Ο Ποταμός της Αφρικής με τα πιο Μεγάλα Πράγματα

ΑΝ ΣΑΣ ΡΩΤΟΥΣΑΝ να πείτε το όνομα του μεγαλύτερου ποταμού, θα το βρίσκατε; Είναι ο Αμαζόνιος; Ο Μισσισσιπής; Μήπως ο Ζαμβέζης; Στην πραγματικότητα είναι ο Νείλος. Εκτείνεται κάπου 6.671 χιλιόμετρα (4.145 μίλια) από την κεντρική Αφρική μέχρι τη Μεσόγειο Θάλασσα και είναι ένας ποταμός που σε άλλα πράγματα ξεπερνάει όλους τους άλλους. Έχει τα πιο μεγάλα πράγματα σε όγκο, σε πλάτος και σε μήκος.

Ας κάνουμε ένα σύντομο ταξίδι προς τα κάτω στο Νείλο και ας απαντήσουμε σε μερικές ερωτήσεις που έφερναν σε αμηχανία τους ανθρώπους για αιώνες. Για παράδειγμα, ποια είναι η πραγματική πηγή του Νείλου; Γιατί λέγεται Λευκός Νείλος σε μερικά μέρη, Κυανούς σε άλλα και, από το Χαρτούμ μέχρι τη Θάλασσα, απλώς Νείλος; Ποια είναι η φοβερή περιοχή Σουντ, και γιατί τη φοβούνται οι ταξιδιώτες;

Από Που Πηγάζει ο Νείλος;

Ας αρχίσουμε το ταξίδι μας από εκεί που πηγάζει ο Νείλος, ή ο Λευκός Νείλος για να είμαστε πιο ακριβείς. Το από πού ακριβώς πηγάζει μπέρδευε και προβλημάτιζε τους αρχαίους Έλληνες ιστορικούς και γεωγράφους όπως και τους εξερευνητές στους σύγχρονους καιρούς. Γιατί; Επειδή μερικοί δεν ήξεραν ότι είχαν να κάνουν με δύο κυρίως ποταμούς, τον Λευκό Νείλο και τον Κυανού Νείλο οι οποίοι τελικά γίνονται ένα ποτάμι.

Στα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί ότι οι πηγές του Νείλου, βρίσκονται στη Ρουάντα και το Μπουρούντι. Ρυάκια και ποταμοί ενώνονται για να σχηματίσουν τον ισχυρό Ποταμό Καγκέρα. Καθώς αφήνουμε τη Ρουάντα περνάμε μέσα από την Τανζανία προς την Λίμνη Βικτωρία, την πιο μεγάλη λίμνη της Αφρικής με γλυκό νερό και τη δεύτερη στον κόσμο μετά τη λίμνη Σουπήριορ στη Βόρειο Αμερική. Αυτή η ογκώδης αποθήκευση νερού του Νείλου είναι το πρώτο από τα πιο μεγάλα πράγματα που συναντάμε στο ταξίδι μας.

Η Μεγαλύτερη Χώρα της Αφρικής

Το βορειότερο άνοιγμα της λίμνης, μέσω του φράγματος των Καταρραχτών Όουεν, χύνεται σ’ αυτό που λέγεται Βικτωριανός Νείλος. Αφού γυρίσαμε ολόγυρα το φράγμα, συνεχίζουμε το ταξίδι μας μέσα από την Ουγκάντα προς τη λίμνη Μομπούτου. Στο δρόμο μας περνάμε από την ελώδη Λίμνη Κυόγκα, που είναι γεμάτη από νούφαρα και υάκινθους. Αφού αφήσουμε την περιοχή της λίμνης, προχωρούμε σε μια τοποθεσία που θα σας κάνει να τραβήξετε πολλές φωτογραφίες. Ξεπερνώντας πολλά χιλιόμετρα ορμητικά ρεύματα, ο ποταμός στενεύει απότομα και πέφτει σε μια σειρά από μικρούς καταρράχτες.

