Yeremia Nabii wa Hukumu za Mungu Asiyependwa na Wengi
Usomaji wa Biblia wa kila juma kutoka katika kitabu cha Yeremia umeratibiwa kwa ajili ya Shule ya Huduma ya Kitheokrasi kuanzia Aprili 17 mpaka Agosti 21. Makala hizi tatu za funzo zitaandaa mandhari nzuri ya kuelewa maandishi ya nabii huyu.
“Kabla ya mimi kuwa ninakufanyiza wewe katika tumbo nilikujua wewe . . . Nimekufanya wewe nabii kwa mataifa.”—YEREMIA 1:5, NW.
1. (a) Kwa kutazama wakati uliopita, watu fulani wanamwona Yeremia jinsi gani? (b) Yeye mwenyewe alijionaje?
“HATA akiwa katika andamano la manabii, Yeremia ni jitu lililoinuka juu kama mnara.” Elezo hilo lililotolewa na mwanachuo wa Biblia linatofautiana ajabu na maoni ya Yeremia juu yake mwenyewe wakati yeye alipopokea kwa mara ya kwanza utume wake kutoka kwa Yehova ili atumikie akiwa nabii kwa Yuda na kwa mataifa. Jibu lake lilikuwa: “Jamani, O Bwana Yehova Mwenye Enzi Kuu! Hapa mimi sijui jinsi ya kunena, kwa maana mimi ni kivulana tu.” Kwa uwazi Yeremia alielekeza sana fikira juu ya ujana wake, na ule mwito wa ushindani wa kuelekeana na mataifa yenye uhasama ulionekana umemzidia mno. Yehova alifikiri kwa njia tofauti.—Yeremia 1:6, NW.
2. Ni jinsi gani Yehova alikaza uhakika katika Yeremia?
2 Kutokana na maongezi ya Yehova pamoja na kijana Yeremia, ni wazi kwamba yeye alikuwa mmoja wa wanaume wachache ambao Yehova alikuwa amejitwalia daraka la kuzaliwa kwao. Na ni kwa sababu gani yeye alionyesha upendezi mahususi katika Yeremia tangu alipotungwa mimba? Ni kwa sababu Yehova alikuwa akifikiria kumpa utume wa pekee. Hivyo, yeye angeweza kusema: “Kabla ya wewe kuendelea kutoka ndani ya tumbo la uzazi mimi nilikutakasa wewe.” (Yeremia 1:5, .NW) Ndipo yeye alipoamuru kijana huyo hivi: “Usiseme, ‘Mimi ni kivulana tu.’ Lakini kwa wale wote ambao mimi nitakutuma wewe, wewe unapaswa kwenda; na kila jambo ambalo mimi nitakuamuru wewe, unapaswa kunena. Usiogope kwa sababu ya nyuso zao, kwa maana ‘mimi nipo pamoja na wewe kukukomboa wewe,’ ndilo tamko la Yehova.” Hapa hapakuwa na nafasi ya kukaribia mgawo wake akiwa na moyo nusu-nusu. Badala ya hivyo, huo ulihitaji ujasiri na itibari katika Yehova.—Yeremia 1:7, 8, NW.
3. Kwa sababu gani utume wa Yeremia ulikuwa mwito wa ushindani kweli kweli?
3 Bila shaka kijana mwanamume huyo alihisi ameshangazwa na labda kulemewa na maoni ya ndani kwa kupokea utume huo wa moja kwa moja kutoka kwa Mungu! Na lo! utume ulioje! “Ona, mimi nimekupa wewe utume siku hii uwe juu ya mataifa na juu ya zile falme, ili kung’oa mizizi na kukonyosha chini na kuharibu na kubomoa, kujenga na kupanda.” Kwa uhakika, hali zilizokuwa katika Yuda wakati maneno hayo yaliposemwa karibu na katikati ya karne ya saba K.W.K. ziliweka daraka kubwa sana juu ya nabii huyo chipukizi. Yeye alilazimika kuelekeana na taifa lenye kiburi na ukinaifu, ambalo liliitibari katika mji mtakatifu walo, Yerusalemu, na hekalu lao, ili vitu hivyo vililinde vikiwa kama talasimu. Wakati ambapo angekuwa akimaliza huduma yake ya kiunabii ya miaka 40 katika Yerusalemu, yeye angekuwa amelazimika kutokeza ujumbe wake wakati wa tawala za wafalme mbalimbali watano (Yosia, Yehoahazi, Yehoyakimu, Yehoyakini, na Sedekia). Yeye angelazimika kutangaza hukumu za mashutumu yasiyopendwa na wengi kwa taifa la Kiyahudi na la Kibabuloni. —Yeremia 1:10; 51:41-64.
