Bohali—BaKreste ba Lokela ho bo Talima Joang?
MOETLO oa boholo-holo oa ho lefa bohali o sa ntsane o sebelisoa linaheng tse ngata. Maemong a mangata, tefo e etsoang e ba chelete, hammoho le limpho tsa matlotlo. Hore na ho batloa chelete e kae ho fapana ka libaka le ka malapa, ho itšetlehiloe ka boemo sechabeng, thuto, le mabaka a mang. Linaheng tse ling e behiloe ka molao, le hoja e le batho ba seng bakae ba bolokang tefiso e behiloeng.
Tlhahlobo e etsoang ka hloko e bontša hore moetlo oa mehleng ea kajeno o akarelletsa ho fetang ho lefa bohali feela. Kahoo, ho bohlale ho hlahloba hore na sena se ka u ama joang joaloka Mokreste.
Papua New Guinea, tefo ea bohali e tšoana le ho tlosoa ha thepa sehlopheng se seng sa lelapa, ba habo monyali, ho ea ho sehlopha se tšoanang le seo ka lehlakoreng la habo monyaluoa lenyalong. Tefo e ka fapana ho tloha ho R250 ho ea ho R115 000, ho ea ka hore na lelapa la habo monyali le ruile hakae. Sri Lanka, boemo bo fapane le boo. Batsoali ba monyaluoa ba lokela ho fana ka lintho tseo ba mo phahlelang ka tsona ho monyali. Tefo ena e ka ’na ea akarelletsa mabenyane, thepa, ntlo, le chelete. E le hore thepa e se ke ea tsoa ka lapeng, ho tloaelehile hore motho a nyale motsoal’ae hantle.
Likarolong tse ngata tsa Afrika, tefo ena ke e ’ngoe ea litlhokahalo tsa moetlo tse etsang hore tumellano ea lenyalo e be e felletseng le e sebetsang. Ntate e mong oa Nigeria eo morali oa hae a neng a lokisetsa ho nyaloa o re: “Har’a Maigbo, ho lefa bohali hoa hlokahala hore lenyalo le tle le amohelehe sechabeng. Ho bo amohela ke pontšo ea hore lelapa la habo mosetsana le lumetse. Ho lumellana le kutloisiso ea batho ea lenyalo. Ka lebaka lena, esita le lenyalo le ngolisitsoeng kerekeng kapa ’musong le ke ke la amoheleha ho batho ba phelang sebakeng seo ntle le hore ho lefshoe bohali.”
Kamoo ho ka Amang Ntate
Har’a batho bana ba Maafrika, tefo e ne e le pontšo ea matla a monna a ho baballa lelapa. Litho tsa lelapa labo li ne li etela batsoali ba mosetsana bakeng sa ho buisana ka bohali. Libakeng tse ngata ha ho sa le tjena, kaha bo-ntate ba bangata ba beha chelete e ngata ka ho fetisisa eo ba ka e fihlelang. Chelete e batloang e ka fapana ho tloha hoo e ka bang ka R30, e behiloeng ka molao libakeng tse ling tsa Nigeria, ho ea ho R3 500 kapa ho feta. Ho ka ’na ha lebelloa chelete kapa limpho esita le pele ho ketelo ea pele ea batsoali ba mohlankana. Libakeng tse kang Zaire, chelete e eketsehileng e ka ’na ea lokela ho lefshoa ho “bula molomo oa ntate,” ke hore, ho etsa hore a behe chelete eo a e batlang bakeng sa morali oa hae. Esita le ka mor’a hore chelete e itseng e lefshoe, ho ka ’na ha batloa litefo tse ling le limpho tse ling.
Mekhoa e joalo e ka khothalletsa meharo ea chelete. Empa Bibele e re: “Lerato la leruo ke motso oa libe tsohle.” (1 Timothea 6:10) Ka lebaka la meharo, batho ba ka fetoha bahanyapetsi, ’me sena sa etsa hore Molimo o se ba amohele. Bibele e re bolella hore “bohle . . . ba meharo hobane meharo ke ho sebeletsa molimo oa bohata—ha ba na ho ja lefa ’Musong oa Kreste le oa Molimo.”—Ba-Efese 5:5, TLP; bapisa le Liproverbia 20:21; 1 Ba-Korinthe 5:11, NW; 6:10, NW.
