“Xikwembu A Xi Na Xikheto”

1-3. Hi yini minchumu ya ku hlamalisa leyi Pedru a nga yi vona, naswona hi mhaka muni hi fanele hi twisisa a ntlhamuselo wa yona?

A KU LI hi lembe la 36 E.C., hi nkama wa ku hisa. Pedru a a tshame ka vharanda leli a li kumeka henhla ka yindlo na a khongela ka doropa la Yopa leli li nga kusuhi ni lani maboti ma fikelaka kona. Se a ku hundzanyana masiku na Pedru a li ka munti lowu. Phela leswi a a li ka munti lowu a swi kombisa swaku a a nga na xikheto hikusa n’winyi wa munti ku nga Simoni a a tirha hi swikhumba. Naswona a hi Vayuda hinkwavu lava a va ta tshama ka munti lowu n’winyi wa wona a a yendla ntirho lowu.a Hambileswo Pedru a a ta djondza mhaka ya lisima swinene ya leswaku Yehovha a nga na xikheto.

² Nkama Pedru na a khongela a vone nchumu wa ku hlamalisa. Leswi a nga swi vona a swi ta yendla Muyuda mun’wani ni mun’wani a chava. A vone nchumu xa ku fana ni lensoli leli a li ni swiharhi leswi a swi nga basanga hi ku ya hi Nawu. Lensoli leli a li xika hi henhla. A game a twa rito leli a li mu byela swaku a fanele a dlaya swiharhi leswiyani a dla. Pedru a hlamule a ku: “A ni se tshama ni dla nchumu xa ku yila kumbe xa ku kala xi nga basanga.” Kambe a byeliwe kanharhu swa ku a fanele a “tshika ku vula swaku ya yila minchumu leyi Xikwembu xi nga yi basisa.” (Min. 10:14-16) Leswi Pedru a nga swi vona swi mu yendle a dungeka nhloko kambe a ku nga choti kule leswaku a swi twisisa.

³ Leswi Pedru a nga swi vona swi vula yini? I swa lisima ku twisisa ntlhamuselo wa swona hikusa wu hi djondzisa ntiyiso mayelana ni leswi Yehovha a va vonisaka swona vanhu. Leswi hi nga Vakreste va ntiyiso a hi nge chumayeli hi ku helela Mfumu wa Xikwembu na hi nga na vonelo leli fanaka ni la Xikwembu mayelana ni vanhu. Swaku hi twisisa ntlhamuselo wa leswi Pedru a nga swi vona a hi voneni swaku i yini swilo swa ku hlamalisa leswi nga yendleka.

4, 5. A ku li mani Korneliyo naswona ku yendleke yini nkama na a khongela?

⁴ Pedru a a nga swi tivi leswi swi nga yendleka hi tolo ka kona aKhezariya lomu a ku li ka mpfhuka wa 50 wa makilometru ka tlhelo la norte. Ka ndhawu yoleyo wanuna lweyi a vitaniwaka Korneliyo na yena a vone minchumu ya ku hlamalisa. Korneliyo lweyi a a li murhangeli wa masonchwa ya Varoma “a a gandzela Xikwembu”b naswona a a wu rhangela kahle ndjangu wa yena hikusa “yena ni ndjangu wa yena hinkwawu” a va hlonipha Xikwembu. Korneliyo a a nga li muprozelita, a a li Wamatiko naswona a a nga tsemanga nsuvu. Kambe a a va twela wusiwana Vayuda lava a va lava ku pfuniwa hikusa a a va nyika leswi a va swi pfumala. Wanuna lweyi “nkama ni nkama a a khongela ka Xikwembu.” — Min. 10:2.

⁵ Kolomuyani ka ma 15 wora Korneliyo a a li ku khongeleni, se a vona minchumu ya ku hlamalisa lani ntsumi yi nga mu byela leswi: “Swikhongelo swa wena swi fikile ka Xikwembu; xi yi vonile ndlela leyi u pfunaka swisiwana hi yona”. (Min. 10:4) Hi ku kongomisiwa hi ntsumi, Korneliyo a rhume vavanuna swaku va ya vitana mupostolo Pedru. Leswi a a li Wamatiko naswona a a nga tsemanga nsuvu, Korneliyo a a ta kuma mukhandlu lowu vamatiko a va nga se va na wona hikusa a a ta yamukela mahungu lawa ma ponisaka.

