Vijana​—Sehemu Yenu Katika Jamaa Yenye Furaha, Yenye Umoja

“Mimi nilijithibitisha kuwa mwana wa kweli kwa baba yangu, mchanga na aliye wa peke yake mbele ya mama yangu.”​—MITHALI 4:3, NW.

 1, 2. Ni tatizo gani lililo katika jamaa fulani za Kikristo?

JINSI inavyoburudisha kumwagia mahangaiko yako mtu anayekujali, anayejaribu kuelewa hisia zako, na kukutolea shauri la kufikiria hali zako! Na wakati mtu huyo anapokuwa ni mzazi, unabarikiwa kweli kweli! Lakini je! wewe unahisi ukiwa na ukaribu wa kadiri gani kwa wazazi wako?

² Vijana-matineja wawili wenye wazazi Wakristo waliandika hivi: “Tatizo letu lililo kubwa ni kupashana habari. Inakuwa ni kama haiwezekani kabisa kuongea na wazazi wetu. Sisi wote wawili tunapenda wazazi wetu sana sana, lakini inakuwa ni kama haiwezekani kupashana habari nao. Mimi nimesali daima juu ya jambo hili lakini nimeshindwa kupata jibu.” Kwa sababu gani nyakati nyingine kuna ukosefu wa upashanaji habari kwa njia ya kuelewana hata katika jamaa za Kikristo? Je! kuna njia ya kutoka katika hali hiyo yenye kutatiza?

Sababu Inayofanya Kuwe na Pengo la Upashanaji Habari

 3, 4. Taja sababu fulani-fulani zinazofanya kuwe na ukosefu wa kupashana habari kati ya wazazi na watoto.

³ Watoto wale waliotangulia kutajwa hawakukubaliana na wazazi wao katika mambo ya kuchagua vitumbuizo na marafiki. Visa vya kutokupatana pamoja na kuhisi kwamba maoni yako yanapuuzwa, kunaweza kufunga upashanaji habari. Lakini kwa sababu gani tofauti hiyo zinatukia? Mithali 20:29 inadokeza sababu moja. Inasomwa hivi: “Fahari za vijana ni nguvu zao, na uzuri wa wazee ni kichwa chenye mvi.” Kwa sababu “nguvu” za ujana haziwi zimechanganyika na miaka ya kujionea yale magumu makali ya maisha, ninyi vijana mnaweza kukosa kuona hatari mbalimbali, mkihisi kwamba ‘hakuna ubaya wo wote unaoweza kutukia.’ Lakini, wazazi wenu wanajua tofauti ya hiyo kwa sababu ya hekima waliyopata kutokana na kuishi kwingi au hata kutokana na mambo machungu ambayo wamejionea. Ingawa wanaelewa jinsi unavyohisi, huenda wakawa wanajua hatari zisizoonekana wazi ambazo wewe huzioni.​—Mithali 29:15.

⁴ Nyakati nyingine huenda kukawa na ukosefu wa kupashana habari kwa sababu wewe unaona ni vigumu kuongea juu ya maoni fulani ya moyoni yanayokuumiza. Kwa sababu ya kutopatana na wengine au makosa ya kupungukiwa kwako mwenyewe, huenda moyo ukaona maumivu. Huenda ukatenda kama Ayubu aliyehisi kwamba hata ndugu zake mwenyewe, watu aliofahamiana nao kindani, ndiyo, hata watu wa nyumba yake mwenyewe, walikuwa wamejiepusha naye. (Ayubu 19:13-19) Katika visa fulani pengo linasitawi kwa sababu mzazi ‘anaziba sikio’ wakati kijana anapojaribu kumfunulia maoni fulani ya ndani ambayo si rahisi kuzungumzia. (Mithali 21:13) Msichana mmoja tineja alilalamika hivi: “Niliona maumivu sana, nikawa nikilia sana naye baba akawa akisema, ‘Kulia hakutakusaidia,’ kwa hiyo nikazuilia maoni yangu kwa ndani. Sikutoa machozi yo yote nilipokuwa karibu naye, na hakukuwa na upashanaji habari kamwe.”

