Ti Sao ni Jehova Nabiag

Dagiti Tampok iti Libro a Maikadua a Cronicas

TI LIBRO a Maikadua a Cronicas iti Biblia ket mangrugi iti panagturay ni Solomon kas ari iti Israel. Agngudo ti libro babaen kadagitoy a sasao ni Persiano nga Ari Ciro kadagiti Judio idiay Babilonia: “[Ni Jehova] pinarebbengannak nga ibangonak iti balay idiay Jerusalem, nga adda idiay Juda. Siasinoman nga adda kadakayo manipud intero nga ilina, adda koma kenkuana ni Jehova a Diosna. Gapuna sumang-at koma [idiay Jerusalem].” (2 Cronicas 36:23) Daytoy a libro, a kinompleto ti padi a ni Esdras idi 460 B.C.E., saklawenna ti 500 a tawen​—manipud 1037 K.K.P. agingga 537 K.K.P.

Gapu iti bilin ni Ciro, nakasubli idiay Jerusalem dagiti Judio tapno isublida ti panagdayaw ken ni Jehova sadiay. Ngem adda dagiti nagdaksan ti nabayag a pannakakayawda idiay Babilonia. Dagiti nakautibo a nagsubli nakurang ti pannakaammoda iti pakasaritaan ti ilida. Ti Maikadua a Cronicas mangipaay kadakuada iti nabiag a sumario dagiti paspasamak bayat ti panagturay dagiti ar-ari iti linia ni David. Paginteresantayo met ti salaysay agsipud ta itampokna dagiti bendision nga itden ti panagtulnog iti pudno a Dios ken dagiti ibunga ti panagsukir kenkuana.

MAYSA NGA ARI TI NANGIBANGON ITI BALAY NI JEHOVA

(2 Cronicas 1:1–9:31)

Impaay ni Jehova ti tartarigagayan ni Ari Solomon​—ti sirib ken pannakaammo​—agraman dagiti kinabaknang ken dayaw. Ti ari nangibangon iti nadayag a balay agpaay ken ni Jehova idiay Jerusalem, ket dagiti umili “narag-o ken nasayaat ti panagrikna ti pusoda.” (2 Cronicas 7:10) Nagbalin ni Solomon a “dakdakkel idi ngem iti amin a sabsabali nga ar-ari iti daga no iti kinabaknang ken kinasirib.”​—2 Cronicas 9:22.

Kalpasan ti 40 a tawen a panagturayna iti Israel, ‘nakikaidda ni Solomon kadagidi ammana ket ni Rehoboam nga anakna nangrugi nga agturay a mangsandi kenkuana.’ (2 Cronicas 9:31) Saan nga inrekord ni Esdras ti isisiasi ni Solomon manipud iti pudno a panagdayaw. Dagiti laeng negatibo a nadakamat maipapan iti ari ket ti di nainsiriban a pananggun-odna iti adu a kabalio manipud Egipto ken ti panangasawana iti anak ni Faraon. Gapuna, ni mannalaysay nga Esdras indatagna ti salaysayna iti positibo a panangmatmat.

Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:

2:14​—Apay a ti kapuonan ti artesano a nadeskribir ditoy naiduma iti daydiay nadakamat iti 1 Ar-ari 7:14? Ti Umuna nga Ar-ari tuktukoyenna ti ina ti trabahador kas “nabalo a babai manipud iti tribu ni Neftali” agsipud ta nakiasawa iti maysa a lalaki iti dayta a tribu. Ngem isu ket naggapu iti tribu ni Dan. Idi natay ti asawana, nakiasawa ti balo iti maysa a taga-Tiro, ket dayta nga artesano ti nagbalin a bunga dayta a panagasawa.

2:18; 8:10​—Dagitoy a bersikulo dakamatenda a 3,600 ken 250 ti bilang dagiti diputado nga agserserbi kas manangaywan ken kas kapatas dagiti trabahador, ngem sigun iti 1 Ar-ari 5:16; 9:23, agdagupda iti 3,300 ken 550. Apay nga agduma dagiti bilang? Agduma dagitoy gapu iti wagas ti pannakagrupo dagiti diputado. Nalabit a ti Maikadua a Cronicas pinagdumana dagiti 3,600 a di Israelita ken dagiti 250 nga Israelita a diputado, idinto ta ti Umuna nga Ar-ari idumana dagiti 3,300 a kapatas kadagiti 550 a panguluen a superbisor a nangatngato ti ranggoda. Aniaman kadagita, 3,850 ti dagup a bilang dagidiay agserserbi kas diputado.

