapas mamanpa lechenpi yanuyqa manam allinchu Jehova Diospaqqa karqa. Lechetaqa Diosqa unancharqa uñachakunata qispichinapaqmi. Chaymi Jehova Diosqa mana munarqachu ima uñachatapas mamanpa lechenpi Israel runakuna yanunankutaqa. Yachayniyuq runam nirqa: ‘Mamanpa lechenpi uñachata yanuyqa karqa Diospa unanchasqanta mana kaqpaqpas hapiy hinam’, nispa.
Chaymantapas runakunam ninku: “Ñawpaq tiempopiqa runakunam taytachankupaq ima uñachatapas mamanpa lechenpi yanuqku, chaytaqa ruwaqku taytachanku parachinanta munaspankum”, nispa. Chaychiki Diosqa mana munarqachu Israel runakuna chayta ruwanankutaqa. Moisespa chaskisqan kamachikuypim sutilla nirqa chay ruwaykunata Jehova Dios millakusqanta (Levitico 20:23).
Chaymantapas, kuyapayakuq kasqanraykum Jehova Diosqa mana munarqachu cabra uñata mamanpa lechenpi yanunankutaqa. Chayna kamachikuykunam karqa Jehova Dios animalkunata kuyasqanrayku, manam munarqachu animalkunata ñakarichinankutaqa. Chaymantapas, Jehova Diosqa kamachirqam mamanwan qanchis punchaw uñacha karuptinña nakayta munaspaqqa nakanankupaq. Diosqa kamachirqataqmi mamantawan kuskataqa uñachata ama nakanankupaq. Kamachirqataqmi mallquchakunataqa ama mamantawan kuskataqa apakunankupaq nitaq ima pisquchatapas runtuntawan kuskataqa ama apakunankupaq (Levitico 22:27, 28; Deuteronomio 22:6, 7).
Chaynaqa Diospa kamachikuyninkunaqa allinmi karqa. Arí, Diospa kamachikuyninkunaqa yachachiwanchikmi llakipayakuq, kuyapayakuq hinaspa Jehova Dios imayna kasqanta riqsinapaq (Salmo 19:7-11).
19-25 JULIO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | DEUTERONOMIO 16-18
“Allinta juzganapaq kamachikuykuna”
it-1-S pag. 454 § 2
Ñawsayaymanta
Diosmi llapa juezkunata kamachirqa ama ima regalotapas chaskikunankupaq, chaynapi quejapi kaqkunaman mana mayqanmanpas sayapakunankupaq. Diosqa juezkunataqa nirqataqmi sumaqta yachaykuspa pitapas juzganankupaq. Bibliapim nin: ‘Amam chaskinkichu mana allin ruwanaykipaq regalotaqa, chay regalokunaqa allin ruwaqkunatapas pantachinmi’, nispa (Ex 23:8). Bibliaqa nintaqmi: ‘Regalokunaqa yachayniyuqkunatapas ñawsayachinmi’, nispa (Dt 16:19). Allin juezña kaqpas ima regalotapas chaskikuruspanqa mayqan quejakuqmanpas sayapakunmanmi. Bibliaqa juezkunataqa nintaqmi: “Juez kaspaykiqa allinllatam arreglanki, amam sayapakunkichu wakchamanpas nitaq apumanpas”, nispa (Le 19:15). Arí, juezqa manamá apumanqa apu kasqanraykuchu sayapakunan karqa chaynapi runakunapa allin qawasqan kananpaqqa (Ex 23:2, 3).