 5. Hatua ya kwanza ni nini ili kufanyia maendeleo upashanaji habari ulio wa maana?

⁵ Ingawa hivyo, hata kama wazazi wako wana mwelekeo gani, kuna mengi ambayo wewe unaweza kufanya ili kuwe na maendeleo ya upashanaji habari! Anza kwa kukadiria kwa unyofu uhusiano wako na wazazi wako. Kwa mfano, taifa la Israeli lilijifanya kuwa lenye ukaribu kwa Baba yao wa kimbingu, likisema: “Baba yangu, wewe ndiwe rafiki msiri wa ujana wangu!” Lakini kwa kweli, kulikuwa na uhusiano wenye migogoro kwa sababu ya vitendo vyao vya uasi. (Yeremia 3:4, 5, NW) Je! wazazi wako ni marafiki ‘wa siri’ wako kweli kweli? Je! ingeweza kuwa kwamba wewe unafanya mambo, hata bila kujua, ambayo yanazuia upashanaji habari? Je! Unaweza kusema kama Solomoni: “Mimi nilijithibitisha kuwa mwana wa kweli kwa baba yangu na [mama yangu]”? (Mithali 4:3, NW) Wewe unaweza kufanya nini uwakaribie wao zaidi?

“Fadhili za Upendo na Kusema Ukweli”

 6. (a) Kulingana na Mithali 3:3, ni sifa gani zitakazomsaidia kijana ‘apate upendeleo kwa Mungu na wanadamu?’ (b) Mtu anaweza ‘kufunga mambo hayo yazunguke koo yake’ kwa njia gani?

⁶ Mfalme Solomoni mwenye hekima alifikiria ni nini kilichohitajiwa ili kijana ‘apate upendeleo na kuonwa vizuri machoni pa Mungu na mtu wa udongoni [kutia na wazazi wake].’ Jibu lake lilikuwa ni nini? “Mwanangu, . . . Fadhili za upendo na kusema ukweli vyenyewe visikuache. Vifunge kuzunguke koo yako. Viandike juu ya ubao wa moyo wako.” (Mithali 3:1-4, NW) Fadhili za upendo na ukweli zitakuvuta uwe karibu zaidi na wazazi wako. Lakini ni lazima viwe sehemu iliyo asili ya utu wako kwa ndani, ‘vikiwa vimefungwa kuzunguka koo yako na kuandikwa juu ya moyo wako.’ Mara nyingi, katika nyakati za Biblia, pete ya kutia muhuri ilining’inizwa kwa kamba ikiwa imezunguka shingo. (Mwanzo 38:18) Pete hiyo ilikuwa ya thamani kubwa sana kwa sababu bila kutumiwa hakuna hati yo yote ambayo ingewe za kuthibitishwa. Mwenye kuivaa pete hiyo hakuisahau kamwe na alikumbushwa daima juu ya ubora mkubwa wayo. Kwa hiyo fadhili za upendo na ukweli ni mambo yanayopasa kuzingatiwa daima wala ubora wayo haupasi kamwe kusahauliwa. Lakini ni jinsi gani hasa wewe unaweza kuonyesha wazi sifa hizo?

 7. Fadhili za upendo zinaweza kuonyeshwaje ili kufanya maendeleo katika upashanaji habari?

⁷ “Fadhili za upendo,” kulingana na maana ya neno la awali la Kiebrania, linamaanisha “upendo mshikamanifu” na linatokeza wazo la mtu kujikabidhi yeye binafsi katika uhusiano fulani. Kwa hiyo je! wewe ni mshikamanifu kwa wazazi wako na umejikabidhi katika wajibu wa kuendelea kuwa karibu nao katika maoni ya moyoni? Kwenye Zekaria 7:9, 10 (NW), fadhili za upendo zinashirikishwa na rehema na huruma. Je! wewe una huruma kuhusu mikazo inayowakabili wazazi wako? Fadhili za upendo za watu fulani “ni kama wingu la asubuhi na kama umande utowekao mapema.” (Hosea 6:4) Je! fadhili zako za upendo zinatoweka wakati joto la mabishano linapotokea au wakati Usiporuhusiwa kufanya utakavyo? Unapoudhika, je! wewe unaiweka ‘sheria za fadhili za upendo juu ya ulimi wako’? Ushikamanifu na huruma ni mambo yanayohitajiwa sana ili kuwe na upashanaji habari.​—Mithali 31:26, NW.

