Tanrı Harekete Geçtiğinde Siz Kurtulacak mısınız?
“O günler kısaltılmamış olsaydı, hiç bir adam kurtulmazdı; fakat seçilmiş olanlar uğrunda o günler kısaltılacaktır.”—MATTA 24:22.
1, 2. (a) Geleceğimizle ilgilenmemiz neden doğaldır? (b) Hangi önemli soruların sorulmasına bu doğal ilgi yol açmış olabilir?
KENDİNİZLE ne derece ilgileniyorsunuz? Bugün birçok kimse bencilliğe varan ölçüde, kendisiyle aşırı ilgilenir. Bununla birlikte, Mukaddes Kitap bizi etkileyen şeylerle uygun şekilde ilgilenmemizi mahkûm etmez. (Efesoslular 5:33) Bu, geleceğimizle ilgilenmemizi de kapsar. Öyleyse geleceğin neler getireceğini bilmek istemeniz doğaldır. Siz bununla ilgileniyor musunuz?
2 İsa’nın resullerinin de geleceklerine bu tür bir ilgi gösterdiklerinden emin olabiliriz. (Matta 19:27) Onlardan dördünün İsa ile Zeytinlik Dağındayken şu soruyu sormalarının nedenlerinden biri de herhalde buydu: “Bu şeyler ne zaman olacak? ve bütün bu şeyler tamam olmak üzre iken, alâmet ne olacak?” (Markos 13:4) İsa geleceğe karşı duyulan bu doğal ilgiyi—onlarınkini ve bizimkini— gözardı etmedi. Takipçilerinin ilerdeki olaylardan nasıl etkileneceğini ve nihai sonucun ne olacağını tekrar tekrar açıkladı.
3. İsa’nın yanıtıyla zamanımız arasında neden bağlantı kuruyoruz?
3 İsa verdiği yanıtla, büyük çaptaki gerçekleşmesi bizim zamanımızda olan bir peygamberlikte bulundu. Bunu dünya savaşlarından ve yüzyılımızda çıkan başka çatışmalardan, sayısız cana mal olan depremlerden, hastalık ve ölüme yol açan kıtlıklardan, ayrıca 1918’deki İspanyol gribi salgınından günümüzdeki AIDS belasına kadar çeşitli vebalardan görebiliriz. Bununla birlikte, İsa’nın yanıtının büyük bir kısmı, Yeruşalim’in MS 70’te Romalılar tarafından harap edilmesiyle sonuçlanan olaylar ve bu yıkım sırasında gerçekleşti. İsa öğrencilerine şu uyarıda bulundu: “Kendinizi sakının; sizi meclislere verecekler, havralarda dövüleceksiniz; ve benim yüzümden onlara şehadet olsun diye valiler ve kırallar önünde durdurulacaksınız.”—Markos 13:9.
İsa’nın Önceden Bildirdikleri ve Gerçekleşmesi
4. İsa’nın yanıtında bulunan bazı uyarılar nelerdir?
4 İsa öğrencilerine başkalarının kendilerine nasıl davranacağını önceden bildirmekle kalmadı. Onların da nasıl davranmaları gerektiğiyle ilgili uyarıda bulundu. Örneğin şöyle dedi: “Harap edici mekruh şeyin lâyık olmıyan yerde dikildiğini gördüğünüz zaman (okuyan anlasın), o vakit Yahudiyede olanlar dağlara kaçsınlar.” (Markos 13:14) Luka 21:20’deki paralel kayıt da şunları der: “Yeruşalimi ordularla kuşatılmış gördüğünüz zaman.” İlk gerçekleşmede bu sözlerin doğruluğu nasıl görüldü?
5. MS 66’da Yahudiye’deki Yahudi toplumu içinde neler oldu?
5 The International Standard Bible Encyclopedia (1982) şunları anlatır: “Yahudiler Roma denetimi altında giderek huzursuz hale geliyordu ve maliye memurları günden güne daha zorba, acımasız oluyor ve dürüstlükten uzaklaşıyorlardı. MS 66’da açık isyan patladı. . . . . Zelotlar Massada’yı ele geçirip ardından Menahem’in liderliğinde Yeruşalim’e yürüyünce savaş başladı. O sırada, valinin bulunduğu kent olan Kayseriye’de Yahudiler kılıçtan geçirildi ve bu vahşetin haberi bütün ülkeye yayıldı. Yeni sikkelerin üzerine isyanın 1. Yılından 5. Yılına dek ibareler oyuldu.”