Empa ha ho letho le phoso ka ho lefa bohali ho ntate e le matšeliso a loketseng bakeng sa tahlehelo ea morali eo a mo hōlisitseng le eo a mo rutileng. Mokhoenyana oa ka moso a ka talima tefo ena e le pontšo ea kananelo ea hae bakeng sa koetliso e nehiloeng moroetsana oa hae. Leha ho le joalo, batsoali ba bang ba leka ho khutlisa litšenyehelo tsohle tsa bona, ba ikutloa hore barali ba bona ba nyetsoeng ba ke ke ba hlola ba ba thusa ho ruta bana ba tlang ka morao. Batsoali ba joalo ba batla chelete e ngata ka ho fetisisa eo ba ka khonang ho e fumana, joalokaha eka barali ba bona ke thepa feela e rekisoang. Empa ba tšoanela ho hōlisa bana ba bona hantle. Ba lokela ho ba motlotlo ka ho phethahatsa tlamo ena, eseng ba be motlotlo ka ho bona hore na ba ka khutleloa ke chelete e kae kapa botumo bo bokae ka ho batla chelete e ngata. Ho e-na le ho etsa hore batsoali ba nahane ka menyetla ea lintho tse bonahalang eo bana ba ka e tlisang, Bibele e re: “Etsoe a se bana ba tšoanetseng ho bokellela bo-ntat’a bona, empa e le bo-ntat’a batho ba tšoanetseng ho bokellela bana ba bona.”—2 Ba-Korinthe 12:14.
Bo-ntate ba bang ba ipolelang e le Bakreste ba batla chelete e bontšang ho se nahanele mokhoa oa boipheliso oa bahlankana ba Bakreste. Koana, ho na le maemo ao ho ’ona bo-ntate ba joalo ba ileng ba hana ho amohela chelete e itekanetseng eo baena ba Bakreste ba ka fanang ka eona hobane banna ba lefatše ba ne ba tšepisa ho fana ka e ngata ho feta moo! Ba bang ba bile ba lumella hore lipuisano tsa bohali li etsoe ke beng ka bona ba lefatše, ba batlang chelete e ngata haholo. Ha phehisano ena e ntse e tsoela pele, boemo bo ka khannela bacha bohloleng. Sena ke sona se etsahalang har’a batho ba lefatše. Hangata baratani ba ferekaneng kelellong ba sebelisa kemaro e le oona mokhoa o bonolo ka ho fetisisa oa ho qobella lelapa la habo mosetsana hore le amohele seo mohlankana a ka khonang ho se lefa.
Bakreste ha baa lokela ho itšoara ka tsela ena. Lentsoe la Molimo le thibela bohlola, ’me ba bo etsang ba ka lelekoa ka phuthehong. (1 Ba-Korinthe 6:9; Ba-Heberu 13:4) Ntate a ke ke a itlhohlolla molato haeba chelete e hanyapetsang eo a e batlang e tlatsetsa ho etseng hore morali oa hae a oele boitšoarong bo bobe. Molato o joalo o ka ama ka ho teba boemo ba hae ka phuthehong. Ka ho tšoanang, ho amohela chelete, ho sa tsotellehe hore na ke e kae, ho motho oa lefatše e le hore a ka mo nyalisa morali oa hae oa Mokreste ea inehetseng ho khahlanong le puso ea Molimo. Ho etsa sena ho etsa hore moena a se tšoanelehe bonyane bakeng sa litokelo tse itseng ka phuthehong. Batsoali ba Bakreste ba lokela ho batla hore bacha ba bona ba lule ba le matla ka phuthehong ea Bokreste ’me ba lokela ho ba thusa ho boloka boitšoaro bo hloekileng. Ba lokela ho labalabela hore barali ba bona ba kene lenyalong le thabileng “feela Moreneng,” le banna bao ka ho tšoanang ba ratang Jehova le ba nang le hlompho e tebileng bakeng sa melao ea hae le melao-motheo ea hae.—1 Ba-Korinthe 7:39, NW.
Ho nka bohali e le mokhoa oa ho fumana chelete ka ngoana oa hao, ka ho hanyapetsa u batla chelete e ngata ho feta ka mokhoa o nepahetseng, hase tsela ea Bokreste. Ntate oa Mokreste o tlameha ho itebela khahlanong le meharo le boithati, kaha sena se ka ama ka ho teba bomoea ba hae le litokelo tseo a li thabelang ka phuthehong.—1 Ba-Korinthe 6:9, 10.
