ΠΛΙΘΟΣ

Γενικά, δομική μονάδα φτιαγμένη από σκληρυμένη λάσπη ή πηλό. Ο πλίθος (εβρ., λεβενάχ) χρησιμοποιείται ευρύτατα στις Βιβλικές χώρες από αρχαιοτάτων χρόνων. Οι οικοδόμοι της αρχαίας Βαβυλώνας δεν βρήκαν πέτρες κοντά στην τοποθεσία που επέλεξαν για την πόλη τους, γι’ αυτό και χρησιμοποίησαν πλίθους αντί για πέτρες, ενώ η άσφαλτος τους χρησίμευσε ως κονίαμα. Προφανώς, επρόκειτο για πλίθους ψημένους στο καμίνι, με άλλα λόγια, σκληρυμένους «στη φωτιά». (Γε 11:3) Στην αρχαία Αίγυπτο, οι υποδουλωμένοι Ισραηλίτες εργάζονταν στην κατασκευή πλίθων. Η θέση τους έγινε δυσκολότερη όταν υποχρεώθηκαν να μαζεύουν μόνοι τους το άχυρο, και παρ’ όλα αυτά να παράγουν τον ίδιο αριθμό πλίθων. (Εξ 5:7-19) Στην Υποσχεμένη Γη, οι Ισραηλίτες εξακολούθησαν να χρησιμοποιούν πλίθους στην οικοδόμηση, μολονότι φαίνεται ότι προτιμούσαν την πέτρα. (Ησ 9:10) Αν και οι οικοδομικές πέτρες καλής ποιότητας αφθονούν στους λόφους της Παλαιστίνης, σε μερικές περιοχές υπάρχουν λίγες μόνο. Γι’ αυτό στους κάμπους, σε πόλεις όπως η Ιεριχώ και η Εσιών-γεβέρ, χρησιμοποιούσαν πλίθους όχι μόνο για τα τείχη των πόλεων, αλλά και για τις κατοικίες. Στη σύγχρονη εποχή, σε ορισμένα μέρη της Συρίας και της Παλαιστίνης, έχουν χτιστεί σπίτια στα οποία εκτός από πελεκημένη πέτρα χρησιμοποιήθηκαν και πλίθοι ξεραμένοι στον ήλιο—με την πελεκημένη πέτρα κατασκευάστηκαν οι τοίχοι που είναι πιο εκτεθειμένοι στις χειμερινές καταιγίδες.

Κατά την κατασκευή των πλίθων, αφού αφαιρούσαν τις ξένες ουσίες από τη λάσπη ή τον πηλό, συνήθως αναμείγνυαν το εν λόγω υλικό με ψιλοκομμένο άχυρο ή άλλες φυτικές ύλες. Αυτό επιβεβαιώνεται από την εξής δήλωση στους Παπύρους Αναστάση, από την αρχαία Αίγυπτο: «Δεν υπήρχε κανείς να πλάσει πλίθους, και δεν υπήρχε άχυρο στα περίχωρα». (Αίγυπτος και Αιγυπτιακός Βίος στην Αρχαιότητα [Aegypten und Aegyptisches Leben im Altertum], του Ά. Έρμαν, 1885, Τόμ. 1, σ. 171) Παρότι έχουν βρεθεί στην Αίγυπτο πλίθοι φτιαγμένοι χωρίς άχυρο, πρόκειται προφανώς για εξαίρεση η οποία δεν παρέχει ισχυρή βάση για να συμπεράνει κανείς ότι οι Ισραηλίτες κατέφυγαν στην κατασκευή τέτοιων πλίθων όταν τους υποχρέωσαν να προμηθεύονται το άχυρο μόνοι τους. Πειράματα στα πρόσφατα χρόνια δείχνουν ότι με την προσθήκη άχυρου ο πηλός δουλεύεται ευκολότερα και τριπλασιάζεται η ανθεκτικότητα των παραγόμενων πλίθων.

