YEHOVA

Mtu Anayetambulishwa na Hilo Jina. Yehova ndiye Muumba wa vitu vyote, yule Mfanyizaji wa Kwanza mkuu; kwa hiyo yeye hakuumbwa, hana mwanzo. (Ufu 4:11) “Hesabu ya miaka yake haichunguziki.” (Ayu 36:26) Haiwezekani kumpa umri, kwa maana hapana mahali pa kuanzia kupima. Ingawa umri wake hauhesabiki, kwa kufaa anaitwa “Mzee wa Siku” kwa kuwa kuwapo kwake kunarudi hadi kale isiyo na mwisho. (Da 7:9, 13) Yeye pia hana wakati ujao wenye mwisho (Ufu 10:6), akiwa hawezi kuharibika, asiyeweza kufa. Kwa hiyo, Yeye anaitwa “Mfalme wa umilele” (1Ti 1:17), ambaye kwake miaka elfu ni kama kesha la usiku mmoja wa saa chache.—Zb 90:2, 4; Yer 10:10; Hab 1:12; Ufu 15:3.

Japo yeye ni wa milele na milele, Yehova ni mashuhuri zaidi kama Mungu mwenye kupendezwa na historia, akijitambulisha na nyakati hususa, mahali, watu, na matukio. Katika shughuli zake pamoja na jamii ya wanadamu, yeye ametenda kulingana na ratiba inayofuata wakati kamili. (Mwa 15:13, 16; 17:21; Kut 12:6-12; Gal 4:4) Kwa sababu ni hakika kabisa maisha yake ni ya milele nayo ndiyo uhakika ulio wa msingi kabisa katika ulimwengu wote mzima, yeye amekula viapo kwa msingi wake, akisema, “Kama ninavyoishi,” hivyo kutoa uhakikisho kamili wa kutimizwa kwa ahadi zake na unabii mbalimbali. (Yer 22:24; Sef 2:9; Hes 14:21, 28; Isa 49:18) Pia, wanadamu walikula viapo juu ya uhakika wa kwamba Yehova anaishi. (Amu 8:19; Ru 3:13) Ni wasio na akili peke yao wanaosema: “Hakuna Yehova.”—Zb 14:1; 10:4.

Maelezo kuhusu maisha yake. Kwa kuwa yeye ni Roho anayepita uwezo wa kibinadamu wa kuona (Yoh 4:24), maelezo yoyote ya kibinadamu kuhusu sura yake yanaweza tu kukadiria utukufu wake usio na kifani. (Isa 40:25, 26) Ingawa hawakumwona kihalisi Muumba wao (Yoh 1:18), baadhi ya watumishi wake walipewa njozi zilizoongozwa na roho za nyua zake za kimbingu. Maelezo yao kumhusu hayaonyeshi adhama nyingi na utukufu mwingi tu bali pia utulivu, utaratibu, na uzuri wa kupendeza.—Kut 24:9-11; Isa 6:1; Eze 1:26-28; Da 7:9; Ufu 4:1-3; ona pia Zb 96:4-6.

Kama inavyoonyeshwa, maelezo haya yanahusisha matumizi ya tashbihi na sitiari, yakifananisha sura ya Yehova na vitu vinavyojulikana na binadamu—johari, moto, upinde wa mvua. Hata anasimuliwa ni kana kwamba ana sehemu fulani za kibinadamu. Japo wasomi fulani wanazusha masuala mengi kuhusu zile semi za mifananisho ya Mungu na sehemu za mwili wa binadamu (anthropomofolojia) ambazo zinapatikana katika Biblia—kama vile marejezeo ya Mungu kuwa na “macho,” “masikio,” “uso” (1Pe 3:12), “mkono” (Eze 20:33), ‘mkono wa kuume’ (Kut 15:6), na kadhalika—ni wazi kwamba semi hizo ni za lazima ili maelezo hayo yaeleweke na binadamu. Kama Yehova Mungu angetupa maelezo yanayomhusu akitumia semi za roho ingekuwa ni kama kupeana mbinu za kufanya hesabu tata zinazowaziwa akilini kwa watu wanaoweza tu kufanya hesabu ya kujumlisha kwa kuhesabu vidole vyao au kujaribu kumweleza mtu aliyezaliwa kipofu tofauti kati ya rangi mbalimbali.—Ayu 37:23, 24.

Basi, hiyo mifananisho ya Mungu na sehemu za mwili wa binadamu (anthropomofolojia) haipasi kamwe kuchukuliwa kihalisi, kama vile yasivyochukuliwa kihalisi marejezeo ya Mungu kuwa “jua,” “ngao,” au “Mwamba.” (Zb 84:11; Kum 32:4, 31) Jinsi anavyoona Yehova (Mwa 16:13), ni tofauti na binadamu, haitegemei miale ya nuru, na anaweza kuyaona matendo yanayofanywa katika giza totoro. (Zb 139:1, 7-12; Ebr 4:13) Yeye anaweza kuiona dunia yote (Met 15:3), naye hahitaji vifaa maalumu apate kuona kiini-tete kinachokua ndani ya tumbo la uzazi la kibinadamu. (Zb 139:15, 16) Wala masikio yake hayategemei mawimbi ya sauti katika angahewa, kwa maana yeye anaweza ‘kusikia’ semi zijapotamkwa moyoni bila sauti. (Zb 19:14) Mwanadamu hata hawezi kupima kwa mafanikio ulimwengu wote mzima unaoonekana; japo mbingu halisi haziwezi kutoshea wala kumudu mahali pa makao ya Mungu, sembuse nyumba au hekalu fulani la kidunia. (1Fa 8:27; Zb 148:13) Kupitia Musa, Yehova alionya kihususa taifa la Israeli lisifanye mfano Wake ukiwa taswira ya kiume au kitu cha aina yoyote kilichoumbwa. (Kum 4:15-18) Kwa hivyo, wakati masimulizi ya Luka yanapoandika juu ya rejezo la Yesu kuwa alifukuza roho waovu “kupitia kidole cha Mungu,” masimulizi ya Mathayo yanaonyesha kwamba hapo Yesu alirejezea “roho ya Mungu,” au nguvu ya utendaji.—Lu 11:20; Mt 12:28; linganisha Yer 27:5 na Mwa 1:2.

Sifa za kibinafsi zafunuliwa katika uumbaji. Sehemu fulani za utu wa Yehova zafunuliwa na kazi zake za uumbaji hata kabla ya yeye kumuumba mwanadamu. (Ro 1:20) Tendo lenyewe la uumbaji lafunua upendo wake. Hii ni kwa sababu Yehova anajimudu, hapungukiwi na chochote. Basi, ijapokuwa aliumba mamia ya mamilioni ya wana wa roho, hapana hata mmoja ambaye angeweza kuongezea lolote kwenye ujuzi wake wala kuchangia sifa fulani yenye kutamanika ya hisia au utu ambayo Yeye tayari hakuwa nayo kwa kiwango bora kabisa.—Da 7:9, 10; Ebr 12:22; Isa 40:13, 14; Ro 11:33, 34.

