Diospa munayninta ruwananchikpaq huñunakuypi yanapawaqninchik qillqapa sapaq yachachikuyninkuna
7-13 NOVIEMBRE
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 REYES 5, 6
“Ñuqanchikwan kaqkunam aswan achkaqa kachkan paykunawan kaqkunamantaqa”
it-1-S pag. 800 § 4
Eliseomanta
Israel nacionmi Siria nacionpa makinmanta librasqa karqa. Israel nacionta Jeoram kamachichkaptinmi Siria nacionta kamachiq Ben-adad tantiarqa Israel nacionta qunqaymanta yaykurunanpaq. Ichaqa achka kutipim tantiasqanta Eliseo pantarachirqa. Paymi kamachiq Jeoranman willachirqa Siria soldadokunapa ima ruwasqankuta. Qallariypiqa Ben-adadqa piensarqa mayqin soldadonpas Israel nacion kamachiqta yanapasqantam. Ichaqa mana chayna kasqanta yacharuspanmi Dotan llaqtaman soldadokunata caballontinta hinaspa peleanapaq carretantinta kacharqa Eliseota hapimunankupaq. Chayta rikuruspanmi Eliseopa yanapaqninqa mancharikurqa. Ichaqa Eliseom Jehova Diosta mañakurqa paypa ñawinta kichaykunanpaq. Chaymi payqa rikururqa ‘¡urqu tapaykuq linwachkaq caballokunata hinaspa carretakunata muyuriqninpi!’. Siria soldadokuna asuykamuptinmi Eliseoqa Jehova Diosta mañakurqa: “Ama hina kaspayá kay llapa soldadokunata ñawsayarachiy”, nispa. Chaymantam Eliseoqa Siria soldadokunata nirqa: “Qatiwaychik”, nispa. Manamá makinkumantachu pusarqa. Chaywanmi yachanchik ñawinkuta mana ñawsayachisqanta, aswanqa yuyayninkupim ñawsa hina karqaku. Paykunaqa manam Eliseo kasqantaqa yacharqakuchu. Manataqmi yacharqakuchu Eliseo mayman pusasqantapas (2Re 6:8-19).
Eliseom rupachkaq carretakunata qawarqa ¿Qawankichu qampas?
Eliseoqa manamá mancharikurqachu Dotan llaqtapi enemigonkuna muyuriqninpi rikuriruptinqa. ¿Imataq yanaparqa? Jehova Diospi mana iskayrayaspan iñisqanmi. Chayna iñiyniyuqmi ñuqanchikpas kananchik. Chaynaqa, Jehova Diospa chuya espirituntayá mañakusun chaynapi iñiyniyuq hinaspa chuya espiritupa wakin rurunkunatapas vidanchikpi qawachinapaq (Luc. 11:13; Gal. 5:22, 23).
it-1-S pag. 453 § 4
Ñawsayay
Siria soldadokunapaqqa manam ñawinkuchu ñawsayarurqa, aswanqa yuyayninkum. Ñawinku ñawsayaruptinqa makinmantachá pusanman karqa. Eliseom ichaqa kaynallata nirqa: “Manam kaychu chay llaqtaqa. Qatiwaychik”, nispa. Chaymi qawakuspankupas imapas rikusqankutaqa mana entienderqakuchu.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
w05-S 1/8 pag. 9 § 2
2 Reyes qillqapa yachachikuyninkunamanta
5:15, 16. ¿Imanasqataq Eliseoqa Naamanpa regalo qusqanta mana chaskikurqachu? Jehova Diospa atiyninwan Naaman sanoyarusqanraykum. Chay regalota chaskikuspanqa kikillanpim Eliseoqa piensachkanman karqa. Kunanpas Jehova Diosta serviqkunaqa manam kikinchikpa munasqallanchiktachu maskanchik. Aswanqa yuyarinchikmi Jesuspa nisqanta, paymi nirqa: “Mana imallapaqmi chaskirqankichik, mana imallapaqtaqyá qumuychikpas”, nispa (Mateo 10:8).
