Kamoo U ka Sireletsang Bana ba Hao

BOHOLO ba rōna ha re batle ho bua haholo ka ho hlekefetsoa ha bana ka tsa thobalano. Batsoali ba halefa haholo ha ba nahana feela ka ketso ena! Leha ho le joalo, tlhekefetso e joalo ea tšosa ’me ke ’nete e utloisang bohloko ea se etsahalang kajeno lefatšeng, ’me e ka ba le liphello tse mpe haholo ho bana. Na taba ee e lokela ho sekasekoa? U ne u ka ikemisetsa ho tela eng hore u sireletse ngoana oa hao? Ruri u ne u tla be u tela ho fokolang feela ha u ithuta ka liketsahalo tse sa thabiseng tsa ho hlekefetsoa ha bana. Ka sebele ho tseba ka seo ho ka etsa phapang e khōlō.

U se ke ua lumella seoa sena sa ho hlekefetsa bana hore se u qete matla a ho tobana le sona. Bonyane uena u na le matla ao ngoana oa hao a se nang ’ona—litšobotsi tseo ngoana oa hao a tla nka lilemo, mohlomong tse mashome, hore a be le tsona. Lilemo tseo u li phetseng li u file tsebo e ngata, phihlelo le bohlale. Hore u atlehe, u lokela ho sebelisa litšobotsi tseo ho sireletsa ngoana oa hao. Re tla tšohla mehato e meraro ea bohlokoa eo motsoali e mong le e mong a lokelang ho e nka. Eona ke e latelang: (1) E-ba oa pele tabeng ea ho sireletsa ngoana oa hao hore a se ke a hlekefetsoa, (2) ruta ngoana oa hao hantle ka se etsahalang bothateng bona, ebe u (3) hlomella ngoana oa hao hore na a itšireletse joang.

Na U ba oa Pele ho Sireletseng Ngoana oa Hao?

Batsoali ke bona ba nang le boikarabelo bo boholo ba ho sireletsa bana hore ba se ke ba hlekefetsoa, hase boikarabelo ba bana. Ka hona, batsoali ba lokela ho rutoa pele ho ka rutoa bana. Haeba u motsoali, ho na le lintho tse ’maloa tseo u lokelang ho li tseba ka ho hlekefetsoa ha bana. U lokela ho tseba hore na ke bo-mang ba hlekefetsang bana le hore na ba sebelisa mekhoa efe. Ka tloaelo batsoali ba nahana hore batho ba hlekefetsang bana ke batho ba sa tsejoeng ba lallang bana mafifing, ba batla litsela tsa ho ba koetela le ho ba beta. Ke ’nete hore linonnori tse joalo li teng. Mecha ea litaba e re bolella ka tsona hangata. Leha ho le joalo, li batla li fokola ka palo. Hoo e ka bang karolo ea 90 lekholong ea bana ba hlekefelitsoeng ka tsa thobalano, hangata ba hlekefelitsoe ke motho eo ba mo tsebang le eo ba mo tšepang.

Ke tlhaho hore u se ke ua lumela hore ngoana oa hao a ka nanareloa ke moahelani ea mosa, tichere, ngaka kapa mooki, mokoetlisi kapa mong ka uena. Ha e le hantle batho ba bangata ha ba joalo. Ha ho hlokahale hore u belaelle motho e mong le e mong ea haufi le uena. Empa u ka sireletsa ngoana oa hao ka ho ithuta mekhoa eo motho ea tloaetseng ho hlekefetsa bana a e sebelisang.—Bona lebokose leqepheng la 6.

Ho tseba mekhoa e joalo ho ka u thusa u le motsoali hore e be uena oa pele ea itokiselitseng hantle ho sireletsa ngoana oa hao. Ka mohlala, haeba motho e mong a bonahala a thahasella bana ho feta batho ba baholo, ’me a qolla ngoana oa hao, a mo tšoara ka tsela e khethehileng a bile a mo fa limpho, kapa a ithaopela ho sala le eena kapa ho intša le eena, u tla etsa’ng? Na u tla etsa qeto ea hore motho eo ke mohlekefetsi? Che. U se ke ua potlakela ho etsa qeto. Ho ka etsahala hore ebe motho eo u etsa seo ka pelo e ntle. Leha ho le joalo, seo se ka etsa hore u falimehe. Bibele e re: “Mang kapa mang ea se nang phihlelo o beha tumelo lentsoeng le leng le le leng, empa ea masene o nahana ka mehato ea hae.”—Liproverbia 14:15.