Kwa Sababu Gani Tupendezwe na Mambo ya Yeremia?
4, 5. (a) Kwa sababu gani sisi tunahangaikia kujua matukio ya siku za Yeremia? (Warumi 15:4) (b) Ni utumizi gani wa pekee unaotupendeza sisi?
4 Lakini huenda sisi tukauliza, Matukio hayo ya huko nyuma yanatuhusuje sisi, tunaoishi huku karibu na mwisho wa karne ya 20? Mtume Paulo anatoa jibu anapopitia kadiri fulani ya historia ya Israeli katika barua yake kwa kundi la kule Korintho. Yeye aliandika hivi: “Sasa mambo haya yakawa vielelezo vyetu, ili tusiwe watu wanaotamani mambo yenye madhara, hata kama vile wao waliyatamani . . . na hayo yakaandikwa kwa ajili ya onyo kwetu sisi ambao juu yetu miisho ya mifumo ya mambo imewasili.”—1 Wakorintho 10:6, 11, NW.
5 Matukio yaliyotukia katika Israeli na Yuda yanatumikia kuwa kielelezo cha kuonya kundi la kweli la Kikristo katika huu wakati wa mwisho. Sisi tunaweza pia kuona ulinganifu mbalimbali na vifananishi ambavyo ni dalili za matukio ya wakati ujao. (Linganisha Yeremia 51:6-8 na Ufunuo 18:2, 4.) Basi, huduma ya kiunabii ya Yeremia na matukio ambayo yaliangukia Yerusalemu ni mambo yenye umaana wa kina kirefu kwa Mashahidi wa Yehova leo, hasa kuhusu utendaji wao katika makao ya Jumuiya ya Wakristo, kama tutakavyoona katika makala zinazofuata.
Utangazaji wa Yeremia wa Hukumu za Mungu Bila Woga
6. Ni nini kilichofanya mgawo wa Yeremia uwe mgumu zaidi, hata hivyo ni kitia-moyo gani ambacho yeye alipokea?
6 Ili kuimarisha Yeremia kwa ajili ya daraka lake lenye kutia hofu, Yehova aliendelea kumhakikishia hivi: “Ni lazima wewe uinuke na kunena kwao kila jambo ambalo mimi mwenyewe ninakuamuru wewe. Usipatwe na ogofyo lo lote kwa sababu yao . . . Hapa mimi nimekufanya wewe leo mji uliotiwa ngome . . . dhidi ya bara lote, kuelekea wafalme wa Yuda, kuelekea wana-wafalme walo, kuelekea makuhani walo na kuelekea watu wa lile bara.” Hakuna shaka, Yeremia angekuwa kama mji uliotiwa ngome ili aelekeane na watawala na makuhani wa Yuda. Na haingekuwa kazi nyepesi kutokezea watu hao ujumbe usiopendwa na wengi ulio na mwito wa ushindani.—Yeremia 1:17, 18, NW.
7. Kwa sababu gani watawala wa Kiyahudi wangemkinza Yeremia?
7 “Na hakika wao watapigana dhidi ya wewe,” Yehova akaonya, “lakini wao hawatashinda dhidi ya wewe.” (Yeremia 1:19, NW) Sasa ni kwa sababu gani Wayahudi na watawala wao wangetaka kupigana dhidi ya nabii huyu? Ni kwa sababu ujumbe wake ulishambulia ukinaifu wao na namna yao ya ibada ya kidesturi tu. Yeremia hakulegeza ushambulizi wake: “Tazama! Neno lenyewe la Yehova limekuwa suto kwao, neno ambalo wao hawawezi kupendezwa nalo. Kwa maana kutoka aliye mdogo zaidi kati yao hata kufika kwa aliye mkubwa zaidi kati yao, kila mmoja anajifanyia mwenyewe pato lisilo haki; na kutoka kwa nabii hata kufika kwa kuhani [watu wale wale ambao wanapaswa kuwa watunza mema ya kiadili na kiroho], kila mmoja anatenda kwa ubandia.”—Yeremia 6:10, 13, NW.