it-2-S pag. 507
Numero
Iskay. Ñawpaq Israel nacionpiqa iskay utaq kimsa testigokunapa siminwanmi pitapas juezkunaqa sentenciaqku, chaynatataqmi kunanpas Diospa llaqtanpi ruwanku (Dt 17:6; 19:15; Mt 18:16; 2Co 13:1; 1Ti 5:19; Heb 10:28). Kikin Jehova Diosninchikmi testigo karqa kay allpa pachaman churin Jesusta salvawananchikpaq kachamusqanmanta, chayna kasqantam Jesus nirqa: “Chaskisqaykichik Moisespa leyninpipas qillqasqam kachkan: ‘Iskay testigopa willakusqanmi chiqapqa’, niq. Ñuqam kani kikiymanta testigakuq, kachamuwaqniy hanaq pacha taytapas ñuqamantataqmi testigakun”, nispa (Jn 8:17, 18.)
it-2-S pag. 892 § 4
Sacerdotemanta
Sacerdotekunallam Diospa leynintaqa sumaqta yachachiqku chaynataq juzgaypipas yanapakuqku. Juezkunapa mana juzgay atisqankutaqa sacerdotekunañam juzgarqaku (Dt 17:8, 9). Sacerdotekunam juezkunawan kuska riqku wañusqa runata tariruspankuqa imaynata ruwanankupaq ninankupaq (Dt 21:1, 2, 5). Warminta qusan celosaspanqa sacerdotemanmi apanan karqa sacerdote juzgananpaq. Diospa yachachikuyninman hinam sacerdoteñataq juzgarqa. Chaynakuna pasakuptinqa kikin Jehova Diosmi sacerdotentakama juzgarqa (Nu 5:11-31). Sacerdotekunapa utaq juezkunapa ima quejatapas allichasqankutaqa kasukunankum karqa, mana kasukuqqa wañuchisqam kanan karqa (Nu 15:30; Dt 17:10-13).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
it-1-S pag. 900
Qarquy
Iskay testigopa willakusqanwanmi hucha ruwaqtaqa wañuchiqku. Huchayuq kasqantaqa rikunanku karqa iskay runakunam chaynapi huchayuqmi ninankupaq (Dt 19:15). Chaymi chay rikuqninkunaraq puntataqa rumiwan chamqananku karqa (Dt 17:7). Chamqasqankuwanmi qawachirqaku Jehova Diospa kamachikuyninta mana kasukuqkunata chiqnisqankuta, hinaspa Diospa runankuna chuya kasqankuta. Chaymantapas, chayta qawaspankum pipas sumaqta yachaykusparaq pimantapas willakunanku karqa.
26 JULIO–1 AGOSTO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | DEUTERONOMIO 19-21
“Jehova Diospaqqa ancha chaninniyuqmi vidanchikqa”
Qatipakusun Jehova Diospa allin ruwaq kasqanta hinaspa llakipayakuq kasqanta
4 Jehova Diosmi kamachirqa Jordan mayupa sapa lawninpi kimsa amparakuna llaqtakunata ruwanankupaq. Chaynapi wañuchiq runaqa mana sasachakuspalla chaylla chayananpaq (Num. 35:11-14). Israel runakunaqa chay llaqtakunaman riq ñankunatapas allichanankum karqa (Deut. 19:3). Chaymantapas runa wañuchiq chay llaqtaman chayananpaqmi sutillata señalkunata churaqku. Chay llaqtakuna kasqanraykum Israel runakunaqa manaña huk law nacionkunamanqa lluptiqkuchu nitaq huk dioskunatapas yupaychaqkuchu.