Που βρισκόμαστε τώρα; Στους περίφημους Καταρράχτες Καμπαλέγκα (Μούρκισον) στο Εθνικό Πάρκο Καμπαλέγκα. Αν είστε πολύ προσεχτικοί και έχετε έτοιμη τη φωτογραφική σας μηχανή μπορείτε να φωτογραφήσετε μερικούς ελέφαντες, ιπποπόταμους και βουβάλια της Αφρικής. Όμως προσέχετε τις όχθες του ποταμού. Μπορεί να βρίσκεται κάποιος ακίνητος κροκόδειλος περιμένοντας για το γεύμα του!

Σύντομα μετά την είσοδο μας στη Λίμνη Μομπούτου από τα ανατολικά, βγαίνουμε με το Νείλο προς τα βόρεια και πηγαίνουμε προς τα σύνορα της μεγαλύτερης χώρας της Αφρικής—το Σουδάν. Γνωρίζατε ότι αυτή η χώρα, που είναι τα τρία τέταρτα του μεγέθους της Ινδίας, καταλαμβάνει σχεδόν το ένα δέκατο της Αφρικανικής ηπείρου; Αυτό σημαίνει επίσης ότι από εκεί περνάει και μεγαλύτερο μέρος του Νείλου. Δύο ακόμη μεγάλα πράγματα!

Καθώς προχωρούμε στα βόρεια συναντάμε δυσκολίες στο ταξίδι μας. Μπαίνουμε στον φαινομενικά ατελείωτο λαβύρινθο των ελών Σουντ. Μια έκθεση λέει για ένα ατμόπλοιο που παγιδεύτηκε στο Σουντ αφού ακολούθησε λάθος κανάλια για 32 χιλιόμετρα. Ο πλοίαρχος και οι 22 επιβάτες πέθαναν από την πείνα προτού έλθει βοήθεια. Η ναυσιπλοΐα είναι σχεδόν αδύνατη λόγω των εκατομμυρίων υδρόβιων υακίνθων που υπάρχουν εκεί. Απλώς σκεφτείτε δέκα φυτά μπορούν να γίνουν 600.000 σε οχτώ μόνο μήνες!

Όσο για τους ντόπιους, μην εκπλαγείτε όταν δείτε ότι δεν σας βλέπουν εκτός αν είστε ψηλός. Ανήκουν στις φυλές Ντίνκα, Σίλλουκ και Νούερ, που θεωρούνται ότι είναι οι πιο ψηλοί άνθρωποι στον κόσμο. Ακόμη και οι γυναίκες μπορεί να φτάσουν σε ύψος πάνω από δύο μέτρα. Αυτό είναι ένα άλλο από τα μεγάλα πράγματα της περιοχής του Νείλου.

Στη διάρκεια της αργής του πορείας μέσα από τα έλη, ο Λευκός Νείλος χάνει πολύ από τον όγκο του λόγω εξάτμισης. Ωστόσο, μόλις περάσει την περιοχή Σουντ κάνει μια απότομη στροφή στα ανατολικά και ξαναγεμίζει από τα άφθονα νερά του ποταμού Σομπάτ της Αιθιοπίας. Στην πραγματικότητα αν δεν υπήρχαν οι βροχές και τα ποτάμια της Αιθιοπίας, ο κάτω Νείλος θα ήταν ένα μικρό ρυάκι, αφού 84 τα εκατό του όγκου των νερών του Νείλου που φτάνουν στο Ασουάν έρχεται από την Αιθιοπία.

Πόσοι Ποταμοί Υπάρχουν με το Ίδιο Όνομα;

Καθώς τα νερά του αυξάνουν, ο Νείλος στρέφεται πάλι στα βόρεια στην ξερή περιοχή της Σαχάρας. Όμως καθώς πλησιάζουμε στο Χαρτούμ, βρισκόμαστε όχι σε μια έρημο αλλά σε μια γόνιμη σφήνα γης που λέγεται Ελ Γεζίρα, που συνορεύει στα δυτικά με τον Λευκό Νείλο και στα ανατολικά με τον Κυανού που κατεβαίνει από την Αιθιοπία. Μερικοί ονομάζουν αυτή τη γόνιμη περιοχή του Σουδάν το μεγαλύτερο αρδευόμενο αγρόκτημα του κόσμου. Αν αληθεύει αυτό, είναι ένα άλλο από τα μεγάλα πράγματα του Νείλου.

