Գլուխ տասներորդ

Եթե ունենք հոգատար Ստեղծիչ, որտեղի՞ց այսքան տառապանք

Մինչ ձեր ժամացույցի վայրկենասլաքը կհասցնի շրջան կատարել թվահարթակի վրա, ավելի քան երեսուն մարդ կմահանա վարակիչ հիվանդություններից, քաղցկեղը տասնմեկ կյանք կխլի, ինը կզոհվեն սրտի հիվանդությունից։ Եվ գաղտնիք չէ, որ սրանք միայն մի քանիսն են մարդկանց հարվածող հիվանդություններից. տանջանքի ու մահվան շատ ուրիշ պատճառներ էլ կան։

1996 թ.–ին Նյու Յորք քաղաքում Միացյալ Ազգերի Կազմակերպության շենքի նախասրահի ժամացույցը րոպեում քառասունյոթ զարկով խորհրդանշում էր, թե քանի երեխա է լույս աշխարհ գալիս չքավոր ընտանիքներում։ Բացի այդ, ամեն օր Երկրի բնակչության քսան տոկոսը անոթի անկողին է մտնում։ Հապա փորձենք հաշվել մեր շրջակայքում կատարվող հանցագործությունների թիվը։

Ստիպված ենք ընդունել, որ ներկա աշխարհը լի է տառապանքով։

«Բայց և այնպես,— ասում է մի նախկին ոստիկան,— մեզանից շատերը մեր շուրջը կատարվող անարդարությունների նկատմամբ անտարբեր են դարձել»։ Սակայն այդ երևութական անտարբերությունն իսկույն չքանում է, երբ դեպքը պատահում է մեզ հետ կամ էլ՝ մեր հարազատի։ Փորձեք ձեզ պատկերացնել քաղցկեղից տառապող ծնողներին խնամող Մասակոյի տեղը։ Մասակոն լրիվ անօգնական վիճակի մեջ էր ընկնում՝ տեսնելով, թե ինչպես են նրանք մարում իր աչքի առաջ ու ցավից հառաչում։ Կամ էլ պատկերացրեք Շարադա անունով ասիացի մի աղջկա հուսահատ վիճակը, երբ ընդամենը ինը տարեկանում հայրը նրան վաճառել էր՝ ստանալով դրա դիմաց տասնչորս դոլլար։ Աղջկան գյուղից տարել էին անծանոթ մի քաղաք, որտեղ ստիպել էին պոռնկությամբ զբաղվել և ամեն օր վեց տղամարդ ընդունել։

Ինչո՞ւ են նման տառապանքներն այսքան շատ. և ինչո՞ւ Ստեղծիչը չի դադարեցնում դրանք։ Այդ տառապանքների պատճառով շատերը երես են դարձնում Աստծուց։ Հիշատակված նախկին ոստիկանի մայրը ինչ–​որ մի հոգեկան հիվանդի զոհն էր դարձել։ Որդին պատմում է, թե ինչ էր զգացել այդ դեպքից հետո. «Մինչ այդ Ամենակալ, սիրալիր Աստծո մասին միտքը երբեք այդքան հեռու չէր եղել ինձանից»։ Հավանական է, դուք էլ եք հարցնում՝ ինչո՛ւ։ Ինչո՞ւ այս բոլոր տառապանքները գոյություն ունեն։ Ո՞րն է պատճառը, և Ստեղծիչը մտահոգվա՞ծ է դրանով։

Նախկինում ապրած կյա՞նքն է տառապանքների պատճառը

Աշխարհի տարբեր մասերում միլիոնավոր մարդիկ հավատում են, որ տառապանքների պատճառը մարդու անցյալն է, որ նրա ներկա տառապանքները հատուցումն են իր նախկին կյանքում կատարած գործերի։ «Մարդկային տառապանքները կապված են այն բանի հետ, որ մենք փակված ենք քարմայի մեջ, քանի որ բոլորս էլ ծնված օրից ի վեր կրում ենք նախկին քարմայի բեռը»։a Այս միտքն է արտահայտել փիլիսոփա Դայսեց Սուզուկին, որը ձեն–բուդդայականությունը ժողովրդականացրեց Արևմուտքի երկրներում։ «Քարմայի օրենքը» հորինել են հնդուական իմաստունները՝ դրանով փորձելով բացատրել մարդկային տառապանքների պատճառը։ Սակայն խելամիտ ու բավարարո՞ղ է նրանց կողմից տրված տառապանքի բացատրությունը։

Մի բուդդայական կին պատմում է. «Ես գտնում էի, որ անիմաստ է տառապել մի բանի պատճառով, որով ծնվել էի, և որի մասին ոչինչ չգիտեի։ Ստիպված էի դա ընդունել որպես ճակատագիր»։ Տառապանքների պատճառի վերաբերյալ նման բացատրությունը նրան չէր բավարարում։ Ձեզ, թերևս, նույնպես։ Հոգու վերամարմնավորման գաղափարը, գուցե, ընդունված չէ այնտեղ, որտեղ ապրում եք, սակայն դրա հիմքում ընկած ուսմունքը տարածված է ինչպես քրիստոնեության մեջ, այնպես էլ ուրիշ կրոններում. այդ ուսմունքի համաձայն՝ մարդիկ ունեն հոգի, որը մարմնի մահից հետո շարունակում է ապրել։ Ինչպես ասում են, տառապանքները հենց այդ «հոգու» հետ են կապված՝ լինի դա ներկա, թե հանդերձյալ կյանքում։

Այսպիսի հայացքները լայնորեն տարածված են, բայց դրանց ճիշտ լինելու ի՞նչ ապացույցներ կան։ Նման կարևոր հարցերում ճիշտ չէ՞ր լինի արդյոք Ստեղծիչի սովորեցրածներով ղեկավարվել։ Մարդկային գաղափարներն ու համոզմունքները կարող են սխալ լինել, իսկ Աստծո խոսքին, անշուշտ, կարելի է վստահել։

