მონანიება
„წარსულში ჩადენილი (ან განზრახული) საქციელის ან ჩვევის მიმართ დამოკიდებულების შეცვლა, რასაც განაპირობებს სინანული ან უკმაყოფილება“; „სინანული, წუხილი ან სინდისის ქენჯნა ჩადენილი საქციელის ან გაუკეთებელი საქმის გამო“. ებრაული სიტყვა ნახამ ბევრ მუხლში სწორედ ამ მნიშვნელობით გამოიყენება. ნახამ შეიძლება ითარგმნოს როგორც „სინანული“, „გლოვა“ (გმ. 13:17; დბ. 38:12; იობ. 42:6), „თავის დამშვიდება“ (2სმ. 13:39; ეზკ. 5:13) და „მოსვენება“ (ეს. 1:24, ბსგ). რა გაგებითაც არ უნდა გამოიყენებოდეს ეს სიტყვა, აშკარაა, რომ ის მოიცავს როგორც დამოკიდებულების, ისე განწყობის შეცვლას.
ბერძნულ ენაში მონანიების აღსანიშნავად გამოიყენება ორი ზმნა, კერძოდ, მეტანოეო და მეტამელომე. პირველი ზმნა ორი ნაწილისგან შედგება. მეტა ნიშნავს „შემდეგ“, ხოლო ნოეო (უკავშირდება სიტყვას ნუსი, ნიშნავს გონებას, გუნება-განწყობილებას) — ჩაწვდომას, გაგებას, ცოდნას. აქედან გამომდინარე, მეტანოეო სიტყვასიტყვით შემდეგ [მიღებულ] ცოდნას ნიშნავს (წინასწარ ცოდნის საპირისპიროდ) და მიუთითებს აზრის, დამოკიდებულებისა და მიზნის ცვლილებაზე. მეტამელომე მომდინარეობს ზმნიდან მელო და ნიშნავს ზრუნვას, დაინტერესებას. პრეფიქსი მეტა (შემდეგ) ამ ზმნას სინანულის აზრს სძენს (მთ. 21:30; 2კრ 7:8).
აქედან გამომდინარე, მეტანოეო მიუთითებს შეცვლილ შეხედულებასა და დამოკიდებულებაზე, წარსულში ჩადენილი ან განზრახული საქციელის უარყოფასა და არასასურველად მიჩნევაზე (გმც. 2:5; 3:3), მეტამელომე კი ხაზს უსვამს სინანულით გამოწვეულ გრძნობას (მთ. 21:30). ახალი აღთქმის ერთ-ერთ თეოლოგიურ ლექსიკონში ნათქვამია: „როცა ახალ აღთქმაში [ამ ორ სიტყვას შორის] განსხვავება კეთდება, ეს იმაზე მეტყველებს, რომ [მის დამწერებს] კარგად ესმოდათ ორივე ცნების უცვლელი არსი. ამის საპირისპიროდ, ხშირ შემთხვევაში ელინისტურ ლიტერატურაში ამ ორ სიტყვას შორის განსხვავება არ კეთდებოდა“ (Theological Dictionary of the New Testament, გ. კიტელის რედაქციით, ინგლისური თარგმანი ჯ. ბრომილისა, 1969, ტ. IV, გვ. 629).
ცხადია, ადამიანს ამა თუ იმ საკითხზე შეხედულების ცვლილებასთან ერთად ხშირად გრძნობებიც ეცვლება. ზოგჯერ შეიძლება ადამიანს ჯერ სინანულის გრძნობა გაუჩნდეს, შემდეგ კი შეხედულება ან სურვილი შეეცვალოს (1სმ. 24:5—7). მართალია, ამ ორ სიტყვას განსხვავებული მნიშვნელობები აქვს, მაგრამ ერთმანეთთან მაინც მჭიდროდ არის დაკავშირებული.
ცოდვების მონანიება. მონანიების აუცილებლობას ცოდვა ანუ ღვთის სამართლიანი მოთხოვნების დარღვევა განაპირობებს (1ინ. 5:17). ადამმა მთელი კაცობრიობა ცოდვის მონად აქცია, ამიტომ მონანიება ყველა მის შთამომავალს მოეთხოვება (ფს. 51:5; რმ. 3:23; 5:12). როგორც სტატიიდან შერიგება ვიგებთ, მონანიება (რასაც ღვთისკენ მობრუნება ახლავს თან) აუცილებელია ღმერთთან შესარიგებლად.
ადამიანმა შეიძლება მოინანიოს ის, რომ ღვთის განზრახვებსა და ნებას ეწინააღმდეგებოდა და მთელი თავისი სიცოცხლე ღვთის მოწინააღმდეგის ძალაუფლებაში მყოფი ქვეყნიერების ყაიდაზე ცხოვრობდა (1პტ. 4:3; 1ინ. 2:15—17; 5:19). ან, შესაძლოა, ვინმემ თავისი რაიმე მანკიერების გამო ინანოს. რომ არა ეს ნაკლოვანება, ეს ადამიანი ღვთისთვის მისაღები იქნებოდა. სინანულის მიზეზი შეიძლება ერთხელ ჩადენილი შეცდომა ან არასწორი მიდრეკილება, მისწრაფება თუ დამოკიდებულება გახდეს (ფს. 141:3, 4; იგ. 6:16—19; იაკ. 2:9; 4:13—17; 1ინ. 2:1). აქედან გამომდინარე, შეცდომა შეიძლება იყოს როგორც კონკრეტული, ისე ზოგადი ხასიათის.
დანაშაული შეიძლება იყოს მსუბუქი ან მძიმე, სინანულის სიმძაფრეც დანაშაულის სიმძიმეს უნდა შეესაბამებოდეს. ისრაელები დიდად ეურჩებოდნენ იეჰოვას და „ლპებოდნენ“ თავიანთ ცოდვებში (ეს. 31:6; 64:5, 6; ეზკ. 33:10). თუმცა, როგორც პავლე ამბობს, ზოგმა შეიძლება შეუგნებლად გადადგას მცდარი ნაბიჯი. ამიტომ ის სულიერად გამოცდილებს ურჩევს, ასეთებს რბილად მიუდგნენ და გამოასწორონ (გლ. 6:1). ვინაიდან იეჰოვა გულმოწყალეა და ითვალისწინებს თავისი მსახურების სისუსტეებს, თანდაყოლილი არასრულყოფილებით ჩადენილი შეცდომების გამო მათ მუდმივად არ უნდა ქენჯნიდეთ სინდისი (ფს. 103:8—14; 130:3). თუ ისინი კეთილსინდისიერად დადიან ღვთის გზაზე, მათ არა აქვთ სიხარულის დაკარგვის მიზეზი (ფლ. 4:4—6; 1ინ. 3:19—22).