6, 7. a) Nyikela xikombiso lexi xi kombisaka swaku Xikwembu xa hlamula swikhongelo swa vanhu va timbilu tatinene lava va lavaka ku tiva ntiyiso. b) Hi djondza yini ka swikombiso swa ku fana ni leswi?

⁶ Indjhe Yehovha wa hlamula swikhongelo swa vanhu va timbilu tatinene lava va lavaka ku djondza ntiyiso? Vona xikombiso xin’we. Wansati mun’wani wa Albânia a nyikiwe revhixta la Murindzi leli a li vulavula hi ku wundla vana.c Yena a game a byela Mboni ya Yehovha leyi yi nga mu yendzela a ku: “Wa swi tiva swaku a ni khongela ka Xikwembu ni kombela swaku xi ni pfuna ku djondzisa vana va mina? Phela xi rhume wena leswaku u ta ni pfuna! Leswi u nga swi vula hi swoleswi a ni lava ku swi twa!” Wansati lwiyani ni vana va yena va sungule ku djondza Bibele naswona hi ku famba ka nkama nuna wa yena a sungule ku djondza Bibele na vona.

⁷ Ku nga va swaku xikombiso lexi i xa ku sungula? Ihim! Minchumu ya ku fana ni leyi ya humelela ka matiko ya manyingi, hi mhaka leyo a swi yo kotlana. Se hi nga vula yini hi mhaka leyi? Xa ku sungula, Yehovha wa swi hlamula swikhongelo swa vanhu lava va lavaka ku mu tiva. (1 Tih. 8:41-43; Ps. 65:2) Xa wumbirhi, tintsumi ta hi pfuna ka ntirho wa ku chumayela. — Nhl. 14:6, 7.

8, 9. I yini leswi Pedru a nga byeliwa hi moya wa ku kwetsima, naswona i yini leswi a nga swi yendla?

⁸ Pedru a wa ha li ka vharanda leli a li li henhla ka yindlo naswona a wa ha “hlamala”. A a nga se swi twisisa swilo swa ku hlamalisa leswi a nga swi vona nkama vavanuna lava va nga rhumiwa hi Korneliyo va nga fika kaya ka yena. (Min. 10:17) Indjhe leswi Pedru a a vule kanharhu swaku a nga ta dla a swiharhi leswi a swi nga basanga hi ku ya hi Nawu, ku nga va swaku a a ta pfumela ku famba ni vavanuna lavayani a tlhela a ya nghena ka munti wa wanuna lweyi a a li Wamatiko? Moya wa ku kwetsima wu pfune Pedru ku twisisa leswi Xikwembu a xi swi lava ka nkama wolowo. Pedru a byeliwe leswi: “Ku ni vavanuna vanharhu lava ku lavetelaka. Xika u famba na vona, u nga kanakani hikusa va rhumiwe hi mina.” (Min. 10:19, 20) Swilo swa ku hlamalisa leswi Pedru a nga swi vona swi mu lunghiselelile leswaku a pfumela ku kongomisiwa hi moya wa ku kwetsima.

⁹ Nkama Pedru a nga tiva swaku Korneliyo a byeliwe hi Xikwembu swaku a rhuma vavanuna lavayani va ya mu vitana, a va rhambe leswaku va nghena kaya ka yena “va va vapfhumba va yena” hambileswi a va li Vamatiko. (Min. 10:23a) Leswi mupostolo Pedru a a yingisa, a a tinyimisele ku titwananisa ni leswi a swa ha li ku yendleka leswaku ku hetiseka ku rhandza ka Xikwembu.

10. Yehovha a va kongomisisa ku yini vanhu va yena, naswona hi swini swivutiso leswi hi faneleke hi tiyendla?

¹⁰ Ninamuntlha, Yehovha wa va kongomisa vanhu va yena hi ndlela leyi yi fanaka. (Swiv. 4:18) Hi ku tirhisa moya wa yena wa ku kwetsima a kongomisa “mutirhi wa ku tshembeka ni wa ku tlhariha”. (Mat. 24:45) Minkama yin’wani, hi yamukela ku txintxa ka ndlela leyi hi ma twisisaka hi yona Matsalwa kumbe hi yamukela ku txintxa ka ndlela leyi minchumu yi yendliwaka hi yona ka nhlengeletanu. Se hi fanele hi tivutisa leswi: ‘Ni yendla yini loko ku va ni ku txintxa? Indjhe ni tiveka hansi ka minkongomiso leyi hi nyikiwaka yona hi ku tirhisa moya wa Xikwembu ka mhaka leyi?’

