Dhibiti Roho Yako!
“WATU wa kasirani, wenye kudharau-dharau mambo wana elekeo mara tano la kufa wakiwa chini ya miaka 50 kuliko watu walio watulivu na wenye kuamini watu, ndivyo tabibu mmoja wa akili amepata.” Ndivyo lilivyoripoti The New York Times la Januari 17, 1989. Dakt. Redford B. Williams, profesa kwenye Kitovu cha Kitiba cha Chuo Kikuu cha Duke katika Durham, North Carolina, “alitegemeza habari alizogundua juu ya msingi wa machunguzo mengi sana.” “Mioyo yenye kuamini [watu] hudumu muda mrefu zaidi, akasema, kwa sababu hulindwa na madhara ya mfumo wa neva ziendeshazo misuli ya mwili,” likaripoti Times.
Kasirani yaweza kuinua msukumo wa damu, kusababisha matatizo ya kupumua, na kuwa na matokeo mengine mabaya. Kasirani kali yaweza kuvuruga taratibu za kufikiri, na mara nyingi tokeo huwa ni kipindi cha mshuko mwingi wa moyo ambao wahusisha akili. Pia, matokeo ya kasirani huwa mabaya juu ya afya ya kiroho ya mtu. Si ajabu kwamba Biblia husema hivi: “Moyo ulio mzima ni uhai wa mwili.” (Mithali 14:30) Ndiyo, kudhibiti roho yako ni jambo lenye afya. Lakini angalia sababu nyinginezo za kufanya hivyo.
Fuatia Mwendo wa Hekima
Mtu yeyote aliye na akili timamu hutaka kutenda kwa hekima. Njia moja ya kufanya hivyo ni kuonyesha kujidhibiti. Katika habari hii, Mithali 29:11 yataarifu hivi: “Mpumbavu hudhihirisha hasira [roho, NW] yake yote; bali mwenye hekima huizuia na kuituliza [hadi mwisho, NW].”
Katika Biblia neno “roho” mara nyingi hurejezea maoni makuu yasukumayo mtu kufuatia mwendo fulani. “Mpumbavu” hufungulia roho yake yote, kwa maana hana udhibiti juu yayo. Yeye huacha kasirani yake ilipuke bila kuyajali matokeo. Roho iliyo ndani ya mtu mpumbavu huenda kwanza ikasababisha awe na sura ya kasirani. Halafu huenda roho yake ikajitokeza nje kwa usemi wa kijeuri na katika vitendo vya kipumbavu.
Hata hivyo, mtu mwenye hekima huweka roho ikiwa ‘imetulizwa hadi mwisho.’ Yeye huidhibiti na kupima kwa uangalifu jambo ambalo lingeweza kutukia akiachia kasirani nafasi. Hata ikiwa ana sababu nzuri ya kukasirika, yeye hung’amua kwamba kufanya kitendo papo hapo akiwa katika hali ya kughadhibika akilini kungeweza kusababisha dhara kubwa. Kwa sababu hiyo, yeye hujizoeza kujidhibiti na kujizuia asionyeshe kasirani yake kwa uzembe, bila uzuizi. Yeye hutegemea Yehova kwa msaada, labda akisema sala ya hima, ya kimya. Mwishowe, kwa manufaa bora za wahusika wote, mtu mwenye hekima huweza kutuliza kasirani yake na kusababu waziwazi kupatana na Maandiko na mapenzi ya Mungu. Zaidi ya hilo, mwenye hekima hung’amua kwamba hapaswi kufungia kasirani moyoni kwa sababu jambo hilo lingeweza kumfanya awe mgumu aingie katika namna ya vitendo visivyo vya hekima na katika kutenda dhambi.
