Σύγχρονη Ιστορία των Μαρτύρων του Ιεχωβά

Μέρος ΙΣΤ΄—(Συνέχεια) Κήρυγμα υπό Νέον Όνομα, με Θεοκρατικό Τρόπο

Αληθινά οι μάρτυρες του Ιεχωβά ως ακαταμάχητες «ακρίδες» ήσαν επιμελείς στο έργον του Πατρός των και του ακατανικήτου Βασιλέως Του στη διάρκεια της δεκαετηρίδος που έληγε στο 1939. (Παροιμ. 22:29· Λουκ. 2:49) Πολλά τους συνέβησαν από οργανωτική άποψι· ταυτόχρονα δε η δίχως τέλος αντίστασίς των στους εναντιουμένους αποστάτας τούς προήγαγε περίοπτα στη σκηνή του κόσμου ως πρωτεργάτας της ελευθερίας του λόγου και της λατρείας. Παραθέτονται εδώ συμπερασματικοί επαινετικοί λόγοι από μια μη θεοκρατική πηγή:

«Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά κυριολεκτικά εκάλυψαν τη γη με τη μαρτυρία τους. . . . Δεν υπάρχουν σύγχρονοι Χριστιανοί που να κάνουν τόσο συνεχή χρήσι Γραφικών εδαφίων ή να τα αποστηθίζουν όσο οι Μάρτυρες. Για να συζητήση κανείς επιτυχώς μαζί τους σε Γραφικά θέματα, πρέπει να γνωρίζη τα Γραφικά εδάφια καλύτερα από πολλά μέλη και των θεμελιωτιστικών ακόμη σημερινών εκκλησιών. . . . Προχωρούν εις πείσμα κάθε είδους εναντιώσεως. Αγωνίζονται με κάθε νόμιμο μέσον για τα πολιτικά τους δικαιώματα, για το δικαίωμα δημοσίας συναθροίσεως—που κάποτε τους το αρνούνται—το δικαίωμα διανομής των εντύπων των, το δικαίωμα συνειδήσεως να θέτουν τη νομιμοφροσύνη των προς τον Θεόν υπεράνω κάθε άλλης νομιμοφροσύνης. Εξετέλεσαν μια αξιοσημείωτη υπηρεσία προς τη δημοκρατία με τον αγώνα των προς προάσπισιν των πολιτικών των δικαιωμάτων, διότι στον αγώνα των πολλά έκαμαν για να διασφαλίσουν αυτά τα δικαιώματα για κάθε μειονότητα της Αμερικής. Όταν καταπατούνται τα πολιτικά δικαιώματα οποιασδήποτε ομάδος ανθρώπων, καμμιάς άλλης ομάδος τα δικαιώματα δεν είναι ασφαλή. Αυτοί λοιπόν παρέσχον μια θετική συμβολή στη διαφύλαξι μερικών από τα πολυτιμότερα πράγματα της δημοκρατίας μας.»a

