“Anorava Ngaashandise Nzwisiso”
“Kana muchiona nyangadzi yokuparadza, . . . imire panzvimbo tsvene; . . . zvino vari muJudhea ngavatizire kumakomo.”—MATEO 24:15, 16.
1. Nyevero yakapiwa naJesu seinowanwa pana Ruka 19:43, 44 yakaguma nei?
KUNYEVERWA kwedu nezvengwavaira iri kuuya kungaita kuti tikwanise kuidzivisa. (Zvirevo 22:3) Saka fungidzira mamiriro ezvinhu avaKristu vaiva muJerusarema Roma yadenha muna 66 C.E. Jesu akanga anyevera kuti guta raizokombwa ndokuparadzwa. (Ruka 19:43, 44) VaJudha vakawanda vakaita sevasina kumunzwa. Asi vadzidzi vake vakateerera nyevero yake. Somugumisiro, vakaponeswa pangwavaira ya70 C.E.
2, 3. Nei tichifanira kufarira uprofita hwaJesu hwakanyorwa pana Mateo 24:15-21?
2 Muuprofita hune zvahunoreva kwatiri nhasi, Jesu akataura chiratidzo chinoumbwa nezvakawanda chaibatanidza hondo, kuperevedza kwezvokudya, kudengenyeka kwapasi, zvirwere, uye kutambudzwa kwavaKristu vanoparidza pamusoro poUmambo hwaMwari. (Mateo 24:4-14; Ruka 21:10-19) Jesu akarumawo nzeve vadzidzi vake zvaizovabetsera kuti vazive kuti mugumo wakanga wava pedyo—‘nyangadzi yokuparadza imire panzvimbo tsvene.’ (Mateo 24:15) Ngationgororeizve mashoko iwayo anokosha kuti tione kuti angatapura sei upenyu hwedu zvino nomune ramangwana.
3 Ataura chiratidzo chacho, Jesu akati: “Kana muchiona nyangadzi yokuparadza, yakarehwa nomuprofita Dhanieri, imire panzvimbo tsvene anorava ngaa[shandise nzwisiso, NW]; zvino vari muJudhea ngavatizire kumakomo; uri pamusoro pedenga reimba, ngaarege kuburuka kuzotora zviri mumba make; nouri mumunda, ngaarege kudzokera shure kuzotora nguo yake. Vachava nenhamo vane mimba navanomwisa namazuva iwayo; nyengeterai kuti kutiza kwenyu kurege kuva pachando kana nesabata. Nokuti nenguva iyo kuchavapo kutambudzika kukuru, kusati kwakambovapo kwakadaro, kubva pakutanga kwenyika.”—Mateo 24:15-21.
4. Chii chinoratidza kuti Mateo 24:15 yakava nokumwe kuzadzika muzana ramakore rokutanga?
4 Nhoroondo dzakanyorwa naMarko naRuka dzinopa mamwezve mashoko. Mateo paanoshandisa “imire panzvimbo tsvene,” Marko 13:14 inoti “imire paisina kufanira kumira.” Ruka 21:20 inowedzera mashoko aJesu okuti: “Kana muchiona Jerusarema rakombwa nehondo, zivai kuti roda kuparadzwa.” Izvi zvinotibetsera kuti tione kuti kuzadzikwa kwokutanga kwaibatanidza kudenha kwakaita Roma paJerusarema netemberi yaro—nzvimbo yaiva tsvene kuvaJudha asi kuna Jehovha yakanga isisiri nzvimbo tsvene—kwakavamba muna 66 C.E. VaRoma pavakaparadza zvose guta netemberi muna 70 C.E. zvakaparadzwa zvokuparadzwa zviya. Saka “nyangadzi” yaiva chii kare ikoko? Uye yaka‘mira panzvimbo tsvene’ sei? Mhinduro dzemibvunzo iyi dzichatibetsera kuti tijekese kuzadzikwa kwezuva ranhasi.