11, 12. I yini leswi Pedru a nga swi yendla nkama a nga ya Khezariya, naswona i yini leswi se a a swi djondzile?

¹¹ Loko Pedru se a vone swilo swa ku hlamalisa, hi mundzuku ka kona yena ni 9 wa vavanuna, ku nga vavanuna vanharhu lava va nga rhumiwa hi Korneliyo ni “6 wa vamakwerhu” va Vayuda va Yopa va fambile va ya Khezariya. (Min. 11:12) Korneliyo se a a mu nyimelile Pedru, “naswona a a rhambe maxaka ni vanganhu va yena vavakulu.” Swi tikomba hinkwavu a va li Vamatiko. (Min. 10:24) Nkama a nga fika, Pedru a yendle nchumu wa ku a a nga ta tshuka a wu yendla khale: A nghene kaya ka wanuna wa matiko lweyi a a nga tsemanga nsuvu! Pedru a te: “Mi swi tiva kahle swaku swa yila kuva Muyuda a tipatsa ni munhu wa lixaka lin’wani kumbe ku mu tshinelela, kambe Xikwembu xi ni kombile swaku ni nga tshuki ni vula swaku munhu wa yila kumbe a nga basanga.” (Min. 10:28) Phela Pedru se a a swi twisisile leswi swilo swa ku hlamalisa leswi a nga swi vona a swi lava ku mu djondzisa swona, leswaku a ku nga vulavuliwi hi swakudla ntsena leswi a a fanele a swi dla kambe a swi lava ku mu djondzisa ni leswaku a a nga fanelanga a vula “swaku munhu wa yila [hambi ko va Wamatiko]”.

¹² Ntlawa wa vanhu lava a va tsakela mahungu ya ku tsakisa a va nyimela Pedru. Se Korneliyo a vula leswi: “Hi tlhanganile phambheni ka Xikwembu swaku hi ta twa minchumu hinkwayu leyi Yehovha a nga ku rhuma leswaku u ta hi byela yona.” (Min. 10:33) Pimisa hi leswi a wu ta titwisa xiswona loko munhu lweyi a yamukelaka mahungu ya ku tsakisa o ku byela marito ya ku fana ni lawo! Pedru a sungule dixkursu la yena la matimba hi ku vula marito lawa: “Se na swi twisisa swaku Xikwembu a xi na xikheto, kambe ka tiko lin’wani ni lin’wani, munhu lweyi a xi chavaka a tlhela a yendla swaswinene, wa yamukeleka ka xona.” (Min. 10:34, 35) Pedru se a a djondzile ka ndlela leyi Xikwembu a xi va vonisa xiswona vanhu, swaku a xi na mhaka ni xikhumba xa vona, tiko la vona kumbe swin’wani. Hi ku famba ka nkama Pedru a chumayele hi ntirho, lifu ni ku pfuxiwa ka Yesu.

13, 14. a) Hi wini nchumu wa ku hlawuleka lowu wu nga yendleka nkama Korneliyo ni van’wani va nga txintxa va va Vakreste hi 36 E.C.? b) Hi mhaka muni hi nga fanelanga hi yavanyisa vanhu hileswi va nga tshamisa xiswona?

¹³ Hi ku hantlisa ku yendleke nchumu wa ku hlamalisa: “Loko Pedru a ha khuluma . . . vanhu vamatiko” va yamukele moya wa ku kwetsima. (Min. 10:44, 45) Phela ko va khambi leli ntsena lani Matsalwa ma vulaka swaku vanhu va yamukele moya wa ku kwetsima na va nga se tsakamisiwa. Pedru a swi vonile swaku leswiyani a swi kombisa swaku Xikwembu xa va yamukela vanhu lavayani, “se Pedru a va rhuma swaku va ya tsakamisiwa”. (Min. 10:48) Ku txintxa ka vanhu lavayani va va Vakreste hi lembe la 36 E.C., a swi kombisa swaku ku sukela ka nkama wolowo vanhu va Yehovha a ku nga ha ta va Vayuda ntsena. (Dan. 9:24-27) Hi ku rhangela ka mhaka leyi, Pedru a tirhisile ‘khiya la Mfumu’ la wunharhu leli a ku li lona la wugamu. (Mat. 16:19) Khiya lolelo li pfulele xipfalu vanhu Vamatiko lava a va nga tsemanga nsuvu leswaku va va Vakreste lava va nga totiwa hi moya wa ku kwetsima.