Bila shaka, hii haimaanishi kwamba Yehova hapendezwi na viumbe vyake. Basi kwa kuwa mwanadamu aliumbwa “kwa mfano wa Mungu” (Mwa 1:27), ile shangwe ambayo baba wa kibinadamu huipata kwa mtoto wake, hasa mtoto ambaye anamwonyesha mzazi upendo na kutenda kwa hekima, inaonyesha kwa njia nzuri shangwe ambayo Yehova huipata kwa viumbe vyake vyenye akili ambavyo vinampenda Yeye na kumtumikia kwa hekima. (Met 27:11; Mt 3:17; 12:18) Upendezi huu hautokani na faida yoyote ya kimwili au ya vitu halisi, bali hutokana na kuona viumbe vyake vikishikilia kwa kupenda viwango vyake vya uadilifu na vikiwa havina ubinafsi na vikionyesha ukarimu. (1Nya 29:14-17; Zb 50:7-15; 147:10, 11; Ebr 13:16) Kinyume na hilo, wale wanaochukua mwendo mbaya na kudharau upendo wa Yehova, wale wanaoleta shutuma juu ya jina lake na mateso yenye ukatili kwa wengine, hufanya Yehova ‘aumie moyoni.’—Mwa 6:5-8; Zb 78:36-41; Ebr 10:38.

Pia Yehova hupendezwa na kutumia uwezo wake mbalimbali, iwe ni katika uumbaji au vinginevyo, sikuzote kazi zake zina kusudi halisi na nia njema. (Zb 135:3-6; Isa 46:10, 11; 55:10, 11) Akiwa Mpaji Mkarimu wa “kila zawadi njema na kila tuzo kamilifu,” yeye hupendezwa na kuwathawabisha na baraka wana na mabinti zake. (Yak 1:5, 17; Zb 35:27; 84:11, 12; 149:4) Hata hivyo, ingawa yeye ni Mungu mchangamfu na mwenye hisia, ni wazi furaha yake haitegemei viumbe vyake, wala yeye hapuuzi kanuni za uadilifu kwa kusukumwa na hisia.

Pia Yehova alionyesha upendo kwa kumpa Mwana wake wa roho aliyeumbwa kwanza pendeleo la kushiriki pamoja naye katika kazi zote za uumbaji zilizofuata, za roho na mwili, na kujulisha kwa mapana ukweli huo ambao matokeo yake yalimletea Mwanaye staha. (Mwa 1:26; Kol 1:15-17) Kwa hivyo, Yeye hakuonyesha udhaifu wa kuogopa uwezekano wa ushindani, bali, badala yake, alioneysha ana uhakika kamili katika Enzi Kuu yake mwenyewe inayostahili (Kut 15:11) na pia katika ushikamanifu na ujitoaji wa Mwanaye. Yeye huwaruhusu wanaye wa kiroho wawe na uhuru wa kadiri katika kutimiza kazi zao, hata pindi fulani akiwaruhusu watoe maoni yao kuhusu jinsi huenda wao wangeweza kutimiza migawo fulani.—1Fa 22:19-22.

Ni kama mtume Paulo alivyoonyesha, sifa zisizoonekana za Yehova zinafunuliwa pia na uumbaji wake unaoonekana. (Ro 1:19, 20) Uwezo wake mwingi hauwaziki, vile vikundi vikubwa mno vya mabilioni ya nyota vikiwa ni ‘kazi ya vidole vyake’ tu (Zb 8:1, 3, 4; 19:1), nao wingi wa hekima yake iliyodhihirishwa ni mkubwa kiasi cha kwamba, hata baada ya maelfu ya miaka ya utafiti na uchunguzi, uelewaji ambao wanadamu wanao wa uumbaji unaoonekana ni “mnong’ono” tu kwa kulinganishwa na mngurumo mkubwa. (Ayu 26:14; Zb 92:5; Mhu 3:11) Utendaji wa uumbaji wa Yehova kuelekea Dunia-sayari ulidhihirisha utaratibu wenye akili nzuri, ukifuata programu hususa (Mwa 1:2-31), na kuifanya dunia—kama ambavyo wanaanga katika karne yetu ya 20 wameitaja—johari angani.

Alivyofunuliwa kwa mwanadamu katika Edeni. Yehova alijifunua kama mtu wa aina gani kwa watoto wake wa kwanza wa kibinadamu? Hakika Adamu akiwa mkamilifu angelikubaliana na maneno ya baadaye ya mtunga Zaburi: “Nitakusifu kwa sababu nimeumbwa kwa njia ya ajabu yenye kuogopesha. Kazi zako ni za ajabu, kama vile nafsi yangu inavyojua vema.” (Zb 139:14) Kuanzia mwili wake—wenye kubadilikana kwa njia yenye kutokeza miongoni mwa viumbe vya kidunia—kwa kuonekana nje hadi kufika kwa vitu alivyovikuta vikiwa vinamzunguka, mwanadamu huyo alikuwa na kila sababu ya kuhisi akiwa na heshima nyingi mno kwa Muumba wake. Kila ndege mpya, mnyama, na samaki; kila mmea tofauti, ua, na mti; na kila uwanda, msitu, kilima, bonde, na kijito ambacho mwanadamu huyo aliona, kingemfanya azingatie kina na upana wa hekima ya Baba yake na utu wenye kuvutia wa Yehova kama unavyodhihirishwa na utukufu mbalimbali wa kazi zake za uumbaji. (Mwa 2:7-9; linganisha Zb 104:8-24.) Hisi zote za mwanadamu—kuona, kusikia, kuonja, kunusa, na kugusa—zingewasilisha kwenye akili yake yenye kupokea habari juu ya uthibitisho wa kuwapo kwa Muumba mkarimu zaidi na mwenye ufikirio.

Wala mahitaji ya kiakili ya Adamu, uhitaji wa kuwa na mazungumzo na mwenzi, hayakusahauliwa, kwa kuwa Baba yake alimwandalia mwenzi wa kike mwenye akili. (Mwa 2:18-23) Yawezekana wote wawili walimwimbia Yehova, kama alivyoimba mtunga Zaburi: “Shangwe ya kutosha iko pamoja na uso wako; kuna uzuri upande wa mkono wako wa kuume milele.” (Zb 16:8, 11) Kwa kuwa walikuwa wameonyeshwa upendo mwingi hivyo, hakika Adamu na Hawa walipaswa kujua kwamba “Mungu ni upendo,” chanzo na kielelezo kikuu zaidi cha upendo.—1Yo 4:16, 19.

La maana zaidi, Yehova Mungu alimpa mwanadamu mahitaji yake ya kiroho. Baba ya Adamu alijifunua kwa mwanaye wa kibinadamu, akawasiliana naye, akampa migawo ya utumishi wa kimungu, ambayo kuitimiza kwa utii kungekuwa sehemu kubwa ya ibada ya mwanadamu.—Mwa 1:27-30; 2:15-17; linganisha Amo 4:13.

Mungu wa viwango vya adili. Hapo mapema mwanadamu alipata kumjua Yehova si kwamba tu ni Mwandalizi mwenye hekima bali pia kuwa ni Mungu wa maadili, ambaye hushikilia viwango hususa kuhusu yanayofaa na yasiyofaa katika mwenendo na mazoea. Iwapo, kama inavyoonyeshwa, Adamu aliyajua masimulizi ya uumbaji, basi vilevile yeye alijua Yehova alikuwa na viwango vya kimungu, kwa maana masimulizi hayo yanasema kwamba kuzihusu kazi zake za uumbaji Yehova aliziona kuwa ‘zilikuwa njema sana,’ hivyo zikatimiza kiwango chake kikamilifu.—Mwa 1:3, 4, 12, 25, 31; linganisha Kum 32:3, 4.