5, 6. (a) Nei varavi vaDhanieri chitsauko 9 vaizofanira kunzwisisa? (b) Uprofita hwaJesu nezve“nyangadzi” hwakazadzikwa sei?
5 Jesu akakurudzira varavi kuti vashandise nzwisiso. Varavi vei? Vangangodaro vari vaDhanieri chitsauko 9. Ipapo tinowana uprofita hunoratidza kuti Mesiya aizooneka rini uye hunofanozivisa kuti aizo“bviswa” kwapera makore matatu nehafu. Uprofita hwacho hunoti: “Muparadzi uchasvika nebapiro rezvinonyangadza; kusvikira pakuguma kwazvo kwakagara kwatarwa, kutsamwa kuchadururirwa pamusoro pezvakaparadzwa.” (Tisu tatsveyamisa mashoko)—Dhanieri 9:26, 27; onawo Dhanieri 11:31; 12:11.
6 VaJudha vaifunga kuti izvi zvaishanda pakusvibiswa kwetemberi naAntiochus IV makore 200 akanga apfuura. Zvisinei, Jesu akaratidza zvakasiyana, achikurudzira kunzwisisa nemhaka yokuti “nyangadzi” yakanga ichiri kufanira kuoneka ndokumira pa“nzvimbo tsvene.” Zviri pachena kuti Jesu akanga achitaura nezveuto reRoma raizouya muna 66 C.E. nezviratidzo zvinooneka. Zviratidzo izvozvo, zvakanguri zvave zvichishandiswa, zvaiva zvakaita sezvidhori uye kuvaJudha zvaisemesa.a Saka, vaizo‘mira panzvimbo tsvene’ rini? Izvozvo zvakaitika apo uto reRoma, nezviratidzo zvaro, rakarwisa Jerusarema netemberi yaro, yaionekwa navaJudha setsvene. VaRoma vakatotanga kusekesa rusvingo rwenharaunda yetemberi. Zvechokwadi, zvakanguri zvava zvichisemesa zvino zvakanga zvamira munzvimbo tsvene!—Isaya 52:1; Mateo 4:5; 27:53; Mabasa 6:13.
“Nyangadzi” Yamazuva Ano
7. Uprofita hupi hwaJesu huri kuzadzikwa munguva yedu?
7 Kubvira paHondo Yenyika I, takaona kuzadzika kwakakura kwechiratidzo chaJesu chakanyorwa muna Mateo chitsauko 24. Asi, yeuka mashoko ake: “Kana muchiona nyangadzi yokuparadza . . . imire panzvimbo tsvene, . . . zvino vari muJudhea ngavatizire kumakomo.” (Mateo 24:15, 16) Chikamu ichi chouprofita chinofanira kuzadzika munguva yeduwo.
8. Kwamakore akawanda, Zvapupu zvaJehovha zvave zvichiti “nyangadzi” yamazuva ano chii?
8 Ichiratidzira chivimbo chavabatiri vaJehovha chokuti uprofita uhwu hwaizozadzika, Nharireyomurindi yaJanuary 1, 1921, yakataura nezvahwo maererano nezvakaitika muMiddle East. Nokufamba kwenguva, mumagazini yayo yaDecember 15, 1929, papeji 374, Nharireyomurindi yakataura nechivimbo kuti: “Muitiro wose weLeague of Nations ndewokutsausa vanhu pana Mwari naKristu, uye naizvozvo inyangadzi, yakaitwa naSatani, uye inosemesa mukuona kwaMwari.” Saka muna 1919 “nyangadzi” yakaoneka. Nokufamba kwenguva, League yakatsiviwa neSangano Romubatanidzwa Wenyika Dzapasi Pose. Zvapupu zvaJehovha zvakanguri zvafumura aya masangano avanhu orugare seanosemesa mukuona kwaMwari.
