Kuonyesha Upendo na Staha Ukiwa Mume

“Kila mtu ampende mke wake kama nafsi yake mwenyewe.​—WAEFESO 5:33.

1, 2. (a) Ni kwa kadiri gani talaka ilivyo tatizo ulimwenguni leo? (b) Kinyume cha hivyo, ni hali gani nyingine iliyopo?

KATIKA miaka ya katikati ya 1980, Psychology Today iliripoti hivi: “Wenzi wa ndoa zaidi ya milioni moja kwa mwaka [katika United States, Amerika] sasa humaliza matazamio yao ya kufurahiana sana kwa kutalikiana; urefu wa wastani wa ndoa katika United States ni miaka 9.4. . . . Kweli kweli, nyakati fulani inaonekana kama kwamba hakuna mtu wa kule aliye na ndoa yenye furaha.” (Juni 1985) Kwa kuhesabu watu wazima na watoto pia, hiyo inajumlika kuwa ni angalau watu 3,000,000 kwa mwaka wanaoathiriwa na ndoa iliyovunjika katika nchi moja tu. Lakini talaka ni tatizo la ulimwenguni pote, ikionyesha kwamba upendo na staha vimekosekana katika mamilioni ya ndoa.

² Kwa upande mwingine, kuna “kikundi kingine [ambacho] huelekea kusahauliwa: wale wenzi wa ndoa ambao kwa njia fulani huweza kubaki pamoja, ambao hawaruhusu kitu kingine isipokuwa kifo kiwatenganishe.” (Psychology Today) Hivyo, pia kuna mamilioni ya wenzi wa ndoa wanaojitahidi kubakiza ndoa yao ikiwa imeunganika.

 3. Ni maswali gani tungeweza kujiuliza wenyewe?

³ Ndoa yako wewe ikoje? Je! kuna hisia ya ujoto wa upendo na staha kati ya mume na mke? Je! upendo wa jinsi hiyo umo kati ya wazazi na watoto katika jamaa yako? Au nyakati fulani nyinyi hujikuta mkipita katika migogoro mikubwa ya kuoneana uchungu mwingi na kutoaminiana? Kwa kuwa hakuna wowote kati yetu walio wakamilifu, hali za magumu huenda zikatokea katika nyumba yoyote, hata mahali ambapo wote wanajaribu kuwa Wakristo, kwa maana “wote wametenda dhambi na hupungukiwa na utukufu wa Mungu.”​—Warumi 3:23, NW.

 4. Paulo na Petro wanaonyeshaje aliye na daraka kuu katika jamaa yenye furaha?

⁴ Kwa sababu ya uhakika wa kwamba magumu yanaweza kutokea katika nyumba yoyote, ni nani mwenye daraka kuu katika kuendeleza jamaa katika njia yenye amani na upatano? Mitume Paulo na Petro wanatoa jibu katika shauri la moja kwa moja linalopatikana katika barua zao. Paulo aliandika hivi: “Nataka mjue ya kuwa kichwa cha kila mwanamume ni Kristo, na kichwa cha mwanamke ni mwanamume, na kichwa cha Kristo ni Mungu.” Pia alitaarifu hivi: “Hali mnanyenyekeana katika kicho cha Kristo. Enyi wake, watiini waume zenu kama kumtii Bwana wetu. Kwa maana mume ni kichwa cha mkewe, kama Kristo naye ni kichwa cha Kanisa.” (1 Wakorintho 11:3; Waefeso 5:21-23) Akiwa na wazo kama hilo, Petro aliandika hivi: “Kadhalika [kwa kufuata kiolezo cha Kristo] ninyi wake, watiini waume zenu.”​—1 Petro 2:21–3:1.

Kristo​—Kielelezo Kinachoburudisha

 5, 6. Ni kwa njia gani Yesu Kristo alivyo kielelezo katika kujizoeza ukichwa?

⁵ Kulingana na shauri lililotangulia kutajwa, mume ndiye kichwa cha jamaa kulingana na Maandiko. Lakini ni katika maana gani yeye ndiye kichwa? Ukichwa unapasa kuzoewaje? Huenda waume fulani wakaona ni rahisi kudai staha kwa kusisitiza kwamba wao ndio ‘kichwa cha nyumba, na Biblia inasema hivyo.’ Lakini hiyo inapatanaje na kielelezo cha Kristo? Je! Kristo alidai kwa kiburi apewe staha kutoka kwa wafuasi wake? Je! tunaweza kupata pindi yoyote aliposema hivi kwa kujigamba: “Ni nani hapa aliye Mwana wa Mungu? Lazima nyinyi mnistahi mimi!” Kinyume cha hivyo, Yesu alipata staha kwa kuistahili. Jinsi gani? Kwa kielelezo chake chema katika mwenendo, uneni, na kutendea wengine kwa huruma.​—Marko 6:30-34.

