Pakasaritaan ti Biag

Panagserbi a Buyogen ti Espiritu ti Panagsakripisio

KAS INSALAYSAY NI DON RENDELL

Natay ni nanangko idi 1927, idi agtawenak iti lima. Nupay kasta, dakkel ti epektona kaniak ti pammatina. Kasano a napasamak dayta?

MAYSA ni Nanang a napeklan a miembro ti Church of England idi nakiasawa ken Tatang, a maysa a propesional a soldado. Dayta ket sakbay a bimtak ti Gubat Sangalubongan I idi 1914. Sinupiat ni Nanang ti bikario a mangusar iti pulpitona kas plataporma a pangawis kadagiti agsoldado. Ania ti kuna ti klero? “Agawidkan, ken dika maringgoran kadagita a saludsod!” Saan a napnek ni Nanang iti dayta.

Idi 1917, iti kangitingitan ti gubat, napan binuya ni Nanang ti “Photo-Drama of Creation.” Gapu ta kombinsido a nasarakannan ti kinapudno, immikkat a dagus iti relihionna tapno makitimpuyog kadagiti Estudiante iti Biblia, kas pannakaawag idi kadagiti Saksi ni Jehova. Timmabuno kadagiti gimong iti kongregasion idiay Yeovil, ti kaasitgan nga ili iti purokmi a West Coker, iti distrito ti Somerset idiay Inglatera.

Idi agangay inranud ni Nanang ti baro a nasarakanna a pammati kadagiti tallo nga adingna a babbai. Kinuna kaniak ti maysa a nataenganen a miembro ti kongregasion idiay Yeovil a nakaregregta da Nanang ken ni adingna a Millie a nakabisikleta a nangwanas iti nakalawlawa nga away, a nangiwaras kadagiti katulongan iti panagadal iti Biblia nga Studies in the Scriptures. Ngem nakalkaldaang ta iti maudi a 18 a bulan ti biagna, naidalit ni Nanang iti pagiddaan gapu iti sarut, nga awan pay idi ti agasna.

Panagsakripisio

Ni ikitko a Millie a makipagnanaed idi kadakami ti nangtaripato ken Nanang idi nagsakit ken nangaywan kadakami ken ni manangko a Joan, a pito ti tawenna. Dagus nga indiaya ni ikitko a Millie ti panangaywanna kadakami idi natay ni Nanang. Nabang-aran ni tatangko iti daytoy a responsabilidad ket dagus nga immanamong a makipagnaeden kadakami ni ikit a Millie.

Dimmakkelkami nga addaan panagayat iti ikitmi ket maragsakankami ta nakipagnaed kadakami. Ngem apay a kasta ti desisionna? Adu a tawen kalpasanna, kinuna kadakami ni ikit a Millie nga ammona nga adda obligasionna a mangibangon iti pundasion nga impasdek ni Nanang​—tapno isurona kadakami ken Joan ti kinapudno a masarakan iti Biblia​—banag a di pulos maaramid ni Tatang gapu ta awan interesna iti relihion.

Idi agangay, naammuanmi met nga adda maysa pay a personal a desision nga inaramid ti ikitmi. Tapno maaywanannakami a naimbag, saanen a nakiasawa. Anian a panagsakripisio! Addaankami ken Joan iti umdas a rason nga agyaman unay kenkuana. Nagtalinaed kadakami ti amin nga insuro ni ikit a Millie ken ti nagsayaat nga ehemplona.

Tiempo ti Panagdesision

Nagadalkami ken Joan iti eskuelaan ti Church of England iti purokmi, a sadiay naaddaan iti natibker a takder ni ikit a Millie iti prinsipal maipapan iti narelihiosuan nga edukasionmi. No kasta nga agturongen dagiti dadduma nga ubbing iti simbaan, agawidkami metten, ket no umay ti bikario iti eskuelaanmi a mangisuro maipapan iti relihion, makikatugawkami kadagiti dadduma nga ubbing ket maikkankami kadagiti teksto iti Kasuratan nga ikabesami. Makagunggona unay kaniak daytoy idi agangay, ta naimula iti panunotko dagitoy a teksto.