Qatipakusun Jehova Diospa allin ruwaq kasqanta hinaspa llakipayakuq kasqanta
9 Amparakuna llaqtakunaqa, Israel runakunatam waqaycharqa mana piensachkaspa runamasinta wañurachispanku mana huchayuq kanankupaq (Deut. 19:10). Jehova Diosqa chaninchanmi kawsakuyninchiktaqa, hinaspapas chiqninmi mana huchayuq runa wañuchiqtaqa (Prov. 6:16, 17). Diosqa allin ruwaq hinaspa chuyam, paypaqqa hucham karqa runata wañuchiyqa, mana piensachkaspa chayta ruwaptinkupas. Mana piensachkaspa runa wañuchiqqa llakipayasqam karqa. Chayna kaptinpas, imayna wañuchisqanmantam punta apaqkunaman willakunan karqa. Mana piensachkaspa wañuchisqanta punta apaqkuna yacharuspankuqa, sacerdotekunapa jefen wañukunankama amparakuna llaqtapi qipananpaqmi saqiqku. Wakinpiqa chay wañuchiq runaqa wañukunankamam chay llaqtapi qipanan karqa. Chaynatam Jehova Diosqa Israel runakunata yachachirqa kawsakuyninkuta chaninchanankupaq. Kawsakuyta Jehova Dios quwasqanchikraykum, paykunaqa tukuyta ruwananku karqa pipa kawsakuynintapas wañuypa patanpi mana churanankupaq.
it-2-S pag. 930
Yawarmanta
Diosmi vidataqa quwarqanchik, vidanchiktaqa manam pipas qichuwachwanchu. Runa wañuchiqtaqa kikin Jehova Diosmi juzganqa pay vidata quwasqanchikrayku. Chayna kasqantam yachanchik wawqin Abelta Cain wañurachiptin Jehova Dios ima nisqanwan, Caintam Dios nirqa: ‘¿Imatataq kayta ruwarunki? Wawqikipa allpaman chaqchusqayki yawarninmi justicia ruwanaypaq qaparispa qayakamuwan’, nispa (Ge 4:10). Runamasinta wañuchinanrayku pipas yanqata testigakuqqa paypas chayman hinam castigasqa kanan karqa. Runamasinta chiqniqpas chayman hinam castigasqa kanan karqa (Le 19:16; Dt 19:18-21; 1Jn 3:15).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
cl-S pag. 131 § 11
Jehova Diosqa chayna kamachikuykuna qusqanwanmi riqsichikurqa derechonpi ruwaq kasqanta. Runamasinta imatapas ruwaruqtaqa kikintapas chaynatam ruwananku karqa. Chaymi chay kamachikuypi nirqa: ‘Pitapas wañurachiqqa kikinpas wañuchisqam kanqa, ñawinta hurquruptinqa paypatapas ñawintam hurqurunqaku, kirunta wichirachiptinqa paypatapas kiruntam wichirachinqaku, makinta pakiruptinqa paypatapas makintam pakinqaku, chakinta pakiruptinqa paypatapas chakintam pakinqaku’, nispa (Deuteronomio 19:21). Kay kamachikuy nisqanman hinam pipas huchallikuqtaqa hucha ruwasqanman hina castigananku karqa. Diospa lliw kamachikuyninpim sutilla qawakun Diosqa allin ruwaq kasqanta. Kay kamachikuykunaqa yanapawanchiktaqmi Jesuspa ñuqanchikrayku wañukusqanmanta allinta yachanapaq, chaytam qawasunchik Deuteronomio capitulo 14 (1 Timoteo 2:5, 6).
2-8 AGOSTO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | DEUTERONOMIO 22, 23
“Jehova Diosqa kamachirqataqmi animalkunata cuidanapaqpas”
it-1-S pag. 428 § 2
Qipi
Ñawpaq tiempopim uywakunapi cargata apaqku. Chaymi Jehova Dios uywakunamanta rimaspan nirqa: ‘Chiqnisuqnikipa cargayuq asnon llasaywan urmaruqta rikuspaykiqa amam qawayllaqa qawankichu aswanqa sayarichiypim yanapaykunki’, nispa (Ex 23:5). Uywakunapa qipintam “carga” niqku (2Re 5:17).
