Sinagog​​—Ples we Jisas na Ol Disaipel Bilong Em i Autim Tok

“Jisas i go raun long olgeta hap bilong distrik Galili. Em i save go insait long ol haus lotu bilong ol na skulim ol manmeri. Em i autim gutnius bilong kingdom bilong God.”​—MATYU 4:23.

PLANTI taim long ol Gutnius yumi ritim stori bilong Jisas i stap long sinagog, olsem haus lotu bilong ol Juda. Inap tripela yia na hap Jisas i bisi tru long autim tok, maski em i raun long Nasaret, em taun we em i kamap bikpela long en, o long Kaperneam, taun em i save stap long en, o long ol narapela taun na ples, planti taim Jisas i save go long sinagog olsem ples bilong autim tok na skulim ol man long Kingdom Bilong God. Jisas i tingim bek wok autim tok em i bin mekim, na em i tok: “Oltaim mi bin skulim ol manmeri insait long ol haus lotu na insait long banis bilong tempel, long ol ples olgeta Juda i save bung long en.”​—Jon 18:20.

Ol aposel bilong Jisas na ol narapela Kristen bilong bipo, planti taim ol tu i bin skulim ol man long ol sinagog bilong ol Juda. Orait, ol Juda i kisim we pasin bilong lotu insait long ol sinagog? Na long taim bilong Jisas, ol dispela haus lotu ol i wanem kain? Orait yumi ken skelim gut dispela samting.

Em i Bikpela Samting Long Ol Juda Tripela taim long yia, ol man Juda i save go long Jerusalem bilong mekim ol bung bilong lotu long tempel holi long dispela hap. Tasol bilong mekim lotu long olgeta de, i gat sinagog i stap long taun bilong ol em ol i ken lotu long en, maski ol i stap long Palestain o long wanpela bilong ol hap em ol Juda i sindaun long en ausait long Palestain.

Wanem taim ol i kirap long yusim sinagog? Sampela i ting ol i kirap yusim long taim ol Juda i go kalabus long Babilon (607-538 B.C.E.), em dispela haptaim we tempel bilong Jehova i bin bagarap i stap. O ating bihain tasol long ol Juda i bin lusim kalabus na go bek, taim pris Esra i bin tokim lain bilong em long ol i mas kisim gut save na gutpela tingting long Lo Bilong God.​—Esra 7:​10; 8:​1-8; 10:3.

Long bipo, dispela tok “sinagog” i makim “bung” o “kongrigesen.” Ol i bin yusim olsem long Baibel Septuagint, em Ol Skripsa Hibru ol i bin tanim i go long tok Grik. Bihain, dispela tok i makim ol haus we ol man i save bung long en bilong mekim lotu. Long taim bilong Jisas, klostu olgeta taun Jisas i go long en i gat wanpela sinagog; ol biktaun i gat sampela; na Jerusalem i gat planti sinagog. Ol dispela haus i luk olsem wanem?

Haus Bilong Lotu Taim ol Juda i laik wokim wanpela sinagog, ol i save painim wanpela ples we i stap antap na taim ol i wokim haus, dua i mas (1) i lukluk i go olsem long Jerusalem. I luk olsem ol dispela lo i no strong tumas, long wanem, planti taim ol i hatwok long bihainim dispela lo.

Taim ol i wokim pinis, dispela haus lotu i no gat planti bilas na i gat ol sia samting inap stret long en. Nambawan samting bilong sinagog em wanpela bokis (2) we i gat ol samting i dia tumas​—em ol skrol bilong ol Rait Holi. Taim ol i mekim ol miting, ol i save karim bokis na putim long ples bilong en, na bihain karim i go bek long rum bilong en (3).

Klostu long bokis i gat ol sia long fran em ol i lukluk i go long ol manmeri, ol dispela sia (4) i bilong ol hetman bilong haus lotu na ol bikman em ol i singautim i kam. (Matyu 23:​5, 6) Klostu long namel bilong haus i gat wanpela pletfom i gat podium na sia bilong man bilong givim tok (5). Long 3-pela sait sait, i gat ol fom bilong ol manmeri i sindaun long en na lukluk i go long pletfom (6).

Ol manmeri bilong taun yet i save lukautim na sapotim wok bilong sinagog. Maski ol i maniman o rabisman, olgeta i save givim mani long laik bilong ol yet bilong lukautim na stretim ol samting bilong haus i ken i stap gut. Orait, ol i save mekim ol lotu long sinagog olsem wanem?