6. Yahudilerin isyanı Roma’nın hangi karşılığı vermesine yol açtı?
6 Cestius Gallus’un komutasındaki Roma’nın On İkinci Lejyonu Suriye’den yürüyüşe geçerek Galile ve Yahudiye’yi yakıp yıktı ve sonra başkente saldırdı, hatta ‘mukaddes şehir Yeruşalim’in’ yukarı kesimini işgal etti. (Nehemya 11:1; Matta 4:5; 5:35; 27:53) The Roman Siege of Jerusalem adlı ciltte gelişmeler özetlenip şunlar söyleniyor: “Beş gün boyunca surlara tırmanmaya yeltenen Romalılar tekrar tekrar püskürtüldüler. Sonunda, tutuldukları gülle yağmuruna yenik düşen savunmacılar teslim oldular. Roma askerleri bir Testudo oluşturarak—kalkanları başlarının üzerinde tutup kendilerini koruma yöntemiyle—surların altını oydular ve kapıyı tutuşturmaya kalktılar. Savunmacılar müthiş bir paniğe kapıldılar.” Kentin içindeki İsa’nın takipçileri onun sözlerini hatırlayıp mekruh şeyin mukaddes yerde durduğunu fark edebilirlerdi.a Fakat kent kuşatılmışken onlar nasıl İsa’nın öğüdüne uyup kaçabileceklerdi?
7. Romalılar MS 66’da zafere iyice yaklaşmışken ne yaptılar?
7 Tarihçi Flavius Josephus şunları anlatıyor: “Ne kuşatılmış olanların umutsuzluğundan ne de halkın duygularından haberi olan Cestius [Gallus] aniden askerlerini durdurdu ve hiçbir terslikle karşılaşmadığı halde zaferden vazgeçip her türlü mantığa aykırı biçimde Kentten çekildi.” (The Jewish War, II. 540 [xix, 7]) Gallus neden geri çekildi? Nedeni ne olursa olsun, geri çekilmesi, takipçilerine İsa’nın emrine itaat edip dağlara kaçarak güvenliğe kavuşma olanağı verdi.
8. Roma’nın Yeruşalim’e yönelik girişiminin ikinci evresinde neler oldu ve sağ kalanların başına neler geldi?
8 İtaat hayat kurtardı. Çok geçmeden Romalılar isyanı bastırmak üzere harekete geçtiler. General Titus’un komutasında yapılan sefer, MS 70 yılının Nisanından Ağustosuna kadar süren Yeruşalim kuşatmasıyla doruğa vardı. Josephus’un Yahudilerin başına gelenler hakkında anlattıklarını okumak insanın kanını dondurur. Romalılar tarafından savaşta öldürülenlerin yanı sıra, diğer Yahudiler rakip Yahudi çeteler tarafından kılıçtan geçirildi ve açlık yamyamlığa yol açtı. Roma zafer kazanana kadar 1.100.000 Yahudi ölmüştü.b Sağ kalan 97.000 kişiden bir kısmı hemen idam edildi; diğerleriyse köle edildi. Josephus şunları söylüyor: “On yedi yaşın üstündekiler zincire vurulup Mısır’a kürek cezasına gönderildi; çok sayıda kişi de Titus tarafından tiyatrolarda kılıçlanmak ya da vahşi hayvanlara öldürtülmek üzere eyaletlere verildi.” Sonlarının kararlaştırıldığı bu dönemde bile, tutukluların 11.000’i açlıktan öldü.
9. İsa’nın takipçilerinin sonu neden Yahudilerinki gibi olmadı, fakat hangi sorular yanıt bekliyor?
9 İsa’nın takipçileri, Efendilerinin uyarısını dinleyip Roma ordusu dönmeden önce kentten kaçmış olduklarından minnettarlık duyabildiler. Böylece onlar Yeruşalim’in yaşadığı, İsa’nın ‘dünyanın başlangıcından şimdiye kadar olmamış ve hiç olmayacak büyük sıkıntı’ diye adlandırdığı olaydan kurtuldular. (Matta 24:21) İsa sözlerine şunları ekledi: “O günler kısaltılmamış olsaydı, hiç bir adam kurtulmazdı; fakat seçilmiş olanlar uğrunda o günler kısaltılacaktır.” (Matta 24:22) Bu sözler o zaman ne anlama geldi ve şimdi ne anlama geliyor?