 8. Kijana anaweza kuonyeshaje hali ya kusema ukweli?

⁸ “Kusema ukweli” kunafanyiza uhusiano wa ndani, kwa kuwa kuaminiana kunahitajiwa sana ili kuwe na uhusiano wo wote wa karibu. Usiwe kama wale “watu wasio wa ukweli” walioficha wao walikuwa watu wa aina gani. (Zaburi 26:4, NW) Huenda ukashawishwa kuishi kwa njia ambayo ni kama kuwa na maisha ya namna mbili​—namna moja ikiwa ni wakati unapokuwa karibu na wazazi wako Wakristo na namna ile nyingine wakati wanapokuwa hawakuoni. Mwendo huo unaweza kuongoza kwenye msiba, hasa wakati unapokabiliwa na tatizo zito na usiwe tayari sana kulishughulikia wewe peke yako. Fikiria, pia, kuvunjika kwa hali ya kuaminiana wakati itakapogunduliwa kwamba unafuata mwendo wako. “Wazazi wangu wanajua mengi kuliko yale ambayo mimi nafikiri wanajua,” akasema Mkristo mmoja kijana. “Mimi nikijaribu kuwaficha jambo, ninakuwa nikijilaghai mwenyewe tu na kujaribu kumpumbaza Yehova.” Ndiyo, piga moyo konde usitawishe hali ya kusema ukweli ndani yako. Lakini je! kuonyesha wazi hali ya kusema ukweli ni kuepuka tu usemi na matendo ‘ya upotoe’?​—Mithali 4:20, 24; 10:9.

‘Sema Moja kwa Moja’ Kutoka Moyo

 9. Ni tazizo gani ambalo vijana wawili walishinda, na matokeo yalikuwa ni nini?

⁹ Vijana wengine hawaonyeshi unyofu wa kuwaeleza wazazi wao maoni yao ya ndani. Kwa mfano, mmoja Wa wale vijana waliotajwa katika fungu la 2 alikiri wazi hivi: “Ili tuendeleze amani, sisi tulianza kusema mambo ambayo tulijua wazazi wetu walitaka kusikia, lakini tukazuilia maoni ya kweli yaliyokuwa ndani yetu.” Vijana-matineja hao walitafuta msaada. Walihimizwa na mzee mmoja wafikie wazazi wao na kufuata mfano wa yule kijana Elihu, aliyesema: “Mimi nasema moja kwa moja kutoka moyoni mwangu.” (Ayubu 33:3, tafsiri ya Beck) Baada ya kusali kwa shauku yenye joto, mwishowe walifunulia wazazi wao mioyo yao, wakawaeleza maoni yao machungu. (Linganisha Mithali 12:18.) Ingawa baba aligutuka kujua kwamba watoto wake walihisi hivyo, yeye alikiri wazi mbele yao, alikuwa ametenda mambo kwa kupita kiasi. Alifurahi kwamba wao walieleza wazi maoni yao. Yule binti alimalizia hivi: “Hali ya jamaa yetu inaendelea tu kuwa nzuri zaidi ingawa ni pole kwa pole. Tulipoanza kupashana habari kwa uhuru zaidi, hapo tuliweza kuona sababu za sheria zao. Wao waliacha kusema nasi kwa hali ya chini kama kwamba tulikuwa watoto wadogo. Tulianza kuelewana vizuri zaidi.”

