Ndzima Ya Vumakumembirhi-nhungu
Ku Pfuxetiwa Ka Paradeyisi!
1. Ha yini vukhongeri byo tala byi vulavula hi ntshembo wo hanya eparadeyisini?
“HI NTUMBULUKO vanhu va yi navela paradeyisi. Ku navela ka vona ku nga va kukulu swinene. Ndlela leyi vanhu va vukhongeri byo hambana-hambana va hanyaka ha yona yi kombisa leswaku va yi navela paradeyisi.” Sweswo swi vuriwa hi The Encyclopedia of Religion. Ku navela koloko i ka ntumbuluko, tanihi leswi Bibele yi hi byelaka leswaku vutomi byi sungule eParadeyisini—ntanga wo saseka lowu nga riki na mavabyi ni rifu. (Genesa 2:8-15) A swi hlamarisi leswi vukhongeri byo tala bya misava byi vulavulaka hi ntshembo wo hanya eparadeyisini yo karhi enkarhini lowu taka.
2. Hi nga wu kuma kwihi ntshembo wa ntiyiso wa Paradeyisi ya nkarhi lowu taka?
2 Eka tindzimana to tala ta Bibele, hi hlaya hi ta ntshembo wa ntiyiso wa Paradeyisi ya nkarhi lowu taka. (Esaya 51:3) Hi xikombiso, xiphemu xa vuprofeta bya Esaya lexi tsariweke eka ndzima 35 xi hlamusela ku hundzuriwa ka mananga ma fana ni ntanga ni masimu lama humesaka ntshovelo lowunene. Lava feke mahlo va ta tlhela va vona, timbheveve ti ta kota ku vulavula ni lava feke tindleve va ta kota ku twa. EParadeyisini leyi leyi tshembisiweke, xirilo ni ku kolola a swi nge he vi kona, leswi vulaka leswaku ni rifu ri ta va ri nga ha ri kona. Kunene i xitshembiso xo hlamarisa! Xana marito lawa hi fanele hi ma twisisa njhani? Xana ma hi nyika ntshembo namuntlha? Ku kambisisa ndzima leyi ya Esaya swi ta hi nyika tinhlamulo ta swivutiso leswi.
Ku Tsaka Ka Tiko Leri Seleke Ri Ri Rhumbi
3. Hi ku ya hi vuprofeta bya Esaya, xana tiko ri ta hundzuriwa hi ndlela yihi?
3 Xitshembiso xa Esaya lexi huhuteriweke xa Paradeyisi leyi pfuxetiweke xi sungula hi marito lawa: “Mananga ni ndhawu leyi nga riki na mati swi ta khana, ni timbala ta le kwandzasini ti ta tsaka, ti rhumbuka kukota safroni. Kunene ti ta rhumbuka, ti ta tsaka hi ntsako ni ku ba nkulungwana. Ku vangama ka Lebanoni ku ta nyikiwa wona, ku vangama ka Karimeli ni ka Saroni. Ku ta va ni lava nga ta vona ku vangama ka Yehovha, ku tlakuka ka Xikwembu xa hina.”—Esaya 35:1, 2.
4. Xana tiko ra Vayuda ri fane ni mananga rini naswona hi ndlela yihi?
4 Esaya u tsale marito lawa kwalomu ka lembe ra 732 B.C.E. Malembe ya kwalomu ka 125 lama landzeleke, Vababilona va lovise muti wa Yerusalema kutani vanhu va tiko ra Yuda va yisiwa evukhumbini. Tiko ra rikwavo ri sale ri nga ri na muaki, ri ri rhumbi. (2 Tihosi 25:8-11, 21-26) Hi ndlela leyi, ku hetiseke xitsundzuxo xa Yehovha xa leswaku loko vanhu va Israyele va nga tshembeki a va ta yisiwa evukhumbini. (Deteronoma 28:15, 36, 37; 1 Tihosi 9:6-8) Loko Vaheveru va hundzuke makhumbi etikweni rimbe, masimu ya vona lawa a ma cheletiwa kahle swin’we ni masimu ya mihandzu, swi sale swi nga hlakuriwi ku ringana malembe ya 70 kutani swi fane ni mananga.—Esaya 64:10; Yeremiya 4:23-27; 9:10-12.