8. Makuhani na manabii walikuwa wakidanganya watu jinsi gani?
8 Ni kweli, wao walikuwa wakiongoza taifa katika kutoa dhabihu. Wao walikuwa wakifanya-fanya ibada ya kweli kwa njia za kidesturi, lakini mioyo yao haikuwa humo. Kufuata mila za ibada kulikuwa jambo la maana kwao kuliko kufuata mwenendo unaofaa. Wakati ule ule, viongozi wa dini Wayahudi walikuwa wakifanya taifa lile lisinzie katika usingizi wa kudhani lilikuwa na usalama, wakisema, “Kuna amani! Kuna amani!” na hali hakukuwa na amani. (Yeremia 6:14; 8:11, NW) Ndiyo, wao walikuwa wakiwapumbaza watu waitikadi kwamba walikuwa na amani pamoja na Mungu. Wao walihisi kwamba hakukuwa na jambo la kufanyia wasiwasi, kwa maana wao walikuwa watu waokolewa wa Yehova, wenye kumiliki ule mji mtakatifu na hekalu lao. Lakini je! hivyo ndivyo Yehova alivyoiona hali hiyo?
9. Ni onyo gani ambalo Yeremia aliwapa waabudu hao kuhusu hekalu lao?
9 Yehova aliamuru Yeremia asimame mahali fulani ambapo angeonwa kabisa na watu kwenye lango la hekalu na atoe ujumbe Wake kwa waabudu walioingia humo. Yeye alipaswa kuwaambia hivi: “Msitie itibari yenu katika maneno yenye kukosesha, mkisema, ‘Hekalu la Yehova, hekalu la Yehova, hekalu la Yehova ndivyo walivyo!’ . . . Kwa uhakika hilo halitakuwa lenye manufaa hata kidogo.” Wayahudi walikuwa wakitembea kwa kuona, si kwa imani, huku wakijisifu katika hekalu lao. Tayari wao walikuwa wamesahau maneno ya Yehova ya kutahadharisha hivi: “Mbingu ni kiti cha ufalme changu, na dunia ni kibago cha miguu yangu. Iko wapi, basi, nyumba ambayo ninyi watu mnaweza kunijengea mimi?” Kwa uhakika Yehova, Bwana Mwenye Enzi Kuu wa huu ulimwengu wote mzima ulio mkubwa sana hakuwekewa mipaka ya kuzuiliwa akae ndani ya hekalu lao, hata kama lilikuwa lenye utukufu kama nini!—Yeremia 7:1-8; Isaya 66:1, NW.
10, 11. Hali ya kiroho ya taifa ambalo Yeremia alilaumu waziwazi ilikuwa nini, na je! hali katika Jumuiya ya Wakristo ni nafuu kuliko hiyo? (2 Timotheo 3:5)
10 Yeremia aliendelea kufanya peupe kemeo lake lenye kuwauma sana: “Je! kunaweza kuwako kuiba, kuua na kufanya uzinzi na kuapa kwa ubandia na kufanya moshi wa kidhabihu kwa Baali na kutembea kwa kufuata miungu mingine ambayo ninyi hamkuwa mmejua, . ., na ni lazima ninyi mseme, ‘Kwa uhakika sisi tutakombolewa,’ na hali mnafanya makuruhi yote haya?” Wayahudi, wakiwa ndio ‘watu wachaguliwa’ wa Mungu, walifikiri yeye angevumilia mwenendo wa aina yo yote, maadamu wao walikuwa wakileta dhabihu zao kwenye hekalu. Hata hivyo, ikiwa fahamu zao zilihisi kwamba yeye alikuwa baba mwenye kuongozwa na misisimuko-sisimuko, mwenye kudekeza-dekeza mtoto wake mmoja tu aliyeharibika kwa kubembelezwa-bembelezwa, wangeshtushwa sana waache kuzubaa.—Yeremia 7:9, 10; Kutoka 19:5, 6, NW.
