Kitabu Cha Biblia Namba 19—Zaburi

Mwandikaji: Daudi na wengine

Uandikaji Ulikamilishwa: c. (karibu) 460 K.W.K.

 1. Kitabu cha Zaburi ni nini, nacho kina mambo gani?

KITABU cha Zaburi kilikuwa kitabu cha nyimbo zilizopuliziwa na Mungu cha waabudu wa kweli wa Yehova katika nyakati za kale, mkusanyo wa nyimbo takatifu, au zaburi, 150, zilizotungwa kuwa muziki na kupangwa kwa ajili ya watu wote kuabudu Yehova Mungu katika hekalu lake kule Yerusalemu. Zaburi hizi ni nyimbo za sifa kwa Yehova, na si hilo tu, bali pia zina sala za kusihi rehema na msaada wa Yehova, vilevile semi za tumaini na uhakika. Zimejaa shukrani na furaha kuu pamoja na mishangao ya shangwe kuu, naam, iliyo ya juu zaidi. Nyingine ni kumbukumbu za historia, zikifikiria fadhili za upendo za Yehova na matendo yake yenye kutokeza. Zimejaa unabii mbalimbali, mwingi ukiwa umetimizwa kwa njia ya kutazamisha. Zina maagizo mengi yenye mafaa na yenye kujenga, yote yakiwa ni ya lugha iliyo bora na matumizi ya mifano yanayochochea msomaji kwa kina kirefu zaidi. Zaburi ni chakula kinono cha kiroho, kilichotayarishwa kwa uzuri na kuandaliwa mezani mbele yetu kwa njia inayovutia.

 2. (a) Ni vichwa gani vimepewa Zaburi, na vikiwa na maana gani? (b) Zaburi ni nini?

² Ni nini umaana wa kichwa cha kitabu hicho, na ni nani aliyeandika Zaburi? Katika Biblia ya Kiebrania, kitabu hicho chaitwa Seʹpher Tehil·limʹ, maana yake “Vitabu vya Sifa,” au kwa usahili Tehil·limʹ, yaani, “Sifa.” Hiyo ni namna ya wingi ya Tehil·lahʹ, maana yake “Sifa” au “Wimbo wa Sifa,” inayopatikana katika maandishi ya utangulizi ya Zaburi 145. Jina “Sifa” lafaa kabisa, kwa kuwa kitabu hicho chakazia sifa kwa Yehova. Kichwa “Psalms” (Kiswahili Zaburi) chatokana na Septuagint ya Kigiriki, inayotumia neno Psal·moiʹ, kumaanisha nyimbo zinazoimbwa zikifuatana na muziki. Neno hilo lapatikana pia kwenye sehemu kadhaa katika Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo, kama vile Luka 20:42 na Matendo 1:20. Zaburi ni wimbo au shairi takatifu linalotumiwa kusifu na kuabudu Mungu.

 3. Maandishi ya utangulizi yatuambia nini juu ya waandikaji?

³ Nyingi za zaburi zina vichwa, au maandishi ya utangulizi, nazo mara nyingi humtaja mwandikaji. Vichwa 73 vina jina la Daudi, “Mtungaji wa nyimbo za Israeli mwenye kupendeza.” (2 Sam. 23:1) Bila shaka Zaburi 2, 72, na 95 ziliandikwa na Daudi pia. (Ona Matendo 4:25, Zaburi 72:20, na Waebrania 4:7.) Kuongezea hayo, Zaburi 10 na 71 zaonekana kuwa mwendelezo wa Zaburi 9 na 70 kwa kufululiza hivyo na kwa hiyo zaweza kuhesabiwa ni za Daudi. Zaburi 12 zahesabiwa Asafu, kwa wazi kumaanisha nyumba ya Asafu, kwa kuwa baadhi yazo hunena juu ya matukio ya baada ya siku za Asafu. (Zab. 79; 80; 1 Nya. 16:4, 5, 7; Ezra 2:41) Zaburi 11 zahesabiwa moja kwa moja wana wa Kora. (1 Nya. 6:31-38) Zaburi 43 yaonekana kuwa ni mwendelezo wa Zaburi 42, na kwa hiyo yaweza pia kuhesabiwa wana wa Kora. Kuongezea kutaja “wana wa Kora,” Zaburi 88 (NW) pia yahesabiwa Hemani katika maandishi yayo ya utangulizi, na Zaburi 89 yataja Ethani kuwa mwandikaji. Zaburi 90 yahesabiwa Musa, na Zaburi 91 yawezekana ni ya Musa pia. Zaburi 127 ni ya Sulemani. Zaidi ya theluthi mbili za zaburi zahesabiwa hivyo waandikaji mbalimbali.

 4. Ni kipindi gani cha wakati kinachohusishwa na uandikaji huo?

⁴ Kitabu cha Zaburi ndicho kitabu kimoja cha Biblia kilicho kikubwa zaidi. Kama inavyothibitishwa na Zaburi 90, 126, na 137, kiliandikwa muda mrefu, angalau tangu Musa alipoandika (1513-1473 K.W.K.) hadi baada ya kurejeshwa kutoka Babuloni na yawezekana siku za Ezra (537–c. 460 K.W.K.). Kwa hiyo, uandikaji huonekana watia kipindi cha miaka elfu moja hivi. Hata hivyo, wakati unaohusishwa na yaliyomo ni mkubwa zaidi, kuanzia wakati wa uumbaji na kueleza kwa muhtasari historia ya shughuli za Yehova na watumishi wake hadi wakati wa kutungwa kwa ile zaburi ya mwisho.