Μέρος ΙΖ΄—Χριστιανική Ουδετερότης Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Ο ΧΡΙΣΤΟΣ του Ιεχωβά, ο Ιησούς, ήταν ουδέτερος στις πολιτικές διενέξεις του παλαιού κόσμου των ημερών του. (Ιωάν. 18:36· Αποκάλ. 11:15) Και οι απόστολοι του Ιησού ήσαν επίσης ουδέτεροι. Πραγματικά οι πρώτοι Χριστιανοί κατεδιώκοντο επειδή απείχαν από το να υπηρετούν στους αυτοκρατορικούς στρατούς της Ρώμης. Η αρχή της ουδετερότητος για τους ακολούθους του Ιησού απέναντι των εθνών του κόσμου, αναγγέλλεται σαφώς από τον ίδιον στο κατά Ιωάννην 17:16: «Εκ του κόσμου δεν είναι, καθώς εγώ δεν είμαι εκ του κόσμου.» Στην εποχή μας, η αρχή αυτή ειδικά ετέθη υπό δοκιμήν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, όταν τα Γερμανικά στρατεύματα εισήλασαν επιθετικά στην Πολωνία, άναψε η σπίθα του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1939, η Μεγάλη Βρεττανία εκήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Γερμανίας, επίσης δε και η Γαλλία, και σε λίγο η Ευρώπη όλη βρέθηκε πάλι σε εμπόλεμη κατάστασι. Μετά την ταχεία καθυπόταξι της Πολωνίας, επακολούθησε επί αρκετούς μήνες στασιμότης μαχών που πολλοί την ωνόμασαν «ψευτοπόλεμον». Αλλά την άνοιξι του 1940, στις 9 Απριλίου, άρχισε η Ναζιστική επίθεσις πολύ γοργά για την κατάληψι της Δανίας, της Νορβηγίας, της Ολλανδίας, του Βελγίου και του Λουξεμβούργου. Κατόπιν με γοργές στρατιωτικές κινήσεις η Γαλλία εξηναγκάσθη να υπογράψη ανακωχήν στις 22 Ιουνίου 1940. Η υποχώρησις των Βρεττανικών στρατιωτικών δυνάμεων από τη Δουγκέρκη της Γαλλίας δια της Θαλάσσης της Μάγχης, στις 4 Ιουνίου 1940, κατέστησε τη Μεγ. Βρεττανία νήσον της δημοκρατίας μέσα σε μια θάλασσα ολοκληρωτισμού, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέμεναν στο περιθώριο, χωρίς να εμπλακούν στον πόλεμο.b Αυτό άφησε τη Μεγ. Βρεττανία μονάχη ν’ αντιμετωπίση τον επεκτεινόμενο δια του πολέμου γίγαντα της Καθολικο-Φασιστο-Ναζιστικής Ευρώπης. Οι λαοί της Ελβετίας και της Σουηδίας επίσης παρέμειναν σαν νησίδες μέσα στο κέντρον της Φασιστικής θαλάσσης, ενώ οι μάρτυρες του Ιεχωβά διατηρούσαν πνευματικά θρεπτικές επαφές με γεμάτη ζήλο αφανή δράσι στις κατεχόμενες χώρες.

Καθώς ο Ναζι-Φασιστο-Βατικανικός τρίτροχος οδοστρωτήρας περιέτρεχε με έξαψι την Ευρώπη στο 1940, τα τμήματα της Εταιρίας Σκοπιά εξηναγκάσθησαν να κλείσουν το ένα κατόπιν του άλλου. Οι επικοινωνίες με τα Κεντρικά γραφεία του Μπρούκλυν διεκόπησαν. Οι Γερμανοί απηγόρευσαν το έργον των μαρτύρων στη μία χώρα μετά την άλλη, όπως είχαν κάμει αρχικά στη Γερμανία, στην Αυστρία και στην Τσεχοσλοβακία. Η πλήμμυρα της εμπνευσμένης από τον Καθολικισμό δράσεως που ετελματώνετο πάνω στους μάρτυρας του Ιεχωβά από το 1922 (όπως προελέχθη στην Αποκάλυψι 12:15, 16), τώρα υπερεχείλισε και εφαίνετο σαν να τους κατέπινε ολικά σ’ ένα πλήρες σταμάτημα. Ποια πορεία θ’ ακολουθούσαν οι χιλιάδες των μαρτύρων της ηπειρωτικής Ευρώπης; Σ’ έναν επίκαιρο ελιγμό, η Σκοπιά της 1ης Νοεμβρίου 1939 εδημοσίευσε μια πλήρη Γραφική μελέτη περί «Ουδετερότητος», που έκαμε όλους τους αναγνώστας της στη δυτική Ευρώπη να λάβουν ενισχυτικές συμβουλές πριν από την κατάρρευσι των εκεί δημοκρατιών την επόμενη άνοιξι. Την αποστολική λοιπόν πορεία της ουδετερότητος ήσαν έτοιμοι ν’ ακολουθήσουν οι μάρτυρες στους δυσκόλους καιρούς που επήρχοντο τότε κάτω από τη Γερμανική κατοχή.

