Kitabu Cha Biblia Namba 4—Hesabu

Mwandikaji: Musa

Mahali Kilipoandikiwa: Jangwani na Nyanda za Moabu

Uandikaji Ulikamilishwa: 1473 K.W.K.

Wakati Uliohusishwa: 1512-1473 K.W.K.

 1. Ni kwa nini matukio ya hesabu yaliandikwa, nayo yakazia nini kwetu?

MATUKIO ya safari ya jangwani ya Waisraeli yameandikwa katika Biblia kwa ajili ya mafaa yetu leo.a Kama mtume Paulo alivyosema: “Basi mambo hayo yalikuwa mifano kwetu, kusudi sisi tusiwe watu wa kutamani mabaya.” (1 Kor. 10:6) Maandishi ya wazi sana katika Hesabu hukazia juu yetu kwamba kuokoka kwategemea kutakasa jina la Yehova, kumtii yeye chini ya hali zote, na kuonyesha staha kwa wawakilishi wake. Upendeleo wake hauji kwa sababu ya wema au ustahili wowote wa watu wake bali kwa sababu ya rehema yake kubwa na fadhili zisizostahiliwa.

 2. Jina Hesabu larejezea nini, lakini ni kichwa gani kifaacho zaidi ambacho Wayahudi walikipa kitabu hicho?

² Jina Hesabu linarejezea kuhesabu watu kulikotukia kwanza kwenye Mlima Sinai na baadaye kwenye Nyanda za Moabu, kama ilivyoandikwa katika sura 1-4 na 26. Jina hilo limeendelezwa kutoka kichwa cha habari Numeri katika Vulgate ya Kilatini na latokana na A·rith·moiʹ katika Septuagint ya Kigiriki. Hata hivyo, Wayahudi kwa kufaa zaidi hukiita kitabu hicho Bemidh·barʹ, maana yake “Katika Jangwa.” Neno la Kiebrania midh·barʹ hudokeza uwanda, usio na majiji na miji. Ilikuwa katika jangwa kusini na mashariki mwa Kanaani kwamba matukio ya Hesabu yakatukia.

 3. Ni nini chathibitisha uandikaji wa Musa wa Hesabu?

³ Kwa wazi Hesabu kilikuwa sehemu ya buku la awali lenye vitabu vitano vilivyotia ndani Mwanzo hadi Kumbukumbu la Torati. Mstari wacho wa kwanza wafungua na kiunganishi “na” (NW ya Kiingereza), kukiunganisha na yale yaliyotangulia. Kwa hiyo, lazima kiwe kiliandikwa na Musa, mwandikaji wa maandishi yaliyotangulia. Hilo liko wazi pia kutokana na taarifa katika kitabu hicho kwamba “Musa akaandika,” na ile kolofoni (umalizio), “Haya ndiyo maagizo na hukumu, ambayo BWANA [Yehova, NW] aliwaagiza wana wa Israeli, kwa mkono wa Musa.”—Hes. 33:2; 36:13.

 4. Ni kipindi gani cha wakati chahusishwa na Hesabu, na kitabu hicho kilikamilishwa lini?

⁴ Waisraeli walikuwa wametoka Misri zaidi kidogo ya mwaka mmoja uliopita. Kikiendelea na simulizi katika mwezi wa pili wa mwaka wa pili baada ya Kutoka, Hesabu chahusisha miaka ifuatayo 38 na miezi tisa, tangu 1512 hadi 1473 K.W.K. (Hes. 1:1; Kum. 1:3) Ingawa hayaingii katika kipindi hiki cha wakati, matukio yaliyosimuliwa kwenye Hesabu 7:1-88 na 9:1-15 yametiwa ndani kuwa habari ya msingi. Visehemu vya mapema vya kitabu hicho bila shaka viliandikwa matukio hayo yalipokuwa yakitukia, lakini ni wazi kwamba Musa hangeliweza kukamilisha Hesabu hadi kuelekea mwisho wa mwaka wa 40 katika jangwa, mapema katika mwaka-kalenda wa 1473 K.W.K.

 5. Ni sehemu gani zinazoshuhudia uasilia wa Hesabu?

⁵ Hakuwezi kuwa shaka lolote kuhusu uasilia wa simulizi hilo. Kuhusu bara walimosafiri ambalo kwa ujumla lilikuwa lenye ukame, Musa alisema kwamba lilikuwa ‘jangwa kubwa la kutisha,’ na ni kweli hata leo kwamba wakazi waliotawanyika huhama-hama daima wakitafuta malisho na maji. (Kum. 1:19) Zaidi ya hilo, maagizo ya kina kirefu kuhusu kupiga kambi kwa taifa, utaratibu wa kupiga mwendo, na ishara za baragumu za kuongoza mambo ya kambi zathibitisha kwamba kwa hakika simulizi hilo liliandikwa “katika jangwa.”—Hes. 1:1, NW.