Insardengko ti nagadal idi agtawenak iti 14 tapno agsursuroak nga agaramid iti keso iti paktoria iti lugarmi iti uppat a tawen. Nasursurok met ti agpiano, ket nagbalin a pagesmak ti musika ken ballroom dancing. Nupay nairamut iti pusok ti kinapudno a masarakan iti Biblia, rumbeng pay latta a matignayak. Maysa nga aldaw idi Marso 1940, maysa a nataenganen a Saksi ti nangawis kaniak a mangkadua kenkuana iti asamblea idiay Swindon, nga agarup 110 kilometro ti kaadayona. Ni Albert D. Schroeder, ti manangaywan a ministro dagiti Saksi ni Jehova idiay Britania, ti nangipaay iti palawag publiko. Dayta nga asamblea ti nangyeg iti dakkel a panagbalbaliw iti biagko.

Madama pay laeng idi ti Gubat Sangalubongan II. Ania ti ar-aramidek iti biagko? Inkeddengko ti nagsubli iti Kingdom Hall idiay Yeovil. Iti damo nga itatabunok iti gimong, naipakaammo ti panangasaba iti lansangan. Nupay kurang pay idi ti ammok, nagboluntarioak a makiraman iti daytoy a trabaho, a nagsiddaawan unay dagiti am-ammok a lumabas a nanguy-uyaw kaniak!

Idi Hunio 1940, nabautisaranak iti siudad ti Bristol. Iti las-ud ti makabulan nagpalistaak kas regular pioneer​—maysa nga amin-tiempo nga ebanghelisador. Di nagbayag kalpasanna, anian a ragsakko idi a ti kabsatko a babai ket insimbolona met ti dedikasionna babaen ti panagpabautisarna iti danum!

Panagpayunir iti Tiempo ti Gubat

Makatawen kalpasan a nangrugi ti gubat, nakaawatak iti surat a mangibilbilin kaniak nga agsoldado. Kas maysa a rehistrado nga agkedked a makipaset iti gubat idiay Yeovil, masapul a dumatagak iti tribunal idiay Bristol. Nakikaduaak ken John Wynn a nagpayunir idiay Cinderford, Gloucestershire, ken kalpasanna, idiay Haverfordwest ken Carmarthen, Wales.a Idi agangay, iti maysa a bista ti korte idiay Carmarthen, nasentensiaanak a maibalud iti tallo a bulan idiay Swansea, ken kanayonan a multa a £25​—dakkel a gatad kadagidi a tiempo. Idi agangay, naibaludak iti tallo a bulan pay gapu iti multa a di nabayadan.

Iti maikatlo a bista, sinaludsodandak: “Dimo kadi ammo a kuna ti Biblia, ‘Itedyo ken Cesar dagiti kukua ni Cesar’?” “Wen,” kinunak, “ammok dayta, ngem kayatko nga ileppas dayta a bersikulo: ‘ken iti Dios dagiti kukua ti Dios.’ Ket dayta ti ar-aramidek.” (Mateo 22:21, King James Version) Sumagmamano a lawas kalpasanna, nakaawatak iti surat nga agkunkuna nga awanen ti obligasionko iti serbisio militar.

Idi rugrugi ti 1945, naawisak nga agbalin a kameng ti pamilia ti Bethel iti London. Iti simmaganad a panawen ti lam-ek, bimmisita idiay London ni Nathan H. Knorr, a nangidaulo iti pannakaorganisar ti sangalubongan a trabaho a panangasaba, ken ti sekretariona a ni Milton G. Henschel. Walo nga agtutubo a kakabsat manipud Britania ti nailista iti maikawalo a klase ti Watchtower Bible School of Gilead tapno masanay a kas misionero, ket maysaak kadakuada.