Bila viwango kuwapo hakungekuwa na namna ya kujua au kuamua mema na mabaya au kupima na kutambua vipimo vya usahihi na ubora. Kuhusiana na hilo, maoni yafuatayo kutoka Encyclopaedia Britannica (1959, Buku la 21, kur. 306, 307) yanatupa habari zaidi:

“Mafanikio ya mwanadamu [katika kuweka viwango] . . . yanapungua umuhimu yanapolinganishwa na viwango vilivyo katika uumbaji. Makundi-nyota, njia za mizunguko ya sayari, zile kawaida zisizokuwa na kigeugeu za upitishaji, wayaikaji, unyumbufu, ugumu, upenyevu, upindaji, uimarisho, au mnato katika mali-ghafi za asili, . . . au muundo wa seli, hiyo ni mifano michache kati ya vile viwango vyenye kutokeza vilivyowekwa katika uumbaji.”

Kikionyesha umuhimu wa uwekaji huo wa viwango katika uumbaji unaoonekana, kitabu hicho hicho chasema: “Ni kupitia tu uwekaji wa viwango katika uumbaji kwamba inawezekana kutambua na kuainisha . . . aina nyingi za mimea, samaki, ndege au wanyama. Ndani ya aina hizi, kitu kimoja kimoja hufanana na kile kingine katika nukta iliyo ndogo zaidi ya muundo, utendaji na tabia zilizo za kipekee katika kila kimoja. [Linganisha Mwa 1:11, 12, 21, 24, 25.] Kama isingekuwa ni kwa sababu ya uwekaji huo wa viwango katika mwili wa kibinadamu, matabibu hawangejua kama mtu fulani ana viungo fulani, vitafutwe wapi . . . Kwa kweli, bila ya viwango vya uumbaji hakungekuwa na jumuiya iliyopangwa kitengenezo, hakungekuwa na elimu na hakungekuwa na matabibu; kila kimoja katika hayo kinategemea mambo ya kimsingi, yanayofanana yakilinganishwa.”

Adamu aliona kawaida nyingi zisizokuwa na kigeugeu katika kazi za uumbaji za Yehova, mzunguko wa kawaida wa mchana na usiku, mwendo wa kuteremka chini usio na kigeugeu wa maji katika mto wa Edeni yakifuata nguvu ya uvutano, na vitu vingine vingi vilivyotoa uthibitisho kwamba Muumba wa Dunia si Mungu wa mvurugo bali wa utaratibu. (Mwa 1:16-18; 2:10; Mhu 1:5-7; Yer 31:35, 36; 1Ko 14:33) Kwa hakika binadamu aliona jambo hilo linasaidia ili kutimiza kazi na utendaji wake mbalimbali aliogawiwa (Mwa 1:28; 2:15), kuweza kupanga na kufanya kazi akiwa na uhakika, bila ya kuwa na hangaiko lenye shaka.

Kwa kuangalia hayo yote, halingepaswa kuonekana kwa binadamu mwenye akili kuwa jambo geni kwamba Yehova anapaswa kuweka viwango vinavyoongoza mwenendo wa mwanadamu na mahusiano yake na Muumba. Ustadi bora wa kazi wa Yehova mwenyewe ulimwekea Adamu kielelezo katika kulima na kuitunza Edeni. (Mwa 2:15; 1:31) Pia Adamu alijifunza juu ya kiwango cha Mungu cha ndoa, kile cha kuwa na mwenzi mmoja, na cha uhusiano wa familia. (Mwa 2:24) Hasa kiwango kilichokaziwa kuwa cha muhimu kwa ajili ya uhai wenyewe kilikuwa kile cha kutii maagizo ya Mungu. Kwa kuwa Adamu alikuwa mkamilifu kwa kiwango cha kibinadamu, Yehova alimwekea kiwango cha utii mkamilifu. Yehova alimpa mwanaye wa kidunia fursa ya kudhihirisha upendo na ujitoaji kwa kutii amri Yake ya kujiepusha kula mmoja kati ya ile miti mingi ya matunda katika Edeni. (Mwa 2:16, 17) Hilo lilikuwa jambo sahili. Lakini wakati huo hali za Adamu zilikuwa sahili, hazikuwa na utata na mvurugo ambao umesitawi tangu hapo. Hekima ya Yehova katika jaribu hilo sahili ilikaziwa na maneno ya Yesu Kristo miaka 4,000 hivi baadaye: “Mtu aliye mwaminifu katika lililo dogo zaidi ni mwaminifu katika lililo kubwa pia, na mtu ambaye si mwaminifu katika lililo dogo zaidi si mwaminifu katika lililo kubwa pia.”—Lu 16:10.

Utaratibu huu na viwango vile vilivyowekwa havingempunguzia mwanadamu shangwe ya uzima bali vingeichangia. Ni kama ambavyo makala ile ya ensaiklopedia iliyotajwa mapema kuhusiana na viwango inavyosema juu ya uumbaji unaoonekana: “Hata hivyo pamoja na uthibitisho huu mwingi mno wa viwango hakuna wowote unaodai kwamba uumbaji unakinaisha. Ijapokuwa utepe mwembamba wa mawimbi marefu ya taswirangi huwa ndio msingi, tofauti na michanganyiko ya rangi iliyopo ya kupendeza jicho la mtazamaji haina mwisho kamwe. Hali moja na hiyo, usanii wote wa muziki hulifikia sikio kupitia mjumulisho mwingine mdogo sana wa marudio ya sauti.” (Buku la 21, uku. 307) Vivyo hivyo, matakwa ya Mungu kwa binadamu hao wawili yaliwaruhusu kuwa na uhuru wote ambao moyo mwadilifu ungetamani. Hakukuwa na uhitaji wa kuwafunga na sheria na masharti mengi. Kile kielelezo chenye upendo walichowekewa na Muumba wao na heshima na upendo wao kwake vingewalinda wasipite mipaka inayofaa ya uhuru wao.—Linganisha 1Ti 1:9, 10; Ro 6:15-18; 13:8-10; 2Ko 3:17.

Basi, Yehova Mungu, kupitia Maisha yake mwenyewe, njia zake, na maneno yake, alikuwa na pia ndiye Kiwango Kikuu Zaidi kwa ajili ya ulimwengu wote mzima, ndiye udhihirisho na mjumlisho wa wema wote. Kwa sababu hiyo, Mwanaye alipokuwa duniani angeweza kumwambia hivi mwanadamu fulani: “Kwa nini unaniita mwema? Hakuna mtu aliye mwema, ila mmoja, Mungu.”—Mk 10:17, 18; pia Mt 19:17; 5:48.

Jina Kutakaswa na Kuondolewa Malawama. Mambo yote yanayohusiana na Mungu mwenyewe ni matakatifu, jina lake la kibinafsi, Yehova, ni takatifu na kwa hivyo linapasa kutakaswa. (Law 22:32) Maana ya kutakasa ni “kufanya kuwa takatifu, kuweka kando, au kuona kuwa takatifu,” na kwa hivyo kutotumia kama kitu cha kawaida, au vivi hivi. (Isa 6:1-3; Lu 1:49; Ufu 4:8; ona SANCTIFICATION.) Kwa sababu ya Yule linayewakilisha, jina la Mungu “ni kuu na lenye kuogopesha” (Zb 99:3, 5), “ni lenye utukufu,” na “liko juu sana lisiweze kufikiwa” (Zb 8:1; 148:13), linastahili kuheshimiwa sana (Isa 29:23).