Ինչպես նշվեց նախորդ գլխում, մեր նախածնողների մեղքը հանգեցրեց մարդկային ամենածանր ողբերգությանը՝ մահվան։ Ստեղծիչը զգուշացրել էր Ադամին. «[Չհնազանդվելու կամ մեղանչելու] օրդ մահով պիտի մեռնիս» (Ծննդոց 2։17; 3։19)։ Աստված չասաց, որ Ադամը անմահ հոգի ունի, նա մարդ էր։ Աստվածաշնչի լեզվով ասած՝ նա հոգի էր։ Նշանակում է, որ երբ նա մահացավ, մահացավ Ադամ անունով հոգին։ Դրանից հետո Ադամն անգիտակից վիճակում էր և, բնականաբար, չէր տառապում։

Ստեղծիչը չի պաշտպանում քարմայի, վերամարմնավորման և ապագա կյանքում տանջվելու ենթակա հոգու անմահության մասին ուսմունքները ու համաձայն չէ դրանց հետ։ Սակայն, եթե պարզենք, թե ինչպիսի հետևանքների բերեց Ադամի մեղքը, ապա կարող ենք ավելի լավ հասկանալ, թե ինչո՛ւ այսօր տառապանքը գոյություն ունի։

Որտե՞ղ են սկիզբ առել տառապանքները

Թեպետ խիստ դժվար է ըմբռնել մարդկային տառապանքներն ամբողջությամբ, բայց այս հարցում մեզ կարող է օգնել օժանդակ մի միջոցի ճիշտ գործածումը։ Ինչպես հեռադիտակն է օգնում ավելի հստակ տեսնել հեռավորության վրա գտնվող առարկաները, այնպես էլ Աստվածաշունչն է հնարավորություն տալիս տեսնելու տառապանքների պատճառը։

Նախ՝ Աստվածաշունչը նախազգուշացնում է այն փաստի մասին, որ մարդկանց կյանքում «ժամանակ եւ դիպուած է պատահում» (Ժողովող 9։11)։ Հիսուսն, օրինակ, հիշատակեց իր օրերում հայտնի մի դեպք, երբ աշտարակի ընկնելուց զոհվել էր տասնութ մարդ։ Նա բացատրեց, որ զոհվածներն ուրիշներից ավելի մեղավոր չէին (Ղուկաս 13։1–5)։ Նրանք պարզապես պատահարի ժամանակ հենց այնտեղ էին գտնվել։ Աստվածաշունչը, սակայն, այսքանով չի եզրափակում, այլ առավել խորը բացատրություն է տալիս՝ նշելով տառապանքների գլխավոր պատճառը։ Իսկ ո՞րն է այդ բացատրությունը։

Առաջին մարդկանց մեղանչելուց հետո նրանց համար երկնային Դատավոր Եհովան կյանքը շարունակելու բոլոր իրավունքներից զրկելու որոշում կայացրեց։ Իրենց մահվանը նախորդած տարիների ընթացքում Ադամն ու Եվան շատ տառապանքներ կրեցին։ Դրանք տառապանքներ էին, որոնք իրենք էին բերել իրենց վրա. ծերության և հիվանդությունների հետևանքներ, ծանր աշխատանք մի կտոր հացի համար, ինչպես նաև կսկիծն այն մտքից, թե ինչ դժբախտություն էին իրենց ընտանիքին բերել նախանձն ու բռնությունը (Ծննդոց 3։16–19; 4։1–12)։ Չի կարելի մոռանալ, թե առաջին հերթին այդ բոլոր տառապանքների համար ո՛վ էր մեղավորը։ Մեղավորը հենց իրենք էին։ Սակայն, դա իմանալով հանդերձ, ինչպե՞ս հասկանանք, թե տառապանքն ինչո՛ւ է առ այսօր գոյատևում։

Թեև շատ մարդիկ համաձայն չեն այն մտքի հետ, որ իրենք մեղավորներ են, Աստվածաշնչի այս խոսքերն ամեն բան արդեն ասում են. «Մէկ մարդով մեղքը աշխարհ մտաւ, եւ մեղքով էլ՝ մահը, այնպէս էլ բոլոր մարդկանց մէջ տարածուեց մահը, որովհետեւ բոլորն էլ մեղանչեցին» (Հռովմայեցիս 5։12)։ Առաջին մարդկային զույգը հնձեց սեփական սխալ արարքի արդյունքները, սակայն դա ազդեց նաև նրանց սերունդների վրա (Գաղատացիս 6։7, 8ա)։ Ադամի ու Եվայի սերունդները ժառանգեցին մահվան առաջնորդող անկատարությունը։ Ոմանց համար այս պարագան ավելի պարզ է դառնում, երբ խորհում են հետևյալ գիտական փաստի մասին. երեխաները ծնողներից կարող են ժառանգել հիվանդություններ կամ արատներ։ Ժառանգաբար կարող են փոխանցվել հեմոֆիլիան, թալասսեմիան (միջերկրծովյան սակավարյունություն [անեմիա]), սրտի իշեմիկ հիվանդությունը, շաքարախտի որևէ տեսակ և նույնիսկ կրծքի քաղցկեղը։ Այդ ծնողների երեխաները ոչնչով մեղավոր չեն, սակայն ժառանգած հիվանդությունները մեծ տառապանքների պատճառ կարող են դառնալ նրանց համար։

Մեր նախածնողները՝ Ադամն ու Եվան, նախընտրեցին մերժել մարդկությանը ղեկավարելու Եհովայի կերպը։b Պատմությունից քաջ հայտնի է, որ մարդիկ փորձել են կառավարման բոլոր հնարավոր ձևերը։ Ոմանք անկեղծորեն հավատացել են, թե իրենց ջանքերը բարիք կբերեն մարդկանց։ Սակայն ի՞նչ գնահատական կտայիք մարդկային կառավարման արդյունքներին։ Նվազե՞լ են արդյոք մարդկային տառապանքները. հազիվ թե։ Ընդհակառակը՝ քաղաքական ռազմավարության և ազգային պատերազմների պատճառով տառապանքը միայն սաստկացել է։ Շուրջ երեք հազար տարի առաջ մի իմաստուն կառավարիչ ասել էր. «Մարդ մարդի վերայ իշխում է իր վնասի համար» (Ժողովող 8։9)։

