Longa Mwana na Nge Katuka na Bumwana

1, 2. Na nani bibuti fwete sosa lusadisu sambu na kusansa bana na bau?

KITESO ya bamvula 3000 meluta, kibuti mosi ya kuvandaka na mboninu ya mbote kutubaka nde: “Bana kele difwa ya kekatukaka na Yehowa.” (Nkunga 127:​3, NW) Ya kyeleka, kyese ya kuvanda kibuti kele nsendo ya kitoko yina kekatukaka na Nzambi, muntu yina kekudipesaka sambu na bantu mingi ya mekwelaka. Kansi, bayina kele ti bana kebakisaka nswalu nde kumosi ti kyese, kuvanda kibuti kenataka mikumba.

² Mingimingi bubu yai, kusansa bana kele kisalu mosi ya mpasi kibeni. Ata mpila yina, bamingi menungaka na kusala yau, mpi muyimbi-bankunga ya kupemamaka kesonga dyambu yango, na kutubaka nde: “Kana Mfumu Nzambi ve muntu ke tunga nzo, bantu yina ke tunga yo bo ke sala kisalu mosi ya mpamba.” (Nkunga 127:⁠1) Kana nge kelanda malongi ya Yehowa na dikebi yonso, nge takuma kibuti ya kuluta mbote. Biblia ketuba nde: “Tula ntima na nge yonso na Mfumu Nzambi; kutula ntima ve na mambu ya nge mosi ke yindulaka nde nge zaba.” (Bingana 3:⁠5) Keti nge mezola kuwidikila ndongisila ya Yehowa na ntangu nge kekota na lukanu ya mvula na nge ya 20 ya kusansa mwana?

 3. Inki mukumba batata kele na yau sambu na kusansa bana?

³ Na babwala mingi na kati ya inza, babakala ketadilaka ndongolo ya mwana bonso kisalu ya nkento mpamba. Ya kyeleka, Ndinga ya Nzambi kesonga kisalu ya tata bonso dikunzi ya dibuta. Kansi, yau ketuba mpi nde yandi kele ti mikumba na kati ya nzo. Biblia ketuba nde: “Yidika ntete mbote-mbote kisalu na nge [“na nganda,” NW], bongisa bilanga na nge, ebuna nge ta tunga nzo na nge.” (Bingana 24:27) Na mboninu ya Nzambi, batata ti bamama kele bankundi ya kisalu na ndongolo ya mwana.​—⁠Bingana 1:​8, 9.

 4. Sambu na inki beto fwete tadila ve bana ya babakala bonso bau kele na zulu ya bana ya bankento?

⁴ Inki mutindu nge ketadilaka bana na nge? Balapolo kesonga nde na Azia “mbala mingi, bana-ndwelo ya bankento keyambamaka mbote ve.” Kukonda kuzola bana-bankento kele mpi na Amerique Latine, ata nkutu na “mabuta ya metemukaka kuluta mingi.” Kansi, kyeleka kele nde bana ya bankento kele ve kalasa ya zole ya bana. Yakobi, tata ya ntangu ya ntama yina mezabanaka mingi, kutubilaka bana na yandi yonso, yika mpi konso mwana ya nkento yina ya kubutukaka tii na ntangu yina, nde: “Bana yai Nzambi muntu pesaka [mono] bo.” (Kuyantika 33:​1-5; 37:35) Mutindu mosi, Yezu kusakumunaka “bana ya fioti” yonso (bana ya babakala ti ya bankento) ya bau kunatinaka yandi. (Matayo 19:​13-15) Beto lenda kundima nde yandi kumonisaka mboninu ya Yehowa.​—⁠Kulonga 16:⁠14.

