¿Jehova Dios hinachu allin ruwaq kanchik?

1, 2. (1) ¿Ima sasachakuypim Nabotwan churinkuna tarikurqaku? (2) ¿Imakunamantam kay yachachikuypi yachasunchik?

ISKAY mana allin runakunam huk runata yanqamanta tumparqaku: “Paykunam Diosmanta hinaspa kamachiqmanta mana allinta rimarunku”, nispanku. Chay runakunapa rimasqanku yanqa kaptinpas, chay runaqa churinkunapiwanmi wañunankupaq sentenciasqa karqaku. Paykunataqa rumikunawan chuqapaspankum wañuchinanku karqa, chayta yachaq runakunaqa mayna llakisqachá tarikurqaku. Chaytam ruwarqaku Diosman sunqu Nabot sutiyuq runata, Israel nacionta Acab kamachichkaptin (1 Rey. 21:11-13; 2 Rey. 9:26).

² Kay yachachikuypim yachasunchik Nabotta ima pasasqanmanta. Yachasuntaqmi ñawpaq tiempopi Diosman sunqu punta apaq runapa pantasqanmanta. Iskayninkumanta yachaymi yanapawasun mana hatun tukuq hinaspa pampachakuykuq kananchikpaq, chaynapim Jehova Dios hina allin ruwaq kasunchik.

3, 4. ¿Imayna runam Nabotqa karqa, hinaspa imanasqam uvas huertanta mana rantikuyta munarqachu?

³ Kamachiq Acabpa hinaspa warmin Jezabelpa mana allin ruwasqankutam Israel runakunaqa qatipakurqaku, chaywanpas Nabotqa Diosman sunqum karqa. Chay runakunaqa Baal taytachatam yupaycharqaku hinaspapas manam Jehova Diosta nitaq kamachikuyninkunatapas respetarqakuchu. Nabotpaqmi ichaqa imamantapas aswan allin karqa Jehova Dioswan kuyachikuynin.

⁴ (Qaway 1 Reyes 21:1-3). Acabqa Nabotpa uvas huertantam munarqa. Chaymi Nabotta nirqa uvas huertanta rantiy munasqanmanta utaq aswan allin uvas huertataña rantinpi qunanmanta. Nabotmi ichaqa mana munarqachu. Sumaqllatam Acabta nirqa: ‘Amayá [Jehova] Diospas munachunchu abueloykunapa quwasqan herencia allpata qanman quykunaypaqqa’, nispa. ¿Imanasqam Nabotqa mana munarqachu uvas huertanta Acabman rantikuyta? Israel runakunaman kamachikuy qusqanpim Jehova Dios nirqa ayllunpa herencianwan sapakama dueño kanankupaq (Lev. 25:23; Num. 36:7). Chaymi yachasqanchikman hina, Nabotqa Jehova Diosta kasukurqa.

 5. ¿Imatam Jezabel ruwarqa Nabotpa uvas huertanta qichunanpaq?

⁵ Nabot uvas huertanta mana rantikuyta munaptinmi, kamachiq Acabqa warminwan mana allinkunata ruwarqaku. Warmin Jezabelmi iskay runakunata kamachirqa Nabotta mana allin ruwasqanmanta tumpanankupaq. Chayraykum Nabotwan churinkunaqa wañuchisqa karqaku. ¿Imatam Jehova Dios ruwarqa chay mana allin ruwasqankumanta?

6, 7. (1) ¿Imaynatam Jehova Diosqa allin ruwaq kasqanta qawachirqa? (2) ¿Imanasqam Nabotpa ayllunkunaqa hinaspa amistadninkunaqa hawkaña tarikurqaku?

⁶ Chayllam Jehova Diosqa willakuqnin Eliasta kamachirqa Acabwan rimananpaq. Eliasmi Acabta nirqa runa wañuchiq hinaspa suwa kasqanmanta, nirqataqmi Jehova Dios imata ruwananpaq tantearusqanmanta. ¿Imatam tantearurqa? Nabotta hinaspa churinkunata wañuchisqankuman hina, Acabwan warmin hinaspa churinkuna wañuchisqa kanankupaqmi (1 Rey. 21:17-25).

⁷ Nabotpa ayllunqa hinaspa amistadninkunaqa Acabpa ruwasqanwanmi llumpayta ñakarirqaku. Ichaqa kusisqachá tarikurqaku chay mana allin ruwasqankuta Jehova Dios qawasqanmanta hinaspa allichasqanmanta. Ichaqa chaymanta ima pasasqanwanmi qawachinanku karqa mana hatun tukuq kasqankuta hinaspa Jehova Diospi hapipakusqankuta.

