Ho Hōlisa Bana Lefatšeng le ba Lumellang ho Etsa Borata
NA U kile ua bona ha ngoana a kōpa hore motsoali a mo rekele ntho eo a bapalang ka eona empa motsoali a sa batle? Kapa ha ngoana a batla ho tlala-tlala empa motsoali oa hae a itse a lule fatše? Ua hlokomela hore motsoali o hanela ngoana hobane a mo rata. Leha ho le joalo, hangata motsoali oa inehela. Ha ngoana a ntse a mo khathatsa, motsoali o qetella a se a lumetse.
Ho bonahala batsoali ba bangata ba lumela hore tsela e ntle ea ho hōlisa bana ke ho ba lumella hore ba etse borata. Ka mohlala, ho ile ha batloa maikutlo a bana ba United States ba 750 ba lilemo li 12 ho ea ho 17. Ha ba botsoa hore na ba etsa’ng ha batsoali ba bona ba hana ho ba fa ntho eo ba e batlang, hoo e ka bang karolo ea 60 lekholong ho bona e ile ea re ea ba qophella. Hoo e ka bang karolo ea 55 lekholong ho bona e ile ea re leqheka lena le atisa ho atleha. E ka ’na eaba batsoali ba bona ba nka hore ho lumella bana ho etsa borata ho bontša hore baa ba rata, empa na ehlile ho joalo?
Hlokomela maele ana a bohlale a boholo-holo: “Haeba motho a bokotsa mohlanka oa hae ho tloha bocheng ho ea pele, bophelong ba hae hamorao o tla fetoha ea se nang teboho.” (Liproverbia 29:21) Ke ’nete hore ngoana hase mohlanka. Leha ho le joalo, na hase ’nete hore mantsoe aa a sebetsa tabeng ea ho hōlisa bana? Ho bokotsa bana, ho ba fa ntho e ’ngoe le e ’ngoe eo ba e batlang, ho ka ’na ha etsa hore e be ba “se nang teboho”—ba tefe, ba be manganga, ba hloke kananelo ha e se e le batho ba baholo.
Ka lehlakoreng le leng, Bibele e eletsa batsoali ka ho re: “Koetlisa moshanyana ho ea ka tsela e mo loketseng.” (Liproverbia 22:6) Batsoali ba bohlale ba latela keletso ena, ba beha melao e tobileng, e sa feto-fetoheng le e seng thata-thata, ebile ba etsa bonnete ba hore ea bolokoa. Ha ba nahane hore ho rata bana ba bona ke ho ba lumella ho etsa borata; ebile ha ba qekise bana ba bona ha ba lla, ba tšoenya kapa ba ithaburanya. Ho e-na le hoo, ba lumellana le mantsoe a Jesu a bohlale a reng: “Lentsoe la lōna E le mpe le bolele E, Che ea lōna, Che.” (Matheu 5:37) Leha ho le joalo, ho koetlisa bana ho akarelletsa eng? Nahana ka papiso ena e matla.
“Joaloka Metsu Letsohong”
Bibele e etsa papiso e bontšang hore ngoana o hloka tataiso ea motsoali. Pesaleme ea 127:4, 5 e re: “Joaloka metsu letsohong la monna ea matla, bara ba bocha ba joalo. Ho thaba monna ea shahlileng ea tlatsitseng khohlopo ea hae ka bona.” Kahoo bana ba tšoantšoa le metsu, ’me motsoali o tšoantšoa le mohlabani ea matla. Joalokaha motho ea betsang metsu a tseba hore ho ke ke ha iketsahalla feela hore metsu ea hae e nepe moo a korotseng teng, batsoali ba lerato baa hlokomela hore ho hōlisa ngoana hase hlahlafethe mosebetsi ha o etsetsoe makhethe. Ba batla hore bana ba bona ba atlehe—e be batho ba baholo ba thabileng le ba nang le boikarabelo, ba phelang bophelo bo khotsofatsang. Ba batla hore bana ba bona ba etse liqeto tse nepahetseng, ba hlalefe ’me ba qobe mathata a sa hlokahaleng, ba be ba atlehe bophelong. Empa ho ke ke ha iketsahalla feela hore ba finyelle lintho tsena.