it-1-S pag. 673 § 1
Deuteronomio qillqamanta
Ñawpaq tiempopim Diosqa kamachirqa mallquchakunata mamantinta ama apakunankupaq, apakuptinkuqa wawankunata qawaspam maman waqanman karqa. Chaymi apakuyta munaspaqa apakunanku karqa mallquchankunallata, mamantam ichaqa saqinanku karqa hinalla mirananpaq (Dt 22:6, 7). Manataqmi watanankuchu karqa yapunankupaq asnotawan torotaqa, manachayqa asnom ñakarinman karqa toromanta pisi kallpayuq kasqanrayku (Dt 22:10). Manataqmi trillaspankuqa torotapas sinqachanankuchu karqa, manachayqa trillasqanta mana mikuyta atispanmi yarqasqanrayku ñakarinman karqa (Dt 25:4).
w03-S 15/10 pag. 32 § 1, 2
“Amam yapunaykichikpaqqa torotawan asnotaqa watankichikchu”
Camellotawan torota wataruyqa manam sumaqchu qawakuq. Yuguqa ruwasqa kachkan chaynakamalla kallpayuq iskay animal apananpaqmi, manachayqa hukninmi ñakarinman. Chaymi Diosqa animalkunata kuyasqanrayku nirqa: “Chakraykipiqa amam yapunkichu asnotawan bueyesta pareschaspaqa”, nispa (Deuteronomio 22:10). Chaynallataqmi Diosqa mana munanchu camellotawan torota watananchiktaqa.
Ñawpaq tiempopi chaynata runakuna animalninkuta mana wataspankupas wakinpiqa mana iskay toronkuna kaptinmi hapisqanku animaltaña wataruqku. Yugupi watasqa huknin animal mana chayna sayayniyuq hinaspa mana chayna kallpayuq kasqanraykum ñakarillaq, chaynallataqmi kallpayuq animalpas ñakariqtaq mana kallpayuq animalwan watasqa kasqanrayku.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
it-1-S pag. 669
Manukuq
Ñawpaq tiempopim Israel runakuna manukuyman chayaqku wakchayaypi tarikusqankurayku. Paykunapaqqa hatun pinqaymi karqa manukusqanta mana kutichipuyta atisqankurayku chay manukusqan runapa sirvienten kayqa (Pr 22:7). Chaymi Israel runakunata Dios kamachirqa wakcha kastamasinkuta yanapaykunankupaq chaynataq qullqita prestaspankuqa mana mirayniyuqta mañanankupaq (Ex 22:25; Dt 15:7, 8; Sl 37:26; 112:5). Forasterokunaman qullqita prestaspam ichaqa miraynintapas mañaqku (Dt 23:20). Bibliamanta yachaq runakunapa nisqanman hinaqa, miraynintaqa mañanmanku kasqa negociante runakunallamantas, manas wakcha runakunamantachu. Israel nacionpi forastero runakunaqa yaqa llapankum negociantekuna karqaku, chaymi Israel nacionmanqa riqku negociota ruwanallankupaq. Chaymantapas, paykunaqa qullqita prestaspankuqa mirayniyuqtam mañaqku, chaymi Israel runakunaqa forasterokunaman qullqita prestaspankuqa mirayninta mañaqku.
9-15 AGOSTO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | DEUTERONOMIO 24-26
“Jehova Diosmi Israel runakunata kamachirqa warmikunata mana usuchinankupaq”
it-2-S pag. 432 § 1
Warmikuna
Ñawpaq tiempopim Diosqa qarikunata kamachirqa chayllaraq casarasqa kaspanqa warminta kuyasqanrayku chay casarakusqan wata mana guerraman rinanpaq. Warmikunaqa hatun llakipichá tarikunmanku karqa casarakusqan qari guerraman rispan wañukuptin hinaspa mana wawayuqta saqiruptin. Chaymi Diosqa qarikunata kamachirqa casarakusqan wata guerraman ama rinankupaq (Dt 20:7; 24:5.)