14-20 NOVIEMBRE
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 REYES 7, 8
“Jehova Diospa milagro ruwasqanwanmi anchata admirakurqaku”
it-1-S pag. 800 § 7
Eliseomanta
Siria llaqtata kamachiq Ben-adadqa llapallan soldadonkunata huñuruspanmi Samaria llaqtapa muyuriqninpi churakururqa. Chaymi Samaria llaqtapiqa llumpay yarqay karqa. Chayraykum huk warmipas wawanta mikururqa. Chayta yacharuspanmi Acabpa churin Jeoramqa Eliseota wañuchiyta munarqa, ichaqa manamá chayqa pasakurqachu. Rey Jeoram yanapaqninpiwan Eliseopa wasinman chayaruspanmi kaynata nirqa: “Kay ñakariyqa Jehova Diosmantam imapaqñataq Jehova Diospa yanapakuynintaqa suyayman”, nispa. Eliseoñataqmi nirqa: “Paqarinmi achka mikuy kanqa”, nispa. Chayta uyarispanmi reypa yanapaqninqa Eliseomanta burlakurqa, chaymi Eliseoqa kaynata nirqa: “Kikikipunim chayna kasqantaqa rikunki, ichaqa manam imatapas mikunkichu”, nispa. Jehova Diosmi Siria soldadokunaman uyarichirqa achkallay-achka soldadokuna caballontin hinaspa carretantin hamuchkaqta hina, chaymi mancharikuspanku tukuy imankuta hinaspa mikunankuta saqiykuspanku escapakurqaku. Chayta rey Jeoram yacharuspanmi yanapaqninta kamachirqa Samariaman yaykuq punkuta cuidananpaq. Chaypim runakuna tanqaykuspa saruparurqaku hinaspa wañurachirqaku. Eliseopa nisqanman hinamá reypa yanapaqninqa mana imatapas mikurqachu (2Re 6:24–7:20).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
it-2-S pag. 186 § 3
Achkimanta
Davidpa mirayninmanta kamachiqkuna. Jehova Diosmi Davidta Israel runakunata kamachinanpaq churarurqa. Paymi Jehova Diospa yanapakuyninwan Israel runakunata yanaparqa. Chayraykum Davidta “Diospa achkiynin” nispa suticharqaku (2Sa 21:17). Davidwan contratota ruwaspanmi Jehova Dios nirqa: “Wiñaypaq takyachisqam kanqa kamachiq kasqaykipas”, nispa (2Sa 7:11-16). Chaymi Davidpa churin Salomonpa mirayninmanta kamachiqkunaqa, Israel nacionpaq “achkiy” hina karqaku (1Re 11:36; 15:4; 2Re 8:19; 2Cr 21:7).
21-27 NOVIEMBRE
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 REYES 9, 10
“Mana manchakuspam Diospa kamachikuyninkunata defienderqa”
Jehuqa chiqap yupaychaytam chanincharqa
Diospa kamachikuyninta Jehu chaskisqan tiempopiqa Israel nacionmi sasachakuypi tarikurqa. Kay naciontam kamachichkarqa millay ruwaq Jezabel warmi, paymi karqa Acab runapa warmin hinaspa rey Jeorampa maman. Jehova Diosta yupaychananmantaqa, Baal sutiyuq taytachata yupaychanankupaqmi runakunata kallpancharqa, Diosmanta achka willakuqkunatam wañuchirqa hinaspapas taytacha-mamacha yupaychaywan hinaspa layqakuna ruwaywanmi runakunata huchallichirqa (1 Rey. 18:4, 13; 2 Rey. 9:22). Chaymi Jehova Dios tantiarurqa Jezabeltawan wawan Jeoramta hinaspa ayllunkunatapas wañurachinanpaq, chayta ruwananpaqmi Jehuta kamachirqa.
Jehuqa chiqap yupaychaytam chanincharqa
Jeorampa iskay willakuqninkunata mana uyariyta munaspanmi, Jehuqa kikin rey Jeoranwan hinaspa Juda nacionpa reynin Ocoziaswan tuparunanpaq rirqa. Hinaptinmi Jeoram tapurqa: “¿Hawkallachum hamuchkanki Jehu?”, nispa. Payñataqmi nirqa: “¿Ima hawkayaytaq kanman mamayki Jezabel huk taytachakunataña qatichkaptinqa chaynataq tukuy brujeriakunatapas ruwachkaptinqa?”, nispan. Chayta uyariruspanmi Jeoramqa ayqikurqa. Ichaqa chaylla flechanta hapiykuspanmi Jehuqa Jeoramta sunqunpi flecharurqa wañunankama. Ocozias lluptiruptinpas Jehuqa tariruspanmi paytapas wañurachirqa (2 Rey. 9:22-24, 27).
