Ol Futnot

Ol stiatok bilong God i as bilong ol lo bilong em. Ol dispela stiatok em ol bikpela tok i tru we yumi inap painim long Baibel. Ol i helpim yumi long kliagut long tingting bilong God na hau em i pilim long ol samting. Ol stiatok i helpim yumi long mekim ol gutpela disisen long laip na long mekim samting i stret. Ol i helpim yumi moa yet taim ol lo bilong God i no kolim stret samting yumi mas mekim.

▸ Sapta 1, paragraf 8

Pasin bilong bihainim tok bilong Jehova i min olsem yumi redi long mekim ol samting em i tokim yumi long mekim. Jehova i laik bai yumi bihainim tok bilong em bikos yumi laikim em. (1 Jon 5:3) Sapos yumi laikim na trastim God, bai yumi bihainim edvais bilong em long olgeta samting. Bai yumi bihainim tok bilong em maski sapos i hatwok long yumi mekim olsem. Em i gutpela samting long yumi bihainim tok bilong Jehova bikos em i skulim yumi long hau yumi inap i gat gutpela laip long nau na em i tok promis long yumi olsem bai yumi enjoim planti blesing long bihain.—Aisaia 48:17.

▸ Sapta 1, paragraf 10

Jehova i givim wan wan man fridom long mekim samting, o save bilong makim samting em i laik mekim. Em i no wokim yumi olsem ol robot. (Lo 30:19; Josua 24:15) Yumi inap yusim fridom bilong yumi long makim ol gutpela samting yumi laik mekim. Tasol sapos yumi no was gut, yumi inap mekim ol rong disisen. Yumi gat fridom long mekim samting, na dispela i makim olsem yumi wan wan i mas mekim disisen long yumi bai stap gut long Jehova na soim klia olsem yumi laikim em tru o nogat.

▸ Sapta 1, paragraf 12

Jehova i putim ol stretpela lo, o ol tok bilong stiaim yumi long pasin na ol samting yumi mas mekim. Long Baibel, yumi kisim save long ol dispela stretpela lo na hau ol inap helpim yumi long stap gut. (Provep 6:16-19; 1 Korin 6:9-11) Ol dispela tok i helpim yumi long save long tingting bilong God long wanem samting i stret na wanem samting i no stret. Ol i helpim yumi tu long save long hau yumi ken soim pasin laikim, mekim ol gutpela disisen, na mekim gutpela pasin long ol arapela. Maski pasin bilong ol manmeri bilong dispela graun i wok long i go nogut, ol lo bilong Jehova i no save senis. (Lo 32:4-6; Malakai 3:6) Taim yumi bihainim ol dispela lo, dispela i banisim yumi long ol hevi we inap painim yumi long sait bilong skin, bel na tingting.

▸ Sapta 1, paragraf 17

Maus bilong bel em tingting i stap insait long yumi long wanem samting i stret na wanem samting i no stret. Jehova i givim maus bilong bel long yumi wan wan. (Rom 2:14, 15) Yumi mas trenim maus bilong bel long ol stretpela lo bilong Jehova bambai em i ken wok gut. Na long dispela rot maus bilong bel inap helpim yumi long mekim ol disisen i amamasim God. (1 Pita 3:16) Maus bilong bel inap givim tok lukaut long yumi taim yumi laik mekim wanpela kranki disisen, o em inap mekim yumi pilim bikpela pen bihain long yumi mekim pinis samting i no stret. Sampela taim maus bilong bel i no inap wok gut, tasol wantaim helpim bilong Jehova, yumi inap mekim na maus bilong bel i wok gut gen. Gutpela maus bilong bel i save givim yumi bel isi na helpim yumi long rispektim yumi yet.

▸ Sapta 2, paragraf 3

Pasin bilong pret long God i makim olsem yumi laikim na rispektim em tru na yumi no laik mekim wanpela samting i mekim em i bel hevi. Pasin bilong pret long God i helpim yumi long mekim ol gutpela pasin na abrusim ol pasin nogut. (Buk Song 111:10) Em i kirapim yumi long putim gut yau long olgeta tok Jehova i mekim. Na i helpim yumi tu long inapim promis yumi mekim long em bikos yumi rispektim em tru. Pasin bilong pret long God i stiaim samting yumi tingting long en, pasin yumi mekim long ol arapela, na ol samting yumi makim bilong mekim long olgeta de.