10. Matta 24:22’yi daha önce nasıl açıklıyorduk?
10 Geçmişte, ‘kurtulacak adamlar’ ifadesiyle MS 70’te Yeruşalim üzerine gelen sıkıntıda sağ kalan Yahudilere değinildiği açıklanmıştı. İsa’nın takipçileri zaten kaçmış olduklarından Tanrı Romalıların hızlı bir yıkım gerçekleştirmesine izin verebilmişti. Başka sözlerle, ‘seçilmiş olanların’ tehlike alanının dışında bulunmaları nedeniyle, bazı Yahudi ‘adamların’ kurtulabilmesine olanak sağlayarak sıkıntının günleri kısaltılabilmişti. Sağ kalan Yahudilerin, günümüzde yaklaşan büyük sıkıntıda hayatta kalacakları temsil ettiği düşünülüyordu.—Vahiy 7:14.
11. Matta 24:22 ile ilgili açıklamanın yeniden gözden geçirilmesi gerektiği izlenimi neden doğuyor?
11 Fakat acaba bu açıklama MS 70’te olanlara uyuyor mu? İsa ‘adamların’ sıkıntıdan ‘kurtulacağını’ söyledi. Yıkımda sağ kalıp da kısa bir süre sonra binlercesi açlıktan ölen ya da tiyatrolarda öldürülen 97.000 kişinin durumunu anlatmak için “kurtulma” sözcüğünü kullanır mıydınız? Josephus Kayseriye’deki bir tiyatro hakkında şunları söyler: “Vahşi canavarlarla boğuşurken veya birbirleriyle dövüşürken ölen ya da canlı canlı yakılanların sayısı 2.500’den fazlaydı.” Kuşatmada öldürülmedilerse de, onların ‘kurtulmuş’ oldukları söylenemez. İsa onları yaklaşan ‘büyük sıkıntıda’ sağ kalacak mutlu kimselerle bir tutmuş olabilir mi?
Adamlar Kurtuldu—Nasıl?
12. Birinci yüzyılda Tanrı’nın ilgilendiği “seçilmiş olanlar” kimlerdi?
12 MS 70’te, Tanrı bedeni Yahudilere artık seçilmiş kavmi gözüyle bakmıyordu. İsa, Tanrı’nın bu milleti reddetmiş olduğunu ve başkentinin, mabedinin ve tapınma sisteminin yıkılmasına izin vereceğini gösterdi. (Matta 23:37–24:2) Tanrı yeni bir millet, ruhi İsraili seçti. (Resullerin İşleri 15:14; Romalılar 2:28, 29; Galatyalılar 6:16) Bu yeni millet, her milletten seçilen kadın ve erkeklerden oluştu ve mukaddes ruhla meshedildi. (Matta 24:14; Yuhanna 15:19; Resullerin İşleri 10:1, 2, 34, 35, 44, 45) Cestius Gallus’un saldırısından birkaç yıl önce Petrus, ‘Baba Allah’ın ezeli ilmine göre, ruhun takdisile, seçilmiş olanlara’ yazdı. Bu meshedilmiş olanlar “seçme nesil, mülûkâne kâhinlik, mukaddes millet” idiler. (I. Petrus 1:1, 2; 2:9) Tanrı, bu seçilmiş olanları İsa ile birlikte hüküm sürmeleri için göğe alacaktı.—Koloseliler 1:1, 2; 3:12; Titus 1:1; Vahiy 17:14.
13. İsa’nın Matta 24:22’deki sözleri başka nasıl okunabilir?
13 İsa “seçilmiş olanlar uğrunda” sıkıntı günlerinin kısaltılacağını önceden bildirdiğinden, seçilmiş olanların bu şekilde tanıtılması yararlıdır. “Uğrunda” sözcüğüyle karşılanan Yunanca sözcük, “yararına” ya da “için” diye de tercüme edilebilir. (Markos 2:27; Yuhanna 12:30; I. Korintoslular 8:11; 9:10, 23; II. Timoteos 2:10; Vahiy 2:3) Böylece İsa, ‘o günler kısaltılmasa, hiçbir adam kurtulmaz, fakat seçilmiş olanlar için o günler kısaltılacaktır’ da diyebilirdi.c (Matta 24:22) İsa’nın Yeruşalim’de kapana kıstırılan seçilmiş takipçilerinin yararına veya onlar “için” bir şey oldu mu?