Chaymantañataqmi Acab runapa ayllunmanta millay ruwaq reina Jezabelta wañuchinanku karqa. Jezreel llaqtaman Jehu yaykuruspanmi palaciopa ventananmanta qawamuchkaq Jezabelta rikururqa hinaspam reypa serviqninkunata chaylla kamachirqa wischuykamunankupaq. Hinaspapas caballonwanraqmi saruparurqa. Chaymantaqa wañuchirqataqmi Acab runapa wakin ayllunkunatapas (2 Rey. 9:30-34; 10:1-14).
Jehuqa chiqap yupaychaytam chanincharqa
Jehuqa achka runakunatamá wañuchirqa, bibliam ichaqa nin Jezabel warmipa ñakarichisqanmanta Israel nacionta qarinchakuspan librasqanta. Chayta ruwananpaqqa mana manchakuqmi karqa. Huk qillqam nin: “Chay ruwasqanqa sasamá karqa, ichaqa chaynatapunim ruwarqa. Hukmanpata ruwaspankuqa manam Israel nacionpi Baal taytacha yupaychaytaqa chinkachinmankuchu karqa”, nispa.
Cristianokunapas Jehupa imayna kasqantam qatipakunanchik sasachakuypi tarikuspaqa. ¿Imatam ruwachwan Diospa chiqnisqanta ruwanapaq hikutasqa kaspaqa? Mana manchakuspam chaylla qipanchanchik. Jehova Diosta yupaychayninchikpiqa qipanchananchikmi mana allin ruwaykunataqa.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
Jehuqa chiqap yupaychaytam chanincharqa
Yaqapaschá Jehuqa piensarqa Juda llaqtawan Israel nacion mana kuskanchakunankupaq, yupaychayninkupi sapaqchasqa kanankuta. Chaymi Israelpi ñawpaq reykuna hina malta torokunata yupaychanankupaq saqirqa. Kay ruwasqanwanmi ichaqa qawachirqa Jehova Diospi mana iñisqanta.
Jehutaqa Diosmi alabarqa allin ruwasqanmanta hinaspa chaylla ruwaq kasqanmantapas. Ichaqa bibliam Jehumanta nin: “Manam tukuy sunqunwanchu kasukurqa Israelpa yupaychasqan tayta Diospa yachachikuyninkunataqa”, nispa (2 Rey. 10:30, 31). Jehupa ruwasqanmanta yachaspaqa yaqapaschá llakikusun hinaspa imapi tukusqanmanta admirakusun. Chayna kaptinpas kaytam yachachiwanchik, Dios serviytaqa manam yanqata hinallachu qawananchik. Diosman sunqu kanapaqmi sapa punchaw bibliata leenanchik, yuyaymananchik chaymantapas sunqumantam mañakunanchik. Chaynaqa kallpanchakusunyá Jehova Diospa kamachikuyninta kasukunanchikpaq (1 Cor. 10:12).
28 NOVIEMBRE–4 DICIEMBRE
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 REYES 11, 12
“Mana allin warmi kasqanraykum castigasqa karqa”
it-1-S pag. 246
Ataliamanta
Ataliaqa maman Jezabel hinam qusan Jeoramta hikutarqa Diospa chiqnisqankunata ruwananpaq. Chay mana allinkunatam ruwarqa pusaq wata kamachisqanpi (1Re 21:25; 2Cr 21:4-6). Maman hinataqmi inocente runakunata wañuchirqa. Wawan Ocozias huk watallaraq kamachichkaspa wañuruptinmi kamachinanpaq derechoyuqkunata wañurachirqa. Jehoastam ichaqa mana wañuchirqakuchu tian pakarusqanrayku. Ataliaqa kamachiq kananpaqmi kikin churakururqa, hinaspam kamachirqa suqta wata, yaqa 905-899 J.t.ñ. (2Cr 22:11, 12). Ataliapa mana allin ruwaq wawankunam Jehova Diospa templonman yaykuruspanku paypaq sapaqchasqa serviciokunata suwakururqaku Baal taytachata yupaychanankupaq (2Cr 24:7).