 5. (a) Kitabu cha Zaburi chaonyeshaje kufanywa kitengenezo? (b) Ni habari gani zaidi inatolewa na maandishi ya utangulizi? (c) Kwa nini si lazima kutamka neno “Se’lah” katika kusoma zaburi?

⁵ Kitabu cha Zaburi chaonyesha kufanyizwa kitengenezo. Daudi mwenyewe arejezea “miendo [maandamano, NW] ya Mungu wangu, Mfalme wangu, katika patakatifu. Waimbaji hutangulia, nyuma yao wapigao vinanda, kati ya wanawali wapiga matari. Mhimidini Mungu katika mikutano, Bwana [Yehova, NW].” (Zab. 68:24-26) Hilo latoa sababu ya usemi unaorudiwa mara nyingi “Kwa mwelekezaji” katika maandishi ya utangulizi (NW), na pia semi nyingi za kishairi na kimuziki. Maandishi fulani ya utangulizi hueleza matumizi au kusudi la zaburi au hutoa maagizo ya kimuziki. (Ona maandishi ya utangulizi ya Zaburi 6, 30, 38, 60, 88, 102, na 120, NW.) Kwa angalau 13 za zaburi za Daudi, kama vile Zaburi 18 na 51, matukio yaliyochochea kutungwa kwazo yaelezwa kifupi. Thelathini na nne kati ya zaburi hizo hazina kabisa maandishi ya utangulizi. Lile neno dogo “Seʹlah,” (NW) linalotokea mara 71 katika maandishi makuu, kwa ujumla hudhaniwa kuwa istilahi (usemi) ya muziki au ukariri, ingawa maana yalo kamili haijulikani. Hudokezwa na wengine kwamba linaonyesha kituo cha kutafakari kimya katika kuimba au katika kuimba na muziki wa ala (vyombo) pia. Kwa hiyo, halihitaji kutamkwa katika kusoma.

 6. (a) Kitabu cha Zaburi kimegawanywa katika mabuku gani tofauti? (b) Kwa wazi ni nani aliyepanga kitabu cha Zaburi katika umbo lacho la mwisho?

⁶ Tangu nyakati za kale, kitabu cha Zaburi kimegawanywa kuwa vitabu, au mabuku, matano yaliyo mbalimbali, kama ifuatavyo: (1) Zaburi 1-41; (2) Zaburi 42-72; (3) Zaburi 73-89; (4) Zaburi 90-106; (5) Zaburi 107-150. Yaonekana kwamba mkusanyo wa kwanza wa nyimbo hizo ulifanywa na Daudi. Kwa wazi Ezra, kuhani na “mnakiliji stadi katika sheria ya Musa,” ndiye aliyetumiwa na Yehova kupanga kitabu cha Zaburi katika umbo lacho la mwisho.—Ezra 7:6, NW.

 7. Ni sehemu gani nyingine za Zaburi zinazopasa kuangaliwa?

⁷ Ukuzi wa hatua kwa hatua wa mkusanyo huo waweza kueleza ni kwa nini baadhi ya zaburi hizo zarudiwa katika sehemu nyingine mbalimbali, kama vile Zaburi 14 na 53; 40:13-17 na 70; 57:7-11 na 108:1-5. Kila ya hizo sehemu tano yafunga kwa kuhimidi Yehova, au usifuji—zile nne za kwanza zikitia ndani maitikio ya watu na ile ya mwisho ikiwa ni Zaburi 150 yote.—Zab. 41:13, NW, kielezi-chini.

 8. Eleza na kutoa kielezi cha mtindo wa mtungo wa kiherufi.

⁸ Mtindo wa pekee sana wa mtungo watumiwa katika zaburi tisa; waitwa wa kiherufi kwa sababu ya muundo wao wa kialfabeti. (Zaburi 9, 10, 25, 34, 37, 111, 112, 119, na 145) Katika muundo huo mstari au mistari ya ubeti wa kwanza huanza na herufi ya kwanza ya alfabeti ya Kiebrania, ’aʹleph (א), mstari (mistari) ufuatao wenye herufi ya pili, behth (ב), na kadhalika, hadi herufi zote au karibu zote za alfabeti ya Kiebrania. Huenda hilo likawa lilitumika kuwa kisaidia kumbukumbu—ebu wafikirie waimbaji wa hekaluni wakipaswa kukumbuka nyimbo ndefu kama Zaburi 119! La kupendeza ni kwamba herufi za jina la Yehova zapatikana kwenye Zaburi 96:11. Nusu ya kwanza ya mstari huu katika Kiebrania yajumlisha maneno manne, na herufi za kwanza za maneno hayo, zisomwapo kutoka kulia hadi kushoto, hizo ni zile herufi bubu (konsonanti) nne za Kiebrania za Tetragramatoni, YHWH (יהוה).

 9. (a) Zaburi zilizo nyingi hutoa uvutio wa moja kwa moja kwa akili na moyo kwa sababu ya habari gani za msingi? (b) Ni nini kingine kinachochangia nguvu na uzuri wazo?