¹⁴ Leswi hi nga vachumayeli va Mfumu namuntlha, ha swi tiva swaku “Xikwembu a xi na xikheto.” (Rom. 2:11) Xona xi lava swaku “vanhu hinkwavu va ponisiwa”. (1 Tm. 2:4) Hi mhaka leyo, a hi fanelanga hi yavanyisa vanhu hi mhaka leswi va nga tshamisa xiswona. Ntirho wa hina i ku chumayela Mfumu wa Xikwembu hi ku helela, leswo swi patsa ku chumayela vanhu hinkwavu, ku nga na mhaka xikhumba xa vona, tiko la vona, leswi va nga tshamisa xiswona, kumbe wukhongeli la vona.

15, 16. Hi mhaka muni Vayuda van’wani va holovise Pedru, naswona yena a te yini ka mhaka leyi?

¹⁵ Pedru a a swi lava hintamu ku ya byela Vakreste van’wani leswi swi nga yendleka. Hi mhaka leyo a ye aYerusalema. Kambe swi tikomba mhaka ya leswaku Vamatiko lava a va nga tsemanga nsuvu a “va yamukele rito la Xikwembu,” yi rhange yi fika aYerusalema na yena a nga se fika. Na a ha li ku fika “lava nyimaka ni mhaka ya ku tsema nsuvu va sungule ku mu sola”. A va kwatile hi mhaka leswi a nga nghena ‘kaya ka vavanuna va ku kala va nga tsemanga nsuvu a tlhela a dla na vona.’ (Min. 11:1-3) Phela a va nga yali swaku vanhu Vamatiko va va valandzeli va Yesu Kreste. Kambe, a va sindzisa swaku vanhu lavayani a va fanele va landza Nawu wa Moxe lowu a wu lava swaku va tsema nsuvu leswaku wugandzeli la vona li yamukeleka ka Yehovha. Swa tikomba swaku vadjondzisiwa van’wani va Vayuda a swi va karhatela ku twisisa swaku a Nawu wa Moxe a wu nga ha tirhi.

¹⁶ Pedru a hlamulise ku yini ka mhaka leyi? Hi ku ya hi Mintirho 11:4-16, a kombise 4 wa minchumu ya lisima leyi a nga yi yamukela hi moya wa ku kwetsima: 1) Minchumu ya ku hlamalisa leyi a nga yi vona (Tindzimana 4-10); 2) swilo leswi a nga byeliwa hi Xikwembu hi ku tirhisa moya wa ku kwetsima (Tindzimana 11, 12); 3) ku yendzeliwa ka Korneliyo hi ntsumi (Tindzimana 13, 14); ni 4) ku yamukeliwa ka moya wa ku kwetsima hi vanhu Vamatiko. (Tindzimana 15, 16) Pedru a game mhaka ya yena hi ku hamba xivutiso lexi: “Leswi Xikwembu xi nga va nyika nyiko ya mahala ku fana na hina hi nga pfumela ka Hosi Yesu Kreste, no va mani mina kuva ni sivela Xikwembu?” — Min. 11:17.

17, 18. a) Leswi Pedru a nga swi vula swi va pfunise ku yini Vakreste va Vayuda ku tiva leswi a va fanele va swi yendla? b) Hi mhaka muni swi nga tshukaka swi karhata ku yendla swaku ku va ni ku twanana abandleni, naswona hi fanele hi tivutisa yini?

¹⁷ Leswi Pedru a nga swi vula swi pfune Vakreste lavayani va Vayuda ku tiva leswi a a va fanele va swi yendla. Indjhe a va ta swi kota ku tshika xikheto va yamukela Vamatiko lava a va ha li ku tsakamisiwa va va Vakreste? Bibele li li: “Nkama [vapostolo ni Vakreste van’wani va Vayuda] va nga twa mhaka leyo, va yi yamukelile kutani va dzunisa Xikwembu va ku: ‘Leswi swi vula swaku Xikwembu xi lava swaku ni vanhu vamatiko va tisola swaku va ta kuma wutomi.’” (Min. 11:18) Leswi va nga swi yendla swi yendle leswaku va va ni ku twanana abandleni.