Dagiti Nakaidestinuak kas Misionero

Idi Mayo 23, 1946, bayat ti gubat naglayagkami manipud iti puerto ti Fowey idiay Cornwall babaen ti pangkargamento a barko a Liberty. Maysa kadagiti Saksi ni Jehova ti opisial ti puerto a ni Kapitan Collins, ket bayat ti ipapanawmi iti pantalan pinagunina ti sirena. Natural laeng a maladingitankami amin idi makitami nga umad-adayokamin iti kosta. Nadawel unay ti taaw Atlantico a binallasiwmi, ngem kalpasan ti 13 nga aldaw simmangpetkami a sitatalged idiay Estados Unidos.

Maysa a nakallalagip a kapadasan ti itatabunok iti walo-aldaw nga internasional a Dagiti Naragsak a Nasion a Teokratiko nga Asamblea idiay Cleveland, Ohio, manipud Agosto 4 aginggat’ 11, 1946. Adda walopulo ribu a delegado, a pakairamanan ti 302 manipud iti 32 a sabali a pagilian. Iti dayta a kombension, naipakaammo kadagiti magagaran a dumdumngeg ti pannakairuar ti magasin nga Agriingkayo!,b ken ti katulongan iti panagadal iti Biblia a “Let God Be True.”

Nagturposkami iti Gilead idi 1947, ket naidestinokami ken Bill Copson idiay Egipto. Ngem sakbay a pimmanawkami, nagunggonaanak iti nasayaat a pannakasanay iti opisina manipud ken Richard Abrahamson idiay Brooklyn Bethel. Simmangpetkami idiay Alexandria, ket idi agangay naruamakon iti biag iti Makintengnga a Daya. Nupay kasta, maysa a karit ti agadal iti pagsasao nga Arabe, ket masapul nga agusarak iti testimony card para iti uppat a pagsasao.

Nagtalinaed ni Bill Copson iti pito a tawen, ngem gapu ta diak nakaala iti baro a visa kalpasan ti makatawen, masapul a pumanawak iti pagilian. Malagipko dayta a tawen ti panagserbik a misionero kas ti kabungaan a panawen ti panagbiagko. Naaddaanak iti pribilehio a nangikondukta iti nasurok a 20 a panagadal iti Biblia iti pagtaengan iti kada lawas, ket naregta pay laeng nga agdaydayaw ken Jehova ti sumagmamano kadagidiay nakaammo idi iti kinapudno. Manipud Egipto, naidestinoak idiay Cyprus.

Cyprus ken Israel

Nangrugiak a nagadal iti pagsasao a Griego, ken mangammo a naimbag iti lokal a pagsasao. Di nagbayag kalpasanna, idi nakiddaw ken Anthony Sideris nga umakar iti Grecia, nadutokanak a mangaywan iti trabaho idiay Cyprus. Iti dayta a tiempo, ti sanga nga opisina iti Cyprus ti mangtartarawidwid met iti Israel, ket kas kadagiti dadduma pay a kakabsat, sagpaminsan a naaddaanak iti pribilehio a mangbisita iti sumagmamano a Saksi sadiay.

Iti umuna a biahek iti Israel, nangangaykami iti bassit nga asamblea iti maysa a restawran idiay Haifa, a tinabunuan ti 50 wenno 60 a tattao. Babaen ti panangbingaymi iti nasional a grupo, imparangmi ti programa ti asamblea iti innem a nagduduma a pagsasao! Iti sabali pay nga okasion, naaddaanak iti gundaway a nangipabuya idiay Jerusalem iti pelikula nga inaramid dagiti Saksi ni Jehova, ken nangipaayak iti palawag publiko a naipadamag a naimbag iti Ingles ti pagsasaona a pagiwarnak.