⁹ Mashairi haya matakatifu, ya namna ya wimbo yameandikwa kwa beti za Kiebrania zisizo na vina na yaonyesha uzuri usio na kifani wa mtindo na mtiririko wenye utaratibu wazo. Yanafikia akili na moyo moja kwa moja. Yanaonyesha mambo kwa uwazi. Kusemwa kwa mapana na kwa kina cha ajabu kwa habari zinazohusika na kwa hisia-moyo zenye nguvu, kwa sehemu fulani ni kwa sababu ya mambo yasiyo ya kawaida yaliyompata Daudi maishani, ambayo yatoa msingi wa nyingi za zaburi hizo. Ni watu wachache wameishi maisha ya kujionea mambo mbalimbali hivyo—kama mvulana mchungaji, shujaa pekee wa kukabiliana na Goliathi, mwanamuziki wa barazani, mharamishwa miongoni mwa marafiki waaminifu-washikamanifu na miongoni mwa wasaliti, mfalme na mshindaji, baba mwenye upendo mwenye kukabiliwa na migawanyiko katika nyumba yake mwenyewe, mtu ambaye mara mbili alijionea uchungu wa moyoni wa dhambi nzito lakini daima alikuwa mwabudu mwenye idili wa Yehova na mpenda Sheria Yake. Kwa habari hiyo ya msingi, haishangazi sana kwamba kitabu cha Zaburi chahusisha hisia-moyo zote za kibinadamu! Yenye kuchangia nguvu na uzuri wacho ni milinganisho na mitofautisho ya kishairi iliyo asili ya beti za Kiebrania.—Zab. 1:6; 22:20, 42:1; 121:3, 4.

10. Ni nini kinachoshuhudia uasilia wa Zaburi?

¹⁰ Uasilia wa nyimbo hizi za zamani za kale za kusifu Yehova washuhudiwa vya kutosha na kuwa kwazo na upatano kamili na Maandiko mengineyo. Kitabu cha Zaburi chanukuliwa mara nyingi na waandikaji wa Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo. (Zab. 5:9 [Rum. 3:13]; Zab. 10:7 [Rum. 3:14]; Zab. 24:1 [1 Kor. 10:26]; Zab. 50:14 [Mt. 5:33]; Zab. 78:24 [Yn. 6:31]; Zab. 102:25-27 [Ebr. 1:10-12]; Zab. 112:9 [2 Kor. 9:9]) Daudi mwenyewe alisema katika wimbo wake wa mwisho: “Roho ya BWANA [Yehova, NW] ilinena ndani yangu, na neno lake likawa ulimini mwangu.” Roho hiyo ndiyo iliyotenda juu yake tangu siku aliyopakwa mafuta na Samweli. (2 Sam. 23:2; 1 Sam. 16:13) Kuongezea hayo, mitume walinukuu Zaburi. Petro alirejezea ‘andiko ambalo roho takatifu ilinena zamani kupitia kinywa cha Daudi,’ na katika manukuu kadhaa kutoka Zaburi, mwandikaji kwa Waebrania alizirejezea ama kama taarifa zilizonenwa na Mungu au akazitanguliza kwa maneno, ‘kama inenavyo roho takatifu.’—Mdo. 1:16; 4:25; Ebr. 1:5-14; 3:7; 5:5, 6.

11. Ushuhuda wenye kuunga mkono unakamilishwaje na taarifa za Yesu mwenyewe?

¹¹ Tukija kwenye uthibitisho wenye nguvu zaidi wa uasilia, twanukuu Yesu, Bwana aliyefufuliwa, akisema hivi kwa wanafunzi: “Hayo ndiyo maneno yangu niliyowaambia . . . kwamba ni lazima yatimizwe yote niliyoandikiwa katika Torati ya Musa, na katika Manabii, na Zaburi.” Hapo Yesu alikuwa akikusanya Maandiko ya Kiebrania yote katika njia iliyofuatwa na Wayahudi na kujulikana vizuri kwao. Kutaja kwake Zaburi kulitia ndani jumla yote ya kikundi cha tatu cha Maandiko, kiitwacho Hajiografia (au Maandishi Matakatifu), ambayo Zaburi kilikuwa kitabu cha kwanza. Hilo lathibitishwa na yale aliyosema saa chache mapema kwa wale wawili wakiwa safarini kwenda Emau, ‘alipowaeleza katika maandiko yote mambo yaliyomhusu yeye mwenyewe.’—Luka 24:27, 44.

YALIYOMO KATIKA ZABURI

12. Zaburi kinatokezaje upesi kichwa kikuu cha habari ya furaha, na pia kichwa kikuu cha habari ya Ufalme?

¹² Kitabu cha Kwanza (Zaburi 1-41). Zote hizi zahesabiwa kuwa za Daudi moja kwa moja isipokuwa Zaburi 1, 2, 10, na 33. Zaburi 1 yaonyesha jambo kuu pale mwanzoni, itangazapo mwenye furaha mtu anayependezwa na sheria ya Yehova, akiifikiria mchana na usiku kusudi aifuate, tofauti na watenda dhambi wasiomcha Mungu. Hilo ndilo tamko la kwanza la furaha linalopatikana katika Zaburi. Zaburi 2 yafungua kwa swali lenye kutokeza wito wa ushindani na laeleza juu ya msimamo wa mwungamano wa wafalme wote na maofisa wakuu wa dunia “juu ya BWANA [Yehova, NW], na juu ya masihi wake.” Yehova awadhihaki na kisha anena nao katika kasirani yake kali, akisema: “Nami nimemweka mfalme wangu Juu ya Sayuni, mlima wangu mtakatifu.” Yeye ndiye atakayevunja na kuponda-ponda vipande-vipande upinzani wote. Nyinyi wafalme na watawala wengine, “mtumikieni BWANA [Yehova, NW] kwa kicho” na kukiri Mwana Wake msije mkaangamia! (Mist. 2, 6, 11) Kwa hiyo mara moja Zaburi yatokeza habari kuu ya Biblia juu ya Ufalme.

