“Hakuwa Akisema Nao Bila Mfano”

1-3. (a) Wanafunzi wanaosafiri na Yesu wana pendeleo gani la pekee, naye anafanya nini ili iwe rahisi kwao kukumbuka mambo anayofundisha? (b) Kwa nini mifano yenye matokeo inakumbukwa kwa urahisi?

WANAFUNZI wanaosafiri pamoja na Yesu wana pendeleo la pekee. Wanajifunza moja kwa moja kutoka kwa Mwalimu Mkuu. Wanaisikia sauti yake huku akiwaeleza Neno la Mungu na kuwafundisha kweli zenye kusisimua. Kwa sasa, lazima wahifadhi maneno hayo yenye thamani katika akili na mioyo yao kwa sababu bado wakati haujafika kwa maneno yake kuhifadhiwa katika vitabu.a Hata hivyo, Yesu anafanya iwe rahisi kwao kukumbuka mambo anayofundisha. Jinsi gani? Kupitia njia yake ya kufundisha, na hasa ustadi wake wa kutumia mifano.

² Kwa kweli, mifano yenye matokeo haisahauliki upesi. Mwandikaji mmoja alisema kwamba mifano “hugeuza masikio kuwa macho” na kwamba “huwawezesha wasikilizaji kupiga picha akilini.” Kwa kuwa tunafahamu mambo vizuri zaidi tunapopiga picha akilini, mifano inaweza kufanya iwe rahisi zaidi kuelewa hata mambo yasiyoonekana kwa macho. Mifano inaweza kutusaidia kuwazia kinachozungumziwa na kufanya mafundisho yadumu akilini.

³ Hakuna mwalimu yeyote duniani ambaye amewahi kutumia mifano kwa ustadi kuliko Yesu Kristo. Mpaka leo, mifano yake inakumbukwa kwa urahisi. Kwa nini Yesu alitumia sana njia hiyo ya kufundisha? Ni nini kilichofanya mifano yake iwe na matokeo? Tunaweza kujifunzaje kutumia njia hiyo ya kufundisha?

4, 5. Kwa nini Yesu alitumia mifano?

⁴ Biblia inaonyesha sababu mbili kuu zilizomfanya Yesu atumie mifano. Kwanza, kwa kufanya hivyo alitimiza unabii. Tunasoma hivi katika Mathayo 13:34, 35: “Yesu aliuambia umati mambo yote hayo kwa mifano. Kwa kweli, hakuwa akisema nao bila mfano; ili litimizwe lililosemwa kupitia nabii aliyesema: ‘Nitakifungua kinywa changu kwa mifano.’” Nabii aliyetajwa na Mathayo ni mwandikaji wa Zaburi 78:2. Mtunga-zaburi huyo aliandika maneno hayo kwa kuongozwa na roho ya Mungu mamia ya miaka kabla ya Yesu kuzaliwa. Fikiria jambo hilo. Miaka mingi mapema, Yehova alitabiri kwamba Masihi angefundisha kwa mifano. Hivyo basi, haikosi Yehova anathamini njia hii ya kufundisha.

⁵ Pili, Yesu alisema kwamba alitumia mifano kutenganisha watu ambao moyo wao “umekuwa mgumu.” (Mathayo 13:10-15; Isaya 6:9, 10) Mifano ya Yesu ilifunua nia za watu jinsi gani? Katika visa fulani, alitaka wasikilizaji wake wamwombe awafafanulie mifano ili waelewe maana kamili ya maneno yake. Watu wanyenyekevu walikuwa tayari kuuliza maswali lakini wenye kiburi au wasiopendezwa hawakutaka. (Mathayo 13:36; Marko 4:34) Basi, mifano ya Yesu iliwafunulia kweli wale ambao walitamani kutoka moyoni kuzijua; na wakati huohuo mifano yake iliwaficha wenye kiburi ile kweli.