Ho thabisang, bo-ntate ba bangata ba Bakreste ba bontšitse ho nahanela ka seo ba se kōpileng bakeng sa bohali, ’me sena se senola boikutlo bo nepahetseng. Ba bang ba bile ba khetha hore ba se batle bohali ho hang, e le hore ba ka itebela khahlanong le ho sebelisa hampe moetlo oo le ho hlahisa mathata moeeng.
Kamoo ho ka Amang Monyaluoa le Monyali
Maemong a ’maloa, meharo ea mosetsana e ’nile ea ama chelete eo batsoali ba e behang e le bohali. Ho na le ba batlang lechato la chelete e boima haholo le ho etsa mponeng, ’me ha ba nehe batsoali ba bona phomolo bakeng sa sena. Ba bang ba batla hore batsoali ba bona ba reke lijana tse theko e boima tseo ba tla li sebelisa malapeng a bona a macha. E le hore a ka fumana lintho tse joalo tseo mosetsana a li batlang, ntat’ae a ka ’na a utloa ho hlokahala hore a eketse bohali.
Ka lehlakoreng le leng, sena se tlama monyali hore a qale bophelo ba hae ba lenyalo tlas’a boima ba melato eo a keneng ho eona bakeng sa lenyalo le bitsang chelete e boima le thepa e theko e boima. Lentsoe la Molimo le bolela hore “bohlale bo tsoang ho Molimo bo . . . leka-lekane.” Banyalani ba bacha ba lokela ho etsa hore “ho leka-lekana ha bona ho tsebjoe ke batho bohle” ka ho lokisetsa lechato le sa tl’o tlisetsa motho leha e le ofe mojaro o boima oa chelete.—Jakobo 3:17, NW; Ba-Filippi 4:5, NW.
Ka mor’a lechato, mosali a ka ’na a qala ho lekanyetsa lerato la monna oa hae ka chelete eo a e lefileng bakeng sa bohali. A ka ’na a ikutloa a sa sireletseha haeba a lefile hanyenyane. A ka ’na a nahana hore haeba a khathala ke eena ’me a batla ho mo leleka, a ka etsa joalo hang-hang, kaha a tla be a utloisisa ho tela chelete e fokolang eo a e lefileng. Ke ’nete hore banna ba bang ba ’nile ba khutlisetsa basali ba bona ho batsoali ba bona ka mabaka a fapa-fapaneng, a kang ho se khone ho ba le bana kapa ho bontša moea oa bofetoheli. Mohlankana ea sa tsoa lefa bohali o khothalletsoa sena ke bao ka ho se hlokomele ba reng ho eena: “U rekile mosali.” Haeba a lefile chelete e ngata, a ka ’na a ba tekong ea ho talima mosali oa hae e le lekhoba le rekiloeng ho e-na le ho ba motsoalle oa hae ea haufi-ufi ka ho fetisisa. Hape, ka mabaka a fapa-fapaneng, bo-ntate ba bang ba ’nile ba khutlisa bohali ’me ba qobella barali ba bona hore ba siee banna ba bona.
Ho na le ba bang ba phehang khang ea hore bohali ba chelete e ngata bo thusa ho thibela sena ka baka la bothata ba ho khutlisa kapa ho busetsa chelete e ngata. Ba boetse ba ikutloa hore chelete e ngata e fokotsa manyalo a batho ba lilemong tse tlaase, kaha ho nka nako e telele hore monna a boloke chelete ea ho nyala. Ba ikutloa hore, lintho tsena li hlahisa banna ba hōlileng kelellong le ba nang le manyalo a tsitsitseng haholoanyane.
Le hoja e le ’nete hore ho ka ’na ha e-ba tjena maemong a mang, ho tsitsa ha lenyalo la Bokreste ha hoa lokela ho thehoa linthong tse joalo tse bonahalang. Botšepehi ba monna oa Mokreste ha boa lokela ho itšetleha ka seo a ka lahleheloang ke sona linthong tse bonahalang haeba lenyalo le qhalana. Ho fapana le hoo, o lokela ho tsamaisoa ke molao-motheo ona oa Mangolo: “Seo Molimo o se kopantseng hammoho, se se ke sa aroloa ke motho.” (Mattheu 19:6) Ho e-na le ho talima basali e le thepa e rekiloeng, banna ba laeloa hore ba ‘ba hlomphe.’ (1 Petrose 3:7) Jesu o boletse hore monna le mosali ba fetoha “nama e le ’ngoe” ha ba nyalana. (Mattheu 19:5; Genese 2:24) Bibele e eletsa banna hore ba rate basali ba bona, ba ba tšoare hantle ’me ba ba hlokomele, feela joaloka ’mele ea bona. (Ba-Efese 5:28, 29) Ho feta moo, tekanyo ea sebele ea lerato la monna e lokela ho ba tsela eo a tšoarang mosali oa hae ka eona lilemong tsa ka morao ho lechato. Ebang monna o lefile bohali bo bongata kapa che, haeba a tšoara mosali oa hae hantle ’me a tšepahala leratong la hae, na ho na le motho leha e le ofe ea ka belaelang hore oa mo rata?