14. Roma ordusu MS 66’da Yeruşalim’den aniden geri çekildiğinde ‘adamlar’ nasıl kurtuldu?
14 Romalıların MS 66’da ülke topraklarından geçip Yeruşalim’in yukarı kesimini işgal ettiklerini ve surların altını oymaya başladıklarını hatırlayacaksınız. Josephus şu yorumda bulunuyor: “Kuşatmayı birazcık daha sürdürseydi, Kenti bir hamlede ele geçirebilirdi.” Kendinize şunu sorun: ‘Güçlü Roma ordusu neden seferden ansızın vazgeçip “her türlü mantığa aykırı biçimde” geri çekilsin?’ Askerlik tarihi yorumunda uzman olan Rupert Furneaux şu açıklamayı yapıyor: “Hiçbir tarihçi, Gallus’un verdiği garip ve feci karar için akla uygun bir neden ileri sürmeyi başaramadı.” Nedeni ne olursa olsun, sonuçta sıkıntı kısaltıldı. Romalılar geri çekildi ve giderlerken Yahudiler onlara şiddetle saldırdı. Kapana kıstırılmış durumdaki meshedilmiş ‘seçilmiş olanlar’ için ne denebilir? Kuşatmanın kaldırılması, onların sıkıntı sırasında kendilerini tehdit eden her katliamdan kurtulmaları anlamına geldi. Bu nedenle, MS 66’daki sıkıntının kısaltılmasından yararlanan İsa’nın bu takipçileri Matta 24:22’de sözü edilen kurtulan ‘adamlardı.’
Geleceğiniz Ne Getirecek?
15. Matta’nın 24. babının özellikle bizim günlerimizi ilgilendirdiğini neden söyleyebiliriz?
15 Bir kimse, ‘İsa’nın sözleriyle ilgili böyle netleşmiş bir anlayış neden özellikle beni ilgilendirsin?’ diye sorabilir. İsa’nın peygamberliğinin MS 70’e doğru ve o yılda olanlardan daha büyük bir gerçekleşmesi olacağı sonucuna varmak için yeterli neden var.d (Matta 24:7; Luka 21:10, 11; Vahiy 6:2-8 ile karşılaştırın.) Yehova’nın Şahitleri, zamanımızda yerine gelen büyük gerçekleşmenin, yakın gelecekte geniş çapta bir “büyük sıkıntı” bekleyebileceğimizi kanıtladığını yıllardır vaaz ediyorlar. Bu sıkıntı sırasında, Matta 24:22’deki peygamberlik niteliğindeki sözler nasıl gerçekleşecek?
16. Vahiy yaklaşan büyük sıkıntı hakkında hangi teşvik edici gerçeği söyler?
16 Yeruşalim üzerine gelen sıkıntıdan yaklaşık yirmi yıl sonra, resul Yuhanna Vahiy kitabını yazdı. Büyük sıkıntının ilerde geleceğini doğruladı. Bizi kişisel olarak etkileyecek şeylerle ilgilendiğimizden, Vahiy’in yaklaşan bu büyük sıkıntı boyunca bazı ‘adamların’ hayatta kalacağıyla ilgili peygamberlik niteliğinde bir güvence verdiğini bilmek bizi rahatlatabilir. Yuhanna, ‘her milletten ve sıptlardan ve kavmlardan ve dillerden büyük kalabalığın’ oluşacağını önceden bildirdi. Bunlar kimlerdir? Gökten bir ses şu cevabı veriyor: “Bunlar o büyük sıkıntıdan gelenlerdir.” (Vahiy 7:9, 14) Evet, onlar hayatta kalacaklar! Vahiy, aynı zamanda yaklaşan büyük sıkıntıda olayların nasıl gelişeceğine ve Matta 24:22’nin nasıl gerçekleşeceğine ilişkin de bize anlayış veriyor.