6. Mifano ya Yesu ilitimiza makusudi gani yenye faida?

⁶ Mifano ya Yesu ilitimiza makusudi mengine yenye faida. Iliamsha upendezi kwa kuwachochea watu kusikiliza. Iliwawezesha kupiga picha akilini na kuzielewa kwa urahisi. Kama ilivyotajwa mwanzoni, mifano ya Yesu iliwasaidia wasikilizaji wake kukumbuka maneno yake. Mahubiri ya Mlimani, yaliyo katika Mathayo 5:3–7:27, ni mfano mzuri unaoonyesha jinsi Yesu alivyotumia mifano mingi. Hesabu moja ilionyesha kwamba kuna mifano zaidi ya 50 katika mahubiri hayo. Kumbuka kwamba mahubiri hayo yanaweza kusomwa kwa sauti kwa dakika 20 hivi. Hivyo, kwa wastani, mfano unatajwa karibu kila sekunde 20! Ni wazi kwamba Yesu aliona faida ya kutokeza picha akilini!

7. Kwa nini tuige jinsi Yesu alivyotumia mifano?

⁷ Tukiwa wafuasi wa Kristo, tunataka kuiga njia yake ya kufundisha, kutia ndani kutumia mifano. Kama vile viungo vinavyoongeza ladha ya chakula, mifano yenye matokeo inaweza kufanya ufundishaji wetu uvutie zaidi. Pia, mifano iliyofikiriwa vizuri inaweza kufanya kweli nzito zieleweke kwa urahisi. Acheni sasa tuchunguze mambo fulani yaliyofanya mifano ya Yesu iwe na matokeo sana. Kisha tutaona jinsi tunavyoweza kutumia inavyofaa njia hiyo nzuri ya kufundisha.

8, 9. Yesu alilinganishaje mambo kwa njia rahisi, na ni nini kilichofanya ulinganifu aliotoa uwe na matokeo sana?

⁸ Alipofundisha, mara nyingi Yesu alilinganisha mambo kwa njia rahisi akitumia maneno machache tu. Hata hivyo, maneno hayo rahisi yaliwawezesha watu kuona mambo waziwazi na yalifundisha kweli za kiroho zenye maana kubwa. Kwa mfano, alipowahimiza wanafunzi wake wasihangaikie mahitaji yao ya kila siku, alilinganisha hali yao na “ndege wa mbinguni” na “mayungiyungi ya shamba.” Ndege hawapandi wala kuvuna, na mayungiyungi hayasokoti wala kufuma. Lakini Mungu anawatunza ndege hao na maua. Ni rahisi kuelewa jambo kuu, kwamba, ikiwa Mungu anatunza ndege na maua, bila shaka atawatunza wanadamu ‘wanaoendelea kuutafuta kwanza ufalme.’—Mathayo 6:26, 28-33.

⁹ Yesu pia alitumia sana sitiari, ambayo ni njia ya kulinganisha mambo iliyo na matokeo hata zaidi. Sitiari huzungumzia kitu fulani kana kwamba ni kingine. Alipotumia sitiari, Yesu alilinganisha mambo kwa njia rahisi. Pindi moja aliwaambia wanafunzi wake: “Ninyi ndio nuru ya ulimwengu.” Haikuwa vigumu kwa wanafunzi kuelewa waziwazi maana ya sitiari hiyo, kwamba, kupitia maneno na matendo yao, wangeangaza nuru ya kweli ya kiroho na kuwasaidia wengine wamtukuze Mungu. (Mathayo 5:14-16) Ona sitiari nyingine ambazo Yesu alitumia: “Ninyi ndio chumvi ya dunia” na “Mimi ndiye mzabibu, ninyi ndio matawi.” (Mathayo 5:13; Yohana 15:5) Mifano hiyo ina matokeo sana na ni rahisi kueleweka.