Το μείγμα λάσπης ή πηλού με άχυρο το ύγραιναν με νερό, το πατούσαν με τα πόδια και ύστερα το έπλαθαν με τα χέρια ή το συμπίεζαν μέσα στο τετράπλευρο ξύλινο «καλούπι των πλίθων». (Εβρ., μαλμπέν· Να 3:14) Ίσως πασπάλιζαν τις πλευρές του καλουπιού με στεγνό χώμα έτσι ώστε να βγαίνει εύκολα το περιεχόμενο. Πολλές φορές, ενόσω ο πλίθος ήταν ακόμη υγρός, αποτύπωναν πάνω του το έμβλημα του ανάσσοντος μονάρχη. Κατόπιν άφηναν τους πλίθους να στεγνώσουν στον ήλιο (ωμόπλινθοι) ή τους έψηναν στο καμίνι (οπτόπλινθοι).

Στη Βαβυλωνία, χρησιμοποιούσαν συνήθως οπτόπλινθους. Τέτοιου είδους πλίθους τοποθετούσαν γενικά στα τείχη των πόλεων, αλλά και στους τοίχους και στα δάπεδα των ανακτόρων. Μερικές φορές, χρησιμοποιούσαν ωμόπλινθους στο εσωτερικό των κτιρίων ή τους τοποθετούσαν μαζί με οπτόπλινθους σε εναλλασσόμενες στρώσεις πάχους ενός μέτρου ή περισσότερο. Στην Αίγυπτο, στην Ασσυρία και στην Παλαιστίνη, φαίνεται ότι χρησιμοποιούνταν κυρίως οι ωμόπλινθοι. Οι οπτόπλινθοι υπερέχουν σε ποιότητα από τους ωμόπλινθους, οι οποίοι τείνουν να διαλύονται όταν εκτίθενται σε πλημμύρες και να συστέλλονται από την έντονη ζέστη του καλοκαιρινού ήλιου. Ωστόσο, κάποιοι ωμόπλινθοι έχουν αποδειχτεί πολύ ανθεκτικοί, όπως εκείνοι στην Εσιών-γεβέρ, οι οποίοι διατηρούνται επί αιώνες.—Βλέπε ΚΑΜΙΝΙ.

Η εκτεταμένη χρήση ωμόπλινθων εξηγεί γιατί οι θέσεις ορισμένων αρχαίων πόλεων παρέμειναν άγνωστες επί αιώνες. Οι θρυμματισμένοι πλίθοι πόλεων του παρελθόντος σχημάτισαν γήλοφους που έμοιαζαν πολύ με το έδαφος της γύρω περιοχής. Στην Παλαιστίνη και στη Συρία τέτοιοι γήλοφοι κρύβουν συχνά τα ερείπια αρκετών πόλεων.

Οι πλίθοι ποίκιλλαν σημαντικά ως προς το μέγεθος και το σχήμα. Στην Αίγυπτο ήταν συνηθισμένο το ορθογώνιο σχήμα, ενώ στην κατασκευή των αψίδων χρησιμοποιούνταν σφηνοειδείς πλίθοι. Οι αιγυπτιακοί πλίθοι είχαν κατά προσέγγιση 36 ως 51 εκ. μήκος, 15 ως 23 εκ. πλάτος και 10 ως 18 εκ. πάχος. Στη Βαβυλωνία, έχουν βρεθεί τετράγωνοι, επιμήκεις, τριγωνικοί και σφηνοειδείς πλίθοι. Εντούτοις, οι πλίθοι των μεταγενέστερων περιόδων, όπως της εποχής του Ναβουχοδονόσορα, ήταν συνήθως τετράγωνοι, με πλευρά περίπου 30 εκ.

Την εποχή του Ησαΐα, λέγεται ότι ο Ισραήλ “ύψωνε καπνό θυσίας πάνω στους πλίθους”. Εδώ η λέξη “πλίθοι” ίσως αναφέρεται στο πλακόστρωτο του τόπου όπου πρόσφεραν τις θυσίες ή στους πλίθους με τους οποίους ήταν στρωμένες οι ταράτσες των σπιτιών.—Ησ 65:3.