 5. Inki mambu bankwelani fwete tadila sambu na kubaka lukanu ya bunene ya dibuta na bau?

⁵ Keti kimvuka ya bantu na beno kezolaka nde nkento kubuta bana mingi? Na kutuba ya mbote, ntalu ya bana ya bankwelani fwete kubuta kele lukanu yina metadila bau mosi. Kusala inki kana bibuti kekonda mwaye ya kudisa, ya kulwatisa, mpi ya kulonga bana mingi? Ya kyeleka, bankwelani fwete kutadilaka dyambu yai ntangu bau kebaka lukanu ya metadila bunene ya dibuta na bau. Bankwelani yankaka yina kekukaka ve na kusansa bana na bau yonso, kepesaka bampangi na bau ya kinsuni mukumba ya kusansa bana yankaka. Keti kikalulu yai kele ya mbote? Ata fyoti ve. Mpi yau kekatulaka ve mukumba ya bibuti sambu na bana na bau. Biblia ketuba nde: “Kana muntu kesungimina ve bantu yina kele ya yandi mosi, mpi mingimingi sambu na bayina kele bamambere ya dibuta na yandi, yandi mebuya lukwikilu.” (1 Timoteo 5:​8, NW) Bankwelani ya kebakaka mikumba na bau kemekaka na kutula pula ya bunene ya “nzo” na bau na mpila nde bau lenda ‘kusungimina bantu yina kele ya bau mosi.’ Keti bau lenda kubuya kubuta to kulutisa bamvula na kubuta sambu na kusala yau? Yai mpi kele dyambu yina metadila muntu yandi mosi, mpi kana bankwelani mebaka lukanu sambu na dyambu yai, nsola ya kusadila bankisi sambu na kubaka ve divumu kele mpi dyambu ya metadila muntu na muntu. “Konso muntu fweti baka kilo na yandi mosi.” (Galatia 6:⁠5) Kansi, kikalulu ya kubuya kubuta bana to ya kulutisa bamvula na kubuta yina kelombaka konso mutindu yina ya kubasisa divumu kewakanaka ve ti minsiku ya Biblia. Yehowa Nzambi kele “nto ya luzingu.” (Nkunga 36:​9, NW) Yau yina, kufwa luzingu na nima ya yau meyimitama tamonisa kukonda ya luzitu kibeni sambu na Yehowa mpi yau kele kiteso mosi ti kugonda.​—⁠Kubasika 21:​22, 23; Nkunga 139:16; Yeremia 1:⁠5.

 6. Inki ntangu ndongolo ya bana fwete yantika?

⁶ Bingana 22:6 ketuba nde: “Longa mwana mutindu yandi fweti zinga.” Kulonga bana kele mpi mukumba yankaka ya nene ya bibuti. Kansi, inki ntangu kulonga yango fwete kuyantika? Na bilumbu ya ntete kibeni. Ntumwa Polo kutubaka nde Timoteo kulongamaka “katuka na bumwana.” (2 Timoteo 3:​15, NW) Ngogo ya Kigreki yina mesadilama awa lenda kutubila mwana-ndwelo ya fyoti to nkutu mwana ya mebutuka ntete ve. (Luka 1:​41, 44; Bisalu 7:​18-20) Na yau, Timoteo kulongamaka tuka ntangu yandi vandaka fyoti kibeni​—⁠mpi ti kikuma ya mbote. Bumwana kele ntangu ya mbote ya kuyantika na kulonga mwana. Ata mwana-ndwelo kibeni kevandaka na nzala ya nzayilu.

 7. (a) Sambu na inki yau kele mfunu nde bibuti yonso zole kuyedisa ngwisana ya ngolo ti mwana-ndwelo? (b) Inki ngwisana kuvandaka na kati ya Yezu ti Tata na yandi kaka kubanda na luyantiku kibeni?

⁷ Mama mosi ketuba nde: “Ntangu mono monaka mwana-ndwelo na mono na mbala ya ntete, mono zolaka yandi.” Bamama mingi kesalaka mpila yina. Kukangama ya kitoko yai na kati ya mama ti mwana-ndwelo keyelaka na ntangu bau kevanda kumosi na nima ya lubutuku. Kunwisa mabele keyikaka zola yina. (Fwanisa ti 1 Tesalonika 2:⁠7.) Kuleba ya mama kelebaka mwana-ndwelo na yandi mpi ketubilaka yandi kele mfunu mingi sambu na bampusa ya mawi ya mwana-ndwelo. (Fwanisa ti Yezaya 66:12.) Kansi inki beto tatuba sambu na tata? Yandi mpi fwete kusala kuwakana ya ngolo, ya zola ti mwana na yandi ya mpa. Yehowa yandi mosi kele mbandu sambu na dyambu yai. Na mukanda ya Bingana, beto kelonguka ngwisana ya Yehowa ti Mwana na yandi mosi kaka, yina memonisama bonso ketuba nde: “Nzambi salaka, yandi salaka ntete mono; mono kele kisalu ya ntete ya yandi salaka . . . Mono vandaka kupesa yandi kiese konso kilumbu.” (Bingana 8:​22, 30; Yoane 1:14) Mutindu mosi, tata ya mbote kekunaka ngwisana ya tiyatiya mpi ya zola ti mwana na yandi kaka kubanda na luyantiku ya luzingu ya mwana. Kibuti mosi ketuba nde: “Monisa zola ya mingi. Ata mwana mosi ve kefwaka na kuyamba ti na bansila-nwa.”