9, 10. Zvaimbonzwisiswa nezvekutambudzika kukuru pakutanga zvakatapura sei maonero edu nguva yaizomira “nyangadzi” panzvimbo tsvene?
9 Nyaya yakatangira ino yakapfupikisa maonero akajekeswa ezvakawanda zviri muna Mateo zvitsauko 24 ne25. Pane kujekeswa kunofanira kuitwa here nezve‘nyangadzi imire panzvimbo tsvene’? Zviri pachena. Uprofita hwaJesu hunonyatsobatanidza ‘kumira panzvimbo tsvene’ nokutanga kwe“kutambudzika” kwakafanotaurwa. Saka, nyange zvazvo “nyangadzi” yakanguri yavapo, kubatana kwoku“mir[a] panzvimbo tsvene” kwayo nokutambudzika kukuru kunofanira kutapura mafungiro edu. Sei?
10 Vanhu vaMwari vaimbonzwisisa kuti chikamu chokutanga chekutambudzika kukuru chakavamba muna 1914 uye kuti chikamu chokupedzisira chaizouya pahondo yeArmagedhoni. (Zvakazarurwa 16:14, 16; enzanisa neNharireyomurindi, April 1, 1939, peji 110.) Saka, tinogona kunzwisisa chikonzero nei zvakambofungwa kuti “nyangadzi” yemazuva ano inofanira kuva yakamira panzvimbo tsvene Hondo Yenyika I ichangopera.
11, 12. Muna 1969, maonerei akagadziridzwa ekutambudzika kukuru akapiwa?
11 Zvisinei, mumakore akazotevera takasvika pakuona zvinhu nenzira yakasiyana. Musi weChina, 10 July 1969, paGungano Ramarudzi Akawanda re“Rugare Pasi Pano” muNew York City, F. W. Franz, aiva mutevedzeri wapurezidhendi weWatch Tower Bible and Tract Society panguva iyoyo, akapa hurukuro yaifadza zvokuti. Vachihwirudzura zvaimbonzwisiswa nezvouprofita hwaJesu, Hama Franz vakati: “Tsanangudzo yakapiwa yokuti ‘kutambudzika kukuru’ kwakanga kwavamba muna 1914 C.E. uye kuti kwakanga kusingabvumirwi kuti kupere kwose panguva iyoyo asi Mwari akagumisa Hondo Yenyika I muna November wa1918. Kubva panguva iyoyo zvichienda mberi Mwari akanga ari kubvumira kumbomira kwebasa ravakazodzwa vake ravaKristu vakasarudzwa asati aita kuti chikamu chokupedzisira che‘kutambudzika kukuru’ chitangezve pahondo yeArmagedhoni.”
12 Ipapo tsanangudzo yakagadziriswa zvinokosha yakapiwa: “Kuti zvienderane nezviitiko zvezana rokutanga ramakore, . . . ‘kutambudzika kukuru’ kwaifananidzirwa hakuna kutanga muna 1914 C.E. Panzvimbo pezvo, zvakaitika paJerusarema raifananidzirwa ramazuva ano muna 1914-1918 zvaingova hazvo ‘kutanga kwenhamo’ . . . ‘Kutambudzika kukuru’ kwakaita sekusingazomboitikizve kuchiri mberi, nokuti kunoreva kuparadzwa kweumambo hwenyika yose hwechitendero chenhema (kubatanidza chiKristudhomu) zvichiteverwa ne‘hondo yezuva guru raMwari Wamasimba Ose’ paArmagedhoni.” Izvi zvakareva kuti kutambudzika kukuru kwose zvakwo kwakanga kuchiri mberi.