it-2-S pag. 792
Pallapa
Pallapakuy kaptinmi wakchakunapas, viudakunapas kawsaykunata huñukuqku mikunankupaq. Ama chakrankupi puchuqta pallapanankupaq Diospa kamachisqanqa Israel runakunatam yachachirqa qukuykuq, llakipayakuq chaynataq Diospi hapipakuyta. Ichaqa kayqa manam qilla kaytachu runakunataqa yachachichkarqa. Kamachiq Davidpas nirqam: ‘Allin ruwaq runataqa manam haykapipas qunqasqataqa rikurqanichu, [...] manam limosnakuqtaqa rikurqanichu’, nispa (Sl 37:25). Pallapakuymanta Jehova Diospa kamachisqanta kasukusqankuraykum wakcha runakunaqa nitaq churinkunaqa mikuymantaqa mana karqakuchu, nitaq limosnata mañakuspaqa purirqakuchu.
w11-S 1/3 pag. 23
¿Yacharqankichu?
Ñawpaq tiempopim pi qaripas manaraq qari churiyuq kachkaspan wañukuptinqa, viuda qiparuq warmintam wañukuqpa wawqinña casaranan karqa. Chaynapi wañukuq wawqinpa miraynin mana chinkananpaq (Genesis 38:8). Moisespas kamachikuykunata qillqaspanmi qillqarqa viudaqa cuñadollanwan casarakunanpaq (Deuteronomio 25:5, 6). Wañukuqpa wawqin mana kaptinqa karu ayllunñam chay warmita casaranan karqa. Chaynam karqa Boozwan, chaytam willawanchik Rut sutiyuq qillqa (Rut 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6).
Huk kutipim saduceo runakuna Jesusta nirqaku chullalla warmi wañukuq qusanpa achka wawqinwan casarakusqanmanta (Marcos 12:20-22). Chaywanmi yachanchik Jesuspa tiemponpaqpas hinallaraq wañukuqpa wawqinwan casarakusqankumanta. ¿Imanasqataq chaynata hinalla ruwaqku? Chay tiempomanta yachaq Flavio Josefo sutiyuq runam willakun: “Chaytaqa ruwaqku manam qaripa sutin hinalla kananpaqchu aswanqa qaripa ima kapuqninpas chay naceq wawapa kananpaqmi, chaynapi wawapa mamanpas mana usunanpaq”, nispa. Arí, chay tiempopi warmikunaqa manam wañukuq qusanpataqa imantapas chaskiqkuchu, naceq qari wawam ichaqa chaskiq.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
it-1-S pag. 712
Rakinakuy
Rakinakusqanku papel. Jesuspa tiemponpiqa qarikunaqa warminkumantam imallamantapas chaylla rakikuchkarqaku, ichaqa Diospa kamachikuyninpiqa manamá chayta ruwanapaqchu nirqa. Pipas rakikuyta munaqqa tukuy imatam ruwanan karqa. Qusam warminmanta rakikunanpaq papelta qillqanan karqa hinaspam chay papelta warminman quykuspan yachasqanku wasimanta qarqunan karqa (Dt 24:1). Bibliaqa manam ninchu rakikunankupaq imata ruwanankupaqqa. Ichaqa yaqachusmi llaqtapi punta apaqkunata qusa kaq tapunan karqa. Punta apaqkunañataqmi warmi-qari allinyanakunankupaq rimapayananku karqa. Rakinakunankupaq papelqa manam chayllachu ruwasqa karqa. Chaykamaqa qusam yuyaymananan karqa warminwan allinyanakunanpaq. Arí, manamá pipas imapasraykullaqa warminmantaqa rakikunanchu karqa. Chaymantapas rakinakuy papel sasa qurquy kasqanmi qawachirqa warmikunatapas Diosqa yuyasqanta. Bibliaqa manam ninchu rakinakusqanku papel imayna ruwasqa kasqantaqa.