მონანიება მათგანაც მოითხოვება, ვისაც ღმერთთან ჰქონდა კარგი ურთიერთობა, მაგრამ გზას ასცდა და ღვთის კეთილგანწყობილება და კურთხევა დაკარგა (1პტ. 2:25). ღმერთს ისრაელთან შეთანხმება ჰქონდა დადებული, რის გამოც ის ყველა ერიდან ამორჩეულ „წმინდა ხალხად“ ითვლებოდა (კნ. 7:6; გმ. 19:5, 6). ქრისტეს შუამდგომლობით დადებული ახალი შეთანხმების საფუძველზე პირველი საუკუნის ქრისტიანები ღვთის თვალში მართლებად ჩაითვალნენ (1კრ. 11:25; 1პტ. 2:9, 10). გზასაცდენილებს უნდა მოენანიებინათ, რის შედეგადაც ისინი ღმერთთან კარგ ურთიერთობას აღიდგენდნენ და შესაბამის კურთხევებს მიიღებდნენ (იერ. 15:19—21; იაკ. 4:8—10). მონანიება უმთავრესი და მნიშვნელოვანი წინაპირობაა იმასა, რომ ადამიანი ღვთისმოსაწონად ჩაითვალოს და მარადიული სიცოცხლის იმედი ჩაესახოს. ეს ასე იყო წარმართი ერების შემთხვევაში, როცა ჯერ კიდევ ძალაში იყო ღვთის მიერ ისრაელთან დადებული შეთანხმება (ეფ. 2:11, 12) და ეს დღესაც ასეა ნებისმიერი რასისა და ერის წარმომადგენლის შემთხვევაში, რომელიც ქრისტიანულ კრებას არ მიეკუთვნება (სქ. 11:18; 17:30; 20:21).
მონანიება ზოგჯერ ცალკეული ადამიანისგან, ზოგჯერ კი ადამიანთა ჯგუფისგან მოითხოვება. იონას ქადაგების შედეგად ნინევეს მეფემ და ქალაქის მოსახლეობამ დიდიან-პატარიანად მოინანიეს, რადგან ღვთის თვალში ყველას მიუძღოდა ბრალი დანაშაულში (იონ. 3:5—9; შდრ. იერ. 18:7, 8). ეზრას მოწოდებისამებრ სამშობლოში დაბრუნებულმა ისრაელის მთელმა კრებულმა ღვთის წინაშე აღიარა თავისი კოლექტიური პასუხისმგებლობა. მათ თავიანთ წარმომადგენლებად დაყენებული მთავრების მეშვეობით გამოხატეს სინანული (ეზრ. 10:7—14; შდრ. 2მტ. 29:1, 10; 30:1—15; 31:1, 2). კორინთის კრების წევრებმა აღიარეს, რომ თვალს ხუჭავდნენ მათ კრებაში ჩადენილ საშინელ დანაშაულზე და მოინანიეს (შდრ. 2კრ. 7:8—11; 1კრ. 5:1—5). წინასწარმეტყველი იერემია და დანიელი პირველ პირში საუბრობდნენ, როცა იუდას დანაშაულს აღიარებდნენ (რაც მისი განადგურების მიზეზი გახდა), რითაც, ფაქტობრივად, საკუთარ თავზეც აიღეს პასუხისმგებლობა (გდ. 3:40—42; დნ. 9:4, 5).
რას ნიშნავს ნამდვილი მონანიება. მონანიებაში გულიც უნდა იყოს ჩართული და გონებაც. კაცმა უნდა აღიაროს ღვთის ნორმებისა და ნების სამართლიანობა, რათა მიხვდეს, რომ თავისი ცხოვრების წესი ან ქმედება არასწორია. ღვთის ნებისა და ნორმების არცოდნა და მათდამი ზერელე დამოკიდებულება ადამიანს ხელს უშლის მონანიებაში (2მფ. 22:10, 11, 18, 19; იონ. 1:1, 2; 4:11; რმ. 10:2, 3). ადამიანები მონანიებისკენ რომ აღეძრა, იეჰოვა წინასწარმეტყველებსა და მქადაგებლებს აგზავნიდა. ის დღესაც ასე იქცევა (იერ. 7:13; 25:4—6; მრ. 1:14, 15; 6:12; ლკ. 24:27). სასიხარულო ცნობის გამცხადებელი ქრისტიანული კრების მეშვეობით (განსაკუთრებით კორნელიუსის გაქრისტიანებიდან მოყოლებული) ღმერთი „ყველას ყველგან ეუბნება, რომ მოინანიონ“ (სქ. 17:22, 23, 29—31; 13:38, 39). წერილობით თუ სიტყვიერად გადაცემული ღვთის სიტყვა არწმუნებს ადამიანებს, რომ არასწორი გზით დადიან და ღვთის სწორი გზით სიარული მართებთ (შდრ. ლკ. 16:30, 31; 1კრ. 14:24, 25; ებ. 4:12, 13). ღვთის „კანონი სრულყოფილია, სულს აცოცხლებს“ (ფს. 19:7).
მეფე დავითი ღვთის გზებს ასწავლიდა შემცოდველებს, რათა ღმერთს დაბრუნებოდნენ (ფს. 51:13). ეს შემცოდველები მისი თანამემამულეები იყვნენ. პავლემ ურჩია ტიმოთეს, არ ედავა უარყოფითად განწყობილებთან, რომლებსაც სხვადასხვა კრებაში მსახურების დროს ხვდებოდა. პავლემ აუხსნა, რატომ უნდა მისდგომოდა ასეთებს რბილად: „იქნებ ღმერთმა მოანანიებინოს, რაც ჭეშმარიტების საფუძვლიან ცოდნამდე მიიყვანს მათ, და იქნებ გონს მოეგონ და თავი დააღწიონ ეშმაკის მახეს“ (2ტმ. 2:23—26). აქედან გამომდინარე, მონანიებისკენ მოწოდება შეიძლება ეხებოდეს როგორც გარეშეებს, ისე ქრისტიანული კრების წევრებს.
ადამიანმა უნდა გაათვიცნობიეროს, რომ ის ღმერთს სცოდავს (ფს. 51:3, 4; იერ. 3:25). ეს აშკარაა მაშინ, როცა ვინმე მკრეხელობს, ღვთის სახელს აუგად ახსენებს ან უცხო ღმერთებს ეთაყვანება, რაშიც კერპების თაყვანისცემაც შედის (გმ. 20:2—7). მაგრამ მაშინაც კი, თუ საქმე პირად საკითხებს ან ორ ადამიანს შორის ურთიერთობას ეხება, დამნაშავემ უნდა აღიაროს, რომ ღმერთს შესცოდა და მას უპატივცემულოდ მოექცა (შდრ. 2სმ. 12:7—14; ფს. 51:4; ლკ. 15:21). უმეცრებით ან უნებლიეთ ჩადენილი შეცდომა არ ათავისუფლებს ადამიანს უზენაესი მმართველის, იეჰოვა ღმერთის წინაშე პასუხისმგებლობისგან (შდრ. ლვ. 5:17—19; ფს. 51:5, 6; 119:67; 1ტმ. 1:13—16).
წინასწარმეტყველთა უმთავრესი მისია ის იყო, რომ ისრაელს დაენახა თავისი დანაშაული (ეს. 58:1, 2; მქ. 3:8—11), რაშიც შედიოდა კერპთაყვანისმცემლობა (ეზკ. 14:6), უსამართლობა, მოყვასის ჩაგვრა (იერ. 34:14—16; ეს. 1:16, 17), უზნეობა (იერ. 5:7—9) და იეჰოვას ნაცვლად იმედის დამყარება ადამიანსა თუ სამხედრო ძალაზე (1სმ. 12:19—21; იერ. 2:35—37; ოს. 12:6; 14:1—3). იოანე ნათლისმცემლისა და იესო ქრისტეს ქადაგების ძირითადი მიზანი ებრაელებში სინანულის გაღვიძება იყო (მთ. 3:1, 2, 7, 8; 4:17). მათ საკუთარ სიმართლეში დარწმუნებული, ადამიანური ადათ-წესების დამცველი და თვალთმაქცი ხალხისა და მათი რელიგიური წინამძღოლების ნამდვილი სახე გამოააშკარავეს (ლკ. 3:7, 8; მთ. 15:1—9; 23:1—39; ინ. 8:31—47; 9:40, 41).
