Ana Akusawuwona Umi Kuŵa Wakusosekwa Mpela Mwakusawuwonela Mlungu?

1, 2. Ana mtuka wapenani wapi wakutyocela kwa Mlungu ŵatukwete lelo jino, soni ligongo cici uli wapenani?

ATATI ŵetu ŵakwinani atupele mtuka wapenani mnope wawuli umi waŵatupele mpela ŵandu walunda ŵakupakombola kulosya ndamo syakwe. (Genesis 1:27) Tukusam’yamicila Mlungu ligongo lyakutupa mtuka wapenaniwu. Mtukawu ukusatukamucisya kumanyilila umbone wa malamusi ga m’Baibulo. Malamusiga mpaka gatukamucisye kuti tukule mwausimu ni kuŵa ŵandu ŵakumnonyela Yehofa ŵele “pakupitila mkulijiganya kwawo akumanyilila kulekanganya yindu yambone ni yangalumbana.”​—Ahebeli 5:14.

² Lelo jino tukusosekwa kupikanicisya mnope ndamo syambone syajikusasala Baibulo ligongo cilamboci cili cakusawusya mnope mwati ngaŵa mkomboleka kola malamusi pa yakutendekwa yosope yampaka tusimane nayo pa umi. Yeleyi yikuwonecela mnope pangani ja mitela, soni matala gakusagakamulicisya masengo ŵacipatala pakamulicisya masengo miyasi. Ngani jeleji jili jekulungwa mnope kwa ŵandu ŵakusaka kumpikanila Yehofa. Nambope, naga tukupikanicisya ndamo syambone syajikusala Baibulo, sicitukamucisya kusagula cenene mwangawulasya cikumbumtima cetu, soni tucijendelecela kuŵa m’cinonyelo ca Mlungu. (Miyambo 2:6-11) Kwende tulole sine mwa ndamo syambone syajikusala Baibulo panganiji.

3, 4. Ana ndaŵi japi jele Malemba gasasile kandanda kuti miyasi jili japajika, soni ana yeleyi yikutyocela pa lilamusi lyapi?

³ Kaini ali am’wuleje Abele, Yehofa kwandaŵi jandanda ŵalosisye kukamulana kwakupali pasikati pa umi ni miyasi, soni kuti yinduyi yili yapajika. Mlungu ŵamsalile Kaini kuti: “Miyasi ja mpwenu jikundilila une kutyocela mwitaka.” (Genesis 4:10) Pameso pa Yehofa, miyasi ja Abele jajimilaga umi wele Kaini ŵawutyosisye mwangalwe. Pelepa mpaka tujile kuti miyasi ja Abele jalililaga kwa Mlungu kuti atendepo.​—Ahebeli 12:24.

⁴ Pambesi pa Cigumula ca m’masiku ga Nowa, Mlungu ŵakundile ŵandu kuti alyeje nyama nambo ngaŵaga ni miyasi jakwe. Mlungu ŵatite: ‘Mkasilya nyama jili jana miyasi. Soni miyasi jenu cinjijisaka.’ (Genesis 9:4, 5) Lilamusi lyeleli liŵele lili mkamula masengo kutandila mu ndaŵi ja Nowa mpaka lelo jino. Likugombelecesya yaŵasasile Mlungu kwa Kaini yakuti miyasi jikusajimila umi wa yakupanganyikwa yosope. Lilamusili likutusimicisya kuti Yehofa jwali Ndandilo ja umi, cacajimba magambo wosope ŵangakucimbicisya umi ni miyasi.​—Salimo 36:9.

5, 6. Ana Cilamusi ca Mose calosisye catuli kuti miyasi jili japajika, soni japenani? (Alolesoni libokosi pa peji 78.)

⁵ Ngani jakuti miyasi jikusajimila umi, soni kuti umi uli wapajika jawonecelesoni m’Cilamusi ca Mose. Pa lilemba lya Levitiko 17:10, 11 tukusaŵalanga kuti: “Nambo mundu jwalijose .  . . jwakulya miyasi, ngope jangu jicim’ŵenga, soni cinjim’wulaga kuti akasimanikwa pasikati pa ŵandu ŵa mtundu wakwe. Pakuŵa umi wa yinyama uli m’miyasi, soni nawuŵisile pakupelecela mbopesi kuti jemanja mtende cakuwombolela umi wenu, miyasi jili cakuwombolela ligongo lya umi.”a—Alole libokosi lyakuti “Miyasi Jikwete Macili Gakusiŵa Yakulemwa,” pa peji 76.