11 Machoni pa Yehova ibada ya Yuda ilikuwa imeshuka sana hivi kwamba swali hili la mkumbo lingeweza kutokezwa: “Je! nyumba hii ambayo jina langu limeitwa juu yayo imekuwa pango tu la wanyang’anyi katika macho yenu?” Hali haikuwa imepata nafuu karibu miaka 700 baadaye, kwa kuwa Yesu, nabii mwingine, aliye mkubwa kuliko Yeremia, alitumia maneno hayo hayo kushutumu unyonyaji na ubiashara uliokuwa ukiendeshwa wakati wake katika lile hekalu lililojengwa upya. Na hali haiko nafuu leo katika Jumuiya ya Wakristo.—Yeremia 7:11; Mathayo 16:14; Marko 11:15-17, NW.
Walinzi Wapuuzwa, Msiba Watabiriwa
12. Wayahudi walitenda jinsi gani kwa kujibiza manabii ambao Yehova alituma kwao?
12 Yeremia hakuwa kwa vyo vyote nabii wa kwanza kutumiwa na Mungu kuonya Israeli na Yuda juu ya mwendo wao bandia. Wakati wa miaka mia moja au zaidi iliyotangulia, manabii Isaya, Mika, Hosea, na Odedi walikuwa wametumwa wakiwa walinzi wa kuonya taifa hilo. (Isaya 1:1; Mika 1:1; Hosea 1:1; 2 Nyakati 28:6-9) Watu walio wengi walitenda jinsi gani kwa kujibiza? “Mimi niliinua walinzi juu ya ninyi watu, ‘Tegeni sikio la usikivu kwa mlio wa mbiu!’ Lakini wao waliendelea kusema: ‘Sisi hatutatega sikio la usikivu.’” (Yeremia 6:17; 7:13, 25, 26, NW) Wao walikataa kutega sikio la usikivu kwa Yeremia. Badala ya hivyo, wao walimnyanyasa na kujaribu kumnyamazisha. Basi Yehova alipiga moyo konde kwamba wangelipia ufidhuli na ukosefu wao wa kuitikadi.—Yeremia 20:1, 2; 26:8, 11; 37:15; 38:6, NW.
13. Msingi wa hukumu ya Mungu kwa taifa hilo uliwa nini?
13 Kwa kujibiza tendo la taifa hilo la kukataa wajumbe wake, Yehova alipeleka ule unaoweza kusemwa ulikuwa mwito kwa mataifa ya dunia, akisema: “Sikiliza, 0 dunia! Hapa mimi ninaleta afa juu ya hii jamii ya watu ili iwe tunda la fikira zao, kwa maana wao hawakutega sikio la usikivu kwa maneno yale yenyewe yaliyo yangu mwenyewe; na Sheria yangu—wao waliendelea kuikataa pia.” Kwa sababu gani taifa hilo lingepatwa na afa? Kwa sababu ya vitendo vyao vya kimakosa vyenye kutegemea fikira zao za kimakosa. Wao walikataa maneno na Sheria ya Yehova na wakafuata miinamio yao wenyewe, ya ubinafsi na ya mnofu wa mwili.—Yeremia 6:18, 19; Isaya 55:8, 9; 59:7, NW.
14. Ibada yao bandia ilifikia hatua gani za kupita kiasi? (Linganisha 2 Nyakati 33:1-9.)
14 Na ni jambo gani walilokuwa wakifanya katika Yuda ambalo liliitisha hasira-kisasi ya Yehova? Wao walikuwa wakioka keki za dhabihu kwa “Malkia wa Mbinguni.” Walikuwa wakimimina matoleo ya vinywaji kwa miungu mingine ili waudhi Yehova kwa makusudi. Basi, Yehova anauliza: “Je! mimi ndimi wao wanachokoza ili nikasirike? . . . Je! badala ya hivyo hawajidhuru wenyewe, kwa aibu yao wenyewe?” (Yeremia 7:18, 19, New International Version) Hata hivyo, matendo mabaya yao yenye kukufuru yalishuka tabia hata zaidi —wao walisimamisha sanamu za kuchukiza katika nyumba iliyokuwa na jina la Yehova. Walijenga madhabahu nje ya Yerusalemu, katika bonde la Hinomu, “ili kuchoma wana wao na binti zao katika moto.” Wao wangelipa bei gani kwa madharau yao yote kwa ibada ya kweli?—Yeremia 7:30, 31, NW.