გულით მიხვედრა. მონანიებისთვის ადამიანს გამგები გული სჭირდება, რომ მოისმინოს შეგონება და დაინახოს თავისი შეცდომა (შდრ. ეს. 6:9, 10; მთ. 13:13—15; სქ. 28:26, 27). მომნანიებელი მხოლოდ გონებით კი არა, „გულით ხვდება“ მოსმენილსა თუ ნანახს (მთ. 13:15; ინ. 12:40; სქ. 28:27). ამგვარად, ის მხოლოდ გონებით კი არ აანალიზებს თავის დანაშაულს, არამედ გულთან ახლოს მიაქვს. ვინც იცნობს ღმერთს, მან გულში უნდა ჩაიბეჭდოს ეს ცოდნა და ღვთის მითითებები (კნ. 4:39; შდრ. იგ. 24:32; ეს. 44:18—20), რათა გონს მოეგოს (1მფ. 8:47). თუ მას სწორი მოტივები ამოძრავებს, განიახლებს გონებას და დარწმუნდება, „რა არის ღვთის ნება — კარგი, მოსაწონი და სრულყოფილი“ (რმ. 12:2).
თუ ადამიანს გულით უყვარს და სწამს ღმერთი, ის გულწრფელ სინანულს იგრძნობს დანაშაულის გამო. ღვთის სიკეთისა და სიდიადის დაფასება შემცოდველს მწვავე სინანულს მოჰგვრის იმის გამო, რომ ღვთის სახელი შეურაცხყო (შდრ. იობ. 42:1—6). მოყვასის სიყვარული აღძრავს მას, სინანული იგრძნოს სხვისთვის მიყენებული ზიანის, ცუდი მაგალითის მიცემისა და გარეშეების თვალში ღვთის ხალხის რეპუტაციის შებღალვის გამო. ის პატიებას სთხოვს ღმერთს, რადგან სურს, პატივი მიაგოს მის სახელს და მოყვასს სიკეთე გაუკეთოს (1მფ. 8:33, 34; ფს. 25:7—11; 51:11—15; დნ. 9:18, 19). ის გულმოდრეკილი, დაჩაგრული და თავმდაბალია (ფს. 34:18; 51:17; ეს. 57:15). მონანიების ნიშნად ის „სულდამწუხრებულია და [ღვთის] სიტყვაზე თრთის“ (ეს. 66:2) და თრთოლით მიდის „იეჰოვასა და მისი სიკეთის წინაშე“ (ოს. 3:5). მაგალითად, დავითს „გული აუჩქარდა“ მას შემდეგ, რაც უგუნურად მოიქცა და ხალხი აღრიცხა (2სმ. 24:10).
შემცოდველმა ზურგი უნდა აქციოს ძველ ცხოვრებას, შეიზიზღოს და შეიძულოს ის (ფს. 97:10; 101:3; 119:104; რმ. 12:9; შდრ. ებ. 1:9; იუდ. 23), რადგან „ვისაც იეჰოვას შიში აქვს, სძულს ბოროტება“, მათ შორის „პატივმოყვარეობა, სიამაყე, ბოროტი გზა და უკუღმართი ბაგეები“ (იგ. 8:13; 4:24). უნდა შეიყვაროს სიმართლე და მტკიცედ გადაწყვიტოს, რომ აღარ გადაუხვიოს სწორი გზიდან. თუ ადამიანს არ სძულს ბოროტება და არ უყვარს სიმართლე, მასში ვერც გულწრფელი სინანული გაიღვიძებს და ის ვერც ძველ ცხოვრებას მიატოვებს. მართალია, ღვთის რისხვის გამო რობოამმა თავი დაიმდაბლა, მაგრამ მოგვიანებით კვლავ ბოროტების ქმნას მიჰყო ხელი, „რადგან მთელი გულით არ ეძებდა იეჰოვას“ (2მტ. 12:12—14; შდრ. ოს. 6:4—6).
ღვთისმოსაწონი და არა ქვეყნიური დანაღვლიანება. კორინთელებისთვის მიწერილ მეორე წერილში მოციქული პავლე მოიხსენიებს ღვთისმოსაწონ დანაღვლიანებას, რომელიც ამ კრების წევრებში პავლეს პირველ წერილში ჩაწერილმა შეგონებამ წარმოშვა (2კრ. 7:8—13). მართალია, თავიდან ინანა (მეტამელომე), რომ მკაცრი სიტყვები მისწერა და დაანაღვლიანა ისინი, მაგრამ გული გაუკეთდა მას შემდეგ, რაც დაინახა, რომ მისმა შეგონებამ ღვთისმოსაწონი დანაღვლიანება და არასწორი დამოკიდებულებისა და საქციელის გამო გულწრფელი სინანული (მეტანეა) წარმოშვა. მან იცოდა, რომ მისი სიტყვებით გამოწვეული დანაღვლიანება მათთვის სასიკეთო აღმოჩნდა და არა საზიანო. მონანიებისკენ აღმძვრელი დანაღვლიანება არც მათთვის უნდა გამხდარიყო სინანულის მიზეზი, რადგან ეს მათ ხსნას მოემსახურებოდა. ამგვარად ისინი არ ჩამოშორდებოდნენ და არ განუდგებოდნენ ჭეშმარიტებას და არ დაკარგავდნენ მარადიული სიცოცხლის იმედს. პავლემ ღვთისმოსაწონი დანაღვლიანება სიკვდილის წარმომშობ „ქვეყნიურ დანაღვლიანებას“ დაუპირისპირა, რომელსაც საფუძვლად ღვთისა და სიმართლის სიყვარული და რწმენა არ უდევს. ქვეყნიურ სინანულს წარმოშობს წარუმატებლობა, გულგატეხილობა, დანაკარგი, სასჯელი და სირცხვილი (შდრ. იგ. 5:3—14, 22, 23; 25:8—10). მას ხშირად თან ახლავს გაბოროტება, გულისწყრომა და შური. ასეთი დანაღვლიანება ხანგრძლივ სასიკეთო შედეგს არ იძლევა, არც გაუმჯობესებას ემსახურება და არც იმედს აღძრავს (შდრ. იგ. 1:24—32; 1თს. 4:13, 14). ეს არის ცოდვის მწარე შედეგების გამო სინანული და არა თავად ცოდვითა და ღვთის სახელისთვის მიყენებული შეურაცხყოფით გამოწვეული წუხილი (ეს. 65:13—15; იერ. 6:13—15, 22—26; გმც. 18:9—11, 15, 17—19; შდრ. ეზკ. 9:4).
ეს კარგად ჩანს კაენის მაგალითიდან. ის პირველი იყო, ვისაც ღმერთმა მონანიებისკენ მოუწოდა. ღმერთმა მას ურჩია, კარგი ეკეთებინა, რათა ცოდვას არ დაეძლია ის. კაენს სინანული არ გასჩენია იმის გამო, რომ გულში ძმის სიძულვილი ედო. ამ სიძულვილმა ის ძმის მკვლელობამდე მიიყვანა. როცა ღმერთმა პასუხი მოსთხოვა, მან გაურკვევლად უპასუხა და მხოლოდ განაჩენის გამოტანის შემდეგ გამოხატა სინანული და ისიც სასჯელის სიმკაცრის და არა ჩადენილი დანაშაულის გამო (დბ. 4:5—14). ამგვარად მან დაამტკიცა, რომ „ბოროტისგან იყო“ (1ინ. 3:12).