5. (a) Xana swiyimo swo fana ni paradeyisi swi pfuxetiwe njhani etikweni? (b) Xana vanhu va vone “ku vangama ka Yehovha” hi ndlela yihi?
5 Hambiswiritano, vuprofeta bya Esaya byi vule leswaku tiko leri a ri nga ta tshama ri ri rhumbi hi masiku. A ri ta pfuxetiwa ri va paradeyisi ya xiviri. “Ku vangama ka Lebanoni” ni “ku vangama ka Karimeli ni ka Saroni” ku ta nyikiwa rona.a Njhani? Loko Vayuda va vuyile evukhumbini, va tlhele va kota ku rima ni ku cheleta masimu ya vona, kutani tiko ra vona ri sungule ku veka mihandzu ku fana ni le ku sunguleni. Ku dzuneka ku ye eka Yehovha hikwalaho ka sweswo. A ku ri ku rhandza ka yena leswaku Vayuda va tsakela xiyimo xexo xa paradeyisi kutani u va seketerile a tlhela a va katekisa. Vanhu va kote ku vona “ku vangama ka Yehovha, ku tlakuka ka Xikwembu xa [vona]” loko va vona leswi Yehovha a swi endlaka eku hundzuriweni ka tiko hi ndlela leyi hlamarisaka.
6. Hi kwihi ku hetiseka ka nkoka ka marito ya Esaya loku voniwaka?
6 Nilokoswiritano, marito ya Esaya ma hetiseka hi ndlela ya nkoka swinene, etikweni leri pfuxetiweke ra Israyele. Tiko ra Israyele a ri omile hi ndlela ya moya, a ri fana ni kwandzasi ku ringana malembe yo tala. Loko makhumbi ma ha ri eBabilona, vugandzeri byo tenga a byi siveriwile swinene. A ku ri hava tempele, ku nga ri na alitari kasi ni vaprista lava hleriweke a va nga ri kona. Switlhavelo swa siku ni siku swi kume ndzhuti swi yima. Endzhaku, Esaya u profete ku cinca ka xiyimo lexi. Hi ku rhangeriwa hi vavanuna vo fana na Zerubabele, Ezra na Nehemiya, vayimeri lava humaka eka tinyimba hinkwato ta 12 ta Israyele va tlhelele eYerusalema, va pfuxa tempele kutani va gandzela Yehovha va ntshunxekile. (Ezra 2:1, 2) Kunene leyi i paradeyisi ya moya!
Ku Pfurha Hi Moya
7, 8. Ha yini Vayuda lava nga makhumbi a va fanele va va ni langutelo lerinene, naswona marito ya Esaya ma va khutaze njhani?
7 Marito ya Esaya ndzima 35 ma kombisa ntsako. Muprofeta u twarise vumundzuku lebyi vangamaka etikweni leri hundzukeke. Ina, u vulavule hi ku khorwiseka ni hi ntiya-nhlana. Eka malembe-xidzana mambirhi lama landzeleke, loko va ri ekusuhi ni ku vuyeteriwa, Vayuda lava nga evukhumbini a va fanele va va ni ku khorwiseka ni ntiya-nhlana wolowo. Hi ku tirhisa Esaya, Yehovha u va khongotele hi ndlela ya vuprofeta a ku: “Tiyisani mavoko lama tsaneke, mi tiyisa ni matsolo lama gudlagudlaka. Byelani lava vilelaka embilwini mi ku: ‘Tiyani. Mi nga chavi. Maswivo! Xikwembu xa n’wina xi ta ta hi ku avanyisa, Xikwembu xi ta ta hi ku rihisa. Xona xi ta ta xi ta mi ponisa.’”—Esaya 35:3, 4.