13. Mkusanyo wa kwanza wa zaburi unafanya nini kingine kitokeze?

¹³ Katika mkusanyo wa kwanza, sala, za maombi na shukrani, ni zenye kutokeza. Zaburi 8 yatofautisha ukuu wa Yehova na uduni wa binadamu, na Zaburi 14 yafunua upumbavu wa watu wanaokataa kujitiisha kwa mamlaka ya Mungu. Zaburi 19 yaonyesha jinsi uumbaji mzuri sana wa Yehova Mungu unavyojulisha rasmi utukufu wake, na mistari 7-14 yaadhimisha mafaa yenye kuthawabisha ya kutunza sheria kamilifu ya Mungu, jambo linaloonyeshwa kwa njia kuu zaidi katika Zaburi 119. Zaburi 23 yakubaliwa kotekote kuwa mojawapo fasihi za ustadi sana, lakini ni yenye adhama hata zaidi katika wepesi mzuri wa semi za uaminifu-mshikamanifu wa kutumaini Yehova. Ee, kama sisi sote ‘tungekaa nyumbani mwa BWANA [Yehova, NW] aliye Mchungaji Mkuu, milele’! (23:1, 6) Zaburi 37 yatoa shauri zuri kwa watu wanaohofu Mungu ambao waishi miongoni mwa waovu, na Zaburi 40 yaonyesha upendezi wa kufanya mapenzi ya Mungu, kama vile Daudi.

14. Ni nini yanayosemwa juu ya fidia katika Kitabu cha Pili cha Zaburi, na ni sala gani za Daudi zinazoelezwa?

¹⁴ Kitabu cha Pili (Zaburi 42-72). Sehemu hii yaanza na zaburi nane za wana wa Kora. Zaburi 42 na 43 zote zahesabiwa wana wa Kora, kwa kuwa kwa kweli zikiwa pamoja ni shairi moja katika beti tatu, zilizokamatanishwa na mstari wenye kurudiwa-kurudiwa. (42:5, 11; 43:5) Zaburi 49 yakazia kutowezekana kwa binadamu kujiandalia mkombozi wake, na yaelekeza kwa Mungu kuwa yule mwenye nguvu za kutosha kufidia binadamu “kutoka mkono wa Sheoli.” (Mst. 15, NW) Zaburi 51 ni sala ya Daudi, iliyotolewa baada ya dhambi yake mbaya sana na Bath-sheba, mke wa Uria Mhiti, na yaonyesha toba yake ya kweli. (2 Sam. 11:1–12:24) Sehemu hii yamalizia na zaburi “kuhusu Sulemani,” sala kwa ajili ya utawala wake wa amani na kwa ajili ya baraka za Yehova kuandamana naye.—Zab. 72, NW.

15. Kitabu cha Tatu chasema nini kuhusu historia ya Israeli, hukumu za Yehova, na agano lake la Ufalme?

¹⁵ Kitabu cha Tatu (Zaburi 73-89). Angalau mbili ya hizi, Zaburi 74 na 79, zilitungwa kufuatia uharibifu wa Yerusalemu katika 607 K.W.K. Zaulilia msiba mkubwa huo na kusihi Yehova asaidie watu wake ‘kwa ajili ya utukufu wa jina lake.’ (79:9) Zaburi 78 yasimulia tena historia ya Israeli tangu wakati wa Musa hadi wakati Daudi alipoanza ‘kuwalisha kwa ukamilifu wa moyo wake’ (mst. 72), na Zaburi 80 yaelekeza kwa Yehova kuwa ‘Mchungaji halisi wa Israeli.’ (Mst. 1) Zaburi 82 na 83 ni maombi yenye nguvu kwa Yehova atekeleze hukumu zake juu ya maadui wake na maadui wa watu wake. Tofauti ya kuwa za kisasi, kusudi la maombi hayo ni ili “wakalitafute jina lako, BWANA [Yehova, NW] . . . , [na] wajue ya kuwa Wewe, uitwaye jina lako YEHOVA, Ndiwe peke yako Uliye juu, juu ya nchi yote.” (83:16, 18) Mwisho katika sehemu hii yaja Zaburi 89, ikikazia ‘fadhili za Yehova,’ kama inavyoonyeshwa kwa kutokeza katika agano lake lililofanywa pamoja na Daudi. Hii ni kwa ajili ya mrithi wa milele wa kiti cha enzi cha Daudi, atakayetawala kwa wakati usiojulikana mbele za Yehova!—Mist. 1, 34-37.