⁶ Kwa hiyo ufunguo wa kujizoeza ukichwa ifaavyo ukiwa mume na baba ni kufuata kielelezo cha Yesu Kristo. Hata ingawa Yesu hakufunga ndoa kamwe, jinsi alivyotendea wanafunzi wake ndicho kiolezo cha kufuatwa na waume. Kwa uhakika hiyo inatokeza wito wa ushindani kwa mume yeyote, kwa maana Yesu ni kiolezo kikamilifu. (Waebrania 4:15; 12:1-3) Hata hivyo, kadiri ambavyo mume anavyofuata kielelezo cha Kristo kwa ukaribu zaidi, ndivyo upendo na staha anayoonyeshwa itakavyokuwa ya kina kirefu zaidi. Kwa hiyo, acheni tutazame kwa ukaribu zaidi Yesu alikuwa mtu wa aina gani.​—Waefeso 5:25-29; 1 Petro 2:21, 22.

 7. Yesu aliwatolea nini wafuasi wake, na kutoka chanzo gani?

⁷ Katika pindi moja, Yesu alisema hivi kwa umati wa watu: “Njoni kwangu, ninyi nyote msumbukao na wenye kulemewa na mizigo, nami nitawapumzisha [nitawaburudisha, NW]. Jitieni nira yangu, mjifunze kwangu; kwa kuwa mimi ni mpole na mnyenyekevu wa moyo; nanyi mtapata raha [burudisho, NW] nafsini mwenu; kwa maana nira yangu ni laini, na mzigo wangu ni mwepesi.” Sasa, Yesu aliwatolea nini wasikilizaji wake? Burudisho la kiroho! Lakini burudisho hilo lingetoka kwenye chanzo gani? Yeye alikuwa ametoka tu kusema hivi: “Hakuna amjuaye Mwana, ila Baba; wala hakuna amjuaye Baba, ila Mwana, na ye yote ambaye Mwana apenda kumfunulia.” Hii ilionyesha kwamba Yesu angetoa burudisho la kiroho kwa kufunua Baba yake kwa wafuasi wake wa kweli. Lakini maelezo ya Yesu yaligusia pia kwamba burudisho lingepatikana kwa kushirikiana na yeye, kwa maana alikuwa “mpole na mnyenyekevu wa moyo.”​—Mathayo 11:25-30.

Jinsi ya Kuwa Waume na Akina Baba Wenye Kuburudisha

 8. Ni kwa njia gani mbalimbali mume na baba anapaswa kuburudisha?

⁸ Maneno ya Yesu yanatusaidia kuona kwamba mume Mkristo anapaswa kuburudisha jamaa yake kwa njia za kiroho na za kibinafsi pia. Kwa kielelezo na fundisho lake la upole, anapaswa kuwa akisaidia jamaa yake kupata kumjua vizuri zaidi Baba wa kimbingu. Mwenendo wake unapasa kuonyesha kwamba anafuata akili na vitendo vya Mwana wa Mungu. (Yohana 15:8-10; 1 Wakorintho 2:16) Inawaburudisha wote katika jamaa kushirikiana na mwanamume wa jinsi hiyo kwa sababu yeye ni mume, baba, na rafiki mwenye upendo. Ni lazima yeye awe mwenye kufikilika na kamwe si mwenye shughuli nyingi mno kutoweza kuombwa ushauri. Kweli kweli, ni lazima ajue kusikiliza, si kusikia tu.​—Yakobo 1:19.

 9. Ni tatizo gani huathiri wazee katika kundi nyakati fulani?

⁹ Hii inakumbusha juu ya tatizo ambalo nyakati fulani huathiri wazee wa kundi na jamaa zao. Kwa kawaida mzee huwa mwenye shughuli nyingi akihudumia mahitaji ya kiroho ya kundi. Inakuwa lazima aweke kielelezo chema kuhusu mikutano ya Kikristo, huduma, na uchungaji. (Waebrania 13:7, 17) Hata hivyo, wazee fulani wameunguza nguvu zao zote kwa ajili ya kundi. Katika kufanya hivyo wameacha kuangalia jamaa zao, nyakati fulani kukiwa na matokeo yenye maumivu mengi. Katika kisa kimoja mzee alikuwa mwenye shughuli mno kutoweza kujifunza na mwana wake. Akapanga mtu mwingine amfanyie hivyo!