 6. Vitu vilivyopatikana kiakiolojia vyaungaje mkono Hesabu?

⁶ Hata ile ripoti ya kuhofisha ya wapelelezi wakiisha kurudi kutoka safari yao katika Kanaani, kwamba “miji yao ina maboma, nayo ni makubwa sana,” yashuhudiwa na akiolojia (uchimbuzi wa vitu vya kale). (13:28) Magunduzi ya ki-siku-hizi yameonyesha kwamba wakazi wa Kanaani wakati huo walikuwa wameimarisha utawala wao kwa mfululizo wa ngome zilizotambaa kuvuka nchi katika sehemu kadhaa, kuanzia Uwanda wa Chini ya Yezreeli katika kaskazini hadi Gerari katika kusini. Si kwamba tu majiji hayo yalikuwa yameimarishwa bali pia kwa kawaida yalikuwa yamejengwa juu ya ncha za vilima, yakiwa na minara iliyoinuka juu ya kuta zayo, kuifanya istaajabishe sana kwa watu kama Waisraeli, ambao walikuwa wameishi kwa vizazi vingi katika bara tambarare la Misri.

 7. Hesabu kina muhuri gani wa unyoofu?

⁷ Mataifa ya ulimwengu yana mwelekeo wa kuficha kushindwa kwao mbalimbali na kukuza ushindi wayo, lakini kwa unyoofu unaoeleza ukweli wa kihistoria, simulizi la Hesabu laeleza kwamba Israeli walishindwa kabisa na Waamaleki na Wakanaani. (14:45) Kwa njia ya moja kwa moja kinakiri kwamba watu walikosa imani na kumtenda Mungu bila staha. (14:11) Kwa uwazi wenye kutokeza, nabii wa Mungu, Musa afichua dhambi za taifa, za wapwa wake, na za kaka na dada yake mwenyewe. Wala hakosi kujifichua mwenyewe, kwa maana aeleza juu ya wakati alipokosa kutakasa Yehova wakati maji yalipotolewa kule Meriba, ndiposa akapoteza pendeleo la kuingia Bara Lililoahidiwa.—3:4; 12:1-15; 20:7-13.

 8. Waandikaji wengine wa Biblia washuhudiaje kupuliziwa kwa Hesabu na Mungu?

⁸ Kwamba simulizi hilo ni sehemu halisi ya Maandiko yaliyopuliziwa na Mungu na lina mafaa yashuhudiwa na uhakika wa kwamba karibu matukio yacho yote makubwa, na pia mambo mengine mengi madogo-madogo, yarejezewa moja kwa moja na waandikaji wengine wa Biblia, wengi wao wakikazia umaana wayo. Kwa kielelezo, Yoshua (Yos. 4:12; 14:2), Yeremia (2 Fal. 18:4), Nehemia (Neh. 9:19-22), Asafu (Zab. 78:14-41), Daudi (Zab. 95:7-11), Isaya (Isa. 48:21), Ezekieli (Eze. 20:13-24), Hosea (Hos. 9:10), Amosi (Amo. 5:25), Mika (Mik. 6:5), Luka katika maandishi yake ya hotuba ya Stefano (Mdo. 7:36), Paulo (1 Kor. 10:1-11), Petro (2 Pet. 2:15, 16), Yuda (Yuda 11), na Yohana katika kuandika maneno ya Yesu kwa kundi la Pergamo (Ufu. 2:14), wote watumia maandishi katika Hesabu, sawa na alivyofanya Yesu mwenyewe.—Yn. 3:14.

 9. Hesabu chakazia nini kuhusu Yehova?

⁹ Basi, Hesabu chatimiza kusudi gani? Kwa kweli simulizi lacho ni lenye thamani izidiyo ya kihistoria tu. Hesabu chakazia kwamba Yehova ni Mungu wa utaratibu, anayetaka ujitoaji kamili wa viumbe wake. Hilo lakaziwa waziwazi katika akili ya msomaji anapochunguza kuhesabu, kutiwa kwenye mtihani, na kupepeta Israeli na kuona jinsi kutokutii kwa taifa na mwendo wa uasi vinavyotumiwa kukazia uhitaji muhimu wa kutii Yehova.

10. Hesabu kilihifadhiwa kwa mafaa ya nani, na kwa nini?

¹⁰ Maandishi hayo yalihifadhiwa kwa mafaa ya vizazi vitakavyokuja, sawa na alivyoeleza Asafu, ili “wamwekee Mungu tumaini lao. Wala wasiyasahau matendo ya Mungu, bali wazishike amri zake” na ili kwamba “wasiwe kama baba zao, kizazi cha ukaidi na uasi. Kizazi kisichojitengeneza moyo, wala roho yake haikuwa amini kwa Mungu.” (Zab. 78:7, 8) Tena na tena, matukio ya Hesabu yalisimuliwa kwa mara nyingine katika zaburi, ambazo zilikuwa nyimbo takatifu miongoni mwa Wayahudi na kwa hiyo zilirudiwa pindi nyingi kuwa zenye mafaa kwa taifa.—Zaburi 78, 95, 105, 106, 135, 136.