ქვეყნიური დანაღვლიანება ესავმაც გამოხატა, როცა გაირკვა, რომ პირმშოსთვის განკუთვნილი კურთხევა მისმა ძმამ, იაკობმა, მიიღო (ესავმა არაფრად ჩააგდო პირმშოობა და ეს უფლება იაკობს მიჰყიდა) (დბ. 25:29—34). მართალია, ესავმა „ხმამაღლა, მწარედ ამოიგმინა“, მაგრამ არა მონანიების ნიშნად. ის უბრალოდ „ცრემლებით ითხოვდა [მამის] გადაწყვეტილების შეცვლას“ (მეტანეა, „მონანიება“, კს) (დბ. 27:34; ებ. 12:17). ის იმას კი არ ნანობდა, რომ ხორციელი აზროვნების გამო არაფრად ჩააგდო პირმშოობა, არამედ თავის დანაკარგს მისტიროდა (დბ. 25:34).
იესოს გაცემის შემდეგ იუდა „სინდისმა შეაწუხა [მეტამელომეს ერთ-ერთი ფორმა]“. ამიტომ მისთვის მიცემული საფასურის უკან დაბრუნებას შეეცადა, რის შემდეგაც თავი ჩამოიხრჩო (მთ. 27:3—5). როგორც ჩანს, ის სასოწარკვეთილებამ მოიცვა, რადგან გააცნობიერა ჩადენილი დანაშაულის სიმძიმე, რისთვისაც ღვთის სასჯელი არ ასცდებოდა (შდრ. ებ. 10:26, 27, 31; იაკ. 2:19). მართალია, სინდისმა შეაწუხა და უიმედობამ მოიცვა, მაგრამ ბიბლიიდან არ ჩანს, რომ მონანიებამდე (მეტანეა) მიმყვანი ღვთისმოსაწონი დანაღვლიანება დაეუფლა. მან ცოდვა ღვთის კი არა, იუდეველ წინამძღოლთა წინაშე აღიარა, და როგორ ჩანს, ფული დანაშაულის შემსუბუქების იმედით დააბრუნა (შდრ. იაკ. 5:3, 4; ეზკ. 7:19). უდანაშაულო კაცის ღალატსა და მკვლელობაში მონაწილეობას თვითმკვლელობაც დაუმატა. მისგან განსხვავებით პეტრე თავისი უფლის უარყოფის შემდეგ მწარედ ატირდა, რადგან გულით ნანობდა თავის საქციელს. ამიტომაც ეპატია ცოდვა (მთ. 26:75; შდრ. ლკ. 22:31, 32).
როგორც ვხედავთ, სინანული და ცრემლები არ არის გულწრფელი მონანიების ერთადერთი მაჩვენებელი. მთავარია გულის მოტივი. ოსიას პირით იეჰოვა კიცხავდა ისრაელს, რადგან გაჭირვების დროს გულით არ სთხოვდნენ შველას, „თუმცა ღრიალებდნენ თავიანთ საწოლებზე. დაყიალებდნენ მარცვლეულისა და მაჭრის გამო“. ისინი ბრუნდებოდნენ, „მაგრამ არა ამაღლებულთან“. გასაჭირის დროს ისინი მხოლოდ ეგოისტური მიზნით ითხოვდნენ შვებას. როგორც კი შვებას მიიღებდნენ, ავიწყდებოდათ, რომ იეჰოვას მაღალი ნორმები უნდა დაეცვათ და ამგვარად მასთან ურთიერთობა გაეუმჯობესებინათ (შდრ. ეს. 55:8—11); ისინი „მოშვებული მშვილდივით“ სცდებოდნენ მიზანს (ოს. 7:14—16; შდრ. ფს. 78:57; იაკ. 4:3). მარხვას, ტირილსა და მოთქმას მხოლოდ მაშინ ჰქონდა ფასი, თუ მომნანიებელი შემცოდველი ტანსაცმელს კი არა, გულს დაიგლეჯდა (იოლ. 2:12, 13; იხ. მარხვა; გლოვა).
დანაშაულის აღიარება. მომნანიებელი ადამიანი თავს იმდაბლებს, ღვთის სახეს ეძებს (2მტ. 7:13, 14; 33:10—13; იაკ. 4:6—10) და მას პატიებას სთხოვს (მთ. 6:12). ის იესოს მაგალითში მოყვანილ თვითკმაყოფილ ფარისეველს კი არ ჰგავს, არამედ გადასახადების ამკრეფს, რომელზეც იესომ თქვა, რომ მკერდში იცემდა და ამბობდა: „ღმერთო, შემიწყალე მე ცოდვილი“ (ლკ. 18:9—14). მოციქულმა იოანემ დაწერა: „თუ ვამბობთ, რომ უცოდველები ვართ, თავს ვიტყუებთ და ჭეშმარიტება არ არის ჩვენში. თუ ვაღიარებთ ჩვენს ცოდვებს, ის გვაპატიებს ცოდვებს და განგვწმენდს ყოველგვარი უმართლობისგან“ (1ინ. 1:8, 9). „ვინც თავის ცოდვებს მალავს, ხელი არ მოემართება, ხოლო ვინც მათ აღიარებს და მიატოვებს, შეწყალებული იქნება“ (იგ. 28:13; შდრ. ფს. 32:3—5; იეს. 7:19—26; 1ტმ. 5:24).
დანიელის 9:15—19-ში ჩაწერილი დანიელის ლოცვა გულწრფელი აღიარების კარგი მაგალითია. წინასწარმეტყველი, ძირითადად, ყურადღებას იეჰოვას სახელზე ამახვილებდა და ღმერთს პატიებას სთხოვდა არა თავისი ხალხის „სიმართლის საქმეების გამო“, არამედ მისი „დიდი წყალობის გამო“. ყურადღება მიაქციეთ გზასაცდენილი შვილის თავმდაბლურ სიტყვებს (ლკ. 15:17—21). გულწრფელად მომნანიებლები „ხელებთან ერთად გულებსაც“ აღაპყრობენ ღვთისკენ, აღიარებენ თავიანთ დანაშაულს და პატიებას სთხოვენ (გდ. 3:40—42).
ერთმანეთის წინაშე ცოდვების აღიარება.მოწაფე იაკობი გვირჩევს: „გულახდილად აღიარეთ ცოდვები ერთმანეთის წინაშე და ილოცეთ ერთმანეთისთვის, რათა განიკურნოთ“ (იაკ. 5:16). ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ადამიანს შეუძლია სხვისი „დამხმარე [შუამდგომელი, კს]“ იყოს ღმერთთან, ვინაიდან მხოლოდ ქრისტეს შეუძლია თავისი შერიგების მსხვერპლის საფუძველზე იკისროს ეს ვალდებულება (1ინ. 2:1, 2). ვერც ერთი ადამიანი ვერ გამოასწორებს საკუთარ თუ სხვის დანაშაულს ღვთის წინაშე, რადგან მას არ შეუძლია შესაბამისი გამოსასყიდის გაღება (ფს. 49:7, 8). თუმცა ქრისტიანებს შეუძლიათ ერთმანეთის დახმარება და ერთმანეთისთვის ლოცვა. მართალია, მათ ლოცვებზე არ არის დამოკიდებული, როგორ აღასრულებს ღმერთი სამართალს (მხოლოდ ქრისტეს გამოსასყიდით არის შესაძლებელი ცოდვების მიტევება), მაგრამ ღმერთი უყურადღებოდ არ ტოვებს მათ ლოცვას, ვინც მომნანიებელი შემცოდველისთვის დახმარებასა და ძალას სთხოვს (იხ. ლოცვა [როგორ პასუხობს ღმერთი ლოცვებს]).