▸ Sapta 2, paragraf 9

Pasin bilong tanim bel i makim olsem man i bel hevi tru bikos long rong em i bin mekim. Ol man i laikim God, ol i save sori tru taim ol i luksave olsem ol i bin mekim samting i no stret wantaim ol lo bilong em. Sapos yumi mekim rong, yumi mas askim Jehova long fogivim yumi long rot bilong sakrifais bilong Jisas long baim bek ol man. (Matyu 26:28; 1 Jon 2:1, 2) Taim yumi tanim bel tru na stop long mekim pasin i no stret, yumi ken bilip tru olsem Jehova bai fogivim yumi. Bel i no ken kotim yumi moa long pasin yumi bin mekim long bipo. (Buk Song 103:10-14; 1 Jon 1:9; 3:19-22) Yumi mas wok strong long kisim skul long ol popaia bilong yumi, senisim ol tingting i no stret, na bihainim ol stretpela lo bilong Jehova.

▸ Sapta 2, paragraf 18

Taim wanpela i mekim bikpela sin na i no tanim bel na em i no laik bihainim ol lo bilong Jehova, em i no ken stap moa olsem memba bilong kongrigesen. Em i mas raus long kongrigesen. Taim wanpela i raus, yumi no ken mekim moa wanpela samting wantaim em na yumi stop long toktok wantaim em. (1 Korin 5:11; 2 Jon 9-11) Arensmen bilong rausim man i lukautim nem bilong Jehova na kongrigesen. (1 Korin 5:6) Pasin bilong rausim man i stap tu bilong stretim man na inap helpim em long tanim bel bambai em i ken kam bek long Jehova.—Luk 15:17.

▸ Sapta 3, paragraf 19

Jehova i laikim yumi na em i laik helpim yumi. Olsem na em i givim tok bilong stiaim yumi na tok kaunsel long rot bilong Baibel na ol man i laikim God. Yumi no gutpela olgeta, olsem na yumi nidim tru dispela helpim. (Jeremaia 17:9) Taim yumi soim rispek na putim yau long ol man em Jehova i yusim bilong stiaim yumi, yumi soim olsem yumi rispektim em na yumi laik bihainim tok bilong em.—Hibru 13:7.

▸ Sapta 4, paragraf 2

Yumi gat sin, olsem na em i isi long yumi tingim yumi yet na mekim pasin antap. Tasol Jehova i laik bai yumi mekim pasin daun. Planti taim yumi lain long mekim pasin daun taim yumi skelim yumi yet wantaim Jehova na yumi luksave olsem yumi samting nating tru. (Jop 38:1-4) Narapela bikpela samting long pasin daun em taim yumi lain long tingim moa ol arapela na ol samting we inap helpim ol na yumi no tingim yumi yet. Planti taim pasin antap i save mekim man i ting em i winim ol arapela. Man i gat pasin daun i save skelim gut em yet na luksave long ol gutpela pasin na pasin kranki bilong em yet. Em i no pret long tokaut long ol popaia bilong em, tok sori, na ekseptim tok bilong narapela na tok kaunsel. Man i gat pasin daun i save trastim Jehova na bihainim ol daireksen bilong em.—1 Pita 5:5.

▸ Sapta 4, paragraf 4

Man i mekim wok bos, em i gat rait long givim oda na mekim ol disisen. Jehova tasol em i nambawan bos long heven na graun. Em i bin wokim olgeta samting, olsem na em Man i gat bikpela namba tru long yunives. Em i save yusim wok bos bilong em long helpim ol arapela. Jehova i givim wok long sampela man long lukautim yumi. Olsem, ol papamama, ol kongrigesen elda, na ol gavman i gat sampela wok bos, na Jehova i laik bai yumi wok gut wantaim ol. (Rom 13:1-5; 1 Timoti 5:17) Tasol taim ol lo bilong man i pait wantaim ol lo bilong God, yumi mas bihainim lo bilong God na i no bilong ol man. (Aposel 5:29) Taim yumi ekseptim wok bos bilong ol man em Jehova i yusim, yumi soim Jehova olsem yumi rispektim ol disisen bilong em.

▸ Sapta 4, paragraf 7

Jehova i yusim ol elda, em ol brata i save gut long mekim wok, long lukautim kongrigesen. (Lo 1:13; Aposel 20:28) Ol dispela man i helpim yumi long strongim pasin bilong yumi long pas gut wantaim Jehova na helpim yumi long lotuim em long rot we i kamapim bel isi na ol samting i ron gut. (1 Korin 14:33, 40) Bilong holi spirit i ken makim ol elda, ol i mas winim ol mak em Baibel i kolim. (1 Timoti 3:1-7; Taitus 1:5-9; 1 Pita 5:2, 3) Yumi trastim na sapotim oganaisesen bilong God, olsem na yumi amamas long wok gut wantaim ol elda.—Buk Song 138:6; Hibru 13:17.