8 Ku hela ka vukhumbi lebyi tekeke nkarhi wo leha, a ku ri nkarhi wo teka goza. Hosi Korexe wa Peresiya, loyi Yehovha a tirihiseleke ha yena eka tiko ra Babilona, u vule leswaku vugandzeri bya Yehovha byi ta pfuxetiwa eYerusalema. (2 Tikronika 36:22, 23) Mindyangu ya magidi ya Vaheveru a yi fanele yi hleleka leswaku yi teka riendzo leri nga ni khombo, yi suka eBabilona yi ya eYerusalema. Loko va fika kona, a va ta boheka ku dzima miako yo tshama eka yona leyi ringaneke ni ku lunghekela ntirho lowukulu wa ku pfuxeta tempele ni muti. Eka Vayuda van’wana lava a va ri eBabilona, swilo leswi hinkwaswo a swi tikomba swi ri ntirho lowukulu ngopfu. Hambiswiritano, a ku nga ri nkarhi wa ku hela matimba kumbe wa ku chava. Vayuda a va fanele va tiyisana, va tshembela eka Yehovha. U va nyike xitiyisekiso xa leswaku va ta ponisiwa.
9. Hi wihi ntshembo wo tsakisa lowu nyikiweke Vayuda lava vuyaka hi le vukhumbini?
9 Lava ntshunxiweke evukhumbini bya le Babilona a va ri ni xivangelo lexinene xa ku tsaka, hikuva a va ta va ni vumundzuku byo tsakisa loko va tlhelela eYerusalema. Esaya u profete a ku: “Hi nkarhi wolowo mahlo ya lava nga voniki ma ta pfuriwa, ni tindleve ta lava nga twiki ti ta pfuriwa. Hi nkarhi wolowo la khutaka u ta tlula kukota mhunti, ni ririmi ra la nga vulavuriki ri ta huwelela hi ku tsaka.”—Esaya 35:5, 6a.
10, 11. Eka Vayuda lava vuyaka, ha yini marito ya Esaya ma fanele ma vule swo karhi hi tlhelo ra moya, naswona a ma vula yini?
10 Swi le rivaleni leswaku Yehovha a a xi tsundzuka xiyimo xa moya xa vanhu vakwe. Va xupuriwile hi ku yisiwa evukhumbini malembe ya 70 hikwalaho ka ku gwineha ka vona eku sunguleni. Kambe, loko a va xupula, Yehovha a nga kalanga a va pfala mahlo, a va pfala tindleve, a va lamata kumbe ku va pfala milomu. Hikwalaho, ku vuyeteriwa ka tiko ra Israyele a ku nga lavi leswaku va horisiwa enyameni. Yehovha u vuyetele leswi a swi lahlekile, ku nga rihanyo ra moya.
11 Vayuda lava hundzukeke va hanyisiwile hileswi va tlheleke va endliwa va hluteka hi tlhelo ra moya—va kota ku tlhela va vona kahle hi tlhelo ra moya ni ku kota ku twa, ku yingisa ni ku vula rito ra Yehovha. Va swi lemukile leswaku va fanele va tshama va ri ekusuhi na Yehovha. Hi ku tikhoma ka vona lokunene, va ‘huwelele’ va dzunisa Xikwembu xa vona hi ku tsaka. Loyi a a ‘khuta’ u sungule ku hiseka ni ku gingiriteka evugandzerini bya Yehovha. Hi nga ku, u “tlul[e] kukota mhunti.”