მოქცევა, ღვთისკენ მობრუნება. მომნანიებელი ადამიანი მიატოვებს არასწორ საქციელს და მას მტკიცედ ექნება გადაწყვეტილი სწორი გზით სიარული. გულწრფელ მონანიებას თან ახლავს „მოქცევა“ (სქ. 15:3). ებრაულ და ბერძნულ ენებში მოქცევის აღმნიშვნელი ზმნები (ებრ. შუვ; ბერძ. სტრეფო, ეპისტრეფო) ნიშნავს მიბრუნებას, მობრუნებასა და დაბრუნებას (დბ. 18:10; ინ. 12:40; 21:20; სქ. 15:36). გადატანითი მნიშვნელობით ეს სიტყვები შეიძლება ღვთისთვის ზურგის შექცევაზე (ცოდვილ გზაზე დაბრუნება [რც. 14:43; კნ. 30:17]) ან არასწორი გზიდან ღვთისკენ მიბრუნებაზე მიუთითებდეს (1მფ. 8:33).
მოქცევა დამოკიდებულების შეცვლასა და ამის სიტყვიერად აღიარებაზე მეტს ნიშნავს. მასში შედის „მონანიების დამამტკიცებელი საქმეები“ (სქ. 26:20; მთ. 3:8), რაც „მთელი გულითა და სულით“ იეჰოვას ძებნას გულისხმობს (კნ. 4:29; 1მფ. 8:48; იერ. 29:12—14). ეს კი, თავის მხრივ, ნიშნავს იეჰოვას წყალობის მისაღებად ღვთის სიტყვაში გადმოცემული „მისი ხმის“ მოსმენას (კნ. 4:30; 30:2, 8), ღვთის ჭეშმარიტების ჩაწვდომას (რაც იმ შემთხვევაშია შესაძლებელი, თუ მის მოქმედებებსა და ნებას უკეთესად გავიგებთ და დავაფასებთ) (დნ. 9:13), ღვთის მცნებების დაცვასა და შესრულებას (ნემ. 1:9; კნ. 30:10; 2მფ. 23:24, 25), სიკეთისა და სამართლიანობის ქმნას და მუდამ ღმერთზე მინდობას (ოს. 12:6), კერპების თაყვანისცემასა და ქმნილების გაღმერთებაზე უარის თქმას (რათა ურყევად მივმართოთ გული იეჰოვასკენ და მხოლოდ მას ვემსახუროთ) (1სმ. 7:3; სქ. 14:11—15; 1თს. 1:9, 10) და ღვთის გზებით და არა ხალხთა (ლვ. 20:23) ან საკუთარი გზებით სიარულს (ეს. 55:6—8). ბიბლიურ დროში ლოცვა, მსხვერპლშეწირვა, მარხვა და წმინდა დღესასწაულების დაცვა აზრმოკლებული იყო და ღვთის თვალში ფასი არ ჰქონდა, თუ ადამიანი სიკეთეს არ აკეთებდა, სამართლიანად არ იქცეოდა, ჩაგვრასა და ძალადობას თავს არ ანებებდა და გულმოწყალებას არ ავლენდა; იმავეს თქმა შეიძლება ჩვენს დროზეც (ეს. 1:10—19; 58:3—7; იერ. 18:11).
საჭიროა „ახალი გული და ახალი სული“ (ეზკ. 18:31) ანუ ახალი განწყობა და შინაგანი ძალა, რაც განპირობებულია აზროვნების, მოტივაციისა და ცხოვრების მიზნის ცვლილებით. ცხოვრების კურსის შეცვლის შედეგად ადამიანი იმოსება „ახალი პიროვნებით, რომელიც შექმნილია ღვთის ნების თანახმად ჭეშმარიტი სიმართლითა და ერთგულებით“ (ეფ. 4:17—24) და რომელიც შორს დგას უზნეობისგან, სიხარბისგან, აგრესიული ლაპარაკისა და ქცევისგან (კლ. 3:5—10; შდრ. ოს. 5:4—6). ღმერთი ასეთებზე სიბრძნის სულს ღვრის და თავის სიტყვებს აგებინებს (იგ. 1:23; შდრ. 2ტმ. 2:25).
ამგვარად, გულწრფელი მონანიება ადამიანს „მობრუნების“ ძალას აძლევს (სქ. 3:19). ამიტომ ეუბნებოდა იესო ლაოდიკიის კრებას: „იყავი მოშურნე და მოინანიე“ (გმც. 3:19; შდრ. გმც. 2:5; 3:2, 3). მონანიება წარმოშობს გულმოდგინებას, გამართლებას, შიშს, ძლიერ სურვილსა და უსამართლობის გამოსწორებას (2კრ. 7:10, 11). თუ ადამიანი არ ფიქრობს შეცდომის გამოსწორებაზე, ეს იმის მაჩვენებელია, რომ ის გულწრფელად არ ნანობს (შდრ. ეზკ. 33:14, 15; ლკ. 19:8).
სიტყვა „ახალმოქცეული“ ბერძნულად (ნეოფიტოს) სიტყვასიტყვით ახალდარგულს ან ახალაღმოცენებულს ნიშნავს (1ტმ. 3:6). ასეთს კრებაში პასუხისმგებლობები არ უნდა მიენდოს, „რომ არ გაყოყოჩდეს და ეშმაკისთვის გამოტანილი განაჩენი არ დაიტეხოს თავს“.
რომელი „მკვდარი საქმეები“ უნდა მოინანიოს ქრისტიანმა?
როგორც ებრაელების 6:1, 2-დან ვიგებთ, „სწავლების საწყისები“ მოიცავს „მკვდარი საქმეების მონანიებას, ღვთისადმი რწმენას, სწავლებას სხვადასხვა ნათლობის, ხელების დადების, მკვდრეთით აღდგომისა და მარადიული გასამართლების შესახებ“. აშკარაა, რომ „მკვდარ საქმეებში“ (ამ მუხლის გარდა ეს გამოთქმა მხოლოდ ებრაელების 9:14-ში გვხვდება) არა მხოლოდ ცოდვილი და ზნედაცემული ხორცის საქმეები იგულისხმება, რომლებიც სიკვდილს იწვევს (რმ. 8:6; გლ. 6:8), არამედ სულიერი გაგებით ყველა მკვდარი, უსარგებლო და უნაყოფო საქმე.
ამ საქმეებში შედის საკუთარი თავის გამართლების ანუ საკუთარი სიმართლის დადგენის მცდელობა იესო ქრისტესა და მისი გამოსასყიდის აღიარების გარეშე. იუდეველთა რელიგიური წინამძღოლებისა თუ სხვების მიერ კანონის ფორმალური დაცვა „მკვდარ საქმეებად“ ითვლებოდა, რადგან მათ ყველაზე მთავარი, რწმენა, აკლდათ (რმ. 9:30—33; 10:2—4). ამის გამო მათ არათუ მოინანიეს, არამედ დაბრკოლებად მიიჩნიეს იესო ქრისტე, რომელიც ღმერთმა მეთაურად დააყენა, „რათა მონანიებისა და ცოდვების მიტევების შესაძლებლობა მიეცა ისრაელისთვის“ (სქ. 5:31—33; 10:43; 20:21). იესო ქრისტემ კანონი შეასრულა, ამიტომ მათ, ვინც ფიქრობდა, რომ კანონი ჯერ კიდევ ძალაში იყო, მისი დაცვაც „მკვდარ საქმედ“ ეთვლებოდა (გლ. 2:16). მსგავსადვე, ყველა საქმე, რომელსაც შეიძლება რაიმე ღირებულება ჰქონდეს, „მკვდარ საქმედ“ ჩაითვლება, თუ მას ღვთისა და მოყვასის სიყვარული არ უდევს საფუძვლად (1კრ. 13:1—3). სიყვარული კი თავის მხრივ „საქმით და ჭეშმარიტებით“ უნდა ვლინდებოდეს ანუ ღვთის სიტყვაში ჩაწერილ ღვთის ნებას უნდა შეესაბამებოდეს (1ინ. 3:18; 5:2, 3; მთ. 7:21—23; 15:6, 9; ებ. 4:12). ის, ვინც რწმენით უბრუნდება ღმერთს ქრისტე იესოს მეშვეობით, ინანიებს და თავს არიდებს ყველაფერს, რასაც მართებულად შეიძლება „მკვდარი საქმეები“ ეწოდოს. შედეგად მისი სინდისი განიწმინდება (ებ. 9:14).