▸ Sapta 4, paragraf 8

Jehova i givim wok long papamama long lukautim ol pikinini na famili bilong ol. Tasol Baibel i tok man marit em i het bilong famili. Sapos i no gat papa insait long famili, mama bai kamap het bilong famili. Het bilong famili i gat wok long provaidim kaikai, klos, na haus bilong famili. Em i bikpela samting long het bilong famili i mas go pas long helpim famili long lotuim Jehova. Olsem, em i mas mekim ol samting bambai famili i ken go oltaim long ol miting bilong kongrigesen, insait long wok autim tok, na stadi wantaim long Baibel. Em i mas go pas tu long mekim ol disisen. Oltaim em i traim bes long bihainim pasin bilong Jisas long mekim gutpela pasin na redi long kisim tingting bilong famili, na em i no ken mekim hatpela pasin. Dispela i kamapim pasin laikim insait long famili na olgeta i ken pilim seif na pasin pren bilong ol wantaim Jehova bai kamap strong moa.

▸ Sapta 4, paragraf 12

Gavening Bodi em wanpela grup i gat ol man insait long en em ol i gat hop long kisim laip long heven, na God i yusim ol long dairektim wok bilong ol manmeri bilong em. Long taim bilong ol aposel, Jehova i yusim wanpela gavening bodi long stiaim Kristen kongrigesen long sait bilong lotu na wok autim tok. (Aposel 15:2) Long nau, dispela grup bilong ol brata i mekim wok olsem Gavening Bodi i go pas long dairektim, stiaim, na lukautim ol manmeri bilong God. Taim ol dispela brata i mekim ol disisen, ol i save larim Tok Bilong God na holi spirit bilong em i stiaim ol. Jisas i kolim dispela grup bilong ol man em God i anointim, olsem “gutpela wokboi i gat savetingting.”—Matyu 24:45-47.

▸ Sapta 4, paragraf 15

Sampela taim ol inap askim wanpela sista long mekim wok long kongrigesen em ol brata tasol i save mekim. Taim em i mekim dispela wok, em i soim rispek long arensmen bilong Jehova long rot bilong karamapim het bilong em. Tasol i no olsem em i mas karamapim het long olgeta taim. Olsem, wanpela sista i mas karamapim het sapos em i mekim Baibel stadi na man bilong em o wanpela baptais brata i stap.—1 Korin 11:11-15.

▸ Sapta 4, paragraf 17

Taim yumi no sapotim wanpela sait bilong politik, yumi no laik insait long ol wok bilong en. (Jon 17:16) Ol manmeri bilong Jehova i save sapotim Kingdom bilong em. Yumi no sapotim ol samting bilong dispela graun, olsem Jisas i bin mekim.

Jehova i tokim yumi long ‘daun long ol gavman na long ol man i gat namba na bihainim tok bilong ol.’ (Taitus 3:1, 2; Rom 13:1-7) Tasol lo bilong God i tok tu olsem yumi no ken kilim man. Olsem na maus bilong bel bilong Kristen i no inap larim em i go long woa. Sapos Kristen i gat narapela rot bilong mekim wok sivilien olsem senis bilong wok ami, em i mas skelim sapos maus bilong bel bilong em bai larim em long mekim olsem o nogat.

Yumi lotuim Jehova wanpela tasol, bikos em i Krieta bilong yumi. Tru yumi soim rispek long simbol bilong kantri, tasol yumi no inap salutim fleg o singim nesenel entem. (Aisaia 43:11; Daniel 3:1-30; 1 Korin 10:14) Na tu, ol manmeri bilong Jehova i save wokim disisen bilong ol yet long no ken vot long wanpela pati bilong politik o kenedet. Yumi mekim olsem bikos yumi sapotim pinis sait bilong gavman bilong God.—Matyu 22:21; Jon 15:19; 18:36.

▸ Sapta 5, paragraf 2

Ol manmeri bilong dispela graun i wok strong long bihainim tingting bilong Satan. Ol man i no laikim Jehova na i no bihainim pasin bilong em na sakim ol lo bilong em, ol i holim dispela kain tingting. (1 Jon 5:19) Dispela kain tingting we i stiaim ol pasin man i mekim, Baibel i kolim olsem tingting bilong dispela graun. (Efesus 2:2) Ol manmeri bilong Jehova i mekim olgeta samting bambai ol i no ken kisim tingting bilong dispela graun. (Efesus 6:10-18) Yumi laikim pasin bilong Jehova na wok strong long holimpas tingting bilong em long ol samting.