10. Taja vielelezo fulani vinavyoonyesha jinsi unavyoweza kutumia mifano unapofundisha.

¹⁰ Unaweza kutumia mifano kwa njia gani unapofundisha? Si lazima utunge hadithi ndefu zenye mambo mengi. Jaribu tu kufikiria mambo yanayoweza kueleweka kwa urahisi yanapolinganishwa. Wazia unazungumzia ufufuo na unataka kutoa mfano unaoonyesha kwamba si vigumu kwa Yehova kuwafufua wafu. Utatumia ulinganifu gani? Biblia inalinganisha kifo na usingizi. Unaweza kusema, “Mungu anaweza kuwafufua wafu kwa urahisi kama vile tunavyoweza kumwamsha mtu anayelala usingizi.” (Yohana 11:11-14) Tuseme unatoa mfano kuonyesha kwamba watoto wanahitaji kupendwa ili wakue vizuri. Unaweza kutumia mfano gani? Biblia inatumia ulinganifu huu: Watoto ni “kama miche [machipukizi] ya mizeituni.” (Zaburi 128:3) Unaweza kusema, “Mtoto anahitaji upendo kama vile mti unavyohitaji mwangaza wa jua na maji.” Kadiri ulinganifu ulivyo rahisi, ndivyo wasikilizaji wako watakavyoelewa kwa urahisi zaidi mambo unayozungumzia.

11. Toa vielelezo kuonyesha jinsi mifano ya Yesu ilivyohusu vitu ambavyo alijionea alipokuwa akikua huko Galilaya.

¹¹ Yesu alikuwa stadi wa kutumia mifano iliyohusu maisha ya watu. Mifano yake mingi ilihusu hali ambazo yaelekea aliziona alipokuwa akikua huko Galilaya. Fikiria maisha yake ya utotoni. Ni mara ngapi alimwona mama yake akisaga nafaka ziwe unga, akiongeza chachu kwenye unga uliokandwa, akiwasha taa, au kufagia nyumba? (Mathayo 13:33; 24:41; Luka 15:8) Ni mara ngapi aliwaona wavuvi wakishusha nyavu zao katika Bahari ya Galilaya? (Mathayo 13:47) Ni mara ngapi aliwaona watoto wakicheza sokoni? (Mathayo 11:16) Bila shaka, Yesu aliona vitu vingine vya kawaida na kuvitumia katika mifano yake, kama vile mbegu zikipandwa, sherehe za ndoa zenye furaha, na mashamba yenye nafaka zilizokomaa.—Mathayo 13:3-8; 25:1-12; Marko 4:26-29.

12, 13. Katika mfano wa Msamaria mwema, kwa nini Yesu alizungumzia barabara ‘inayotoka Yerusalemu kwenda Yeriko’ ili kukazia hoja yake?

¹² Katika mifano yake, Yesu alitaja mambo ambayo wasikilizaji wake waliyajua vizuri. Kwa mfano, alianza hadithi ya Msamaria mwema kwa kusema: “Mtu fulani alikuwa akishuka kutoka Yerusalemu kwenda Yeriko akaanguka katikati ya wanyang’anyi, ambao walimvua nguo na pia kumpiga, . . . wakamwacha karibu kufa.” (Luka 10:30) Yesu alitaja barabara ‘inayotoka Yerusalemu kwenda Yeriko’ alipokuwa akikazia hoja yake. Yesu alisimulia mfano huo akiwa Yudea, karibu na Yerusalemu; kwa hiyo yaelekea wasikilizaji wake walijua barabara hiyo. Barabara hiyo ilikuwa hatari hasa kwa mtu aliyekuwa peke yake. Kwa kuwa haikupitiwa na watu wengi na ilijipinda-pinda, kulikuwa na sehemu nyingi ambazo wanyang’anyi wangejificha.

¹³ Yesu alitaja mambo mengine yanayojulikana kuhusu barabara ‘inayotoka Yerusalemu kwenda Yeriko.’ Kulingana na mfano huo, kuhani ndiye aliyepita kwanza katika barabara hiyo kisha akafuatwa na Mlawi, ijapokuwa hakuna yeyote kati yao aliyesimama kumsaidia mtu aliyejeruhiwa. (Luka 10:31, 32) Makuhani walitumikia hekaluni huko Yerusalemu, nao walisaidiwa na Walawi. Makuhani na Walawi wengi walikaa Yeriko wakati ambapo hawakuwa wakifanya kazi hekaluni, kwa kuwa Yeriko lilikuwa umbali wa kilometa 23 tu kutoka Yerusalemu. Kwa hiyo, walipitia barabara hiyo. Pia, ona kwamba Yesu alisema msafiri huyo alikuwa “akishuka,” bali hakuwa akipanda, barabara ‘inayotoka Yerusalemu.’ Wasikilizaji wake walielewa jambo hilo. Yerusalemu lilikuwa juu kuliko Yeriko. Basi, safari ya “kutoka Yerusalemu” ilikuwa ya ‘kushuka.’b Ni wazi kwamba Yesu aliwafikiria wasikilizaji wake.