Hopola hore ntho leha e le efe e bonahalang e le molemo haholo, ehlile e ka ’na eaba e ea belaetsa. Hlahlobisisa motho leha e le ofe ea ithaopelang ho qeta nako a le mong le ngoana oa hao. Tsebisa motho eo hore neng kapa neng u ka hlaha moo ba leng teng ho bona hore na ngoana oa hao o ntse a ea joang. Melissa le Brad bao e leng batsoali ba bashanyana ba banyenyane ba bararo, ba hlokolosi tabeng ea ho siea ngoana a le mong le motho e moholo. Ha mora oa bona e mong a ne a ithuta ’mino lapeng, Melissa o ile a bolella motho ea mo rutang ’mino: “Ha u ntse u le teng, nako le nako ke tla kena ka moo le leng ka teng.” Ho ba hlokolosi joalo ho ka ’na ha utloahala e se e le ho feteletsa taba, empa batsoali bana ba ne ba sa rate ho haha serobe phiri e se e jele.

Thahasella ka hohle-hohle lintho tseo ngoana oa hao a li etsang, metsoalle ea hae le mosebetsi oa hae oa sekolo. Tseba ntho e ’ngoe le e ’ngoe ka leeto leha e le lefe le lekhutšoaane leo ngoana a tla le nka le ba bang. Setsebi se seng sa mafu a kelello se qetileng lilemo tse 33 se sebetsana le litaba tsa ho hlekefetsa ka tsa thobalano se re ho bile le maemo a mangata ao ho ’ona ngoana a ka beng a sa ka a hlekefetsoa hoja batsoali ba ne ba bile hlokolosi. Se qotsa mantsoe a mohlekefetsi e mong ea fumanoeng a le molato, a reng: “Ha e le hantle batsoali ke bona ba re fang bana ba bona. . . . Ruri ba ile ba etsa hore lintho li be bobebe ho ’na.” Hopola hore bahlekefetsi ba bangata ba rata bana ba ke keng ba ba sokolisa. Batsoali ba thahasellang ka hohle-hohle bophelo ba bana ba bona ba etsa hore ho se ke ha e-ba bonolo hore ba hlekefetsoe.

Tsela e ’ngoe e ka u thusang hore e be uena oa pele ho sireletseng ngoana oa hao ke ka ho mo mamela ka hloko. Ke seoelo bana ba ka buang ka ho toba ka ho hlekefetsoa; ba ba lihlong kapa ba tšaba hore na ba bang ba tla ikutloa joang ha ba utloa seo. Ka hona, mamela ka hloko, esita le tabanyana e poteletseng e ka ’nang ea u hlaha leseling.a Haeba ngoana a bua ntho e u tšoenyang, ka bonolo mo botse lipotso tse ka etsang hore a bue. Haeba a re ha a sa batla hore motho ea itseng a tl’o sala le eena hape, mo botse hore na ke hobane’ng ha a sa batle. Haeba a re motho ea itseng ea moholo o mo bapalisa ka tsela e makatsang, mo botse: “O u bapalisa joang? O etsa’ng?” Haeba a tletleba ka hore motho ea itseng o ile a mo tsikinyetsa, mo botse, “O ne a u tsikinyetsa hokae?” U se ke ua potlakela ho lahlela likarabo tsa ngoana matjoing. Bahlekefetsi ba bolella bana hore ha ho na motho ea tla ba kholoa; ’me hangata seo ke ’nete. ’Me haeba ngoana a hlekefelitsoe, ha motsoali a lumela seo a se buang ’me a mo tšehetsa, seo se mo thusa haholo hore a hlaphoheloe.

