“New World Translation” ya Utaalamu na Yenye Kufuatia Haki

“IMEJAA ughoshi [mambo bandia]!” Hivyo ndivyo wapingaji walivyosema juu ya tafsiri ya Biblia ya Martin Luther, nyuma katika karne ya 16. Wao waliamini kwamba wangeweza kuthibitisha kwamba Biblia ya Luther ilikuwa na “makosa na uwongo 1,400 za uzushi.” Leo, Biblia ya Luther inaonwa kuwa tafsiri yenye kutokeza sana. Kitabu Translating the Bible hata huiita “kazi ya ustadi”!

Katika karne hii ya 20, New World Translation imeshtakiwa pia kuwa na ughoshi. Kwa nini? Kwa sababu imeacha ufasiri wa kimapokeo wa mistari mingi na inakazia utumizi wa jina la Mungu, Yehova. Kwa hiyo, haifuati desturi. Lakini, je, hilo laifanya iwe bandia? Sivyo. Ilitokezwa kwa uangalifu mwingi na kufikiria hata mambo madogo-madogo, na yale yanayoonekana kuwa mambo mageni yanawakilisha juhudi ya moyo mweupe kuwakilisha kwa uangalifu utofautiano maalumu katika maneno yenye ufanano fulani ya lugha za kwanza. Mwanatheolojia C. Houtman aeleza sababu ya kutokufuata desturi kwa New World Translation: “Tafsiri za namna mbalimbali za kimapokeo za maneno yenye maana kutoka kwa maandishi ya kwanza zimekataliwa, yaonekana ili kufikia ufahamu bora zaidi uwezekanao.” Acheni tufikirie mifano ya hayo.

Tofauti—Lakini Si ya Makosa

Jambo moja ni kwamba, maneno yanayohusiana kwa ukaribu katika lugha za Biblia za kwanza inapowezekana yanatafsiriwa kwa maneno tofauti ya Kiingereza, hivyo inamweka macho mwanafunzi wa Biblia aone utofautiano mdogo-mdogo wa maana ambao yawezekana ukawapo. Kwa hiyo, syn·teʹlei·a inafasiriwa kuwa “umalizio” na teʹlos kuwa “mwisho,” ingawa maneno yote mawili yanatafsiriwa kuwa “mwisho” katika tafsiri nyingine nyingi. (Mathayo 24:3, 13, NW) Neno koʹsmos linafasiriwa kuwa “ulimwengu,” ai·onʹ kuwa “mfumo wa mambo,” na oi·kou·meʹne kuwa “dunia yenye kukaliwa.” Tena, tafsiri nyingi za Biblia hutumia “ulimwengu” tu ili kuwakilisha maneno haya mawili au matatu ya Kigiriki, ingawa, kwa kweli, tofauti ziko kati yayo.—Mathayo 13:38, 39; 24:14.

Vivyo hivyo, New World Translation inaonyesha kwa uangalifu tofauti kati ya gnoʹsis (“maarifa”) na e·piʹgno·sis (linalotafsiriwa “maarifa sahihi”)—tofauti inayopuuzwa na nyingine nyingi. (Wafilipi 1:9; 3:8) Pia inatofautisha kati ya taʹphos (“kaburi,” mahali pamoja pa kuzikia), mneʹma (“ziara”), mne·meiʹon (“ziara ya ukumbusho”), na haiʹdes (“hadesi,” likirejezea katika Biblia kaburi la ujumla la ainabinadamu wafu). (Mathayo 27:60, 61; Yohana 5:28; Matendo 2:29, 31, NW) Tafsiri nyingi za Biblia zinatofautisha kati ya taʹphos na mne·meiʹon katika Mathayo 23:29 lakini si kwa jinsi ya kupatana katika mahali pengine.—Ona Mathayo 27:60, 61, New International Version.