Στο Χαρτούμ, που συναντιούνται οι δύο Νείλοι ποταμοί, λύνεται το μυστήριο του Λευκού και του Κυανού Νείλου. Σε κάποια απόσταση ρέουν παράπλευρα μέχρις ότου ενωθούν για να αποτελέσουν τον κανονικό Νείλο. Το αριστερό ρεύμα έχει γκρι χρώμα, ενώ το δεξί είναι καφέ- πράσινο που ορισμένες ώρες της μέρας μπορεί να φαίνεται γαλάζιο σε μερικούς.

Η Μεγαλύτερη Έρημος του Κόσμου

Αφήνοντας πίσω μας το Χαρτούμ, ο Νείλος αρχίζει να διασχίζει την περιοχή της ερήμου Σαχάρα. Εδώ υπάρχει ένα άλλο από τα μεγάλα πράγματα του ποταμού μας. Η Σαχάρα είναι η μεγαλύτερη τροπική έρημος στον κόσμο. Εντούτοις ο Νείλος περνάει ήρεμα σαν να μην εντυπωσιάζεται από την μεγάλη ερημιά που είναι γύρω του. Η ηρεμία, όμως, διακόπτεται από τους πέντε καταρράκτες που συναντάμε πηγαίνοντας στο φράγμα του Ασουάν.

Καθώς προχωρούμε μέσα στη Σαχάρα, στο Αμπού Αμίντ ο ποταμός απότομα αναγκάζεται ν’ αλλάξει πορεία, στα νοτιοδυτικά. Ο λόγος είναι η φοβερή έρημος Νουβία. Επειδή το ταξίδι από εδώ πέρα δεν μπορεί να γίνει με πλοίο λόγω των καταρραχτών, θα αποφύγουμε τη μεγάλη καμπύλη που κάνει ο Νείλος, παίρνοντας το τρένο που περνάει μέσα από την έρημο μέχρι το Ουάντι Χάλφα και τα σύνορα της Αιγύπτου.

Η Μεγαλύτερη σε Μάκρος Τεχνητή Λίμνη

Όταν φτάνουμε στα σύνορα, τι εντυπωσιακή εικόνα συναντάμε! Τι είναι αυτό; Η μεγαλύτερη σε μάκρος τεχνητή λίμνη στον κόσμο, η Λίμνη Νασέρ. Ένα ακόμη από τα θαυμάσια του Νείλου και της Αφρικής. Έχει μάκρος 500 χιλιόμετρα περίπου και αρχίζει από το Υψηλό Φράγμα του Ασουάν μέχρι μέσα στο Σουδάν. Έχει τόσο μάκρος σχεδόν όσο η Αγγλία!

Μ’ αυτό το τεράστιο απόθεμα νερού το Υψηλό Φράγμα του Ασουάν έχει φέρει πολλές ευλογίες στην Αίγυπτο και στο Σουδάν αλλά επίσης και λίγα προβλήματα. Ένα πολύ ανθρώπινο πρόβλημα που έχει σχέση με το Νείλο και το φράγμα είναι η μεγάλη αύξηση της βιλαζίας (σχιστοσωμίαση) μια τροπική αρρώστια που μεταδίδεται από τα σαλιγκάρια που πολλαπλασιάζονται άφθονα στα αρδευτικά κανάλια. Αν και σπάνια είναι θανατηφόρα, είναι βέβαιο ότι συντομεύει τη διάρκεια ζωής.

Ένα άλλο πιο ασυνήθιστο πρόβλημα περιλάμβανε τα τεράστια αγάλματα του Αμπούλ Σιμπέλ του θεού-βασιλιά Ραμσή Β΄. Η αρχική τους τοποθεσία καλύπτεται τώρα από τα νερά της Λίμνης Νασέρ. Με μεγάλη δαπάνη έκοψαν τους ναούς και τα αγάλματα σε 1.050 κομμάτια, και μετά τα συναρμολόγησαν και πάλι σε πιο υψηλή θέση μακριά από τον κίνδυνο της πλημμύρας. Αυτό φαίνεται ότι είναι ένα ακόμη από τα μεγάλα πράγματα του Νείλου—η μεγαλύτερη συναρμολόγηση που έχει γίνει στον κόσμο!