13. Nei zvine musoro kutaura kuti “nyangadzi” ‘ichamira panzvimbo tsvene’ munguva yemberi?
13 Izvi zvinokosha zvikuru pakunzwisisa kuti “nyangadzi” inomira panzvimbo tsvene rini. Yeuka zvakaitika muzana ramakore rokutanga. VaRoma vakadenha Jerusarema muna 66 C.E., asi vakaerekana varega, zvakabvumira “nyama” yechiKristu kuti iponeswe. (Mateo 24:22) Somugumisiro, tinotarisira kuti kutambudzika kukuru kutange nokukurumidza, asi kuchatapudzwa kuitira vasanangurwa vaMwari. Cherekedza pfungwa iyi inokosha: Mumuitiro wakare, ‘nyangadzi yakamira panzvimbo tsvene’ yaibatanidzwa nekudenha kweRoma ichitungamirirwa naGeneral Gallus muna 66 C.E. Kudenha kwamazuva ano kwakafanana nakwo—kutanga kwekutambudzika kukuru—kuchiri mberi. Saka “nyangadzi yokuparadza,” yave iripo kubvira muna 1919, sezviri pachena ichazomira panzvimbo tsvene.b Izvi zvichaitika sei? Uye tingatapurwa sei?
Kudenha Kwomunguva Yemberi
14, 15. Zvakazarurwa chitsauko 17 inotibetsera sei kunzwisisa zviitiko zvinotangira Armagedhoni?
14 Bhuku raZvakazarurwa rinorondedzera kudenha kunoparadza kwomunguva yemberi kuchaitwa pachitendero chenhema. Chitsauko 17 chinoratidza kutonga kwaMwari “Bhabhironi Guru, amai vemahure uye vezvinhu zvinosemesa zvepasi”—umambo hwenyika hwechitendero chenhema. ChiKristudhomu chinoita basa rakakura uye chinozviti chine chibvumirano naMwari. (Enzanisa naJeremia 7:4.) Zvitendero zvenhema, kubatanidza chiKristudhomu, zvakanguri zvaita zvisiri pamutemo ne“madzimambo apasi,” asi izvi zvichaguma nokuparadzwa kwezvitendero izvozvo. (Zvakazarurwa 17:2, 5, NW) Nani?
15 Zvakazarurwa inoratidza “chikara chitsvuku” chinooneka kwechinguvana, chonyangarika, chozodzoka. (Zvakazarurwa 17:3, 8) Chikara ichi chinotsigirwa nevatongi venyika. Mashoko akapiwa muuprofita hwacho anotibetsera kuti tizive chikara ichi chokufananidzira sesangano rorugare rakatanga kuvapo muna 1919 seLeague of Nations (“nyangadzi”) uye zvino rava Sangano Romubatanidzwa Wenyika Dzapasi Pose. Zvakazarurwa 17:16, 17 inoratidza kuti Mwari achazviisa mumwoyo yevamwe vanhu vanotonga vakakurumbira mu“chikara” ichi kuti chiparadze umambo hwenyika hwechitendero chenhema. Kudenha ikoko kunoratidza kutanga kwekutambudzika kukuru.
16. Zviitiko zvipi zvinokosha zviri kuitika zvinobatanidza chitendero?
16 Sezvo kutanga kwekutambudzika kukuru kuchiri munguva yemberi, ‘kumira panzvimbo tsvene’ kuchiri mberi kwedu here? Zviri pachena. Nepo “nyangadzi” yakatanga kuoneka kwayo kumavambo kwezana rino ramakore uye, nokudaro, yakaramba iripo kwamakumi amakore, ichatora nzvimbo nenzira yakasiyana “panzvimbo tsvene” mune ramangwana. Sezvo vaKristu vomuzana rokutanga ramakore vaifanira kuva vaidisisa kuona kuti ‘kumira panzvimbo tsvene’ kwaizotanga sei, ndizvo zvinoitawo vaKristu vamazuva ano. Zvinobvumwa kuti, tichafanira kumirira kuzadzika chaiko kuti tizive zvinhu zvose. Asi, zvinooneka kuti mune dzimwe nyika munotova neruvengo rwechitendero runooneka uye ruri kukura. Vamwe vezvamatongerwe enyika, vakabatana nevaimbova vaKristu vakatsauka pakutenda kwechokwadi, vari kutsigira kuvenga zvitendero zvose uye kunyanya vaKristu vechokwadi. (Pisarema 94:20, 21; 1 Timotio 6:20, 21) Somugumisiro, masimba ezvematongerwe enyika nyange zvino ava ku“rwa neGwayana,” uye sokuratidza kunoita Zvakazarurwa 17:14, hondo iyi ichanyanyisa kukura. Nepo vasingagoni kunyatsorwisaGwayana raMwari—Jesu Kristu, ari munzvimbo yake yakakudzwa, ine mbiri—vacharamba vachishora vanamati vaMwari vechokwadi, kunyanya “vatsvene” vake. (Dhanieri 7:25; enzanisa naVaRoma 8:27; VaKorose 1:2; Zvakazarurwa 12:17.) Takavimbiswa naMwari kuti Gwayana navanaro vachakunda.—Zvakazarurwa 19:11-21.
