“Musekelelane”

FEBI, Umwina Kristu uwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, alikwete ubwafya. Alefuma ku Kenkerea, mu Grisi, ukuya ku Roma, lelo tamwali uwasumina munankwe uo aishibe muli ulya musumba. (Abena Roma 16:1, 2) Kapilibula wa Baibolo Edgar Goodspeed atila: “Abena Roma pali ilya nshita bali ababipa kabili aba bukatu, kabili amayanda ya beni tayali ayasuma ukwikalamo umwanakashi uwa mibele isuma, sana sana Umwina Kristu.” E ico ni kwi Febi ali no kwikala?

Mu nshita sha Baibolo abantu baleenda sana. Yesu Kristu na basambi bakwe na bo baleenda pa kushimikila imbila nsuma mu Yudea monse na mu Galili. Pa numa, bamishonari Abena Kristu pamo nga Paulo baletwala ubukombe ku ncende shalekanalekana isha Mediterranean, ukubikapo na Roma, umusumba ukalamba uwa Buteko bwa Roma. Ilyo Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo baleenda, mu mishi ya baYuda atemwa ku nse, bushe ni kwi baleikala? Pa kusanga ukwa kwikala, bwafya nshi balekumanya? Cinshi twingasambililako kuli bene pa kuba ne cileela?

“Leelo Ndeikala ku Ng’anda ku Mobe”

Icileela calondololwa ukuti “ni bukapekape no kupokelela abeni,” kabili ukutula na kale e cishibisha bakapepa ba cine aba kwa Yehova. Ku ca kumwenako, Abrahamu, Lote na Rebeka baali aba cileela. (Ukutendeka 18:1-8; 19:1-3; 24:17-20) Ilyo alelondolola pa fyo alesunga abeni, icikolwe Yobo atile: “Umweni tatubilishe pa nse nakalya, imiinshi yandi naiswileko ku muyendo.”—Yobo 31:32.

Pa kuti abayendo bapokelelwe bwino ku bena Israele banabo lingi line bali no kwikala fye mu lubansa lwa mu musumba uko bali no kulolela uwa kubasenda ku mwakwe. (Abapingushi 19:15-21) Bashibweni ilingi balesamba amakasa ya beni no kubapeela ifya kulya ne fya kunwa, kabili balepeela ne fitekwa fya beni ifya kulya. (Ukutendeka 18:4, 5; 19:2; 24:32, 33) Abali pa lwendo abashalefwaya ukuba icisendo kuli bashibweni babo baleisendela ifyo balekabila—umukate no mwangashi ne filyo fya nama shabo. Ico balefwaya fye kwa kulaala.

Nangu ca kuti Baibolo tailandapo mu kulungatika ifyo Yesu alesanga ukwa kwikala ilyo ali pa nyendo sha kushimikila, wene na basambi bakwe bafwile balelaalapo kumo. (Luka 9:58) Ilyo aile ku Yeriko, Yesu aebele fye Sakeo ati: “Leelo ndeikala ku ng’anda ku mobe.” Sakeo apokelele Yesu “no kusekelela.” (Luka 19:5, 6) Ilingi line Yesu aletandalila ifibusa fyakwe ifya ku Betani, Marita, Maria na Lasaro. (Luka 10:38; Yohane 11:1, 5, 18) Kabili cimoneka kwati ku Kapernahumu, Yesu aikele kuli Simone Petro.—Marko 1:21, 29-35.

Ifyebo Yesu apeele abatumwa bakwe 12 pa fya kushimikila fisokolola ifingi pa fyo baali no kwenekela ukupokelelwa mu Israele. Yesu abebele ati: “Mwisenda golde nelyo silfere nelyo umukuba mu malamba yenu, nelyo tumba wa filyo uwa pa lwendo, nelyo mingila ya mu kati ibili, nelyo ni ndyato nelyo inkonto; pantu umubomfi awaminwa icilyo cakwe. Mu musumba onse nelyo umushi umo mwaingila, fwayenimo uwayana, kabili e mo mwikale mpaka mukafumemo.” (Mateo 10:9-11) Alishibe ukuti aba mitima yalungama bali no kusekelela abasambi bakwe, ukubapeela ifya kulya, umwa kwikala na fimbi ifyalekabilwa.