Vitenzi vinavyoonyesha wakati vinafasiriwa kwa uangalifu na kwa usahihi. Kwa mfano, katika Revised Standard Version, 1 Yohana 2:1 yasomeka hivi: “Ikiwa mmoja yeyote afanya dhambi, tuna mteteaji pamoja na Baba, Yesu Kristo aliye mwadilifu.” Kidogo baada ya hapo, tafsiri iyo hiyo yafasiri 1 Yohana 3:6 hivi: “Hakuna yeyote anayeishi katika Yesu atendaye dhambi.” Ikiwa hakuna mfuasi yeyote wa Yesu anayetenda dhambi, 1 Yohana 2:1 inatumiwaje?

New World Translation inatatua hilo linaloonekana kuwa pinganisho. Katika 1 Yohana 2:1, inasema hivi: “Ninawaandikia haya ili kwamba msitende dhambi [msipate kutenda dhambi, NW]. Na kama mtu akitenda dhambi [akipata kutenda dhambi, NW] tunaye Mwombezi kwa Baba, Yesu Kristo, mwenye haki.” Yohana alitumia namna ya kitenzi kinachoonyesha kwamba tendo limefanywa mara moja tu, kuonyesha kutendwa kwa dhambi ya mara moja moja, namna sisi sote hufanya mara kwa mara kwa ajili ya kutokukamilika. Hata hivyo, 1 Yohana 3:6 yasomeka hivi: “Kila akaaye ndani yake hatendi dhambi [hazoei dhambi, NW]; kila atendaye dhambi [anayezoea dhambi, NW] hakumwona yeye, wala hakumtambua.” Hapa Yohana alitumia hali ya wakati uliopita ya tendo, kuonyesha mwendo wa kawaida wenye kuendelea wa dhambi ambao ungebatilisha dai la yeyote la kuwa Mkristo.

Wanachuo Wengine Huafiki

Maneno fulani yasiyojulikana yanayodhaniwa yalitungwa na Mashahidi wa Yehova yanaungwa mkono na tafsiri nyingine za Biblia au na kazi za marejezeo. Katika Luka 23:43, New World Translation inarekodi maneno ya Yesu kwa mhalifu aliyeuawa pamoja naye hivi: “Kweli kweli mimi nakuambia wewe leo, wewe utakuwa pamoja na mimi katika Paradiso.” Katika Kigiriki cha kwanza, hakukuwa alama za kutenga maneno kama koma; lakini kwa ukawaida alama ya kutenga inaongezwa na wenye kutafsiri ili kusaidia katika usomaji. Hata hivyo, nyingi hufanya Luka 23:43 isomeke kana kwamba Yesu na mhalifu huyo walikuwa wanakwenda Paradiso siku iyo hiyo. The New English Bible inasomeka hivi: “Ninakuambia hivi: leo utakuwa pamoja na mimi katika Paradiso.” Hata hivyo si zote zinazojulisha wazo hilo. Profesa Wilhelm Michaelis aufasiri mstari huo hivi: “Kweli kweli, leo tayari ninakupa uhakika: (siku moja) utakuwa pamoja na mimi katika Paradiso.” Fasiri hiyo ni yenye hoja ya akili kuliko ile ya The New English Bible. Yule mhalifu mwenye kufa hangeweza kwenda pamoja na Yesu Paradiso siku iyo hiyo. Yesu hakufufuliwa mpaka siku ya tatu baada ya kifo chake. Wakati huo alikuwa katika Hadesi, kaburi la ujumla la ainabinadamu.—Matendo 2:27, 31; 10:39, 40.