10. Wazee wanaweza kusawazikaje katika kujizoeza ukichwa katika kundi na nyumbani?

¹⁰ Kisa hiki kinakazia nini? Uhitaji wa mwanamume kudumisha usawaziko kati ya wajibu mbalimbali wa kundi na ule unaohusu mke na jamaa yake. Kwa kielelezo, mara nyingi baada ya mikutano wazee huwa na shughuli nyingi kuhusiana na matatizo na mazungumzo. Ikiwa inawezekana na ingefaa, je! halingekuwa jambo la kuburudisha mzee wa jinsi hiyo afanye mipango ili mtu mwingine apeleke mke na watoto wake nyumbani, badala ya kuwangojesha saa nyingi katika Jumba la Ufalme? Kwa kulingana na matakwa ya Kibiblia, inaweza kusemwa kwamba ‘uchungaji huanzia nyumbani.’ Mzee asipoangalia jamaa yake, angeweza kuhatarisha kuwekwa kwake rasmi. Kwa hiyo, wazee, fikirieni hali za jamaa yenu na kukumbuka mahitaji yao ya kihisia-moyo, ya kiroho, na mengineyo. ​— 1 Timotheo 3:4, 5; Tito 1:5, 6.

11, 12. Mume Mkristo anaweza kupataje kuungwa mkono na jamaa yake, na ni maswali gani ambayo kila mume angeweza kujiuliza mwenyewe?

¹¹ Pia mume Mkristo mwenye kuburudisha hatakuwa mtawala mwenye amri au mtumia mabavu, akifanya maamuzi bila kushauriana na jamaa yake. Labda inakuwa lazima uamuzi ufanywe kuhusu kubadili kazi au kuhama makao au hata jambo rahisi kama tafrija ya jamaa. Kwa kuwa washiriki wote wa jamaa wataathiriwa, je! haingekuwa hekima na fadhili kushauriana na wote? Maoni yao huenda yakamsaidia afikie uamuzi wa hekima zaidi, wa kufikiria zaidi hali za wengine. Na hapo itakuwa vyepesi zaidi kwa wote katika jamaa kumuunga mkono.​—Linganisha Mithali 15:22.

¹² Kutokana na yaliyotangulia, inaonekana wazi kwamba mume na baba Mkristo si bwana wa kutia nidhamu tu nyumbani. Ni lazima aburudishe pia. Enyi waume na akina baba, je! mko kama Kristo? Je! nyinyi mnaburudisha jamaa yenu?​—Waefeso 6:4; Wakolosai 3:21.

Kukaa Kulingana na Maarifa

13. Petro anatolea waume shauri gani lililo zuri sana?

¹³ Kama ilivyoonwa tayari, Petro na Paulo pia wanawatolea wenzi waliofunga ndoa mashauri mazuri sana. Akiwa ni mwanamume aliyefunga ndoa, Petro alikuwa na mafaa mara mbili ya kutoa shauri lake​—ujuzi wa kujionea mambo mwenyewe na mwelekezo wa roho takatifu. (Mathayo 8:14) Alielekeza shauri la moja kwa moja kwa waume wote, akisema: “Ninyi waume, kaeni na wake zenu kwa akili [kulingana na maarifa, AW]; na kumpa mke heshima, kama chombo kisicho na nguvu [kile cha kike, AW].” Tafsiri ya kufafanua maana iliyofanywa na J. W. C. Wand inasomeka hivi: “Waume katika njia ile ile ni lazima watumie kanuni za Kikristo wakiwa na uelewevu kwa uhusiano wao pamoja na wake zao.”​—1 Petro 3:7.

14. Ni maswali gani yanayotokea?

¹⁴ Sasa, inamaanisha nini kukaa na mke “kulingana na maarifa” au ‘kutumia kanuni za Kikristo kwa uelewevu’? Mume anaweza kumpaje mke wake heshima? Kweli kweli, mume Mkristo anapaswa kuelewaje shauri la Petro?

15. (a) Kwa nini ndoa fulani hukosa mafanikio? (b) Ni nini ulio wito halisi wa ushindani katika ndoa?

¹⁵ Msingi wa ndoa nyingi huwa mambo ya kimwili na uvutio wa ngono tu. Hata hivyo, ndoa haiwezi kuwa na uhakikisho kamili wa kudumu kwa kutegemea msingi wa mionekano ya sura nzuri tu, kwa maana mionekano hiyo haibakii daima. Mwishowe mvi na makunyanzi huja kuwapata wale ambao wamefunga ndoa kwa miaka mingi. Lakini kumbuka kwamba ndoa ni kuungamanisha akili mbili, nyutu mbili, hali mbili za kimalezi na mafungu mawili ya thamani za kiroho, na ndimi mbili. Hiyo inatokeza wito wa ushindani kweli kweli! Hata hivyo, inahitajiwa sana kuelewa hivyo ili kuwe na ndoa yenye furaha.​—Mithali 17:1; 21:9.

