Mazgu gha Yehova Ngamoyo
Fundo Zikuru za mu Makalata Ghakuluta ku Ŵagalatiya, Ŵaefeso, Ŵafilipi, na Ŵakolose
MPOSITOLE Paulosi wakati wapulika kuti Ŵakhristu ŵanyake ŵakalekanga kusopa kwaunenesko cifukwa ca kupuluskika na ŵanthu awo ŵakakoseranga malango gha Ciyuda, wakalemba kalata yakucenjezga “ku maekeleziya gha mu Galatiya.” (Gal. 1:2) Kalata iyi yikalembeka mkati mwa 50 na 52 C.E., ndipo mukaŵa ulongozgi wambura kubisa kweniso yikaciska comene Ŵakhristu.
Pakati pajumpha vilimika 10, apo Paulosi wakaŵa “wa vikondo wa Khristu Yesu” ku Roma, wakalemba makalata ku mipingo ya Efeso, Filipi, na Kolose. Wakaŵapa ulongozgi uwemi ndiposo wakukhozga. (Efe. 3:1) Mazuŵa ghano tingasanga candulo usange tingapulikira uthenga uwo wuli mu mabuku gha Ŵagalatiya, Ŵaefeso, Ŵafilipi, na Ŵakolose, agho ghali mu Baibolo.—Heb. 4:12.
KASI MUNTHU ‘WAKURUNJISKIKA’ WULI?
Pakuti ŵanthu awo ŵakakoseranga malango gha Ciyuda ŵakakananga kuti Paulosi ni mpositole, iyo wakalongosora za umoyo wake mwakuti ŵakhorwe kuti ni mpositole nadi. (Gal. 1:11–2:14) Kuti wasuske visambizgo vyawo, Paulosi wakati: “Munthu walive kurunjiskika na milimo ya Malango, kweni na cipulikano mwa Yesu Khristu.”—Gal. 2:16.
Paulosi wakati, Khristu ‘wakawombora awo ŵakaŵa pasi pa malango’ mwakuti ŵakondwe na wanangwa Wacikhristu. Wakacenjezga Ŵagalatiya kuti: “Ngangamikani, ndipo lekani kukakikaso mu goliwori la wuzga.”—Gal. 4:4, 5; 5:1.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
3:16-18, 28, 29—Kasi phangano ilo Ciuta wakapangana na Abrahamu licali kugwira nchito? Enya licali. Phangano la Dango likanjira m’malo mwa phangano ilo Ciuta wakapangana na Abrahamu yayi kweni likaŵa waka lakusazgirapo pa phangano ili. Mwantheura, phangano ilo Ciuta wakapangana na Abrahamu likalutilira kugwira nchito apo Dango ‘likawuskikapo.’ (Efe. 2:15) Malayizgo agho ghakaŵa mu phangano ili ghakulutilira kugwira nchito pa “mphapu” yakwamba ya Abrahamu, uyo ni Yesu Khristu, na wose awo ‘mba Khristu.’
6:2—Kasi dango la Khristu ni vici? Dango ili likusazgapo vyose ivyo Yesu wakasambizga na kulangura. Comenecomene likusazgapo dango lakuti ‘titemwanenge.’—Yoh. 13:34.
6:8—Kasi ‘tikumijira wuli mu mzimu’? Tikucita nthena mwa kucita vinthu ivyo vingapangiska kuti mzimu wa Ciuta ugwirenge makora nchito pa ise. Kumijira mu mzimu kukusazgapo kucita na mtima wose milimo iyo yingapangiska kuti mzimu wa Ciuta ugwirenge makora nchito.
Ivyo Tikusambirapo:
1:6-9. Ŵalara Ŵacikhristu ŵakwenera kucitapo kanthu mwaluŵiro para mu mpingo mwawuka masuzgo. Ŵangasuska makora kaghanaghaniro kaheni mwa kugwiliskira nchito fundo ziwemi ndiposo Malemba.
2:20. Sembe yakuwombora nchawanangwa ico Ciuta wali kutipa. Nase tikwenera kumanya fundo iyi.—Yoh. 3:16.
5:7-9. Kwendezgana na ŵanthu ŵaheni ‘kungatiziwuliska kuti tileke kupulikira unenesko.’ Nchamahara kugega ŵanthu ŵaheni.
6:1, 2, 5. Awo ‘mba mzimu’ ŵangatovwira kuyegha vizitu vithu nga ni masuzgo agho tawiramo cifukwa ca kucita vinthu vyambura kwenelera mwambura kumanya. Kweni pa nkhani ya kuyegha mphingo yithu yakukhwaskana na milimo yithu yauzimu, waliyose wakwenera kuyegha yekha.