Παντού οι μάρτυρες ακολούθησαν την δοκιμασμένη πορεία των Γερμανών αδελφών των, οι οποίοι επί εξαετίαν ήδη είχαν εκπαιδευθή σε αποτελεσματική αφανή δράσι για να διατηρήσουν ένα μέτρον πνευματικής ελευθερίας. Καθώς περνούσαν οι μέρες, αυτό εσήμαινε ότι πολλοί από τους μη Γερμανούς μάρτυρας συνελαμβάνοντο από τη Ναζιστική Γκεσταπό (Ες-Ες ή μυστική αστυνομία), που τους απέστελλε στα Γερμανικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Εν καιρώ τα διάφορα επαισχύντως περιώνυμα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, όπως του Μπούχενβαλντ, του Ράβενσμπρουκ, του Ζαξενχάουζεν, του Νταχάου, του Μπέλσεν και άλλα, έγιναν τόποι διεθνούς συνελεύσεως των μαρτύρων του Ιεχωβά της Γερμανίας και δεσμίων που είχαν φερθή από τη Ρωσία, την Πολωνία, την Τσεχοσλοβακία, την Ολλανδία, το Βέλγιον, τη Γαλλία, τη Νορβηγία και άλλες χώρες. Η τέχνη της πνευματικής επικοινωνίας με λαθραίως εισαγόμενα αντίτυπα της Σκοπιάς είχε ήδη αναπτυχθή πολύ από τους Γερμανούς αδελφούς, οι οποίοι τώρα μπορούσαν φιλάγαθα να παράσχουν εσωτερική βοήθεια στους μη Γερμανούς συντρόφους των μέσα σε στρατόπεδα και φυλακές. Αυτή η διεθνής οικογενειακή σχέσις των μαρτύρων που υπέφεραν μαζί αντιξοότητες, τους τηρούσε πνευματικά αγρύπνους για να παρασκευάζωνται για εκτενείς ενέργειες θεοκρατικής λατρείας όταν θα ήρχοντο οι μέρες της απελευθερώσεως.

Πολλά έχουν δημοσιευθή για τις βασανιστικές πείρες των μαρτύρων μέσα στη «Μείζονα Γερμανία» του Χίτλερ, όπου αυτοί απέβησαν ένα σύγχρονο θαύμα πίστεως, θάρρους και γενναιότητος. Αλλά στην παρούσα ιστορική περιγραφή περιλαμβάνονται μόνον ωρισμένα προεξέχοντα σημεία.c Για τους μάρτυρας που ηρνούντο ν’ αναλάβουν στρατιωτική υπηρεσία εξεδίδοντο καταδίκες μακράς φυλακίσεως και εγκλείσεως σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Επίσης η άρνησις από άνδρες και γυναίκες να πουν το «Χάιλ Χίτλερ» εθεωρείτο πράξις αντικρατική που συνεπήγετο αμείλικτες καταδίκες. Η κατοχή οποιουδήποτε εντύπου της Εταιρίας εσήμαινε βέβαιη φυλάκισι. Μερικοί από την τάξι του «κακού δούλου», οι οποίοι είχαν στραφή εναντίον της Εταιρίας σε προγενέστερα έτη, επρόδωσαν τους πιστούς στην αστυνομία για να τους εξαφανίση σύντομα. Παιδιά αφηρέθησαν από μάρτυρας του Ιεχωβά για να εισαχθούν μέσα σε Ναζιστικούς οίκους. Αλλά πολλοί απ’ αυτούς τους Χριστιανικά εκπαιδευμένους νεανίας αρνήθηκαν να ακολουθήσουν τη δράσι της Χιτλερικής νεολαίας, όταν εξεβιάσθησαν προς τούτο. Παρά τις αθρόες απόπειρές του από το 1933 ως το 1945, ο Χίτλερ μπόρεσε να φυλακίση και εκτοπίση μόνο τους μισούς περίπου μάρτυρας σε οποιαδήποτε περίπτωσι. Αυτό εσήμαινε ότι περίπου δέκα χιλιάδες εφυλακίσθησαν ενώ άλλες τόσες χιλιάδες ήσαν ελεύθεροι έξω για να διατηρούν τη συγκεκαλυμμένη δράσι. Οι κηδείες εθεωρούντο ευκαιρίες για μεγάλες δημόσιες συγκεντρώσεις των μαρτύρων που ήσαν ακόμη ελεύθεροι ν’ ακούσουν Γραφικές ομιλίες και να έχουν λίγη ώρα επικοινωνίας. Μικρές μυστικές συναθροίσεις εγίνοντο τη νύχτα ή έξω στα δάση. Κατά Θείαν Πρόνοιαν, τμήματα πρόσφατης πνευματικής τροφής δημοσιευμένα στην Αμερικανική Σκοπιά έφθαναν σ’ αυτούς πολυγραφημένα για να τους εποικοδομήσουν ώστε να προχωρήσουν παρά τη μεγάλη εναντίωσι.d