Ruta Ngoana oa Hao ka Bothata Bona

Buka e ’ngoe e buang ka ho hlekefetsoa ha bana e qotsa mantsoe a mohlekefetsi e mong ea fumanoeng a le molato, a reng: “Ha ke fumana ngoana ea sa tsebeng letho ka litaba tsa ho kopanela liphate, ke mo hlekefetsa habonolo.” Mantsoe ao a nyarosang ke khopotso e ntle ho batsoali. Bana ba sa tsebeng letho ka taba ea ho kopanela liphate ba thetsoa habonolo ke batho ba hlekefetsang bana. Bibele e re tsebo le bohlale li ka re pholosa “ho motho ea buang lintho tse khelohileng.” (Liproverbia 2:10-12) Na hase eona ntho eo u e batlelang ngoana oa hao? Joale, mohato oa bobeli oa bohlokoa oa ho mo sireletsa ke hore u se ke ua tšaba ho mo ruta ka taba ena ea bohlokoa.

Leha ho le joalo, u ka ba ruta joang? Batsoali ba bangata ba batla ba hlajoa ke lihlong hore ba buisane le bana ka taba e amang ho kopanela liphate. Ngoana oa hao a ka ’na a hlajoa ke lihlong le ho feta, ’me mohlomong a ke ke a qala ho bua le uena ka taba e joalo. Ka hona, nka bohato ba hore u bue ka eona. Melissa o re: “Re ile ra qalella ba sa le banyenyane, ra ba ruta litho tsa ’mele. Re ne re li bitsa ka mabitso a tsona, eseng ka puo ea bana, e le ho ba bontša hore ha ho letho le mohlolo kapa le soabisang ka setho leha e le sefe sa ’mele ea bona.” Ka mor’a moo, ho itlela feela hore u rute bana ka ho hlekefetsoa. Batsoali ba bangata ba bolella bana ka tsela e bonolo feela ea hore litho tsa ’mele tseo ha ba apere liaparo tsa ho sesa li patehang, ke litho tsa botho ’me ke tsa bohlokoa.

Heather ea boletsoeng sehloohong se fetileng o re: “’Na le Scott re ile ra bolella mora oa rōna hore setho sa hae sa botona ke sa bohlokoa, ke sa hae a le mong ’me hase sa ho bapala. Ha ho na motho ea lokelang ho bapala ka sona—esita le rōna re le batsoali ba hae, esita le eona ngaka. Ha re mo isa ngakeng, rea mo hlalosetsa hore ngaka e tlil’o mo hlahloba feela ho etsa bonnete ba hore o ntse a phela hantle, ka hona, e ka ’na ea mo tšoara moo.” Batsoali ka bobeli ba buisana le ngoana ka taba ena nako le nako, ’me ba tiisetsa ngoana oa bona hore neng kapa neng a ka ba bolella haeba ho e-na le motho ea mo tšoarang ka tsela e fosahetseng kapa ea etsang hore a ikutloe a sa lokoloha. Litsebi tabeng ea tlhokomelo ea bana le ho thibela ho hlekefetsoa li khothalletsa batsoali ka bobeli hore ba buisane le bana ba bona ka taba ena.

Ba bangata ba fumane hore buka ea Ithute ho Mosuoe e Moholob e thusa haholo ho ruteng bana ka taba ena. Khaolo ea 32 e nang le sehlooho se reng, “Kamoo Jesu a Ileng a Sireletsoa Kateng,” e na le molaetsa o tobileng empa e le o khothatsang o buang ka likotsi tsa ho hlekefetsoa ’me o bontša bohlokoa ba hore ba lule ba itširelelitse. Melissa o re: “Buka ena e re file tsela e ntle haholo ea ho hatisa seo re neng re se re se rutile bana ba rōna.”