 8. Inki bupusi ya mabanza bibuti fwete kupesa bana-ndwelo na ntwala kibeni?

⁸ Kansi bana-ndwelo kevandaka na mfunu ya mambu ya kuluta yai. Kubanda na ntangu ya lubutuku, butomfu na bau kevandaka ya kuyilama sambu na kubaka mpi na kusimba mambu, mpi bibuti kele kisina ya ntete ya mambu yai. Baka mbandu ya ndinga. Bansosi ketubaka nde kiteso ya mbote ya mwana kelongukaka na kutuba ti na kutanga “kewakanaka mbala mingi na mutindu ya ngwisana ya luyantiku ya mwana ti bibuti na yandi.” Tubila mpi tangila mwana na nge kubanda na kimwana-ndwelo tii kuna. Na mbala mosi yandi tazola kufulula nge, mpi nkatu kuvingila nge talongaka yandi na kutanga. Na ntembe ve, yandi takuka na kutanga na ntwala yandi kukota na nzo-nkanda. Yau tasadisa kibeni kana nge kezingaka na insi yina balongi kele fyoti mpi bakalasa kele na bana ya kuluta mingi.

 9. Inki kele lukanu ya kuluta mfunu ya kibuti fwete kuyibuka?

⁹ Mayindula ya kuluta mfunu ya bibuti Bakristu kele ya kulungisa bampusa ya kimpeve ya mwana na bau. (Tala Kulonga 8:⁠3.) Ti inki lukanu? Sambu na kusadisa mwana na bau na kuyedisa bumuntu ya kufwanana na yina ya Kristu, na ntembe ve, sambu na kulwata “kimuntu ya mpa.” (Efezo 4:24) Sambu na dyambu yai, bau fwete kutadila bitungilu ya mbote mpi mitindu ya mbote ya kutungila.

10. Inki bankadulu bana fwete kuyedisa?

¹⁰ Ngolo ya nzo kesimbamaka mingimingi na mutindu ya bisadilu ya mesadilama na kutunga. Ntumwa Polo kutubaka nde bisadilu ya kutungila ya kuluta mbote sambu na bumuntu ya Bakristu kele “wolo, palata, matadi ya ntalu.” (1 Korinto 3:​10-12, NW) Bima yai kele kifwani ya bankadulu bonso lukwikilu, mayele, luswasukusu, kwikama, luzitu, ti kundima ya zola ya Yehowa ti bansiku na yandi. (Nkunga 19:​7-11; Bingana 2:​1-6; 3:​13, 14) Inki mutindu bibuti lenda kusadisa bana na bau kubanda na bumwana kibeni sambu na kuyedisa bankadulu yai? Na kulandaka nsadilu yina metulamaka tuka ntama mpenza.

11. Inki mutindu bibuti ya Izraele kusadisaka bana na bau na kuyedisa kimuntu ya vumi?

¹¹ Ntangu fyoti na ntwala bana ya Izraele kukota na Ntoto ya Lusilu, Yehowa kutubilaka bibuti ya Izraele nde: “Bangogo yai ya mono ketuma nge bubu yai fwete kuvanda na ntima na nge; mpi nge fwete kotisa yau na kati ya mwana na nge mpi kutubila yau ntangu nge tavanda na nzo na nge mpi ntangu nge tatambula na nzila mpi ntangu nge talala mpi ntangu nge tatelama.” (Kulonga 6:​6, 7, NW) Ee, bibuti fwete kuvanda bambandu, bankundi, bansoludisi, mpi balongi sambu na bana na bau.