VINTHU VYOSE “VIRUNGIKE MWA KHRISTU”
Pakulongosora za cilato cikuru ca kukolerana kwa Ŵakhristu mu kalata yake yakuluta ku Ŵaefeso, Paulosi wakayowoya za “unozgero para nyengo yakutemeka yafiskika, kuti [Ciuta] wawunganyeso vinthu vyose pamoza mwa Khristu, vinthu vya kucanya na vinthu vya pa caru capasi.” Khristu wapeleka “vyawanangwa ku ŵanthu” kuti viwovwire Ŵakhristu wose kuti ‘ŵafikire ku umoza wa cipulikano.’—Efe. 1:10, NW; 4:8, 13.
Kuti Ŵakhristu ŵacindike Ciuta na kukuzga umoza wawo, ŵakwenera kuvwara ‘wunthu uphya’ ndiposo “kulambikirana mu wofi wa Khristu.” Ŵakweneraso “kwimikana na mauryarya gha Satana” mwa kuvwara mahomwa ghose ghauzimu.—Efe. 4:24; 5:21; 6:11.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
1:4-7—Kasi Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵakasoreka wuli pambere ŵandababike? Likasolekerathu ni gulu, kuti munthu waliyose payekha yayi. Ciuta wakasora gulu ili pambere mwana wakwamba, uyo wakababika pamanyuma pakuti Adamu na Heva ŵananga kale wandaŵeko. Ucimi uwo uli pa Genesis 3:15, uwo ukayowoyeka pambere mwana uyu wandaŵeko, ukusazgapo cilato ca Ciuta cakuti ŵasore ŵalondezgi ŵanyake ŵa Khristu kuti ŵakawusire nayo lumoza kucanya.—Gal. 3:16, 29.
2:2, NW—Ni mwauli umo mzimu wa caru uliri nga ni mphepo, ndipo mazaza ghake ghagona mphani? “Mzimu wa caru,” uwo ni mzimu wa kujiyimira na kuleka kupulikira, uli palipose nga ni mphepo iyo tikuthuta. (1 Kor. 2:12) Mazaza ghake, panji kuti nkhongono, yagona pakuti ngwakukopa ndiposo ngwankhongono.
2:6—Kasi Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵangaŵa wuli ‘kucanya’ uku ŵacali pa caru capasi? Mazgu ghakuti ‘kucanya’ apa ghakung’anamura ciharo cawo ca kucanya ico ŵali kulayizgika yayi. Kweni ghakung’anamura malo ghawo ghapacanya ghauzimu agho ŵali kupika cifukwa ca ‘kudidimizgika na mzimu utuŵa wa cilayizgano.’—Efe. 1:13, 14.
Ivyo Tikusambirapo:
4:8, 11-15. Yesu Khristu wakakora “ŵamikoli,” ico cikung’anamura kuti wakatora ŵanthu na kuŵawuskako kwa Satana mwakuti waŵagwiliskire nchito kuŵa vyawanangwa kuti ŵakhozgenge mpingo wa Ŵakhristu. ‘Mu kutemwa, tingakura kosekose mwa Khristu’ mwa kupulikira na kujilambika kwa awo ŵakutilongozga ndiposo kukolerana na ivyo ŵanozga mu mpingo.—Heb. 13:7, 17.
5:22-24, 33. Padera pakuti muwoli waŵenge wakujilambika kwa mfumu wake, iyo wakweneraso kumucindika. Wakucita nthena mwa kulongora “mzimu wakujiyuyura na wakuzika” ndiposo kuyezgayezga kumupa nchindi mwa kumuyowoyera vinthu viwemi na kumovwira kuti fundo izo wakaka zende makora.—1 Pet. 3:3, 4; Tito 2:3-5.
5:25, 28, 29. Nga umo mfumu ‘wakulelera’ thupi lake, wakweneraso kulera muwoli wake mwa kumusangira vinthu vyakuthupi, kumovwira maghanoghano, ndiposo kumovwira kuti waŵe wakukhora mwauzimu. Wakweneraso kumupwelelera mwa kuŵa na nyengo yakukwana yakucezgera nayo na kumulongora citemwa mu kayowoyero na kacitiro.
6:10-13. Kuti tikanizge mizimu yiheni, tikwenera kuvwara mahomwa ghauzimu ghakufuma kwa Ciuta.
“TENDENGE” MAKORA
Nkhani yikuru iyo yikaŵa mu kalata iyo Paulosi wakalembera Ŵafilipi yikaŵa ya citemwa. Iyo wakati: “Ici ndico nkhulomba, cakuti kutemwa kwinu kuzalirezalire mu kamanyiro na mu kapatuliro kose.” Kuti waŵawovwire kuti ŵagege cipingo ca kujithemba, wakaŵaciska kuti: “Fiskani ciponosko ca mwaŵene na wofi na citenthe.”—Fil. 1:9; 2:12.