Mekim Lotu Long Sinagog Ol i save mekim singsing, beten, na ritim Rait Holi, na tu, ol i skulim ol man na autim tok. Ol manmeri bai kirap kolim long maus beten Sema, em wanpela beten bilong ol Juda long autim bilip. Ol i kisim dispela nem long namba wan hap bilong namba wan skripsa ol i kolim: “Yupela Israel, harim [Sema] gut. Bikpela, em wanpela tasol em i God bilong yumi.”​—Lo 6:4.

Bihain, ol i ritim na stori long Tora, em Buk Stat i go long Buk Lo long Baibel, em Moses i bin raitim. (Aposel 15:21) Na bihain, ol i ritim sampela tok bilong ol profet (haftarahs) na ol i kamapim insait bilong en na stori long rot bilong bihainim dispela tok. Sampela taim man i kam long narapela hap em bai stori long ol dispela tok, olsem Jisas i bin mekim wanpela taim na Luk 4:​16-21 i stori long en.

Dispela skrol ol i givim long Jisas long dispela miting, em i no gat ol sapta na ves olsem ol Baibel bilong nau. Olsem na yumi ken piksaim long tingting Jisas i wok long opim skrol long han kais bilong em na long han sut em i wok long rolim inap long em i painim dispela hap we em i laik ritim. Taim em i ritim pinis, em i rolim i go bek.

Planti taim, ol samting ol i ritim em ol tok Hibru na ol i tanim i go long tok Arameik. Long ol kongrigesen bilong ol manmeri i mekim tok Grik, ol i save yusim Baibel Septuagint.

Bikpela Samting Long i Stap Bilong Ol Juda Ol Juda i save go long singagog long olgeta de, olsem na sinagog wantaim ol haus i join long en o ol i stap insait long wankain haus, ol dispela haus gat planti wok bilong ol. Sampela taim ol i save harim kot long dispela hap, na ol i save mekim ol miting bilong komiuniti, na tu, ol kibung, we ol i save kisim kaikai long ol rum kaikai. Sampela taim ol man bilong raun ol i save kam slip long dispela haus i gat sinagog long en.

Long sampela taun, sinagog em i makim tu ples skul, planti taim em i insait long wankain haus tasol. Ating yumi ken piksaim long tingting wanpela rum i pulap long ol yangpela sumatin em ol i wok long lain long ritim ol bikpela leta em tisa i raitim long hap timba ol i polisim long gris kandel. Dispela skul em i nambawan as na ol Juda bilong bipo ol i save long rit na rait, na ol man nating tu ol i save gut long Baibel.

Tasol as na ol i gat ol sinagog, em bilong helpim ol long mekim lotu long olgeta taim. Olsem na yumi no kirap nogut olsem long ol miting bilong ol Kristen long taim bilong ol aposel na ol miting bilong ol Juda long ol sinagog, i gat planti samting i wankain. Long ol miting Kristen tu, ol i lotu long Jehova long rot bilong beten, mekim ol singsing bilong litimapim nem bilong em, na ritim na stori long Tok Bilong God. I no dispela samting tasol i wankain, nogat. Long ples bung bilong ol Kristen na bilong ol Juda, i gat ol narapela narapela wok ol i save mekim na i gat ol samting ol i baim long rot bilong kontribiusen em wan wan man i givim long laik bilong em yet; na i no ol bikman bilong lotu tasol i save ritim na stori long Tok Bilong God, nogat; long tupela lain wantaim, i gat ol hetman em ol i save stretim na stiaim ol miting.

Long nau ol Witnes Bilong Jehova i strong long bihainim gutpela pasin bilong Jisas na ol disaipel bilong em. Ol miting bilong ol long Haus Kingdom i gat sampela pasin i wankain long ol miting ol i save mekim long ol sinagog bilong bipo. Tasol bikpela samting moa yet, taim ol Witnes i bung ol i gat wankain tingting olsem ol dispela lain bilong bipo em ol i laikim tok bilong God​—em long i “go klostu tru long God.”​—Jems 4:8.

[Piksa long pes 16, 17]

Dispela piksa ol i wokim i bihainim plen bilong Sinagog Bilong Gamla long taim bilong ol aposel

[Piksa long pes 18]

Ol mangi i gat 6 i go 13 krismas, ol i kisim skul long skul sinagog