16-22 AGOSTO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | DEUTERONOMIO 27, 28
“Tukuy kaykunawan bendecisqam kasunchik”
Espiritunwan Diospa yanapasqan reypa quwananchik bendicionkuna
18 Diostaqa kasukunchik utaq uyarinchik palabranta estudiaspa hinaspa iñiyninchikpi allin kanapaq quwasqanchikkunata allinta servichikuspam (Mat. 24:45). Uyarinchiktaqmi payta hinaspa churinta kasukuspapas. Kikin Jesusmi nirqa: “Manam: ‘¡Señorlláy, señorlláy!’ nispa llapallan niwaqniykunachu Diospa munaychakusqanmanqa yaykunqa, aswanqa hanaq pachapi kaq taytaypa munasqan ruwaqllam”, nispa (Mat. 7:21). Diostaqa uyarinchiktaqmi akllasqan llaqtanta kasukuspapas, chaypim tarinchik ‘regalokunata runakunapi qusqanta’, paykunaqa nombrasqan punta apaqkunam (Efe. 4:8).
w01-S 15/9 pag. 10 § 2
¿Kallpanchakuchkanchikchu Jehova Diospa bendecisqan kananchikpaq?
2 ‘Kasukuspaykichik’ nispanqa rimachkan manam huk kutilla kasukunamantachu, aswanqa tukuy tiempo kasukunamantam (Deuteronomio 28:2). Jehova Diosqa munarqam Israel runakuna tukuy tiempo kasukunankuta. Hinalla kasukuspankuqa Diospa qusqan sumaq kawsakuytam chaskinanku karqa. Chaymantapas, hebreo rimaypiqa nichkanraqmi kasukuptikichikqa ‘kaykunam qamkunapaq kanqa’, nispa.
Anchata kallpanchakusun Diospa bendicionninta chaskinapaq
4 ¿Imaynatam Israel runakunaqa Diosta kasukunanku karqa? Leypa nisqanman hinaqa ‘kusikuywan hinaspa tukuy sunqunkuwanmi’, mana chayqa Diostam piñachinmanku karqa (qaway Deuteronomio 28:45-47). Jehova Diostaqa manam obligasqachu kasukuna, animalkunawan demoniokunapas chayna kamachisqaqa kasukunmankum (Mar. 1:27; Sant. 3:3). Chiqaptapuni Diosta kasukuqqa sunqumantam kuyakuywan hinaspa kusisqa kasukun, yachanmi paypa kamachikuyninkuna mana llumpay sasa kasqanta chaynataq “tukuy sunqunkuwan maskaqninkunaman pagapuq kasqantapas” (Heb. 11:6; 1 Juan 5:3).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
it-1-S pag. 1160
Lindero
Jehova Diosqa manam munarqachu chakrapa linderonta suchuchinankutaqa (Dt 19:14; qawaytaq Pr 22:28). Chay ruwaqqa ñakasqam karqa (Dt 27:17). Chakrapi yachaq runaqa chakranpi qispiq kawsaykunatam mikuq, chaymi linderonta suchurachiptinkuqa chakran taksayaruq hinaptinmi kawsaypas manaña haypaqchu mikunanpaq. Linderota suchurachiyqa suwakuy hinam karqa ñawpaq tiempotaqa (Job 24:2). Ichaqa karqam chayta ruwaq runakuna. Chaymi Diosmanta willakuq Oseaspas tiemponpi kamachikuqkunamanta nirqa: “Chakrakunapi linderokunata miraykachikuq hinam kanku”, nispa (Os 5:10).
