Cholera-uitbarsting — Een Westafrikaans dagboek

Door Ontwaakt!-correspondent in West-Afrika

DECEMBER: Een bejaarde vrouw was het eerste slachtoffer. Diarree was het eerste symptoom, waterig en frequent. Toen kwam het braken. Haar dijen en buik trokken zich samen door spierkrampen. Haar ademhaling werd snel en oppervlakkig, haar huid rimpelde en haar ogen zonken weg in hun kassen. Achtenveertig uur later was zij dood.

De dag daarop werd iemand anders in hetzelfde huis door de ziekte getroffen, toen nog iemand. Vervolgens werden enkele buren ziek. De ziekte stak de kop op in naburige dorpen en steden. Het verhaal was hetzelfde — diarree, braken en in een derde van de gevallen de dood.

Het Instituut Pasteur onderzocht ontlastingmonsters en bevestigde de ergste vrees van medische deskundigen. Het was de ziekte die de afgelopen 25 jaar 93 landen heeft geteisterd, een ziekte die zo dodelijk is dat de naam alleen al angst aanjaagt: cholera!

In de hoofdstad van een Westafrikaans land was ik getuige van een deel van het drama waarmee een uitbarsting van deze afschuwelijke ziekte gepaard gaat. Hier volgt een chronologisch verslag van de gebeurtenissen van dat jaar.

’Geen reden tot vrees’

13 februari: Terwijl de geruchten toenemen, brengt een krant op de voorpagina het nieuws: „Diarree: 70 doden, maar het ergste is voorbij”. Het artikel verzekert de lezers dat er „geen reden [is] om voor een uitbarsting van cholera te vrezen”.

25 april: Ik vraag dr. L. Bakka,a kinderarts en hoofd van de landelijke Dienst voor de Bestrijding van Diarroïsche Ziekten, of de aanhoudende cholerageruchten waar zijn. „Ze zijn waar”, zegt hij. „Er heerst cholera en de ziekte grijpt om zich heen. Van de dertien districten hebben er tien met cholera te kampen.”

Ik vraag of er massaal wordt ingeënt. „Wij gaan niet vaccineren”, zegt hij. „Dat heeft ook niet veel zin ter voorkoming of bestrijding van een epidemie. De huidige vaccins zijn slechts drie tot zes maanden werkzaam.”

„Wilt u zeggen dat de vaccins waardeloos zijn bij de bestrijding van een uitbarsting?”, vraag ik.

„Nee, het is de Wereldgezondheidsorganisatie die dat zegt.”

„Bent u gevaccineerd?”

„Nee. En ik ben in heel wat gebieden geweest waar cholera heerst, en ik heb veel cholerapatiënten behandeld.”

Bakka legt uit dat cholera wordt veroorzaakt door een bepaalde bacterie van het geslacht Vibrio die het lichaam binnenkomt via verontreinigd voedsel of water. De bacteriën verzamelen zich dan in de darmen, waar ze zich vermenigvuldigen en een giftige stof produceren die diarree en braken veroorzaakt. Deze vibrio’s kunnen dan in het drinkwater belanden of op voedsel dat verontreinigd is door ongewassen handen — en de ziekte wordt overgedragen.

De dokter wijst naar zijn mond. „Belangrijk is wat hier ingaat”, zegt hij. Er wordt wel eens gezegd: „Je kunt cholera eten en je kunt cholera drinken, maar je kunt het niet oplopen zoals je een kou oploopt!”

Zou de ziekte ook in de hoofdstad toeslaan? „Dat is al gebeurd”, zegt Bakka. „We hebben vandaag vijf gevallen in het ziekenhuis opgenomen.”

7 mei: Het overvolle ziekenhuis is nauwelijks berekend op een cholera-epidemie. De cholerapatiënten liggen geïsoleerd op een grote zaal met een betonnen vloer en één enkele plafondventilator. De toiletten zijn te ver weg om ze te gebruiken en dus wordt de ontlasting opgevangen in ondersteken en plastic emmers en dan gedesinfecteerd voordat ze wordt weggespoeld. Er zijn nu twaalf patiënten — mannen, vrouwen en twee kinderen. Zij zien er allemaal uitgeput en ellendig uit.