16. ‘Kukaa pamoja naye kulingana na maarifa’ kunahusisha nini ndani?

¹⁶ Miongoni mwa mambo mengine, kukaa kwa mume Mkristo pamoja na mke wake “kulingana na maarifa” kunamaanisha kwamba ni lazima yeye aelewe kweli kweli mahitaji ya mke wake. Hayo si mahitaji ya kimwili tu bali, kwa umaana zaidi, ni mahitaji ya kihisia-moyo, ya kifikira, na ya kiroho. ‘Akikaa pamoja naye kulingana na maarifa,’ mume ataelewa daraka lake alilogawiwa na Mungu. Pia itamaanisha kwamba anastahi fahari ya mke ya kujivunia uanauke wake. Hicho ni kinyume kabisa cha maoni yaliyoshikiliwa na Wagnosti fulani katika siku ya Petro, ambao miongoni mwao “wanawake walidharauliwa kuwa watu wa hali ya chini zaidi, wa kutoshelezea nyege, na wasio safi.” (The Anchor Bible) Tafsiri ya ki-siku-hizi ya Kihispania inafasiri hivi maneno ya Petro: “Kuhusu waume: mwe na busara katika maisha yenu ya ushirika, mkionyesha kufikiria hali za mwanamke, kwa sababu ya yeye kuwa ni wa muundo wenye kuvunjika kwa urahisi zaidi.” (Nueva Biblia Espahola) Hiyo inatokeza wazo zuri sana ambalo waume husahau mara nyingi.

17. (a) Miongoni mwa mambo mengine, ni nini kinachohusika katika “muundo wenye kuvunjika kwa urahisi” wa ‘chombo cha kike kisicho na nguvu’? (b) Ni njia gani moja ambayo mume anaweza kuonyesha staha kwa fahari ya mke wake?

¹⁷ Kwa nini mke ni “wa muundo wenye kuvunjika kwa urahisi zaidi?” Miongoni mwa mambo mengine, ni kwa sababu ya zawadi yake ya uzazi aliyopewa. Maisha yake ya uzazi yanalazimika kuwa na kawaida za kila mwezi zinazohusisha ndani kipindi cha siku kadhaa ambapo huenda akawa anahisi hawezi sana au amekazika. Mume akishindwa kufikiria jambo hili na kufanya madai yale yale juu ya mke wake kila siku ya mwezi, atakosa kustahi fahari ya mke. Hapo atakuwa akionyesha kwamba yeye huishi na mke wake kulingana na ukosefu wa maarifa wenye ubinafsi, wala si kwa maarifa.​—Walawi 18:19; 1 Wakorintho 7:5.

Kukipa Heshima Chombo cha Kike

18. (a) Wenzi fulani wa ndoa huzoea tabia gani ya mwelekeo hasi? (b) Mume Mkristo anapaswa kutendaje?

¹⁸ Njia nyingine ambayo mume anaweza kuonyesha upendo na staha kwa mke wake ni kwa kuonyesha na kusema kwamba anamthamini yeye na sifa zake. Huenda mume akazoea tabia ya kusema-sema mambo ya kushusha heshima ya mke wake au kumfanya awe chombo chake cha kufanyiwa-fanyiwa mizaha. Labda mume wa jinsi hiyo anafikiri kwamba hii inamsaidia yeye awe na sifa nzuri zaidi mbele ya watu. Hata hivyo, kwa uhakika tokeo ni kinyume, kwa maana ikiwa yeye anafanya mke wake aonekane mpumbavu wakati wote, swali la uwazi ni hili: Kwa nini akaoa mwanamke mpumbavu hivyo? Kwa kweli, ingeonekana kwamba mume anayejihisi kutokuwa na usalama ndiye tu angegeukia mbinu hizo. Mume mwenye upendo anastahi mke wake.​—Mithali 12:18; 1 Wakorintho 13:4-8.