▸ Sapta 5, paragraf 7

Pasin apostet em pasin bilong givim baksait long tok i tru bilong Baibel. Ol apostet i save bikhet long Jehova na Jisas, em man God i makim olsem King bilong Kingdom Bilong God, na ol apostet i save traim long pulim ol narapela long joinim ol. (Rom 1:25) Ol i laik kirapim ol man i lotuim Jehova long kisim tupela tingting. Sampela man long kongrigesen Kristen bilong pastaim i bin kamap ol apostet, olsem sampela long nau i mekim. (2 Tesalonaika 2:3) Ol manmeri i stap gut long Jehova, ol i no insait liklik long wok bilong ol apostet. Yumi no ken larim laik bilong kisim save long ol samting o larim ol narapela i putim presa long yumi long ritim o putim yau long tingting bilong ol apostet. Yumi stap gut long Jehova na lotuim em wanpela tasol.

▸ Sapta 5, paragraf 9

Aninit long Lo Bilong Moses, lain Israel i save askim Jehova long fogivim ol sin bilong ol. Ol i save bringim ol sakrifais bilong karamapim sin em ol wit samting, oil, na ol animal i go long tempel. Long dispela rot, ol Israel inap tingim olsem Jehova i redi long fogivim ol sin bilong ol wan wan na bilong lain Israel olgeta. Bihain long Jisas i givim laip bilong em long karamapim ol sin bilong yumi, i no gat wok moa bilong givim ol dispela sakrifais bilong karamapim sin. Jisas i ofaim sakrifais i gutpela olgeta “wanpela taim tasol bilong oltaim oltaim.”—Hibru 10:1, 4, 10.

▸ Sapta 7, paragraf 6

Aninit long Lo Bilong Moses, ol manmeri inap kaikai ol animal. Lo i tok tu long ol i mas givim ol animal olsem sakrifais. (Wok Pris 1:5, 6) Tasol Jehova i no orait long ol manmeri bilong em i mekim nogut long ol animal. (Provep 12:10) Lo i gat ol tok i banisim ol animal na ol man i no ken mekim nogut long ol. Lo i tok ol Israel i mas lukautim gut ol animal bilong ol.—Lo 22:6, 7.

▸ Sapta 7, paragraf 6

Blut freksen. Blut i gat 4-pela bikpela hap bilong en—ol ret sel, ol wait sel, ol pletlet, na plasma. Ol inap brukim dispela 4-pela bikpela hap bilong blut long ol liklik liklik hap em ol i kolim blut freksen.a

Ol Kristen i no save kisim blut olgeta o wanpela bilong 4-pela bikpela hap bilong blut. Tasol olsem wanem? Ol i ken kisim ol blut freksen? Baibel i no gat wanpela tok stret long dispela. Olsem na olgeta wan wan Kristen i mas bihainim maus bilong bel em Baibel i skulim pinis na mekim disisen bilong em yet.

Sampela Kristen i wokim disisen olsem ol i no laik kisim olgeta blut freksen. Ating ol i tok Lo Bilong God i go long ol Israel i tok olgeta blut em ol i rausim long ol animal, ol i mas kapsaitim “long graun.”—Lo 12:22-24.

Ol narapela inap mekim narapela disisen. Maus bilong bel bilong ol i orait long ol i ekseptim sampela blut freksen. Ating ol i tok ol liklik blut freksen i no makim moa laip bilong man o animal em ol i kisim blut long en.

Taim yu mekim disisen long ol blut freksen, skelim ol dispela askim:

• Mi save olsem taim mi tok nogat long olgeta blut freksen, dispela i makim olsem mi no inap kisim sampela marasin we inap daunim ol sik o inap pasim blut?

• Hau bai mi eksplenim long dokta long risen na mi sakim o mi ekseptim wanpela o sampela blut freksen?

Medikal tritmen. Olsem ol Kristen, yumi no save givim blut, o storim blut bilong yumi yet sampela wik paslain long kisim operesen. Tasol i gat sampela tritmen we i save mekim wok long blut bilong sikman yet. Wan wan Kristen i mas wokim disisen long hau ol bai yusim blut bilong em yet long taim bilong operesen, long medikal tes, o long nupela medikal terapi. Long taim ol i yusim ol dispela tritment, ol i inap kisim blut bilong sikman na putim long narapela hap inap sampela haptaim.—Bilong kisim sampela infomesen moa, lukim Wastaua, Oktoba 15, 2000, pes 30-31.