 8. ¿Imatam Acab ruwarqa Jehova Diospa willachisqanta uyariruspan, hinaspa imapim tukurqa?

⁸ Jehova Diospa ima tanteasqanta uyariruspanmi Acabqa “pachanta llikiparurqa, hinaspam qachqa pachawan churakuruspa ayunarqa. Hina chay qachqa pachantillanmi puñurqapas, hinaspam llakisqallaña purirqa”. Acabqa mana hatun tukuspanmi pantasqanta riqsikurqa. ¿Imapim tukurqa chay ruwasqanqa? Jehova Diosmi Eliasta nirqa Acabman huk willakuyta apananpaq. Eliasqa Acabmanmi willarqa kawsanankama ayllunta Jehova Dios mana castigananmanta (1 Rey. 21:27-29, CQ12; 2 Rey. 10:10, 11, 17). Jehova Diosqa yachanmi runakunapa sunqun imayna kasqanta, chayraykum Acabta mana imanananpaq tantearurqa (Prov. 17:3, CQ12).

 9. ¿Imanasqam Nabotpa ayllunta hinaspa amistadninkunata yanaparqa llampu sunquyuq kayninku?

⁹ ¿Imaynam Nabotpa ayllun hinaspa amistadninkuna tarikurqaku Acab kawsanankamaqa ayllun mana castigasqa kananmanta yachaspanku? Chay willakuyta uyarispankuqa ichapas iskayrayarqaku Diospa ruwasqanmanta. Mana iskayrayanankupaqqa llampu sunqu kayninkuchá yanaparqa. Chayraykum Jehova Dios allin ruwaq kasqanmanta mana iskayrayaspanku hinalla Diosta yupaycharqaku (qaway Deuteronomio 32:3, 4). Hamuq tiempopim Nabotpa ayllunqa wañuqkuna kawsarimusqankuta qawanqaku. Chaypim Jehova Diosqa Nabottawan churinkunatapas kawsarichispan allin ruwaq kasqanta qawachinqa (Job 14:14, 15; Juan 5:28, 29). Llampu sunqu runakunaqa kaytam yachanku: ‘Diosqa runakunapa tukuy ruwasqanmantam juzganqa. Allin ruwasqanmantapas Diosmi juzganqa. Mana allin ruwasqanmantapas Diosmi juzganqa. Pakasqapi ruwasqanmantapas Diosmi juzganqa’, nisqanta (Ecl. 12:14). Jehova Diosqa yachanmi ñuqanchikpa mana yachasqanchikkunata. Chaymi llampu sunquyuq kayqa waqaychawasun hinaspapas yanapawasunmi Jehova Diospi hinalla iñinanchikpaq.

10, 11. (1) ¿Imakunam iskayrayachiwachwan Jehova Diosmanta hinaspa llaqtanta kunan imayna pusasqanmantapas? (2) ¿Imaynatam llampu sunqu kayninchikqa yanapawanchik?

¹⁰ ¿Imaynam tarikusunchik iñiqkunapi punta apaqkunapa tanteasqankuta mana entiendespanchik utaq mana allin rikchakuwaptinchik? ¿Imatam ruwasunchik Diospa llaqtanpi imapas ruwayninchikta saqinanchikpaq niwaptinchik utaq huk kaqnin amistadninchik saqiruptin? ¿Imatam ruwasunchik warminchik utaq qusanchik, churinchik utaq allin amistadninchik Diospa llaqtanmanta qarqusqa kananpaq punta apaqkuna tanteaptinku? ¿Imatam ruwasunchik punta apaqkuna huchallikuqta Diospa llaqtanmanta mana qarqusqankuta piensaspanchik? Tukuy kaykunam iskayrayachiwachwan Jehova Diosmanta hinaspa llaqtanta kunan imayna pusasqanmantapas. Kaykuna ñuqanchikta pasawaptinchikqa, ¿imaynatam llampu sunqu kayninchik yanapawasunchik? Qawasun imaynata yanapawasqanchikmanta.

