Wanem Kain Pen Bai Pinis?

TAIM Baibel i tok promis long pen bai pinis, em pen ol man i bin kisim long wanem namba wan man i bin mekim rong. Na kain pen i save stap oltaim long man, dispela tu bai pinis.

Taim man i pilim sik o hap skin bilong em i bagarap, pen i save tokim em, em i sik o skin i bagarap. Tasol kain pen i save stap oltaim, em inap giamanim man. Olsem na long olgeta yia ol man i save tromoi planti bilion kina bilong baim marasin bilong kilim dispela kain pen. Dispela kain pen i save bagarapim sindaun bilong planti milion manmeri.

Dokta Richard A. Sternbach i tok: ‘Taim man i kisim pen dispela i bilong toksave em i gat sik samting, tasol pen i save stap oltaim long man i no olsem wanpela toksave.’ Nius Emergency Medicine i tok: ‘Pen i save stap oltaim i no gat wok bilong en.’

Olsem na long nau planti dokta i ting, dispela kain pen i wanpela sik tru. Nius The Management of Pain i kamapim tok bilong Dokta John J. Bonica olsem: ‘Sapos skin bilong man i pen, dispela i bilong toksave, em i sik o skin i kisim bagarap. Tasol pen man i save pilim oltaim, dispela yet i olsem sik bilong em.’

Pen i Wanem Samting

Ol saveman i no save tru long pen. Nius American Health i tok: ‘Ol saientis i wok strong yet long kisim save long pen i wanem samting.’ Bipo liklik ol saientis i ting, long rot bilong wanpela kain rop wailis long skin, yumi inap pilim pen. Ol i ting pen em i wanpela samting ol rop wailis long skin i pilim na i salim toksave long kru, wankain olsem long taim ai i lukim o yau i harim o han i holim wanpela samting. Tasol ol i kisim save olsem dispela tingting bilong ol i no stret. Olsem wanem ol i save?

Wanpela samting i bin helpim ol long kisim save long pen, em ol samting ol i bin mekim taim ol i glasim skin bilong wanpela meri em i no bin pilim pen. Bihain long em i dai long 1955 ol i bin glasim kru na ol rop wailis bilong em. Nius The Star Weekly Magazine, bilong Julai 30, 1960 i tok: ‘Ol dokta i skelim ol rop wailis, olsem nev, i stap long skin bilong em; ol i ting sapos ol dispela nev i no stap, bai ol i save olsem wanem dispela meri i no bin pilim pen. Tasol olgeta i stap na ol i no bagarap.

‘Bihain ol dokta i skelim ol rop wailis ol i ting ol i save bungim ol nev bilong kru, tasol olgeta i wok gut; wan wan tasol i bagarap liklik.

‘Bihain ol i skelim kru bilong meri, tasol ol i no painim wanpela hap i no wok gut. Olsem na ol dokta i no save olsem wanem em i no inap pilim pen. Maski wanpela i skrapim isi skin bilong em bambai em i lap, em i no bin pilim tu.’ Tasol taim ol i holim strong wanpela hap skin bilong em, em inap pilim. Taim ol i holim het bilong pin o sap bilong en long skin bilong em, em inap save em het o sap bilong pin, tasol taim sap bilong pin i sutim skin bilong em, em i no bin pilim pen.

Long 1965 Ronald Melzack wantaim narapela man i kamapim nupela tingting long pen, na em i soim yumi olsem ol i no save tumas long pen. Em i tok: ‘Olgeta taim Misis Hull i makim lek bilong em, tasol lek i no stap [ol dokta i katim na rausim pinis]. Misis Hull i tok, em i pilim bikpela pen tru olsem wanpela samting i kukim ol pinga bilong lek.’ Long 1989 Melzack i tokim nius Maclean’s, ‘dispela kain pen i no gat as tru bilong en na em i wok yet long painim as bilong en.’ Na wanpela hap skin bilong sampela man i bagarap, tasol ol i pilim pen long narapela hap bilong skin.

Samting Bilong Tingting na Skin

Nau ol i save, pen em i samting bilong tingting na skin wantaim. Long buk Pain in America (1992) Mary S. Sheridan i tok: ‘Tingting inap mekim na bai man i pilim pen o em i no pilim pen. Na sapos pastaim hap skin bilong man i bagarap, na nau em i orait, tingting inap mekim na skin i pen yet.’

Pasin bilong ol man, olsem ol i amamas o bel hevi, o ol inap putim gut tingting long wanpela samting o nogat, o wanpela i tok ol i mas pilim pen long wanpela hap, dispela i mekim na sampela inap pilim pen o nogat. Dokta Bonica i tok: ‘Sapos man i pret pret na tingting planti, bai em i pilim tru pen.’ Olsem na man inap lain long pilim pen. Dokta Wilbert Fordyce i tok:

‘Man i tok het bilong em i pen, yumi no ken ting em i giaman, nogat; het i pen tru. Tasol wanem samting i mekim na em i pilim olsem het i pen? Sapos yu no kaikai yet na mi stori long wanpela kain kaikai, bai spet i kamap long maus bilong yu, a? Dispela kaikai i no stap, tasol yu save pinis long swit bilong en, olsem na spet i kamap long maus. Samting ol man i lain pinis long en o save ol i kisim pinis long wanpela samting, dispela i mekim na ol i pilim tru dispela samting, maski em i no stap tru. Long dispela rot ol inap pilim pen, spet long maus, mak bilong blut i go antap o go daun, na sampela samting moa.’