Համաձա՞յն եք այն մտքի հետ, թե իրավիճակն այսօր բոլորովին այլ է և նույնիսկ բարելավվել է։ Մեծամասնությունը կպատասխանի՝ ոչ։ Շատ մեծահասակներ ու երեխաներ տառապում են ոչ միայն ժառանգած մեղքի ու անկատարության, այլև իրենց և ուրիշների կատարած տարբեր արարքների պատճառով։ Բավական է հիշել, թե ինչպես են մարդիկ վերաբերվում երկրագնդին, ինչը հաճախ ագահության արդյունքն է։ Բացի այդ, մարդիկ մեղավոր են մոլորակի աղտոտման, չքավորության, ինչպես նաև սովի ու հիվանդությունների տարածման համար։ Անգամ որոշ բնական աղետներ, որոնք երբեմն կոչում են «Աստծո նախախնամություն», տեղի են ունենում մարդկանց մեղքով։ Բայց կա նաև տառապանքների մեկ այլ հիմնական պատճառ, որի մասին սովորաբար չի հիշատակվում։

Տառապանքների համար պատասխանատու անձնավորությունը

Աստվածաշնչի գրքերից մեկում առանձնահատուկ կերպով է բացատրվում, թե ո՛րն է տառապանքների գլխավոր պատճառը, և թե ինչո՛ւ է հոգատար Ստեղծիչը մինչև այժմ դրանք թույլատրել։ Խոսքը վերաբերում է «Յոբի» գրքին, որը կօգնի վերացնելու տառապանքի հարցի վերաբերյալ բոլոր անորոշությունները։ Այս գիրքը թույլ է տալիս մի պահ մտքով տեղափոխվել հոգևոր ոլորտ, որտեղ կարևոր իրադարձություններ էին տեղի ունենում։

Մոտավորապես 3 500 տարի առաջ՝ նախքան Մովսեսի կողմից Աստվածաշնչի առաջին գրքերը գրելը, ներկայիս Արաբիայի տարածքում ապրում էր Հոբ անունով մի մարդ։ Աստվածաշնչի հաղորդագրության մեջ ասվում է, որ Հոբը ազնիվ, մեծահոգի և հարգված մարդ էր։ Նա շատ հարուստ էր, քանի որ հսկայական հոտեր ուներ և նույնիսկ նշվում է, որ «այդ մարդը բոլոր արեւելցիներից մեծ էր»։ Հոբը երջանիկ մարդ էր անձնական կյանքում. նա ուներ կին, յոթ որդի ու երեք դուստր (Յոբ 1։1–3; 29։7–9, 12–16)։ Օրերից մի օր սուրհանդակը լուր է բերում, թե ավազակները կողոպտել են նրա ընտիր նախրի մի մասը։ Շուտով մեկ այլ բանբեր տեղեկացնում է Հոբի ոչխարի հոտերի կորստի մասին։ Դրան հաջորդում է այն լուրը, թե քաղդեացիները կոտորել են գրաստավարներին՝ վերցնելով նրա երեք հազար ուղտերը, իսկ ազատվել հաջողվել է միայն գրաստավարներից մեկին։ Եվ վերջում վրա է հասնում ամենաողբերգականը։ Մի արտասովոր սաստիկ քամի քանդում է Հոբի առաջնեկի տունը, և զոհվում են իրենց եղբոր տանը հավաքված նրա բոլոր երեխաները։ Իր այս բոլոր տառապանքների համար կմեղադրի՞ Հոբն Աստծուն։ Նրա փոխարեն դուք ձեզ ինչպե՞ս կզգայիք (Յոբ 1։13–19)։

Հոբի տանջանքները, սակայն, այսքանով չեն ավարտվում։ Նա հիվանդանում է սարսափելի հիվանդությամբ, որից նրա ամբողջ մարմինը ծածկվում է սոսկալի պալարներով։c Հիվանդությունն այն աստիճանի է բարդանում և այնպիսի տհաճություն առաջացնում շրջապատում, որ նրա կինը սկսում է ամեն ինչում Աստծուն մեղադրել։ «Հայհոյիր Աստուծուն եւ մեռիր»,— ասում է նա։ Հոբը չգիտեր, թե ինչու է այդպես տառապում, սակայն իր տառապանքների համար նա չի մեղադրում Աստծուն։ Կարդում ենք. «Այս ամենի մէջ Յոբը չ’մեղանչեց իր շրթունքովը» (Յոբ 2։6–10)։

Լսելով Հոբին պատահած դժբախտությունների մասին՝ նրան են այցելում իր երեք ծանոթները։ «Ո՞րտեղ են արդարները բնաջինջ եղել»,— հարցնում է Եղիփազը՝ ենթադրելով, որ Հոբը նենգ արարք է գործել (Յոբ 4–րդ, 5–րդ գլուխներ)։ Նա մեղադրում է Հոբին գաղտնի մեղքերում, նույնիսկ այն բանում, թե նա կարիքավորին հաց չի տվել և թե այրուն ու որբին նեղել է (Յոբ 15–րդ, 22–րդ գլուխներ)։ Կեղծ մխիթարիչներից մնացած երկուսը նույնպես հանդիմանում են Հոբին, կարծես թե իր տառապանքների համար նա էր մեղավորը։ Ճի՞շտ էին արդյոք նրանք։ Բոլորովի՛ն։

«Յոբի» գիրքն օգնում է պարզել նրա տառապանքների գլխավոր պատճառը և հասկանալ, թե ինչո՛ւ է Աստված թույլատրել դրանք։ 1–ին և 2–րդ գլուխներում պատմվում է, թե ինչ է տեղի ունեցել այդ դեպքերից որոշ ժամանակ առաջ մարդկանց աչքին անտեսանելի երկնքում՝ հոգևոր ոլորտում։ Աստծո առջև հավաքվել էին ոգեղեն արարածները, որոնց մեջ էր նաև Սատանա կոչվող ըմբոստ արարածը։d Երբ խոսք էր գնացել Հոբի անարատության մասին, Սատանան առարկել էր. «Մի՞թէ Յոբը ձրի է աստուածավախ.... Բայց հիմա մեկնիր ձեռքդ եւ դպցրու նորա ամեն ստացուածքին. եւ տես թէ որ քո երեսին քեզ չ’հայհոյէ» (Յոբ 1։9–12)։