Bohali bo ka boela ba ama tsela eo monna a talimang batsoali ba mosali oa hae ka eona. Ha a lefile chelete e ngata ea bohali, a ka ’na a fihlela qeto ea hore ha a sa ba kolota letho, esita le haeba ba oela bohloking. Empa, Bibele e re: “Ekare ha mohlolohali e mong a e-na le bana, kapa litloholo, bao ba ithute pele ho baballa ba ntlo ea bona, le ho etsa ba ba tsoetseng kamoo bona ba ba entseng kateng; hobane hona ke ho khahlehang pel’a Molimo.” (1 Timothea 5:4) Bakreste ba latela keletso ena, empa bothata bo ka hlaha haeba monna a lumella ’nete ea hore o lefile bohali e sothe boikutlo ba hae mabapi le boikarabelo.
Boloka Pono e Leka-lekaneng
Mekhoa e itseng e amanang le bohali e ka baka mathata a itseng bakeng sa mohlankana ea tlil’o nyala khaitseli oa moea eo batsoali ba hae e seng Bakreste. Ba ka batla hore a kenelle meetlong e theiloeng borapeling ba baholo-holo le tumelong ea hore moea ha o shoe. (Moeklesia 9:5, 10; Ezekiele 18:4) Empa na a ka etsa sena ka ntle le ho lahleheloa ke kamohelo ea Molimo le tlhohonolofatso eo Jehova a e boloketseng ba ‘hlatsoitseng meea ea bona ka ho utloa ’nete’? (1 Petrose 1:22; Tšenolo 18:4) Ha a talimane le lintho tse joalo tse batloang, Mokreste ea inehetseng o tlameha hore ka mehla a ikemisetse hore a “utloe Molimo ho e-na le batho.”—Liketso 5:29.
Se boletsoeng ka holimo mabapi le ho hanyapetsa, ho qoba bohlola, le ho nyalana feela le balumeli ’moho se sebetsa ka ho tšoanang ha lelapa labo monyaluoa e le lona le lefang chelete ea lenyalo. Ngoanana oa Mokreste le batsoali ba hae ha baa lokela ho tataisoa ke litekanyetso tsa lefatše ha ba khetha monna. Ho nyalana le motho eo e seng Mokreste ke ketso ea ho se utloe Molimo. Ka Moshe, O ile oa bolella Baiseraele hore: “U se ke ua nyallana le bona; u se ke ua nea bara ba bona barali ba hao, ’me u se ke ua nkela bara ba hao barali ba bona.” (Deuteronoma 7:3, 4; 1 Ba-Korinthe 7:39) Ka ho hlakileng, e ne e tla ba ho sa lokelang hore bahlankana kapa baroetsana ba Bakreste ba iphatlalatse likoranteng tsa sechaba hore ba batla balekane ba lenyalo ba tšoanelehang. Ke har’a baena ba bona le bo-khaitseli ba bona ba Bakreste moo ba lokelang ho batla balekane ba tšoanelehang.
Lenyalo ke tokisetso e halalelang ea Jehova, ’me kaofela ha rōna re lokela ho tataisoa ke seo a se bolelang ka lona ka Lentsoeng la hae. Lerato le matla ho Jehova, bana ba rōna, le balumeli ’moho le rōna le lokela ho re susumelletsa hore re suthele thōko le mekhoa eohle e khahlanong le se nepahetseng le se setle. (Pesaleme ea 119:105; Ba-Heberu 4:12) Ruri tlhohonolofatso ea Jehova e tla ba holim’a ba lumellang Lentsoe la hae hore le ba tataise liqetong tsa bona, eseng feela tse amang bohali le lintho tseo ba habo mosetsana ba mo phahlelang ka tsona, empa le litabeng tsa bona tse ling kaofela tsa bophelo.—Liproverbia 10:22.