⁶ Naga miyasi ja nyama jajiwuleje ngakujikamulicisya masengo pamalo gakupelecela mbopesi, jasosekwaga kujitaga pasi. Yeleyi yajimilaga kuti akuwuwucisya umi kwa msyene, jwali Mlungu. (Deuteronomo 12:16; Ezekieli 18:4) Amanyililesoni kuti Ayisalayeli nganasosekwa kupata matala gakutyocesya miyasi josope jene m’cilu ca nyama. Cakusosekwa mnope caliji kwamba kujisikita cenene, soni kulolecesya kuti miyasijo jikopwece. M’yoyo, Ayisalayeli ŵalyaga nyamajo ni cikumbumtima cambone, soni kusikitaku kwalosyaga kuti akumcimbicisya Jwakupeleka Umi.

 7. Ana Daudi ŵalosisye catuli kuti ŵajiwonaga miyasi kuŵa japajika?

⁷ Daudi mundu ‘jwapamtima pa Mlungu’ ŵapikanicisye lilamusi lyakwayana ni miyasi. (Masengo 13:22) Ndaŵi jine pajamkwete njota mnope, acimjakwe ŵatatu mwakulimba mtima ŵapite kumsakasa wa acimmagongo ŵawo kuja kuteka mesi pacisima, ni kumpa Daudi. Ana Daudi ŵatesile cici? Jwalakwe ŵaliwusisye kuti, “Ana mwe miyasi ja ŵandu ŵaŵaŵisile umi wawo pangosi ligongo lya umi wangu?” Daudi ŵayiwonaga kuti kumwa mesigo kwaliji mpela kumwa miyasi ja ŵanduwo. M’yoyo, atamose kuti jamkwete njota, jwalakwe “ŵagapelece kwa Yehofa mwakugajitila pasi.”​—2 Samueli 23:15-17.

8, 9. Asale naga Mlungu ŵacenjile nganisyo syakwe pakwamba ya mwakusawuwonela umi ni miyasi pawapagwile mpingo wa Ciklistu.

⁸ Pali papite yaka 2,400 Mlungu cipelecele lilamusi lyakwamba miyasi kwa Nowa, soni pali papite yaka 1,500 Mlungu ali atesile Cilangano ca cilamusi, Yehofa ŵatendekasisye likuga lyakulongolela lya mpingo wa Ciklistu wandanda kulemba kuti: “Pakuti yili yambone kwa msimu weswela ni kwetuwe, soni kuti tukamtwika msigo wine, nambo yeleyopeyo yili yakusosekwa. Mkasimlya cakulya cacipelecedwe kwa milungu jakupanganyidwa ni ŵandu, mkalya miyasi kapena nyama jakupopotola, nipo mkatenda cikululu.”​—Masengo 15:28, 29.

⁹ Mwangakayicila, likuga lyakulongolela lyayimanyi kuti miyasi jili japajika, soni kuti kujikamulicisya masengo mwakulemweceka kuli kulemwa, mpela mwakuŵelele kulambila milungu jakupanganyidwa, soni kutenda yamsese. Aklistu ŵasyesyene lelo jino akusakuya lilamusi lyeleli. Konjecesya pelepa, ligongo lyakuti jemanjaji akusakuyasoni ndamo syambone, ngaŵagape malamusi, pakusagula yindu yakwayana ni miyasi, akusamnonyelesya Yehofa.

10, 11. (a) Ana ŵa Mboni sya Yehofa akusakuwona catuli kutaga miyasi m’cilu, kapena kupocela mbali syekulungwakulungwa sya miyasi? (b) Ana Mklistu akusosekwa kulisagulila jika yindu yapi yakwayana ni miyasi?

¹⁰ Ŵa Mboni sya Yehofa akusamanyilila kuti kuŵambala miyasi kukusagopolela kana kwataga miyasi m’cilu, kupeleka miyasi, soni kujisunga kuti ciŵataje paujo. Ligongo lya kucimbicisya malamusi ga Mlungu, ŵangakundasoni kupocela mbali syekulungwakulungwa sya miyasi syasili maselo gecejewu, maselo geswela, maselo gakamucisya kuti miyasi jilece kopoka, soni mesi ga m’miyasi.