19. Kwa nini isingefaa mume ashushe heshima ya mke wake?

¹⁹ Katika nchi fulani fulani, wanaume hata wana desturi ya kuwashushia sana cheo wake zao ili hiyo ionekane kama namna fulani ya kujichukua kwa maoni ya kiasi. Kwa kielelezo, wakati mume Mjapani anapojulisha mke wake kwa watu atatumia neno “Gusai,” linalomaanisha ‘mke asiye na akili au mpumbavu.’ Kusudi ni kwamba mtu yule mwingine atie usawaziko katika hali hiyo kwa kusema jambo la sifa juu ya mwanamke yule. Ikiwa mume Mkristo hujulisha mke wake namna hiyo, je! kweli ‘anampa heshima’ mke wake kama Petro alivyoshauri? Tukitazama mambo kutokea upande mwingine, je! kweli yeye ananena ukweli kwa jirani yake? Je! yeye anaamini kweli kweli kwamba mke wake ni mpumbavu?​—Waefeso 4:15, 25; 5:28, 29.

20. (a) Ni hali gani ya kujipinga huenda ikasitawi kati ya mume na mke? (b) Inaweza kuepukwaje?

²⁰ Nyakati fulani mume ataonyesha ukosefu wa upendo na staha kwa kusahau tu kwamba mke wake pia ni dada yake Mkristo, si katika Jumba la Ufalme tu bali nyumbani pia na katika kila pindi. Ni rahisi kama nini kuwa mfadhili na muungwana kwenye jumba na kuwa mtovu wa adabu na mrusha-maneno nyumbani! Kwa hiyo shauri la Paulo linafaa kama nini! Yeye aliandika hivi: “Na tufuate mambo ya amani na mambo yafaayo kwa kujengana.” “Kila mtu miongoni mwetu na ampendeze jirani yake, apate wema, akajengwe.” (Warumi 14:19; 15:2) Hakuna jirani wa karibu kuliko mume au mke.

21. Waume wanaweza kufanya nini wawatie moyo wake zao?

²¹ Kwa hiyo, mume Mkristo mwenye upendo atadhihirisha uthamini kwa mke wake kwa maneno na matendo. Kama vile mshairi asiyetajwa jina alivyoeleza jambo hilo:

“Ndoa ijapokuwa ina kugombana

Shughuli za maisha zijapojazana

Ukithamini mkeo mpenzi sana

Mwambie hivyo! . . .

Wewe pekee ndiye wake maishani;

Wajua vema ndiye wako maishani;

Singoje kuandika hayo kaburini​—

Mwambie hivyo!”

Mawazo haya ya moyoni yanaungwa mkono waziwazi na mama ya Mfalme Lemueli wa kale. Kwa sehemu, yeye alieleza juu ya mke bora kwa maneno haya: “Wanaye kwa upatano mmoja humwita mwenye furaha; mume wake pia, naye huimba sifa zake: ‘Wanawake ni wengi ambao huonyesha uhodari wa kuweza mambo; lakini wewe unawapita wote hao.’ “(Mithali 31:1, 28, 29, The New English Bible) Enyi waume, je! mnasifu wake zenu kwa ukawaida, au hayo yalikuwa mambo ya uchumba tu?

22, 23. Ni nini msingi wa ndoa yenye mafanikio?

²² Kutokana na ufikirio huu mfupi, ni wazi kwamba ili mume aonyeshe upendo na staha katika ndoa yake, haitoshi kuleta mshahara tu nyumbani. Msingi wa ndoa yenye mafanikio ni uhusiano wenye upendo, ushikamanifu, na ufikirio wa hali. (1 Petro 3:8, 9) Miaka inapopita, uhusiano huu unapasa kuongezeka kina huku mume na mke akithamini sifa za mema na mawezo ya mwenzake na kujifunza kuachilia na kusamehe manyonge ya mwenzake.​—Waefeso 4:32; Wakolosai 3:12-14.

²³ Mume akichukua uongozi katika kuonyesha upendo na staha, jamaa nzima itabarikiwa. Lakini mke Mkristo anapaswa kutimiza daraka gani katika jamaa yenye furaha? Makala inayofuata itazungumzia hilo na maswali yanayohusiana nalo.

Je! Wewe Unakumbuka?

◻ Ni nani aliye na daraka kuu katika ndoa yenye furaha, na kwa nini?

◻ Waume wanaweza kuigaje kielelezo cha Kristo kinachoburudisha?

◻ Ni usawaziko gani unaohitajiwa kati ya madaraka ya kundi na ya jamaa?

◻ Ni kwa njia gani mume anaweza ‘kukaa pamoja na mke wake kulingana na maarifa’?

◻ Inamaanisha nini ‘kumpa mke heshima kama chombo kisicho na nguvu’?

[Picha katika ukurasa wa 11]

Mzee mwenye usawaziko anajua kwamba uchungaji huanzia nyumbani