10, 11. (a) Kulingana na Mithali 27:19, ni jambo gani linaloweza kuongezea uchangamshi wa jamaa ya Kikristo? (b) Vijana wanaweza kutumiaje mstari huo?

¹⁰ Kufungulia wazazi wako maoni yako ya ndani kunajenga hali ya kupashana habari za moyoni. Unaposema kwa njia tulivu yenye heshima, wazazi wanaweza kuhisi mambo yaliyo katika moyo wako. (Mithali 29:11) Unaona pia sifa zilizo katika mioyo yao. Maongezi hayo kati yenu wawili ya kusemezana waziwazi na kuhurumiana yanakusaidia wewe uujue moyo wako mwenyewe vizuri. Andiko la Mithali 27:19 linasema hivi: “Kama uso ufananavyo na uso [kama vile umbo la kitu linavyoonekana mara ya pili kwa kurudishwa na mwangaza], kadhalika moyo wa mtu na mwenzake.”a Sawa na vile wewe unavyoona umbo la uso wako lenye kurudishwa na mwangaza katika kidimbwi cha maji matulivu, ndivyo kwa kupashana na wazazi wako habari zilizo moyoni unaweza kuona kwamba maoni yao ya moyoni na makusudio si tofauti sana na yako mwenyewe. Mbadilishano huo wa maoni unafanyiza kuelewana na kujaliana, na hayo ni mambo yanayohitajiwa sana kwa jamaa yenye uchangamshi.

¹¹ Kwa hiyo uwe na nia ya kusema na wazazi wako hata juu ya mambo ambayo yanaumiza. Waeleze hofu zako na uliyoshindwa kutimiza na pia furaha zako na mafanikio yako. Sema juu ya miradi yako maishani na mambo ambayo wewe unataja katika sala zako. Ipinge ile tamaa inayokuhimiza ‘ujitenge na wengine.’ (Mithali 18:1, NW) Jaribu kutumia kwa ukawaida wakati fulani wa faragha ukiwa pamoja na mzazi kwa ukawaida, ili mweze kuelezeana mambo ya kindani. Vijana fulani wamekuta kwamba wanaweza kufanya hivyo kati ya ziara moja na ile nyingine wakati wanapokuwa pamoja na mzazi katika kazi ya kuhubiri, wanapokuwa wakitembea pamoja mwendo mrefu, au hata wanapofanya namna fulani za tafrija za jamaa.

12. Ni magumu gani ambayo ni lazima vijana wayakabili?

¹² Kwa kawaida, ingawa jitihada zako za kusitawisha njia ya maana ya kupashana habari zitakuwa na matokeo mazuri, wewe wala wazazi wako si wakamilifu. Nyakati nyingine huenda wazazi wakatenda isivyo haki, wawe na ukosefu wa kujali maoni ya ndani ya wengine, au wasiweke mfano unaofaa. Huenda hata wakawa wasioamini na huenda wasishughulike nawe kulingana na kanuni za Biblia sikuzote. Huenda wengine wenu mkawa mnaishi katika jamaa yenye mzazi mmoja au katika jamaa yenye mzazi wa kambo, na jamaa zote hizo mbili zina mikazo ya pekee. Hata wewe uwe una ukaribu wa jinsi gani kwa wazazi wako, nyakati nyingine utahisi ukiwa mpweke katika maoni yako ya moyoni. Taabu hiyo inaweza kuvumiliwaje kwa uaminifu?

Jifunze ‘Kuchukua Nira Wakati wa Ujana’

13. Kwa sababu gani maneno ya Yeremia kwenye Maombolezo 3:27 yanaelekea kuwa yasiyo ya kawaida?

¹³ Wakati alipopewa agizo la kazi na Yehova, nabii Yeremia alipaza sauti hivi kwa mshangao: “Kwa kweli mimi sijui jinsi ya kusema, kwa maana mimi ni mvulana.” Lakini Yehova alimtuliza mawazo na kumtia nguvu. Kwa sababu ya taabu zake, hofu zake, na mambo yenye kumvunja moyo nyakati nyingine alihisi akitaka kuacha, na wakati mmoja alisema: “Na ilaaniwe siku ile ambayo nilizaliwa” (Yeremia 1:6, 19; 20:7-9, 11-14, NW) Baadaye, yeye aliandika hivi: “Ni vema mwanadamu aichukue nira wakati wa ujana wake.” (Maombolezo 3:27) Lakini yeye angewezaje kuhesabu kwamba lilikuwa jambo la faida kuchukua nira ya taabu? Mfano wa Yusufu unaonyesha vizuri jambo hilo.