14. Tunapotumia mifano, tunaweza kuwafikiria wasikilizaji wetu kwa njia gani?

¹⁴ Tunapotumia mifano, sisi pia tunahitaji kuwafikiria wasikilizaji wetu. Ni mambo gani kuhusu wasikilizaji wetu yanayoweza kutusaidia kuamua mifano tutakayotumia? Huenda ni umri, utamaduni, malezi, na kazi. Kwa mfano, mifano inayohusu ukulima inaweza kueleweka vizuri zaidi katika eneo la kilimo kuliko katika jiji kubwa. Mambo yanayohusu maisha na shughuli za kila siku za wasikilizaji wetu—watoto wao, nyumba zao, mapendezi yao, na chakula chao—yanaweza pia kutumiwa katika mifano inayofaa.

15. Kwa nini haishangazi kwamba Yesu alifahamu uumbaji vizuri?

¹⁵ Mifano mingi ya Yesu inaonyesha kwamba alijua mambo ya asili, kutia ndani mimea, wanyama, na hali ya hewa. (Mathayo 16:2, 3; Luka 12:24, 27) Alipata wapi ujuzi huo? Alipokuwa akikua huko Galilaya, haikosi alipata wakati wa kutosha kuchunguza uumbaji. Isitoshe, Yesu ni “mzaliwa wa kwanza wa viumbe vyote,” na Yehova alipoumba vitu vyote, alimtumia akiwa “stadi wa kazi.” (Wakolosai 1:15, 16; Methali 8:30, 31) Basi, haishangazi kwamba Yesu alifahamu uumbaji vizuri. Na tuone jinsi alivyotumia ujuzi huo kwa ustadi.

16, 17. (a) Ni nini kinachoonyesha kwamba Yesu alijua vizuri tabia za kondoo? (b) Ni mfano gani unaoonyesha kwamba kwa kweli kondoo wanasikiliza sauti ya mchungaji wao?

¹⁶ Kumbuka kwamba Yesu alijiita “mchungaji mwema” na kuwaita wafuasi wake “kondoo.” Maneno ya Yesu yanaonyesha kwamba alijua vizuri tabia za kondoo. Alijua kwamba kuna uhusiano wa pekee kati ya wachungaji na kondoo wao. Alitambua kwamba kwa kawaida kondoo wanakubali kuongozwa, nao wanamfuata mchungaji wao kwa uaminifu. Kwa nini kondoo wanamfuata mchungaji wao? Yesu alisema ni “kwa sababu wanaijua sauti yake.” (Yohana 10:2-4, 11) Je, kweli kondoo wanaijua sauti ya mchungaji wao?

¹⁷ Kutokana na mambo aliyojionea, George A. Smith aliandika hivi katika kitabu chake The Historical Geography of the Holy Land: “Mara kwa mara tulifurahia kupumzika mchana kando ya mojawapo ya visima vya Yudea, ambapo wachungaji watatu au wanne walileta kondoo zao. Kondoo hao walichanganyikana, nasi tukajiuliza jinsi ambavyo kila mchungaji angetambua kondoo wake. Lakini baada ya kondoo hao kumaliza kunywa maji na kucheza, kila mchungaji alielekea upande tofauti wa bonde hilo, na kila mmoja akaitana kwa sauti ambayo ingetambuliwa na kondoo wake; nao kondoo wa kila mchungaji walijitenga na hao kondoo wengine na kufuata mchungaji wao kwa utaratibu kama vile walivyokuja.” Yesu alichagua mfano unaofaa zaidi kukazia hoja yake ya kwamba tukitambua na kutii mafundisho yake na kufuata mwongozo wake, tutatunzwa na “mchungaji mwema.”