Այլ կերպ ասած, Սատանան Աստծուն մեղադրել էր Հոբին կաշառելու մեջ։ Այդ հանդուգն ոգեղեն էակը հայտարարել էր, որ եթե Հոբը զրկվի հարստությունից ու առողջությունից, ապա կանիծի Եհովային։ Իսկ, ընդհանուր առմամբ, նրա խոսքերի իմաստն այն էր, թե տառապանքների մեջ գտնվելիս մարդկանցից ոչ ոք չի սիրի ու հավատարիմ չի մնա Աստծուն։ Այդ մեղադրանքը վերաբերում էր բոլոր մարդկանց, և ժամանակ էր հարկավոր այն վերացնելու համար։ Սատանայի բարձրացրած հարցերը պատասխան էին պահանջում։ Այդ պատճառով էլ Աստված թույլ տվեց Սատանային գնալ Հոբի դեմ. արդյունքում Սատանան այդ մարդու վրա բերեց հիշատակված բոլոր չարիքները։

Պարզ է, Հոբը նույնիսկ չէր էլ կռահում, որ երկնքում համընդհանուր նշանակություն ունեցող հարց է բարձրացվել։ Իսկ Սատանան այնպես էր գործում, որ թվում էր, թե Աստված է Հոբի դժբախտությունների պատճառը։ Երբ կայծակը հարվածեց ոչխարի հոտերը, ողջ մնացած հովիվը որոշեց, որ դա «Աստուծոյ կրակն» էր։ Թեև Հոբը չգիտեր, թե ինչո՛ւ էին տեղի ունենում այդ չարիքները, նա չանիծեց և չմերժեց Եհովա Աստծուն (Յոբ 1։16, 19, 21)։

Եթե վերլուծության ենթարկենք Հոբին այդ իրավիճակի մեջ գցած հանգամանքները, կտեսնենք, որ վիճաբանական հարցը հետևյալն էր. կծառայե՞ն մարդիկ Եհովային սիրուց մղված՝ չնայած իրենց կրած դժվարություններին։ Հոբն օգնեց այդ հարցի պատասխանը տալու։ Միայն անկեղծ սերը կարող էր մղել մարդուն հավատարիմ մնալ Եհովային, իսկ Հոբը մնաց հավատարիմ։ Դա անժխտելի վկայություն էր Սատանային նրա բարձրացրած սուտ մեղադրանքների դեմ։ Սակայն այդ հարցը Հոբով չեզրափակվեց, նրա լուծման համար դեռ դարեր էին հարկավոր։ Մենք նույնպես ներգրավված ենք այդ հարցի լուծման մեջ։

Ինչպե՞ս են արձագանքում շատերը, երբ ինչ–​ինչ պատճառներով ականատես են դառնում տառապանքին կամ իրենք են բախվում այդ վիճակին։ Նրանք, հավանաբար, տեղյակ չեն Հոբի օրերում բարձրացրած հարցից և, գուցե, նույնիսկ չեն էլ հավատում Սատանայի գոյությանը։ Դրա համար էլ հաճախ կասկածում են, թե Ստեղծիչ գոյություն ունի կամ էլ իրենց բոլոր դժբախտությունների համար նրան են մեղադրում։ Իսկ ի՞նչ կարծիքի եք դուք։ Ստեղծիչի մասին ձեր իմացածի հիման վրա համաձայն չե՞ք լինի Աստվածաշնչի գրողներից մեկի՝ Հակոբոսի խոսքերի հետ։ Չնայած Հակոբոսը տառապանքներ կրեց, բայց նա վստահ էր հետևյալ հարցում. «Ոչ ոք, երբ փորձութեան մէջ լինի, թող չասի. «Աստծուց եմ փորձւում», քանի որ Աստուած չարից չի փորձւում եւ ինքն էլ չի փորձում ոչ ոքի» (Յակոբոս 1։13)։

Տառապանքի հարցի շուրջ իմաստուն տեսակետ ձեռք բերելու համար կարելի է դիմել մի օգտակար միջոցի. կարելի է Հիսուսի օրինակի մասին խորհել։ Բոլորիս քաջ հայտնի է, որ Հիսուսը գնահատվում է իր խորաթափանցության, գիտելիքների և ուսուցչական ընդունակությունների համար։ Ի՞նչ տեսակետ ուներ նա Սատանայի և, առհասարակ, տառապանքի վերաբերյալ։ Հիսուսը գիտեր, որ Սատանան գոյություն ունի և կարող է տառապանքներ պատճառել։ Սատանան, որը փորձել էր կոտրել Հոբի անարատությունը, բացահայտ կերպով նույնը փորձեց գործադրել Հիսուսի վրա։ Դա ոչ միայն ապացուցում է, որ նա իրոք գոյություն ունի, այլև ցույց է տալիս, որ Հոբի օրերում նրա առաջ քաշած մեղադրանքներն առաջվա պես դեռ ուժի մեջ են։ Ինչպես և Հոբը, Հիսուսը հավատարիմ մնաց Ստեղծիչին՝ հանուն իր հավատարմության հրաժարվելով հարստությունից և իշխանությունից, ինչպես նաև ֆիզիկական տանջանքներ կրելով ու տառապանքի ցցի վրա զոհվելով։ Հիսուսի օրինակը ցույց է տալիս, որ, չնայած մարդիկ փորձությունների էին ենթարկվում, Աստված հնարավորություն էր տալիս նրանց իր հանդեպ հավատարմություն դրսևորելու (Ղուկաս 4։1–13; 8։27–34; 11։14–22; Յովհաննէս 19։1–30)։