YALIYOMO KATIKA HESABU

11. Yaliyomo katika Hesabu yaweza kugawanywa katika sehemu gani tatu?

¹¹ Kwa mtiririko Hesabu kina sehemu tatu. Ya kwanza ya hizo, ikimalizikia kwenye sura ya 10, mstari wa 10, yahusu matukio yaliyotukia Waisraeli wakiwa wangali wamepiga kambi kwenye Mlima Sinai. Sehemu inayofuata, ikimalizikia sura ya 21, yaeleza juu ya yaliyotukia wakati wa miaka 38 na mwezi mmoja au miwili zaidi iliyofuata, walipokuwa jangwani hadi walipowasili kwenye Nyanda za Moabu. Sehemu ya mwisho, hadi sura ya 36, yahusu matukio kwenye Nyanda za Moabu Waisraeli walipokuwa wakijitayarisha kuingia katika Bara Lililoahidiwa.

12. Kambi ya Kiisraeli katika Sinai ni kubwa kadiri gani, na kambi hiyo imepangwaje kitengenezo?

¹² Matukio kwenye Mlima Sinai (1:1–10:10). Tayari Waisraeli wamekuwa katika mkoa wa milima-milima wa Sinai kwa mwaka mmoja hivi. Hapa wamefinyangwa kuwa tengenezo lililounganishwa karibu karibu. Kwa kuamriwa na Yehova sensa (hesabu) yafanywa sasa ya wanaume wote wenye miaka 20 kwenda juu. Makabila yapatikana na ukubwa wa kuanzia wanaume wenye uwezo 32,200 katika Manase hadi 74,600 katika Yuda, ikifanya jumla ya wanaume 603,550 wanaostahili kutumika katika jeshi la Israeli, bila kuhesabu Walawi na wanawake na watoto—kambi ambayo labda hesabu yayo ni milioni tatu au zaidi. Hema la mkutano liko, pamoja na Walawi, katikati ya kambi. Waisraeli wengine wamepiga kambi kila upande mahali mahali walipogawiwa, wakiwa katika migawanyo ya makabila matatu-matatu, kila kabila likiwa na maagizo juu ya utaratibu wa kupiga mwendo wakati kambi ipasapo kuhama. Yehova atoa maagizo, na maandishi yasema: “Ndivyo walivyofanya wana wa Israeli; kama yote BWANA [Yehova, NW] aliyomwagiza Musa.” (2:34) Wao watii Yehova na kustahi Musa, mwakilishi anayeonekana wa Mungu.

13. Ni kulingana na mpango gani Walawi wapewa mgawo wa kutumikia?

¹³ Kisha Walawi wawekwa kando kwa ajili ya utumishi wa Yehova, kuwa ukombozi kwa ajili ya mzaliwa wa kwanza wa Israeli. Wagawanywa katika vikundi vitatu, kulingana na nasaba yao kutoka kwa wana watatu wa Lawi: Gershoni, Kohathi, na Merari. Makao katika kambi na madaraka ya utumishi yaamuliwa kwa msingi wa mgawanyo huu. Tangu miaka 30 na juu, wapaswa kufanya kazi nzito ya kusafirisha tabenakulo. Ili kutimiza kazi nyepesi zaidi, mpango wafanywa ili wengine watumikie, kuanzia umri wa miaka 25. (Hiyo ilipunguzwa katika wakati wa Daudi kuwa miaka 20.)—1 Nya. 23:24-32; Ezra 3:8.

14. Ni maagizo gani yatolewa ili kuhakikisha utakato wa kambi?

¹⁴ Ili kambi itunzwe ikiwa safi sana, maagizo yatolewa ya kuwaweka kando (karantini) wale wanaopatwa na maradhi, ya kufanya upatanisho kwa vitendo vya kukosa uaminifu, ya kutatua visa ambavyo huenda mwanamume akatilia shaka mwenendo wa mke wake, na ya kuhakikisha mwenendo unaofaa kwa upande wa wale waliowekwa kando na nadhiri ya kuishi wakiwa Wanadhiri kwa Yehova. Kwa kuwa jina la Mungu litakuwa juu ya watu, ni lazima wajiendeshe kulingana na amri zake.

15. (a) Kwa kukamatana na kuzinduliwa kwa madhabahu, ni michango gani iliyofanywa? (b) Ni uhusiano gani ambao ni lazima Israeli wakumbuke, na Kupitwa ni ya kuwakumbusha nini?

¹⁵ Akijazia habari fulani za kindani za mwezi uliotangulia (Hes. 7:1, 10; Kut. 40:17), kisha Musa aeleza juu ya michango ya vitu iliyotolewa na majumbe 12 wa watu kwa kipindi cha siku 12 tangu wakati wa kuzinduliwa kwa madhabahu. Hakukuwepo kushindana wala kutafuta kujitukuza katika hilo; kila mmoja alichanga kiasi kile kile cha wengine. Wote sasa ni lazima wakumbuke kwamba juu ya wakuu hao, na juu ya Musa mwenyewe, kuna Yehova Mungu, ambaye anena maagizo kwa Musa. Ni lazima wasisahau kamwe uhusiano wao kwa Yehova. Kupitwa ni ya kuwakumbusha juu ya ukombozi wa ajabu aliofanya Yehova kuwatoa Misri, nao waisherehekea hapo jangwani katika wakati uliowekwa, mwaka mmoja baada ya kuondoka Misri.