it-1-S pag. 247 § 1
Ataliamanta
Jehoas qanchis watanpi kachkaptinmi sacerdotekunapa jefen Jeoyada pakakusqanmanta pusaramuspan kamachiq kananpaq churarurqa. Chayta cuentata qukuruspanmi Ataliaqa temploman kallparqa hinaspanmi qaparispan kaynata nirqa: “¡Qamkunaqa qipancharuwankichikmi! ¡Qipancharuwankichikmi!”, nispa. Chaymi sacerdotekunapa jefenqa kamachirqa templomanta hawaman hurqunankupaq hinaspam caballokunapa yaykunan punkupi wañurachirqaku. Yaqachusmi Acabpa ayllunmantaqa chay warmillaña puchurqa (2Re 11:1-20; 2Cr 22:1–23:21). ‘Acabpa ayllunmanta Jehova Diospa imapas nisqanqa cumplikurqapunim’ (2Re 10:10, 11; 1Re 21:20-24).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
it-2-S pag. 29 § 2
Jehoasmanta
Sacerdotekunapa jefen Jeoyadaqa, Jehoaspa taytan hinam karqa hinaspapas consejeronmi karqa. Payqa iskay chunka hukniyuq watanpim casarakururqa hinaspam iskay warmiyuq karqa huknin warminpa sutinmi karqa Jeoyadan, paykunam wachakurqa Jehoaspa churinkunata. Chaymi Davidpa mirayninqa kaqmanta rikurirurqa, paypa mirayninmantam Mesiasqa rikurinan karqa. Davidpa mirayninqa yaqallam chinkachisqa karqa (2Re 12:1-3; 2Cr 24:1-3; 25:1).
5-11 DICIEMBRE
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 REYES 13-15
“Tukuy sunquwan Diosta servinapaq kallpanchakuptinchikqa bendeciwasunmi”
¿Tukuy sunqumantachu Cristota qatikuchkanchik?
11 Tukuy kallpawan Diosta serviy allin kasqanmanta entiendenapaq yachaykusunchik Israelpi rey Jehoaspa vidanmanta. Israel tropakunam peligropi tarikurqa Aram nacionpa tropankuna vencerunanmanta, chaymi Eliseoman yanapananpaq rirqa wiqi ñawintin. Eliseom Jehoasta kamachirqa Aram nacion lawman ventanamanta flechananpaq. Chayna ruwasqanwanmi qawachichkarqa enemigonpa makinmanta Jehova Dios salvananta. Chayqa anchatam kallpanchanan karqa. Ichaqa, ¿chaynachu karqa? Manam. Jehoasta flechankunawan pampata waqtananpaq Eliseo kamachiptinmi, kimsa kutillata waqtarqa. Chayna ruwasqanwanmi Eliseo piñakururqa, pichqa utaq suqta kutitam pampata waqtanan karqa ‘Aram nacionniyuq runakunata manaña chullallapas puchunankama wañuchinanpaqqa’. Mana ganasniyuq ruwasqanraykum, Jehoasqa mana llapanpichu vencerqa aswanqa kimsa kutillapim (2 Rey. 13:14-19). ¿Imatam kay willakuyqa yachachiwanchik? Jehova Dios bendeciwananchikta munaspaqa, tukuy kallpanchikwanmi servinanchik.
Diosqa favorecenmi tukuy sunqunwan asuykuqkunataqa
¿Pikunatataq Diosqa favorecen? Apostol Pablom nin: ‘Maskaqninkunatam’, nispa. Biblia tikraqkunata yanapaq qillqam nin: “Griego rimaypi ‘maskaqninkunata’ nispanqa manam Diosta ‘maskanallamantachu’ rimachkan aswanqa yupaychanapaq ‘maskaymantam’”, nispa. Chay palabramanta rimaspanmi huk qillqapas nin tukuy sunquwan Diosta maskanapaq kasqanmanta. Jehova Diosqa favorecenmi iñiywan hinaspa tukuy sunqunkuwan yupaychaqninkunataqa (Mateo 22:37).
¿Imawantaq Jehova Diosqa favorecewasun? Kuyawasqanchikraykum kay allpa pachapi suma-sumaq huertapi wiñay kawsayta quwasun (Apocalipsis 21:3, 4). Kay tiempopipas tukuy sunqunkuwan yupaychaqninkunaqa achka bendicionkunatam chaskinku. Diospa chuya espiritunpa yanapayninwan chaynataq bibliamanta yachasqankuwanmi ancha kusisqa kawsakunku (Salmos 144:15; Mateo 5:3).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
w05-S 1/8 pag.11 § 3
2 Reyes qillqapa yachachikuyninkunamanta
13:20, 21. ¿Kay textopa nisqanwanqa nichwanchu imatapas yupaychayqa allin kasqanmanta? Manam. Bibliaqa manam ninchu Eliseopa tullunkuna yupaychasqankumantaqa. Chay milagroqa ruwakurqa Jehova Diospa atiynillanwanmi, Eliseopas Jehova Diospa atiynillanwanmi tukuy ima milagrokunataqa ruwarqa.