¹¹ Lelo jino, mbali syekulungwakulungwasi akusasigaŵasoni kuŵa tumbali twamwanamwana twakusatukamulicisya masengo gakulekanganalekangana. Ana Mklistu mpaka apocele tumbali twamwanamwanatu? Ana akusatuwona mpela “miyasi”? Mklistu jwalijose akusosekwa kusagula jika panganiji. Akusosekwasoni kusagula jika pakwamba ya matala gakulekanganalekangana gakusakamulicisya masengo ŵacipatala pakamulicisya masengo miyasi jakwe mpela kusefa miyasi, matala gakutendela opaleshoni mpela kusepusya miyasi ni kuculuya mesi ga m’miyasi, soni kuwucisya m’cilu miyasi jajikukopoka pakutenda opaleshoni, bola yikaŵa kuti miyasijo jasunjigwe kaje panepakwe.​—Alole Yakonjecesya pa peji 215 mpaka 218.

12. Ana tutendeje wuli ni ngani syakwayana ni cikumbumtima?

¹² Ana ngani syakulisagulila jika ngasikusamkwaya mnope Yehofa? Iyayi, ligongo Mlungu akwete lung’wanu mnope ni yatukusaganisya, soni yatukusaka kutenda. (Aŵalanje Miyambo 17:3; 21:2; 24:12.) M’yoyo, patum’ŵendile Yehofa kuti atulongolele, soni kuwungunya mwakusamala yakwamba mitela, soni matala gakusakamulicisya masengo ŵacipatala, tukusosekwa kusagula mwakamulana ni cikumbumtima cetu cecijiganye Baibulo. (Aloma 14:2, 22, 23) Yisyene kuti ŵane ngakusosekwa kutusagulila yakutenda kapena kutukanganicisya kutenda yindu mwakamulana ni cikumbumtima cawo, soni ngatukusosekwa kwawusya kuti, ‘Ana akaŵe wawojo akatesile cici pangani mpela jeleji?’ Pangani syelesyi, Mklistu jwalijose akusosekwa “kulitwicilila msyene msigo wakwe.”b—Agalatia 6:5; Aloma 14:12; alole libokosi lyakuti “Ana Ngusajiwona Miyasi Kuŵa Japajika?” pa peji 81.

13. Ana malamusi ga Yehofa gakusasala cici pakwamba ya jwalakwe?

¹³ Malamusi gagakusasimanikwa m’Baibulo gakusalosya kuti Yehofa ali Jwakupeleka Malamusi jwa lunda, soni Mtati jwacinonyelo jwakusasamala mnope ya umi wa ŵanace ŵakwe. (Salimo 19:7-11) Atamose kuti lilamusi lyakuti tuŵambaleje miyasi nganalipeleka mpela lyakutucenjela kuti tukalwala, nambope likusatukamucisya kuŵambala yakusawusya yayikusayika ligongo lya kutajidwa miyasi. (Masengo 15:20) Ŵandu ŵajinji ŵakusakamula masengo ga yacipatala akusajiticisya kuti kutenda opaleshoni jangakamulicisya masengo miyasi kuli kwambone mnope payikamucisyo yayipali moŵa agano. Kwa Aklistu ŵasyesyene, yeleyi yikusagamba kulosya kuti Yehofa akwete lunda mnope, soni ali Mtati jwacinonyelo.​—Aŵalanje Yesaya 55:9; Yohane 14:21, 23.

14, 15. (a) Ana malamusi gapi gagalosisye kuti Mlungu ŵanonyelaga ŵandu ŵakwe? (b) Ana mpaka akamulicisye masengo catuli malamusi ga m’Baibulo pa kuŵambala ngosi?

¹⁴ Malamusi gejinji gaŵapelece Yehofa kwa Ayisalayeli gakusalosya kuti jwalakwe ŵaganicisyaga mnope ya umi wawo. Mwambone, jwalakwe ŵasalile Ayisalayeli kuti ataweje kalutenje kusyungulila pamsakasa wa nyumba syawo kuti aŵambaleje ngosi. Pamsakasapo ŵatendelaga yindu yakulekanganalekangana. (Deuteronomo 22:8; 1 Samueli 9:25, 26; Nehemiya 8:16; Masengo 10:9) Mlungu ŵalamwile Ayisalayeli kuti ng’ombe syawukali asiloleleje cenene. (Eksodo 21:28, 29) Kulepela kukuya malamusi gelega kwalosyaga kuti mundujo jwangacimbicisya umi wa ŵane, soni jwakolaga magambo ga miyasi.