16. Yehova aongozaje taifa, na ni ishara gani za tarumbeta zapangwa?

¹⁶ Katika njia ile ile aliyoelekeza mwondoko wa Israeli katika Misri, Yehova aendelea kuongoza taifa hilo katika safari zalo kwa wingu ambalo lafunika tabenakulo ya hema la Ushuhuda wakati wa mchana na kwa kutokea kwa moto wakati wa usiku. Wingu lihamapo, taifa lahama. Wingu libakipo juu ya tabenakulo, taifa labaki katika kambi, iwe ni kwa siku chache au mwezi mmoja au zaidi, kwa maana simulizi latuambia: “Kwa amri ya BWANA [Yehova, NW] walipiga kambi yao, na kwa amri ya BWANA [Yehova, NW] walisafiri; wakayalinda malinzi ya BWANA [Yehova, NW], kwa mkono wa Musa.” (Hes. 9:23) Wakati wa kuondoka Sinai ukaribiapo, ishara za tarumbeta zapangwa ili kukusanya watu na kuelekeza migawanyo mbalimbali ya kambi kwenye safari yao ya jangwani.

17. Eleza utaratibu wa kuvunja kambi.

¹⁷ Matukio katika jangwa (10:11–21:35). Hatimaye, katika siku ya 20 ya mwezi wa pili, Yehova ainua wingu kutoka juu ya tabenakulo, hivyo kuonyesha kuondoka kwa Israeli kutoka jimbo la Sinai. Sanduku la agano la Yehova likiwa miongoni mwao, wafunga safari kuelekea Kadesh-barnea, kilometa zipatazo 240 kuelekea kaskazini. Wanapopiga mwendo siku baada ya siku, wingu la Yehova liko juu yao. Kila wakati Sanduku litokapo, Musa asali kwa Yehova ajitokeze na kutawanya maadui wake, na kila wakati liwekwapo chini, asali kwa Yehova arudi kwa “maelfu kumi ya maelfu ya Israeli.”—10:36.

18. Ni ulalamishi gani watokea kwenye safari ya kwenda Kadesh-barnea, na Yehova arekebishaje utaratibu wa kitheokrasi katika kambi?

¹⁸ Hata hivyo, matata yatokea kambini. Wakati wa safari ya kaskazini kwenda Kadesh-barnea, kuna angalau pindi tatu za kulalamika. Ili kukomesha mfoko wa kwanza, Yehova apeleka moto uwale baadhi ya watu. Kisha “mkutano wa wafuasi waliokuwa kati yao” wachochea Israeli kuomboleza kwamba hawana tena chakula cha samaki, matango, matikiti, liki, vitunguu na vitunguu saumu vya Misri, ila mana tu. (11:4) Musa apatwa na majonzi sana hata auliza Yehova amwue badala ya kumwacha aendelee kuwa mlezi wa kiume wa watu wote hao. Kwa ufikirio, Yehova aondoa baadhi ya roho kutoka kwa Musa na kuiweka juu ya 70 ya wanaume wazee, ambao wachukua hatua ya kumsaidia Musa wakiwa manabii katika kambi. Kisha nyama yaja kwa wingi. Kama ilivyokuwa imetukia safari moja nyingine, upepo kutoka kwa Yehova waleta tomboro (kware) kutoka baharini, na watu wanyakua kwa pupa ugavi mkubwa, wakiwaweka akiba kwa ubinafsi. Kasirani ya Yehova yawaka juu ya watu, akipiga wengi kwa sababu ya tamaa zao za ubinafsi.—Kut. 16:2, 3, 13.

19. Yehova ashughulikaje na utafutaji makosa wa Miriamu na Haruni?

¹⁹ Matata yaendelea. Kwa kushindwa kuwa na maoni yafaayo kuelekea ndugu yao mchanga, Musa, kuwa mwakilishi wa Yehova, Miriamu na Haruni wamtafuta makosa kwa sababu ya mke wake, ambaye ni majuzi tu amekuja kambini. Wadai mamlaka zaidi, yenye kulinganika na ile ya Musa, ingawa “huyo mtu, huyo Musa, alikuwa mpole sana zaidi ya wanadamu wote waliokuwa juu ya uso wa nchi.” (Hes. 12:3) Yehova mwenyewe anyoosha jambo hilo na kufanya ijulikane kwamba Musa ana cheo maalumu, akipiga kwa ukoma Miriamu, ambaye yaelekea ndiye aliyekuwa mchochea-lalamiko. Ni kwa ombi la Musa tu kwamba aponywa baadaye.

20, 21. Ni matukio gani yanayotokeza amri ya Yehova kwamba Israeli lazima watange-tange jangwani miaka 40?

²⁰ Wanapowasili Kadeshi, Israeli wapiga kambi kwenye upeo wa Bara Lililoahidiwa. Sasa Yehova amwagiza Musa apeleke wapelelezi wakachunguze bara hilo. Wakiingilia kusini, wao wasafiri kaskazini mpaka “kuingia Hamathi,” kwa kutembea mamia ya kilometa katika siku 40. (13:21) Warudipo na baadhi ya matunda makubwa ya Kanaani, kumi kati ya wapelelezi hao wabisha kwa kukosa imani kwamba ungekuwa upumbavu kwenda kupigana na watu wenye nguvu kadiri hiyo na majiji yenye ngome kubwa kadiri hiyo. Kalebu ajaribu kutuliza kusanyiko hilo kwa ripoti nzuri, lakini asifanikiwe. Wale wapelelezi-waasi wapiga mioyo ya Waisraeli kwa hofu, wakidai bara hilo ‘hula watu wanaolikaa’ na kunena, “Watu wote tuliowaona ndani yake ni watu warefu mno.” Manung’uniko ya uasi yanaposambaa katika kambi, Yoshua na Kalebu wasihi, “BWANA [Yehova, NW] yu pamoja nasi; msiwaogope.” (13:32; 14:9) Hata hivyo, kusanyiko hilo laanza kusema juu ya kuwapiga kwa mawe.