12-18 DICIEMBRE
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 REYES 16, 17
“Huchankumanta mana wanakuqkunataqa Diosqa manam yanapanchu”
it-2-S pag. 903 § 6
Kamachiq Salmanasarmanta
Israel runakunata munaychakusqanmanta. Rey Hosea Israel nacionta kamachichkaptinmi (yaqa 758-740 J.t.ñ.), Salmanasar V sutiyuq rey Palestina nacionta munaychakururqa, hinaspanmi Salmanasarpa makinpiña kasqanrayku rey Hoseaqa imapas mañakusqanta qurqa (2Re 17:1-3). Tiempopa risqanman hinam kamachiq Hoseaqa manaña impuestota pagarqachu. Aswanqa Egipto nacionpa kamachiqninwanmi hukllawakururqa Salmanasarpa contranpi. Chayraykum kamachiq Salmanasarqa Samaria llaqtata muyurirurqa kimsa wata chaymantam munaychakururqa, hinaptinmi Israel runakunata presocharuspanku Asiria nacionman pusarurqaku (2Re 17:4-6; 18:9-12; tupachiy Os 7:11; Eze 23:4-10).
it-1-S pag. 444
Presochasqa kasqankumanta
Israel nacionpi chunka ayllukuna hinaspa Juda nacionpi ayllukunaqa, Jehova Diosta qipancharuspanku taytacha-mamachata yupaychasqankuraykum preso hina apasqa karqaku (Dt 28:15, 62-68; 2Re 17:7-18; 21:10-15). Jehova Diosqa Israel nacionpi hinaspa Juda nacionpi kaqkunatam profetankunawan willachirqa mana allin ruwasqankumanta wanakunankupaq, ichaqa manam uyarikurqakuchu (2Re 17:13). Manam Israel nacionpi mayqin kamachiqpas Jeroboanpa mana allin ruwasqantaqa allichayta atirqachu. Juda nacionqa manam wanakuqchu mana allin ruwasqankunamantaqa Jehova Dios corregichkaptinpas nitaq Israel nacion castigasqa kasqanta qawachkaspanpas (Jer 3:6-10). Chayraykum Israel nacionpi hinaspa Juda nacionpi kaqkunaqa huklaw nacionman preso apasqa karqaku.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
(jy pag. 50 “bibliapa nisqan”)
Samaria runakunamanta
Jesuspa tiemponpi Samaria lawqa Judea lawpa hinaspa Galilea lawpa chawpinpim karqa. Kamachiq Salomon wañukuptinmi Israel runakunaqa iskayman rakikururqaku. Hukninmi chunka ayllukuna karqa, paykunaqa Samariawanmi riqsisqa karqaku. Hukninñataqmi Juda hinaspa Benjamin ayllukunalla karqa. Chay chunka ayllukunaqa malta torokunatam yupaychayta qallaykurqaku. Chaymi Jehova Diosqa Asiria runakunawan ñakarichirqa. Paykunaqa Israel runakunata aparuspankum hawa runakunataña Samariapi yachanankupaq pusamurqaku. Chay runakunaqa Samariapi puchuq Israel runakunawanmi casarakurqaku. Hinaspam Jehova Diospa wakin kamachikuyninta yacharuspanku qari kayninkutapas señalachikurqaku. Chaywanpas manam Jehova Diosqa yupaychasqankutaqa chaskirqachu (2 Reyes 17:9-33; Isaias 9:9). Jesuspa tiemponpi Samaria runakunaqa manam Moisespa qillqasqankunamantaqa iskayrayaqkuchu, chaywanpas manam Jerusalenpichu Jehova Diostaqa yupaychaqku. Aswanqa unay watakunam Sicar lawpi Guerizim urqupi yupaychaqku yupaychananku wasita chiqniqninkuna taqmaruptinkupas. Paykunaqa llumpaytam judio runakunawan chiqninakuqku (Juan 8:48).