Yehovha A Phyuphyisa Vanhu Vakwe
12. Xana Yehovha u katekise tiko hi mati ku fikela kwihi?
12 Loko hi anakanya hi paradeyisi, kunene hi anakanya hi ndhawu leyi nga ni mati. Paradeyisi yo sungula ya le Edeni a yi ri ni mati yo tala. (Genesa 2:10-14) Tiko leri nyikiweke Israyele a ri ri “tiko ra minkova ya mati, swihlovo ni swidziva swa mati leswi pfelelaka.” (Deteronoma 8:7) Kutani, hilaha ku faneleke Esaya u vule xitshembiso lexi xi phyuphyisaka: “Emananga ku ta pfelela mati, ni swinambyana etimbaleni ta le kwandzasini. Misava leyi hisiweke hi mumu yi ta fana ni tiva ra tinhlanga, ni misava leyi omeke yi ta fana ni swihlovo swa mati. Etindhawini leti ku tshamaka timhungubye, ndhawu leyi ti wisaka eka yona, ku ta va ni byanyi bya rihlaza ni tinhlanga ni swimila swa papirasi.” (Esaya 35:6b, 7) Loko Vaisrayele va tlhela va khathalela ndhawu leyi, tindhawu leti a a ti nga rimiwi, laha ku nga tshama ku famba-famba kona timhungubye, ti ta lemiwa hi swimila swa rihlaza, swo xonga. Ndhawu leyi omeke, ya ritshuri yi ta hundzuka ‘nhlangasi’ laha ximila xa papirasi ni tinhlanga tin’wana swi nga ta mila kona.—Yobo 8:11.
13. Hi wahi mati yo tala ya moya lawa a ma ta kumeka etikweni leri pfuxetiweke?
13 Kambe, lexi nga xa nkoka swinene i mati ya ntiyiso ya moya, lawa Vayuda va ma kumeke hi xitalo loko va tlhelele eka rikwavo. Yehovha u nyike vutivi, xikhutazo ni nchavelelo hi Rito ra yena. Tlhandlakambirhi, vakulukumba vo tshembeka ni tihosana a va ta “fana ni swinambyana swa mati etikweni leri nga riki na mati.” (Esaya 32:1, 2) Lava yimelaka vugandzeri bya ntiyiso, vo fana na Ezra, Hagayi, Yexuwa, Nehemiya, Zakariya, Zerubabele, kunene a va ta va vumbhoni lebyi hanyaka bya ku hetiseka ka vuprofeta bya Esaya.—Ezra 5:1, 2; 7:6, 10; Nehemiya 12:47.
“Ndlela Ya Vukwetsimi”
14. Hlamusela ndlela leyi ku fambiwaka ha yona exikarhi ka Babilona na Yerusalema.
14 Hambiswiritano, loko Vayuda lava nga evukhumbini va nga si tsakela swiyimo sweswo swa xiviri ni swa paradeyisi ya moya, a va fanele va teka riendzo ro leha ni leri nga ni khombo va suka eBabilona va ya eYerusalema. Ku teka ndlela leyi tsemakanyaka a swi ta vula ku famba mpfhuka wa tikhilomitara ta 800 laha ku omeke, ekwandzasini. Ndlela leyi olovakanyana a yi teka mpfhuka wa tikhilomitara ta 1 600. Hinkwato tindlela leti a ti katsa ku heta tin’hweti to hlaya eka maxelo yo biha ni khombo ra ku hlangana ni swivandzana ni swifamona. Kambe, lava tshembaka vuprofeta bya Esaya a va nga vileli ngopfu. Ha yini?
15, 16. (a) Hi wihi nsirhelelo lowu Yehovha a wu nyikeke Vayuda loko va ri endleleni yo ya eka rikwavo? (b) Xana Yehovha u lunghise gondzo lerikulu leri hlayisekeke ra Vayuda hi ndlela yihi?