Kutia jina hilo unajisi. Uthibitisho unaonyesha hivyo ndivyo jina hilo la Mungu lilivyoonwa hadi yale matukio katika bustani ya Edeni yakalitia unajisi. Uasi wa Shetani ulifanya jina na sifa ya Mungu kutiliwa shaka. Akiongea na Hawa, yeye alidai anazungumza kwa niaba ya Mungu alipomwambia kuhusu yale ambayo “Mungu anajua,” na wakati uleule yeye akatilia shaka amri ya Mungu, aliyoambiwa Adamu, kuhusu ule mti wa ujuzi wa mema na mabaya. (Mwa 3:1-5) Adamu alikuwa ndiye mwakilishi wa Yehova duniani kwa kuwa alikuwa amepewa utume huo na Mungu na alikuwa ndiye kichwa cha kidunia ambacho kupitia hicho Mungu alikuwa amewasilisha maagizo kwa familia ya kibinadamu. (Mwa 1:26, 28; 2:15-17; 1Ko 11:3) Wale wanaotumika katika cheo kama hicho husemekana ‘wanahudumu katika jina la Yehova’ na ‘kusema katika jina lake.’ (Kum 18:5, 18, 19; Yak 5:10) Kwa hivyo, ingawa tayari mkeye Hawa alikuwa amelitia unajisi jina la Yehova kwa kukosa kutii, kitendo cha Adamu cha kufanya hivyo kilikuwa ni tendo lenye kulaumika mno la kukosa kuliheshimu jina aliloliwakilisha.—Linganisha 1Sa 15:22, 23.

Lile suala kuu ni la kiadili. Ni wazi kwamba yule mwana wa roho aliyekuja kuwa Shetani alimjua Yehova kuwa Mungu wa viwango vya adili, si kigeugeu, kauleni. Kama angelimjua Yehova kuwa Mungu asiyejidhibiti, mwenye kufanya hamaki zenye jeuri, angelitazamia kupata tu maangamizi ya mara moja, ya hapohapo kwa ajili ya mwendo aliouchukua. Kwa hivyo, suala ambalo Shetani alitokeza katika Edeni, halikuwa tu jaribu la uwezo au nguvu za Yehova za kuweza kuangamiza. Badala yake, hilo lilikuwa suala la kiadili: lile la haki ya kiadili ya Mungu ya kutumia enzi kuu ya ulimwengu wote mzima na kutaka utii na ujitoaji kamili kutoka kwa viumbe vyake vyote kila mahali. Mfikio wa Shetani kwa Hawa unaonyesha hivyo. (Mwa 3:1-6) Vivyo hivyo, kitabu cha Ayubu kinasimulia jinsi Yehova anavyofunua wazi mbele za wana wake wote wa kimalaika waliokusanyika mweneo wenye kuhusika wa msimamo uliochukuliwa na Adui yake. Shetani alidai kwamba ushikamanifu wa Ayubu (na, dai hilo likahusisha, ushikamanifu wa kila kiumbe chenye akili cha Mungu) kumwelekea Yehova haukuwa wa moyo mzima, haukutegemea ujitoaji wa kweli na upendo halisi.—Ayu 1:6-22; 2:1-8.

Kwa hivyo, swali la utimilifu wa viumbe vya Mungu vyenye akili lilikuwa suala lenye kuchukua mahali pa pili, au la umuhimu mdogo, likiwa ni suala tanzu la lile suala la msingi juu ya haki ya Mungu kuwa mwenye enzi kuu ya ulimwengu wote mzima. Maswali hayo yangehitaji wakati ili ukweli au uongo wa mashtaka hayo udhihirishwe, ili mtazamo wa moyoni wa viumbe vya Mungu uthibitishwe, na hivyo suala hilo lisuluhishwe pasipo shaka yoyote. (Linganisha Ayu 23:10; 31:5, 6; Mhu 8:11-13; Ebr 5:7-9; ona INTEGRITY; WICKEDNESS.) Kwa hivyo Yehova hakuwaua mara moja wale binadamu wawili wa kwanza wenye kuasi wala yule mwana wa roho aliyetokeza suala hilo, na kwa hiyo yale ‘mazao’ mawili yaliyotabiriwa, yenye kuwakilisha pande mbili zenye kupingana katika suala hilo, yangetokea..—Mwa 3:15.

Kabiliano la Yesu Kristo na Shetani jangwani baada ya Yesu kufunga kwa siku 40, linaonyesha kwamba suala hilo lingali lilikuwapo alipokuwa duniani. Mbinu kama za nyoka ambazo Adui wa Yehova alitumia katika jitihada zake za kumshawishi mwana wa Mungu zilifuata kiolezo kilichoonekana katika Edeni miaka 4,000 hivi iliyokuwa imepita, na toleo la Shetani la utawala juu ya falme za kidunia lilionyesha wazi kwamba suala la enzi kuu ya ulimwengu wote mzima halikuwa limebadilika. (Mt 4:1-10) Kitabu cha Ufunuo chafunua mwendelezo wa suala hilo hadi wakati ambao Yehova Mungu atatangaza kuwa kesi hiyo imefungwa (linganisha Zb 74:10, 22, 23) na kutekeleza hukumu yake ya uadilifu juu ya wapinzani wote, kupitia utawala wake wa Ufalme ulio mwadilifu na kuleta kikamili ondoleo la malawama na utakaso wa jina lake takatifu.—Ufu 11:17, 18; 12:17; 14:6, 7; 15:3, 4; 19:1-3, 11-21; 20:1-10, 14.

Ni kwa nini utakaso wa jina la Mungu ndio jambo muhimu kwanza?

Masimulizi mazima ya Biblia yanalizunguka suala hili na kusuluhishwa kwalo, na yanadhihirisha kusudi la msingi la Yehova Mungu: utakaso wa jina lake mwenyewe. Utakaso huo ungehitaji jina la Mungu lisafishwe shutuma na mashtaka yote ya uongo, yaani, liondolewe malawama. Lakini, zaidi ya hayo, ungehitaji jina hilo listahiwe kuwa takatifu na viumbe vyote vyenye akili mbinguni na duniani. Hilo, nalo, lingemaanisha vitambue na kuheshimu cheo cha Yehova kuwa mwenye enzi kuu, vikifanya hivyo kwa hiari, vikiwa na tamaa ya kumtumikia, vikiwa vinapendezwa na kufanya mapenzi yake ya kimungu, kwa sababu ya kumpenda yeye. Sala ya Daudi kwenye Zaburi 40:5-10 inaonyesha vizuri mtazamo huo na utakaso wa kweli wa jina la Yehova. (Angalia jinsi mtume anavyotumia visehemu hivyo vya zaburi hii kumhusu Kristo Yesu kwenye Ebr 10:5-10.)