Lelo, inshita yali no kwisa ilyo abaleya mu kubila imbila nsuma baali no kuisakamana abene no kuilipilila ifyo balebomfya. Pa mulandu wa lupato lwali no kwisa ku ntanshi pa bakonshi bakwe na pa kulunduluka kwa mulimo wa kushimikila mu fifulo fishali mu Israele, Yesu atile: “Uukwete imbukuli asende, na tumba wa filyo na o wine.” (Luka 22:36) Ulwendo e lyo no kufwaya ukwa kwikala fyali no kukabilwa mu mulimo wa kushimikila imbila nsuma ku bantu.

“Mutwalilile Ukuba ne Cileela”

Pa mulandu wa mutende ne misebo iisuma iingi iyali mu Buteko bwa Roma mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, calengele ukuti abantu bale-enda sana.a Pa mulandu wa kuti kwali abayendo abengi calekabilwa ukukwata ukwa kulaala ukwingi. E calengele ukukuula amayanda ya beni ayali mu nshila ayatalukene ukulingana no lwendo lwa bushiku bumo. Lelo, icitabo ca The Book of Acts in Its Graeco-Roman Setting cisoso kuti: “Ifyaishibikwa mu fitabo pali aya mayanda filango kuti tayali fifulo ifisuma. Ifyashulwa ne fyalembwa ifyabako filashininkisha ukuti ifi fifulo fyali ifyaonaika kabili ifya busali, tamwali ifipuna nelyo ifya kulaalapo, mwali ifiipu, ifya kulya ne fya kunwa tafyali bwino, abene ba fikuulwa na babomfi babo tabali aba bufumacumi, kabili kwali ne mibele yasekemuka.” Ukwabula no kutwishika, umuntu uwa mibele isuma te kuti atemwe ukwikala mu mayanda ya beni aya musango yo nga cingacitika.

E mulandu wine kanshi Amalembo libili libili yacincishisha Abena Kristu ukuba ne cileela. Paulo acincishe Abena Kristu mu Roma ukuti: “Peeleniko aba mushilo ukulingana no kukabila kwabo. Mutwalilile ukuba ne cileela.” (Abena Roma 12:13) Acinkwileko Abena Kristu abaYuda ukuti: “Mwilaba ukuba ne cileela, pantu e mo bamo, mu kukanaishiba, batangatile bamalaika.” (AbaHebere 13:2) Petro acincishe bakapepa banankwe ati: “Musekelelane ukwabula ukung’winta.”—1 Petro 4:9.

Lelo, kwali inshita lintu ukulanga icileela takwali ukwalinga. Ilyo umutumwa Yohane alelanda pali “onse uuituntumba no kukanaikalilila mwi sambilisho lya kwa Kristu,” atile: “Mwimupokelela mu mwenu nangu kumuposha. Pantu uwamuposha akumako ku milimo yakwe ya bubifi.” (2 Yohane 9-11) Umutumwa Paulo alembele pa babembu abashilapila ukuti: ‘Mwiyampana no muntu onse uwitwa uwa bwananyina uwa bulalelale nelyo umufunushi nelyo uupepo tulubi nelyo uutukana nelyo cakolwa nelyo umupuupu, nangu kulya no wabe fi te kwesha.’—1 Abena Korinti 5:11.