15 Hi ku tirhisa Esaya, Yehovha u tshembise leswi: “Kunene kona ku ta va ni gondzo lerikulu, ni ndlela; naswona yi ta vitaniwa Ndlela ya Vukwetsimi. Loyi a nga basangiki a nge fambi ha yona. Yi ta va ya loyi a fambaka endleleni, naswona swiphukuphuku a swi nge tsendzeleki eka yona. Kwalaho a ku nge vi na nghala, ni swivandzana swo leva a swi nge vi kona. Ni xin’we a xi nge kumeki kwalaho; lava kutsuriweke va ta famba eka yona.” (Esaya 35:8, 9) Yehovha u kutsule vanhu va yena! I vanhu va yena “lava kutsuriweke,” naswona u va tiyisekise leswaku u ta va rhangela khwatsi loko va tlhelela eka rikwavo. Xana a yi ri kona ndlela ya xiviri leyi rhideriweke, leyi tlakukeke ni leyi biyeriweke yo suka eBabilona yi ya eYerusalema? Doo, kambe ndlela leyi Yehovha a sirheleleke vanhu vakwe ha yona loko va ri endleleni, yi va tiyisekisile lerova a swi fana ni loko va ri endleleni yo tano.—Ringanisa Pisalema 91:1-16.
16 Nakambe Vayuda a va sirhelelekile emakhombyeni ya moya. Gondzo lerikulu ro fanekisela i “Ndlela ya Vukwetsimi.” Lava va honisaka swilo swo kwetsima kumbe lava thyakeke hi tlhelo ra moya a va nga faneleki ku famba eka rona. A va nga laveki etikweni leri pfuxetiweke. Lava a va faneleka a va ri ni nkhinkhi. A va nga tlheleli etikweni ra Yuda ni le Yerusalema hi moya wa ku titlakusa hikwalaho ka tiko ra vona kumbe hi ku tilavela leswi nga ta pfuna vona ntsena. Vayuda lava rhandzaka swilo swa moya va swi lemukile leswaku xivangelo-nkulu xa ku vuya ka vona a ku ri ku ta pfuxeta vugandzeri lebyi tengeke bya Yehovha etikweni leri.—Ezra 1:1-3.
Vanhu Va Yehovha Va Tsaka
17. Xana vuprofeta bya Esaya byi va chavelele njhani Vayuda vo tshembeka enkarhini wa vukhumbi lebyi tekeke nkarhi wo leha?
17 Ndzima 35 ya vuprofeta bya Esaya yi gimeta hi marito lama tsakisaka: “Lava kutsuriweke hi Yehovha va ta vuya, kunene va ta ta eSiyoni hi ku huwelela ka ku tsaka; ku tsaka hilaha ku nga riki na makumu ku ta va etinhlokweni ta vona. Va ta kuma ku khana ni ku tsaka, gome ni nhlomulo swi ta baleka.” (Esaya 35:10) Vayuda lava a va ri evukhumbini lava a va tshembe vuprofeta lebyi leswaku byi va chavelela ni ku va nyika ntshembo loko va ri evukhumbini, kumbexana a va tivutisa leswaku vuxokoxoko bya kona byi ta hetiseka njhani. Swi nga ha endleka leswaku swiyenge swo tala swa vuprofeta lebyi a va nga swi twisisi. Kambe, a swi lo dla, leswaku a va ta “vuya, kunene [a] va ta ta eSiyoni.”
18. Xana gome ni ku kolola ka le Babilona swi siviwe njhani hi ku khana ni ku tsaka etikweni leri pfuxetiweke?
18 Hikwalaho, hi lembe ra 537 B.C.E., vavanuna va kwalomu ka 50 000 (ku katsa ni mahlonga yo tlula 7 000) swin’we ni vavasati ni vana va teke riendzo ra tin’hweti ta mune ro tlhelela eYerusalema, va tshembele eka Yehovha hi ku helela. (Ezra 2:64, 65) Eka tin’hweti ti nga ri tingani leti landzeleke, ku pfuxetiwe alitari ya Yehovha, leswi boxeke ndlela ya ku pfuxetiwa ka tempele. Ku hetiseke vuprofeta bya Esaya lebyi se a byi ri ni malembe ya 200. Gome ni nhlomulo wa tiko loko ri ri eBabilona swi siviwe hi ku khana ni ku tsaka etikweni leri pfuxetiweke. Yehovha u hetisise xitshembiso xakwe. Paradeyisi—ya xiviri ni ya moya—yi pfuxetiwile!