Kwa hivyo, utaratibu mzuri, amani, na hali njema ya ulimwengu wote mzima na wakaaji wake hutegemea utakaso wa jina la Yehova. Mwana wa Mungu alionyesha hilo na wakati uleule akataja chombo cha Yehova cha kutimizia kusudi lake, alipowaambia wanafunzi wake wasali kwa Mungu hivi: “Jina lako na litakaswe. Ufalme wako na uje. Mapenzi yako na yatendeke duniani kama ilivyo mbinguni.” (Mt 6:9, 10) Kusudi hili la msingi la Yehova ndio ufunguo wa kuelewa sababu ya matendo ya Mungu na shughuli zake kuhusiana na viumbe vyake kama inavyoonyeshwa katika Biblia nzima.

Kwa hiyo, twaona kwamba taifa la Israeli, ambalo historia yake ndiyo inayofanyiza sehemu kubwa ya maandishi ya Biblia, lilichaguliwa liwe ‘kikundi cha watu kwa ajili ya jina’ la Yehova. (Kum 28:9, 10; 2Nya 7:14; Isa 43:1, 3, 6, 7) Agano la Sheria ambalo Yehova alifanya nao liliweka umuhimu mkuu juu ya wao kumpa Yehova ujitoaji kamili akiwa Mungu na kutolichukua jina lake katika njia isiyofaa, “kwa maana Yehova hatamwacha bila kuadhibiwa yule anayelitumia jina lake kwa njia isiyofaa.” (Kut 20:1-7; linganisha Law 19:12; 24:10-23.) Kupitia wonyesho wake wa nguvu za kuokoa na nguvu za kuharibu alipokuwa akiweka huru Israeli kutoka Misri, jina la Yehova ‘lilitangazwa katika dunia yote,’ sifa yalo ikatangulia Israeli walipokuwa wakitembea kwenda Nchi ya Ahadi. (Kut 9:15, 16; 15:1-3, 11-17; 2Sa 7:23; Yer 32:20, 21) Ni kama ambavyo nabii Isaya alivyoeleza kuhusu hilo: “Hivyo uliwaongoza watu wako ili ujifanyie mwenyewe jina zuri.” (Isa 63:11-14) Israeli walipoonyesha mtazamo wa kuasi nyikani, Yehova aliwashughulikia kwa njia ya rehema na hakuwaacha. Hata hivyo, alifunua sababu yake ya msingi aliposema: “Nami nikachukua hatua kwa ajili ya jina langu mwenyewe ili lisitiwe unajisi mbele ya macho ya mataifa.”—Eze 20:8-10.

Katika historia yote ya taifa hilo, Yehova aliweka mbele yao umuhimu wa jina lake takatifu. Jiji kuu, Yerusalemu, pamoja na Mlima Sayuni wake lilikuwa ndilo pahali ambapo Yehova alichagua, “kuliweka jina lake hapo, kulifanya likae.” (Kum 12:5, 11; 14:24, 25; Isa 18:7; Yer 3:17) Hekalu lililojengwa katika jiji hilo lilikuwa ndilo ‘nyumba kwa ajili ya jina la Yehova.’ (1Nya 29:13-16; 1Fa 8:15-21, 41-43) Yaliyotendwa kwenye hekalu hilo au katika jiji hilo, yawe mema au mabaya sikuzote yaliathiri jina la Yehova nayo yangeshughulikiwa naye. (1Fa 8:29; 9:3; 2Fa 21:4-7) Kulitia unajisi jina la Yehova kungeleta uharibifu hakika juu ya hilo jiji na kufanya hekalu lenyewe litupiliwe mbali. (1Fa 9:6-8; Yer 25:29; 7:8-15; linganisha matendo na maneno ya Yesu kwenye Mt 21:12, 13; 23:38.) Kwa sababu ya mambo hayo, maombi yenye huzuni ya Yeremia na Danieli kwa niaba ya watu wao na jiji yalimsihi Yehova arehemu na kutoa usaidizi ‘kwa ajili ya jina lake mwenyewe.’—Yer 14:9; Da 9:15-19.

Akitabiri angewarudisha huko Yuda watu wa jina lake na kuwatakasa, kwa mara nyingine Yehova aliwaonyesha wazi hangaiko lake kuu, kwa kusema: “Nami nitalihurumia jina langu takatifu.” “‘Sifanyi jambo hili kwa ajili yenu, Ee nyumba ya Israeli, bali kwa ajili ya jina langu takatifu, ambalo ninyi mmelitia unajisi katikati ya mataifa ambamo mmeingia.’ ‘Nami hakika nitalitakasa jina langu kuu, ambalo lilikuwa likitiwa unajisi . . . ; nayo mataifa yatalazimika kujua kwamba mimi ni Yehova,’ asema Bwana Mwenye Enzi Kuu Yehova, ‘wakati nitakapotakaswa katikati yenu mbele ya macho yao.’”—Eze 36:20-27, 32.

Maandiko haya na mengine yanaonyesha kwamba Yehova hachukulii kuwa jamii ya wanadamu wana umuhimu mkubwa mno. Kwa kuwa wanadamu wote ni wenye dhambi, kwa haki wanastahili kifo, na ni kupitia fadhili zisizostahiliwa za Mungu na rehema kwamba yeyote atapata uzima. (Ro 5:12, 21; 1Yo 4:9, 10) Yehova hadaiwi chochote na jamii ya wanadamu, na uzima wa milele kwa wale watakaoufikia ni zawadi, wala si mshahara uliofanyiwa kazi. (Ro 5:15; 6:23; Tit 3:4, 5) Ni kweli, yeye amedhihirishia jamii ya wanadamu upendo usio na kifani. (Yoh 3:16; Ro 5:7, 8) Lakini ni kinyume cha ukweli wa Kimaandiko na ni kuyaweka mambo mahali pasipofaa kuuona wokovu wa jamii ya wanadamu kana kwamba ndio suala muhimu zaidi au msingi wa kupimia haki, uadilifu, na utakatifu wa Mungu. Mtunga zaburi alionyesha mahali panapoyafaa mambo haya alipotamka kwa unyenyekevu na kwa mshangao: “Ee Yehova Bwana wetu, jina lako ni lenye utukufu kama nini katika dunia yote, wewe ambaye utukufu wako unasimuliwa juu ya mbingu! . . . Ninapoziona mbingu zako, kazi za vidole vyako, mwezi na nyota ambazo umetayarisha, mwanadamu anayeweza kufa ni nini hivi kwamba umweke akilini, na mwana wa mtu wa udongo hivi kwamba umtunze?” (Zb 8:1, 3, 4; 144:3; linganisha Isa 45:9; 64:8.) Utakaso wa jina la Yehova kwa kustahili ni wa maana zaidi ya uzima wa jamii yote ya wanadamu. Kwa hivyo, kama ambavyo Mwana wa Mungu alivyoonyesha, mwanadamu anapaswa kumpenda jirani yake wa kibinadamu kama anavyojipenda mwenyewe, lakini ni lazima yeye ampende Mungu kwa moyo wake wote, akili, nafsi, na nguvu. (Mk 12:29-31) Hii inamaanisha kumpenda Yehova Mungu zaidi ya watu wa ukoo, marafiki, au uzima wenyewe.—Kum 13:6-10; Ufu 12:11; linganisha mtazamo wa wale Waebrania watatu kwenye Da 3:16-18; ona JEALOUS, JEALOUSY.