Η Μεγαλύτερη Πόλη της Αφρικής

Όσο και να το θέλουμε δεν μπορούμε να καθυστερούμε με τα ενθύμια του παρελθόντος. Κατεβαίνουμε τα τελευταία 1.120 χιλιόμετρα, βλέποντας περισσότερα αρχαία μνημεία. Τελικά, στ’ αριστερά μας, βλέπουμε το εξέχον σύμβολο της Αιγύπτου την Πανύψηλη Πυραμίδα του Χέοπα, που έχει ύψος όσο ένα κτίριο 40 ορόφων. Και αυτό σημαίνει ότι βρισκόμαστε στα περίχωρα της μεγαλύτερης πόλης της Αφρικής, γνωστή στα Αραβικά σαν Αλ Καχίρα, ή Νικηφόρος. Στα Ελληνικά είναι Κάιρο, η πολυάσχολη πρωτεύουσα της Αιγύπτου, με έξι περίπου εκατομμύρια κατοίκους. Ο Νείλος περνάει ήρεμα μέσα από αυτή τη μητρόπολη με όλο το θόρυβο και την κίνηση που τη διακρίνει, ατάραχος από τη βιασύνη της πόλης ή το πέρασμα του χρόνου, σαν ένας σιωπηλός μάρτυρας των άλλοτε ένδοξων αυτοκρατοριών και δυναστειών.

Αφήνοντας πίσω το Κάιρο, ο Νείλος ρέει για να φτάσει σ’ ένα από τα τελευταία μεγάλα του πράγματα, στο Δέλτα του Νείλου. Το Δέλτα απλώνεται σε μια απόσταση 250 χιλιομέτρων από την Αλεξάνδρεια μέχρι το Πόρτ Σάιντ, και έχει ένα παχύ στρώμα πλούσιας λάσπης που έχει φερθεί από τα βουνά της Αιθιοπίας, για να σχηματίσει το πιο εύφορο χώμα στην Αφρική. Και έτσι τελειώνει ένα ταξίδι 6.671 χιλιομέτρων. Μια πολύ μεγάλη απόσταση για έναν ποταμό—τον πιο μεγάλο στον κόσμο!

[Χάρτης στη σελίδα 25]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Μεσόγειος Θάλασσα

Ερυθρά Θάλασσα

Αλεξάνδρεια

Πόρτ Σάιντ

Κάιρο

Δέλτα Νείλου

Πυραμίδα του Χέοπα

Νείλος

Καταρράχτης 1

Υψηλό Φράγμα του Ασουάν

Λίμνη Νασέρ

Αμπού Σιμπέλ

ΣΟΥΔΑΝ

ΣΑΧΑΡΑ

ΕΡΗΜΟΣ ΝΟΥΒΙΑΣ

Ουάντι Χάλφα

Σιδηρόδρομος

Αμπού Αμίντ

Καταρράχτης 3

Καταρράχτης 4

Καταρράχτης 5

Νείλος

Ατμπάρα

Καταρράχτης 6

Χαρτούμ

ΕΛ ΓΕΖΙΡΑ

Κυανούς Νείλος

Λευκός Νείλος

Σομπάτ

ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΟΥΝΤ

ΑΙΘΙΟΠΙΑ

Λευκός Νείλος

ΖΑΙΡ

ΟΥΓΚΑΝΤΑ

Λίμνη Μομπούτου

Καταρράχτες Καμπαλέγκα

Νείλος Βικτώριας

Λίμνη Κυόγκα

Φράγμα Καταρραχτών Οουέν

Λίμνη Βικτωρία

Καγκέρα

ΡΟΥΑΝΤΑ

ΜΠΟΥΡΟΥΝΤΙ

ΤΑΝΖΑΝΙΑ

ΚΕΝΥΑ