Ku Tswariwa Ka Tiko Lerintshwa
19. Ha yini hi vula leswaku vuprofeta bya Esaya byi hetiseke hi ndlela leyi nga katsiki swo tala eka lembe-xidzana ra vutsevu B.C.E.?
19 Ina, ku hetiseka ka Esaya ndzima 35 eka lembe-xidzana ra vutsevu B.C.E. a ku katsi swo tala. Swiyimo swa paradeyisi leswi tsakeriwaka hi Vayuda lava tlheriseriweke eka rikwavo a swi tshamanga nkarhi wo leha. Hi ku famba ka nkarhi, tidyondzo ta vukhongeri bya mavunwa ni ku rhandza tiko swi nyamise vugandzeri lebyi tengeke. Hi tlhelo ra moya, Vayuda va tlhele va weriwa hi gome ni ku kolola. Eku heteleleni Yehovha a nga va amukelanga leswaku va va vanhu vakwe. (Matewu 21:43) Hikwalaho ka leswi a va tlhele va sungula ku ka va nga yingisi, ku tsaka ka vona a ku tlhaveriwanga hi dyambu. Hinkwaswo leswi swi kombise leswaku tsalwa ra Esaya ndzima 35 a ri ta hetiseka hi ndlela yin’wana leyikulu.
20. Hi wihi Israyele lontshwa loyi a veke kona eka lembe-xidzana ro sungula C.E.?
20 Hi nkarhi wa Yehovha lowu faneleke, ku ve ni tiko rin’wana ra Israyele, ku nga ra moya. (Vagalatiya 6:16) Yesu u veke masungulo ya ku tswariwa ka Israyele loyi wa moya enkarhini wa vutirheli byakwe bya laha misaveni. U pfuxete vugandzeri lebyi tengeke, kutani hi tidyondzo ta yena, mati ya ntiyiso ma sungule ku tlhela ma khuluka. U horise vavabyi, enyameni ni le moyeni. Ku huwelela ka ku tsaka ku twakarile loko ku chumayeriwa mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Eka mavhiki ya nkombo ya le ndzhaku ka ku fa ni ku pfuxiwa ka yena, Yesu la vangamisiweke u simeke vandlha ra Vukreste, ku nga Israyele wa moya loyi a a vumbiwa hi Vayuda ni van’wana lava kutsuriweke hi ngati ya Yesu leyi halatiweke, va tswariwe tanihi vana va moya va Xikwembu ni vamakwavo va Yesu, ni ku totiwa hi moya lowo kwetsima.—Mintirho 2:1-4; Varhoma 8:16, 17; 1 Petro 1:18, 19.
21. Malunghana ni vandlha ra Vukreste ra lembe-xidzana ro sungula, hi swihi swiendlakalo leswi hi nga swi langutaka swi ri leswi hetisisaka swiyenge swin’wana swa vuprofeta bya Esaya?
21 Loko muapostola Pawulo a tsalela swirho swa Israyele wa moya, u vulavule hi marito ya Esaya 35:3 loko a ku: “Ololoxani mavoko lama lelemelaka ni matsolo lama gudlagudlaka.” (Vaheveru 12:12) Kutani, swi le rivaleni leswaku eka lembe-xidzana ro sungula C.E., marito ya Esaya ndzima 35 ma hetisekile. Hi ndlela ya xiviri, Yesu ni vadyondzisiwa vakwe, va endle leswaku lava feke mahlo va vona ni lava feke tindleve va twa, hi ku tirhisa singita. Va endle leswaku lava ‘lamaleke’ va kota ku famba ni lava nga timbheveve va kota ku vulavula. (Matewu 9:32; 11:5; Luka 10:9) Xa nkoka swinene, vanhu va timbilu letinene va humile evukhongerini bya mavunwa kutani va tsakela paradeyisi ya moya evandlheni ra Vukreste. (Esaya 52:11; 2 Vakorinto 6:17) Ku fana ni Vayuda lava a va vuya hi le Babilona, lava va humeke kona evukhongerini bya mavunwa va swi xiya leswaku nchumu wa nkoka i ku va ni langutelo lerinene ni ku va ni xivindzi.—Varhoma 12:11.