¹⁵ Ana yeleyi mpaka ayikamulicisye masengo catuli? Akusosekwa kulolecesya kuti njinga jawo, kajendesye ka njingajo, yilango yawo, nyumba jawo, malo gakusakamulila masengo, soni yakusangalasya yakusatenda yikaŵa yakutendesya ngosi. M’yilambo yine, acacanda ŵajinji akusawaga ligongo lyakutenda yindu mwangasamala. Nambope, acacanda ŵakusaka kuŵa m’cinonyelo ca Mlungu akusawuwona umi kuŵa wapenani mwakuŵambala yakusangalasya yakogoya. Ŵangaganisya kuti acacanda ngaŵa mkusimana ni ngosi. Mmalo mwakwe akusasangalala ni ucanda wawo mwakulicenjela ku yakusawusya.​—Mlaliki 11:9, 10.

16. Ana lilamusi lyapi lya m’Baibulo lyalikusakamula masengo naga mundu akwasa citumbo? (Alole maloŵe ga mumbesi.)

¹⁶ Umi wa mwanace jwanganapagwe uli wakusosekwa mnope kwa Mlungu. Kalakala mu Yisalayeli, naga jwine am’wulesye jwamkongwe jwakwete citumbo, ni cinga jwamkongwejo kapena mwanace jwanganapagwejo akuwa, Mlungu ŵam’wonaga mundu jwatesile yeleyi kuŵa jwakuwulaga. M’yoyo, ŵalipilaga “umi kulipila umi.”c (Aŵalanje Eksodo 21:22, 23.) Lelo jino acakongwe ŵajinji akusajasa yitumbo mwamele pakusaka kuti akalaga ni kulela mwanacejo. Ŵajinji mwa acakongweŵa akusatendaga yeleyi ligongo lyakuti atesileje uhule, kapena akusaka ajendelecele kutenda mtetowu. Yeleyi yikusampweteka mnope Yehofa mumtima.

17. Ana mpaka amkamucisye catuli mundu juŵajasile citumbo mkanalijiganye ndamo syambone sya Mlungu?

¹⁷ Nambi uli pakwamba ya jwamkongwe juŵajasile citumbo mkanalijiganye usyesyene wa m’Baibulo? Ana Mlungu mpaka amtendele canasa jwalakwejo? Kwene! Kusala yisyene, mundu jwapitikwice mtima yisyesyene Yehofa akusamkululucila kupitila mu mbopesi jaŵapelece Yesu. (Salimo 103:8-14; Aefeso 1:7) Yesu ŵasasile kuti: “Une nganiyika kukwaŵilanga ŵandu ŵakulungama, nambo ŵandu ŵa ulemwa kuti apitikuce mitima jawo.”​—Luka 5:32.

18. Ana Baibulo jikusalosya kuti cici cacikusatendekasya kuti ŵandu awulaganeje mnope?

¹⁸ Kupunda pa kuŵambala kwawulasya ŵane, Yehofa akusasakasoni kuti tutyosye mumtima mwetu cacikusatendekasya kuti ŵandu awulaganeje, cacili uŵengani. Ndumetume Yohane ŵalembile kuti: “Jwalijose jwakuŵengana ni mjakwe, ali jwakuwulaga ŵandu.” (1 Yohane 3:15) Mundu jwati m’yiyi ngakusagamba kum’ŵengape mjakwe nambo akusasaka mjakwejo ali awile. Uŵengani wakwe mpaka uwonecele naga akusakasya mbili ja ŵane. Yeleyi mpaka yimtendekasye Mlungu kumpa cilango mundujo. (Levitiko 19:16; Deuteronomo 19:18-21; Matayo 5:22) M’yoyo tukusosekwa kulingalinga mwamtawu kutyosya uŵengani uliwose wampaka tukole mumtima mwetu.​—Yakobo 1:14, 15; 4:1-3.