Pia mtu mwenye hekima hutumia shauri la mtume Paulo: “Mwe na hasira, ila msitende dhambi; jua lisichwe na uchungu wenu bado haujawatoka; wala msimpe Ibilisi nafasi.” (Waefeso 4:26, 27) Ikitukia kwamba wewe wakasirika kihaki, usidumishe hali ya kuchokozeka, ukiacha jua lishuke ungali katika hali hiyo. Kwa nini? Kwa sababu hapo ungekuwa ukiruhusu nafasi ya Shetani Ibilisi kukutumia kwa faida yake, yawezekana akikuchochea ufanye ovu fulani na ukose kibali cha Mungu. (Zaburi 37:8, 9) Bali, dhibiti roho yako na utende haraka kutatua magumu ambayo huenda yakawa yaliamsha kasirani yako.—Mathayo 18:15-17.
Uwe Mtulivu wa Roho
Mithali nyingine husema hivi: “Azuiaye maneno yake ni mwenye maarifa; na mwenye roho ya utulivu ana busara.” (Mithali 17:27) Mtu mwenye maarifa juu ya Neno la Mungu ‘huzuia maneno yake’ na haachi maneno yake yaboboke, kwa bubujiko, hasa awapo amefadhaika. Akiwa na habari juu ya uhusiano wake na Yehova na mahali pake pafaapo katika tengenezo la Mungu, yeye hataacha joto la kasirani limweze. Bali, ‘mwenye busara’ hujaribu kukaa ametulia na amesawazika katika fikira. Ukiwa na roho ya jinsi hiyo, wewe pia waweza kudhibiti hali ambazo zingesukuma mtu mpumbavu aingie katika dhambi.
Kupatana na hayo, twasoma hivi: “Aliye wa polepole kuwa na kasirani ni mwingi katika ufahamu, lakini mmoja asiye na subira anakweza upumbavu.” (Mithali 14:29, NW) Kukosa subira wakati wa kukorogeka hisia-moyo kwaweza kuongoza kwenye vitendo vya kipumbavu. Ni afadhali kama nini kufikiria yale ambayo yangeweza kutokana na usemi au mwenendo usioongozwa kwa lijamu! Ama sivyo, huenda mtu akatenda bila subira na kutenda lisilo la hekima, hivyo ‘akikweza upumbavu.’ Kwa hiyo, uwe “wa polepole kuwa na kasirani,” kama alivyo Mungu, nawe utaepuka vitendo vya kukosa subira visivyo vya hekima.—Kutoka 34:6.
Epuka Kiburi
Kwa sababu ya kiburi, huenda mtu akakosa ufikirio kwa wengine na hata kuwa mwenye kasirani kali. Hivyo basi twasoma hivi: “Mtu wa hasira huchochea ugomvi; na mtu mwenye ghadhabu huasi sana.” (Mithali 29:22) Ikiwa mtu hadhibiti roho yake lakini ni “mtu wa hasira,” huenda ‘akachochea ugomvi,’ hata miongoni mwa marafiki. Na mtu “mwenye ghadhabu huasi sana [ana mikiuko mingi, NW].” Naam, hakika yeye atatenda dhambi—jambo ambalo mtu mwenye hekima na mwenye kumcha Mungu angetaka kuepuka.
Usisahau kamwe kwamba Yehova huwa hakubalii kiburi na mifoko ya kasirani yenye majivuno. (Mithali 16:18) Ni afadhali zaidi kutafuta msaada wa Mungu ili kuvumilia jaribu na kutenda kwa unyenyekevu badala ya kuiachia nafasi kasirani au ghadhabu zenye kiburi.—Mithali 29:23.