12. Sambu na inki yau kele mfunu nde bibuti kuvanda bambandu ya mbote?

¹² Vanda mbandu. Ntete, Yehowa kutubaka nde: “Bangogo yai . . . fwete kuvanda na ntima na nge.” Na nima, yandi kuyikaka nde: “Nge fwete kotisa yau na kati ya mwana na nge.” Na yau, bankadulu ya vumi fwete kuvanda ntete na ntima ya kibuti. Kibuti fwete kuzola kyeleka mpi kuzinga yau. Kaka na nima, yandi lenda kusimba ntima ya mwana. (Bingana 20:⁠7) Sambu na inki? Sambu bana kepusamaka mingi na mambu ya bau kemonaka kuluta yina ya bau kewaka.​—⁠Luka 6:40; 1 Korinto 11:⁠1.

13. Na kupesaka bana na bau dikebi, inki mutindu bibuti Bakristu lenda kulanda mbandu ya Yezu?

¹³ Vanda nkundi. Yehowa kutubilaka bibuti ya Izraele nde: ‘Tubila mwana na nge ntangu nge mevanda na nzo na nge mpi ntangu nge ketambula na nzila.’ Dyambu yai kelomba kulutisa ntangu ti bana ata bibuti kele ti bisalu ya inki mutindu. Na ntembe ve, Yezu kudiwaka nde bana mefwana na kubaka ntangu na yandi. Na ntangu ya bilumbu ya nsuka ya kisalu na yandi, “bantu kwisaka kunata bana ya fioti na Yezu, sambu yandi kutula bo maboko.” Inki Yezu kusalaka? “Yandi baka[ka] bana na maboko na yandi . . . yandi tulaka bo maboko.” (Marko 10:​13, 16) Yindula ntete, bantangu ya nsuka ya luzingu ya Yezu vandaka kufinama nswalu kibeni. Kansi, yandi kupesaka bana yai ntangu ti dikebi na yandi. Dilongi ya mbote ya inki mutindu!

14. Sambu na inki yau kele mbote sambu na bibuti na kulutisa ntangu ti bana na bau?

¹⁴ Vanda nsoludisi. Kulutisa ntangu ti mwana na nge tasadisa nge na kusolula ti yandi. Kana nge kesolula mingi, nge taswasukisa kuluta mbote inki mutindu bumuntu na yandi keyela. Kansi, yibuka nde kusolula meluta kutuba. Mama mosi ya insi ya Brésil kutubaka nde: “Yau kulombamaka nde mono kuyedisa kikalulu ya kuwidikila, ya kuwidikila ti ntima na mono.” Nzizidi na yandi kubutaka mbuma ntangu mwana na yandi ya bakala kuyantikaka na kukabula mawi na yandi ti mama na yandi.

15. Inki bampusa fwete kusimbama na ntu sambu na yina metala kulenga?

¹⁵ Bana kele na mfunu ya “ntangu ya [“kuseka,” NW] . . . ti ntangu ya kukina,” ntangu ya kulenga. (Longi 3:​1, 4; Zakaria 8:⁠5) Kulenga kebutaka mbuma mingi ntangu bibuti ti bana keyangalala na yau kumosi. Yau kele kima mosi ya mawa na kumona nde na banzo mingi kulenga ketendulaka kutala televizio. Ata nkutu bamanaka yankaka ya televizio lenda kuvanda ya luyangidilu, mingi kefwaka bantoma ya mbote, mpi kutala televizio kenataka kukanga nzila na kusolula na kati ya dibuta. Yau yina, sambu na inki kusala kima mosi ve sambu na kulenga ti bana na nge? Beno yimba, beno sala bansaka, beno vukana ti banduku, beno kwenda kutala bisika ya kitoko. Bisalu ya mutindu yina kesyamisaka kusolula.