23-29 AGOSTO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | DEUTERONOMIO 29, 30
“Manam llumpay sasachu Jehova Diosninchik serviyqa”
w09-S 1/11 pag. 31 § 2
Jehova Diosqa manam hikutawanchikchu payta yupaychananchikpaqqa
Ichapas nirqanchik Jehova Diosta yupaychayqa sasallaña kasqanta, hinaspapas nirqanchik: “Hukchus ñuqa yachayman imaynata Jehova Diosta yupaychanaymanta”, nispa. Kikin Jehova Diosmi nin: “Kunan kay kamachikuykuna qamkunaman nisqayqa manam llumpay sasachu”, nispa (Deuteronomio 30:11). Chaynaqa Jehova Diosta yupaychayqa manam llumpay sasachu, manataqmi kamachikuyninkunata kasukuypas mana kasukuy atinachu. Chaymantapas, kamachikuyninkunata yachanapaqqa manam ‘hanaq pachamanraqchu’ qispinanchik nitaqmi ‘lamar quchapa wak law chimpanmanraqchu’ rinanchik (Deuteronomio 30:12,13). Bibliapim Diosmantaqa tukuy imata yachanchik (Miqueas 6:8).
w09-S 1/11 pag. 31 § 1
Jehova Diosqa manam hikutawanchikchu payta yupaychananchikpaqqa
Huk iñiqmasinchikmi nin: “Wakinpiqa piensanim Jehova Diospa munasqanman hina kawsakuyta mana atinaymanta”, nispa. Ichapas payqa chaynata piensan warma kaspan imapas mana allinta ruwasqanrayku. Chaynaqa, ¿allintachu piensachkarqa? Manam. Warma kaspanchik imapas pasawasqanchikqa manam sasachawananchikchu yuyayniyuq kaspa Jehova Diosta yupaychananchikpaqqa. Sapakamam tantiakunanchik yuyayniyuq kaspa imayna kananchikpaqqa. Diosqa munanmi sapakama tantiakunanchikta chaytam Deuteronomio 30 willawanchik.
w09-S 1/11 pag. 31 § 4
Jehova Diosqa manam hikutawanchikchu payta yupaychananchikpaqqa
Jehova Diosqa munanmi allin kawsakuyta akllakunanchikta. Chaymi nin: “Kawsakunaykichikpaqyá akllakuychik”, nispa (Deuteronomio 30:19). Hinaptinqa, ¿imaynatam kawsakuyta akllakunanchik? Moisesmi nirqa: “Tayta Diosta kuyaspayá kasukuychik hinaspataqyá paymantaqa amapuni kacharikuychikchu”, nispa (Deuteronomio 30:20). Chaynaqa Jehova Diosta kuyaspanchikqa kasukusunmi hinaspam imaña-haykaña kaptinpas payllata yupaychasunchik, chaynatam kawsakuy munasqanchikta qawachisunchik. Chay kawsakuyqa sumaq kawsakuymi, chaymantapas Dios munaptinqa hamuq tiempopim wiñay kawsayta tarisunchik (2 Pedro 3:11-13; 1 Juan 5:3).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
it-2-S pag. 527
Rinrimanta
Jehova Diosmi nirqa mana kasukuq Israel runakunaqa rinrin tapasqa hina kasqankumanta (Jer 6:10; Hch 7:51). Jehova Diosqa mana kasukuqkunataqa manam yanapanchu yachachikuyninkunata entiendenankupaqqa, kasukuqninkunatam ichaqa yanapan (Dt 29:4; Ro 11:8). Apostol Pablom nirqa wakinkuqa Diospa llaqtanta qipanchanankumanta. Qipanchanankuqa karqa Diospa chiqap yachachikuyninta mana uyariyta munasqankuraykum, paykunaqa uyariy munasqallankutam uyarinanku karqa. Chay uyariy munasqankutaqa pantay yachachiqkunam yachachirqaku (2Ti 4:3, 4; 1Ti 4:1).