19-25 DICIEMBRE
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 REYES 18, 19
“¿Imakunawantaq chiqniwaqninchikkuna Jehova Diosmanta karuncharuwachwan?”
w05-S 1/8 pag. 11 § 5
2 Reyes qillqapa yachachikuyninkunamanta
18:19-21, 25. ¿Rey Ezequias yaqachu Egipto nacionpi kamachiqwan acuerdota ruwarqaku? Manam. Rabsaquepa nisqankunaqa llullam karqa. Llullataqmi karqa “Diospa yanapakuyninwanmi ñuqaqa ruwani” nisqanpas. Kamachiq Ezequiasmi ichaqa Jehova Diosllapi hapipakurqa.
‘Ama manchakuychu, ñuqam yanapasqayki’
Sacre kaspanmi tropakuna kamachiqqa llaqtapi runakunata iskayrayachinanpaq nirqa: “¿Manachum muqukunapi chay Diospa capillankunatawan altarninkunataqa lliwta Ezequias chinkarachirqa? [...] ¿Manachum tayta Dios kamachimuwarqa: ‘Chay nacionman rispayki tuñichimuy’ nispa?” (2 Rey. 18:22, 25). Chaynata nispanmi entiendechirqa, paykunawan Jehova Dios piñasqa kaspa serviqninkunata mana defiendenanmanta. Diosmi ichaqa kusisqa karqa Ezequiaswan hinaspa chiqap yupaychayman kutimuq judiokunawanpas (2 Rey. 18:3-7).
¿Pikunataq kanku qanchis michiqkunawan pusaq ancha riqsisqa runakuna?
14 Asiria nacionpa reyninqa Jerusalenpa hichpan Laquis llaqtapim tropankunawan kachkarqaku. Chaymantapunim kimsa runankunata Jerusalenman kachaspan nichirqa atipachikunankupaq. Chay kimsankumanta Asiria tropakunata kamachiq runam, Jerusalenpi llapallan runakuna entiendenankupaq hina Hebreo rimayninkupi rimarqa. Nirqam Ezequiasta qipanchaspanku Asiria tropakunata kasukunankupaq. Chaymantañataqmi llullakuspan nirqa sumaq allpaman apasqa kanankumanta (leey 2 Reyes 18:31, 32). Asiria tropakunata kamachiq runaqa nirqataqmi huk llaqtayuqkunapa diosninkunapas paykunamanta mana harkay atisqankuta chaynallataq Jehova Diospas paykunata mana harkay atinanmanta. Judiokunam ichaqa chay yanqa nisqanta mana kasukurqakuchu. Chaynam kunan tiempopi chiqap cristianokunapas yanqa willakuykunataqa mana kasukunkuchu (leey 2 Reyes 18:35, 36).
yb74-S pag. 177 § 1
Alemania nacionmanta (2 kaq parte)
Organizacion SS nisqankuqa carcelasqa iñiqmasinchikkunatam sapa kuti hikutaqku “manaña testigo kanaykipaq kay papel firmay” nispanku. Llumpayta hikutasqankuraykum wakinqa firmaruqku. Chaymi punta ñakarichisqanmantapas astawanraq ñakarichiqku. Karl Kirscht sutiyuq runam kaynata nin: “Jehova Diospa testigokunatam llumpayta ñakarichiqku wakin presokunamantaqa, chaytaqa ruwaqku testigo kayninkuta saqinankupaqmi. Wakinqa firmarurqakum ichaqa huk wata masnintaraqmi suyananku karqa libre lluqsinankupaqqa. Chay watam astawan ñakarichiqku, kamiqku, insultaqku hinaspa tukuy imata ruwaqku. Chaymantapas iñiqmasinchikkunapa ñawpaqnintam obligaspa purichiqku, chaytaqa ruwaqku lluqsinallankupaqñam”, nispa.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
it-1-S pag. 203 § 1
Arqueologia nisqanmanta
Bibliapim niwanchik Adramelec hinaspa Sarezer churinkuna kamachiq Senaqueribta wañurachisqankumanta. Paypa rantinpiñataqmi Esar-hadon sutiyuq churinña kamachiq karqa (2Re 19:36, 37). Babilonia nacionmanta qillqaqkunañataqmi nirqaku kamachiq Senaqueribtaqa huknin churillan wañurachisqanmanta. Chaynallatataqmi qillqarqaku Nabonido sutiyuq Babiloniapi kamachiqpas chaynataq Beroso sutiyuq Babiloniapi sacerdotepas. Chaymantam ichaqa arqueologokuna tarirurqaku kamachiq Senaqueribpa churin Esar-hadonpa qillqasqanta. Chay qillqapim nichkan Senaqueribtaqa iskaynin churinkuna wañurachispanku ayqikusqankumanta. Chaymanta rimaspanmi Philip Biberfeld sutiyuq runapas kaynata nin: “Babiloniamanta qillqaqkuna, Nabonido hinaspa Beroso sutiyuqpa qillqasqankuqa manam ciertochu. Kamachiq Esar-hadonpa qillqasqanmi ichaqa bibliapa nisqanwan tupan. Chaywanmi yachanchik bibliapi qillqasqa kaqkunaqa imam kaqta willakusqanta”, nispa.