Μέσα στα στρατόπεδα, μια στερεότυπη ενέργεια από μέρους των εν υπηρεσία αξιωματικών των Ες-Ες ήταν να προσπαθούν να κάμουν τους μάρτυρας να υπογράψουν την κατώτερω «Δήλωσιν» με την υπόσχεσι να τους δώσουν την ελευθερία τους:

«Ανεγνώρισα ότι η Διεθνής Εταιρία των Σπουδαστών της Γραφής διαδίδει μια διδασκαλία πλάνης, επιδιώκοντας σκοπούς επικινδύνους για το κράτος, κρυμμένους πίσω από θρησκευτικές ενέργειες. Επομένως, εγκαταλείπω πλήρως αυτή την οργάνωσι και απαλλάσσομαι εντελώς από τις δοξασίες της. Βεβαιώ δια της παρούσης ότι ποτέ πια δεν θα δράσω υπέρ της Διεθνούς Εταιρίας Σπουδαστών της Γραφής. Υπόσχομαι να παραδώσω αμέσως κάθε άτομο που μεταδίδει αυτή την πλανερή δοξασία ενώπιον μου ή δείχνει τάσιν να εκδηλωθή ως Σπουδαστής των Γραφών με κάποιον άλλο τρόπο. Θα φέρω όλες τις Γραφές των Σπουδαστών της Γραφής που μου δίδονται, στο πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα. Στο μέλλον θα σέβωμαι όλους τους νόμους του κράτους για να είμαι εντελώς ένα μέλος της κοινότητος του λαού. Μου ελέχθη επίσης ότι πρέπει να αναμένω την εκ νέου σύλληψί μου αν παραβώ τη δήλωσι που κάνω σήμερα.»e

Περιττό να προστεθή ότι πολύ λίγοι μάρτυρες υπέγραψαν την ολοκληρωτική αυτή παραίτησι από τη συνταύτισί των με τη θεοκρατική κοινωνία του Νέου Κόσμου του Ιεχωβά. Η υπογραφή μιας τέτοιας δηλώσεως θα ισοδυναμούσε με πνευματική αυτοκτονία.

Και τώρα ας ιδούμε κάποιες αποδείξεις της δράσεως σε κήρυγμα και των αποτελεσμάτων της μέσα στα αχανή αυτά στρατόπεδα συγκεντρώσεως που απετελούντο από χιλιάδες πολιτικούς κρατουμένους και άλλους ασυμμορφώτους που διέκειντο εχθρικά προς την κυβέρνησι του Χίτλερ. Σημειώστε την επομένη έκθεσι:

«Τα γεγονότα του γυναικείου στρατοπέδου του Ράβενσμπρουκ δείχνουν τις φαύλες ενέργειες των Καθολικών στρατευμάτων των Ες-Ες εναντίον των μαρτύρων του Ιεχωβά. Μόνο σ’ αυτό το γυναικείο στρατόπεδο υπήρχαν 50 Πολωνίδες στην αλήθεια, 15 Ουκρανίδες, 10 Τσέχες, 10 Ουγγαρίδες, 25 Ολλανδίδες, 2 Βελγίδες, 500 Γερμανίδες, και 800 νεαρές Ρωσίδες Ιωναδαβίτιδες που έμαθαν για την αλήθεια μέσα στο ίδιο το στρατόπεδο. Εκεί σχεδόν χίλιες Χριστιανές γυναίκες επέρασαν από τα μαρτύρια ενός Καθολικού ‘καθαρτηρίου’. . . . Εξεφωνείτο ονομαστικός κατάλογος παρόντων στις πέντε το πρωί. . . . Στη διάρκεια της ημέρας, αυτές οι γυναίκες κατηναγκάζοντο να κάνουν σκληρά έργα: να σκάβουν θεμέλια για οικοδομές, να κατασκευάζουν δρόμους, να μεταφέρουν κάρβουνα, να σηκώνουν βαριά μπαούλα και κιβώτια στο τμήμα αποσκευών, να κτίζουν στρατώνες, και να κάνουν πολλά άλλα έργα πολύ βαριά για άτομα που υποσιτίζονται, που είναι ανεπαρκώς ντυμένα και υφίστανται κακομεταχείρισι. Επειδή 495 μάρτυρες του Ιεχωβά αρνήθηκαν να κατασκευάσουν κιβώτια πυρομαχικών, κατεδικάσθησαν σε σκοτεινή κράτησι οκτώ εβδομάδων (δηλαδή περιορισμό μέσα σ’ ένα κελλί φυλακής χωρίς παράθυρα).»f