De zieken liggen op houten banken. Er zijn geen bedden, geen ziekenhuismaaltijden, geen eenpersoonskamers. Toch klaagt er niemand. Deze uitgemergelde en verschrompelde slachtoffers krijgen leven aangeboden, leven in de vorm van plastic literzakken gemerkt „Ringers lactaat”. Het is een oplossing die intraveneus wordt toegediend.

Ik hoor dat cholera dodelijk is doordat de patiënt uitdroogt. Als vitale lichaamsvloeistoffen en onontbeerlijke zouten verloren gaan door braken en diarree, verschrompelt en sterft het menselijk lichaam. Het lactaatinfuus zorgt voor rehydratie; het vervangt deze vloeistoffen en houdt ze op peil totdat de diarree en het braken ophouden — gewoonlijk binnen een paar dagen. Het middel tetracycline doodt de vibrio’s en verkort de duur van de ziekte.

Het nieuws dringt door

29 mei: Een Engelse radio-uitzending brengt het nieuws dat er in dit hele land 300 tot 600 mensen aan cholera zijn gestorven. Ik ken een van hen. Toen de vader naar zijn werk ging, was zijn zoontje onbekommerd aan het spelen. Toen hij ’s avonds thuiskwam, was de jongen dood.

Vanmiddag besluit het plaatselijke bijkantoor van Jehovah’s Getuigen informatie naar elke gemeente in het land te sturen om uit te leggen hoe zij zich tegen de ziekte kunnen beschermen.

2 juni: Er zijn nu bedden bedekt met vellen plastic op de cholerazaal gezet. Elke dag komen er zo’n tien nieuwe patiënten binnen. Degenen die in shocktoestand arriveren en geen ORS-oplossing (een oplossing met orale rehydratiezouten) kunnen drinken, krijgen een lactaatinfuus, vaak drie à vier liter in het eerste uur.b Na een dag of twee worden zij ontslagen. Minder ernstige gevallen krijgen ORS en worden na enkele uren naar huis gestuurd.

Zendingen Ringers lactaat en ORS-zakjes stromen het land binnen en worden ijlings naar provinciale ziekenhuizen vervoerd, waar de vraag op het moment groter is dan in de stad. Er zijn reeds meer dan 600.000 zakjes ORS gedistribueerd. De regering zorgt voor vervoermiddelen om medische teams en voorraden naar gebieden te brengen waar er behoefte aan is. Radio-uitzendingen en vlugschriften informeren het publiek hoe zij het kunnen vermijden de ziekte op te lopen en wat zij moeten doen als er symptomen optreden. Geluidswagens doorkruisen de hoofdstad om dezelfde boodschap te laten horen.

10 juni: Het aantal opnamen op de cholerazaal vliegt omhoog en bereikt een hoogtepunt van 71. Het personeel van de kliniek is uitgebreid tot vijftien verpleegsters. Familieleden van patiënten helpen hen de zieken te verzorgen. De zaal ligt vol — twee per bed. Enkele patiënten liggen op de grond.

Er arriveren mensen die hun zieken op hun rug dragen. Sommigen hebben kilometers gelopen en zijn doordrenkt van ontlasting. Hun ogen smeken: ’Kunt u mijn kind . . . mijn broer . . . mijn moeder in leven houden?’

21 juni: In een persbericht wordt verklaard: „Het Ministerie van Volksgezondheid . . . wenst het publiek te verzekeren dat er geen reden is voor enige verontrusting of paniek.” Niettemin zijn de mensen wel degelijk verontrust! Er gaan geruchten dat er Ringers lactaat wordt gehamsterd. Taxichauffeurs rekenen buitensporige tarieven voor het vervoer van cholerapatiënten naar het ziekenhuis — als zij hen al meenemen. Kinderen die op weg naar school langs de cholerakliniek komen, lopen duidelijk met hun hand voor hun mond en neus. Sommige mensen zijn zo dwaas dagelijks tetracycline in te nemen, in de hoop zo voor de ziekte gespaard te blijven.