16. Kitabu cha Nne kinatukuzaje ufalme wa Yehova na kutunza kwake agano?

¹⁶ Kitabu cha Nne (Zaburi 90-106). Kama Kitabu cha Tatu, hiki kina zaburi 17. Chaanza na sala ya Musa, kikitofautisha kwa uwazi sana maisha ya milele ya Mungu na muda mfupi wa maisha ya binadamu afaye. Zaburi 92 yaadhimisha sifa kuu za Yehova. Kisha kuna lile kundi bora, Zaburi 93-100, linaloanza na wito wenye kuchochea, ‘Yehova ametamalaki!’ Kwa hiyo “nchi yote” yatolewa wito “mwimbieni BWANA [Yehova, NW], libarikini jina lake, . . . kwa kuwa BWANA [Yehova, NW] ni mkuu mwenye kusifiwa sana.” “BWANA [Yehova, NW] katika Sayuni ni mkuu.” (93:1; 96:1, 2, 4; 99:2) Zaburi 105 na 106 zashukuru Yehova kwa ajili ya matendo yake ya ajabu kwa niaba ya watu wake na kwa ajili ya kutunza kwa uaminifu agano lake pamoja na Abrahamu kwa kuwapa mbegu yake bara, ijapokuwa manung’uniko na mikengeuko yao mingi.

17. Zaburi 104 ni yenye upendezi gani usio wa kawaida, na ni kichwa gani cha habari kinachorudiwa kuanzia hapa na kuendelea?

¹⁷ Yenye kupendeza isivyo kawaida ni Zaburi 104. Hii yakweza Yehova kwa ajili ya adhama na fahari ambayo amejivika, na yaeleza hekima yake kama inavyoonyeshwa katika kazi zake nyingi na vitu alivyofanyiza duniani. Kisha habari kuu ya kitabu chote cha Zaburi yatokezwa kwa nguvu kamili, kwa kuwa mshangao watokea kwa mara ya kwanza: “Sifuni Yah, enyi watu!” (Mst. 35, NW) Wito huo kwa waabudu wa kweli wamtolee Yehova sifa inayostahili jina lake, katika Kiebrania, ni neno moja tu ha·lelu–Yahʹ au “Haleluyah,” namna yake hiyo ya mwisho ikiwa ni maarufu kwa watu duniani pote leo. Kuanzia mstari huo na kuendelea, usemi huo watokea mara 24, zaburi kadhaa zikifungua na kufunga kwa huo.

18. (a) Ni itikio gani linalokazia Zaburi 107? (b) Zile ziitwazo Zaburi za Haleli ni nini?

¹⁸ Kitabu cha Tano (Zaburi 107-150). Katika Zaburi 107 tuna usimulizi wa wokovu mbalimbali wa Yehova, ukifuatana na itikio kwa wimbo huu: “Ee acheni watu watoe shukrani kwa Yehova kwa ajili ya fadhili za upendo zake na kwa ajili ya kazi zake za ajabu kwa wana wa watu.” (Mist. 8, 15, 21, 31, NW) Zaburi 113 hadi 118 ni zile ziitwazo Zaburi za Haleli. Kulingana na Mishnah, hizi ziliimbwa na Wayahudi kwenye Kupitwa na kwenye sikukuu za Pentekoste, Vibanda, na Wakfu.

19. Zaburi 117 na 119 zinatofautianaje, na ni nini baadhi ya sehemu za hiyo ya mwisho?

¹⁹ Zaburi 117 ni yenye nguvu katika wepesi wayo, ikiwa ndiyo fupi zaidi ya zaburi zote na sura zote katika Biblia. Zaburi 119 ndiyo zaburi ndefu zaidi na sura ndefu zaidi ya Biblia, ikiwa na jumla ya mistari 176 katika beti zayo za kialfabeti 22 kila mmoja ukiwa na mistari 8. Yote isipokuwa miwili ya mistari hiyo (90 na 122) yarejezea kwa njia fulani neno au sheria ya Yehova Mungu, ikirudia semi kadhaa au zote (sheria, kikumbusho, maagizo, amri, maamuzi ya kihukumu) za Zaburi 19:7-14 katika kila ubeti. Neno la Mungu larejezewa mara zaidi ya 170 kwa namna ya moja au nyinginezo za semi 8 zifuatazo: amri, uamuzi wa (maamuzi ya) kihukumu, sheria, maagizo, matakwa, kikumbusho (vikumbusho), usemi (semi), na neno (maneno).

20, 21. (a) Nyimbo za Mipando ni nini? (b) Zinaelezaje uthamini wa Daudi wa uhitaji wa ibada yenye umoja?

²⁰ Kisha, twakuta kundi jingine la zaburi, zile Nyimbo 15 za Mikweo, Zaburi 120-134. Watafsiri wametafsiri usemi huo katika njia mbalimbali kwa sababu maana yake haieleweki kikamili. Wengine husema unarejezea mambo yaliyomo katika zaburi hizo yaliyokwezwa, ingawa haionekani sababu iliyo wazi ya kuzikweza juu ya zaburi nyinginezo zilizopuliziwa na Mungu. Waelezaji wengi wadokeza kwamba kichwa hicho chatokana na matumizi ya nyimbo hizo na waabudu waliosafiri kukwea, au “kupanda” Yerusalemu kwa ajili ya sikukuu za kila mwaka, safari ya kwenda kwenye mji mkuu ikionwa kuwa ni mpando kwa sababu jiji hilo lilikuwa juu sana katika milima ya Yuda. (Linganisha Ezra 7:9.) Daudi hasa alithamini sana uhitaji wa watu wa Mungu kuungana katika ibada. Yeye aliona shangwe kusikia mwaliko huu: “Na twende nyumbani kwa BWANA [Yehova, NW]”; na makabila yalikwenda juu, “walishukuru jina la BWANA [Yehova, NW].” Kwa sababu hiyo alitafuta kwa bidii amani, usalama, na fanaka ya Yerusalemu, akisali: “Kwa ajili ya nyumba ya BWANA [Yehova, NW], Mungu wetu, nikutafutie mema.”—Zab. 122:1, 4, 9.