Paulosi wakaciska awo mbakukhwima kuti ŵafwilirepo kuti ŵasange “njombe ya nchemo yakucanya ya Ciuta.” Iyo wakati: “Kwenekuko tafikako, tendenge mwenemumo.”—Fil. 3:14-16.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
1:23, NW—Kasi Paulosi wakahangayika na vinthu “viŵiri” vini, ndipo wakakhumbanga ‘kufwatuka’ kwa mtundu wuli? Cifukwa ca ukhaliro uwo wakaŵamo, Paulosi wakahangayika na vinthu viŵiri, ivyo ni nyifwa panji umoyo. (Fil. 1:21) Nangauli wakayowoya yayi ico wakasankha, kweni wakalongosora ico wakakhumbanga, ‘kufwatuka na kuŵa pamoza na Khristu.’ (Fil. 3:20, 21; 1 Tes. 4:16) Mu nyengo ya kuŵapo kwa Khristu, Paulosi wakeneranga ‘kufwatuka’ mwa kupokera njombe iyo Yehova wakamunozgera.—Mat. 24:3.
2:12, 13—Kasi Ciuta wakutipangiska wuli kuti ‘tikhumbenge ndiposo kuti ticitenge’? Mzimu utuŵa wa Yehova ungagwira nchito mu mtima ndiposo maghanoghano ghithu kuti usazgireko khumbo lakuti ticitenge uteŵeti na nkhongono zose. Mwantheura, tili ŵambura wovwiri yayi apo ‘tikufiska ciponosko cithu.’
Ivyo Tikusambirapo:
1:3-5. Nangauli Ŵafilipi ŵakaŵa ŵakavu kuthupi kweni ŵakutipa ciyelezgero ciwemi pa nkhani ya kupa.—2 Kor. 8:1-6.
2:5-11. Yesu wakalongora kuti kujiyuyura nkhulopwa yayi kweni ni nkhongono. Nakuti Yehova wakukwezga awo mbakujiyuyura.—Zinth. 22:4.
3:13. “Ivyo vili kumanyuma” vingaŵa vinthu nga ni nchito yapacanya, kubabikira mu mbumba yisambazi, ndiposo zakwananga zikuru izo tikacita kumanyuma ndipo tili kulapa na ‘kusambiskika.’ (1 Kor. 6:11) Tikwenera kuluwa vinthu ivi, ico cikung’anamura kuti tileke kuvighanaghana, na ‘kutambazukira ku ivyo vili kunthazi.’
“KWIMIKIKA MU CIPULIKANO”
Mu kalata iyo wakalembera Ŵakolose, Paulosi wakasuska maghanoghano ghakwanangika gha ŵasambizgi ŵatesi. Wakati ciponosko cikuthemba pa kucita waka ivyo Dango likayowoyanga yayi kweni pa ‘kukhalilira mu cipulikano.’ Paulosi wakaciska Ŵakolose kuti ‘ŵenderenge mwa [Khristu], pakupandika na kuzengeka mwa iyo, na kwimikika mu cipulikano.’ Kasi kwimikika uku kukeneranga kuŵakhwaska wuli?—Kol. 1:23; 2:6, 7.
Paulosi wakalemba kuti: “Pacanya pa vyeneivi vyose vwarani kutemwa, uko nchikondo ca ukongolekwa. Ndipo mtende wa Khristu uwuse mu mitima yinu.” Mpositole uyu wakaŵaphaliraso kuti: “Kose ako mukucita, citani na mtima, nga ndi para nkhu Fumu ndiko, ku ŵanthu cara.” Pakuyowoya za umo ŵakwenera kucitira ku ŵanthu ŵakuwalo, iyo wakati: “Endaninge na mahara” kwa iwo.—Kol. 3:14, 15, 23; 4:5.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
2:8—Kasi Paulosi wakacenjezga za “vyamtendeko vya caru” vini? Ivi ni vinthu panji kuti fundo izo caru ca Satana cikwendera. (1 Yoh. 2:16) Vinyake mwa vinthu ivi ni mahara gha caru, kutemwa Cuma, na visopa vyautesi ivyo vili mu caru.
4:16—Cifukwa wuli kalata iyo yikalembekera mpingo wa mu Laodikeya mulije mu Baibolo? Panji nchifukwa cakuti kalata iyi yikaŵavya fundo zakukhumbikwa mazuŵa ghano. Panji mukaŵa waka fundo izo zikaŵa kale mu makalata ghanyake agho ghali mu Baibolo.
Ivyo Tikusambirapo:
1:2, 20. Sembe yakuwombora, iyo Ciuta wali kupeleka cifukwa ca lusungu lwake lukuru, yingatozga njuŵi yithu para tabuda na kutipa mtende wa mu mtima.
2:18, 23. “Kujiŵikamo pa kujiyuyura” panji kuti kujiyuyura kwautesi mwakuti tikondweske waka ŵanji, kwali ni mwa kulongora nga nipara katundu wakuthupi tikumukhumba yayi, panji mwa kwenda mwakukhumata, nchilongolero cakuti ndise ‘ŵakutukumuka na kughanaghanira vya thupi.’