Iti dayta a tiempo, adda agarup 100 a Saksi idiay Cyprus, ket masapul a makidangadangda a sipipinget maipaay iti pammatida. Dagiti panagderraaw nga indauluan dagiti papadi ti Greek Orthodox Church ti nangsinga kadagiti asambleami, ket maysa a baro a kapadasan para kaniak ti maubor bayat a mangaskasabaak kadagiti nasulinek a lugar. Masapul a sursuruek ti pumanaw a dagus! Iti laksid ti kasta a naranggas nga ibubusor, makapabileg iti pammati ti kaadda ti ad-adu pay a misionero a naidestino iti isla. Da Dennis ken Mavis Matthews agraman da Joan Hulley ken Beryl Heywood ti nangkadua kaniak idiay Famagusta, idinto da Tom ken Mary Goulden ken ni Nina Constanti a nayanak idiay London a taga Cyprus ti napan idiay Limassol. Kasta met, nayakar ni Bill Copson idiay Cyprus, a naikadua idi agangay kada Bert ken Beryl Vaisey.

Pannakibagay iti Nagbalbaliw a Kasasaad

Iti ngudo ti 1957, nagsakitak isu a diak naituloy ti panagserbik kas misionero. Buyogen ti ladingit, inkeddengko a tapno mapasublik ti salun-atko, masapul nga agsubliak idiay Inglatera, a sadiay a nagtultuloyak kas payunir agingga idi 1960. Siaayat a pinadagusdak ti kabsatko ken ti asawana, ngem nagbaliw dagiti kasasaad. Rumigrigat ti kasasaad ni Joan. Malaksid iti panangasikasona iti asawana ken iti anakna, bayat ti 17 a tawen a kaawanko, siaayat nga inaywananna da Tatang ken ni ikit a Millie, a lakay ken baket idin ken saanen a nasayaat ti kasasaadda. Nabatad a kasapulan nga agsakripisioak kas iti inaramid idi ni ikit a Millie, isut’ gapuna a nakipagnaedak iti kabsatko agingga iti ipapatay ni ikit ken ni tatangko.

Nalaka laengen para kaniak ti agnaed ditoy Inglatera, ngem kalpasan ti ababa a panaginana, nariknak ti obligasion nga agsubli iti nakaidestinuak. Total, saan aya nga adu a kuarta ti nabusbos ti organisasion ni Jehova a nangsanay kaniak? Gapuna idi 1972, iti bukodko a gastos nagsubliak idiay Cyprus tapno agpayunir manen.

Dimteng ni Nathan H. Knorr tapno iyurnosna ti kombension para iti sumaruno a tawen. Idi naammuanna a nagsubliak, inrekomendarna ti pannakadutokko a kas manangaywan iti sirkito iti intero nga isla, ti pribilehiok iti uppat a tawen. Ngem maysa dayta a makakarit nga annongen, yantangay kaipapananna ti kankanayon a panagsao iti Griego.

Tiempo ti Riribuk

Iti purok ti Karakoumi, a dayaen laeng ti Kyrenia iti makin-amianan a kosta, kaduak iti pagtaengan ni Paul Andreou, maysa a Griego ti pagsasaona a Saksi a taga Cyprus. Masarakan ti sanga nga opisina ti Cyprus idiay Nicosia, nga adda iti abagatan ti Kabambantayan ti Kyrenia. Idi rugrugi ti Hulio 1974, addaak idiay Nicosia idi adda ti panangagaw iti turay a nangikkat ken Presidente Makarios, ken nakitak ti pannakauram ti palasiona. Idi natalgeden ti agbiahe, nagsubliak a dagus idiay Kyrenia, a sadiay nga insaganami ti maysa nga asamblea sirkito. Dua nga aldaw kalpasanna, nangngegko ti damo a pannakabomba ti puerto, ket nakitak ti nagadu a helikopter a nangisangpet kadagiti rumaut a buyot manipud Turkey.

Gapu ta maysaak a Britano, impandak dagiti soldado a Turko iti beddeng ti Nicosia, a nangpalutpotan kaniak dagiti kameng ti United Nations a nakiuman iti sanga nga opisina. Kalpasanna, naipasangoak iti nakabutbuteng a pannagna iti nagbabaetan dagiti kable ti telepono ken koriente nga agturong iti nagpanawan a balbalay iti deppaar ti awan matagtagitaona a lugar. Anian a ragsakko ta saan a nalapdan ti pannakikomunikarko ken Jehova a Dios! Dagiti kararagko ti nangsustiner kaniak iti maysa kadagiti karirigatan a kapadasak iti biag.