22. Xana Vakreste vo tshembeka va manguva lawa lava lavaka ntiyiso, va yisiwe evukhumbini eBabilona hi ndlela yihi?
22 Ku vuriwa yini hi siku ra hina? Xana ku ni ndlela yin’wana leyi vuprofeta bya Esaya byi hetisekaka ha yona, leyi xiyekaka, leyi khumbaka vandlha ra Vukreste namuntlha? Ina. Endzhaku ka ku fa ka vaapostola, nhlayo ya Vakreste va ntiyiso lava totiweke yi hunguteke ngopfu naswona Vakreste va mavunwa, “mfava,” va andzile emisaveni. (Matewu 13:36-43; Mintirho 20:30; 2 Petro 2:1-3) Hambiloko hi lembe-xidzana ra vu-19, vanhu vo tshembeka va sungule ku tihambanisa ni Vujagana kutani va lava vugandzeri lebyi tengeke, ku twisisa ka vona ku hambete ku pfilunganyiwa hi tidyondzo leti nga riki ta Matsalwa. Hi 1914, Yesu u vekiwe exiluvelweni tanihi Hosi ya Vumesiya, kambe endzhakunyana ka sweswo, xiyimo a xi nga tshembisi eka vanhu lava a va lava ntiyiso hakunene. Eku hetisekeni ka vuprofeta, matiko ‘ma lwe na vona kutani ma va hlula,’ kutani matshalatshala lawa a ma endliwa hi Vakreste lava vo tshembeka ya ku chumayela mahungu lamanene a ma humesanga mihandzu. Kahle-kahle, va yisiwe evukhumbini eBabilona.—Nhlavutelo 11:7, 8.
23, 24. Marito ya Esaya ma hetiseke hi tindlela tihi exikarhi ka vanhu va Xikwembu ku sukela hi 1919?
23 Kambe, swilo swi cincile hi 1919. Yehovha u humese vanhu vakwe evukhumbini. Va sungule ku fularhela tidyondzo ta mavunwa leti eku sunguleni a ti thyakisa vugandzeri bya vona. Hi ndlela yoleyo, va hanyisiwile. Va nghene eparadeyisini ya moya, leyi ni namuntlha yi navaka emisaveni hinkwayo. Hi ndlela ya moya, lava feke mahlo va dyondza ku vona kasi lava feke tindleve va dyondza ku twa—va swi vona khwatsi leswi endliwaka hi moya wo kwetsima wa Xikwembu, va tshama va ri karhi va lemuka leswaku va fanele va tshinela ekusuhi na Yehovha. (1 Vatesalonika 5:6; 2 Timotiya 4:5) Tanihi leswi va nga ha pfariwangiki milomu, Vakreste va ntiyiso va hisekela “ku huwelela,” va twarisa ntiyiso wa Bibele eka van’wana. (Varhoma 1:15) Lava a va tsanile emoyeni, kumbe ‘lava khutaka,’ sweswi va hiseka naswona va tsakile. Hi nga vula leswaku va kota ku “tlula kukota mhunti.”