Ժամանակը երկար է, սակայն դա իր պատճառն ունի

Որպեսզի հասկանանք, թե ինչու տառապանքը կա, հարկավոր է ընդունել վերջինիս պատճառները. դրանք դժբախտ պատահարներն են, մարդկանց մեղավոր հակումները, երկրագնդի հանդեպ մարդու սխալ վերաբերմունքը և Բանսարկու Սատանան։ Սակայն բավական չէ տառապանքի պատճառներին ընդամենը տեղեկանալը։ Երբ մարդ տառապում է, նրա մեջ հեշտությամբ կարող են վաղեմի մարգարե Ամբակումի զգացումների նման զգացումներ առաջանալ. «Մինչեւ ե՞րբ, ով Տէր, աղաղակեմ ես, եւ դու չ’լսես, աղաղակեմ դէպի քեզ զրկա՜նք, եւ դու չ’ազատես։ Ինչո՞ւ ես ինձ անօրէնութիւն տեսնել տալիս, տառապանք ցոյց տալիս. եւ յափշտակութիւն եւ զրկանք կայ իմ առաջին, եւ կռիւ է լինում, եւ վէճ բարձրանում» (Ամբակում 1։2, 3)։ Իրո՛ք որ, ինչո՞ւ է Եհովան նայում դժբախտությանը և թվում է, թե արձագանք չի տալիս։ Նա Ամենակարող է և տառապանքին վերջ դնելու համար բավականաչափ զորություն, սեր ու արդարություն ունի։ Հապա, ուրեմն, ե՞րբ գործի կանցնի։

Ինչպես արդեն հիշատակվեց, երբ մարդկային առաջին զույգն ընտրեց Աստծուց բացարձակ անկախությունը, Ստեղծիչը, այնուամենայնիվ, վստահ էր, որ նրանց ժառանգներից ոմանք այլ կերպ կվարվեն։ Եհովան իմաստորեն թույլ տվեց, որ ժամանակ անցնի։ Ինչո՞ւ. որպեսզի ապացուցի, որ Ստեղծիչից անկախ կառավարությունը միայն դժբախտություն է բերելու, իսկ Նրա կամքի հետ ներդաշնակ կյանքն, ընդհակառակը, շիտակն է և երջանկություն կբերի։

Միևնույն ժամանակ, Աստված պահպանում է Երկրի լավ պայմանները։ Պողոս առաքյալը հետևյալ դատողությունն արեց. «Նա անցեալ ժամանակներում բոլոր հեթանոս ազգերին թոյլ տուեց, որ գնան իրենց ճանապարհներով։ Եւ սակայն նա իրեն առանց վկայութեան չթողեց, այլ իր բարերարութեամբ երկնքից ձեզ անձրեւներ տուեց ու պտղաբեր եղանակներ՝ լիացնելով ձեզ կերակուրներով, իսկ ձեր սրտերը՝ ուրախութեամբ» (Գործք 14։15, 16)։ Պարզ է, որ Ստեղծիչը մարդկանց տառապանք չի պատճառում, այլ ընդամենը թույլ է տվել է դրանց գոյությունը՝ առաջնակարգ կարևորություն ունեցող հարցերի լուծման համար։

Ե՞րբ կգա ազատությունը

Մարդկանց տառապանքն օրեցօր ավելանում է, ինչը նշան է այն բանի, որ տառապանքի վերջը մոտ է։ Ինչի՞ վրա են հիմնված այս խոսքերը։ Աստվածաշունչը պատմում է ոչ միայն Հոբի օրերում անտեսանելի ոլորտում տեղի ունեցած դեպքերի մասին, այլև մեզ տեղեկացնում է, թե ինչ է այնտեղ կատարվում մե՛ր օրերում։ Աստվածաշնչի վերջին գիրքը՝ «Յայտնութիւն»–ը, մեր ուշադրությունը կենտրոնացնում է երկնքում տեղի ունեցած մի պատերազմի վրա։ Ինչո՞վ ավարտվեց այդ պատերազմը։ Սատանան դևերի հրոսակների հետ միասին «վայր գցուեցան երկրի վերայ»։ «Սորա համար,— շարունակում է աստվածաշնչյան արձանագրությունը,— ուրախացէք, ով երկինք, եւ որ բնակուած էք նորանում. վա՜յ երկրին եւ ծովին.... որ Բանսարկուն վայր իջաւ ձեզ մօտ, որ մեծ բարկութիւն ունի, գիտենալով, որ քիչ ժամանակ ունի» (Յայտնութիւն 12։7–12, ԱԹ)։

Աստվածաշնչի մարգարեությունների մանրամասն ուսումնասիրությունից հստակ է դառնում, որ այդ պատերազմը տեղի է ունեցել մեր դարաշրջանում։ Ինչպես հավանաբար գիտեք, անվանի պատմաբաններն ընդունում են, որ 1914 թվականին՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմը սկսվելու տարին, մարդկության պատմության ամենամեծ շրջադարձերից մեկը տեղի ունեցավ։e Այդ ժամանակից ի վեր տառապանքն ու դժբախտությունները գնալով ավելանում են։ Երբ Հիսուսի ամենամոտ աշակերտները հարցրեցին նրան, թե իր «գալստեան ու այս աշխարհի վախճանի նշանն ի՞նչ կը լինի», նա մատնացույց արեց հենց այս ժամանակները՝ ասելով. «Ազգ ազգի դէմ պիտի ելնի, եւ թագաւորութիւն՝ թագաւորութեան դէմ. եւ մեծ երկրաշարժներ ու տարբեր տեղերում սով ու ժանտախտ պիտի լինեն. պիտի լինեն արհաւիրքներ եւ մեծամեծ նշաններ երկնքից» (Մատթէոս 24։3–14; Ղուկաս 21։5–19)։ Սոսկալի տառապանքներ նախագուշակող այս խոսքերը պատմության մեջ առաջին անգամ համընդհանուր կատարում են ունենում։