²¹ Ndipo Yehova ajiingiza moja kwa moja, akinena hivi kwa Musa: “Je! watu hawa watanidharau hata lini? wasiniamini hata lini? nijapokuwa nimefanya ishara hizo zote kati yao.” (14:11) Musa amsihi asiangamize taifa hilo, kwa kuwa jina na umashuhuri wa Yehova vyahusika. Kwa hiyo Yehova aamuru kwamba Israeli lazima waendelee kutanga-tanga katika jangwa hadi wale wote waliosajiliwa (walioandikishwa) miongoni mwa watu, tangu miaka 20 kwenda juu, wafe kabisa. Kati ya wanaume waliosajiliwa, ni Kalebu na Yoshua tu wataruhusiwa kuingia katika Bara la Ahadi. Bila kufanikiwa watu hao wajaribu kwenda kwa kujiongoza wao wenyewe, ndipo tu washindwa vibaya sana na Waamaleki na Wakanaani. Jinsi watu hao walipa bei kubwa mno kwa sababu ya kutomstahi Yehova na wawakilishi wake wenye uaminifu-mshikamanifu!

22. Umaana wa utii wakaziwa katika njia zipi?

²² Kweli kweli, wana mengi ya kujifunza kuhusiana na utii. Kwa kufaa, Yehova awapa sheria za ziada zinazokazia uhitaji huo. Awajulisha kwamba wafikapo katika Bara Lililoahidiwa, lazima upatanisho wa makosa ufanywe, lakini wakosao kutii kimakusudi ni lazima wakatiliwe mbali bila shaka. Hivyo, mwanamume mmoja apatikanapo akikusanya kuni kwa kuvunja sheria ya Sabato, Yehova aamuru hivi: “Mtu huyo lazima atauawa.” (15:35) Ili kiwe kikumbusho cha amri za Yehova na cha umaana wa kuzitii, Yehova aagiza kwamba watu wavae matamvua (nyuzinyuzi) katika ncha za nguo zao.

23. Ni nini tokeo la uasi wa Kora, Dathani, na Abiramu?

²³ Hata hivyo, uasi watokea tena. Kora, Dathani, Abiramu, na wanaume maarufu 250 wa kusanyiko wakusanyika kwa kupinga mamlaka ya Musa na Haruni. Musa akabidhi Yehova suala hilo, akinena hivi kwa waasi hao: ‘Twaeni vyetezo, mkaweke na uvumba juu yake mbele za Yehova, achague.’ (16:6, 7) Sasa utukufu wa Yehova watokea kwa kusanyiko lote. Kwa upesi atekeleza hukumu, akisababisha ardhi ipasuke na kumeza nyumba za Kora, Dathani, na Abiramu, na kupeleka moto umeze wanaume 250, kutia ndani Kora, akitoa uvumba. Kesho yake tu, watu waanza kulaani vikali Musa na Haruni kwa sababu ya yale aliyofanya Yehova, na kwa mara nyingine Yeye awapiga kwa tauni, akifagia walalamikaji 14,700.

24. Yehova afanya ishara gani ili kukomesha uasi?

²⁴ Kwa sababu ya matukio hayo, Yehova aamuru kwamba kila kabila lilete fimbo mbele yake, kutia na fimbo yenye jina la Haruni kwa ajili ya kabila la Lawi. Kesho yake Haruni aonyeshwa chaguo la Yehova kwa ajili ya ukuhani, kwa maana fimbo yake pekee ndiyo yapatikana imechanua kabisa na kuzaa malozi mabivu. Yapasa ihifadhiwe katika sanduku la agano “iwe ishara juu ya hawa wana wa maasi.” (Hes. 17:10; Ebr. 9:4) Baada ya maagizo zaidi juu ya kutegemeza ukuhani kupitia zaka na kuhusu matumizi ya maji ya kutakasa kwa majivu ya ng’ombe mwekundu, simulizi laturejesha Kadeshi. Hapa Miriamu afa na kuzikwa.

25. Musa na Haruni washindwaje kutakasa Yehova, na tokeo lawa nini?

²⁵ Kwa mara nyingine ukingoni mwa Bara la Ahadi kusanyiko laanza kugombana na Musa kwa sababu ya ukosefu wa maji. Yehova ahesabu kuwa ni kugombana Naye, na Yeye atokea katika utukufu Wake, akimwamuru Musa atwae fimbo na kutokeza maji kutoka kwenye mwamba. Je! sasa Musa na Haruni wamtakasa Yehova? Badala yake, Musa apiga mara mbili ule mwamba kwa kasirani. Watu na mifugo yao wapata maji ya kunywa, lakini Musa na Haruni washindwa kumpa Yehova sifa. Ingawa safari yenye kuvunja moyo ya jangwani karibu imekwisha, wote wawili wapata uchukivu wa Yehova na kuambiwa hawataingia Bara la Ahadi. Haruni afa baadaye juu ya Mlima Hori, na Eliazari mwanaye atwaa wajibu mbalimbali wa kuhani mkuu.