¹¹ Llampu sunquyuq kaspanchikqa riqsikusunmi mana tukuy imata yachasqanchikta. Imamantapas allinta yachasqanchikta piensaspanchikpas, yuyarinanchikmi Jehova Dioslla runakunapa sunqunpi ima kasqanta yachasqanmanta (1 Sam. 16:7). Kayta mana qunqaspanchikqa, riqsikusunmi tukuy imata mana yachasqanchikta hinaspa imayna piensasqanchikta cambianamantapas. Chaymantapas, pitapas yanqamanta ñakarichisqa kasqanta qawaspanchikqa utaq ñuqanchik ñakarichisqa kaptinchikqa, llampu sunquyuq kaymi yanapawasunchik kasukunanchikpaq hinaspa Jehova Dios allichananta pacienciawan suyanapaqpas. Bibliam nin: ‘Dios respetaq runakunaqa payta respetasqankuraykum allin kanqaku. Mana allin ruwaqkunam ichaqa mana allinlla kanqaku. Diosta mana respetasqankuraykum vidanku tukurunqa llantuy hinalla’, nispa (Ecl. 8:12, 13). Yanqamanta ñakarichisqa kaqkunaqa hinallam llampu sunqu kananku (qaway 1 Pedro 5:5).

12. ¿Imamantam yachasunchik, hinaspa imanasqa?

¹² Apostolkunapa tiemponpim, Antioquia llaqtapi iñiqkuna sasachakuypi kaspanku llampu sunqu kasqankuta hinaspa pampachakuq kasqankuta qawachirqaku. Paykunamanta yachaymi yanapawasun pampachanakuq kanapaq. Yanapawasuntaqmi imanasqa Jehova Dios pantaq runakunata servichikusqanmanta yachanapaqpas.

13, 14. (1) ¿Imata ruwananpaqmi apostol Pedroqa kamachisqa karqa? (2) ¿Imaynatam Pedroqa mana manchakusqanta qawachirqa?

¹³ Apostol Pedroqa iñiqkunapi punta apaqmi karqa. Payqa Jesuspa amistadnintaqmi karqa hinaspapas huk ruwaykunatam chaskirqa (Mat. 16:19). Cornelioman hinaspa wasinpi lliw kaqkunaman Diosmanta willananpaqmi kamachisqa karqa 36 kaq watapi. ¿Imanasqam chayta ruwananpaq kamachisqa karqa? Cornelioqa manam judiochu karqa nitaq qari kayninpi señalasqachu. Chaymi Corneliowan wasinpi kaqkuna chuya espirituta chaskiptinku Pedroqa yacharqa mana judio kaqkunapas bautizakuy atinankumanta hinaspa Jesuspa qatiqnin kanankumantapas. Pedrom nirqa: “Ñuqanchik hina paykunapas chuya espirituta chaskichkaptinkuqa, ¿yaqachu pipas harkakunman yakupi bautizakunankuta?”, nispa (Hech. 10:47).

¹⁴ Apostolkuna hinaspa iñiqkunapi punta apaqkunam, 49 kaq watapi huñunakurqaku mana judio kaqkuna qari kayninkupi señalachikunankumanta utaq mana señalachikunankumanta tanteanankupaq. Chay huñunakuypim Pedropas kachkarqa. Payqa mana manchakuspanmi iñiqmasinkunata yuyarichirqa mana judio kaqkuna qari kayninkupi mana señalasqa kachkaspa chuya espirituta chaskisqankumanta. Pedropa chayna willakusqanmi Diospa llaqtanpi punta apaqkunata yanaparqa allinta tanteanankupaq (Hech. 15:6-11, 13, 14, 28, 29). Jesuspa qatiqnin judiokuna hinaspa mana judiokunapas anchatachá agradecekurqaku Pedropa mana manchakuspa rimasqanmanta. Chay tiempopi iñiqkunapaqqa manachá sasachu karqa Pedropa nisqanta kasukuyqa (Heb. 13:7).

15. ¿Imatam Pedroqa Antioquia llaqtapi kachkaspan ruwarurqa? (Qaway 21 kaq paginapi dibujota).

¹⁵ Jerusalenpi huñunakuy apakusqanmanta qipallatam Pedroqa Antioquia llaqtata watukurqa. Chaypi kaspanqa mana judio kaq iñiqkunawanmi kuska karqa. Paykunaqa anchatachá yanapachikurqaku Pedropa yachachisqanwan. Ichaqa qunqayllamantam Pedroqa manaña paykunawan kuskaqa mikurqañachu. ¡Maynatachá hukmanyarurqaku Pedropa chay ruwasqanwanqa! Chaymantapas Pedropa ruwasqantam wakin judiokuna qatipakuyta qallaykurqaku. Bernabeypas chaytam ruwarqa. ¿Imanasqataq Pedroqa manaña paykunawan hukllawakurqañachu? ¿Imaynatam kay willakuymanta yachayninchikqa yanapawanchikman iñiqkunapi punta apaqkuna imapas ruwasqankuwan utaq rimasqankuwan sienterachiwaptinchik?