Աստվածաշնչում նշվում է, որ այս իրադարձությունները կկատարվեն մեծ նեղությունից առաջ, «որպիսին չի եղել աշխարհի արարչագործութեան սկզբից մինչեւ այժմ եւ այլեւս չի էլ լինի» (Մատթէոս 24։21)։ Մեծ նեղությունը լինելու է Աստծո վճռական միջամտությունը մարդկանց գործերի մեջ։ Նա վերջ կդնի իրերի այս արատավոր համակարգին, որը դարեր շարունակ տառապանք է պատճառում բոլորին։ Սակայն դա միջուկային կործանման հետևանքով առաջացած «աշխարհի վերջ» չի լինելու, որը բնաջինջ կաներ ողջ մարդկությանը։ Աստծո Խոսքը վստահեցնում է, որ կլինեն մարդիկ, որոնք կվերապրեն մեծ նեղությունը։ Ողջ կմնա մի «մեծ բազմութիւն.... բոլոր հեթանոսներից եւ բոլոր ազգերից, բոլոր լեզուներից եւ բոլոր ժողովուրդներից» (Յայտնութիւն 7։9–15)։

Ապագա իրադարձությունների մասին ավելի ամբողջական պատկերացում կազմելու համար տեսեք, թե, ըստ Աստվածաշնչի, ինչ է տեղի ունենալու դրանից հետո։ Վերականգնվելու է մարդկանց համար ի սկզբանե նախատեսված պարտեզանման տունը (Ղուկաս 23։43)։ Չեն լինելու անօթևան մարդիկ։ Եսայիան գրում է. «Տուներ պիտի շինեն եւ բնակուեն, եւ այգիներ տնկեն ու նորանց պտուղն ուտեն.... իմ ժողովրդի օրերը ծառի օրերի չափ պիտի լինեն, եւ իրանց ձեռքերի գործը պիտի մաշեցնեն իմ ընտրեալները։ Նորանք պիտի դարտակ տեղը չ‘վաստակեն, եւ չ’ծնեն թշուառութեան համար. որովհետեւ նորանք Տիրոջ օրհնեալների սերունդը կ’լինեն, եւ նորանց զաւակունքն էլ նորանց հետ.... Գայլը եւ գառը միասին կ’արածեն, եւ առիւծը արջառի պէս խոտ կ’ուտէ.... Նորանք պիտի չ’վնասեն եւ չ’ապականեն իմ բոլոր սուրբ սարի վերայ, ասում է Տէրը» (Եսայիա 65։21–25)։

Կտառապե՞ն նորից մարդիկ։ Չեն լինի պատերազմները, բռնությունը և հանցագործությունը (Սաղմոս 46։8, 9; Առակաց 2։22; Եսայիա 2։4)։ Մարդու Ստեղծիչը և Կենարարը հնազանդ մարդկանց կօգնի բացարձակ առողջություն ձեռք բերել (Եսայիա 25։8; 33։24)։ Այլևս սով չի լինի, որովհետև Երկրի վրա կվերականգնվի էկոլոգիական բալանսը, և մարդիկ առատ բերք կհավաքեն (Սաղմոս 72։16)։ Այո՛, ներկայիս տառապանքից այլևս ոչ մի հետք չի մնա (Եսայիա 14։7)։

Սա իրոք ամենաուրախալի լուրն է։ Բայց և այնպես, կարող է թվալ, որ հորիզոնում, այսպես ասած, դեռևս երկու սև ամպ է մնում։ Այսպիսի օրհնություններից ստացված ուրախությունը լիարժեք չէր լինի, եթե մարդն իմանար, որ յոթանասուն–⁠ութսուն տարի ապրելուց հետո պիտի մահանար։ Բացի այդ, մի՞թե ցավով չէր հիշի իր այն հարազատներին, որոնք մահացել էին մինչ Ստեղծիչի կողմից մարդկային տառապանքների վերջ դնելը։ Կա՞ արդյոք պատասխան։

Ամենասարսափելի վշտի փարատումը

Ստեղծիչը լուծում ունի։ Նա է ստեղծել Տիեզերքը, ինչպես նաև մարդուն՝ Երկրի վրա ապրելու համար։ Նա ի վիճակի է անելու այն, ինչը վեր է մարդկային կարողություններից, կամ ինչի հնարավոր լինելը մարդիկ նոր են սկսում գիտակցել։ Եկեք քննարկենք երկու օրինակ։

Մենք ունենք անհրաժեշտ բոլոր բաները անվերջ ապրելու համար։

Աստվածաշունչը հստակորեն խոսում է Աստծուց հավիտենական կյանք ստանալու հնարավորության մասին (Յովհաննէս 3։16; 17։3)։ Մարդու բջիջներում գեների ուսումնասիրության արդյունքների վրա հիմնվելով՝ դոկտոր Մայքլ Ֆոսսելը եկել է այն եզրակացության, որ տղամարդու սեռական բջիջները տարիքի հետ չեն որակազրկվում։ «Ճիշտ արտահայտված լինելու դեպքում մեր ունեցած գեները թույլ չեն տալիս բջիջներին ծերանալ»։ Սա ներդաշնակ է այն տեղեկության հետ, որի մասին խոսվեց չորրորդ գլխում. մեր գլխուղեղն օժտված է անսահման հնարավորություններով, և մենք ի վիճակի չենք դրանք օգտագործելու ներկայիս կյանքի տևողության ընթացքում. ամենայն հավանականությամբ, գլխուղեղը նախատեսված է անվերջ աշխատելու համար։ Այս բոլոր փաստերն, իհարկե, երկրորդական են և միայն լրացնում են Աստվածաշնչում շատ պարզ գրված խոսքերին. Եհովան մեզ առանց տառապանքների հավիտյան ապրելու հնարավորություն կտա։ Հապա տեսեք, թե ինչ է նա խոստանում Աստվածաշնչի վերջին գրքում. «Պիտի սրբի [Աստված] նրանց աչքերից ամէն արտասուք. եւ այլեւս մահ չկայ. ո՛չ սուգ, ո՛չ աղաղակ, ո՛չ ցաւ եւ ո՛չ չարչարանք» (Յայտնութիւն 21։4)։

Ստեղծիչն ի վիճակի է օգնելու բոլորին, ովքեր տանջվել ու մահացել են. նա կարող է նրանց ետ վերադարձնել կյանքի, այսինքն՝ հարություն տալ։