4:2-4​—Apay a nausar dagiti sinsinan a toro iti pannakaaramid ti nagsaadan ti sinukog a baybay? Iti Kasuratan, dagiti toro ket simbolo ti bileg. (Ezequiel 1:10; Apocalipsis 4:6, 7) Ti pannakapili dagiti toro kas simbolo ket maitutop agsipud ta dagiti 12 a gambang a toro sinuportaranda ti nalawa a “baybay,” nga agdagsen iti agarup 30 a tonelada. Ti pannakaaramid dagiti toro para iti daytoy a panggep ket saan pulos a maisalungasing iti maikadua a bilin, a mangiparparit iti panagaramid kadagiti banag tapno pagdayawan.​—Exodo 20:4, 5.

4:5​—Kasano kaadu ti malaon ti sinukog a baybay? No mapno, malaon ti baybay ti tallo ribu a bat a danum, wenno agarup 66,000 a litro ti danum. Ngem ti kadawyan a maikabkabil dita ket agarup dua a kakatlo iti malaonna. Kuna ti 1 Ar-ari 7:26: “Dua ribu a bat a sukat [44,000 a litro] ti laonen [ti baybay].”

5:4, 5, 10​—Ania nga alikamen manipud iti orihinal a tabernakulo ti nagbalin a paset ti templo ni Solomon? Ti kakaisuna nga alikamen manipud iti orihinal a tolda ti gimong ket ti Lakasa. Kalpasan ti pannakaibangon ti templo, ti tabernakulo ket naipan idiay Jerusalem manipud Gabaon ken nalawag a naidulin sadiay.​—2 Cronicas 1:3, 4.

Dagiti Masursurotayo:

1:11, 12. Ti kiddaw ni Solomon impakitana ken ni Jehova a ti pananggun-od iti sirib ken pannakaammo ti kangrunaan a tarigagay ti ari. Ti kararagtayo iti Dios talaga nga ipalgakna no ania ti tarigagaytayo. Nainsiriban a tingitingentayo ti linaon dagiti kararagtayo.

6:4. Ti naimpusuan a panangipateg iti naayat a kinamanangngaasi ken kinaimbag ni Jehova rumbeng a tignayennatayo a mangsantipikar kenkuana​—kayatna a sawen, agdayawtayo kenkuana buyogen ti panangipateg ken panagyaman.

6:18-21. Nupay ti Dios ket saan a malaon ti aniaman a pasdek, agserbi ti templo kas sentro ti panagdayaw ken ni Jehova. Ita, dagiti Kingdom Hall dagiti Saksi ni Jehova ket sentro ti pudno a panagdayaw iti komunidad.

6:19, 22, 32. Mabalin nga agkararag ken ni Jehova ti siasinoman​—ti ari ken ti kanunumuan iti nasion​—uray ti maysa a ganggannaet a sipapasnek nga umadani kenkuana.a​—Salmo 65:2.

TI PANAGSASAGANAD DAGITI ARI ITI LINIA NI DAVID

(2 Cronicas 10:1–36:23)

Ti nagkaykaysa a pagarian ti Israel ket nabingay iti dua​—ti makin-amianan a sangapulo a tribu a pagarian ken ti makin-abagatan a dua a tribu a pagarian ti Juda ken Benjamin. Gapu iti kari ni Jehova a bendisionanna ti turay dagiti kaputotan ni David, dagiti papadi ken Levita iti intero nga Israel sinuportaranda ti anak ni Solomon a ni Rehoboam iti makin-abagatan a dua a tribu a pagarian. Iti nasurok bassit a 30 a tawen kalpasan ti pannakakompletona, nasamsam dagiti gameng ti templo.

Kadagiti 19 nga ari a simmaruno ken ni Rehoboam, lima ti matalek, tallo ti saan a nagtultuloy a matalek, ken maysa ti nagbabawi iti di umiso nga aramidna. Amin dagiti dadduma a nagturay inaramidda ti dakes iti imatang ni Jehova.b Naipaganetget ti aktibidad dagiti lima nga ari a nagtalek ken ni Jehova. Gapu kadagiti salaysay ti panangisubli ni Ezekias kadagiti panagserbi iti templo ken panangyurnos ni Josias iti naindaklan a Paskua, naparegta la ketdi dagiti Judio nga interesado a mangisubli iti panagdayaw ken ni Jehova iti templo.

Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:

13:5​—Ania ti kaipapanan ti ebkas a “tulag ti asin”? Gapu ta mangpreserba ti asin, nagbalin daytoy a simbolo ti kinapermanente ken di panagbalbaliw. Ti ngarud “tulag ti asin” ipasimudaagna ti agtultuloy a katulagan.

14:2-5; 15:17​—Inikkat kadi ni Ari Asa dagiti amin a “nangato a disso”? Agparang a saan. Mabalin nga inikkat ni Asa dagiti laeng nangato a disso a nainaig iti panagdayaw kadagiti ulbod a didiosen ngem saan a dagidiay disso a pagdayawan ken ni Jehova. Mabalin pay a naibangon manen dagiti nangato a disso idi arinunos ti panagturay ni Asa. Dagitoy ti inikkat ti anakna a ni Jehosafat. Kinapudnona, saan a naan-anay a naikkat dagiti nangato a disso, uray bayat ti panagturay ni Jehosafat.​—2 Cronicas 17:5, 6; 20:31-33.

15:9; 34:6​—Dimmasigan ti tribu ni Simeon no maipapan iti pannakabingay ti pagarian ti Israel? Gapu ta naipatawid iti tribu ni Simeon ti nagduduma a teritoria idiay Juda, masarakan daytoy a tribu iti uneg ti pagarian ti Juda ken Benjamin. (Josue 19:1) Ngem no mainaig iti relihion ken politika, dimmasig daytoy a tribu iti makin-amianan a pagarian. (1 Ar-ari 11:30-33; 12:20-24) Gapuna, ti tribu ni Simeon ket naibilang iti sangapulo a tribu a pagarian.

16:13, 14​—Napuoran kadi ti bangkay ni Asa? Saan, ti “nalablabes ti kinadakkelna a pamumpon a panagpuor” ket tumukoy, saan nga iti pannakapuor ti bangkay ni Asa, no di ket iti pannakapuor dagiti rekado.​—Footnote ti New World Translation of the Holy Scriptures​—With References.

35:3​—Naggapuan ti nasantuan a Lakasa nga inyeg ni Josias iti templo? Saan nga ibaga ti Biblia no ti Lakasa ket inikkat idi ti maysa kadagiti dakes nga ari wenno no inyakar dayta ni Josias tapno maitalimeng bayat ti dakkel a trabaho a panangtarimaan iti templo. Ti laeng naaramid a panangtukoy iti pakasaritaan ti Lakasa kalpasan ti kaaldawan ni Solomon ket idi inyeg dayta ni Josias iti templo.

Dagiti Masursurotayo:

13:13-18; 14:11, 12; 32:9-23. Anian a masursurotayo ti kinapateg ti panagpannuray ken ni Jehova!

16:1-5, 7; 18:1-3, 28-32; 21:4-6; 22:10-12; 28:16-22. Nakaay-ay-ay ti ibunga ti pannakialiansa kadagiti ganggannaet wenno di manamati. Nainsiriban a liklikantayo ti di nesesita a pannakainaig iti lubong.​—Juan 17:14, 16; Santiago 4:4.

16:7-12; 26:16-21; 32:25, 26. Gapu iti kinatangsit, nagbalin a dakes ni Ari Asa bayat ti naudi a tawen ti biagna. Nakaay-ay-ay ti nagbanagan ni Uzzias gapu iti kinatangsitna. Simamaag ken nalabit sipapannakkel a nagtignay ni Ezekias idi impakitana dagiti gamengna kadagiti emisario ti Babilonia. (Isaias 39:1-7) “Ti panagpannakkel adda iti sakbay ti pannakarpuog,” imballaag ti Biblia, “ken ti natangsit nga espiritu iti sakbay ti pannakaitibkol.”​—Proverbio 16:18.

16:9. Ni Jehova tulonganna dagidiay naan-anay ti pusoda kenkuana, ken sigagagar nga usarenna ti pannakabalinna agpaay kadakuada.

18:12, 13, 23, 24, 27. Kas ken ni Mikaias, rumbeng a situtured nga isaritatayo ti maipapan ken ni Jehova ken kadagiti pangpanggepna.