Η Δεσποινίς Γενεβιέβη ντε Γκωλ από τη Γαλλία, η οποία δεν ήταν θεοκρατική κρατούμενη του Ράβενσμπρουκ, παρέχει την κατωτέρω μαρτυρία:

«Χαίρω πολύ που είμαι σε θέσι να σας μεταδώσω τη μαρτυρία μου σχετικά με τους Σπουδαστάς της Γραφής που συνήντησα στο στρατόπεδο του Ράβενσμπρουκ. Πραγματικά, τρέφω έναν αληθινό θαυμασμό γι’ αυτούς. Ανήκαν σε διάφορες εθνικότητες: Γερμανοί, Πολωνοί, Ρώσοι και Τσέχοι, και υπέστησαν πολλά βασανιστήρια για τις πεποιθήσεις των. Οι πρώτες συλλήψεις άρχισαν πριν από δέκα χρόνια, οι περισσότεροι δε από εκείνους που εισήχθησαν τότε στο στρατόπεδο πέθαναν από την κακομεταχείρισι που τους επεβλήθη, ή εξετελέσθησαν. Εγνώρισα, όμως, μερικούς που επέζησαν τότε και άλλους φυλακισμένους που εισήχθησαν αργότερα· όλοι τους επέδειξαν πολύ μεγάλο θάρρος, η δε στάσις των επέβαλε τελικά τον σεβασμό και αυτών των Ες-Ες. Θα μπορούσαν αμέσως να ελευθερωθούν αν απηρνούντο την πίστι τους. Αλλ’ αντιθέτως, δεν έπαυσαν να ανθίστανται, κατορθώνοντας ακόμη και να εισάγουν βιβλία και φυλλάδια μέσα στο στρατόπεδο, τα δε συγγράμματα αυτά έγιναν αιτία ν’ απαγχονισθούν μερικοί απ’ αυτούς.»g

Αληθινά η πίστις στον Θεό τους Ιεχωβά και η ακεραιότης προς αυτόν από μέρους του διεθνούς αυτού ομίλου των μαρτύρων στο να τηρούν ουδετερότητα απέναντι στο Χιτλερικό καθεστώς, το όμοιο με την Καθολική Ιερά Εξέτασι, εγνώσθη σε όλο τον κόσμο.

Στη διάρκεια όλης αυτής της θυέλλης του Φασιστικού πολέμου τι συνέβαινε στους μάρτυρας της Μεγ. Βρεττανίας; Κι αυτοί επίσης με ζήλο ακολουθούσαν μια αυστηρή πορεία ουδετερότητος. Στην αρχή του πολέμου, οι μάρτυρες του Ιεχωβά ανεφέροντο συχνά στον τύπο της Μεγ. Βρεττανίας λόγω της ευρείας κυκλοφορίας και ερεύνης της Λευκής Βίβλου (Γερμανία Αριθ. 2) που εξεδόθη στις 30 Οκτωβρίου 1939, με τίτλον «Η Συμπεριφορά των Γερμανών Εθνικιστών στη Γερμανία», όπου οι τρομερές πείρες των μαρτύρων του Ιεχωβά στη Γερμανία εγνωστοποιούντο επισήμως στον κόσμο. Τα γεγονότα που εξετίθεντο σ’ αυτή τη Λευκή Βίβλο εβασίζοντο σε μια έκθεσι συντεταγμένη από τον Σερ Νέβιλ Χέντερσον, Πρεσβευτήν της Μεγ. Βρεττανίας στο Βερολίνο έως την κήρυξι του πολέμου στις 3 Σεπτεμβρίου 1939. Παραθέτομε τα κατωτέρω από αυτή τη Λευκή Βίβλο:

«Υπήρχαν 1.500 Ιουδαίοι και 800 Διεθνείς Σπουδασταί των Γραφών. . . . Ο καθένας φορούσε ένα σήμα—οι Ιουδαίοι κίτρινο με το αστέρι του Δαβίδ, οι Σπουδασταί των Γραφών μενεξεδένιο, κλπ. . . . Οι Ιουδαίοι κρατούμενοι έγραφαν κι ελάμβαναν επιστολές δύο φορές τον μήνα. Στους Σπουδαστάς των Γραφών δεν επετρέπετο επικοινωνία με τον έξω κόσμον, αλλ’ αφ’ ετέρου, τα σιτηρέσιά των δεν είχαν περικοπή. Ο κ. Χ. μίλησε με τον υψηλότερο σεβασμό γι’ αυτούς τους ανθρώπους. Το θάρρος και η θρησκευτική τους πίστις ήσαν αξιοθαύμαστα και εξεδήλωναν διάθεσι να υποφέρουν στον ύψιστο βαθμό όσα φρονούσαν ότι προώρισε γι’ αυτούς ο Θεός. . . . Οι ‘Σπουδασταί των Γραφών’ αποτελούν θρησκευτικό δόγμα που αντλεί τις διδαχές του από την Αγ. Γραφή και αριθμεί πολλά μέλη σε κάθε μέρος της χώρας, αλλά προγεγραμμένα από τη Γκεσταπό επειδή τα μέλη του αρνούνται την στρατιωτική υπηρεσία· οι ατυχείς αυτοί άνθρωποι ετύγχαναν σχεδόν τόσο κακής μεταχειρίσεως όσο και οι Ιουδαίοι.»h

Στις 15 Νοεμβρίου του 1939 παρέστη ανάγκη να εκδώση το Γραφείο της Εταιρίας στο Λονδίνο την ακόλουθη έκθεσι προς όλα τα μέλη του Κοινοβουλίου, τους θρησκευτικούς ηγέτας, τις επιτόπιες αρχές και τον τύπο:

«Οι μάρτυρες του Ιεχωβά, οπουδήποτε διαμένουν, είναι πιστοί στους νόμους και στα έθιμα των χωρών, προσπαθώντας να υπηρετήσουν τον Θεό, και είναι αγαθής διαθέσεως προς όλους. Αν κρίνωνται από τους ανθρώπους ως μη νομοταγείς, αυτό γίνεται μόνον όταν θεσπίζεται ένας ανθρώπινος νόμος που παρενθέτει μια ανθρώπινη διάταξι αντίθετη στις Άγιες Γραφές, ή αποδίδει σε άνθρωπο τη λατρεία που ανήκει μόνο στον Παντοδύναμο Θεό. Για να είναι σαφής η θέσις των μαρτύρων του Ιεχωβά σχετικά με τα παρόντα γεγονότα, εσωκλείεται φυλλάδιον που περιέχει άρθρον αναδημοσιευμένο από τη Σκοπιά. Ταυτοχρόνως αυτό διασαφηνίζει την αιτία της ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΟΣ των σε όλες τις περιπτώσεις και το γιατί αυτοί δεν μπορούν να λάβουν μέρος σε στρατιωτικά. Από μέρους των χιλιάδων μαρτύρων του Ιεχωβά στη Μεγ. Βρεττανία, επιθυμούμε να διευκρινίσωμε αυτή την κατάστασι. Η θέσις μας ως δούλων του Υψίστου Θεού είναι όμοια με την των Γερμανών αδελφών μας, δηλαδή, η της αυστηρής ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΟΣ. Η αφοσίωσίς μας, η υπηρεσία μας και πιστότης μας είναι αφιερωμένα στη ΘΕΟΚΡΑΤΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΙ του Ιεχωβά, συμφωνούμε δε με το εδάφιο Ιωάννου 17:16: «Δεν είναι εκ του κόσμου, καθώς εγώ δεν είμαι εκ του κόσμου».i

Η έκθεσις αυτή ανεφέρετο επίσης και στην αναγνώρισι που εγίνετο στη Λευκή Βίβλο της Βρεττανικής Κυβερνήσεως ότι οι Γερμανοί μάρτυρες εδιώκοντο και αυτοί λόγω της αρνήσεως των ν’ αναλάβουν στρατιωτική υπηρεσία.

(Ακολουθεί)

[Footnotes]