Olsem, i gat wanpela tritmen ol i kolim hemodailusen, we kwiktaim paslain long operesen, ol i rausim sampela blut bilong sikman na putim sampela kain wara samting, ol i kolim volium ekspenda, long sikman bilong senisim dispela blut. Na bihain, long taim bilong operesen o liklik taim bihain long operesen, ol i putim dispela blut i go bek long sikman.

Narapela medikal tritmen em ol i kolim sel salves. Long dispela tritmen, ol i kisim blut bilong sikman yet we i bin lus long taim bilong operesen, ol i klinim na givim bek long em long taim bilong operesen o liklik taim bihain long operesen.

Ating wan wan dokta bai i no bihainim wankain pasin stret bilong givim ol dispela tritmen. Olsem na paslain long Kristen i orait long kisim wanpela tritmen long taim bilong operesen, medikal tes, o nupela medikal terapi, em i mas painimaut gut long hau ol bai mekim wok long blut bilong em.

Taim yu mekim disisen long wanpela medikal tritment we ol bai mekim wok long blut bilong yu yet, skelim ol dispela askim:

• Sapos ol i senisim ron bilong sampela blut bilong mi na blut i ron ausait long bodi bilong mi na inap liklik haptaim blut i no ron kam bek insait long bodi, maus bilong bel bilong mi bai orait long tingim yet dispela blut olsem hap bilong bodi bilong mi na i no gat wok long kapsaitim “long graun”?—Lo 12:23, 24.

• Maus bilong bel bilong mi em Baibel i trenim pinis bai gat tok sapos long taim bilong wanpela medikal tritmen, ol i rausim sampela blut bilong mi yet, mekim sampela samting long en, na putim i go bek insait (antap) long bodi bilong mi?

• Mi save olsem taim mi tok nogat long medikal tritmen we i mekim wok long blut bilong mi yet, dispela i makim olsem mi no inap kisim wanpela blut tes, yusim hemodaialisis, o yusim wanpela heart-lung bypass masin?

Paslain long mekim wanpela disisen long ol blut freksen o long medikal tritmen we i mekim wok long blut bilong yumi yet, yumi mas beten long Jehova i ken stiaim yumi na mekim wok painimaut. (Jems 1:5, 6) Bihain long dispela, yumi mas yusim maus bilong bel bilong yumi em Baibel i skulim pinis na mekim disisen. Yumi no ken askim narapela long samting ol bai mekim sapos ol i gat wankain hevi olsem yumi, na ol narapela i no ken traim long stiaim disisen yumi mekim.—Rom 14:12; Galesia 6:5.

▸ Sapta 7, paragraf 11

Ol pasin na ol samting yumi mekim i mas klin long ai bilong God. Ol samting yumi tingting long en, toktok long en, na mekim i insait long dispela pasin bilong stap klin. Jehova i tokim yumi long abrusim olgeta kain pasin pamuk i no klin. (Provep 1:10; 3:1) Yumi mas mekim disisen olsem yumi bai bihainim ol klinpela lo bilong Jehova paslain long wanpela hevi i kamap we inap traim yumi long mekim rong. Yumi mas beten oltaim long God i ken helpim yumi long mekim tingting bilong yumi i stap klin, na yumi mas wok strong long sakim ol traim bilong mekim pasin pamuk samting.—1 Korin 6:9, 10, 18; Efesus 5:5.

▸ Sapta 8, paragraf 11

Pasin bikhet na i no sem, dispela i makim toktok o pasin man i mekim we i brukim ol bikpela lo bilong God na em i no sem long mekim. Man i mekim kain pasin i soim olsem em i no rispektim ol lo bilong God. Taim man i mekim pasin bikhet na i no sem, komiti bilong harim kot bai skelim dispela. Pasin i no klin i makim ol kain kain rong man i mekim. Dipen long rong man i mekim sapos rong i siries tru o nogat, sampela rong i kamapim pasin i no klin na komiti bilong harim kot long kongrigesen bai skelim dispela.—Galesia 5:19-21; Efesus 4:19; bilong kisim sampela infomesen moa, lukim “Askim” long Wastaua bilong Julai 15, 2006.

