Bacha Baa Botsa . . .
Nka “Hlompha Ntate le ’Mè” Joang?
‘A KE le qolle ntho e le ’ngoe eo le e etsang e senyang botsoalle ba lōna le batsoali ba lōna.’ Potso ena e ile ea botsoa bacha ba 160. Hoo eka bang karolo ea 43 lekholong ea bashemane e bontšitse hore ke ho “hlōleha ho hlompha [motsoali].” Ho banana, karolo ea 42 lekholong e boletse hore e ‘ha e hlomphe ntate,’ ’me karolo ea 63 lekholong e boletse hore ‘e arabisa’ ’mè hampe kapa ka litsela tse ling ba ne ba le manganga ’me ba araba hampe. Leha ho le joalo, ba bangata ho bacha bana ba lumetse hore ba ne ba hlompha batsoali ba bona hobane hoo ho etsa hore ba ikutloe hantle le ho sebelisana le bona. Empa ho sa tsotellehe boikemisetso bo botle, hangata ba ile ba hlōleha.
Le hoja ka sebele u ka lakatsa ho latela keletso ea Bibele ea ho hlompha batsoali ba hao, ua tseba hore ho na le linako tseo u sa kang ba hlompha. U ka qoba bofokoli bona joang?—Ba-Efese 6:2.
Boikutlo bo Nepahetseng
Ho na le litsela tse peli tseo u ka talimang batsoali ba hao ka tsona. Liproverbia 30:17 e bua ka “leihlo la motho ea somang ntat’ae, ea nyelisang thuto ea ’m’ae.” Athe, Liproverbia 17:6 e re: “Khanya ea bana ke batsoali ba bona.” U ka talima motsoali oa hao e le sesomo kapa motho eo u leng motlotlo ka eena, khanya ea hao. Boikutlo boo u bo amohelang bo tla bontša hlompho eo kapa che.
“Empa motho a ka utloa tšusumetso ea hlompho haeba batsoali ba hae ba sa mo hlomphe,” ho botsitse mocha ea bitsoang Louise. Karabo ke ho batla litšobotsi tsa bona tse molemo, u li ananele, ’me u tsepamise mahlo ho tsona. Bafuputsi Nick Stinnett le John DeFrain ba fumane hore ho ananela litho tsa lelapa ebile tšobotsi e ka sehloohong ea lelapa le matla. “Bothata bo bong ba ho hlōleha ho bontša kananelo ke hobane ha rea ithuta ho ba basebetsi ba molemo,” ba hlalositse bukeng ea bona Secrets of Strong Families. “Basebetsi ba merafong ea taemane Afrika Boroa ba qeta bophelo ba bona ba batla majoana a taemane har’a qhubuhali ea majoe le litšila. Hangata re etsa se fapaneng. Re ee re batle litšila har’a majoana a taemane. Malapa a rōna a matla ke babatli ba hloahloa ba taemane.”
Motho e mong le e mong o na le litšobotsi tse ntle le lintho tseo a li finyelletseng. Haeba u talima lintho tse ntle, u tla fumana tsona. Ka ‘ho fumana litaemane,’ u tla nolofalloa ho bona mabaka a ho hlompha batsoali ba hao.
Leha ho le joalo, pono e loketseng ea ho hlompha batsoali ba hao e qala ka ho ba le pono e ntle ka ho italima. Haeba u sa ikhotsofalla ka bouena, ho thata hore u ikutloe u khotsofatsoa ke motho e mong. Moapostola Pauluse o elelitse Bakreste ba lekholo la pele la lilemo: “Ke bolella e mong le e mong oa lōna hore a se itekanye ho feta bohlokoa ba hae, empa a inahane ka mokhoa o lekaneng.”—Ba-Roma 12:3, Charles B. Williams.