26. Ni matukio gani ambayo yatia alama ya kupita njia ya kuzunguka Edomu?

²⁶ Israeli wageuka mashariki na waomba kupitia bara la Edomu lakini wakataliwa vikali. Wanapopita njia ndefu ya kuzunguka Edomu, watu waingia matatani tena walalamikapo juu ya Mungu na Musa. Wamechoka na mana, na wana kiu. Kwa sababu ya uasi wao Yehova apeleka nyoka wenye sumu miongoni mwao, hata wengi wafa. Mwishowe, Musa awafanyiapo maombezi, Yehova amwagiza afanye nyoka mwekundu wa shaba na kumweka juu ya kigingi cha ishara. Wale walioumwa lakini wakaziao macho nyoka huyo wa shaba waachwa hai. Wakielekea kaskazini, Waisraeli wazuiwa, kwa zamu, na wafalme wakaidi Sihoni wa Waamori na Ogu wa Bashani. Israeli washinda wote wawili katika pigano, na Israeli wakalia maeneo yao upande wa mashariki wa Bonde la Ufa.

27. Yehova azuiaje mipango ya Balaki kuhusiana na Balaamu?

²⁷ Matukio kwenye Nyanda za Moabu (22:1–36:13). Kwa shauku ya kutarajia kuingia katika Kanaani, Waisraeli sasa wakusanyika kwenye nyanda za jangwa la Moabu, kaskazini mwa Bahari ya Chumvi na upande wa mashariki wa Yordani ng’ambo ya Yeriko. Kwa kuona kambi hii kubwa iliyosambaa mbele yao, Wamoabi wapatwa na kitapo cha hofu kuu. Mfalme wao Balaki, kwa kushauriana na Wamidiani, atuma ili Balaamu aje atumie uaguzi na kuweka laana juu ya Israeli. Ijapokuwa Mungu amwambia Balaamu moja kwa moja, “Usiende pamoja nao,” yeye ataka kwenda. (22:12) Yeye ataka ile thawabu. Hatimaye aenda, ndipo asimamishwa na malaika na punda-jike wake mwenyewe anena kimwujiza ili kumkemea. Wakati mwishowe Balaamu atoapo matangazo juu ya Israeli, roho ya Mungu yamsukuma, hivi kwamba semi zake nne za kimethali zatabiri tu juu ya baraka kwa ajili ya taifa la Mungu, hata atabiri kwamba nyota ingejitokeza kwa Yakobo na fimbo ya kifalme ingetokea Israeli ili kutiisha na kuangamiza.

28. Ni mtego gani wa hila waletwa juu ya Israeli kwa kudokezwa na Balaamu, lakini tauni hiyo yasimamishwaje?

²⁸ Akiwa amemghadhibisha Balaki kwa kushindwa kulaani Israeli, Balaamu sasa atafuta kupata neema za mfalme kwa kudokeza kwamba Wamoabi watumie wanawake wao wenyewe kushawishi wanaume wa Israeli washiriki katika desturi zao zilizopotoka zinazohusu ibada ya Baali. (31:15, 16) Hapa, kwenye mpaka wenyewe wa Bara Lililoahidiwa, Waisraeli waanza kuangukia ukosefu mkubwa wa adili na kuabudu miungu bandia. Kasirani ya Yehova iwakapo kuwa tauni, Musa aitisha adhabu kali kwa wakosaji. Finehasi, mwana wa kuhani mkuu, anapoona kiongozi akimleta mwanamke Mmidiani katika hema ndani ya kambi, awafuatia na kuwaua, akimchoma kwa mkuki mwanamke huyo katikati ya viungo vyake vya uke. Baada ya hilo, tauni yasimamishwa, lakini ni baada ya 24,000 kufa kutokana nayo.

29. (a) Ni nini chafunuliwa na sensa mwishoni mwa mwaka wa 40? (b) Sasa ni matayarisho gani yafanywa ili kuingia Bara Lililoahidiwa?

²⁹ Sasa Yehova aamuru Musa na Eliazari wafanye sensa ya watu tena, kama ilivyokuwa imefanywa karibu miaka 39 mapema kule Mlima Sinai. Hesabu ya mwisho yaonyesha kwamba hakukuwako ongezeko lolote katika idadi yao. Kinyume cha hilo, kuna wanaume 1,820 wanaopungua ambao wamesajiliwa. Hakuna wowote waliosalia waliokuwa wamesajiliwa kule Sinai kwa ajili ya utumishi wa jeshi, isipokuwa Yoshua na Kalebu. Kama Yehova alivyokuwa amedokeza ingetukia, wote walikufa jangwani. Kisha Yehova atoa maagizo kuhusu ugawanyaji wa bara kuwa urithi. Arudia kwamba Musa hataingia Bara Lililoahidiwa kwa sababu ya kushindwa kutakasa Yehova kwenye maji ya Meriba. (20:13; 27:14, NW, vielezi-chini) Yoshua apewa utume kuwa mwandamizi wa Musa.