თუ არ ჩავთვლით იესოს ნათლობას, ზოგადად ნათლობა (წყალში ჩაძირვა) ღვთის მიერ მოწონებული მონანიების ნიშანი იყო, როგორც ებრაელებისთვის (რომლებმაც ღვთის შეთანხმება დაარღვიეს, როცა ის ჯერ კიდევ ძალაში იყო), ისე იმ უცხოტომელთათვის, რომლებიც ღვთისთვის წმინდა მსახურების შესასრულებლად „მობრუნდნენ“ (მთ. 3:11; სქ. 2:38; 10:45—48; 13:23, 24; 19:4; იხ. ნათლობა).
მოუნანიებლობა. ისრაელმა და იუდამ გულწრფელად არ მოინანიეს, რის გამოც ისინი გადასახლებაში აღმოჩნდნენ, მტერმა ორჯერ გაანადგურა იერუსალიმი, საბოლოოდ, კი ღმერთმა უარყო ეს ერი. ღმერთი შეაგონებდა მათ, მაგრამ ისინი ღმერთს კი არ უბრუნდებოდნენ, არამედ „ბრძოლაში შევარდნილი ცხენივით“ უბრუნდებოდნენ „იმ გზას, რომლითაც სხვები“ დადიოდნენ (იერ. 8:4—6; 2მფ. 17:12—23; 2მტ. 36:11—21; ლკ. 19:41—44; მთ. 21:33—43; 23:37, 38). მათ გულით არ სურდათ მონანიება და მობრუნება, ამიტომ მოსმენილითა და ნანახით ისინი ვერაფერს სწავლობდნენ. მათ გულზე „რიდე“ ჰქონდათ ჩამოფარებული (ეს. 6:9, 10; 2კრ. 3:12—18; 4:3, 4). ამაში ბრალი ორგულ რელიგიურ წინამძღოლებსა და წინასწარმეტყველ ქალებსა თუ კაცებს მიუძღოდათ, რადგან ისინი ხელს უმართავდნენ ხალხს ბოროტების კეთებაში (იერ. 23:14; ეზკ. 13:17, 22, 23; მთ. 23:13, 15). ქრისტიანმა წინასწარმეტყველებმა იწინასწარმეტყველეს, რომ ღმერთი კვლავაც შეაგონებდა და მონანიებისკენ მოუწოდებდა ადამიანებს, მაგრამ ისრაელის მსგავსად უმრავლესობა არ გამოეხმაურებოდა ამ მოწოდებას. წინასწარმეტყველების თანახმად, თავს გადამხდარი მათ უფრო გააჯიუტებდა და გააბოროტებდა. ისინი ღმერთსაც კი დაუწყებდნენ გმობას, თუმცა ყველა მათი უბედურება მათივე ბრალი იქნებოდა, რადგან უარყვეს ღვთის სამართლიანი გზები (გმც. 9:20, 21; 16:9, 11). ასეთები „ღვთის სამართლიანი განაჩენის გამოცხადებისა და რისხვის დღისთვის“ დაიგროვებდნენ რისხვას (რმ. 2:5).
როცა მონანიება შეუძლებელი ხდება. მათ შემთხვევაში, ვინც ჭეშმარიტების საფუძვლიანი ცოდნის მიღების შემდეგ შეგნებულად სცოდავს, მონანიება შეუძლებელი ხდება, რადგან ისინი არაფრად აგდებენ ღვთის ძის სიკვდილს. ამგვარად ისინი უერთდებიან მათ, ვინც იესო სასიკვდილოდ გაიმეტა. ფაქტობრივად, ასეთები „ღვთის ძეს ხელახლა აკრავენ ბოძზე და სახალხოდ არცხვენენ“ (ებ. 6:4—8; 10:26—29). ეს კი მიუტევებელი ცოდვაა (მრ. 3:28, 29). მათთვის „უკეთესი იქნებოდა არ შეეცნოთ სიმართლის გზა, ვიდრე საფუძვლიანად შეეცნოთ და შემდეგ ზურგი შეექციათ მათთვის გადაცემული წმინდა მცნებისთვის“ (2პტ. 2:20—22).
ადამი და ევა სრულყოფილები იყვნენ. მათ ღვთისგან მიღებული ჰქონდათ ნათელი და მათთვის სრულიად გასაგები მითითება. აქედან გამომდინარე, მათ შეგნებულად შესცოდეს და პატიებას არ იმსახურებდნენ, რადგან მათი ცოდვა ადამიანური სისუსტითა თუ არასრულყოფილებით არ ყოფილა გამოწვეული. ამიტომ ღმერთს არ უთქვამს მათთვის, რომ მოენანიებინათ (დბ. 3:16—24). იმავეს თქმა შეიძლება იმ სულიერ ქმნილებაზე, რომელმაც ადამი და ევა ღმერთს დაუპირისპირა. ის და სხვა ანგელოზები, რომლებმაც მხარი აუბეს მას, მარადიულად განადგურდებიან (დბ. 3:14, 15; მთ. 25:41). იუდა არასრულყოფილი ადამიანი იყო; მას ღვთის ძესთან ახლო ურთიერთობა ჰქონდა, მაგრამ მაინც უღალატა მას. იესომ მას „დაღუპვის ძე“ უწოდა (ინ. 17:12). განდგომილ „უკანონობის კაცსაც“ „დაღუპვის ძე“ ეწოდება (2თს. 2:3; იხ. ანტიქრისტე; განდგომილება; უკანონობის კაცი). გამეფებული იესოს მიერ კაცობრიობის გასამართლებისას ყველა, ვინც „თხად“ შეირაცხება, მარადიულად მოიკვეთება და მონანიების საშუალება არ მიეცემა (მთ. 25:33, 41—46).
აღდგომის შემდეგ მიღებული შესაძლებლობა. პირველ საუკუნეში იესომ იუდეის რამდენიმე ქალაქს მიმართა და აღნიშნა, რომ მომავალ სასამართლოს დღეს ისინიც გასამართლდებოდნენ (მთ. 10:14, 15; 11:20—24). მისი სიტყვები იმაზე მეტყველებს, რომ ამ ქალაქების ზოგიერთი მცხოვრები აღდგებოდა. მართალია, წარსულში მათი მოუნანიებლობის გამო მათ შეიძლება გაუჭირდეთ მონანიება, მაგრამ მაინც მიეცემათ შესაძლებლობა, თავი დაიმდაბლონ, მოინანიონ და იესო ქრისტეს მეშვეობით ღმერთს დაუბრუნდნენ. ვინც ამ შესაძლებლობას ხელიდან გაუშვებს, სამუდამოდ განადგურდება (შდრ. გმც. 20:11—15; იხ. სასამართლოს დღე). მაგრამ ისინი, ვინც ზოგიერთი მწიგნობრისა და ფარისევლის მსგავსად შეგნებულად უარყოფს იმ ფაქტს, რომ ღვთის სული ქრისტეს მეშვეობით ვლინდებოდა, მკვდრეთითაც კი არ აღდგებიან. ამგვარად ისინი ვერ გაექცევიან „გეენის სასჯელს“ (მთ. 23:13, 33; მრ. 3:22—30).