26 DICIEMBRE–1 ENERO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 REYES 20, 21
“Jehova Diosqa mañakusqanchiktam uyarin”
ip-1-S pag. 394 § 23
Ezequiasqa Jehova Diospi iñisqanraykum bendecisqa karqa
23 Juda nacionpa contranpi Senaquerib hatariyta qallaykusqan tiempom Ezequias llumpayta unqururqa. Isaiaspas wañukunanmanta nirqa (Isaias 38:1). Chayta yacharuspanmi payqa llakisqallaña karqa. Llakisqataqmi karqa Asiria runakuna Juda naciontawan Jerusalen nacionta puchukachinanta yacharuspanpas, payqa 39 watallanpiraqmi karqa. Ezequias wañukuptinqa ¿pitaq kamachiq kanman karqa? Chay tiempopiqa Ezequiaspaqqa manam churinpas karqaraqchu paypa rantinpi kamachinanpaqqa. Chaymi Jehova Diosta mañakurqa unqusqanmanta sanoyaykachinanpaq (Isaias 38:2, 3).
Tukuy sunqunchikwan Jehova Diosta yupaychasunchik
16 Chaymanta qipatam, Ezequiasqa unquruspan wañuy patanpiña kachkarqa. Chayna sasachakuypi tarikuspanmi Jehova Diosta mañakurqa yanapaykunanpaq hinaspapas nirqam payman sunqu kasqanmanta (qaway 2 Reyes 20:1-3). Jehova Diosqa mañakusqanta uyariykuspanmi Ezequiasta sanoyarachirqa. Bibliapi yachasqanchikman hinaqa manam suyananchikchu milagrota ruwaspan Jehova Dios sanoyachiwananchiktaqa nitaq achka watakuna kawsachiwananchiktapas. Ichaqa Ezequias hinam mana iskayrayananchikchu Jehova Dios yanapawananchikmanta. Kaynatam mañakuchwan: “Jehova Dioslláy, yuyariy ama hina kaspa munasqaykiman hina ruwasqayta hinaspa tukuy sunquywan yupaychasqayta, hinaspapas qawasqaykiman hinam allin kaqta ruwarqani”, nispa. Manam iskayrayananchikchu unquptinchikpas Jehova Dios yanapawananchikmantaqa (Sal. 41:3).
g01-S 22/7 pag. 13 § 4
¿Imaynatam mañakuyqa yanapawanchik?
Jehova Diosqa ñawpaq tiempopi serviqninkunapa mañakusqankutaqa chayllam wakinpiqa contestarqa. Huk kutipim Ezequiasqa llumpayta unqusqanrayku wañuy patanpiña tarikurqa, hinaspam Diosta mañakurqa. Hinaptinmi Jehova Dios kaynata nirqa: ‘Waqaspa mañakusqaykitam uyariykamuyki. Hampiykuykim’, nispa (2 Reyes 20:1-6). Ezequiasta hinam wakin runakunatapas Diosqa mañakuptinku yanapaykurqa (1 Samuel 1:1-20; Daniel 10:2-12; Hechos 4:24-31; 10:1-7).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
it-2-S pag. 492
Jerusalen llaqta castigasqa kananmanta
Diosmi kaynata nirqa: “Samaria llaqtatawan Acabpa mirayninkunata castigasqayman hinam Jerusalen llaqtatapas castigasaq”, nispa. Chaytaqa nirqa imapas mana allinkunata ruwasqankuraykum. Chaynapim Jerusalen llaqtaqa tuñichisqa karqa 607 watapi J.t.ñ. (2Re 21:10-13; 10:11). Isaiasmi chinkachisqa kananmanta willarqa Jerusalenpi hinaspa muyuriqnin llaqtakunapi yachaq runakunamanqa.