30. Deni la Wamidiani lalipwaje, na ni mgawo gani wa eneo wafanywa mashariki mwa Yordani?

³⁰ Kisha kupitia Musa, Yehova akumbusha Israeli juu ya umaana wa Sheria zake kuhusu dhabihu na miadhimisho na juu ya uzito wa nadhiri. Pia aagiza Musa alipize Wamidiani deni lao la sehemu yao katika kutongoza Israeli kuhusiana na Baali wa Peori. Wanaume wote Wamidiani wauawa katika pigano, pamoja na Balaamu, na wasichana mabikira peke yao ndio wanaoachwa, 32,000 kati yao watwaliwa mateka pamoja na nyara inayojumlisha wanyama 808,000. Hakuna Mwisraeli hata mmoja aripotiwa amepotea vitani. Wana wa Reubeni na wa Gadi, ambao wanafuga mifugo, wauliza wakalie eneo mashariki mwa Yordani, na baada ya wao kukubali kusaidia katika kutiisha Bara Lililoahidiwa, ombi lao lakubaliwa, hivi kwamba makabila hayo mawili, pamoja na nusu ya kabila la Manase, yapewa bara hilo tambarare lililoinuka lenye rutuba kuwa mali yao.

31. Wakiisha kuingia bara hilo, ni lazima Israeli waendelee kuonyeshaje utii? (b) Ni maagizo gani yatolewa kuhusu urithi wa kikabila?

³¹ Baada ya kupitia vituo wakati wa safari ya miaka 40, maandishi kwa mara nyingine yaelekeza uangalifu kwenye uhitaji wa utii kwa Yehova. Mungu anawapa bara, lakini lazima wawe watekelezaji hukumu Wake, kuondosha wakaaji waliopotoka, wenye kuabudu roho waovu na kuangamiza kila kisalio cha dini ya ibada ya sanamu. Mipaka kamili ya bara walilopewa na Mungu yaelezwa. Litagawanywa kwao kwa njia ya kura. Walawi, ambao hawana urithi wa kikabila, watapewa majiji 48 pamoja na malisho yao, 6 kati ya hayo yawe majiji ya makimbilio kwa ajili ya mwuaji asiyekusudia. Eneo lapasa kubaki ndani ya kabila, bila kuhamishwa kamwe liende kwa kabila jingine kupitia ndoa. Kama hakuna mrithi wa kiume, basi mabinti wanaopokea urithi—kwa kielelezo, mabinti wa Selofehadi—ni lazima waolewe ndani ya kabila lao wenyewe. (27:1-11; 36:1-11) Hesabu chamalizia kwa amri hizi za Yehova kupitia Musa na kwa wana wa Israeli wakiwa tayari kuingia Bara la Ahadi.

KWA NINI NI CHENYE MAFAA

32. Ni katika njia zipi Yesu na dhabihu yake hufananishwa katika Hesabu?

³² Yesu alirejezea Hesabu katika pindi kadhaa, na mitume wake na waandikaji wengine wa Biblia huonyesha waziwazi jinsi maandishi hayo yalivyo yenye maana na mafaa. Mtume Paulo alilinganisha moja kwa moja utumishi wa uaminifu wa Yesu na ule wa Musa, ambao kwa sehemu kubwa umeandikwa katika Hesabu. (Ebr. 3:1-6) Katika dhabihu za wanyama na katika kunyunyiza majivu ya yule ng’ombe mwekundu mchanga wa Hesabu 19:2-9, kwa mara nyingine twaweza kuona picha ya mpango mtukufu zaidi wa kutakasa kupitia dhabihu ya Kristo.—Ebr. 9:13, 14.

33. Kwa nini kutokeza maji katika jangwa kwatupendeza sisi leo?

³³ Vivyo hivyo, Paulo alionyesha kwamba kutokezwa kwa maji kutoka mwamba katika jangwa kwajaa maana kwetu, akinena: “Waliunywea mwamba wa roho uliowafuata; na mwamba ule ulikuwa ni Kristo.” (1 Kor. 10:4; Hes. 20:7-11) Kwa kufaa, Kristo mwenyewe ndiye alisema: “Ye yote atakayekunywa maji yale nitakayompa mimi hataona kiu milele; bali yale maji nitakayompa yatakuwa ndani yake chemchemi ya maji, yakibubujikia uzima wa milele.”—Yn. 4:14.

34. Yesu alionyeshaje kwamba yule nyoka wa shaba alikuwa na maana ya kiunabii?

³⁴ Pia Yesu alirejezea moja kwa moja kwa kisa kilichoandikwa katika Hesabu ambacho kilitangulia kuwa kivuli cha mpango mzuri sana ambao Mungu alikuwa akifanya kupitia yeye. “Kama vile Musa alivyomwinua yule nyoka jangwani,” alisema, “vivyo hivyo Mwana wa Adamu hana budi kuinuliwa; ili kila mtu aaminiye awe na uzima wa milele katika yeye.”—Yn. 3:14, 15; Hes. 21:8, 9.