Napukawko amin a sanikuak, ngem maragsakanak ta natalged ti sanga nga opisina. Nupay kasta, apagbiit laeng daytoy. Iti simmaruno nga al-aldaw, nakontrolen dagiti rimmaut a buyot iti makin-amianan a kakatlo ti isla. Masapul a panawanmi ti Bethel, ket immakarkami idiay Limassol. Maragsakanak a nagtrabaho sadiay a kadua ti nabuangay a komite a mangaywan iti 300 a kakabsat a naapektaran iti riribuk, nga adu kadakuada ti naawanan iti pagtaengan.

Kanayonan a Panagbalbaliw iti Pakaidestinuan

Idi Enero 1981, kiniddaw ti Bagi a Manarawidwid nga umakarak idiay Grecia tapno agbalin a kameng ti pamilia ti Bethel idiay Atenas, ngem iti ngudo dayta a tawen, nagsubliak idiay Cyprus ket nadutokanak a Branch Committee coordinator. Nagbalin a “makapabileg a tulong” kaniak da Andreas Kontoyiorgis ken ti asawana a ni Maro, a taga Cyprus, a naibaonen manipud London.​—Colosas 4:11.

Iti ngudo ti panangbisita ni Theodore Jaracz kas manangaywan iti sona idi 1984, nakaawatak iti surat ti Bagi a Manarawidwid nga agkunkuna: “No nalpasen ti bisitana, kayatmi a kaduaam ni Kabsat Jaracz idiay Grecia.” Awan ti naibaga a rason, ngem idi simmangpetkami idiay Grecia, sabali manen a surat a naggapu iti Bagi a Manarawidwid ti naibasa iti Branch Committee, nga agkunkuna a nadutokanak a Branch Committee coordinator iti dayta a pagilian.

Iti daydi a tiempo, sangsanguenmi ti panangrugi ti apostasia. Adda met dagiti nagadu nga alegasion maipapan iti maiparit a proselitismo. Inaldaw a maaresto ken maisaklang kadagiti korte dagiti adipen ni Jehova. Anian a pribilehio a maam-ammo dagiti kakabsat a nakapagibtur ken nakapagtalinaed a nasungdo iti sidong dagiti pannubok! Dadduma kadagiti kasoda ket nagsasaruno a naipan iti European Court of Human Rights, a nagsayaat dagiti resultana ken naaddaan iti nasayaat nga epekto iti trabaho a panangasaba idiay Grecia.c

Bayat ti panagserbik idiay Grecia, natabunuak dagiti nakallalagip a kombension idiay Atenas, Tesalonica, ken iti isla ti Rhodes ken Creta. Naragsak ken nabunga dagidi nga uppat a tawen, ngem adda manen sabali a panagbalbaliw​—ti panagsublik idiay Cyprus idi 1988.

Idiay Cyprus ken Panagsubli iti Grecia

Bayat ti kaawanko idiay Cyprus, naaddaan dagiti kakabsat iti baro a sanga nga opisina idiay Nissou, sumagmamano a kilometro manipud Nicosia, ket ni Carey Barber, a naggapu iti hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova idiay Brooklyn, ti nangipaay iti palawag ti dedikasion. Nasaysayaat idin ti kasasaad iti isla, ket maragsakanak a nagsubli​—ngem di nagbayag, nagbaliw manen ti kasasaad.

Inanamongan ti Bagi a Manarawidwid ti plano a pannakaibangon ti baro a pagtaengan a Bethel idiay Grecia, sumagmamano a kilometro manipud iti amianan ti Atenas. Gapu ta makapagsaoak iti Ingles ken Griego, naawisak idi 1990 nga agsubli tapno agtrabaho iti baro a lugar a pakaibangonan kas manangipatarus para kadagiti internasional nga adipen nga agtartrabaho sadiay. Malagipko pay laeng ti kaaddak idi iti lugar a pakaibangonan iti alas sais ti bigat iti kalgaw, a siraragsak a mangabrasa iti ginasut a kakabsat a Griego a nagboluntario a timmulong kadagiti agtartrabaho ti konstruksion! Malaglagipkonto a kanayon ti kinaragsak ken kinaregtada.