16. Inki bibuti fwete kulonga bana na bau na yina metala Yehowa, mpi inki mutindu bau fwete kusala yau?

¹⁶ Vanda longi. Yehowa kutubaka nde: “Nge fwete kotisa [bangogo yai] na kati ya mwana na nge.” Mambu ya kele na ntwala ti na nima ya mvese yango ketubila beto inki mambu mpi inki mutindu kulonga. Ntete, “Nge fwete zola Yehowa Nzambi na nge na ntima na nge yonso mpi na moyo na nge yonso mpi na ngolo na nge yonso.” (Kulonga 6:​5, NW) Na nima, “Bangogo yai . . . nge fwete kotisa.” Lukanu ya kupesa ndongolo kele ya kuyedisa zola ya moyo yonso sambu na Yehowa ti bansiku na yandi. (Fwanisa ti Baebreo 8:10.) Ngogo “Kukotisa” ketendula kulonga na kuvutukilaka. Yau yina Yehowa, na masonga yonso, ketubila nge nde mutindu ya ntetentete ya kusadisa bana na nge na kuyedisa bumuntu ya vumi kele ya kutubila mambu yina metadila yandi na lufulu mosi ya mbote. Yau kelomba kulonguka ti bau Biblia mbala na mbala.

17. Inki bibuti lenda kusosa kuyedisa na kati ya bana na bau? Sambu na inki?

¹⁷ Bibuti mingi kezabaka nde kubaka mambu ya kele na ntima ya mwana kele kima mosi ya petepete ve. Ntumwa Piere kusyamisaka bankundi Bakristu nde: “Beno vanda bonso bana me butuka sesepi yai: Beno vanda na nzala [“ya ngolo,” NW] ya kunwa mabele [“ya kukonda kubebisama ya ndinga,” NW].” (1 Piere 2:⁠2) Ntubilu “beno vanda na nzala ya ngolo” kepesa ngindu nde, na kutuba ya mbote, bantu mingi kevandaka ve ti nzala ya madya ya kimpeve. Bibuti lenda kuvanda na mfunu ya kusosa mitindu ya kuyedisa nzala yina ya ngolo na bana na bau.

18. Tanga mwa mitindu ya kulonga ya Yezu yina bibuti mesyamisama na kufulula?

¹⁸ Yezu kusimbaka bantima na kusadilaka bingana. (Marko 13:34; Luka 10:​29-37) Mutindu ya kulonga yai kebutaka kibeni mbuma na bana. Longa minsiku ya Biblia na kusadilaka bankenda ya kubongisa mbotembote, ya kepesaka mpusa, mbala yankaka yina kele na Mukanda ya Bankenda ya Bible.a Kotisa bana na kati ya disolo. Bika bau kusadila kingangu na bau ya kusala bima na kusalaka bifwanisu mpi na kusalaka bifwanifwani na masolo ya kele na Biblia. Yezu kusadilaka mpi bangyufula. (Matayo 17:​24-27) Fulula nsadilu na yandi na ntangu ya kulonguka na beno ya dibuta. Na kisika ya kutanga kaka nsiku ya Nzambi, yula bangyufula bonso, Sambu na inki Yehowa kupesaka beto nsiku yai? Inki tasalama kana beto kulunda yau? Inki tasalama kana beto kulunda yau ve? Bangyufula ya mutindu yai kesadisaka mwana na kuyindula mpi na kumona nde bansiku ya Nzambi kele ya kusadila mpi ya mbote.​—⁠Kulonga 10:⁠13.

19. Kana bibuti kelanda minsiku ya Biblia na mpila na bau ya kusadila ti bana na bau, inki mambote ya nene bana tabaka?

¹⁹ Na kuvandaka mbandu, nkundi, nsoludisi, mpi longi, nge kesadisa mwana na nge tuka bamvula na yandi ya bumwana sambu na kuvanda ti ngwisana ya yandi mosi ti Yehowa Nzambi. Ngwisana yai tasyamisa mwana na nge na kuvanda na kyese bonso Mukristu. Yandi tasala ngolo na kuzinga na kutadilaka lukwikilu na yandi ata nkutu ntangu yandi kele na ntwala ya bupusi ti mimekamu ya bankundi na yandi. Sadisa yandi ntangu yonso na kusepela na ngwisana yai ya kitoko.​—⁠Bingana 27:⁠11.