Ke’ng se hlokahalang hore motsu o nepe moo o korotsoeng teng? O tlameha ho betloa le ho sireletsoa hantle, ’me o betsoe ka sefutho. Ka ho tšoanang, ho hlokahala hore bana ba betloe, ba sireletsoe ’me ba tataisoe e le hore ba ka atleha bophelong ha e se e le batho ba baholo. A re hlahlobeng ntlha ka ’ngoe ho tsena tse tharo tse amanang le ho hōlisa bana.
Ho Betla Motsu Hantle
Metsu e neng e sebelisoa mehleng ea ho ngoloa ha Bibele e ne e betloa ka hloko. Thekō ea eona, eo mohlomong e neng e entsoe ka lehong le bofefo, e ne e lokela ho betloa ka letsoho ’me e etsoe hore e otlolohe ka hohle kamoo ho ka khonehang. Ntlha ea eona e ne e lokela ho ba nchocho. Qetellong ea thekō ho ne ho tlamelloa masiba e le hore motsu o ka tsitsa ’me o tsamaee ka kotloloho ha o betsoa.
Batsoali ba batla hore bana ba bona ba be joaloka metsu eo e otlolohileng—e be ba lokileng, ba sa tsoeng tseleng. Ka hona, haeba ba le bohlale, ha ba iphapanyetse liphoso tse khōlō tsa bana ba bona empa ka lerato ba ba thusa hore ba li lokise. Ho tla hlokahala hore ho etsoe joalo ho ngoana ofe kapa ofe hobane “booatla bo tlameletsoe pelong ea moshanyana.” (Liproverbia 22:15) Ke ka lebaka leo Bibele e eletsang batsoali hore ba laee bana ba bona. (Baefese 6:4) Ha e le hantle, taeo ea hlokahala bakeng sa ho betla kelello le botho ba ngoana.
Joale, ha ho makatse hore ebe Liproverbia 13:24 e re: “Ea sa sebeliseng thupa o hloile mora oa hae, empa ea mo ratang o mo batla ka taeo.” Mona thupa ea taeo e tšoantšetsa khalemelo ea mofuta ofe kapa ofe. Ha motsoali a fana ka taeo e lerato, o leka ho lokisa liphoso tseo haeba li ka itsetsepela li ka sulafaletsang ngoana bophelo ha e se e le motho e moholo. Ka sebele, ha motsoali a sa fane ka taeo e joalo ho tšoana le hore o hloile ngoana oa hae; empa ha a fana ka eona o bontša hore oa mo rata.
Motsoali ea lerato o boetse o thusa ngoana oa hae hore a utloisise hore na ke hobane’ng ha ho behiloe melao. Kahoo taeo hase ho fana ka litaelo le kotlo feela empa e akarelletsa ntho ea bohlokoa e leng ho thusa ngoana ho li utloisisa. Bibele e re: “Mora ea nang le kutloisiso o boloka molao.”—Liproverbia 28:7.
Masiba ao motho ea betsang metsu a a tlamellang metsung ea hae a etsa hore e tobe moo e korotsoeng teng. Ka tsela e tšoanang, bana ba ka khomarela lithuto tsa Bibele tse tsoang ho Mothehi oa lelapa esita leha ba se ba phuruselitse, ebe ba rua molemo ho tsona bophelong bohle ba bona. (Baefese 3:14, 15) Leha ho le joalo, batsoali ba ka tiisa joang hore bana ba bona ba khomarela lithuto tse joalo?
Hlokomela keletso ena eo Molimo a ileng a e fa batsoali ba Baiseraele mehleng ea Moshe: “Mantsoe ana ao ke u laelang ’ona kajeno a be pelong ea hao; u a rute mora oa hao ka ho pheta-pheta.” (Deuteronoma 6:6, 7) Kahoo ho hlokahala hore batsoali ba etse lintho tse peli. Ea pele, ho hlokahala hore ba ithute Lentsoe la Molimo ’me ba phethe melao ea hae, ka mantsoe a mang ba rate melao ea Molimo. (Pesaleme ea 119:97) Ha ba etsa joalo ba tla khona ho etsa ntho ea bobeli e boleloang lengolong leo—e leng ho ‘ruta bana ba bona melao ea Molimo ka ho pheta-pheta.’ Sena se bolela hore ba lokela ho hatisa bohlokoa ba melao eo lipelong tsa bana ba bona ka ho ba ruta eona khafetsa le ka tsela e ba amang maikutlo.