17. Pasina kuomesa musoro, tingatii pamusoro pokuti “nyangadzi” ichamira sei panzvimbo tsvene?
17 Tinoziva kuti chitendero chenhema chichaparadzwa. Bhabhironi Guru ra“kabatwa neropa ravatsvene” uye rakaita samambokadzi, asi richatoparadzwa chete. Zvinhu zvakashata zvarakafurira madzimambo enyika zvichangoerekana zvachinja sezvo ukama ihwohwo hunochinja kuva kuvenga zvokurwa naro kunoitwa ne‘nyanga dzine gumi nechikara.’ (Zvakazarurwa 17:6, 16; 18:7, 8) “Chikara chitsvuku” pachinodenha mhombwe yechitendero, “nyangadzi” ichava yakamira zvinotyisa panzvimbo yechiKristudhomu inonzi nzvimbo tsvene.c Saka kuparadzwa kuchatanga pachiKristudhomu chisina kutenda, chinozviratidza sechitsvene.
‘Kutiza’—Sei?
18, 19. Zvikonzero zvipi zvinopiwa kuratidza kuti ‘kutizira kumakomo’ hakusati kuchizoreva kuchinja chitendero?
18 Apedza kufanotaura nezve‘kumira kwenyangadzi panzvimbo tsvene,’ Jesu akanyevera vanonzwisisa kuti vaite chiito. Aireva here kuti panguva iyoyo yokupedzisira—apo “nyangadzi” inenge “imire panzvimbo tsvene”—vanhu vakawanda vachatiza kubva kuchitendero chenhema ndokutanga kunamata kwechokwadi? Kana. Funga nezvokuzadzika kwokutanga. Jesu akati: “Vari muJudhea ngavatizire kumakomo; uri pamusoro pedenga reimba ngaarege kuburuka, kana kupinda kuzotora chinhu mumba make. Nouri mumunda ngaarege kudzokera shure kuzotora nguvo yake. Vachava nenhamo vane mimba navanomwisa namazuva iwayo! Nyengeterai kuti zvirege kuva pachando.” (Tisu tatsveyamisa mashoko)—Marko 13:14-18.
19 Jesu haana kutaura kuti vaiva muJerusarema bedzi ndivo vaifanira kubuda, sokunge pfungwa yake yaiva yokuti vaifanira kubuda mumuzinda wokunamata kwechiJudha; uyewo kunyevera kwake hakuna kutaura nezvokuchinja chitendero—kutiza chenhema ndokutanga chechokwadi. Vadzidzi vaJesu zvechokwadi vaisamboda kuti vanyeverwe kutiza chimwe chitendero vachienda kune chimwe; vakanga vatova vaKristu vechokwadi. Uye kudenha kwomuna 66 C.E. hakuna kuita kuti vainamata chiJudha muJerusarema nomuJudhea mose varege chitendero ichocho ndokugamuchira chiKristu. Purofesa Heinrich Graetz anotaura kuti vaya vakadzinganisa vaRoma vaitiza vakadzoka muguta: “VaZealot, vachidanidzira nziyo dzokukunda muhondo, vakadzokera kuJerusarema (musi wa8 October), hana dzavo dzichirova netariro yokufara yokusununguka nokuzvitonga. . . . Mwari aiva asina kuvabetsera netsitsi semabetserere Aakanga aita madzibaba avo here? Mwoyo yavaZealot yaisatya zvaizoitika munguva yemberi.”