20. Ndongi kele inki, mpi inki mutindu kusadila yau?

²⁰ Ndongi kele ndongolo yina kesongisaka mabanza ti ntima. Bana kele na mfunu na yau konso ntangu. Polo kupesaka ndongisila na batata na “kulanda na kusansa [bana na bau], na ndongi mpi ndongolo ya mabanza ya Yehowa.” (Efezo 6:​4, NW) Bibuti fwete kupesa ndongi na zola, kaka mutindu Yehowa kesalaka. (Baebreo 12:​4-11) Ndongi yina kele ti lufulu na zola lenda kupesama na kuyindulaka. Yau yina, bau ketubila beto na “kuwidikila ndongi.” (Bingana 8:​33, NW) Inki mutindu ndongi fwete kupesama?

21. Inki minsiku bibuti fwete kusimba na ntu ntangu bau kepesa ndongi na bana na bau?

²¹ Bibuti yankaka keyindulaka nde kupesa ndongi na bana na bau kelombaka kaka kutubila bau na ndinga ya kubangisa, na kunganinaka bau, to nkutu na kufingaka bau. Kansi, kaka na ntu-dyambu mosi yina, Polo kekebisa nde: “Beno batata, beno sidikisa bana na beno ve.” (Efezo 6:​4, NW) Bakristu yonso mesyamisama na kuvanda “[ba]ntu ya mbote na bantu yonso, . . . Bantu yina ketulaka ntembe ti yandi, yandi fweti [longa] bo na malembe.” (2 Timoteo 2:​24, 25) Bibuti Bakristu, ntangu bau kebakisa mfunu ya nsyamu, bau kemekaka na kulunda bangogo yai na ntu ntangu bau kepesa ndongi na bana na bau. Bantangu yankaka, kana kuyindula mefwana ve, mwa ndola lenda kuvanda mfunu.​—⁠Bingana 22:⁠15.

22. Kana mwana fwete kubaka ndola, yau kelomba kusadisa yandi na kubakisa inki mambu?

²² Bana ya kuswaswana kelombaka mitindu ya ndongi ya kuswaswana. Bankaka “kesongisamaka ve kaka na bangogo.” Na ndambu na bau, kupesa ndola bantangu yankaka sambu na kukonda bulemfu lenda kutanina luzingu. (Bingana 17:10; 23:​13, 14; 29:19) Kansi, mwana fwete kubakisa sambu na inki yandi mebaka ndola. “Fimbu ti kunganina kele yau yina kepesaka mayele.” (Bingana 29:​15, NW; Yobi 6:24) Dyaka, ndola kele ti bandilu. Yehowa kutubilaka bantu na yandi nde: “Mono fwete kusongisa beno na kiteso ya kufwana.” (Yeremia 46:28b, NW; beto bantu metengimisa bisono.) Biblia kendimaka ve ata fyoti kubula bafimbu ya makasi to kubula ya kuluta ngolo, yina kelwadisaka to kebebisaka mwana.​—⁠Bingana 16:⁠32.

23. Inki mwana fwete kukuka na kuswasukisa ntangu bibuti na yandi kepesa yandi ndola?

²³ Ntangu Yehowa kukebisaka bantu na yandi nde yandi tapesa bau ndongi, yandi kutubaka ntete nde: “Beno kuwa boma ve, . . . sambu mono kele ti beno.” (Yeremia 46:28a) Mutindu mosi, ndongi ya bibuti, ata yau kuvanda na mutindu ya mbote ya inki mutindu, yau lenda ve kubika mwana na kudiwa nde yandi melosama. (Kolosai 3:21) Kansi, mwana fwete kudiwa nde ndongi mepesama sambu kibuti kele ‘ti yandi,’ na ndambu na yandi.

24, 25. Tanga ndwanisa mosi yina kelomba nde bana kutaninama bilumbu yai?

²⁴ Bambuta mingi ketadilaka bumwana na bau bonso ntangu mosi ya kyese. Bau keyibukaka mawi ya tiyatiya ya lutaninu, na kundimisamaka nde bibuti na bau vandaka kukengila bau na mambu yonso. Bibuti kezolaka bana na bau kudiwa mutindu yina, kansi na inza ya kubeba ya bubu yai, yau kele mpasi kuluta mutindu yau kuvandaka ntete sambu na kulunda bana na lutaninu.