17. Büyük sıkıntının başlangıç evresinde neler olacak?
17 Bu sıkıntının başlangıç evresinde, “Büyük Babil” diye adlandırılan sembolik fahişeye saldırılacak. (Vahiy 14:8; 17:1, 2) Bu fahişe sahte dinin dünya imparatorluğunu temsil eder ve Hıristiyan âlemi onun en kınanacak kısmıdır. Vahiy 17:16-18’deki sözlere göre, Tanrı siyasal unsurların yüreğine bu sembolik fahişeye saldırma düşüncesini koyacak.e Bu saldırının, Tanrı’nın meshedilmiş ‘seçilmiş olanlarına’ ve arkadaşları olan ‘büyük kalabalığa’ nasıl gözükeceğini düşünün. Dine yapılan bu yıkıcı saldırı ilerledikçe, Yehova’nın kavmini de dahil tüm dinsel teşkilatları ortadan kaldıracakmış gibi bir görünüm alabilir.
18. Büyük sıkıntının başlangıç kısmında neden hiçbir “adam” kurtulmayacakmış gibi görünebilir?
18 İşte bu sırada İsa’nın Matta 24:22’deki sözleri geniş çapta gerçekleşecek. Geçmişte Yeruşalim’de seçilmiş olanların tehlikede görünmesi gibi, günümüzde de Yehova’nın hizmetçileri dine yapılan saldırıda ortadan kaldırılma tehlikesi içindeymiş, sanki bu saldırı Tanrı’nın kavmindeki tüm ‘adamları’ yok edecekmiş gibi görünebilir. Oysa geçmişte, MS 66’da olanları aklımızda tutalım. Romalıların yarattığı sıkıntı, Tanrı’nın meshedilmiş seçilmiş olanlarına kaçıp hayatta kalmak üzere yeterli fırsatı tanıyacak kadar kısaltıldı. Bu nedenle, dine yapılan yıkıcı saldırının hakiki tapınmada yer alanların küresel cemaatini kırıp geçirmesine izin verilmeyeceğine güvenebiliriz. Bu saldırı, sanki “bir günde” olacakmış gibi çabucak olup bitecek. Oysa bu saldırı, Tanrı’nın kavminin ‘kurtulabilmesi’ için herhangi bir şekilde kısaltılacak ve böylece, amacına tümüyle ulaşmasına izin verilmeyecek.—Vahiy 18:8.
19. (a) Büyük sıkıntının ilk kısmından sonra hangi şey açıkça görülecek? (b) Bu neye yol açacak?
19 İblis Şeytan’ın yerdeki teşkilatının diğer unsurları, eski dinsel metresleriyle biten ilişkilerinin yasını tutarak bundan sonra bir süre daha var olmaya devam edecek. (Vahiy 18:9-19) Bir noktada, Tanrı’nın hakiki hizmetçilerinin ‘duvarsız köyler diyarında emniyette oturarak’ kalmış olması ve kolay bir av gibi görünmesi dikkatlerini çekecek. Saldırganlar için ne büyük sürpriz! Tanrı, hizmetçilerine karşı gerçek tehlike veya tehdit oluşturan bu saldırıya karşılık vererek, büyük sıkıntının en son kısmında düşmanlarına hükmetmek üzere kalkacak.—Hezekiel 38:10-12, 14, 18-23.
20. Büyük sıkıntının ikinci evresi Tanrı’nın kavmini neden tehlikeye sokmayacak?
20 Büyük sıkıntının bu ikinci evresi, Romalıların MS 70’teki ikinci saldırısında Yeruşalim ve içindekilerin başına gelenlere paralel olacak. Onun ‘dünyanın başlangıcından şimdiye kadar olmamış ve hiç olmayacak bir büyük sıkıntı’ olduğu görülecek. (Matta 24:21) Bununla birlikte, Tanrı’nın seçilmiş olanlarının ve arkadaşlarının öldürülme riski altında olmayıp tehlike alanında bulunmayacağı konusunda içimiz rahat olabilir. O zaman coğrafi bir yere kaçmak zorunda olmayacaklar. Birinci yüzyılda Yeruşalim’deki İsa’nın takipçileri o kentten Erden’in karşısındaki Pella gibi, dağlık bir bölgeye kaçabilmişlerdi. Oysa gelecekte, Tanrı’nın sadık Şahitleri kürenin her tarafında oturacaklarından güvenlikte olmaları ve korunmaları coğrafi bir yere bağlı olmayacak.