Tenda kwa Upole
Unyenyekevu wahitajiwa ikitukia kwamba wewe wakemewa na mtu fulani aliye katika mamlaka. Wakati wa jinsi hiyo, ni nini huenda ukawa ndio msisimuko wako wa kwanza? Labda ni kujibu kwa usemi wa haraka-haraka, usiofikiriwa vizuri. Lakini Biblia hushauri hivi: “Roho yake mtawala ikiinuka kinyume chako, usiondoke mara mahali pako ulipo; kwa maana roho ya upole hutuliza machukizo [madhambi, NW] yaliyo makubwa.” (Mhubiri 10:4) Ni jambo la hekima zaidi kama nini kujibu kwa upole! Kwa kweli, “jawabu la upole hugeuza hasira.” (Mithali 15:1) Kujidhibiti ndiko huhitajiwa ili kujibu kwa upole, lakini mwendo huu wa hekima hulainisha matatizo na kuendeleza mahusiano yenye amani.
Ukipatwa na kemeo lisilostahiliwa, yatumainiwa kwamba mtu aliye katika mamlaka atakuruhusu ueleze mambo. Bila shaka, elezo lolote lapasa kufanywa katika roho ya upole kwa tumaini la kwamba maoni yenye makosa yangesahihishwa kwa njia hiyo. Mtu huyo aliye katika mamlaka angehitaji kudhibiti roho yake ili kuruhusu elezo hilo, na hiyo ingeonyesha kwamba yeye ana hekima na imara.
Kama Mkristo yumo au hayumo katika cheo cha mamlaka, apaswa kukumbuka kwamba “asiyetawala roho yake ni mfano wa mji uliobomolewa, usio na kuta.” (Mithali 25:28) Mtu asiye mpole na asiyedhibiti roho yake aweza kupenywa kwa urahisi na uvamizi wa fikira zisizofaa ambazo zingeweza kumsukuma atende kwa njia zenye makosa. Yesu Kristo, aliyeweka kielelezo kikamilifu, alikuwa “mpole na mnyenyekevu wa moyo.” (Mathayo 11:29) Zaidi ya hilo, upole ni tunda la roho takatifu ya Mungu, ambayo Wakristo wapaswa kusali waipate.—Luka 11:13; Wagalatia 5:22, 23.
Kwa Nini Udhibiti Roho Yako?
Sisi huthamini maneno mapole, lakini mara nyingi hatujui ni nini huwa kimechochea mfoko wa kasirani. Kwani, mtu aliye mtovu wa kanuni zifaazo huenda hata akafaulu kuficha kasirani yake na azimio lake kumlipa kisasi mtu mwingine kwa sababu ya udhia wa halisi au wa kuwaziwa! Kwa unafiki, huenda akawa anangojea wakati wenye fursa ifaayo ili aseme jambo fulani la kuharibu sifa ya mtu yule ambaye yeye amesitawishia chuki. Kwa uhakika, ni lazima Mkristo asiruhusu roho hiyo isitawi ndani yake, kwa maana mtume Yohana aliandika hivi: “Yeye amchukiaye ndugu yake, yu katika giza, tena anakwenda katika giza, wala hajui aendako, kwa sababu giza imempofusha macho.” Yohana alisema hivi pia: “Kila amchukiaye ndugu yake ni mwuaji; nanyi mnajua ya kuwa kila mwuaji hana uzima wa milele ukikaa [ukibaki, NW] ndani yake.”—1 Yohana 2:11; 3:15.
Ikiwa kiburi, unafiki, au kitabia kingine chochote kisicho cha kimungu kimefichwa, kifunika-sura hicho hakimpumbazi Mungu. Hata madai ya sauti kubwa wala kujionyesha uadilifu wa kibinafsi hayawezi kumficha Mungu mambo yaliyomo moyoni. Yasema hivi Mithali 16:2: “Njia zote za mtu ni safi machoni pake mwenyewe; bali BWANA [Yehova, NW] huzipima roho za watu.” Mungu hadanganywi kamwe.
Basi, kwa manufaa yako mwenyewe na kwa sababu nyingine za Kimaandiko ambazo tumezungumzia, uwe kama Yesu na watu wengine mmoja mmoja wenye hekima ambao wameepuka kiburi na kutenda kwa upole. Kwa vyovyote, dhibiti roho yako!