Kulingana na Mathayo 26:26 katika New World Translation, Yesu, wakati wa kuanzisha Chakula cha Jioni cha Bwana, asema hivi juu ya mkate ambao anapitishia wanafunzi wake: “Huu humaanisha mwili wangu.” Tafsiri nyingine nyingi hufasiri mstari huo hivi: “Huu ni mwili wangu,” na hilo linatumiwa kuunga mkono fundisho kwamba mwadhimisho wa Chakula cha Jioni cha Bwana unapoendelea, mkate unakuwa mnofu halisi wa Kristo. Neno linalotafsiriwa katika New World Translation kuwa “humaanisha” (es·tinʹ, namna ya ei·miʹ) linatoka kwenye neno la Kigiriki linalomaanisha “kuwa,” lakini linaweza pia kuwa na maana ya “kumaanisha.” Kwa hiyo, Greek-English Lexicon of the New Testament ya Thayer husema kwamba kitenzi hiki “mara nyingi ni s.n. [sawa na] kuonyesha, kumaanisha, -wa na maana.” Kwa kweli, “humaanisha” ni tafsiri yenye akili hapa. Yesu alipoanzisha Kijio cha Mwisho, mnofu wake ulikuwa bado kwenye mifupa yake, kwa hiyo mkate ungaliwezaje kuwa mnofu wake wa halisi?a

Katika Yohana 1:1 New World Translation yasomeka hivi: “Neno alikuwa mungu.” Katika tafsiri nyingi usemi huo wasomeka hivi tu: “Neno alikuwa Mungu” na unatumiwa kuunga mkono fundisho la Utatu. Haishangazi kwamba wenye kuamini Utatu hawapendi fasiri katika New World Translation. Lakini Yohana 1:1 haikughoshiwa ili kuthibitisha kwamba Yesu si Mungu Mweza Yote. Mashahidi wa Yehova, miongoni mwa wengine wengi, walikuwa wamepinga utumizi wa herufi kubwa katika neno “mungu” muda mrefu kabla New World Translation haijatokea, ambayo hujaribu kufasiri lugha ya kwanza kwa usahihi. Watafsiri Wajerumani watano pia hutumia neno “mungu” katika mstari huo.b Angalau wengine 13 wametumia usemi kama “wa aina ya kimungu” au “aina kama mungu.” Fasiri hizi zinaafikiana na sehemu nyinginezo za Biblia ili kuonyesha kwamba, naam, Yesu mbinguni ni mungu kwa maana ya kuwa wa kimungu. Lakini Yehova na Yesu si mtu mmoja, Mungu yule yule.—Yohana 14:28; 20:17.

Jina la Mungu la Kibinafsi

Katika Luka 4:18, kulingana na New World Translation, Yesu alitumia kwake mwenyewe unabii katika Isaya, akisema hivi: “Roho ya Bwana MUNGU [Yehova, NW] i juu yangu.” (Isaya 61:1) Wengi hupinga utumizi wa jina la Yehova hapa. Hata hivyo, hapo ni pamoja pa mahali 200 ambapo jina hilo hutokea katika New World Translation ya Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo, yanayoitwa eti Agano Jipya. Ni kweli kwamba, hakuna hati-mkono ya mapema ya Kigiriki iliyopo bado ikiwa na jina la kibinafsi la Mungu. Lakini jina hilo lilitiwa ndani katika New World Translation kwa sababu zilizo imara, si kwa ajili ya mawazo ya kigeni tu. Na wengine wamefuata mwendo uo huo. Katika lugha ya Kijerumani tu, angalau tafsiri 11 zinatumia “Yehova” (au utohozi wa herufi za Kiebrania, “Yahweh”) katika maandishi ya “Agano Jipya,” hali watafsiri wanne wanaongeza jina hilo katika mabano baada ya “Bwana.”c Watafsiri Wajerumani zaidi ya 70 hulitumia katika vielezi-chini au katika mafafanusi.

Katika Israeli, jina la Mungu lilitamkwa bila makatazo kwa miaka zaidi ya elfu moja. Ndilo jina linalotokea mara nyingi zaidi katika Maandiko ya Kiebrania (“Agano la Kale”), na hakuna ushuhuda wenye kusadikisha kwa-mba halikujulikana na watu wote au kwamba jinsi ya kulitamka ilikuwa imesahauliwa katika karne ya kwanza ya Wakati wa Kawaida wetu, wakati Wakristo Wayahudi walipopuliziwa roho kuandika vitabu vya “Agano Jipya.”—Ruthu 2:4.