14, 15. (a) Ni mambo gani yaliyompata Yusufu akiwa kijana? (b) Yeye ‘alitakaswaje na usemi wa Yehova’?

¹⁴ Akiwa na umri wa miaka 17 Yusufu alipokea katika ndoto ahadi ya kimungu kwamba yeye angekuwa na cheo cha umashuhuri. Lakini, maskini yeye, ndugu zake wenye wivu wakamwuza utumwani! Mwishowe akawa katika Misri na baadaye akafungwa minyororo katika chumba chenye giza chini ya sakafu ya gereza kwa shtaka la kusingiziwa kwamba alijaribu kuingilia mwanamke kinguvu. (Mwanzo 37:2, 4-11, 28; 39:20) Kijana huyo aliyekuwa mfano mwema sana na mrithi wa ahadi tukufu alipelekwa akafungwe katika kuta za kutisha za shimo la gerezani. Kwa sababu alikuwa mgeni katika nchi isiyo ya kwao, hakuwa na rafiki wa kumhurumia wala wa kwenda kumtetea.

¹⁵ “Kwa pingu wao waliitaabisha miguu yake [Yusufu], nafsi yake ikaingia katika vyuma; mpaka wakati ambao neno lake lilikuja, usemi wenyewe wa Yehova ulimtakasa uchafu.” (Zaburi 105:17-19, NW) Kwa miaka 13, Yusufu alitaabika akiwa mtumwa na mfungwa mpaka ahadi ya Yehova ilipotimia. Yeye alitakaswa uchafu na jambo hilo lililotukia maishani mwake. Ingawa si Yehova aliyesababisha taabu zake, Yeye aliziruhusu kwa kusudi fulani. Je! Yusufu angehifadhi tumaini lake katika ‘usemi wa Yehova’ ajapokuwa katika taabu yenye kumchemsha vikali? Je! yeye angefanya sifa zake bora zikomae, asitawishe subira iliyohitajiwa, unyenyekevu, nguvu za kiroho, na kupiga moyo konde ashughulikie mgawo mgumu? Yusufu alitokeza akiwa kama dhahabu kutoka katika moto wa mtakasaji​—akiwa safi zaidi na mwenye thamani kubwa zaidi kwa Mungu, naye akamtumia kwa njia kubwa ajabu baada ya hapo.​—Mwanzo 41:14, 38-41, 46; 42:6, 9.

16. Inampasa kijana awe na maoni gani juu ya taabu?

¹⁶ Yusufu na Yeremia walitaabika kwa kosa lisilo lao wenyewe. Wao walikuwa tayari wamesitawisha sifa za kimungu. Lakini, walitakaswa uchafu hata zaidi walipokabili hali zenye kuwataabisha. Basi utakasaji huo unahitajiwa hata zaidi na vijana ambao wamefanya makosa! Nidhamu ambayo ni vigumu kukubaliwa, inazaa uadilifu ikiwa umezoezwa nayo. (Waebrania 12:5-7, 11) Mazoezi hayo yanaweza kusitawisha nguvu za ndani zilizo kama chuma-cha-pua kilichoingizwa mahali penye joto. Kama vile ‘Yehova alivyoendelea kuwa pamoja na Yusufu na akaendelea kumtolea fadhili za upendo,’ ndivyo yeye atakupa wewe nguvu zinazozidi zile za kawaida na kuthawabisha sana uvumilivu wako.​—Mwanzo 39:21; 2 Wakorintho 4:7, NW.