▸ Sapta 9, paragraf 7; Sapta 12, paragraf 10

Jehova i kamapim maritpasin bilong stap olsem klinpela pasin we man marit na meri marit i soim pasin laikim long narapela narapela. Tasol taim wanpela i pilai long sem bilong em yet bilong kisim amamas bilong maritpasin, orait em i yusim maritpasin long rot we i no klin. Dispela pasin bilong man i pilai long sem bilong em yet inap bagarapim pasin pren bilong em wantaim Jehova. Dispela pasin inap kamapim ol laik nogut i doti tru na inap mekim man i no kisim stretpela tingting long maritpasin. (Kolosi 3:5) Man i save mekim dispela pasin i no klin na em i hatwok long stopim, em i no ken givap. (Buk Song 86:5; 1 Jon 3:20) Sapos em hevi bilong yu, orait beten long Jehova na askim em long helpim yu. Abrusim ol samting olsem ponografi we inap kirapim yu long kisim ol tingting doti. Toktok wantaim papa o mama Kristen bilong yu o wantaim wanpela pren i stap strong long bilip husat i save rispektim ol lo bilong Jehova. (Provep 1:8, 9; 1 Tesalonaika 5:14; Taitus 2:3-5) Yu ken bilip tru olsem Jehova i lukim na tingim tru hatwok yu mekim bilong i stap klin.—Buk Song 51:17; Aisaia 1:18.

▸ Sapta 9, paragraf 9

Jehova i kamapim arensmen bilong marit namel long wanpela man na wanpela meri. Long Israel bilong bipo, God i larim ol man i maritim planti meri, tasol dispela i no laik bilong em long pastaim tru. Long nau, Jehova i no larim ol manmeri bilong em i maritim planti man o planti meri. Man marit i mas i gat wanpela meri tasol, na meri marit i mas i gat wanpela man tasol.—Matyu 19:9; 1 Timoti 3:2.

▸ Sapta 10, paragraf 12

Jehova i laik bai man marit na meri marit i mas stap wantaim long laip olgeta bilong ol. (Stat 2:24; Malakai 2:15, 16; Matyu 19:3-6; 1 Korin 7:39) Em i orait long divos taim poroman marit i mekim pasin adaltri. Long kain taim olsem, Jehova i givim rait long poroman marit husat i no gat asua long makim sapos em i laik divos o nogat.—Matyu 19:9.

Sampela taim, sampela Kristen i makim olsem ol bai seperet long poroman marit bilong ol maski poroman i no bin mekim pasin pamuk. (1 Korin 7:11) Ating Kristen i ken tingting long seperet taim ol dispela hevi i kamap.

• No laik tru long lukautim famili: Man marit i no laik lukautim famili long ol samting bilong skin i go inap long mak we famili i no gat mani o kaikai olgeta.—1 Timoti 5:8.

• Paitim poroman nogut tru: Man o meri i paitim poroman marit nogut tru i go inap long mak we poroman i pilim olsem helt bilong em inap bagarap o laip bilong em inap lus.—Galesia 5:19-21.

• Stopim tru poroman long pas gut wantaim Jehova: Man marit o meri marit i mekim na i hatwok tru long poroman i mekim wok bilong Jehova.—Aposel 5:29.

▸ Sapta 11, paragraf 19

Yumi olgeta i nidim gutpela tok amamas na tok bilong strongim yumi. (Provep 12:25; 16:24) Yumi ken mekim ol tok long pasin laikim na gutpela pasin bilong strongim na mekim isi bel bilong narapela narapela. Ol dispela kain tok inap helpim ol bratasista long sanap strong na karim hevi, na mekim yet wok bilong Jehova maski ol bikpela hevi i stap. (Provep 12:18; Filipai 2:1-4) Sapos wanpela i bel hevi tru, long pasin rispek yumi mas putim yau long em na traim long kliagut long filings bilong em. Dispela inap helpim yumi long save long wanem tok o samting yumi inap mekim bilong helpim em. (Jems 1:19) Putim mak long save gut long ol bratasista bambai yu ken kliagut long samting ol i nidim. Na yu ken helpim ol long go long man i As bilong pasin bilong mekim isi bel na strongim man, na bai ol inap kisim nupela strong.—2 Korin 1:3, 4; 1 Tesalonaika 5:11.