Katika gazeti la Kiyesuiti Entschluss/Offen (Aprili 1985) Wolfgang Feneberg aeleza hivi: “Yeye [Yesu] hakutunyima jina la baba yake YHWH, bali alilikabidhi kwetu. Kama sivyo haitaelezeka kwa sababu gani ombi la kwanza katika Sala ya Bwana lapaswa kusomeka hivi: ‘Jina lako litukuzwe!’” Feneberg aendelea kuonyesha kwamba “katika maandiko ya kabla ya Ukristo yaliyokuwa ya Wayahudi wenye kunena Kigiriki, jina la Mungu halikufafanuliwa kuwa kýrios [Bwana], bali liliandikwa katika namna ya tetragramatoni [YHWH] katika Kiebrania au herufi za Kiebrania za kale zisizotumika sasa. . . . Sisi hupata makumbuko ya jina hilo katika maandishi ya Mababa wa Kanisa; lakini wao hawapendezwi nalo. Kwa kutafsiri jina hilo kýrios (Bwana), Mababa wa Kanisa walipendezwa zaidi kuhesabia Yesu Kristo utukufu wa kýrios.” New World Translation inarudisha jina hilo kwenye maandishi ya Biblia mahali popote palipo na sababu za kitaalamu zilizo imara kufanya hivyo.—Ona Apendix (Nyongeza) 1D katika Reference Bible.

Wengine huchambua namna “Yehova” ambayo ni jinsi New World Translation inavyofasiri jina la Mungu. Katika hati-mkono za Kiebrania, jina hilo hutokea kuwa konsonanti nne tu, YHWH, na wengi husisitiza kwamba matamshi sahihi ni “Yahweh,” wala si “Yehova.” Kwa hiyo, wanaona kwamba kutumia “Yehova” ni kosa. Lakini, kwa kweli, wanachuo hawakubaliani kwa vyovyote kwamba namna “Yahweh” inawakilisha matamshi ya kwanza. Uhakika ni kwamba ingawa Mungu alihifadhi njia ya kuandika jina lake “YHWH” zaidi ya mara 6,000 katika Biblia, yeye hakuhifadhi matamshi yalo ambayo Musa alisikia juu ya Mlima Sinai. (Kutoka 20:2) Kwa hiyo, matamshi yalo siyo yaliyo ya muhimu sana kwa wakati huu.

Katika Ulaya namna “Yehova” imetambuliwa kote kwa karne nyingi na inatumiwa katika Biblia nyingi, kutia ndani tafsiri za Kiyahudi. Inatokea mara zisizohesabika kwenye majengo, kwenye sarafu na kwenye vitu vingine, na katika maneno yaliyopigwa chapa, na pia katika nyimbo nyingi za dini za kanisa. Kwa hiyo badala ya kujaribu kuwakilisha matamshi ya kwanza ya Kiebrania, New World Translation katika lugha zake tofauti hutumia namna ya jina la Mungu ambayo inakubaliwa na walio wengi. Tafsiri nyinginezo za Biblia hufanya vivyo hivyo na majina mengine katika Biblia.

Mbona Uchambuzi Mkali?

Biblia ya Luther ilichambuliwa kwa sababu ilitokezwa na mtu ambaye aliweka wazi makosa ya dini ya kimapokeo ya siku yake. Tafsiri yake ilifungulia watu wa kawaida njia kuona ukweli wa mengi ya yale aliyoyasema. Vivyo hivyo, New World Translation inachambuliwa kwa sababu inatangazwa na Mashahidi wa Yehova, ambao husema wazi kwa kutangaza rasmi kwamba mafundisho mengi ya Jumuiya ya Wakristo hayapatikani katika Biblia. New World Translation—naam, Biblia yoyote—huthibitisha hilo.