Lefatšeng lena la kajeno, bana ba lokela ho tseba hore ho na le batho ba batlang ho ba tšoara ka tsela e fosahetseng, kapa ba batlang hore bana ba ba tšoare ka tsela e fosahetseng. Litemoso tsena ha lia lokela ho tšosa bana kapa li etse hore ba se ke ba tšepa motho e mong le e mong e moholo. Heather o re: “Ke feela hore ba tsebe kamoo ba ka itšireletsang kateng. ’Me ke bo bong ba boitsebiso bo bongata boo ba bo fuoang, boo bongata ba bona bo sa amaneng le ho hlekefetsoa. Ha boa tšosa mora oa ka le hanyenyane.”

Ho ruta ngoana oa hao ho lokela ho akarelletsa hore a be le pono e leka-lekaneng ka ho ba ea mamelang. Ho ruta ngoana hore a mamele ke thuto ea bohlokoa le e thata. (Bakolose 3:20) Leha ho le joalo, thuto e joalo e ka feteletsoa. Haeba ngoana a rutoa hore kamehla o lokela ho mamela motho leha e le ofe e moholo, ho sa tsotellehe hore na maemo ke afe, ho ka ba bonolo hore a hlekefetsoe. Bahlekefetsi ba lemoha kapele ha ngoana a batla a lumella ntho e ’ngoe le e ’ngoe. Batsoali ba bohlale ba ruta bana ba bona hore ho mamela ho na le meeli. Bakeng sa Bakreste, taba ena ha e thata joalokaha e utloahala eka e thata. Ke ho ba bolella feela hore: “Haeba motho leha e le ofe a u bolella hore u etse ntho eo Jehova Molimo a reng e fosahetse, u se ke ua e etsa. Esita le ’na ke le ’mè hao kapa ntate oa hao, le ka mohla ha rea lokela ho u bolella hore u etse ntho eo Jehova a reng e fosahetse. Neng kapa neng ha motho a leka ho etsa hore u etse ntho e fosahetseng, u bolelle rōna batsoali.”

Qetellong, bolella ngoana oa hao hore ha ho na motho ea lokelang ho mo joetsa hore a u patele ntho e itseng. Mo bolelle hore haeba motho a re a u patele ho itseng, o lokela hore kamehla a u bolelle eona. Ho sa tsotellehe hore na o boleletsoe eng—esita le haeba a mo tšositse kapa ngoana ka boeena a entse ntho e fosahetseng—ho lokile hore kamehla a bolelle batsoali ka eona. Litaelo tse joalo ha lia lokela ho tšosa ngoana oa hao. U ka mo tiisetsa hore batho ba bangata ba ke ke ba etsa lintho tse joalo—e leng ho mo tšoara moo ba sa lokelang ho mo tšoara teng, ho mo bolella hore a tlōle molao oa Molimo kapa ho mo joetsa hore a patele batsoali ba hae ho itseng. Ho tšoana le ha motho a rera hore na a ka tsoa le kae haeba mohaho o ka cha, litaelo tsena “empa e le tsa haeba ho ka etsahala” hore ba hlekefetsoe, ’me mohlomong ho ka ’na ha se ke ha etsahala.

Hlomella Ngoana oa Hao Hore na a Itšireletse Joang

Mohato oa boraro oo re tla o tšohla ke oa ho ruta ngoana oa hao hore na a ka nka mehato efe haeba motho a leka ho mo nanarela ha u le sieo. Hangata mokhoa o mong o khothaletsoang ke oa ho mo ruta joalokaha eka lea bapala. Batsoali baa botsa, “U ka etsa’ng haeba . . . ?” ebe ngoana oa araba. U ka ’na ua re, “U ka etsa’ng haeba re lahlehelana ha re le ka lebenkeleng? U ka mphumana joang?” Karabo ea ngoana e ka ’na ea e-ba eo u neng u sa e lebella, empa u ka mo tataisa ka lipotso tse ling, tse kang “U nahana hore ke’ng eo u ka e etsang e ke keng ea u beha kotsing?”