Հարություն առածներից մեկը Ղազարոսն էր (Յովհաննէս 11։17–45; տեսեք 158–160 էջերը)։ Պրոֆեսոր Դոնալդ Մակքեյը համակարգչի ֆայլի օրինակը բերեց։ Պրոֆեսորը գրում է, որ համակարգչի կոտրվելը դեռևս չի նշանակում, որ նրա միջի ծրագրին կամ հավասարության լուծմանը հավիտյան հրաժեշտ ենք տալիս։ «Եթե մաթեմատիկոսը ցանկանա», միևնույն հավասարումը կամ ծրագիրը կարող է դնել մեկ այլ համակարգչի մեջ և դրանց հետագա լուծում կամ ընթացք տալ։ Պրոֆեսոր Մակքեյը շարունակում է. «Ամենայն հավանականությամբ, գիտությունը՝ ուղեղի հանդեպ ունեցած իր մեխանիստական մոտեցմամբ, նույնքան քիչ առարկություններ կունենա [Աստվածաշնչում] տրված հավիտենական կյանքի հույսի դեմ, որտեղ հատկապես շեշտվում է «հարությունը»։ Ստեղծիչը կարող է մահացած մարդուն հետագայում կյանքի վերադարձնել՝ ինչպես Հիսուսին, և ինչպես Հիսուսը կյանքի վերադարձրեց Ղազարոսին։ Մակքեյը հանգեց այն եզրակացության, որ մարդու մահը նոր մարմնով նրան կյանքի վերադարձնելուն արգելք չի հանդիսանա, «եթե մեր Ստեղծիչը դա ցանկանա»։

Այո՛, վերջնական որոշումը մեր Ստեղծիչն է կայացնում։ Միայն նա կարող է հիմնովին վերացնել տառապանքները, հեռացնել մեղքի հետևանքները և վերջ դնել մահին։ Հիսուս Քրիստոսն ապագայի այդ ուրախ իրադարձությունների մասին պատմեց իր աշակերտներին։ Նա ասաց. «Կը գայ ժամանակ, երբ բոլոր նրանք, որ գերեզմաններում են, կը լսեն նրա ձայնը եւ դուրս կը գան» (Յովհաննէս 5։28, 29)։

Միայն պատկերացրեք... Տիեզերքի Գերագույն Իշխանը պատրաստ է և ի վիճակի կյանքի վերադարձնելու իր հիշողության մեջ գտնվողներին։ Այդ մարդկանց հնարավորություն կընձեռվի ապացուցել, որ «ճշմարիտ կեանքը» ստանալու արժանի են (Ա Տիմոթէոս 6։19; Գործք 24։15)։

Սակայն, մինչ մարդկային տառապանքներին վերջնականապես վերջ դնելը, մեզ հարկավոր չէ՞ արդյոք որևէ քայլ կատարել։ Եվ եթե հարկավոր է, կարո՞ղ է դա արդեն այսօ՛ր ավելի իմաստալից դարձնել կյանքը։ Եկեք տեսնենք։

[Ծանոթագրություններ]

[168–րդ էջի վրայի շրջանակը]

Անմահ հոգի գոյություն չունի

Աստվածաշնչի համաձայն՝ յուրաքանչյուր մարդ հոգի է, և երբ մարդը մահանում է, նշանակում է, որ հոգին է մահանում։ Եզեկիէլ 18։4 խոսքում ասվում է. «Մեղանչող հոգին ինքը պիտի մեռնի» (ՆԱ)։ Մահացածներն անգիտակից վիճակում են և ոչ մի տեղ այլևս իրենց գոյությունը չեն շարունակում։ Սողոմոնը գրեց. «Մեռածները ոչինչ չգիտեն» (Ժողովող 9։5, 10 ԷԹ)։ Ո՛չ հրեաները, ո՛չ էլ առաջին քրիստոնյաները չէին սովորեցնում, թե հոգին անմահ է։

«Հոգի բառը Հ[ին] Կ[տակարանում] հանդես է գալիս ոչ թե որպես մարդու մի մաս, այլ մարդուն իր ողջ էությամբ վերցրած որպես կենդանի արարած։ Նմանապես և Ն[որ] Կ[տակարանում] հոգին մատնանշում է մարդկային կյանքը.... Աստվածաշունչը չի խոսում այն մասին, թե ինչ–​որ աննյութական հոգի մարմնի մահից վերապրում է» («New Catholic Encyclopedia»)։

«Հոգու անմահության գաղափարը և հավատը հարության հանդեպ.... երկու անհամատեղելի հասկացություններ են»,— գրել է աստվածաբան Ֆիլիպ Մենյուն («Dopo la morte։ immortalità o resurrezione?»)։

«Քանի որ մարդն ամբողջությամբ վերցրած մեղավոր է, ուստի մահանում է ամբողջովին՝ մահանում է և՛ նրա մարմինը, և՛ հոգին (ամբողջական մահ)։ ...Մահվան և հարության միջև անդունդ գոյություն ունի» (լյութերական վարդապետարան «Evangelischer Erwachsenenkatechismus»)։

[175–րդ էջի վրայի շրջանակը]

Մի՞թե երկար է

Հոբի օրերից մինչև Հիսուսի օրերն ընկած մոտավորապես 1 600 տարիները կարող են շատ երկար թվալ տառապանքի գոյության համար։ Սովորական մարդուն, որն անհամբեր սպասում է տառապանքի ավարտին, երկար կթվա նույնիսկ 100 տարին։ Բայց պետք է ընդունել այն իրականությունը, որ Սատանայի բարձրացրած հարցերը ստվեր էին նետում Ստեղծիչի բարի անվան վրա։ Աստծո տեսակետից՝ դրան հաջորդած տառապանքն ու չարությունը երկար ժամանակահատված չեն զբաղեցնում։ Նա «յաւիտենութեան Թագաւորն» է, և նրա համար «հազար տարին.... ինչպէս երէկուան օրն է, որ անց կացաւ» (Ա Տիմոթէոս 1։17; Սաղմոս 90։4)։ Ուստի այն մարդկանց համար, որոնք հավիտենական կյանքի պարգևը կստանան, տառապանքի գոյության ժամանակահատվածը նույնպես կարճ կթվա։