▸ Sapta 12, paragraf 16

Baibel i no kolim stret ol lo long sait bilong weding. Ol lokol kastam na ol lo bilong marit i no wankain long ol narapela narapela ples. (Stat 24:67; Matyu 1:24; 25:10; Luk 14:8) Bikpela samting tru long weding em tok promis tupela marit i mekim long ai bilong Jehova. Planti marit i laik bai ol famili na ol gutpela pren i stap taim ol i mekim tok promis bilong ol na ol i laik wanpela elda i ken givim wanpela tok em Baibel i as bilong en. Sapos bai i gat risepsen, tupela marit i ken makim wanem kain risepsen ol i laik mekim bihain long weding. (Luk 14:28; Jon 2:1-11) Taim tupela marit i makim ol samting bilong arensim weding, ol i mas mekim olgeta samting bilong givim ona long Jehova. (Stat 2:18-24; Matyu 19:5, 6) Ol stiatok bilong Baibel inap helpim ol long mekim gutpela disisen. (1 Jon 2:16, 17) Sapos tupela i makim olsem bai i gat alkohol long risepsen, ol i mas mekim olgeta samting bambai i gat man bilong supavaisim gut dispela bung. (Provep 20:1; Efesus 5:18) Sapos tupela i makim olsem bai i gat musik o danis samting, ol i mas mekim olgeta samting bilong givim ona long Jehova. Tupela Kristen marit i mas tingting strong long pasin bilong ol long pas gut wantaim God na wantaim narapela narapela na i no long weding de tasol.—Provep 18:22; bilong kisim sampela tingting moa, lukim Wastaua bilong Oktoba 15, 2006, pes 18-31.

▸ Sapta 13, paragraf 18

Yumi laik mekim ol gutpela disisen em ol stiatok bilong Baibel i as bilong en. Olsem, ating poroman marit husat i no Witnes Bilong Jehova i invaitim poroman marit Kristen bilong em i go long wanpela kaikai wantaim ol famili long wanpela bikpela de bilong dispela graun. Sapos dispela samting i painim yu, bai yu mekim wanem? Sapos maus bilong bel bilong yu i orait long go, yu ken eksplenim long poroman marit olsem, sapos ol kastam haiden i insait long dispela kaikai, yu no inap insait long ol dispela kastam. Yu mas tingim tu olsem sapos yu go long dispela kaikai, dispela bai pundaunim ol narapela o nogat.—1 Korin 8:9; 10:23, 24.

O ating bos bilong yu i givim yu bonus long taim bilong Krismas o Nuyia samting. Bai yu sakim dispela bonus? Ating i no olsem. Disisen bilong yu long ekseptim dispela bonus o nogat bai dipen long tingting bos i gat long dispela bonus. Em i tingim bonus olsem hap bilong dispela selebresen? O em i givim bonus bilong soim tenkyu bilong em? Taim yu skelim ol dispela askim na ol narapela samting, yu ken wokim disisen long ekseptim bonus o nogat.

Narapela samting tu i olsem, ating wanpela i givim yu presen long taim bilong Krismas o Nuyia samting na tok: “Mi save yu no selebretim Krismas o Nuyia, tasol mi laik yu kisim dispela presen.” Ating em i mekim gutpela pasin tasol. Tasol i gat risen long yu ting olsem em i laik traim bilip bilong yu o em i laik yu insait long dispela selebresen? Bihain long yu skelim dispela, yu yet i ken mekim disisen long ekseptim dispela presen o nogat. Long olgeta disisen yumi mekim, yumi laik maus bilong bel i stap stret na yumi stap gut long Jehova.—Aposel 23:1.

▸ Sapta 13, paragraf 22

Planti taim, taim ol man i stretim ol tok pait hariap na mekim wantaim bel isi, hevi i no save go bikpela. (Matyu 5:23-26) Long olgeta Kristen, namba wan samting ol i mas mekim em givim glori long Jehova na strongim pasin wanbel long kongrigesen.—Jon 13:34, 35; 1 Korin 13:4, 5.

Sapos ol Kristen i tok pait long ol samting bilong wok bisnis, orait ol i mas traim long stretim hevi na ol i no kisim narapela narapela i go long kot. Wan Korin 6:1-8 i kamapim tok kaunsel bilong aposel Pol long pasin bilong ol Kristen long kisim narapela narapela i go long kot. Dispela pasin inap bringim nem nogut long Jehova na kongrigesen. Long Matyu 18:15-17, i gat 3-pela samting ol Kristen i mas mekim bilong stretim ol bikpela hevi, olsem taim wanpela i sutim tok long narapela i bagarapim gutnem bilong em o i giaman na stilim mani. (1) Pastaim ol i mas traim long stretim hevi namel long ol yet. (2) Sapos dispela i no wok, ol i ken askim wanpela o tupela strongpela Kristen long kongrigesen long helpim ol. (3) Na sapos i gat wok long ol elda i harim, orait ol i ken tokim lain elda bilong kongrigesen long stretim. Sapos hevi i go bikpela long mak we ol elda i mas kam insait, orait ol elda bai yusim ol stiatok bilong Baibel long helpim olgeta i insait long dispela hevi long kamap wanbel. Sapos sampela insait long dispela hevi i no laik bihainim ol lo bilong Baibel, orait ol kongrigesen elda i ken karimaut disisen bilong kot bilong kongrigesen.