²¹ Zaburi 132 yaeleza juu ya kiapo cha Daudi cha kutojipa pumziko mpaka awe amepata mahali pa kupumzika panapofaa kwa ajili ya Yehova, kama alivyowakilishwa na sanduku la agano. Baada ya Sanduku hilo kuwekwa katika Sayuni, Yehova anaelezwa katika aya ya kishairi yenye uzuri kuwa akisema kwamba amechagua Sayuni, “mahali pa pumziko pangu milele; hapa mimi nitakaa, kwa maana nimepatamani.” Yeye alitambua kitovu hiki cha ibada, “kwa maana hapo Yehova aliamuru baraka.” “Yehova na akubariki kutoka Sayuni.”—132:1-6, 13, 14; 133:3; 134:3, NW; ona pia Zaburi 48.

22. (a) Ustahiki wa sifa wa Yehova unaadhimishwaje? (b) Kichwa kikuu cha habari cha kitabu hicho kinafikiaje upeo katika zaburi za kumalizia?

²² Zaburi 135 yatukuza Yehova kuwa Mungu anayestahili sifa ambaye hufanya yote yampendezayo, kinyume cha sanamu za ubatili na zilizo bure, ambazo wenye kuzifanya watakuwa kama hizo. Zaburi 136 ni ya uimbaji wa kuitikia, kila mstari ukimalizia hivi: “Kwa maana fadhili za upendo zake ni za hadi wakati usiojulikana.” (NW) Miitikio ya namna hiyo yaonyeshwa ilitumiwa pindi nyingi. (1 Nya. 16:41; 2 Nya. 5:13; 7:6; 20:21; Ezra 3:11) Zaburi 137 yasimulia tamanio kwa ajili ya Sayuni lililokuwamo ndani ya mioyo ya Wayahudi walipohamishwa katika Babuloni na pia yashuhudia kwamba hawakusahau nyimbo, au zaburi, za Sayuni ingawa walikuwa mbali na bara la nyumbani kwao. Zaburi 145 yatukuza wema na umaliki wa Yehova, ikionyesha kwamba yeye “huwahifadhi wote wampendao, na wote wasio haki atawaangamiza.” (Mst. 20) Kisha, ukiwa umalizio wa kuchochea, Zaburi 146-150 zatokeza tena habari kuu tukufu ya kitabu hicho, kila moja ikianza na kumalizia kwa maneno, “Sifuni Yah, enyi watu!” (NW) Wimbo huo wa sifa wapanda kufikia upeo mtukufu katika Zaburi 150, ambapo mara 13 katika mistari sita yatoa wito kwa uumbaji wote usifu Yehova.

KWA NINI NI CHENYE MAFAA

23. (a) Ni ujumbe gani ulio hai ambao umo katika Zaburi? (b) Jina na enzi kuu ya Yehova vinatukuzwaje?

²³ Kwa sababu ya ukamilisho wazo wa uzuri na wa mtindo, zaburi za Biblia ni za kutiwa miongoni mwa fasihi kuu zaidi katika lugha yoyote. Hata hivyo, hizo ni zaidi ya kuwa fasihi tu. Hizo ni ujumbe ulio hai kutoka Yehova Mungu mwenyewe, Mwenye Enzi Mkuu wa ulimwengu wote mzima. Zinatoa muono-ndani wenye kina kirefu katika mafundisho ya msingi ya Biblia, zikinena kwanza na hasa juu ya Yehova, Mtungaji wazo. Yeye aonyeshwa waziwazi kuwa Muumbaji wa ulimwengu wote na kila kilichomo ndani yao. (8:3-9; 90:1, 2; 100:3; 104:1-5, 24; 139:14) Jina Yehova linaadhimishwa kweli kweli katika kitabu cha Zaburi (NW), ambamo latokea karibu mara 700. Kuongezea hayo, namna ya ufupizo “Yah” yapatikana mara 43, hivi kwamba kwa jumla jina la kimungu latajwa karibu mara 5, kwa wastani, katika kila Zaburi. Zaidi ya hayo, Yehova azungumzwa karibu mara 350 kuwa ’Elo·himʹ, au Mungu. Utawala mkuu wa Yehova waonyeshwa katika kumrejezea yeye akiwa “Bwana Mwenye Enzi Kuu” katika zaburi kadhaa.—68:20; 69:6; 71:5; 73:28; 140:7; 141:8, NW.