Ho hlakile hore le mehleng ea kajeno ho loketse ho ruta bana melao ea Bibele le ho ba laea ka lerato ha ho lokisoa liphoso tse khōlō. Tsena ke litsela tsa bohlokoa tsa ho betla “metsu” eo ea bohlokoa hore e be batho ba baholo ba khabane le ba tsitsitseng.
Ho Sireletsa Motsu
A re khutleleng papisong e tlalehiloeng Pesalemeng ea 127:4, 5. Hopola hore motho ea betsang metsu o ne a e ‘tlatsitse khohlopong’ ea hae. Hang ha metsu e se e betliloe, e ne e lokela ho sireletsoa. Kahoo, motho ea betsang metsu o ne a e tšela ka khohlopong, moo e neng e ke ke ea senyeha kapa ea robeha. Ho thahasellisang ke hore Bibele e profeta hore Mesia ke motsu o nchocho oo Ntate oa hae a o ‘patileng khohlopong ea hae.’ (Esaia 49:2, Bibele ea Sesotho) Ka sebele Jehova Molimo, Ntate ea lerato ka ho fetisisa, o ile a sireletsa Mora oa hae ea ratoang, Jesu, hore a se ke a ntšoa kotsi ho hang ho fihlela nako e behiloeng ea hore Mesia a bolaoe joalokaha ho profetiloe. Le ka eona nako eo, Molimo o ile a sireletsa Mora oa hae hore a se ke a shoella ruri, a mo khutlisetsa leholimong a sireletsehile, hore a phele ka ho sa feleng.
Ka tsela e tšoanang, batsoali ba khabane ba batla ho sireletsa bana ba bona likotsing tsa lefatše lena le senyehileng. Mohlomong batsoali ba ka thibela bana ba bona ho etsa lintho tse itseng e le ho qoba tšusumetso e kotsi. Ka mohlala, batsoali ba bohlale ba nka molao ona ka ho teba: “Litloaelano tse mpe li senya mekhoa e metle.” (1 Bakorinthe 15:33) Ho sireletsa bana hore ba se ke ba tloaelana le batho ba sa natseng melao ea boitšoaro ea Bibele ho tla ba qobisa liphoso tse ngata tse tla etsa hore ba llele metsotso kapa ba shoe.
Bana ba ka ’na ba se ke ba utloisisa lebaka leo batsoali ba bona ba ba sireletsang ka lona. Ha e le hantle, ka linako tse ling ba ka ba ba teneha, hobane hangata ho sireletsa bana ba hao ho tla hloka hore u ba hanele ka lintho tseo ba li batlang. Mongoli e mong ea tummeng oa libuka tse buang ka ho hōlisa bana o re: “Le hoja e se kamehla bana ba bontšang hore ba batla hore batsoali ba ba tataise bophelong ba bona ka tsela e sireletsehileng le e tsitsitseng ’me ba ke ke ba ba leboha ka nako eo, ke sona seo ba se batlang. Re ka etsa seo ka ho ba batsoali ba nkang boikarabelo ba bona ka ho teba le ba behang melao ea boitšoaro.”
Ka sebele, tsela ea bohlokoa eo u ka bontšang ka eona hore u rata bana ba hao ke ka ho ba sireletsa linthong tse ka ’nang tsa ba hlokisa khotso, tse ka ’nang tsa ba ruta mekhoa e mebe, kapa tsa etsa hore ba se ke ba ba le letsoalo le letle mahlong a Molimo. Ha ba ntse ba hōla ba ka ’na ba utloisisa hore na ke hobane’ng ha u ne u ba behela melao, ’me ba tla leboha hore u ile ua ba sireletsa ka lerato.