Maoni haya ya Kimaandiko kuhusu mambo hayapaswi kuwachukiza watu, bali, badala yake, yanapaswa kuwafanya wamthamini Mungu wa kweli hata zaidi. Kwa kuwa Yehova, akiwa na haki kamili, angeweza kuimaliza jamii yote ya wanadamu wenye dhambi, hili linatukuza hata zaidi ukuu wa rehema yake na fadhili zisizostahiliwa katika kuokoa baadhi ya jamii ya wanadamu wapate uzima. (Yoh 3:36) Yeye hapendezwi na kifo cha waovu (Eze 18:23, 32; 33:11), hata hivyo yeye pia hataruhusu waovu waepuke kutekelezwa kwa hukumu yake. (Amo 9:2-4; Ro 2:2-9) Yeye ni mwenye subira na mstahimilivu, akitazamia watiifu wapate wokovu (2Pe 3:8-10), hata hivyo yeye hataachilia milele hali ambayo inaleta shutuma juu ya jina lake lililotukuka. (Zb 74:10, 22, 23; Isa 65:6, 7; 2Pe 2:3) Yeye anaonyesha huruma na uelewaji kuhusiana na udhaifu wa kibinadamu, akiwasamehe wenye toba “kwa njia kubwa” (Zb 103:10-14; 130:3, 4; Isa 55:6, 7), hata hivyo yeye hawaachii watu wasibebe madaraka ambayo kwa kustahili ni yao kwa ajili ya matendo yao na matokeo yanayowapata wao wenyewe na familia zao. Wanavuna walichopanda. (Kum 30:19, 20; Gal 6:5, 7, 8) Kwa hiyo, Yehova anaonyesha usawaziko mzuri na mkamilifu wa haki na rehema. Wale ambao wana maoni yanayofaa kuhusu mambo kama yanavyofunuliwa katika Neno lake (Isa 55:8, 9; Eze 18:25, 29-31) hawatatenda kosa zito la kuchezea fadhili zake zisizostahiliwa au ‘kukosa kusudi lake.’—2Ko 6:1; Ebr 10:26-31; 12:29.

Si Kigeugeu Katika Sifa na Viwango. Ni kama Yehova alivyowaambia watu wa Israeli: “Mimi ni Yehova; sikubadilika.” (Mal 3:6) Hiyo ilikuwa miaka 3,500 hivi baada ya Mungu kuumba jamii ya wanadamu na miaka 1,500 hivi tangu wakati Mungu alipofanya agano la Abrahamu. Ingawa wengine hudai kwamba Mungu anayefunuliwa na Maandiko ya Kiebrania ni tofauti na Mungu aliyefunuliwa na Yesu Kristo na waandikaji wa Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo, uchunguzi unaonyesha dai hilo halina msingi wowote. Kwa kustahili, mwanafunzi Yakobo alisema hivi kumhusu Mungu: “Naye habadiliki, kama kugeuka kwa kivuli.” (Jas 1:17) Utu wa Mungu ‘haukukomazwa’ na kupita kwa karne nyingi, kwa maana hapana ukomavu uliohitajika. Ukali wake kama unavyofunuliwa katika Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo haujapungua wala upendo wake haukuongezeka zaidi ya ulivyokuwa mwanzoni mwa shughuli zake na jamii ya wanadamu katika Edeni.

Kwa kweli zile zinazoonekana kuwa tofauti katika utu ni sehemu tofauti-tofauti za utu ule mmoja usio na kigeugeu. Zinatokana na hali zenye kutofautiana na watu walioshughulikiwa, hilo likihitaji kuwe mitazamo au mahusiano tofauti-tofauti. (Linganisha Isa 59:1-4.) Si Yehova aliyekuwa kigeugeu, bali ni Adamu na Hawa; wao walijiweka mahali ambapo viwango vya uadilifu vya Yehova visivyogeuka havikuruhusu aendelee kushughulika nao wakiwa washiriki wa familia yake pendwa ya ulimwengu wote mzima. Wakiwa wakamilifu, wao walibeba daraka kamili kwa ajili ya kosa lao la kukusudia (Ro 5:14) na hivyo wakapita mipaka ya rehema ya kimungu, japo Yehova aliwaonyesha fadhili zisizostahiliwa kwa kutangulia kuwapa mavazi na kuwaruhusu waishi karne nyingi nje ya himaya ya Edeni na kuzaa watoto kabla ya wao kufa hatimaye kutokana na athari za mwendo wao wenyewe wenye dhambi. (Mwa 3:8-24) Baada ya wao kufukuzwa kutoka Edeni yaelekea mawasiliano yote ya kimungu pamoja na Adamu na mkewe yalisimama.

Sababu yeye anaweza kushughulika na binadamu wasio wakamilifu. Viwango vya haki vya Yehova vilimruhusu ashughulike na wazao wa Adamu na Hawa kwa njia tofauti na wazazi wao. Kwa nini? Kwa sababu wazao wa Adamu walirithi dhambi, hivyo bila wao kutaka walianza maisha wakiwa viumbe visivyo vikamilifu wakiwa na mwelekeo ulio ndani yao wa kufanya dhambi. (Zb 51:5; Ro 5:12) Kwa hivyo, kulikuwa na msingi wa rehema kuwaelekea wao. Unabii wa kwanza wa Yehova (Mwa 3:15), uliosemwa wakati wa kutamka hukumu katika Edeni, ulionyesha kwamba uasi wa watoto wake wa kibinadamu wa kwanza (na pia ule wa mmoja kati ya wana wake wa roho) haukumfanya Yehova akawa mchungu wala kuukausha upendo wake usitiririke. Unabii huo ulielekeza kwa semi za mfano kwenye rekebisho la hali iliyotokezwa na ule uasi na hali ya mambo kurudishwa kwenye ukamilifu wake wa awali. Maana kamili ilifunuliwa maelfu mengi ya miaka baadaye.—Linganisha maneno ya mfano ya “nyoka,” “mwanamke,” na “uzao” kwenye Ufu 12:9, 17; Gal 3:16, 29; 4:26, 27.

Wazao wa Adamu wameruhusiwa waendelee kuwa duniani kwa maelfu ya miaka, ijapokuwa si wakamilifu na wamo katika hali ya kufa, wasiweze kamwe kujiweka huru wenyewe kutoka katika mshiko wenye kuua wa dhambi. Mtume Mkristo Paulo alieleza sababu ya Yehova ya kuruhusu hilo, akisema: “Kwa maana uumbaji ulitiishwa chini ya ubatili, si kwa mapenzi yake wenyewe bali kupitia yeye aliyeutiisha hivyo [yaani, Yehova Mungu], juu ya msingi wa tumaini kwamba uumbaji wenyewe pia utawekwa huru kutoka katika utumwa wa uharibifu na kuwa na uhuru wenye utukufu wa watoto wa Mungu. Kwa maana tunajua kwamba uumbaji wote unaendelea kuugua pamoja na kuwa katika maumivu pamoja mpaka sasa.” (Ro 8:20-22) Kama inavyoonyeshwa katika makala KUJUA MAPEMA, KUPANGA MAPEMA, hapana lolote linaloonyesha kwamba Yehova alichagua kutumia uwezo wake wa ufahamu ili aone mapema mkengeuko wa hao watu wawili wa awali. Hata hivyo, mara tu ulipotokea, Yehova alipanga mapema njia ya kusahihisha hali hiyo mbaya. (Efe 1:9-11) Hii siri takatifu, ambayo hapo awali ilikuwa imefungiwa katika ule unabii wa mfano katika Edeni, hatimaye ilifunuliwa kikamili kuwa ni Mwana mzaliwa-pekee wa Yehova, aliyetumwa duniani ili ‘atoe ushahidi kwa ajili ya ile kweli’ na “kwa fadhili zisizostahiliwa za Mungu aonje kifo kwa ajili ya kila mwanadamu.”—Yoh 18:37; Ebr 2:9; ona RANSOM.