²⁵ Ndwanisa ya ngolo ya mekuma mingi bamvula yai kele ya kulala bana na kingolongolo. Na Malaysia, balapolo ya kulala bana na kingolongolo mefokulama mbala iya na nsungi ya bamvula kumi. Na Allemagne kiteso ya bana 300000 kebebisama na kulalaka bau na kingolongolo konso mvula, kansi na insi mosi ya Amerika ya Sudi, na kutadilaka nsosa mosi, ntalu ya lenda kumonana konso mvula kemata na 9000000! Kima ya kuluta mawa, ntalu ya mingi ya bana yai kebebisamaka na banzo na bau mosi na bantu yina bau zaba mpi yina bau ketudilaka ntima. Kansi bana ya bambangi kele na lutaninu ya ngolo na bibuti na bau. Inki mutindu bibuti lenda kuvanda bantanini?

26. Tanga mwa mitindu ya bana lenda kutaninama, mpi inki mutindu nzayilu lenda kutanina mwana?

²⁶ Sambu eksperiansi kemonisa nde bana yina kezabaka mambu mingi ve na yina metala binama ya nitu, bau yina kibeni kebwaka na ntwala ya bana yina kebebisaka, etapi ya kuluta mfunu sambu na kuyita kukakila kele kulonga mwana, ata nkutu ntangu yandi kele ntete ya fyoti. Nzayilu lenda kupesa lutaninu “na kusala mbi ve. Yo ta katula nge na nzila ya bantu yina ke nataka luvunu na mambu ya bo ke tubaka.” (Bingana 2:​10-12) Inki nzayilu? Nzayilu ya minsiku ya Biblia, ya mambu yina kele mbote to mbi na kutadilaka ndyatilu ya mbote. Zabisa mpi nde bambuta yankaka kesalaka mambu ya mbi mpi nde mwana ya fyoti fwete kulemfuka ve kana bantu kepesa ngindu na mambu yina kele mbote ve. (Fwanisa ti Daniele 1:​4, 8; 3:​16-18.) Kusukisa ve ndongolo ya mutindu yina kaka na okazio mosi. Sambu na bana ya fyoti mingi, yau kelombaka nde dilongi kuvutukilama na ntwala bau kuyibuka yau mbote. Ntangu bana kekuma mwa bambuta, yau tavanda mbote tata kuzitisa na zola yonso nswa ya kinsweki ya mwana na yandi ya nkento, mpi mama kuzitisa mwana na yandi ya bakala​—⁠mpila yina, na kutubilaka mingi mfunu ya mambu yina kele mbote. Mpi ya kyeleka, mosi na kati ya mitindu ya mbote ya balutaninu sambu na mbebisa kele kinkengi na beno ya ngolo bonso bibuti.

27, 28. Inki kele Nto ya kuluta nene ya lusadisu ya bibuti ntangu bau kekutana ti lukakilu ya kusansa mwana?

²⁷ Ya kyeleka, ndongolo ya mwana kubanda na bumwana kele lukakilu, kansi bibuti bankwikidi fwete nwana ve ti dikambu yango bau mosi. Na ntangu ya ntama, na bilumbu ya Bazuzi, ntangu muntu mosi na zina ya Manoa kuzabaka nde yandi tavanda tata, yandi lombaka Yehowa na kutwadisa yandi na kusansa mwana na yandi. Yehowa kundimaka bisambu na yandi.​—⁠Bazuzi 13:​8, 12, 24.

²⁸ Mutindu mosi bubu yai, ntangu bibuti bankwikidi kesansa bana na bau, bau lenda mpi kutubila Yehowa na kisambu. Kuvanda kibuti kele kisalu mosi ya ngolo, kansi bansendo kele ya nene. Bankwelani zole na Hawaï ketuba nde: “Nge kele ti bamvula 12 sambu na kusala kisalu na nge na ntwala ya bamvula yina ya mpasi ya butoko. Kansi, kana nge salaka ngolo na kusadila minsiku ya Biblia, ntangu melunga ya kubuka kyese ti ngemba ntangu bau kebaka lukanu yina kekatuka na ntima nde bau kezola kusadila Yehowa.” (Bingana 23:​15, 16) Ntangu mwana na nge kebaka lukanu yina, nge mpi tapusama na kutuba nde: “Bana ya babakala [ti ya bankento] kele difwa ya kekatukaka na Yehowa.”