20. Vadzidzi vokutanga vakaita sei nenyevero yaJesu yokutizira kumakomo?
20 Saka, nhamba duku yavasanangurwa kare ikoko yakaita sei nezano raJesu? Nokusiya Judhea nokutizira kumakomo mhiri kweJoridhani, vakaratidza kuti vakanga vasiri rutivi rwegadziriro yechiJudha, mune zvematongerwe enyika kana kuti zvechitendero. Vakasiya minda nemisha, havana kana kumbozviunganidzira zvinhu zvavo zvaiva mudzimba dzavo. Vachivimba nekudzivirira nokutsigira kwaJehovha, vakaisa kunamatwa kwake mberi kwezvimwe zvinhu zvose zvingaratidza sezvinokosha.—Marko 10:29, 30; Ruka 9:57-62.
21. Chii chatisingafaniri hedu kutarisira apo “nyangadzi” inodenha?
21 Chimbofunga zvino, nezvokuzadzika kukuru. Kwamakumi amakore akawanda tave tichikurudzira vanhu kuti vabude muchitendero chenhema ndokutanga kunamata kwechokwadi. (Zvakazarurwa 18:4, 5) Mamiriyoni akadaro. Uprofita hwaJesu hahuratidzi kuti kana kutambudzika kukuru kwangotanga, vanhu vakawanda vachatanga kunamata kwechokwadi; chokwadi, muna 66 C.E. hapana kuva navaJudha vakawanda vakatendeuka. Asi, vaKristu vechokwadi vachakurudzirwa zvikuru kuti vashandise nyevero yaJesu ndokutiza.
22. Kushandisa kwedu zano raJesu pamusoro pokutizira kumakomo kungabatanidza chii?
22 Panguva ino hatigoni kuva nemashoko akazara pamusoro pekutambudzika kukuru, asi tinogona kupedzisa zvine pfungwa kuti kwatiri kutiza kwakataurwa naJesu hakuzovi kutiza panzvimbo yatinogara. Vanhu vaMwari vanotova munyika yose, panenge pose pose. Zvisinei, tinogona kuva nechokwadi chokuti, kana vava kufanira kutiza, vaKristu vachafanira kuramba vachiita kuti pave nomusiyano uri pachena pakati pavo ivo nemasangano ezvitendero zvenhema. Zvine zvazvinorevawo kuti Jesu akanyevera nezvokuti munhu asadzokera kumba kunotora mbatya kana kuti zvimwe zvinhu. (Mateo 24:17, 18) Saka pangava nemiedzo yokutenda iri mberi pamusoro pemaonero atinoita zvinhu zvenyama; chinhu chinonyanya kukosha here, kana kuti kuponeswa kuchauya kune vose vari kurutivi rwaMwari kunonyanya kukosha? Hungu, kutiza kwedu kungabatanidza nhamo dzakawanda nekurasikirwa. Tichafanira kuva vakagadzirira kuita zvose zvinodiwa, sezvakaita shamwari dzedu dzomuzana ramakore rokutanga dzakatiza muJudhea dzichienda kuPerea, mhiri kweJoridhani.
23, 24. (a) Ndokupi bedzi kwatichadzivirirwa? (b) Nyevero yaJesu pamusoro pe‘nyangadzi imire munzvimbo tsvene’ inofanira kutitapura sei?