19. Ana Mundu jwakusakuya ndamo syambone sya m’Baibulo akusagawona catuli maloŵe ga pa Salimo 11:5, soni Afilipi 4:8, 9?

¹⁹ Wosope ŵakusawuwona umi kuŵa wakusosekwa mpela mwakusawuwonela Yehofa, soni ŵakusaka kulisunga m’cinonyelo cakwe, akusosekwa kuŵambala kwatendela ŵane ngalwe. Pa lilemba lya Salimo 11:5 pakusati: “Umi wakwe [wa Yehofa] ukusam’ŵenga jwakumnong’a kutenda yakuwulasyana.” Maloŵega ngagakulosyape umundu wa Mlungu, nambo gali gakutukamucisya pakatame ketu paumi. Maloŵega gakusakamucisya wosope ŵakusamnonyela Mlungu kuŵambala yakusangalasya yiliyose yayikusalimbikasya yakuwulasyana. Mwakulandana ni yeleyi, maloŵe gakuti Yehofa ali “Mlungu jwakusatupa uwe mtendele” gakusalimbikasya ŵakumtumicila ŵakwe kuti aganicisyeje mnope yacinonyelo, soni yaucimbicimbi yayikusayikasya mtendele.​—Aŵalanje Afilipi 4:8, 9.

20-22. Ana Aklistu akusaciwona mwatuli cilamboci, soni ligongo cici akusaciwona camti m’yoyo?

²⁰ Pameso pa Mlungu, cilambo cosope cacili m’miyala mwa Satana cana magambo ga miyasi. Malemba gakusalosya kuti maulamusi ga pacilambo gakwimila cilombo cakogoya mnope caciwuleje ŵandu ŵajinji, kupwatikapo ŵakutumicila Yehofa. (Danieli 8:3, 4, 20-22; Ciunukuko 13:1, 2, 7, 8) Maulamusi gelega pampepe ni yiwanja ya malonda ya pacilambo cosope, soni ŵasayansi apanganyisye yida yangondo yakogoya mnope, yayikusapatikasya cipanje capawinji. M’yoyo, maloŵe gakuti, ‘Cilambo cosope capasi cili m’miyala mwa jwakusakalajo,’ gali gasyesyene.​—1 Yohane 5:19.

²¹ Pakuŵa ŵakumkuya Yesu “nganaŵa ŵa cilambo capasi,” jemanjaji ŵangajigala nawo mbali mu ndale, soni ŵangaputa nawo ngondo. M’yoyo akusaŵambala magambo ga miyasi.d (Yohane 15:19; 17:16) Ligongo lyakuti akusakuya Klistu, jemanjaji ŵangawucisya naga ŵane akwalagasya mwangalwe. Mmalo mwakwe, akusanonyela acimmagongo ŵawo, soni akusayikana atamose pakwapopelela.​—Matayo 5:44; Aloma 12:17-21.

²² Aklistu ŵasyesyene ngakusatendela yindu yimpepe ni “Babiloni Jwamkulungwa,” jwali likuga lya dini syosope syawunami lyalikwete magambo ga miyasi kupunda makuga gosope. Baibulo jikusasala kuti, mwa jwalakwe “mwasimanice miyasi ja ŵakulocesya, ni ŵandu ŵa Mlungu, ni ŵandu wosope ŵaŵawulajidwe pacilambo capasi.” Ni ligongo lyakwe akutukalamusya kuti, “jemanja ŵandu ŵangu mkopoce mu msindamo.”​—Ciunukuko 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Ana kopoka mu Babiloni Jwamkulungwa kukusagopolela cici?

²³ Kopoka mu Babiloni Jwamkulungwa kukusagopolela yejinji ngaŵape kwamba kuleka kutenda yindu ni dini jawunami. Kopokaku kukusapwatikapo kuŵengana ni ndamo syakusakala syele dini jawunami jikusalecelela, soni kulimbikasya. Ndamosi sili cikululu, kwinjilila ya ndale, soni kusosasosa cipanje mwakutunduka. (Aŵalanje Salimo 97:10; Ciunukuko 18:7, 9, 11-17) Ndamo syelesi sikusatendekasya kuti ŵandu awulaganeje mnope.

24, 25. Ana Mlungu mpaka alosye canasa cakwe kwa mundu jwakwete magambo ga miyasi kupitila mu cici, soni ana yeleyi ŵayilosisye catuli m’ndaŵi sya m’Baibulo?