24. Ni nini yanayosemwa katika Zaburi kuhusu binadamu anayekufa, na ni shauri gani timamu linalotolewa?

²⁴ Kinyume cha Mungu wa milele, binadamu anayekufa aonyeshwa kuwa huzaliwa katika dhambi na ahitaji mkombozi, na aonyeshwa kuwa hufa na hurudi kuwa “mavumbi,” akirudi chini kwenye Sheoli, kaburi la kawaida la ainabinadamu. (6:4, 5; 49:7-20; 51:5, 7; 89:48; 90:1-5; 115:17; 146:4) Kitabu cha Zaburi chakazia uhitaji wa kutii sheria ya Mungu na kumtumaini Yehova. (1:1, 2; 62:8; 65:5; 77:12; 115:11; 118:8; 119:97, 105, 165) Chaonya juu ya kujitanguliza na juu ya ‘dhambi zilizofichwa’ (19:12-14, NW; 131:1) na chatia moyo mashirika manyofu na mazuri. (15:1-5; 26:5; 101:5) Chaonyesha kwamba mwenendo unaofaa huleta kibali cha Yehova. (34:13-15; 97:10) Chatoa tumaini jangavu kwa kusema kwamba “wokovu ni mali ya Yehova” na kwamba kwa habari ya wale wanaomhofu, yeye ‘ataokoa nafsi yao kutoka kifo chenyewe.’ (3:8; 33:19, NW) Hilo latufikisha kwenye upande wa kiunabii.

25. (a) Kitabu cha Zaburi kimejawa na nini kwa ujumla? (b) Petro alitumiaje Zaburi katika kutambulisha Daudi Mkuu Zaidi?

²⁵ Kitabu cha Zaburi kwa ujumla kimejaa unabii mbalimbali unaoelekezwa kwa Yesu Kristo, “mwana wa Daudi,” na fungu ambalo angetimiza akiwa Mpakwa Mafuta na Mfalme wa Yehova.a (Mt. 1:1) Kundi la Kikristo lilipopata uhai kwenye siku ya Pentekoste 33 W.K., roho takatifu ilianza kuelimisha mitume kuhusiana na utimizo wa unabii huo mbalimbali. Siku iyo hiyo, Petro alinukuu kwa kurudia-rudia Zaburi katika kusitawisha habari kuu ya uneni wake mashuhuri. Ulihusu mtu fulani: “Yesu wa Nazareti.” Sehemu ya baadaye ya hoja yake karibu yote yategemea manukuu kutoka Zaburi kuthibitisha kwamba Kristo Yesu ndiye Daudi Mkubwa Zaidi na kwamba Yehova hangeacha nafsi ya Yesu katika Hadesi bali angemfufua kutoka kwa wafu. La, “Daudi hakupanda mbinguni,” bali kama ilivyotabiriwa kwenye Zaburi 110:1, Bwana wake alipanda huko. Ni nani Bwana wa Daudi? Petro afikia upeo mkuu wake na kujibu hivi kwa mkazo: ‘Yesu huyo mliyemtundika’!—Mdo. 2:14-36; Zab. 16:8-11; 132:11.

26. Uneni wa Petro ulikuwaje wenye mafaa?

²⁶ Je! uneni wa Petro, uliotegemea Zaburi, ulikuwa wenye mafaa? Ubatizo wa wapatao 3,000 walioongezwa kwenye kundi la Kikristo siku iyo hiyo wajinenea.—Mdo. 2:41.

27. ‘Roho takatifu’ ilifasirije Zaburi 2?

²⁷ Muda mfupi baadaye, kwenye mkusanyiko maalumu, wanafunzi walisihi Yehova na kunukuu Zaburi 2:1, 2. Wao walisema kwamba hilo lilikuwa limetimizwa katika upinzani wa umoja wa watawala juu ya “mtumishi wako [Mungu] mtakatifu Yesu, uliyemtia mafuta.” Na simulizi hilo laendelea kusema kwamba ‘wote wakajaa roho takatifu.’—Mdo. 4:23-31.

28. (a) Kwa matumizi ya Zaburi, ni hoja gani anayokuza Paulo katika Waebrania sura 1 hadi 3? (b) Zaburi 110:4 inatoaje msingi kwa mazungumzo ya Paulo ya ukuhani wa Kimelkizedeki?

²⁸ Tazama, sasa, barua kwa Waebrania. Katika sura mbili za kwanza, twaona hesabu fulani ya manukuu kutoka Zaburi kuhusu ubora wa Yesu, akiwa Mwana wa Mungu wa kimbingu aliyetawazwa, juu ya malaika. Paulo aonyesha kutokana na Zaburi 22:22 na marejezo mengine kwamba Yesu ana kundi la “ndugu,” sehemu ya mbegu ya Abrahamu na “wenye kuushiriki mwito wa mbinguni.” (Ebr. 2:10-13, 16; 3:1) Kisha, kuanzia na Waebrania 6:20 na kuendelea hadi sura ya 7, mtume akuza cheo kingine cha Yesu akiwa “kuhani mkuu hata milele kwa mfano wa Melkizedeki.” Hilo larejezea kwenye ahadi ya Mungu yenye kufungwa kwa kiapo kwenye Zaburi 110:4, ambayo Paulo arejezea tena na tena katika kutoa uthibitisho wa ubora wa ukuhani wa Yesu juu ya ule wa Haruni. Paulo aeleza kwamba kupitia kiapo cha Yehova, Yesu Kristo ni kuhani, si katika dunia, bali katika mbingu na “adumu kuhani milele”—mafaa ya utumishi wake wa kikuhani yatakuwa ya milele.—Ebr. 7:3, 15-17, 23-28.

29. Ni kielelezo gani chenye kutokeza cha ujitoaji tunachopaswa kufuata, kama inavyoelezwa katika Zaburi na kuelezwa kwenye Waebrania 10:5-10?