Bakabepa na bantu bambi bafwile balyeseshe ukumwenamo mu cileela ca cine cine ica Bena Kristu ba cine. Ulupapulo lwa mu mwanda wa myaka uwa cibili ulushilanda pali Baibolo lwalandile pa citetekelo ca Bena Kristu ulwiitwa ati The Didache, nelyo Teaching of the Twelve Apostles (Ukusambilisha kwa Batumwa 12), lwatile kabila wa mbila nsuma umweni alesungwa “ubushiku bumo, nelyo inshiku shibili nga cakabilwa.” Pa numa ya nshiku shibili, pa kuya, “afwile fye ukupeelwa ifya kulya . . . Nga alomba indalama, ninshi ni kasesema wa bufi.” Ulu lupapulo lwatwalililo kulando kuti: “Nga ca kuti alefwaya ukutwalilila ukwikala mu ng’anda yenu kabili alishiba ne milimo, mulekeni aleifwaila ifya kulya fyakwe. Lelo nga ca kuti tacenjela mu milimo imo, musakamaneni ukulingana na fintu mumwishibe, pa kuti takuli uwa kwikala fye alelya pantu fye Mwina Kristu. Lelo nga talefwaya ukucite fyo, ninshi alefwaya fye ukunonkela pa buKristu; mucenjele no muntu wa musango yo.”

Umutumwa Paulo ali uwaibukila ukukanafwaya ukubika icisendo cafina pali bashibweni bakwe ilyo aleikala mu misumba imo pa nshita yalepa. Pa kuisakamana, alebila amahema. (Imilimo 18:1-3; 2 Abena Tesalonika 3:7-12) Pa kwafwilisha abalendo abali mu kukabila abalingile ukupokelelwa mu cileela, Abena Kristu ba mu kubangilila ukwabula no kutwishika balelemba amakalata ya kulondolola abo bantu, nga fintu Paulo acitile kuli Febi. Paulo alembele ati: “Ndetasha kuli imwe Febi inkashi yesu, ukuti mumupokelele muli Shikulu . . . no kuti mumwafwe muli conse ico engakabila kuli imwe.”—Abena Roma 16:1, 2.

Amapaalo Yaba mu Kuba ne Cileela

Bamishonari Abena Kristu aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo batetekele Yehova ukubapeela fyonse ifyo balekabila. Lelo bushe bali no kwenekela ukumwenamo mu cileela ca basumina banabo? Ludia alipokelele Paulo na bambi mu ng’anda yakwe. Umutumwa aikele mu ng’anda ya kwa Akula na Priskila ku Korinti. Kalinda wa cifungo mu Filipi apekanishishe Paulo na Sila ifya kulya. Paulo alipokelelwe bwino kuli Yusti mu Tesalonika, kuli Filipi mu Kaisarea, na kuli Minasone ku musebo wafuma ku Kaisarea ukuya ku Yerusalemu. Ilyo Paulo aleya ku Roma bamunyina ba mu Puteoli e bamutangete. Mwandini iyi yali ni nshita ya kupembesula lwa ku mupashi kuli bashibweni abalemupokelela!—Imilimo 16:33, 34; 17:7; 18:1-3; 21:8, 16; 28:13, 14.

Uwasoma sana Frederick F. Bruce atila: “Icikalamba icalelenga ifi fibusa kabili bakabomba banankwe na bashibweni ukwafwa Paulo kutemwa uko batemenwe Paulo no kutemwa Shikulwibo uo alebombela. Balishibe ukuti ilyo baletangata Paulo ninshi baletangata Shikulwibo.” Uyu e mulandu wacindamisha uwa kubela ne cileela.

Ukuba abasekelela abeni kucili kulakabilwa na lelo line. Abeminishi bendauka abengi aba Nte sha kwa Yehova balapokelelwa bwino ku basumina banabo. Bakabila ba Bufumu bamo balailipilila pa kuya ku fifulo uko imbila nsuma tailati ishimikilwe. Mwaliba amapaalo ayengi mu kupokelela aba musango yo, te mulandu no kuti amayanda yesu yali fye ayanono. Ukuba uwa cileela ukwingasanshamo ifya kulya ifya-anguka fye kuti kwatupeela amashuko yashaiwamina aya “kukoseleshanya” no kulanga ukutemwa kuli bamunyinefwe e lyo na kuli Lesa. (Abena Roma 1:11, 12) Inshita sha musango yo shilaba isha kulambula sana sana kuli shibweni, pantu “mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.”—Imilimo 20:35.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 23]

Abena Kristu ‘baliba ne cileela’