Yuda Yalipa Bei
15. Ni habari gani mbaya ambazo Yeremia alikuwa nazo kwa Yuda?
15 Wapata mwaka wa 632 K.W.K., Ashuru ilikuwa imeanguka mikononi mwa Wakaldayo na Wamedi, na Misri ilishindwa ikawa serikali ndogo tu kusini mwa Yuda. Tisho halisi kwa Yuda lingekuja kupitia ile njia ya uvamizi upande wa kaskazini. Hivyo, Yeremia alilazimika kuwapa Wayahudi wenzake habari fulani mbaya! “Tazama! Jamii ya watu inakuja kutoka bara ya kaskazini . . . Hiyo ni yenye ukatili, na wao hawatakuwa na sikitikio. . . . Hiyo imejipanga katika mpangilio wa pigano kama mwanamume wa vita dhidi ya wewe, O binti ya Sayuni.” Serikali kubwa ya ulimwengu iliyokuwa imepanda cheo wakati huo ilikuwa Babuloni. Hiyo ingekuwa ndiyo chombo cha Mungu cha kuadhibia Yuda isiyo na uaminifu.—Yeremia 6:22, 23; 25:8, 9, NW.
16. Kwa sababu gani hakukuwa na faida ya Yeremia kufanya upatanisho kwa ajili ya taifa hilo?
16 Je! kulikuwa na faida yo yote ya Yeremia kujaribu kufanya upatanisho kwa ajili ya wananchi wenzake? Je! labda tendo fulani la kuacha msimamo unaofaa lingeweza kufanywa kuhusu ibada ya kweli? Je! labda Yehova angekubali kufanyiwa mambo nusu-nusu na asamehe watu wake? Msimamo wa Yehova ulikuwa wazi. Yeye aliamuru Yeremia katika angalau pindi tatu: “Usisali kwa ajili ya hii jamii ya watu, . . . kwa maana mimi sitakuwa nikikusikiliza wewe.” Katika ule utimizo wa ulinganifu, onyo hilo kali lina dalili mbaya kwa Jumuiya ya Wakristo.—Yeremia 7:16; 11:14; 14:11, NW.
17, 18. Ni jinsi gani hukumu ya Mungu ilivyofikilizwa hatimaye dhidi ya Yuda?
17 Mambo yalifikia mwisho wa jinsi gani kwa Yuda? Ni sawasawa na vile Yehova alivyokuwa ametabiri kupitia Yeremia. Wakati wa utawala wa Mfalme Yehoyakimu, Yuda lilikuja kuwa taifa-kibaraka kwa Babuloni yenye uwezo. Miaka mitatu baadaye Yehoyakimu aliasi. Kitendo hicho cha upumbavu kiliongoza kwenye mnyenyekezo mkubwa hata zaidi mikononi mwa Wababuloni, ambao walitia mji wa Yerusalemu chini ya mazingiwa. Kufikia wakati huo Yehoyakimu alikuwa amekufa na Yehoyakini mwana wake akamfuata katika cheo. Mazingiwa ya Babuloni yaliipigisha Yuda magoti, na Yehoyakini na jamaa yote ya kifalme, pamoja na wenye madaraja ya juu katika jamii ya Kiyahudi, wakapelekwa uhamishoni Babuloni.—2 Wafalme 24:5-17.
18 Ni jambo gani lililopata lile hekalu takatifu na mapambo yalo yote matakatifu yenye thamani? Kwa uhakika halikutumikia kama hirizi ya bahati njema kwa Yuda. Nebukadreza “alileta kutoka humo hazina zote za nyumba ya Yehova na hazina za nyumba ya mfalme, na akaendelea na kukata vipande-vipande vyombo vyote vya dhahabu ambavyo Sulemani mfalme wa Israeli alikuwa amefanya katika hekalu la Yehova.” (2 Wafalme 24:13, NW) Mwishowe, mfalme mwekwa-rasmi na Babuloni, Sedekia, ambaye aliachwa nyuma atawale kilichokuwa kimebaki katika Yerusalemu, aliasi pia dhidi ya mabwana-wasimamizi wake. Huo ndio uliokuwa upeo wa kuvumilia kwa Nebukadreza. Mji wa Yerusalemu ulizingiwa tena, na katika 607 K.W.K ukaanguka mikononi mwa Nebuzaradani na ukabomolewa kabisa,—Yeremia 34:1, 21, 22; 52:5-11.