Kayat idi dagiti padi ti Greek Orthodox ken dagiti mangsupsuporta kadakuada ti sumrek iti lugar a pangibangonan tapno riribukenda ti panagtrabahomi, ngem sinungbatan ni Jehova dagiti kararagmi, ket nasaluadankami. Nagtalinaedak sadiay agingga iti pannakaidedikar ti baro a pagtaengan a Bethel idi Abril 13, 1991.

Panangsuporta iti Patpatgek a Kabsat

Iti simmaruno a tawen, nagsubliak idiay Inglatera tapno agbakasion, ket nagdagusak iti balay ti kabsatko a babai ken ti asawana. Makapaladingit ta bayat ti kaaddak sadiay, namindua a naatake iti puso ti kayongko ket natay. Bayat ti panagmisionerok, impaayannak ni Joan iti naparabur a suporta. Linawas nga agsurat kaniak iti pammaregta. Anian a bendision dayta para iti siasinoman a misionero! Balo itan, kumapkapuyen ti salun-atna ken agkasapulan iti suporta. Ania ti aramidek?

Ti anak ni Joan a ni Thelma ken ti asawana ket tumultulong met iti sabali pay a matalek a balo iti kongregasionda, maysa kadagiti kasinsinmi nga addaan iti din maimbagan a sakit. Gapuna, kalpasan ti adu a karkararag, inkeddengko a saanakon a pumanaw tapno maaywanak ni Joan. Saan a nalaka para kaniak ti kasta a panagbalbaliw ti kasasaad, ngem naaddaanak iti pribilehio nga agserbi a kas maysa a panglakayen idiay Pen Mill, maysa kadagiti dua a kongregasion idiay Yeovil.

Masansan a teleponuan ken suratandak dagiti kakabsat a nagserbiak iti sabali a pagilian, ket pakaragsakak unay dayta. No ibagak a kayatko ti agsubli idiay Grecia wenno Cyprus, ammok a sisasagana dagiti kakabsat a mangipatulod iti tiket para kaniak. Ngem agtawenakon iti 80, ket nakapuyen ti panagkitak ken salun-atko. Makapaupay ta saanen a kas iti dati ti kinaganaygayko, ngem ti adu tawen a panagserbik iti Bethel ti nakatulong kaniak a mangpatanor iti adu nga ugali a makatulong ita kaniak. Kas pagarigan, kanayon a basaek ti inaldaw a teksto sakbay ti pammigat. Naadalko met no kasano ti makilangen kadagiti tattao ken mangayat kadakuada​—ti tulbek ti naballigi a panagserbi kas misionero.

No lagipek ti nasurok nga 60 a nakaay-ayat a tawen a nabusbosko iti panangidayaw ken Jehova, ammok a ti amin-tiempo a ministerio ti kangrunaan a mangsaluad ken mangipaay iti kasayaatan nga edukasion. Maikunak iti amin a pusok ti kinuna ni David ken Jehova: “Nagbalinka a natalged a kamang maipaay kaniak ken disso a pagkamangan iti aldaw ti pannakaparigatko.”​—Salmo 59:16.

[Footnotes]

[Mapa iti panid 24]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

GRECIA

Atenas

CYPRUS

Nicosia

Kyrenia

Famagusta

Limassol

[Ladawan iti panid 21]

Ni Nanang idi 1915

[Ladawan iti panid 22]

Idi 1946, iti atep ti Bethel idiay Brooklyn, siak (maikapat manipud kannigid) ken ti sumagmamano a kakabsat manipud iti maikawalo a klase ti Gilead

[Ladawan iti panid 23]

Dakami ken ni ikitko a Millie kalpasan ti damo a panagsublik idiay Inglatera