Kwa hiyo, shughuli za Mungu na pia kuwabariki wazao fulani wa Adamu mwenye dhambi, hazikugeuza viwango vya Yehova vya uadilifu mkamilifu. Kwa kufanya hivyo hakuwa akiidhinisha hali yao ya dhambi. Kwa sababu makusudi yake ni hakika kabisa yatatimizwa, Yehova ‘huyaita mambo yasiyokuwako kana kwamba yamekuwako’ (kama vile katika kumwita Abramu “Abrahamu,” maana yake “Baba ya Umati (Halaiki)” wakati alipokuwa bado hana mtoto). (Ro 4:17) Akijua kwamba kwa wakati wake mwenyewe unaofaa (Gal 4:4) angeandaa fidia, njia halali ya kusamehe dhambi na kuondoa kutokamilika (Isa 53:11, 12; Mt 20:28; 1Pe 2:24), bila kigeugeu Yehova angeweza kushughulika na wanadamu wasio wakamilifu, waliorithi dhambi na kuwa nao katika utumishi wake. Hii ni kwa sababu yeye alikuwa na msingi wenye haki wa ‘kuwahesabu,’ au kuwaona kuwa ni watu waadilifu kwa sababu ya imani yao katika ahadi za Yehova, na hatimaye, kutimizwa kwa ahadi hizo katika Kristo Yesu akiwa dhabihu kamilifu kwa ajili ya dhambi nyingi. (Yak. 2:23; Ro 4:20-25) Kwa hivyo, si kwamba tu uandalizi wa Yehova wa mpango wa dhabihu na faida zake unatoa uthibitisho wenye kutokeza sana wa upendo na rehema zake bali yeye pia kuwa mwaminifu kwa viwango vyake vya haki vilivyotukuka, kwa maana kupitia mpango wa fidia yeye anaonyesha “uadilifu wake mwenyewe katika majira haya yaliyopo, ili awe mwadilifu hata anapomtangaza kuwa mwadilifu mtu [japo si mkamilifu] aliye na imani katika Yesu.”—Ro 3:21-26; linganisha Isa 42:21; ona DECLARE RIGHTEOUS.

Sababu ‘Mungu wa amani’ hupigana. Taarifa ya Yehova katika Edeni kwamba angeweka uadui kati ya uzao wa Adui yake na uzao wa “mwanamke” haikumbadili Yeye akawa si ‘Mungu wa amani.’ (Mwa 3:15; Ro 16:20; 1Ko 14:33) Hali ya wakati huo ilikuwa kama ile katika siku za maisha ya kidunia ya Mwanaye, Yesu Kristo, ambaye, baada ya kuurejezea muungano wake pamoja na Baba yake wa kimbingu, alisema: “Msifikiri nilikuja kuleta amani duniani; nilikuja kuleta, si amani, bali upanga.” (Mt 10:32-40) Huduma ya Yesu ilileta migawanyiko, hata ndani ya familia (Lu 12:51-53), lakini ilikuwa ni kwa sababu ya mshikamano na utangazaji wake wa viwango vya uadilifu na kweli ya Mungu. Mgawanyiko ulitokea kwa sababu watu wengi waliifanya mioyo yao ikawa migumu dhidi ya kweli hizo na hali wengine walizikubali. (Yoh 8:40, 44-47; 15:22-25; 17:14) Jambo hili halingeweza kuepukika ikiwa kanuni za kimungu zingeshikiliwa; lakini lawama ilikuwa ya wale waliokataa yale yaliyofaa.

Kwa hivyo, pia, uadui ulitabiriwa ungekuja kwa sababu viwango vikamilifu vya Yehova havingeruhusu mwendo wa uasi wa “uzao” wa Shetani. Athari yenye kuleta mgawanyiko ingeletwa na Mungu kuwakataa hao na kuwabariki wale wenye kushikilia mwendo wa uadilifu (Yoh 15:18-21; Yak 4:4), kama vile katika kisa cha Kaini na Abeli.—Mwa 4:2-8; Ebr 11:4; 1Yo 3:12; Yuda 10, 11; ona CAIN.

Mwendo wa uasi uliochaguliwa na wanadamu na malaika waovu ulikuwa ni mwito wa ushindani dhidi ya enzi kuu ya Yehova inayostahili na dhidi ya utaratibu mwema wa ulimwengu wote mzima. Kukabiliana na mwito huu wa ushindani kungemtaka Yehova awe “mtu wa vita anayetenda kiume” (Kut 15:3-7), akitetea jina lake jema mwenyewe na viwango vya uadilifu, akipigana kwa niaba ya wale wanaompenda na kumtumikia, na kutekeleza hukumu juu ya wale wanaostahili uharibifu. (1Sa 17:45; 2Nya 14:11; Isa 30:27-31; 42:13) Yeye hasiti kuutumia uwezo wote wake, ambao nyakati nyingine ni wenye kuangamiza sana, kama kwenye Gharika, katika uharibifu wa Sodoma na Gomora, na katika kuokoa Israeli kutoka Misri. (Kum 7:9, 10) Naye haogopi kujulisha habari zozote za vita vyake vya uadilifu; yeye haombi radhi, maana hana jambo la kuaibikia. (Ayu 34:10-15; 36:22-24; 37:23, 24; 40:1-8; Ro 3:4) Heshima yake kwa ajili ya jina lake mwenyewe na uadilifu ambao linawakilisha, na pia upendo wake kwa ajili ya wale wanaompenda, humlazimisha achukue hatua.—Isa 48:11; 57:21; 59:15-19; Ufu 16:5-7.

Maandiko ya Kigikiri ya Kikristo yanatoa picha hiyo moja. Mtume Paulo aliwatia moyo Wakristo wenzake, akisema: “Mungu anayetoa amani atamponda Shetani chini ya miguu yenu upesi.” (Ro 16:20; linganisha Mwa 3:15.) Pia yeye alionyesha Mungu anastahili kulipiza dhiki ya wale wanaosababishia watumishi wake dhiki, alete uharibifu wa milele juu ya wapinzani hao. (2Th 1:6-9) Hiyo ilikuwa kupatana na mafundisho ya Mwana wa Mungu, ambaye hakuacha shaka yoyote kuhusu azimio lisilo na kigeugeu la Baba yake la kukomesha kwa nguvu, uovu wote na wale wanaouzoea. (Mt 13:30, 38-42; 21:42-44; 23:33; Lu 17:26-30; 19:27) Kitabu cha Ufunuo kina masimulizi tele ya hatua za vita zilizoidhinishwa kimungu. Hata hivyo, yote hayo katika hekima ya Yehova hatimaye huongoza kwenye kusimamishwa kwa amani yenye kudumu, ya ulimwengu wote mzima, ambayo msingi wake ni haki na uadilifu.—Isa 9:6, 7; 2Pe 3:13.