²⁴ Wosopewe mkanitutande kulambila kusyesyene, m’matala gane twakamucisyaga yakutendekwa ya m’cilambo ca Satanaci yayatutendekasisye kola magambo ga miyasi. Nambope ligongo lyakuti twacenjile yitendo yetu ni kutanda kulupilila mbopesi ja Klistu, soni kulipeleka kwa Mlungu ni umi wosope, Mlungu ŵatutendele canasa, soni jwalakwe akusatucenjela mwausimu. (Masengo 3:19) Misinda jakutilila ja m’ndaŵi sya m’Baibulo jatendelaga ciwulili kutucenjela kwa usimu kweleku.​—Numeri 35:11-15; Deuteronomo 21:1-9.

²⁵ Ana yeleyi yatendekwaga catuli? Naga Myisalayeli awuleje mjakwe mwangosi, ŵasosekwaga kutilila ku umo mwa misinda jeleji. Panyuma pakuti ŵakulamula asagwile yakutenda, mundu juŵawuleje mjakwe mwangosijo ŵasosekwaga kutamape ku msinda wakutililawo mpaka jwamkulugwa jwa mbopesi awe. Kaneko mundujo ŵaliji jwagopoka kutama kwine kulikose. Yeleyi yikulosya kuti Mlungu ali jwacanasa, soni akusawuwona umi kuŵa wakusosekwa mnope. Mwakulandana ni misinda jiŵatililaga ŵandu kalakala, moŵa agano Yehofa kupitila mu mbopesi ja Klistu akusatucenjela ku ciwa cakwika ligongo lyakasa mwangosi lilamusi lyakwe lyakwamba umi, soni miyasi. Ana wawojo akusayamicila cikamucisyoci? Ana mpaka alosye catuli kuti akusayamicila? Litala limo lili kwaŵilanjila ŵandu ku msinda wakutilila wakuwanicisya, mnopemnope palikuŵandicila lisiku lya “yisawusyo yakogoya.”​—Matayo 24:21; 2 Akolinto 6:1, 2.

26-28. Ana yindu moŵa agano yikulandana mwatuli ni muyaŵelele mu ndaŵi ja Esekiyele, soni ana mpaka tulisunje catuli m’cinonyelo ca Mlungu?

²⁶ Mwayiŵelele yindu ni ŵandu ŵa Yehofa moŵa agano, yikusatukumbusya muyaŵelele yindu m’ndaŵi ja Esekiyele jwele Yehofa ŵam’ŵisile mpela jwakulinda juŵalalicilaga yikalamusyo ya Mlungu kwa Ayisalayeli. Mlungu ŵamsalile kuti: “Mpikanicisye maloŵe ga pakamwa pangu ni mwakalamusye jemanjajo.” Naga Esekiyele akalepele kutenda yeleyi, akakwete magambo ga miyasi pawajonasikaga msinda wa Yelusalemu. (Ezekieli 33:7-9) Nambo Esekiyele ŵapikanile ni nganakola magambo ga miyasi.

²⁷ Mbesi ja cilambo ca Satana jiŵandicile. Ni ligongo lyakwe ŵa Mboni sya Yehofa akusawuwona kuŵa ukumu, soni upile wawo kulalicila ya “lisiku lyakuwucisya” lya Mlungu, soni utenga wa Ucimwene. (Yesaya 61:2; Mateyu 24:14) Ana akusakamula nawo masengo gakusosekwaga mwakutamilicika? Ndumetume Paulo ŵagawonaga masengo gakwe gakulalicila kuŵa gakusosekwa mnope. Ligongo lya yeleyi jwalakwe ŵatite: “Naga jwalijose mwa jemanja akwasika, yele ni yawo, une ngayingwaya kose [“nganingola magambo ga miyasi,” NW]. Pajatu nganinamsisila kandu kalikose, nambo namlalicile yosope yakusaka Mlungu.” (Masengo 20:26, 27) Celeci cili cisyasyo cambone cakuti tucisyasyeje.

²⁸ Kuti tulisunje m’cinonyelo ca Atati ŵetu, Yehofa, tukusosekwa kutenda yejinji konjecesya pa kucimbicisya umi, soni miyasi mpela mwakusatendela Yehofa. Tukusosekwasoni kuŵa ŵaswela pameso pakwe mpela mwatucilijiganyicisya mu mtwe wakuyicisya.