Ik spreek met Alafia, een leerling-verpleegster in het ziekenhuis. Zij is duidelijk geschokt. „Een van de koks in ons pension heeft cholera gekregen!”, roept zij uit. „Sommige verpleegsters nemen vakantie om niets met de uitbarsting te maken te hebben.”

Maar niet iedereen schrikt ervoor terug de helpende hand te bieden. Susan Johnson is directrice van een cholerakliniek. Hoewel zij meestal een opgewekte vrouw is, wordt het haar vandaag duidelijk iets te veel. Als ik de zaal binnenstap, pakt een familielid van een patiënt een papieren bekertje en doopt dat in een kan schoon water. „Blijf daar met uw handen uit!”, valt Susan uit. „De ziekte wordt juist door besmet water overgebracht!” Zij kijkt me aan en zegt gefrustreerd: „Ze begrijpen het gewoon niet.”

De strijd duurt maar voort

1 september: In het hele land zijn nu officieel 10.200 choleragevallen gerapporteerd en 796 doden. De meeste sterfgevallen hebben zich voorgedaan als de slachtoffers geen medische hulp kregen of de hulp niet snel genoeg kwam.

Van de 3341 patiënten die hier in de klinieken zijn opgenomen, is er slechts 1 op de 93 gestorven. De meesten van hen waren reeds stervende toen zij werden binnengebracht. Sommigen waren bewusteloos door vergevorderde uitdroging. In dat stadium wordt het bloed dik en zwart en begeven de aderen het. Als noodmaatregel wordt er Ringers lactaat rechtstreeks in de halsslagader of de dijader toegediend.

30 december: De uitbarsting is geluwd. Ruwweg 14.000 mensen zijn erdoor getroffen en 1213 zijn eraan overleden. Het is een vreemde zaak. Artsen weten waardoor cholera wordt veroorzaakt, hoe ze wordt verbreid en hoe het leven van slachtoffers gered kan worden. Maar de cholera is nog lang niet overwonnen. De machteloosheid van de mens om zulke epidemieën te voorkomen, beklemtoont dramatisch Jezus’ voorspelling dat deze „laatste dagen” gekenmerkt zouden zijn door „pestilenties”. — Lukas 21:11; 2 Timotheüs 3:1-5.

Ik liet dr. S. Harding, een sleutelfiguur tijdens deze epidemie, de bijbeltekst in Jesaja 33:24 zien, waar een tijd wordt voorzegd waarin „geen inwoner zal zeggen: ’Ik ben ziek.’” Hij keek aandachtig naar het vers en zei toen: „Als dat in de bijbel staat, moet het waar zijn.” Inderdaad, het is waar! En wat een opluchting zal het zijn als die belofte uiteindelijk vervuld is!

[Voetnoten]

[Kader op blz. 22]

Als de cholera toeslaat!

Het drinkwater is de voornaamste bron van besmetting bij cholera. De voor cholera verantwoordelijke ziektekiemen zijn afkomstig uit menselijke uitwerpselen en komen door gebrek aan hygiëne in het drinkwater terecht. Het drinken van of werken met dit verontreinigde water kan besmetting tot gevolg hebben. Een van de voornaamste symptomen van cholera is diarree, leidend tot ernstig vochtverlies en vaak uitlopend op shock en zelfs de dood. Doe het volgende ter voorkoming van cholerabesmetting:

1. Gebruik alleen gekookt, schoon of gezuiverd water.

2. Was uw handen met water en zeep voordat u voedsel hanteert en voordat u gaat eten.

3. Dek voedsel af om het te beschermen tegen vliegen.

4. Was rauw voedsel met schoon of gezuiverd water.

5. Gebruik een toilet of een geschikte plaats ver van waterbronnen, rivieren en beken — niet het open veld.

[Illustratieverantwoording op blz. 21]

WHO photo door J. Abcede