Shughuli pamoja na Israeli wa kimwili na kiroho. Pia, tofauti kubwa iliyopo kati ya Maandiko ya Kiebrania na Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo ni kwa sababu hayo ya kwanza yanahusu hasa shughuli za Yehova na Israeli wa kimwili, ambapo haya ya baadaye, kwa sehemu kubwa, yanaongoza hadi kwenye Israeli wa kiroho, kutaniko la Kikristo, na kuonyesha shughuli zake nalo. Basi, kwa upande mmoja, tuna taifa ambalo mamilioni ni washiriki wake kwa sababu tu ya kuzaliwa, mchanganyiko wa wema na wabaya. Kwa upande mwingine, tuna taifa la kiroho ambalo washiriki wake ni watu waliovutwa kwa Mungu kupitia Yesu Kristo, watu ambao wanaonyesha kupenda kweli na yale yenye kustahili na wanaojiweka wakfu kibinafsi na kwa hiari wafanye mapenzi ya Yehova. Ni jambo la akili nzuri kwamba shughuli na mahusiano ya Mungu na vikundi hivyo viwili yangetofautiana na ingetazamiwa kikundi hicho cha kwanza kingehitaji maonyesho mengi zaidi ya hasira na ukali wa Yehova kuliko kikundi hiki cha pili.

Hata hivyo, lingekuwa ni kosa zito kukosa ufahamu wenye kujenga na kufariji wa utu wa Yehova Mungu unaoonyeshwa na shughuli zake pamoja na Israeli wa kimwili. Zinatoa vielelezo bora kabisa vinavyothibitisha kwamba yeye ni Mtu wa aina hii ambayo alimwelezea Musa: “Yehova, Yehova, Mungu mwenye rehema na neema, si mwepesi wa hasira naye ni mwingi wa fadhili zenye upendo na kweli, anayehifadhi fadhili zenye upendo kwa ajili ya maelfu, anayesamehe kosa na ubaya na dhambi, lakini kwa vyovyote hatakosa kuadhibu, anayeleta adhabu kwa ajili ya kosa la akina baba juu ya wana na juu ya wajukuu, juu ya kizazi cha tatu na juu ya kizazi cha nne.”—Kut 34:4-7; linganisha Kut 20:5.

Ingawa zinasawazishwa na haki, kwa kweli sehemu zenye kutokeza sana za utu wa Yehova ni upendo, subira, na ustahimilivu kama inavyofunuliwa na historia ya Israeli, waliokuwa kikundi cha watu waliopendelewa sana ambao, wengi wao, walijithibitisha kwa njia yenye kutokeza kuwa watu wa Yehova “wenye shingo ngumu” na “vichwa vigumu” kumwelekea Muumba wao. (Kut 34:8, 9; Ne 9:16, 17; Yer 7:21-26; Eze 3:7) Zile shutuma na laana zinazoelekezwa na Yehova kupitia manabii wake dhidi ya Israeli, zinakazia ukuu wa rehema yake na kiwango kikubwa ajabu cha ustahimilivu wake. Mwishoni mwa miaka zaidi ya 1,500 ya kuwavumilia, na hata baada ya Mwana wake mwenyewe kuuawa kufuatia uchochezi wa viongozi wa kidini wa taifa hilo, Yehova aliendelea kuwaonyesha kibali kwa kipindi cha miaka mitatu na nusu, kwa rehema akifanya kuhubiriwa kwa habari njema kufanywe kwao tu, akiwapa fursa nyingine zaidi ya kupata pendeleo la kutawala pamoja na Mwanaye—fursa ambayo maelfu wenye toba waliikubali.—Mdo 2:1-5, 14-41; 10:24-28, 34-48; ona SEVENTY WEEKS.

Kwa wazi Yesu Kristo alirejezea taarifa ya Yehova iliyotangulia kunukuliwa kuhusu ‘kuadhibiwa kwa wazao wa baadaye wa wakosaji’ alipowaambia hivi waandishi na Mafarisayo wanafiki: “Nanyi mnasema, ‘Kama tungekuwa katika siku za mababu zetu, hatungekuwa washiriki pamoja nao katika damu ya manabii.’ Kwa hiyo mnatoa ushahidi juu yenu wenyewe kwamba ninyi ni wana wa wale waliowaua manabii. Hivyo, basi, kijazeni kipimo cha mababu zenu.” (Mt 23:29-32) Vijapokuwa visingizio vyao, kupitia njia yao ya kutenda walidhihirisha walikubaliana na vitendo vibaya vya mababu zao na kuthibitisha kwamba wao wenyewe waliendelea kuwa miongoni mwa ‘wale waliomchukia Yehova.’ (Kut 20:5; Mt 23:33-36; Yoh 15:23, 24) Kwa hiyo, wao, tofauti na Wayahudi waliotubu na kuyatii maneno ya Mwana wa Mungu, walipatwa na athari zilizolimbikizwa za hukumu ya Mungu wakati Yerusalemu lilipozingirwa na kuharibiwa na sehemu kubwa ya idadi ya watu wake kufa, miaka mingi baadaye. Wangeweza kuokoka lakini walichagua kutoitumia rehema ya Yehova.—Lu 21:20-24; linganisha Da 9:10, 13-15.

Utu wake waonekana katika Mwana wake. Katika kila njia Yesu alionyesha kwa uaminifu ule utu mzuri wa Baba yake, Yehova Mungu, ambaye alikuja katika jina lake. (Yoh 1:18; Mt 21:9; Yoh 12:12, 13; linganisha Zb 118:26.) Yesu alisema: “Mwana hawezi kufanya hata jambo moja kwa uamuzi wake mwenyewe, ila tu lile analomwona Baba akifanya. Kwa maana mambo yoyote yale ambayo Yule hufanya, mambo hayo Mwana pia hufanya vivyo hivyo.” (Yoh 5:19) Kwa hiyo, fadhili na huruma, upole na uchangamfu, na pia upendo wenye nguvu kwa ajili ya uadilifu na chuki ya uovu ambayo Yesu alionyesha (Ebr 1:8, 9), zote ni sifa ambazo Mwana alikuwa ameona katika Baba yake, Yehova Mungu.—Linganisha Mt 9:35, 36 na Zb 23:1-6 na Isa 40:10, 11; Mt 11:27-30 na Isa 40:28-31 na Isa 57:15, 16; Lu 15:11-24 na Zb 103:8-14; Lu 19:41-44 na Eze 18:31, 32; Eze 33:11.

Kwa hiyo kila mpenda-uadilifu anayesoma Maandiko yaliyoongozwa na roho na ambaye huja ‘kujua’ akiwa na uelewaji kamili maana ya jina la Yehova (Zb 9:9, 10; 91:14; Yer 16:21) ana kila sababu ya kupenda na kubariki jina hilo (Zb 72:18-20; 119:132; Ebr 6:10), kulisifu na kulitukuza (Zb 7:17; Isa 25:1; Ebr 13:15), kuliogopa na kulitakasa (Ne 1:11; Mal 2:4-6; 3:16-18; Mt 6:9), kulitumaini (Zb 33:21; Met 18:10), akisema hivi pamoja na mtunga zaburi: “Nitamwimbia Yehova katika maisha yangu yote; nitampigia Mungu wangu muziki maadamu nipo. Kutafakari kwangu juu yake na kuwe kwenye kupendeza. Mimi nami nitashangilia katika Yehova. Watenda-dhambi watamalizwa kabisa kutoka duniani; nao waovu, hawatakuwapo tena. Mbariki Yehova, Ee nafsi yangu. Msifuni Yah!”—Zb 104:33-35.