30 AGOSTO–5 SEPTIEMBRE
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | DEUTERONOMIO 31, 32
“Tupanachiykunawan ruwasqa Diospa takinmantayá yachasun”
Taytanchik Jehovatayá mañakusun tukuy sunquwan yupaychanapaq
8 Taytanchik Jehovam takita Moisesman yachachirqa, Israel runakuna taytanchik Jehovapa qusqan allpaman manaraq chayachkaptinku (Deut. 31:19). Moisesñataqmi chay takita Israel runakunaman yachachirqa (qaway Deuteronomio 32:2, 3). Kaypi nisqanman hinaqa, taytanchik Jehovaqa munan sutinta riqsichinanchiktam. Chaynapi kay allpa pachapi llapallan runakuna sutinta yachanankupaq. Chaynaqa, Israel runakunaqa mayna kusisqaraq tarikurqaku taytanchik Jehovamanta Moises yachaykachiptinqa. Chay yachasqankuqa anchatachá kallpancharqa.
9 Maypiña-chaypiña kaspapas, taytanchikmanta runamasinchikman willakuspaqa, bibliawanmi yachachinanchik taytanchikpa sutinqa Jehova kasqanta. Quchwantaqmi qillqanchikkunatapas, nichwantaqmi internetpi jw.org nisqanta maskanankupaqpas. Llamkaspapas, illaspapas utaq maypiña kaspapas runamasinchikkunamanmi willananchik taytanchik Jehovapa imayna kasqanmanta. Willananchiktaqmi hamuq punchawkunapi kay allpa pachanchik suma-sumaq kananmantapas. Kayta uyarispankuqa runamasinchikkunaqa ninqakuchá taytanchik Jehovaqa kuyakuqllaña kasqanta. Taytanchik Jehovamanta imam kaqta yachachispaqa sutintam chuyanchachkanchik, hinaspapas taytanchik Jehovamanta imapas rimasqankuqa yanqa kasqantam nichkanchik. Taytanchik Jehovamanta runamasinchikkunaman yachachiptinchikqa ancha kusisqam tarikunqaku (Is. 65:13, 14).
w09-S 1/5 pag. 14 § 4
Tupachispa ruwasqa takikunamanta, ¿munawaqchu yachayta?
Bibliapim Jehova Diosmanta rimaspan tukuywan tupachin. Chaymi paymanta rimaspan biblia nin: ‘Pakakuna wasi’, nispa. Hukpiñataqmi nin ‘pakakuna qaqa’, nispa (Salmo 18:2; Deuteronomio 32:4). Chaynata tupachispan ¿ima niytataq munachkan? Imaynam wasipas, qaqapas pakakunapaq kan, chaynam taytanchik Jehova Diospas pakawaqninchik.
w01-S 1/10 pag. 9 § 7
Jehova Diosta qatipakusun churi wawanchikta yachachinapaq
7 Jehova Diosmi taytankupas hina karqa Israel runakunapaq. Chaymi Moisespas Jehova Diosta tupachirqa mallqunkunata cuidaq ankawan, nirqam: ‘Mallqunkunata pawachinanpaq rikchachiq aguila hinam, qistanpa altonpi muyurichkaq aguila hinam, mana wichiykachinanpaq raprankunata mastarichkaq hinam, mallqunkunata purankunapi apamuchkaq aguila hinam tayta Diosqa paykunata pusamurqa’, nispa (Deuteronomio 32:9, 11, 12). Ankaqa mallqunkunata pawananpaq yachachispanmi ‘qisanpa altonpi muyurin’ hinaptinmi mallqunqa pawayta qallarin. Mallqun pampaman wichiykunanta qawaspanqa mamanmi mallqunpa ukunpi churakun mallqun mana pampaman wichiykunanpaq. Chaynapunim Jehova Diospas Israel runakunata yanaparqa (Salmo 78:5-7). Kamachikuykunata quspanmi hinaspa allin kawsakunankupaq yanapaspanmi Jehova Diosqa ima sasachakuykunapipas Israel runakunata yanaparqa.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
w04-S 15/9 pag. 27 § 11
Deuteronomio qillqapa yachachikuyninkunamanta
31:12. Wawakunapas yuyayniyuqkunawanmi huñunakuypi kananku, chaynapi huñunakuypi yachachikuykunata uyarinankupaq.