ბოძზე გაკრული ბოროტმოქმედი. იესო თავის გვერდით ბოძზე გაკრულ ბოროტმოქმედს, რომელმაც ირწმუნა იგი, დაჰპირდა, რომ სამოთხეში იქნებოდა (ლკ. 23:39—43; იხ. სამოთხე). ზოგი ამ სიტყვებს ისე შიფრავს, თითქოს იესომ ბოროტმოქმედს მარადიული სიცოცხლის გარანტია მისცა, მაგრამ ჩვენ მიერ განხილული მუხლები არ იძლევა ამ დასკვნის გაკეთების საშუალებას. მართალია, ბოროტმოქმედმა აღიარა, რომ იესოსგან განსხვავებით დამნაშავე იყო (ლკ. 23:41), მაგრამ არაფერი მიუთითებს იმაზე, რომ მან შეიძულა ბოროტება და შეიყვარა სიმართლე. მას უკვე აღარ ჰქონდა იმის შესაძლებლობა, რომ მობრუნებულიყო და მონანიების დამამტკიცებელი საქმეები ეკეთებინა. ის არც მონათლული იყო (სქ. 3:19; 26:20). აქედან გამომდინარე, მკვდრეთით აღდგომის შემდეგ მას მიეცემა ამ ნაბიჯების გადადგმის შესაძლებლობა (შდრ. გმც. 20:12, 13).
რატომ შეიძლება ითქვას სრულყოფილ ღმერთზე, რომ ის რაღაცას ნანობს?
ბევრ მუხლში, სადაც სინანულის აღმნიშვნელი ებრაული სიტყვა ნახამ გამოიყენება, იეჰოვა ღმერთზე მიდის საუბარი. ქართულ „ახალი ქვეყნიერების თარგმანში“ ეს სიტყვა კონტექსტის მიხედვით სხვადასხვანაირად ითარგმნება. მაგალითად, დაბადების 6:6, 7-ში ვკითხულობთ: „დამწუხრდა [ებრ. ნახამ „ინანა“, სსგ, ბსგ] იეჰოვა, რომ შექმნა ადამიანები დედამიწაზე და გული ეტკინა“. ის დამწუხრდა, რადგან ადამიანთა უკეთურება ყოველგვარ ზღვარს გასცდა. ამიტომაც გადაწყვიტა ღმერთმა მათი წარღვნით განადგურება. შეუძლებელია ღმერთს ის ენანა, რომ შემოქმედების დროს შეცდომა დაუშვა, რადგან „სრულყოფილია მისი ნამოქმედარი“ (კნ. 32:4, 5). სინანული კმაყოფილებისა და სიხარულის საპირისპირო გრძნობაა. ღმერთს ბოროტის სიკვდილი არ ახარებს. აქედან გამომდინარე, ღმერთი წუხდა, რადგან ადამიანები იმდენად გაბოროტდნენ, რომ ის ვალდებული იყო (თანაც სამართლიანად), ნოესა და მისი ოჯახის გარდა ყველა გაენადგურებინა (ეზკ. 33:11).
მაკ-კლინტოკისა და სტრონგის ენციკლოპედიაში აღნიშნულია: „ღმერთზე ნათქვამია, რომ ის ნანობს [ნახამ]. მაგრამ ამას მხოლოდ ერთი ახსნა მოეძებნება — ის ცვლის დამოკიდებულებას თავისი ქმნილებების მიმართ, ან სწყალობს, ან უბედურებას ატეხს. მისი დამოკიდებულების ცვლილება მის ქმნილებებში მომხდარი ცვლილებით არის განპირობებული. ამიტომაც არის ნათქვამი ადამიანური ენით, რომ ღმერთი ნანობს“ (1894, ტ. VIII, გვ. 1042). ღვთის სამართლიანი ნორმები მარადიული, სტაბილური და უცვლელია, მათზე გავლენას ვერაფერი ახდენს (მლ. 3:6; იაკ. 1:17). ღმერთს ვერანაირი გარემოება ვერ შეაცვლევინებს ამ ნორმებს, ვერ გადაახვევინებს მათგან და ხელს ვერ ააღებინებს მათზე. მაგრამ ღვთის გონიერი ქმნილებები შეიძლება დადებითად ან უარყოფითად გამოეხმაურონ მის ნორმებს და იმას, თუ როგორ ხელმძღვანელობს ღმერთი ამ ნორმებით. ღმერთს ახარებს მათი დადებითი რეაქცია, უარყოფითი კი გულს სტკენს. გარდა ამისა, მათი დადებითი დამოკიდებულება შეიძლება უარყოფითით შეიცვალოს და, პირიქით. და ვინაიდან ღმერთი თავის ნორმებს არ ცვლის, რომ მათ მოარგოს, მისი სიხარულიც (რასაც კურთხევები მოჰყვება) შესაბამისად სინანულით (რასაც შეგონება და დასჯა მოჰყვება) იცვლება ან სინანული — სიხარულით. ღვთის განაჩენსა და გადაწყვეტილებებზე ახირებები თუ კაპრიზები არ მოქმედებს, ისინი ყოველთვის სანდო და შეუცდომელია. აქედან გამომდინარე, ღმერთი არასდროს მოქმედებს უცნაურად ან ექსცენტრიკულად (ეზკ. 18:21—30; 33:7—20).
მეთუნეს შეუძლია ჭურჭელს ფორმა შეუცვალოს, თუ გაუფუჭდება (იერ. 18:3, 4). იეჰოვამ მეთუნე მოიყვანა მაგალითად, თუმცა არა იმის საჩვენებლად, თითქოს მას მეთუნესავით შეიძლება რამე გაუფუჭდეს. ამ მაგალითით მას იმის ჩვენება უნდოდა, თუ რა ძალაუფლებას ფლობს ადამიანებზე. იეჰოვას უფლება აქვს, ხალხს იმისდა მიხედვით მოეპყროს, თუ როგორ ეხმაურებიან ისინი მის სიმართლესა და გულმოწყალებას (შდრ. ეს. 45:9; რმ. 9:19—21). ასე რომ, როგორც ბიბლიაში ვკითხულობთ, ღმერთს შეუძლია, გადაიფიქროს (ნახამ) და არ დაატეხოს ამა თუ იმ ერს ის უბედურება, რის დატეხვასაც უპირებდა, ან გადაიფიქროს და არ გაუკეთოს ის სიკეთე, რის გაკეთებასაც უპირებდა. ამ ყველაფერს განაპირობებს ხალხის რეაქცია მათდამი ღვთის დამოკიდებულებაზე (იერ. 18:5—10; იხ. აგრეთვე ბსგ). დიდებული მეთუნე, იეჰოვა არ ცდება. „თიხა“ განიცდის მეტამორფოზს (ფორმისა და აგებულების შეცვლა) ანუ ადამიანის გულის მდგომარეობა იცვლება, რაც იეჰოვაში იწვევს სინანულს, მისი გრძნობის შეცვლას.