Kwa hakika, New World Translation ni kazi ya utaalamu. Katika 1989, Profesa Benjamin Kedar wa Israeli alisema hivi: “Katika uchunguzi wangu wa lugha unaohusika na Biblia na tafsiri za Kiebrania, mara nyingi mimi hurejezea chapa ya Kiingereza ambayo hujulikana kuwa New World Translation. Katika kufanya hivyo, mimi hukuta maoni yangu yakithibitishwa tena na tena kwamba kitabu hiki kinaonyesha juhudi yenye kufuatia haki ili kupata utambuzi wa maandishi ulio sahihi iwezekanavyo. . . . Ikitoa ushuhuda wa kuwa na uwezo mpana wa kuijua lugha ya kwanza, inafasiri maneno ya kwanza katika lugha ya pili kwa njia ya kufahamika bila kwenda upande isivyohitajika kutoka muundo hususa wa Kiebrania. . . . Kila usemi wa lugha unakubali kadiri fulani ya uhuru wa kufafanua au kutafsiri. Kwa hiyo, ufumbuzi wa kilugha katika hali yoyote huenda ukawa wazi kufanyiwa ubishi. Lakini sijapata kamwe kugundua katika New World Translation, nia yoyote yenye kupendelea ya kutia maana ya jambo katika maandishi ambalo halimo.”

Mamilioni ya wasomaji wa Biblia ulimwenguni pote hutumia New World Translation kwa sababu ni tafsiri ya lugha ya kisasa ambayo hufasiri maneno ya Biblia kwa usahihi. Biblia nzima inapatikana sasa katika lugha 9 na Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo peke yayo katika 2 zaidi; inatayarishwa katika lugha 20 zaidi. Kutafsiri sahihi kunahitaji miaka mingi ya kazi ya kujitahidi, lakini sisi tunatazamia mbele hatimaye kuwa na New World Translation ikitokea katika lugha zote hizi tofauti hivi kwamba itasaidia wengi zaidi wapate ufahamu ulio bora zaidi wa “neno la uhai.” (Wafilipi 2:16, NW) Kwa sababu tayari imesaidia mamilioni kufanya hivyo, kwa kweli inastahili kupendekezwa.

[Maelezo ya Chini]

[Blabu katika ukurasa wa 28]

New World Translation sasa inatafsiriwa katika lugha 20 zaidi

[Sanduku katika ukurasa wa 29]

AFSIRI HUJIPENDEKEZA YENYEWE

Mmoja wa Mashahidi wa Yehova katika Ujerumani alizungumza pamoja na bibi mzee, akamsomea Habakuki 1:12, NW: “Je! wewe si wa tangu zamani sana, Ee Yehova? Ee Mungu wangu, Mtakatifu wangu, wewe hufi.” Bibi huyo aliteta kwa sababu Biblia yake ilisema, “hatutakufa.” Shahidi alionyesha kwamba New World Translation inashikamana kwa ukaribu na hati-mkono za kwanza. Kwa kuwa mwanamke mzee alisema Kiebrania, yeye alitafuta Biblia yake ya Kiebrania na akagundua kwa mshangao kwamba New World Translation ni sahihi. Wasoferimu (waandishi Wayahudi) walibadilisha maandishi hayo zamani za kale kwa sababu waliona kwamba fungu la maneno ya kwanza lilionyesha kutokumheshimu sana Mungu. Tafsiri za Kijerumani za Biblia hazifanyi marekebisho yoyote kusahihisha badilisho hilo la waandishi, isipokuwa chache tu. New World Translation imerudisha maandishi ya kwanza.

[Picha katika ukurasa wa 26]

New World Translation nzima sasa iko katika: Kideni, Kiholanzi, Kiingereza, Kifaransa, Kijerumani, Kiitalia, Kijapani, Kireno, na Kihispania