19:1-3. Uray no mapaguratayo ni Jehova no dadduma, makitana latta ti kinaimbag nga adda kadatayo.

20:1-28. Makapagtalektayo nga ipalubos ni Jehova nga isu ket masarakantayo no sipapakumbaba nga agpaiwanwantayo kenkuana.​—Proverbio 15:29.

20:17. Tapno ‘makitatayo ti panangisalakan ni Jehova,’ masapul nga ‘agsaadtayo’ iti dasig ti Pagarian ti Dios babaen ti aktibo a panangsuportatayo iti dayta. Imbes nga agtignaytayo a bukbukod, masapul nga ‘agtakdertayo a siiintek,’ a naan-anay nga agtalektayo ken ni Jehova.

24:17-19; 25:14. Ti idolatria ket nagbileg a nangsilo ken ni Jehoas ken iti anakna a ni Amazias. Nabileg met a makaguyugoy ita ti idolatria, nangruna iti di nakadkadlaw a kita ti kinaagum wenno nasionalismo.​—Colosas 3:5; Apocalipsis 13:4.

32:6, 7. Masapul met a natured ken nabilegtayo bayat nga ‘ikapettayo ti naan-anay a kabal manipud iti Dios’ ket makigubattayo iti naespirituan.​—Efeso 6:11-18.

33:2-9, 12, 13, 15, 16. Maipakita ti tao ti pudpudno a panagbabawina no iwaksina ti dakes nga aramidna ken ikagumaanna ti agaramid iti naimbag. No pudpudno ti panagbabawi, kaasian ni Jehova uray ti maysa a tao a nagtignay a sidadakes a kas ken ni Ari Manases.

34:1-3. Saan a lapped iti panangam-ammo ken panagserbitayo iti Dios ti aniaman a saan a nasayaat a kasasaadtayo idi ubbingtayo. Ti positibo a nakaimpluensia ken ni Josias bayat ti kinaagtutubona ket mabalin a ti nagbabawi nga apongna a ni Manases. Nagsayaat dagiti nagbalin a resulta ti aniaman a positibo a nakaimpluensia ken ni Josias. Gapuna, mabalin met a kasta ti mapasamak kadatayo.

36:15-17. Naasi ken naanus ni Jehova. Ngem adda pagpatinggaan ti asi ken anusna. Dagiti tattao masapul nga ipangagda ti mensahe ti Pagarian tapno makalasatda inton dadaelen ni Jehova daytoy dakes a sistema ti bambanag.

36:17, 22, 23. Kanayon a pumudno ti sao ni Jehova.​—1 Ar-ari 9:7, 8; Jeremias 25:9-11.

Nagutugot nga Agtignay Babaen ti Maysa a Libro

“Inikkat ni Josias ti amin a nakarimrimon a bambanag manipud kadagiti amin a daga a kukua ti annak ti Israel,” kuna ti 2 Cronicas 34:33, “ket pinagserbina amin a nasarakan idiay Israel, tapno agserbida ken Jehova a Diosda.” Ania ti nangtignay ken ni Josias a mangaramid iti dayta? Idi a ni Safan a sekretario impanna ken ni Ari Josias ti nasarakanda a libro ti Linteg ni Jehova, sipipigsa nga impabasa dayta ti ari. Kasta unay ti pannakatignay ni Josias iti nangngegna ket sireregta nga intandudona ti nasin-aw a panagdayaw iti unos ti panagbiagna.

Nabileg ti epektona kadatayo ti panangbasa iti Sao ti Dios ken ti panangmennamenna iti nabasatayo. Saan aya a ti panangmennamenna iti salaysay maipapan kadagiti ari iti linia ni David paregtaennatayo a mangtulad iti ulidan dagidiay nagtalek ken ni Jehova ken mangliklik iti aramid dagidiay di nagtalek kenkuana? Ti Maikadua a Cronicas gutugotennatayo a mangipaay iti naipamaysa a debosiontayo iti pudno a Dios ken agtalinaed a matalek kenkuana. Nabiag ken nabileg la ketdi ti mensahena.​—Hebreo 4:12.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 18]

Ammoyo kadi no apay a dagiti toro maitutop a simbolo iti nagsaadan ti sinukog a baybay?

[Dagiti Ladawan iti panid 21]

Nupay saan unay a natulongan idi isu ket ubing pay, dimmakkel ni Josias a matalek ken ni Jehova