17. Taabu ilikuwa na matokeo gani juu ya msichana mdogo mmoja? Wewe unajifunza nini kutokana na jambo hilo?

¹⁷ Kwa mfano, msichana mmoja ambaye baba yake wa kambo mpya alionekana mwenye uthabiti mno wa kuonea na asiyejali maoni yake ya ndani kuhusu kifo cha baba yake mpendwa, alifikiria kutoroka. Akitambua kwamba kufanya hivyo kungesababisha matatizo zaidi, yeye alibaki​—na kuvumilia. Sasa, karibu miaka 13 baadaye, yeye anakata shauri hivi: “Nidhamu ya baba yangu wa kambo ilinifanya nikawa mtu bora. Nilipokuwa nikiishi na mama peke yetu, nilikuwa nimeendekezwa na kuwa mwenye kuasi. Sikuzote nilitaka mambo yafanywe kama nilivyopenda. Nilijifunza kufikiria wengine. Yehova alijibu pia sala zangu nyingi za kuomba nguvu ili niweze kuiondoa huzuni ya kifo cha baba yangu na kumkaribia zaidi baba yangu wa kambo.” Ndiyo, kujifunza kuishi na ugumu kutakufanya umkaribie Yehova zaidi. Hivyo yeye anaweza kuwa Rafiki yako, ‘tumaini lako hakika tangu ujana.’​—Zaburi 71:5.

18. (a) Ni jambo gani litakaloamua jinsi maisha ya kijana yatakavyokuwa? (b) Kwa sababu gani inawapasa vijana wawaone wazazi wao kuwa wenye thamani sana?

¹⁸ Usisahau kamwe kwamba jambo linaloamua ustahili wako binafsi na jinsi maisha yako yatakavyokuwa baadaye si jinsi mazingira yako yalivyo nyumbani. Bali, “kwa mazoea yake mvulana [au msichana] anajifanya atambuliwe juu ya kama utendaji wake ni safi na mnyofu.” (Mithali 20:11, NW) Mazoea yako mwenyewe yaliyonyoka yatakufanya upendwe sana na Mungu na kuyapa maisha yako maana na ustahili. Hakuna jamaa iliyo kamilifu, lakini tafuta kuona sifa zilizo nzuri katika jamaa yenu. Fikiria dhabihu ambazo wazazi wako wamefanya ili kukutolea chakula, mavazi, mahali pa kukaa, mahitaji ya kitiba, na vitu kama hivyo. Badala ya kuwalipa kutoonyesha shukrani, “uwaheshimu baba yako na mama yako.” Waone kuwa ni wapenzi sana, wenye thamani kubwa.​—Waefeso 6:1-3; Mithali 16:20; 17:13

19. Ni thawabu gani zinazotokana na kutii wazazi kwa moyo?

¹⁹ Kupashana habari na wazazi wako kwa njia yenye maana kutaongeza kina cha upendo wako kwao. Ikiwa hivyo, utii wako utatoka moyoni. “Mwanangu [au, binti yangu], usisahau sheria yangu, bali moyo wako uzishike amri zangu.” Anahimiza hivyo baba mwenye hekima halafu anaonyesha thawabu za kufanya hivyo, “maana zitakuongezea wingi wa siku, na miaka ya uzima, na amani.”​—Mithali 3:1, 2.

[Maelezo ya Chini]

Je! Wewe Unakumbuka?

◻ Ni jambo gani linaloweza kusababisha pengo la upashanaji habari?

◻ Kijana anaweza kuonyeshaje fadhili za upendo?

◻ Ni kwa njia gani kusema ukweli kutakavyoleta maendeleo katika upashanaji habari wa jamaa?

◻ Kuchukua nira ya taabu kutatimizia kijana nini?

[Picha katika ukurasa wa 18]

Kama vile nira ya taabu ilivyotakasa utu wa Yusufu, ndivyo kuvumilia magumu ukiwa kijana kutakavyotakasa utu wako