I gat sampela samting we ol brata i mas go long kot bilong stretim, ating long sait bilong divos, kastodi bilong pikinini, meintenens mani bilong pikinini, insurens kompensesen, bisnis i benkrap, o wil. Sapos Kristen i yusim kot long stretim ol dispela hevi long pasin isi, orait em i no kalapim tok kaunsel bilong Pol.

Sapos wanpela bikpela rong i kamap olsem reip, bagarapim pikinini, paitim man na em i kisim bagarap, stilim bikpela mani samting, o kilim man i dai, orait Kristen husat i ripotim dispela rong long ol polis, em i no kalapim tok kaunsel bilong Pol.

▸ Sapta 14, paragraf 14

Kirap long gaden Iden na i kam, Satan i wok long traim long giamanim ol manmeri. (Stat 3:1-6; Revelesen 12:9) Em i save sapos em i paulim tingting bilong yumi, em inap stiaim yumi long mekim ol pasin nogut. (2 Korin 4:4; Jems 1:14, 15) Em i yusim wok politik, lotu, wok bisnis, amamas, ediukesen, na planti ol narapela samting bilong strongim ol tingting bilong em na mekim ol i luk olsem i no gat rong long en.—Jon 14:30; 1 Jon 5:19.

Satan i save taim bilong em long giamanim ol manmeri i sot pinis. Olsem na em i mekim olgeta samting bilong giamanim planti manmeri moa. Moa yet, em i laik giamanim ol manmeri i lotuim Jehova. (Revelesen 12:12) Sapos yumi no was gut, isi isi Devil inap paulim tingting bilong yumi. (1 Korin 10:12) Eksampel, Jehova i laik bai marit i mas i stap oltaim. (Matyu 19:5, 6, 9) Tasol planti man long nau i tingim marit olsem wanpela kontrak nating we i isi long brukim. Planti muvi na televisen program i strongim tu dispela tingting. Yumi mas wok strong na bai yumi no ken larim ol tingting bilong dispela graun long marit i paulim yumi.

Narapela rot Satan i yusim long giamanim yumi, em i strongim dispela tingting olsem man i mas bosim em yet. (2 Timoti 3:4) Sapos yumi no was gut, yumi inap kisim pasin bilong i no rispek long wok bos bilong ol man em Jehova i makim. Eksampel, wanpela brata inap kirap long sakim ol tok em ol elda long kongrigesen i givim bilong stiaim em. (Hibru 12:5) O ating wanpela sista i stat long kwestenim arensmen bilong Jehova long wok bos insait long famili.—1 Korin 11:3.

Yumi mas wok strong long no ken larim Devil i stiaim tingting bilong yumi. Yumi laik bihainim tingting bilong Jehova na oltaim putim ‘tingting bilong yumi i stap long ol samting bilong ples antap.’—Kolosi 3:2; 2 Korin 2:11.

▸ Sapta 16 paragraf 9

Yumi olgeta i gat laik long stap helti na kisim bes tritmen taim yumi sik. (Aisaia 38:21; Mak 5:25, 26; Luk 10:34) Long nau, i gat kain kain medikal tritmen em ol dokta na ol narapela inap givim. Taim yumi laik makim wanem medikal tritmen yumi bai kisim, em i bikpela samting long yumi bihainim ol stiatok bilong Baibel. Yumi mas tingim olsem Kingdom Bilong God tasol bai oraitim sik bilong yumi inap oltaim oltaim. Yumi no laik putim tingting tasol long helt bilong yumi na yumi no tingim lotu bilong yumi long Jehova.—Aisaia 33:24; 1 Timoti 4:16.

Yumi mas was gut na sakim ol tritmen we i luk olsem ol i yusim pawa bilong ol dimon. (Lo 18:10-12; Aisaia 1:13) So paslain long yumi ekseptim wanpela tritmen o marasin, yumi mas mekim olgeta samting bilong painimaut as bilong dispela tritmen, na dispela tritmen i sapotim wanem kain tingting. (Provep 14:15) Yumi no ken lusim tingting olsem Satan i laik trikim yumi bambai yumi insait long wok bilong ol dimon. Sapos yumi saspek olsem wanpela tritmen i gat koneksen long ol dimon, i gutpela moa long yumi sakim.—1 Pita 5:8.

▸ Sapta 16, paragraf 18