Le hoja u sa lokela ho ikhohomosa, qoba boemo ba ho hlokomoloha ‘bohlokoa ba hao.’ Haeba boitšoaro ba hao bo itšetlehile ka ho feletseng Bibeleng, u ka ba le tšepo kahlolong ea hao, kaha “molao oa Jehova o lokile, o khatholosa moea; bopaki ba Jehova boa tšepeha bo hlalefisa sethoto.” (Pesaleme ea 19:7) Tšepo e joalo e tla thibela ba bang ho etse hore u itšoare ka tsela e hlokang hlompho.
Puo e Hlomphang
Batsoali ba hao ba bona hlompho ka seo u ba bolellang sona le kamoo u se bolelang kateng. Ha tsohle li tsamaea hantle, hangata sena hase bothata. Empa, ka linako tse ling, batsoali ba hao ba tla bua kapa ho etsa lintho tse tla utloisa maikutlo a hao bohloko. Hape, lilemong tsa bocha, maikutlo a mangata a ferekanyang a ka etsa hore u ikhalefele. Ho ferekana, boikutlo ba ho lahloa, kapa ho ekoa, le tšabo ekaba moroalo o boima oa maikutlo. Ka lebaka la likhathatso tse joalo tse boima, u ka itšoara joaloka ha ho entse monna Jobo, ea itseng: “Ke ka lebaka leo mantsoe a ka a fetohileng puo e hlabang.”—Jobo 6:1-3, NW.
Leha ho le joalo, “puo e hlabang” e ka ba e sa hlompheng. “Empa ka linako tse ling ha ke buisana le ’mè ka bothata ha a utloisise lebaka la ka, e be ke halefa haholo ’me ke bua ntho e tla mo utloisa bohloko. E ne e le tsela ea ka ea ho mo utloisa bohloko,” ho lumetse Roger ea lilemo li 22. “Empa ha ke tsamaea, ke ne ke utloa bohloko haholo, ’me kea kholoa hore le eena o ne a ikutloa joalo.”
Roger o ile a bona mantsoe a hae a booatla a ‘hlaba,’ a ‘utloisoa bohloko’ ’me bothata bo ne bo sa lokisoa. O ne a tseba seo Bibele e se bolelang, “Molomo oa ea bohlale oa thoba.” (Liproverbia 12:18; 15:1) “Le hoja ho ne ho le boima, ke ne ke khutla ’me ke kōpa tšoarelo,” ho hlalositse Roger. “Ke tsebile hore ena ke ntho e molemo mahlong a Jehova. Joale ke ne ke tseba ho hlalosa bothata ka boikokobetso, ’me bo ne bo loka.” E, ho kōpa tšoarelo ho bontša hore u hlompha batsoali ba hao.
Kaha puo e lihlong hangata e hlohlelletsa bohale, ke habohlokoa hore u ithute ho laola boikutlo bona bo senyang. “Lehlanya le hlahatsa khalefo ea lona, empa motho ea bohlale o e boloka tlas’a taolo,” ho hlalosa Liproverbia 29:11. (New International Version) Kahoo, haeba u halefile, ema ho fihlela maikutlo a hao a ba taolong e be u leka ho bua ka boikokobetso. Empa ho hlaolela puo e hlomphang ho bolela ho fetang feela ‘ho khutsa ka nakoana ho fihlela bohale bo kokobela.’
Bohlokoa ha Temoho
“Temoho ea motho e kokobetsa bohale ba hae, ’me khanya ea hae ke ho mamella ho siteloa ke ba bang,” ho bolela Liproverbia 19:11, NW. Lentsoe la pele la Seheberu bakeng sa “temoho” le fana ka moelelo oa “tsebo ea ho nahana lebaka” la ho etsoa ha ntho e itseng. Kahoo ho ba le temoho ho tla u etsa hore u talime ka nģane ho khohlano.
Ka mohlala, haeba motsoali a u hanela ha u ea kae-kae, ipotse, ‘Na motsoali o amehile ka lithahasello tsa ka tse molemo? Ho tla etsa phapang efe haeba ke sa ee? Na haholo-holo ke boikhohomoso ba ka kapa maikutlo tse etsang hore ke batle ho ba utloisa bohloko?’ Le hoja boemo e ka ’na ea ba bo ferekanyang, na ke phetho? Kamor’a ho nahanisisa taba, u ka rua mabaka a molemo ho thola le ho se mpefatse litaba ka ho arabisa motsoali.—Liproverbia 10:19; 16:23.