Bel na tingting inap mekim na bai yu pilim bikpela pen o yu no pilim pen tumas. Wanpela dokta i tok, taim em i yangpela em i sindaun wantaim wanpela yangpela meri long wanpela banis i gat ais long en. Em i laikim tru dispela meri, olsem na em i no pilim pen bilong kol long as bilong em. Em i tok: ‘Klostu ais i kukim skin bilong mi, tasol mi no pilim maski mipela sindaun 45 minit samting.’

I gat planti kain samting olsem i kamap. Ol man i save pilai kikbal o ol soldia i insait long pait, ol i givim bel tru long samting ol i mekim, olsem na maski hap skin bilong ol i bagarap, ol i pilai o pait i go na ol i no pilim pen o ol i pilim liklik tasol. David Livingstone, em man i gat nem bilong raun na painim ol nupela hap long Afrika, em i bin stori long taim wanpela laion i holim em na seksekim em ‘olsem dok i save mekim taim em i holim rat. Em i kirap nogut na dispela i mekim na i olsem em i driman, em i no pilim wanpela samting; i olsem skin bilong em i dai.’

Ol wokboi bilong Jehova i givim bel long em na wetim em i helpim ol, taim hevi i painim ol na ol man i mekim nogut long ol, sampela taim ol tu i no pilim pen tumas. Wanpela Kristen ol man i bin paitim, em i tok: ‘Taim ol man i kirap long paitim mi, pastaim mi pilim pen, tasol bihain i olsem mi no pilim moa. I olsem mi harim pairap bilong stik tasol, olsem wanpela kundu i pairap longwe liklik.’​—Novemba 8, 1994, Kirap!, pes 21.

Sampela Samting Bilong Daunim Pen

Long 1965 Profesa Ronald Melzack na Profesa Patrick Wall i kamapim tingting bilong ol long olsem wanem yumi save pilim pen. Ol i tok, i gat wanpela samting olsem liklik dua i stap long ol rop wailis long bun bilong baksait. Buk bilong Dokta Bonica (1990) i stori long pen na i tok, dispela save ol i kisim em bikpela samting tru bilong helpim ol long painim rot bilong helpim ol man i save kisim pen.

Ol i tok, dispela liklik dua long ol rop wailis long bun bilong baksait i save op na toksave bilong pen i go kamap long kru, tasol taim em i pas, sikman i no pilim pen, na toksave bilong pen i no inap i go kamap long kru. Olsem: Sapos man i kukim liklik wanpela pinga bilong han na em i rapim o seksekim pinga, i olsem em i no gat bikpela pen, long wanem, ol rop wailis i kisim ol narapela toksave, olsem na kru i no kisim toksave olsem skin i pen.

Long 1975 ol saveman i kisim nupela save olsem skin yet i kamapim sampela marasin ol i kolim endofin, bilong kilim pen long skin. Taim ol i save long endofin dispela i helpim ol long save, olsem wanem na sampela manmeri i no inap pilim pen o ol i pilim liklik tasol​—skin bilong ol i save wokim planti marasin endofin. Na ating marasin endofin i helpim ol long save olsem wanem pasin akupanksa (sutim ol longpela nil i liklik tru i go insait long sampela hap skin) i wok na kilim pen long skin bilong man. Sampela man i tok, ol i bin lukim dokta i katim man bilong stretim klok bilong em na dokta i bin mekim wok long akupanksa, olsem na em i no bin givim marasin long sikman bilong mekim tingting bilong em i dai na bai em i no pilim pen. Bilong wanem sikman i no bin pilim pen?

Sampela i ting taim ol nil i go insait long skin dispela i save kamapim marasin endofin, olsem na inap liklik taim skin i no pilim pen. Na ating ol nil i kilim pen, long wanem, ol i kirapim ol nev long salim toksave long kru olsem man i no pilim pen.

Ating dispela tingting olsem liklik dua i stap long ol rop wailis long bun bilong baksait, na skin yet i save kamapim marasin bilong kilim pen, em i helpim yumi long save olsem wanem bel na tingting i mekim na sampela i pilim tru pen na sampela nogat. Ating taim laion i holim Livingstone na em i kirap nogut tru, dispela i mekim na skin bilong em i kamapim planti marasin endofin, na ol rop wailis long bun bilong baksait i kisim kain kain toksave; ol i no toksave olsem em i pilim pen. Olsem na pen Livingstone i pilim i liklik tasol.

Tasol olsem yumi stori pinis, tingting na bel inap mekim na bai yumi pilim tru pen o nogat. Long nau planti hevi i mekim na bel na tingting bilong man i no sindaun isi, olsem na man inap pilim pen taim bel i no stap isi, o ol masol i tait samting.

Maski planti man i kisim bikpela pen long nau, ol i ken amamas, long wanem, nau i gat ol nupela save na marasin samting bilong helpim ol. Na ol dokta inap helpim ol, long wanem, nau ol dokta i kisim sampela save moa long pen na olsem wanem yumi save pilim pen. Dokta Sridhar Vasudevan, em presiden bilong lain American Academy of Pain Medicine, em i tok: ‘Long 1980 i go inap 1989, save ol i kisim olsem sampela taim pen em wanpela sik, i bin helpim ol dokta long senisim pasin bilong ol long helpim ol man i pilim pen.’

Olsem wanem ol dokta i bin senisim pasin bilong ol long helpim man i pilim pen? Wanem ol samting i save helpim gut ol sikman?

[Piksa long pes 7]

Olsem wanem akupanksa i save wok na kilim i dai pen o mekim pen i go liklik?

[Kredit Lain]

H. Armstrong Roberts