ეს ასეა, როგორც მთელი ერის, ისე თითოეული ადამიანის შემთხვევაში. იეჰოვა ღმერთის სინანული თავისი რომელიმე მსახურის, მაგალითად, სიმართლის გზას აცდენილი მეფე საულის გამო იმაზე მეტყველებს, რომ ის წინასწარ არ საზღვრავს ადამიანის ბედს (იხ. წინასწარგანჭვრეტა, წინასწარგანწესება). საულის განდგომით გამოწვეული ღვთის სინანული იმას არ ნიშნავდა, რომ საულის გამეფება შეცდომა იყო. ღმერთი ნანობდა, რადგან საულმა, ნების თავისუფლების მქონე ადამიანმა, მისგან მიღებული უფლებამოსილება და შესაძლებლობები ბოროტად გამოიყენა. ღმერთი იმაზეც წუხდა, რომ საულში მომხდარი ცვლილების გამო მას საულისადმი თავისი დამოკიდებულების შეცვლა მოუწევდა (1სმ. 15:10, 11, 26).
საულისთვის ღვთის განაჩენის გაცხადებისას წინასწარმეტყველმა სამუელმა თქვა: „არ იცრუებს ისრაელის აღმატებულება, არ ინანებს იგი, რადგან კაცი არ არის, რომ ინანოს“ (1სმ. 15:28, 29). ხშირად ადამიანები ვერ ასრულებენ თავიანთ სიტყვასა თუ პირობას, არასრულყოფილების გამო არასწორად განსჯიან, რაც სანანებელი უხდებათ. მაგრამ იეჰოვას შემთხვევაში ასე არასდროს ხდება (ფს. 132:11; ეს. 45:23, 24; 55:10, 11).
წარღვნის შემდეგ ღმერთსა და „ყოველ ხორციელს“ შორის დადებული შეთანხმება იმის უპირობო გარანტიას იძლეოდა, რომ ღმერთი წარღვნით არასდროს გაანადგურებდა დედამიწას (დბ. 9:8—17). ასე რომ, შეუძლებელია, ღმერთმა ინანოს და გააუქმოს ეს შეთანხმება. აბრაამთან შეთანხმების დადებისას ღმერთმა „დაიფიცა კიდეც“, რათა „უფრო ნათლად ეჩვენებინა დანაპირების მემკვიდრეთათვის თავისი განზრახვის უცვლელობა“. ღვთის დანაპირები და ფიცი იყო „ორი უცვლელი რამ, რაშიც შეუძლებელია ღმერთმა იცრუოს“ (ებ. 6:13—18). ღმერთი არც იმას ინანებს, რომ თავის ძეს დაუდო შეთანხმება მელქისედეკის წესით მღვდლობაზე (ებ. 7:20, 21; ფს. 110:4; შდრ. რმ. 11:29).
აღთქმის ან შეთანხმების დადებამდე ღმერთი ზოგჯერ გარკვეულ პირობებს უყენებდა მეორე მხარეს. ღმერთმა აღუთქვა ისრაელს, რომ „გამორჩეულ საკუთრებად“, „მღვდლების სამეფოდ და წმინდა ერად“ აქცევდა, თუ ისინი გულისყურით მოუსმენდნენ მის ხმას და დაიცავდნენ მის შეთანხმებას (გმ. 19:5, 6). ღმერთი თავისი შეთანხმების ერთგული დარჩა, ისრაელი კი — არა. მათ არაერთხელ დაარღვიეს შეთანხმება (მლ. 3:6, 7; შდრ. ნემ. 9:16—19, 26—31). ასე რომ, როცა ღმერთმა სრულიად სამართლიანად გააუქმა ეს შეთანხმება, დანაპირების შეუსრულებლობის მთელი პასუხისმგებლობა შეთანხმების დამრღვევ ისრაელს დაეკისრა (მთ. 21:43; ებ. 8:7—9).
მსგავსადვე, ღმერთმა შეიძლება შეიბრალოს (ნახამ) და აღარ დასაჯოს შემცოდველები, თუ ისინი ყურად იღებენ გაფრთხილებას, დამოკიდებულებას შეიცვლიან და გამოსწორდებიან (კნ. 13:17; ფს. 90:13). ამგვარად, ისინი დაუბრუნდებიან ღმერთს და ისიც დაუბრუნდება მათ (ზქ. 8:3; მლ. 3:7). ამ დროს ღმერთი აღარ წუხს, არამედ ხარობს, რადგან მას არ ახარებს შემცოდველების სიკვდილი (ლკ. 15:10; ეზკ. 18:32). ის არ ღალატობს თავის სამართლიან ნორმებს და, ამავე დროს, მოუწოდებს და ეხმარება ადამიანებს, მასთან დაბრუნდნენ. ის გულთბილად იწვევს მათ, ხელებს იწვდის მათკენ და თავისი მსახურების პირით სთხოვს: „მობრუნდით ... [რომ] უბედურება არ დაგატეხოთ ... გთხოვთ, ნუ ჩაიდენთ სისაძაგლეს, რომელიც მძულს“ (ეს. 65:1, 2; იერ. 25:5, 6; 44:4, 5). ის საკმაოდ დიდ დროს აძლევს ადამიანებს გამოსასწორებლად (ნემ. 9:30; შდრ. გმც. 2:20—23) და უდიდეს მოთმინებასა და თავშეკავებას იჩენს, „რადგან არ სურს, რომ ვინმე დაიღუპოს, არამედ სურს, რომ ყველამ მოინანიოს“ (2პტ. 3:8, 9; რმ. 2:4, 5). ძველად ღვთის ცნობის გაცხადებას ზოგჯერ თან ახლდა სასწაულებიც, რაც იმაზე მოწმობდა, რომ ამ სიტყვების განმცხადებელი ღვთისგან იყო გამოგზავნილი. სასწაულები მსმენელის რწმენასაც აძლიერებდა (სქ. 9:32—35). ღმერთი თავისი სიტყვების უგულებელმყოფელთ სჯის; ის აღარ სწყალობს და აღარ მფარველობს მათ, რის შედეგადაც მოუნანიებლებს სიდუხჭირე, შიმშილი და მტრებისგან ჩაგვრა ატყდებათ თავს. ამან შეიძლება ისინი გონს მოიყვანოს, კვლავ აღუძრას ღვთისადმი სათანადო შიში და დაანახვოს, რომ უგუნურად იქცეოდნენ და მცდარი ფასეულობებით ცხოვრობდნენ (2მტ. 33:10—13; ნემ. 9:28, 29; ამ. 4:6—11).
მაგრამ ღვთის მოთმინებასაც საზღვარი აქვს და როცა მისი მოთმინების ფიალა ივსება, ის იღლება შებრალებით. ამის შემდეგ მის განაჩენს ვერავინ შეცვლის (იერ. 15:6, 7; 23:19, 20; ლვ. 26:14—33). ის უბრალოდ კი არ „ამზადებს“ და „იზრახავს“ უბედურებას (იერ. 18:11; 26:3—6), არამედ სისრულეში მოჰყავს თავისი განაჩენი (2მფ. 23:24—27; ეს. 43:13; იერ. 4:28; სფ. 3:8; გმც. 11:17, 18).
ღმერთი მზად არის, აპატიოს მომნანიებელ შემცოდველს მაშინაც კი, თუ ის არაერთხელ სცოდავს. ამ მხრივ ის კარგ მაგალითს აძლევს ყველა თავის მსახურს (მთ. 18:21, 22; მრ. 3:28; ლკ. 17:3, 4; 1ინ. 1:9; იხ. პატიება)
.