19, 20. Ni utofautiano gani uliokuwa kati ya mwelekeo wa Yuda na Yeremia kuelekea lile afa lililotabiriwa, na tokeo lilikuwa nini?
19 Lo! kilikuwa kishindo chenye afa kama nini kwa wale ‘watu wachaguliwa’! Lakini matangazo ya hukumu ya Yeremia yalikuwa yamethibitishwa wazi kama nini kuwa kweli. Ingawa Wayahudi walikuwa wanaishi katika misisimuko ya kudhania-dhania tu, wakiitikadi kwamba hakuna dhara lingeweza kuwajia, Yeremia “mpiga-mayowe ya maafa” alikuwa kwa kweli amekuwa mtu mwenye kuishi kulingana na uhalisi wa mambo, si mwota-ndoto wa kuwazia ushinde tu. (Yeremia 38:4; angalia kwamba neno “afa” linatukia mara 64 katika kitabu cha Yeremia.) Hukumu ya Yehova ilikuwa imekuwa sahihi kama nini: “Na lazima wewe useme kwa hao, ‘Hili ndilo taifa ambalo watu walo wamekuwa hawakutii sauti ya Yehova Mungu walo, na hawakukubali nidhamu. Uaminifu umetoweka, na huo umekatiliwa mbali kutoka kinywa chao.’ Na mimi nitasababisha ikome kutoka miji ya Yuda na kutoka barabara za Yerusalemu sauti ya mchachawo, na sauti ya mshangilio . . . kwa maana lile bara halitakuwa kitu ila mahali palipoteketezwa!”—Yeremia 7:28, 34, NW.
20 Katika njia hiyo yenye kuhuzunisha, wale Wayahudi wenye kiburi na ukinaifu walilazimika kutambua kwamba kuita-ita kwao Mungu katika sala na kuwa kwao na uhusiano wa pekee pamoja naye hakukuwa kumewapa hakikisho kamili la kupata wokovu. Ni kama vile unabii ulivyotaarifu: “Kulikuwa na kutumainia ije amani, lakini hakuna wema uliokuja; uje wakati wa ponyo, lakini, tazama! ogofyo! Mavuno yamepita, kiangazi kimekuja kwenye mwisho; lakini kwa habari yetu, sisi tumekuwa hatukuokolewa!” (Yeremia 8:15, 20, NW) Sasa ulikuwa wakati wa Yuda kufanyiwa mhesabio wa yaliyotendwa. Lakini nabii Yeremia asiyeogopa alipewa himaya muda wote wa kazi yake ya maisha na akaruhusiwa kumaliza mgawo wake. Yeye alimaliza siku zake akiwa uhamishoni, si katika Babuloni pamoja na lile taifa lililoaibishwa, bali katika Misri. Kwa miaka zaidi ya 65, yeye alikuwa ametangaza hukumu za Mungu bila woga na kwa uaminifu.
21. Ni maswali gani zaidi ambayo sisi tunahangaikia kujua?
21 Lakini sasa tunapendezwa kujua ni utumizi gani ambao maisha na huduma hiyo ya Yeremia inayo kwa nyakati zetu. Ni nani ambaye angekuwa mfananishwa wa Yeremia katika karne hii ya 20? Na wa Yuda na Yerusalemu? Na ni nini kinacholingana na lile tisho lenye kutoka kaskazini? Makala zetu zinazofuata zitachunguza maswali hayo.
Je! Wewe Unakumbuka?
◻ Yeremia alitenda jinsi gani kwa utume wake, na jibu la Yehova lilikuwa nini?
◻ Kwa sababu gani sisi tunapendezwa na matukio ya siku ya Yeremia?
◻ Ni hali gani ya kidini ambayo Yeremia alilaumu waziwazi, na Wayahudi walikuwa wakiitibari katika nini?
◻ Ni nini lililokuwa tokeo la hatimaye kwa Yerusalemu na Yuda?
[Blabu katika ukurasa wa 12]
Yeremia alitangaza hukumu za Mungu bila woga kwa viongozi na kwa watu wa Kiyahudi
[Picha katika ukurasa wa 13]
Wanawake walioka keki kwa “Malkia wa Mbinguni”