Ho Betsa Motsu
Hlokomela hore Pesaleme ea 127:4, 5 e tšoantša motsoali le “monna ea matla.” Na see se bolela hore ke ntate feela ea ka atlehang ho phetha boikarabelo ba ho ba motsoali? Che, ha ho joalo. Ha e le hantle, papiso ena e sebetsa ho bo-ntate le bo-’mè—le ho batsoali ba se nang balekane. (Liproverbia 1:8) Poleloana e reng “monna ea matla” e bolela hore ho ne ho hlokahala hore motho a be sefutho hore a khone ho betsa motsu ka seqha. Mehleng ea ho ngoloa ha Bibele, liqha li ne li bitieloa ka koporo, ’me ho ne ho thoe lesole le ‘hatakela seqha,’ mohlomong le ne le hata seqha ka leoto e le hore le hule khole. (Jeremia 50:14, 29) Ho hlakile hore ho ne ho hlokahala hore motho a be matla haholo hore a khone ho hula khole eo e tiileng e le hore a otle moo a korotseng teng ka metsu!
Ka tsela e tšoanang, ho hōlisa bana ho hloka boikitlaetso. Ha ho iketsahalle feela hore bana ba hōle hantle, joalokaha ho sa iketsahalle feela hore motsu o otle moo o korotsoeng teng. Ka masoabi, kajeno ho bonahala batsoali ba bangata ba sa ikemisetsa ho etsa se hlokahalang ho hōlisa bana hantle. Ba khetha tsela e bonolo. Ba tlohela hore bana ba bona ba fumane thuto ea se nepahetseng le se fosahetseng, ea boitšoaro le thobalano thelevisheneng, sekolong le lithakeng tsa bona. Ba lumella bana ba bona ho etsa borata. Ha ho bonahala ho le thata ho ba hanela ka lintho tse itseng, ba khetha ho lumela feela—hangata ba ikemela ka hore ha ba batle ho utloisa bana ba bona bohloko. Ha e le hantle, ho lumella bana ba bona ho etsa borata ke hona ho tla ba utloisa bohloko ho ea ho ile.
Ho hōlisa bana ke mosebetsi o thata. Ho hlokahala boikitlaetso hore motho a o etse ka pelo eohle a tataisoa ke Lentsoe la Molimo, empa ho etsa joalo hase ho senya nako. Makasine ea Parents e itse: “Lipatlisiso . . . li bontšitse hore bana ba hōlisoang ke batsoali ba lerato le ba nkang boikarabelo ba bona ka botebo—ba tšehetsang bana ba bona empa ba sa ba lumelle ho etsa borata—bana ba joalo ba sebetsa hantle sekolong, ba sebelisana hantle le batho, baa itšepa, ’me ba batla ba thabile ho feta bana bao batsoali ba bona ba leng letsoho le thata haholo kapa ba ba lumellang ho etsa borata.”
Empa ha ho felle moo. Re se re tšohlile karolo e qalang ea Liproverbia 22:6, e reng: “Koetlisa moshanyana ho ea ka tsela e mo loketseng.” Temana ena e phaella ka mantsoe a thobang pelo a reng: “Esita le ha a tsofala a ke ke a e kheloha.” Na maele aa a Bibele a bolela hore joang kapa joang motsoali o tla atleha? Che. Ngoana oa hao o na le boikhethelo ’me ha a hōla o tla bo sebelisa. Empa temana ena e tiisa batsoali lengole. Ka tsela efe?
Haeba u hōlisa bana ba hao ho ea ka keletso ea Bibele, u etsa hore ho be le monyetla o motle oa ho ba bona e e-ba batho ba baholo ba thabileng, ba khotsofetseng le ba nang le boikarabelo. (Liproverbia 23:24) Kahoo, etsa sohle seo u ka se khonang ho betla “metsu” ena ea bohlokoa, u e sireletse, ’me u etse boiteko bo matla ba ho e tataisa. Ha ho mohla u tla ikoahlaea.
[Setšoantšo se leqepheng la 13]
Na batsoali ba bontša bana ba bona lerato ka ho ba tlohela hore ba etse borata?
[Setšoantšo se leqepheng la 15]
Motsoali ea lerato o hlalosetsa ngoana hore na ke hobane’ng ha ho behiloe melao ka lapeng
[Setšoantšo se leqepheng la 15]
Batsoali ba khabane ba sireletsa bana ba bona likotsing tsa lefatše lena le senyehileng
[Setšoantšo se leqepheng la 16]
Ho hōlisa bana ke mosebetsi o thata, empa ho o etsa hase ho senya nako