23 Tinofanira kuva nechokwadi chokuti tinoramba tichitizira kuna Jehovha nesangano rake rakaita segomo. (2 Samueri 22:2, 3; Pisarema 18:2; Dhanieri 2:35, 44) Ndiko kwatichadzivirirwa! Hatizotevedzeri vanhu vakawanda vachatizira “mumapako” ndokuvanda “mumabwe amakomo”—masangano avanhu angaramba aripo kwenguva duku pashure pokunge Bhabhironi Guru raparadzwa. (Zvakazarurwa 6:15; 18:9-11) Chokwadi, nguva dzinganyanya kuva dzakaoma zvikuru—sezvadzingadai dzakava muna 66 C.E. nokuda kwavakadzi vaiva nemimba vakatiza muJudheakana kuti kunaani zvake aifanira kufamba mumwaka unotonhora, wemvura. Asi tinogona kuva nechokwadi chokuti Mwari achaita kuti kupukunyuka kubvire. Zvino ngatitosimbisai kuvimba kwedu naJehovha noMwanakomana wake, ari kutonga zvino saMambo woUmambo.
24 Hapana chikonzero chokuti isu tirarame tichitya zvichaitika. Jesu haana kuda kuti vadzidzi vake kare ikoko vatye, uye haadiwo kuti isu titye iko zvino kana kuti mumazuva ari kuuya. Akatinyevera kuitira kuti tigadzirire mwoyo yedu nepfungwa. Nokutika, vaKristu vanoteerera havazorangwi panoparadzwa zvitendero zvenhema negadziriro ino yose yakaipa. Vachava vachinzwisisa ndokuteerera nyevero pamusoro pe‘nyangadzi yokuparadza imire panzvimbo tsvene.’ Uye vachaita zvisina mubvunzo pamusoro pokutenda kwavo kusingazununguki. Ngatisambokanganwai zvakavimbiswa naJesu: “Unotsunga kusvikira pakuguma uchaponeswa.”—Marko 13:13.
[Mashoko Omuzasi]
a “Zviratidzo zvevaRoma zvairindwa nokunamatwa mune zvechitendero mutemberi dzomuRoma; uye kuremekedza kwaiita vanhu ava zviratidzo zvavo kwaienderanawo noukuru hwavo kune mamwe marudzi. . . . [Kuvarwi ndicho] chinhu zvichida chakanga chiri chitsvene-tsvene chaiva nepasi. Murwi weRoma aipika nechiratidzo chake.”—The Encyclopædia Britannica, 11th Edition.
b Zvinofanira kucherekedzwa kuti nepo kuzadzika kwamashoko aJesu muna 66-70 C.E. kuchigona kutibetsera kuti tinzwisise kuti achazadzikwa sei padambudziko guru, kuzadzika kuviri kwacho hakugoni kunyatsofanana nemhaka yokuti kuzadzika kwacho kunoitika pamamiriro ezvinhu akasiyana.
c Ona Nharireyomurindi yechiNgezi yaDecember 15, 1975, mapeji 741-4.
Unoyeuka Here?
◻ “Nyangadzi yokuparadza imire panzvimbo tsvene” yakazviratidza sei muzana rokutanga ramakore?
◻ Nei zvine musoro kufunga kuti “nyangadzi” yanhasi ichamira panzvimbo tsvene munguva yemberi?
◻ Kudenha kupi kwe“nyangadzi” kwakafanotaurwa muna Zvakazarurwa?
◻ ‘Kutiza’ kworudzii kungava kuchiri kudiwa kwatiri?
[Mufananidzo uri papeji 16]
Bhabhironi Guru rinonzi “amai vemahure”
[Mufananidzo uri papeji 17]
Chikara chitsvuku chaZvakazarurwa chitsauko 17 ndicho “nyangadzi” yakataurwa nezvayo naJesu
[Mufananidzo uri papeji 18]
Chikara chitsvuku ndicho chichatungamirira kudenha kunoparadza kuchaitwa pachitendero