24 Vakreste lava va pfuxetiweke va famba hi “Ndlela ya Vukwetsimi.” “Ndlela” leyi, leyi humaka eBabilona Lonkulu yi ya eparadeyisini ya moya, yi pfulekele vagandzeri hinkwavo lava tengeke hi tlhelo ra moya. (1 Petro 1:13-16) Va tshemba Yehovha leswaku a va sirhelela naswona va kholwa leswaku Sathana a nge humeleli eku hlaseleni ka yena ka vuhari, hi ku lava ku herisa vugandzeri bya ntiyiso. (1 Petro 5:8) Lava nga yingisiki ni lava va tikhomaka ku fana ni swivandzana swo leva a va pfumeleriwi ku thyakisa lava va nga egondzweni lerikulu ra vukwetsimi ra Xikwembu. (1 Vakorinto 5:11) Eka mbango lowu wu sirhelelekeke, lava kutsuriweke hi Yehovha—lava totiweke ni “tinyimpfu tin’wana”—va tsakela ku tirhela Xikwembu xin’we xa ntiyiso.—Yohane 10:16.
25. Xana tsalwa ra Esaya 35 ri ta hetiseka hi xiviri? Hlamusela.
25 Ku vuriwa yini hi nkarhi lowu taka? Xana vuprofeta bya Esaya byi ta kala byi hetiseka hi xiviri? Ina. Ku horisa ka Yesu ni ka vaapostola vakwe hi masingita eka lembe-xidzana ro sungula, ku kombise leswaku Yehovha wa swi navela, naswona u ta swi kota ku hanyisa hi ndlela yoleyo enkarhini lowu taka. Tipisalema leti huhuteriweke ti vulavula hi vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyi nga ni ku rhula. (Pisalema 37:9, 11, 29) Yesu u tshembise vutomi eParadeyisini. (Luka 23:43) Ku ya fika ebukwini ya yona yo hetelela, Bibele yi nyika ntshembo wa paradeyisi ya xiviri. Enkarhini wolowo lava feke mahlo, lava feke tindleve, lava khutaka ni timbheveve va ta hanyisiwa enyameni va nga ha tlheli va vabya. Gome ni ku kolola swi ta nyamalala. Kunene ku tsaka ku ta va kona hilaha ku nga riki na makumu, ina hi masiku.—Nhlavutelo 7:9, 16, 17; 21:3, 4.
26. Xana marito ya Esaya ma va tiyisa njhani Vakreste namuntlha?
26 Loko Vakreste va ntiyiso va ha rindzele ku vuyeteriwa ka Paradeyisi ya xiviri ya laha misaveni, va kuma mikateko ya paradeyisi ya moya hambi ku ri sweswi. Va langutana ni miringo ni mahlomulo hi ntshembo. Va tshembela eka Yehovha handle ko tsekatseka, va khutazana, va yingisa xileriso lexi nge: “Tiyisani mavoko lama tsaneke, mi tiyisa ni matsolo lama gudlagudlaka. Byelani lava vilelaka embilwini mi ku: ‘Tiyani. Mi nga chavi.’” Va xi tshemba hilaha ku heleleke xitiyisekiso lexi xa vuprofeta lexi nge: “Maswivo! Xikwembu xa n’wina xi ta ta hi ku avanyisa, Xikwembu xi ta ta hi ku rihisa. Xona xi ta ta xi ta mi ponisa.”—Esaya 35:3, 4.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Matsalwa ma hlamusela tiko ra khale ra Lebanoni tanihi tiko leri vekaka mihandzu leri nga ni makhwati ni mikedari leyikulu, ku fana ni Ntanga wa Edeni. (Pisalema 29:5; 72:16; Ezekiyele 28:11-13) Tiko ra Saroni a ri dume hi swinambyana ni makhwati ya rona ya mirhi ya oki; Karimeli a ri dume hi masimu ya rona ya vhinya, masimu ya mihandzu ni tindhawu to voyama leti lemiweke hi swiluva.
[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 370]
[Swifaniso leswi nga eka tluka 375]
Tindhawu leti nga makwandzasi ti hundzuke leti cheletiweke kahle, tindhawu ta tinhlanga ni swimila swa papirasi
[Xifaniso lexi nga eka tluka 378]
Yesu u hanyise lava a va vabya enyameni ni le moyeni