16. (1) ¿Imatam Pedroman Pablo nirqa hinaspa imanasqa? (2) ¿Ima tapukuykunam rikurin?

¹⁶ (Qaway Galatas 2:11-14). Pedroqa runakunatam manchakurqa (Prov. 29:25). Payqa yacharqam mana judio runakunamanta Jehova Dios ima piensasqanta. Chaywanpas, Pedroqa manchakurqam mana judio kaqkunawan hukllawakusqanrayku Jerusalenmanta watukamuq Diospi iñiq judiokuna paymanta mana allinta piensanankumanta. Chaymi apostol Pabloqa Pedrota nirqa iskay uya runakuna hina ruwasqanmanta. ¿Imanasqam Pablo chaynata nirqa? 49 kaq watapi Jerusalenpi huñunakuy apakuptin mana judiokunamanta Pedropa allin rimasqanta uyarisqanraykum (Hech. 15:12; Gal. 2:13). ¿Piñakurqakuchu mana judio kaqkunaqa Pedropa ruwasqanwan? ¿Chayraykuchu Dios yupaychayta saqirurqaku? ¿Pantasqanraykuchu Pedroqa imapas ruwayninta saqinan karqa?

17. ¿Imatam Pedro ruwarqa Jehova Dios pampachasqanrayku?

¹⁷ Pedroqa llampu sunqum karqa hinaspapas Pablowanmi yanapachikurqa. Bibliaqa manam ninchu imapas ruwayninkunata Pedro saqisqanmantaqa. Tiempopa risqanman hinam, Jehova Diosqa bibliapi iskay cartakunata qillqananpaq saqirqa. Iskay kaq cartanpim nirqa: ‘Kuyasqa wawqinchik Pablo’, nispa (2 Ped. 3:15). Pedropa pantasqanqa mana judio kaqkunataqa hukmanyarachirqachá. Ichaqa Jesusmi Pedrotaqa hinalla servichikurqa (Efes. 1:22). Pedrota pampachaq iñiqkunaqa Jehova Diostawan Jesustam qatipakuchkarqaku. Paykunaqa manachá Dios yupaychaytaqa saqirqakuchu pantaq runa pantasqanraykuqa.

18. ¿Imakunapim Jehova Dios hina allin ruwaq kasqanchikta qawachichwan?

¹⁸ Apostolkunapa tiemponpi punta apaqkunaqa pantaq runakunam karqaku. Kunanpas punta apaqkunaqa pantaqmi kanku. Bibliam nin llapallanchik sapa kuti pantasqanchikta (Sant. 3:2). Llapanchikmi yachanchik chayna kasqanta. Ichaqa, ¿imatam ruwasunchik huk kaqnin iñiqmasinchik hukmanyarachiwaptinchik? ¿Jehova Dios hinachu allin kaqta ruwasunchik? ¿Imatam ruwachwan punta apaq iñiqmasinchik huk law llaqtayuqkunamanta hukmanta rimaptin? ¿Mana tanteaspa rimasqanraykuchu utaq sienterachiwaptinchikchu Dios yupaychayta saqirusunchik? ¿Chayllachu piensasunchik iñiqkunapi punta apaq kayta saqinanmanta? Icha ¿iñiqkunapa uman Jesuspi hapipakuspachu pacienciawan suyasunchik? ¿Iñiqmasinchikpa pantasqallanpichu piensasunchik, icha achka watakuna tukuy sunqunwan Jehova Diosta yupaychasqanpichu? ¿Kusikusunchu hukmanyachiwaqninchik iñiqmasinchik hinalla punta apaq kaptin utaq huk llamkaykunatapas chaskiptin? Pampachakuq kaspanchikqa Jehova Dios hina allin ruwaq kasqanchiktam qawachisunchik (qaway Mateo 6:14, 15).

19. Imawanpas ñakarispanchikqa, ¿imatam ruwananchik?

¹⁹ Allin ruwayta kuyasqanchikraykum, satanaspa rikurichisqan mana allinkunata Jehova Dios chinkachinantaña munanchik (Is. 65:17). Ichaqa kunan imawanpas ñakarispanchikqa, tukuy imata mana yachasqanchiktayá riqsikusunchik hinaspapas hukmanyachiwaqninchikkunatayá pampachasunchik. Chayta ruwaspanchikqa, Jehova Dios hina allin ruwaq kasqanchiktam qawachisunchik.