Temoho e hōlisa kutloisiso, hobane e u nolofaletsa ho eketsa tsebo ka maemo a motho e mong kapa boemo. (Liproverbia 21:11) Ka mohlala, ngoanana e mong o hlalositse: ‘Ho ne ho ntena haholo ho lula nako e telele le lelapa leso. Empa ha nkhono a ne a kula haholo, re ile ra tlameha ho lula nako e ngata le eena. O ne a bua le ntate oa ka joaloka hoja a bua le moshanyana, ’me ha ke e-s’o ka ke mo nka e le thaka ea ka. Kahoo ka qala ho nahana hore o tlameha a be a hōlile haboima, ’me boithati ba ka ba fokotseha. Joale ha ke sa halefa ha a nkōpa ho etsa lintho e itseng.’
Hape, temoho e u thusa ho bona botle ba ho ‘mamella ho siteloa ke ba bang.’ E, esita leha u ikutloa hore u na le lebaka le utloahalang la hore u korotle, ikemisetse ho tšoarela ba bang le ho ba leballa litšito. (Ba-Kolosse 3:13) Ha u utloisitsoe bohloko, ke tlhaho ho nahana ho iphetetsa. Empa ka ho tšoarela ka ’nete, u felisa khang e tla qetella ka puo kapa liketso tse sa hlompheng.
Haholo-holo haeba u khalemeloa ke batsoali ba hao u hloka temoho. Tšobotsi ena e tla u thusa ho amohela taeo le ho hlokomela hore ho etsa joalo ho molemong oa hao. (Bapisa Pesaleme ea 2:10.) Ka ho totobetseng, ‘ke lehlanya feela le nyelisang thuto ea ntat’a lona.’ (Liproverbia 15:5) Kahoo ho e-na le ho rabela ha taeo e fanoa, bontša hore u hlompha batsoali ba hao ka ho leka ho e sebelisa.
Temoho e tla boela e u thuse ho ela hloko maikutlo a batsoali ba hao le ho leka ho ba thusa. Mocha e mong ea bitsoang Josh o hlalosa kamoo eena le moena oa hae ba ileng ba nahanela maikutlo a ’mè oa bona. “Ka nako e ’ngoe ’mè o kile a fihla hae a khathetse haholo ha a tsoa mosebetsing,” ho hlalositse Josh. “Re ne re se re tloaetse sena kahoo—’na le moholoane oa ka—ra hloekisa ntlo pele a fihla. O ne a hlolletsoe.” Na u bontša hlompho e tšoanang ho batsoali ba hao?
Ho bontša hlompho ho boetse ho bolela ho hlompha boinotši ba batsoali ba hao. Ho na le linako tseo ho hlokahalang hore batsoali ba hao ba be bang ka tsona. Mohlomong ba na le lintho tsa bohlokoa tseo ba buisanang ka tsona tseo ba sa batleng hore u li utloe. Ba nehe tokelo eo. Haeba u fumana batsoali ba hao ba bua taba e itseng e tebileng, ke hobane’ng ha u sa ee kamoreng ea hao kapa u etele motsoalle? Sena se tla bontša hore u motho ea nang le temoho.
Kahoo batla litsela tseo u ka bontšang batsoali ba hao hlompho ka tsona. Hangata hlompho e joalo e tla ntlafatsa kamano ea hao le bona. Le haeba e sa etse joalo, u tla khotsofala ho tseba hore u thabisa Molimo. Ka ho bontša hlompho e joalo, ‘u tla ba le lehlohonolo, ’me u tla phela halelele lefatšeng.’—Ba-Efese 6:3.
[Setšoantšo se leqepheng la 12]
Ha motsoali a bua ntho e ’ngoe e utloisang maikutlo a hao bohloko, leka ho qoba puo e sa hlompheng