[178–րդ էջի վրայի շրջանակը]

Բեկում պատմության մեջ

«Այսօր, հետադարձ հայացք ձգելով պատմությանը, պարզ տեսնում ենք, որ Առաջին համաշխարհային պատերազմը, բրիտանացի պատմաբան Առնոլդ Թոյնբիի խոսքերով ասած, սկիզբ է դրել 20–րդ դարի «դժբախտությունների ժամանակաշրջանին», և որից մարդկությունը դեռևս դուրս չի եկել»,— գրում է Էդմոնդ Թեյլորը («The Fall of the Dynasties»)։

«Մեր ժամանակների շրջադարձային տարին, ինչ խոսք, ոչ թե Հիրոսիմայի տարին էր, այլ 1914 թվականը, քանի որ այժմ արդեն հասկանում ենք, որ.... հենց Առաջին համաշխարհային պատերազմը սկիզբ դրեց դեպի փակուղի տանող փոփոխություններով լի դարաշրջանին, որոնցից և ջանք ենք թափում ազատվել» (դոկտոր Ռենե Ալբրեխտ–​Կարիյե, Բեռնարդ քոլեջ)։

«1914 թվականին աշխարհը կորցրեց միասնությունը, որը առ այսօր այդպես էլ չի հաջողվել վերադարձնել։ ...Սա մի արտակարգ անկարգության և բռնության ժամանակաշրջան է ինչպես առանձին երկրների համար, այնպես էլ միջազգային մակարդակով» («Էկոնոմիստ»)։

[181–րդ էջի վրայի շրջանակը]

Հնարավո՞ր է հարություն տալ մարդուն

Նյարդաբան Ռիչարդ Ռեստակը մարդու ուղեղի և նրա նեյրոնների վերաբերյալ ասաց հետևյալը. «Մեր գլխուղեղի հիսուն միլիարդ նյարդաբջիջներում հաստատված միացություններն ու կապերը վերծանելու ընդունակ դիտորդը կարող է ամեն բան «կարդալ», թե՝ ով ենք մենք և ինչ ենք արել մեր կյանքի ընթացքում»։ Եթե այդպես է, ապա մի՞թե մեր սիրող Ստեղծիչը, մարդու մասին իր ունեցած տեղեկություններն ունենալով հանդերձ, չի կարող նրան վերակերտել։

[182–րդ էջի վրայի շրջանակը]

Մեր գլխուղեղի կապերը համրված են

«Ձեր գլխի մազերը բոլորն իսկ հաշուուած են»,— ասել է Հիսուսը (Մատթէոս 10։29–31)։ Ի՞նչ կարելի է ասել մեր գլխում եղած գորշ նյութի մասին։ Գլխուղեղի բջիջները (որոնք կոչվում են նեյրոններ) այնքան փոքր են, որ հնարավոր է տեսնել միայն հզոր մանրադիտակի օգնությամբ։ Իսկ պատկերացրեք, որ փորձում եք հաշվել ոչ թե նեյրոնները, այլ կապերը (սինապսները), որոնք ավելի փոքր են, և որոնց քանակը որոշ նեյրոններում հասնում է մինչև 250 000–ի։

Դոկտոր Պետեր Հուտենլոհերն առաջինն էր, որը հզոր էլեկտրոնային մանրադիտակի օգնությամբ հաշվեց հյուսվածքների նեյրոնային կապերը, որոնք վերցրել էր մանկան սաղմի, նորածինների և ծեր մարդկանց դիակների հերձման ժամանակ։ Զարմանալիորեն բոլոր նմուշներում, որոնցից յուրաքանչյուրը քորոցի գլխիկի չափ էր, կային հավասար քանակությամբ նեյրոններ՝ մոտ 70 000։

Այնուհետև Հուտենլոհերն այդ փոքրիկ նմուշներում հաշվեց նեյրոնային կամ գլխուղեղի բջիջների միջև եղած կապերի քանակը։ Սաղմի նեյրոններն ունեին 124 միլիոն կապ, նորածնի նեյրոններում կային 253 միլիոն, իսկ ութ ամսական երեխայի նեյրոններում կապերի քանակը հասնում էր 572 միլիոնի։ Դոկտոր Հուտենլոհերը հայտնաբերեց, որ երեխայի մեծանալու հետ մեկտեղ կապերի քանակն աստիճանաբար նվազում է։

Հարության մասին Աստվածաշնչի տված տեղեկության առումով այս ուսումնասիրությունները հետաքրքիր են (Յովհաննէս 5։28, 29)։ Մեծահասակի գլխուղեղում կա մոտավորապես մեկ միլիոն միլիարդ նեյրոնային կապ, այսինքն՝ 1–ը 15 զրոներով։ Ընդունա՞կ է արդյոք Ստեղծիչը ոչ միայն հաշվելու այս կապերը, այլ նաև դրանք վերստեղծելու։

Մի հանրագիտարանում նշվում է, որ Տիեզերքում աստղերի քանակը հասնում է 200 միլիարդ միլիարդի կամ 2–ը 20 զրոներով («The World Book Encyclopedia»)։ Ստեղծիչն այդ բոլոր աստղերն իրենց անուններով է կոչում (Եսայիա 40։26)։ Ուրեմն, նա լիովին կարող է մտաբերել և վերստեղծել այն մարդկանց հիշողություններն ու զգացումները պարունակող նեյրոնային կապերը, որոնց նա կկամենա հարություն տալ։

[Նկար 166–րդ էջի վրա]

Շատերը հավատում են ծնունդից մինչև մահը տևող քարմայի շրջապտույտին

[Նկար 171–րդ էջի վրա]

Նիկոլայ II կայսեր և կայսրուհի Ալեքսանդրայի որդին՝ Ալեքսեյը, ժառանգել էր հեմոֆիլիա։ Մենք անկատարություն ենք ժառանգել մեր նախահայր Ադամից։

[Նկար 179–րդ էջի վրա]

Թեև Ստեղծիչը թույլ է տալիս տառապանքի գոյությունը, սակայն նա ուրախանալու բազում հնարավորություններ է տալիս մարդկանց