¹⁸ Namuntlha swi nga ha karhata ku va ni ku rhula hikusa hina vagandzeli va ntiyiso hi vanhu lava va taka “hi ka matiko hinkwawu ni tinxaka hinkwatu ni vanhu hinkwavu ni tirimi hinkwatu”. (Nhl. 7:9) Phela ka mabandla ya manyingi hi kuma vanhu va ku ta hi ka tinxaka ya ku hambanahambana lava va nga djondza ni va ku kala va nga djondzanga lava va taka hi ka tindhawu ta ku hambanahambana. Se hi fanele hi tivutisa leswi: ‘Indjhe ni swi kotile ku susa xikheto ka mbilu ya mina? Indjhe ni tinyimiselile swaku ni nga pfumeleli mahanyelo ya vanhu va misava leyi lawa ma yendlaka swaku vanhu va yavana ya ku patsa ni ku tikhuza hi tiko la wena, ku tikhuza hi lixaka la wena ni ku vonela hansi vanhu va tinxaka tin’wani swi ni yendla ni nga va khomi kahle vamakwerhu abandleni?’ Khumbuka leswi swi nga yendleka ka Pedru (Khefasi) loko se ku hundze malembenyana na vanhu Vamatiko se va txintxile va va Vakreste. Leswi a a ha ni xikheto ka mbilu ya yena a tihambanisile ni Vakreste lava a va li Vamatiko, naswona a layiwile hi Pawulo. (Gal. 2:11-14) A hi tameni hi tivhikela swaku hi nga vi ni xikheto ka timbilu ta hina.

19. Vakreste va Vayuda va sungule ku chumayela vamani aAntiyokiya, naswona ku yendleke yini?

¹⁹ Ku nga va swaku vadjondzisiwa va Yesu va sungule ku chumayela ka vanhu Vamatiko lava a va nga tsemanga nsuvu? Vona leswi swi nga yendleka hi ku famba ka nkama aAntiyokiya wa Siriya.d Doropa leli a li ni vanhu va vanyingi va Vayuda, naswona a va nga nyenyani hintamu ni vanhu Vamatiko. Hi mhaka leyo aAntiyokiya a ku li ndhawu ya kahle swaku ku chumayeliwa vanhu Vamatiko. Ku ve lani vadjondzisiwa va Vayuda va nga sungula ku chumayela mahungu ya ku tsakisa ka “vanhu lava vulavulaka Xigriki”. (Min. 11:20) A ku nga chumayeliwi Vayuda lava va vulavulaka Xigriki ntsena kambe ni vanhu Vamatiko lava a va nga tsemanga nsuvu. Yehovha a katekise ntirho lowu naswona “va ku tala va ve vapfumeli”. — Min. 11:21.

20, 21. Barnaba a swi kombisise ku yini swaku a a tiveka hansi, naswona hina hi nga mu tekelelisa ku yini ka ntirho wa hina wa ku chumayela?

²⁰ Leswaku ku pfuniwa a vanhu lava a va yamukela mahungu ya ku tsakisa, a bandla la Yerusalema li rhume Barnaba swaku a ya Antiyokiya. Swi tikomba a ku ni vanhu va vanyingi lava a va tsakela mahungu ya ku tsakisa lakaku Barnaba a a nga ta swi kota ku va pfuna na a li yexe. Se ku rhumiwe Sawulo lweyi a nga gama a va mupostolo ka vamatiko leswaku a ya pfunisa. (Min. 9:15; Rom. 1:5) Ku nga va swaku Barnaba a a ta mu vonisa ku yini Sawulo? Indjhe a a ta pimisa swaku o lava ku mu tekela ndhawu? Ihim! Barnaba a tiveke hansi. A fambile a ya Tarsu a ya lavetela Sawulo a famba na yena aAntiyokiya leswaku a ya mu pfuna. Barnaba na Pawulo va hete lembe na va li aAntiyokiya na va pfuna vadjondzisiwa va bandla leliyani. — Min. 11:22-26a.