18. Tutapata wapi habari kuhusu uumbaji wa Yehova?

¹⁸ Tunaweza kujifunza jinsi gani kutumia mifano inayohusu uumbaji? Tunaweza kutumia tabia za pekee za wanyama kulinganisha mambo kwa njia rahisi na yenye matokeo. Tutapata wapi habari kuhusu uumbaji wa Yehova? Biblia ina habari tele kuhusu aina mbalimbali za wanyama, na nyakati nyingine inatumia mifano inayohusu tabia za wanyama. Biblia inataja mwendo wa swala au wepesi wa chui, kujihadhari kama nyoka, na kutokuwa na hatia kama njiwa.c (1 Mambo ya Nyakati 12:8; Habakuki 1:8; Mathayo 10:16) Habari nyingine nyingi ziko katika magazeti ya Mnara wa Mlinzi na Amkeni!, na vichapo vingine vinavyochapishwa na Mashahidi wa Yehova. Unaweza kujifunza mengi kwa kuchunguza jinsi vichapo hivyo vinavyolinganisha mambo kwa njia rahisi kwa kutumia mifano inayohusu maajabu ya uumbaji mwingi wa Yehova.

19, 20. (a) Eleza jinsi Yesu alivyotumia kwa matokeo tukio la karibuni kukanusha fundisho la uwongo. (b) Tunaweza kutumia jinsi gani visa na matukio halisi tunapofundisha?

¹⁹ Mifano yenye matokeo inaweza kutia ndani visa halisi. Pindi moja, Yesu alitumia tukio la karibuni kukanusha fundisho lisilo la kweli la kwamba msiba unawapata watu wanaoustahili. Alisema: “Wale kumi na wanane ambao mnara katika Siloamu uliwaangukia, na kuwaua, je, mnafikiri kwamba walikuwa na deni [wenye dhambi] kubwa zaidi kuliko watu wengine wote waliokuwa wakikaa Yerusalemu?” (Luka 13:4) Kwa kweli, watu hao 18 hawakufa kwa sababu ya kutenda dhambi fulani iliyomkasirisha Mungu. Badala yake, walipatwa na msiba huo kwa sababu ya “wakati na tukio lisilotazamiwa.” (Mhubiri 9:11) Kwa hiyo, Yesu alikanusha fundisho la uwongo kwa kutaja kisa ambacho wasikilizaji wake walikijua vizuri.

²⁰ Tunaweza kutumia jinsi gani visa na matukio halisi tunapofundisha? Tuseme unazungumzia utimizo wa unabii wa Yesu kuhusu ishara ya kuwapo kwake. (Mathayo 24:3-14) Unaweza kutaja habari za karibuni kuhusu vita, njaa, au matetemeko ya nchi kuonyesha kwamba mambo hususa yanayotajwa katika ishara hiyo yanatimia. Au wazia unataka kutumia jambo lililoonwa kuonyesha mabadiliko yanayohusika katika kuvaa utu mpya. (Waefeso 4:20-24) Unaweza kupata wapi jambo lililoonwa? Unaweza kufikiria malezi mbalimbali ya waamini wenzako, au unaweza kutumia jambo lililoonwa ambalo limechapishwa katika kichapo fulani cha Mashahidi wa Yehova.

21. Ni thawabu gani zinazotokana na kuwa mwalimu mwenye matokeo wa Neno la Mungu?

²¹ Bila shaka, Yesu alikuwa Mwalimu Mkuu! Kama vile tumeona katika sehemu hii, kazi yake kuu maishani ilikuwa ‘kufundisha na kuhubiri habari njema.’ (Mathayo 4:23) Hiyo ndiyo kazi yetu kuu pia. Thawabu za kuwa mwalimu mwenye matokeo ni kubwa. Kuwafundisha wengine ni njia moja ya kutoa, na tunapotoa kwa njia hiyo tunapata furaha. (Matendo 20:35) Furaha hiyo ni shangwe ya kujua kwamba tunawapa wengine kitu chema na chenye kudumu, yaani, kweli kumhusu Yehova. Tunaweza pia kuridhika kwa kujua kwamba tunafuata mfano wa Yesu, Mwalimu mkuu zaidi aliyepata kuishi duniani.