²⁹ Zaidi, kwenye Waebrania 10:5-10, twaambiwa juu ya uthamini mzuri wa Yesu wa mwendo wa kidhabihu ambao ulikuwa ni mapenzi ya Mungu kwake na juu ya azimio lake la kutimiza mapenzi hayo. Hilo lategemea maneno ya Daudi kwenye Zaburi 40:6-8. Roho hiyo ya kielelezo cha ujitoaji ni yenye mafaa makubwa zaidi kwa ajili ya sisi sote kufikiria na kuiga ili tupate kibali cha Mungu.—Ona pia Zaburi 116:14-19.

30. Zaburi zilitabirije kwa maelezo mengi juu ya mwendo wa maisha ya Yesu, na ni jinsi gani lazima yeye awe alipata faraja kutokana nazo?

³⁰ Mwendo ambao Yesu alichukua, kufikia upeo katika taabu ile mbaya sana aliyovumilia kwenye mti wa mateso, ulitabiriwa katika Zaburi kwa maelezo mengi. Hiyo ilitia ndani kupewa siki anywe, kupiga kura kwa ajili ya mavazi yake ya nje, kutendewa kikatili kwa mikono na miguu yake, kufanyiwa mzaha, na bado huzuni chungu ya kiakili ya kile kilio chenye kuumiza: “Mungu wangu, Mungu wangu, mbona umeniacha?” (Mt. 27:34, 35, 43, 46; Zab. 22:1, 7, 8, 14-18; 69:20, 21) Kama inavyoonyeshwa na Yohana 19:23-30, hata wakati wa saa hizo, lazima Yesu awe alipata faraja na mwongozo mkubwa kutoka kwa Zaburi, akijua kwamba maandiko yote hayo yalipasa kutimizwa hadi kile kijambo cha mwisho. Yesu alijua kwamba Zaburi pia zilinena kuhusu ufufuo na kutukuzwa kwake. Bila shaka yeye alifikiria mambo hayo alipoongoza katika “kuimba sifa,” au zaburi, pamoja na mitume wake kwenye ule usiku wa mwisho kabla ya kifo chake.—Mt. 26:30, NW.

31. Kitabu cha Zaburi chatabiri nini kwa kukamatana na Mbegu ya Ufalme na kundi la Yesu?

³¹ Kwa hiyo Zaburi kinatambulisha waziwazi “mwana wa Daudi” na Mbegu ya Ufalme kuwa Kristo Yesu, ambaye sasa ametukuzwa akiwa Mfalme na Kuhani pia katika Sayuni wa kimbingu. Nafasi hairuhusu usimulizi wa kirefu wa vifungu vyote vya Zaburi vilivyonukuliwa katika Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo kama vilivyotimizwa katika Mpakwa Mafuta huyu wa Yehova, lakini vielelezo vingine vichache vimeorodheshwa hapa: Zab. 78:2—Mt. 13:31-35; Zab. 69:4—Yn. 15:25; Zab. 118:22, 23—Mk. 12:10, 11 na Mdo. 4:11; Zab. 34:20—Yn. 19:33, 36; Zab. 45:6, 7—Ebr. 1:8, 9. Pia, kundi la Yesu la wafuasi wa kweli latabiriwa katika Zaburi, si likiwa mtu mmoja mmoja, bali kikundi kilichoingizwa ndani ya kibali cha Mungu kutoka kwa mataifa yote ili kushiriki katika kazi ya kusifu jina la Yehova.—Zab. 117:1—Rum. 15:11; Zab. 68:18—Efe. 4:8-11; Zab. 95:7-11—Ebr. 3:7, 8; 4:7.

32. (a) Uchunguzi wa Zaburi unafunua nini juu ya kuondolewa malawama kwa Yehova na makusudi ya Ufalme? (b) Kwa kuthamini umaliki wake, tunapaswa kuonyeshaje uaminifu-mshikamanifu wetu na shukrani?

³² Uchunguzi wetu wa Zaburi waongezea uthamini wetu wa ufalme wa Yehova Mungu, ambao Yeye huutumia kupitia Mbegu aliyeahidiwa na Mrithi wa Ufalme, iwe kwa utukufu na kwa ondoleo la malawama Kwake. Na tuwe daima miongoni mwa waaminifu-washikamanifu wanaoshangilia sana ‘uzuri wa utukufu wa adhama ya Yehova’ (NW) na wanaonenwa katika Zaburi 145, ambayo yarejezewa kuwa “sifa, ya Daudi” (NW): “Juu ya utukufu wa umaliki wako wao wataongea, na juu ya uweza wako wao watanena, ili kujulisha kwa wana wa watu matendo yako ya uweza na utukufu wa umaridadi wa umaliki wake. Umaliki wako ni umaliki kwa ajili ya nyakati zote zisizojulikana, na miliki yako ni ya vizazi vyote vyenye kuandamana.” (Zab. 145:5, 11-13, NW) Kwa utimizo wa zaburi hiyo ya kiunabii, umaridadi wa Ufalme wa Mungu uliosimamishwa kupitia Kristo unajulishwa hata sasa kwa wana wa watu katika mataifa yote. Jinsi tunavyopaswa kuwa wenye shukrani kwa ajili ya Ufalme huo na Mfalme wao! Yenye kufaa, kwa hakika, ni maneno ya kufunga ya Zaburi: “Kila kitu chenye kupumua—acha hicho kisifu Yah. Sifuni Yah, nyinyi watu!”—150:6, NW.

[Maelezo ya Chini]