²¹ Hi nga swi kombisisa ku yini swaku ha tiveka hansi nkama hi hetisisaka ntirho wa hina wa ku chumayela? Ku tiveka hansi swi patsa ku tiva swaku ku ni swilo swin’wani swaku a hi nga ta swi kota ku swi yendla. Hinkwerhu ku ni minchumu leyi hi kotaka ku yi yendla ya ku hambana. Hi xikombiso, van’wani va swi kota ku chumayela swa kola na kola kumbe hi munti ni munti kambe va swi vona na swi karhata ku yendla marevhizita ni ku sungula swidjondzo swa Bibele. Loko u lava ku yampsisa ndlela leyi u chumayelaka hi yona swi ngo yini u kombela ku pfuniwa? Ku yendla leswo swi ta ku pfuna kuva u djondza swilo swa nyuwani ni ku tlhela u tsaka ka ntirho wa ku chumayela. — 1 Ko. 9:26.

22, 23. Vamakwerhu va le Antiyokiya va li kombisise ku yini lirhandzu la ntiyiso, naswona vanhu va Xikwembu namuntlha va li kombisisa ku yini lirhandzu leli li fanaka?

²² Ku ve aAntiyokiya lani “vadjondzisiwa va nga sungula ku vitaniwa Vakreste hi ku kongomisiwa hi Xikwembu.” (Min. 11:26b) Vito lelo leli taka hi ka Xikwembu la va fanela lava va tekelelaka mahanyelo ya Kreste. Nkama lowu vanhu Vamatiko a va tama va txintxa va va Vakreste, ku nga va leswaku Vayuda ni Vamatiko a va tivona na va li vamakwavu abandleni? Vona leswi swi nga yendleka nkama lowu ku nga va ni ndlala yayikulu kolomu ka lembe la 46 E.C.e Ka minkama ya khale lava a va hlupheka hintamu hi ndlala a ku li swisiwana leswi a swi nga na male naswona a swi nga na swakudla leswi swi nga swi veka. Swi tikomba Vakreste va vanyingi lava a va tshama aYudiya a va li swisiwana, se a va lava ku pfuniwa hi swakudla ka nkama wolowo wa ndlala. A nkama vamakwerhu va Antiyokiya ku patsa ni vamakwerhu lava a va li Vamatiko va nga tiva mhaka leyo va rhumele swakudla ‘swaku va pfuna vamakwavu lava a va tshama aYudiya.’ (Min. 11:29) Lexo ku ve xikombiso xa leswaku vamakwerhu hinkwavu a va rhandzana!

²³ Leswo a swi hambananga ni leswi vanhu va Xikwembu va swi yendlaka namuntlha. Loko hi tiva swaku vamakwerhu ka tiko la hina kumbe ka matiko man’wani va lava ku pfuniwa hi yendla hinkwaswu swaku hi va pfuna hi ku swi rhandza. Hi ku hantlisa Mabetele ma yendla swaku Ma Comissão Ya Ku Lamulela Ka Tinghozi ma pfuna vamakwerhu lava va nga kumiwa hi nghozi ya ntumbuluku ya ku fana ni swidzedze, ku tsekatseka ka misava ni tindhambhi. Minzamu hinkwayu leyi hi yi yendlaka swaku hi pfuna vamakwerhu va hina yi kombisa swaku ha twanana amisaveni hinkwayu. — Yoh. 13:34, 35; 1 Yo. 3:17.

24. Hi nga swi kombisisa ku yini swaku i wa lisima swinene ntlhamuselo wa swilo leswi Pedru a nga swi vona?

²⁴ Leswi hi nga Vakreste va ntiyiso i wa lisima hintamu ntlhamuselo wa swilo leswi Pedru a nga swi vona na a li ka vharanda la le henhla ka yindlo aYopa aminkameni ya vapostolo. Hina hi gandzela Xikwembu lexi xi kalaka xi nga na xikheto lexi xi lavaka swaku hi chumayela mahungu ya Mfumu wa xona hi ku helela, leswi swi vulaka ku chumayela vanhu hinkwavu ku nga na mhaka xikhumba xa vona lomu va taka hi kona kumbe swaku va ganyile kumbe i swisiwana. Se a hi tinyimiseleni ku chumayela vanhu hinkwavu ni ku pfuna lava va lavaka ku tiva mahungu ya ku tsakisa. — Rom. 10:11-13.