Yu Ting God i Makim Pinis Ol Samting i Mas Painim Yumi?
‘PLANTI man ol i tingting planti long dispela bilip olsem God i makim pinis ol samting i mas painim yumi long bihain. Olsem na i gutpela sapos ol i no toktok long dispela samting.’ Yu bin harim sampela man i stori long dispela bilip?
Wanpela nupela buk Katolik bilong Frans (Théo) i tok, gutpela yumi abrusim dispela tok. Narapela buk i tok, ‘Long nau ol tisa bilong misin i no save toktok tumas long dispela bilip olsem God i makim pinis ol samting i mas painim yumi bihain. Na planti Talatala tu i no save toktok tumas long en.’
Tasol long bipo yet na i kam inap nau, planti man ol i tingting planti long dispela bilip. Em i as bilong bikpela tok pait i bin kamap na sampela i bruk long misin Katolik na kamapim ol lotu Talatala; na insait long misin Katolik yet, dispela bilip i kamapim planti tok pait inap sampela handet yia. Nau ol i no save tok pait tumas long en, tasol ol man i tingting planti yet long en. Planti ol i laik save, tru God i makim pinis ol samting i mas painim yumi long bihain?
Insait Bilong Dispela Tok
Olsem wanem long dispela tok insait long ol lotu? Wanpela buk (Dictionnaire de théologie catholique) i tok, em i “laik bilong God long bringim sampela man i go bilong kisim laip i stap oltaim, na em i kolim nem bilong ol dispela man.” Sampela ol i ting, ol dispela man God i makim pinis na “em i kolim nem bilong ol,” em ol man aposel Pol i stori long ol long pas em i raitim long ol Rom, em i tokim ol: “Yumi save, God i save mekim olgeta samting i wok wantaim bilong mekim gut long ol man i save givim bel bilong ol long God. Em dispela ol man God i tok pinis long kisim bek ol, na em i bin singautim ol. Long wanem, ol man bipo tru God i tok pinis long kisim bek ol, em i makim ol tu, bilong kamap wankain olsem Pikinini bilong em. . . . Na dispela ol man bipo em i makim ol, . . . em i kolim ol stretpela man. . . . Em i givim gutpela laip na biknem bilong em yet long ol.”—Rom 8:28-30.
Sampela i tok olsem: Sampela man, taim mama i no karim ol yet, God i makim ol pinis bilong kisim biknem wantaim Krais long heven. Em nau, yumi tingim dispela askim ol man i tok pait long en inap planti handet yia pinis: Tru God i save bihainim laik bilong em yet na makim ol man em i laik kisim bek ol? O ol man yet inap mekim sampela samting bambai God i ken orait long ol?
Ogastin i As Bilong Dispela Bilip
Tru, sampela tisa moa bilong lotu i bin raitim stori bilong dispela bilip, tasol ol i ting Ogastin yet (yia 354-430) i kamapim dispela bilip bilong misin Katolik na ol misin Talatala. Em i tok, long bipo bipo tru God i bin makim ol stretpela man bilong kisim ol blesing bilong oltaim oltaim. Tasol ol man nogut i mas kisim strafe long rong bilong ol, maski em i no bin makim ol long kisim strafe. Dispela tok i opim rot long planti tok pait i kamap, long wanem, em i no ting ol man yet inap mekim sampela samting bambai God i ken orait long ol.
Ol Man i Bihainim Ogastin
Namel long yia 500 na 1500 samting, dispela tok pait olsem God i makim pinis ol samting i mas painim yumi long bihain o yumi yet inap mekim sampela samting bambai God i ken orait long yumi, em i kamap planti taim. Bihain dispela tok i go bikpela tru long taim sampela lain i bruk long misin Katolik na ol i laik kamapim lotu Talatala, olsem na ol i mas mekim wanpela samting bilong stretim. Luter i bilip olsem God i save bihainim laik bilong em yet na em i no gat wok long lukim gutpela pasin o wok ol man em i makim bilong em yet ol bai mekim bihain bihain. Na Kalvin i skelim dispela bilip na em i ting, God i makim sampela bilong kisim bek ol na ol i ken i stap oltaim oltaim, na em i makim sampela bilong kisim strafe bilong i stap oltaim oltaim. Tasol Kalvin tu i ting God yet i save makim husat man em bai kisim bek ol, na Kalvin i ting yumi man i no inap save long as bilong dispela samting.
Dispela tok long God yet i makim samting i mas painim ol man long bihain, na narapela tok long samting God i mekim bilong kisim bek ol man na kolim ol olsem stretpela man, ol man i tok pait long en i go i kam na dispela tok i go bikpela tru, olsem na long yia 1611 pop bilong misin Katolik i tambuim pasin bilong raitim nating sampela stori bilong dispela—pop i mas tok orait long en pastaim. Insait long misin Katolik, wanpela lain i bin kamap long Frans na ol i stap namel long yia 1600 na 1800, ol i kolim lain bilong Jansen, ol i strong long helpim dispela bilip em Ogastin i bin kamapim. Ol i laik kamapim wanpela lain Kristen em ol man i gat nem ol i insait long en, na sampela bikman na ol man i gat bikpela nem ol i bihainim em. Tasol tok pait bilong dispela bilip i no pinis. King Lui Namba 14 i putim tok long ol i mas brukim haus bruder bilong Pot-Royal, em ples dispela tingting bilong ol Jansen i bin kamap long en.
Insait long ol lotu Talatala, dispela tok i no dai. Wanpela lain ol i kolim Remonstrant, em ol i bihainim Yakobus Aminius, na sampela lain moa bilong lotu, ol i bilip olsem ol man yet inap mekim sampela samting na bai God i ken kisim bek ol. Orait, long Kibung Bilong Misin Talatala long Dotrek (yia 1618-1619), ol i stretim dispela tok pait—misin i putim tok em bai bihainim bilip bilong Kalvin long dispela samting. Wanpela buk (L’Aventure de la Réforme—Le monde de Jean Calvin) i tok, long Jemani dispela tok pait long God yet i makim ol samting i mas painim man long bihain o ol man yet inap mekim sampela samting bambai God i ken orait long ol, dispela tok i kamapim ‘planti wok bilong traim helpim ol long kamap wanbel gen, tasol ol i no inap, na ol i kirap mekim nogut long sampela lain na kalabusim ol, na ol i rausim sampela tisa bilong lotu,’ na dispela pasin i stap longtaim.
Wanem Tok i Stret?
Long olgeta taim, kirap long taim dispela tupela tok i kamap nupela yet, ol man i mekim planti tok pait long en. Ogastin yet i no inap kamapim klia dispela tupela tok i narapela narapela kain olgeta—wanpela i olsem God i makim pinis ol samting i mas painim man long bihain, na wanpela tok i olsem ol man yet inap mekim sampela samting bambai God i ken kisim bek ol. Kalvin tu i ting God em i King na em inap makim ol man em i laik kisim bek ol, olsem na yumi man i no inap tru long save long bekim bilong dispela tupela askim.
Tasol ol tok Baibel i mekim bilong kamapim klia ol gutpela pasin bilong God, yu ting em inap helpim yumi long save gut long bekim bilong ol dispela askim? Stori i kam bihain long dispela bai skelim gut dispela samting.
[Ol Piksa long pes 4]
Kalvin
Luter
Jansen
[Kredit Lain]
Pictures: Bibliothèque Nationale, Paris