U ka sebelisa lipotso tse tšoanang ho botsa ngoana hore na ke mokhoa ofe o sireletsehileng oo a ka o sebelisang haeba motho e mong a leka ho mo tšoara ka tsela e fosahetseng. Haeba ngoana oa hao a tšosoa ke lipotso tse joalo, u ka ’na ua leka ho mo ruta ka ho pheta pale ea ngoana e mong. Ka mohlala: “Ngoananyana o na le mong ka eena ea mo ratang, joale o se a leka ho tšoara ngoananyana enoa moo a sa lokelang ho mo tšoara teng. U nahana hore ngoananyana eo o lokela ho etsa’ng hore a lule a sireletsehile?”

U lokela ho ruta ngoana oa hao hore a etse eng maemong a tšoanang le a boletsoeng ka holimo? Mongoli e mong o re: “Ho re ‘Che!’ e tiileng kapa ‘U se ke ua etsa joalo!’ kapa ‘Ntlohele!’ ho atleha haholo bakeng sa ho tšosa mohlekefetsi hore a se ke a tsoela pele kapa a inahane bocha ka ngoana eo a neng a batla ho mo hlekefetsa.” Thusa ngoana oa hao hore a itlhakise ka bokhutšoanyane hore na a ka etsa seo joang e le hore a be sebete ho hana a hoelelitse, a tsebe ho baleha ka potlako le ho u bolella ntho leha e le efe e etsahetseng. Ngoana eo ho bonahalang a utloisisa koetliso ka ho feletseng a ka ’na a e lebala ka mor’a libeke tse ’maloa kapa ka mor’a likhoeli. Ka hona, pheta koetliso ena nako le nako.

Batho bohle ba hlokomelang ngoana ka ho toba, ho akarelletsa le ba banna—ebang ke ntate oa hae ea mo tsoalang kapa ntate oa bobeli, kapa mong ka eena eo e leng monna—ba lokela ho ba le seabo koetlisong ena. Hobane’ng? Hobane bohle ba amehang ho ruteng ngoana ka taba e joalo, ha e le hantle, ba tšepisa ngoana hore le ka mohla ba ke ke ba etsa liketso tse joalo tsa tlhekefetso. Ka masoabi, boholo ba liketsahalo tsa ho hlekefetsa bana ka tsa thobalano li etsahala hona ka lapeng. Sehlooho se latelang se tla tšohla kamoo u ka etsang hore lelapa la hao e be setšabelo lefatšeng lena le tletseng tlhekefetso.

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

[Ntlha e qolotsoeng leqepheng la 5]

E-ba oa pele oa ho sireletsa ngoana oa hao hore a se ke a hlekefetsoa

[Ntlha e qolotsoeng leqepheng la 7]

Ruta ngoana oa hao ka se etsahalang bothateng bona

[Ntlha e qolotsoeng leqepheng la 8]

Hlomella ngoana oa hao hore na a itšireletse joang

[Lebokose le leqepheng la 4]

HO HLEKEFETSA KA TSA THOBALANO—BOTHATA BA LEFATŠE LOHLE

Ka 2006, mongoli-kakaretso oa Machaba a Kopaneng o ile a fetisetsa Sebokeng se Akaretsang sa Machaba a Kopaneng tlaleho ea lefatše mabapi le liketso tse mabifi tse etsoang ho bana, e ngotsoeng ke setsebi se ikemetseng se sebeletsang Machaba a Kopaneng. Ho latela tlaleho eo, selemong se seng morao tjena banana ba hakanyetsoang ho ba limilione tse 150 le bashanyana ba hakanyetsoang ho ba limilione tse 73 ba e-song ho ka ba e-ba le lilemo tse 18 ba ile ba “qobelloa ho kopanela liphate kapa ho etsa liketso tse ling tse fosahetseng tse amanang le ho kopanela liphate.” Lipalo tseo lia tšosa, empa tlaleho eo e re: “Ha e le hantle ena ke palo e tlaase e hakanyelitsoeng.” Ha ho hlahlobisisoa liphuputso tse entsoeng linaheng tse 21, ho fumanoe hore libakeng tse ling basali ba etsang liphesente tse 36 le banna ba etsang liphesente tse 29 ba ’nile ba hlekefetsoa ka tsa thobalano ha e sa le bana. Boholo ba batho ba ba hlekefelitseng e ne e le beng ka bona!