21. Nihai savaşta kim savaşacak ve sonuç ne olacak?
21 Yıkım Roma ordularından ya da başka bir insan gücünden gelmeyecek. Bunun yerine, Vahiy kitabı infaz güçlerinin gökten geleceğini gösteriyor. Evet, büyük sıkıntının bu son kısmı insanlardan oluşan herhangi bir ordu tarafından değil, “Allahın Kelâmı” diye adlandırılan Kral İsa Mesih tarafından gerçekleştirilecek ve diriltilen meshedilmiş kimseler de içinde olmak üzere ‘gökteki ordular’ ona yardım edecekler. ‘Kralların Kralı ve rablerin Rabbi’ Romalıların MS 70’te yaptığından çok daha kapsamlı bir infaz gerçekleştirecek. Bu infazda Tanrı’ya muhalif bütün insanlar—krallar, komutanlar, özgürler ve köleler, küçükler ve büyükler—ortadan kaldırılacak. Şeytan’ın dünyasındaki insan teşkilatlarının sonu gelecek.—Vahiy 2:26, 27; 17:14; 19:11-21; I. Yuhanna 5:19.
22. Başka hangi anlamda da ‘adamlar’ kurtulacak?
22 Sıkıntının birinci kısmında, Büyük Babil aniden ve tümüyle yıkılırken hem meshedilmiş artakalandan hem de ‘büyük kalabalıktan’ ‘adamların’ zaten kurtulmuş olacağını anımsayın. Benzer şekilde, Yehova’nın tarafına kaçmış olan ‘adamlar’ sıkıntının son kısmında da kurtulacak. Bununla MS 70’te isyankâr Yahudilerin sonu arasında ne büyük tezat olacak!
23. Hayatta kalan ‘adamlar’ neyi özlemle bekleyebilir?
23 Hem kendi geleceğiniz hem de sevdiklerinizin geleceğiyle ilgili olanakları düşünerek, Vahiy 7:16, 17’deki vaade dikkat edin: “Artık acıkmıyacaklar ve artık susamıyacaklar; ve ne güneş, ne de bir sıcaklık onlara vurmıyacaktır; çünkü tahtın ortasında olan Kuzu onları güdecek, ve hayat sularının pınarlarına onları götürecek; ve Allah gözlerinden bütün gözyaşlarını silecektir.” Kuşkusuz, bu gerçekten harikulade bir anlamda sonsuza dek ‘kurtulmak’ demektir.
[Dipnotlar]
b Josephus şunları der: “Titus [Yeruşalim’e] girerken, kentin gücü karşısında hayretler içinde kaldı . . . . Şöyle haykırdı: ‘Tanrı bizim tarafımızda; Yahudileri bu kalelerden alaşağı eden Tanrı’dır; aksi halde böyle kulelere karşı insan eli veya aleti ne yapabilirdi?’”
c Şem-Tob’un Matta 24:22 ayetinde “uğruna, yararına, için” anlamlarına gelen İbranice avurʹ sözcüğünün kullanılması ilginçtir.—Önceki makaleye, 13. sayfaya bakın.
d 15 Mart 1994 tarihli Kule dergisinin 11, 12. sayfalarına ve İsa’nın Matta 24. bapta, Markos 13. bapta ve Luka 21. baptaki peygamberlik niteliği taşıyan yanıtını paralel sütunlara koyan 14, 15. sayfalardaki tabloya bakın.
e Yehova’nın Şahitleri tarafından 1988’de yayımlanan Revelation—Its Grand Climax At Hand! kitabının 235-258 sayfalarına bakın.
Nasıl Yanıtlayacaksınız?
◻ Roma ordusunun Yeruşalim’e saldırısının hangi iki evresi oldu?
◻ Matta 24:22’de sözü edilen ‘adamların’ MS 70’te sağ kalan 97.000 Yahudi’den oluştuğu neden söylenemez?
◻ Yeruşalim’in sıkıntı günleri nasıl kısaltıldı, böylece ‘adamlar’ nasıl kurtuldu?
◻ Yaklaşan büyük sıkıntıda günler nasıl kısaltılacak ve ‘adamlar’ kurtulacak?
[Sayfa 16’daki resim]
İsyandan sonra basılan Yahudi sikkesi. Özerkliklerinin ikinci yılı olan MS 67’yi kasteden, İbrani harfleriyle yazılmış “Yıl iki” ibaresi
[Tanıtım notu]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Sayfa 17’deki resim]
MS 71’de basılan Roma sikkesi. Solda bir Romalı asker; sağda ağlayan bir Yahudi kadın. “IVDAEA CAPTA” “Tutsak Yahudiye” anlamına geliyor
[Tanıtım notu]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.