35. (a) Wakristo wapaswa kuwa wakilinda juu ya nini, kama ionyeshwavyo na kielezi cha Waisraeli katika jangwa, na kwa nini? (b) Katika barua zao, Yuda na Petro walirejezea vielelezo gani vya pupa na uasi?

³⁵ Kwa nini Waisraeli walihukumiwa kutanga-tanga miaka 40 katika jangwa? Kwa kukosa imani. Mtume Paulo alitoa onyo lenye nguvu juu ya jambo hilo: “Angalieni, ndugu zangu, usiwe katika mmoja wenu moyo mbovu wa kutokuamini, kwa kujitenga na Mungu aliye hai. Lakini mwonyane kila siku.” Kwa sababu ya kutokutii kwao na kwa sababu ya kukosa imani, Waisraeli hao walikufa katika jangwa. “Basi, na tufanye bidii kuingia katika raha ile [ya Mungu], ili kwamba mtu ye yote asije akaanguka kwa mfano uo huo wa kuasi.” (Ebr. 3:7–4:11; Hes. 13:25–14:38) Katika kuonya juu ya watu wasio na Mungu wanenao kwa kutukana mambo matakatifu, Yuda alirejezea pupa ya Balaamu ya thawabu na kwa maongezi ya uasi ya Kora juu ya Musa mtumishi wa Yehova. (Yuda 11; Hes. 22:7, 8, 22; 26:9, 10) Pia Balaamu alirejezewa na Petro kuwa “ambaye alipenda thawabu ya kufanya kosa,” na pia akarejezewa na Yesu aliyetukuzwa katika ufunuo wake kupitia Yohana kuwa ‘ambaye aliweka mbele ya Israeli kikwazo cha ibada ya sanamu na uasherati.’ Hakika kundi la Kikristo leo lapasa kukubali onyo juu ya hao wasio watakatifu.—2 Pet. 2:12-16, NW; Ufu. 2:14, NW.

36. Paulo alionya juu ya mazoea gani mabaya, na sisi leo twaweza kunufaikaje na shauri lake?

³⁶ Ukosefu wa adili ulipotokea katika kundi la Korintho, Paulo aliwaandikia juu ya “kutamani mambo yenye kuumiza,” akirejezea Hesabu moja kwa moja. Alionya hivi: “Wala tusifanye uasherati, kama wengine wao walivyofanya, wakaanguka siku moja watu ishirini na tatu elfu.” (1 Kor. 10:6, 8, NW; Hes. 25:1-9; 31:16)b Vipi juu ya pindi ile ambapo watu walinung’unika kwamba kutii amri za Mungu kulimaanisha shida ya kibinafsi na kwamba hawakuridhika na mpango wa Yehova wa kuwapa mana? Kuhusu hilo, Paulo asema: “Wala tusimjaribu Bwana [Yehova, NW], kama wengine wao walivyomjaribu, wakaharibiwa na nyoka.” (1 Kor. 10:9; Hes. 21:5, 6) Halafu Paulo aendelea hivi: “Wala msinung’unike, kama wengine wao walivyonung’unika, wakaharibiwa na mharabu.” Ni yenye uchungu kama nini mambo yaliyowapata Israeli kama tokeo la kunung’unika juu ya Yehova, wawakilishi wake, na mipango yake! Mambo hayo ambayo “yaliwapata wao kwa jinsi ya mifano” yapasa kujitokeza kuwa onyo lililo wazi kwetu sote leo, ili kwamba tuendelee kutumikia Yehova katika ukamili wa imani.—1 Kor. 10:10, 11; Hes. 14:2, 36, 37; 16:1-3, 41; 17:5, 10.

37. Onyesha kielezi cha jinsi Hesabu hutusaidia kuelewa vifungu vingine vya Biblia.

³⁷ Hesabu chatoa pia habari ya msingi ambayo yawezesha vifungu vingine vingi vya Biblia kueleweka vizuri zaidi.—Hes. 28:9, 10—Mt. 12:5; Hes. 15:38—Mt. 23:5; Hes. 6:2-4—Luka 1:15; Hes. 4:3—Luka 3:23; Hes. 18:31—1 Kor. 9:13, 14; Hes. 18:26—Ebr. 7:5-9; Hes. 17:8-10—Ebr. 9:4.

38. Kitabu cha Hesabu ni chenye mafaa katika njia zipi za waziwazi, nacho chaelekeza uangalifu wetu kwenye nini?

³⁸ Yaliyoandikwa katika Hesabu kwa hakika yamepuliziwa na Mungu, na yana mafaa katika kutufundisha umaana wa utii kwa Yehova na kustahi wale ambao amewafanya waangalizi kati ya watu wake. Kwa kielelezo, hayo hukaripia ukosaji, na kwa matukio yenye maana ya kiunabii, huelekeza uangalifu wetu kwenye Yule ambaye Yehova ametayarisha kuwa Mwokozi na Kiongozi wa watu Wake leo. Hutoa daraja la muhimu na lenye kuagiza la maandishi yanayoongoza kwenye kusimamishwa kwa Ufalme wa uadilifu wa Yehova ukiwa mikononi mwa Yesu Kristo, ambaye Yeye aliweka kuwa Mpatanishi na Kuhani Mkuu.

[Maelezo ya Chini]