[Lebokose leqepheng leqepheng la 6]

MOKHOA O TLOAELEHILENG OA HO HOKA BANA

Mohlekefetsi o bohlale ’me ha a sebelise matla baneng bao a batlang ho ba hlekefetsa. Ho e-na le hoo, o khetha ho hoka bana butle-butle. O qala ka ho khetha ngoana ea itseng, hangata ea bonahalang a ka hoheleha habonolo le ea tšepang batho, kaha o tla khona ho mo laola habonolo. Ka mor’a moo, o mo qolla ka har’a ba bang ho mo fa tlhokomelo e khethehileng. A ka ba a leka ho etsa hore batsoali ba ngoana eo ba mo tšepe. Hangata bahlekefetsi ba na le tsebo e ikhethang ea ho etsa eka ba thahasella ngoana le lelapa labo e le kannete.

Qetellong, mohlekefetsi o tla qala ho lokisetsa hore a hlekefetse ngoana. O qala ho etsa liketso tse bonahalang li se na molato, tse kang ho sheba ngoana ka tsela e lerato e kang e lokile, ho koebetellana le eena ka tsela ea papali le ka ho mo tsikinyetsa. A ka ’na a fa ngoana limpho tse ngata ’me a qala ho mo arola ho metsoalle ea hae, banab’abo le batsoali ba hae, e le hore a be le nako e ngata a le mong le ngoana. Neng-neng a ka ’na a kōpa ngoana hore a se ke a bolella batsoali lekunutu le lenyenyane—mohlomong la mpho eo a mo fileng eona kapa hore na nakong e tlang ba rerile ho intšetsa hokae. Mekhoa eo e betla tsela ea ho tla mo hlekefetsa. Ha mohlekefetsi a bona hore ngoana le batsoali ba hae ba se ba mo tšepa, joale boemo bo se bo loketse hore a ka mo hlekefetsa.

Le mona o ntse a tla rata ho ba mano ho e-na le hore a be mabifi kapa a mo qobelle. A ka ’na a sebelisa hampe bohelehele boo ngoana a nang le bona ka tlhaho mabapi le litaba tsa ho kopanela liphate, a iketsa eka ke “tichere,” kapa a ka ’na a re ba bapale “papali e ikhethang” eo e leng bona feela ba tla tseba ka eona. A ka ’na a leka ho bontša ngoana litšoantšo tse manyala tse hlephisang boitšoaro e le hore ngoana a bone eka boitšoaro boo ke bo tloaelehileng.

Ha a atlehile ho hlekefetsa ngoana, joale o batla ho etsa bonnete ba hore ngoana a ke ke a bolella motho leha e le ofe ka taba eo. A ka ’na a sebelisa mekhoa e sa tšoaneng, e akarelletsang ho mo sokela, ho mo tšosa ka hore ho tla etsahala ho itseng ha a ka bolela, ho mo beha molato kapa mohlomong a li sebelisa kaofela. Ka mohlala, a ka ’na a re: “Ke molato oa hao. Ha ua ka ua re ke se ke ka etsa joalo.” A ka ba a phaella: “Ha u ka bolella batsoali ba hao, ba tla bitsa mapolesa ebe a nkenya teronkong bophelo bohle ba ka.” Kapa a ka ’na a re: “Ke lekunutu la rōna. Ha u ka le ntša, ha ho na motho ea tla u kholoa. Ha batsoali ba hao ba ka tseba feela, ke tla ba lematsa.” Mekhoa e bolotsana le e khopo eo batho bana ba ka e sebelisang e mengata haholo.

 [Setšoantšo se leqepheng la 5]

Thahasella ka hohle-hohle lintho tseo ngoana oa hao a li etsang

 [Setšoantšo se leqepheng la 7]

U se ke ua tsila-tsila ho ruta ngoana oa hao ka litaba tsa ho kopanela liphate

 [Setšoantšo se leqepheng la 8]

Ruta ngoana oa hao hore a tiee ’me a be sebete ha a tobane le motho ea hlekefetsang bana