Bilong Wanem Dispela Hevi i Go Bikpela?
OLSEM WANEM? Yu bin save olsem wok bilong baim na salim ol manmeri em i namba tri bikpela wok nogut bilong ol lain raskol—wok bilong salim ol drak na ol gan tasol i bikpela moa? Wanpela lain (United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization) i tok olgeta kain wok pamuk i wok long i go bikpela moa.
Long wanpela kantri bilong Latin-Amerika, wanpela komiti bilong gavman i tok i gat moa long 500,000 pikinini i stap pamukmeri, maski lo i tambuim wok pamuk.
Long narapela kantri i gat samting olsem 300,000 pikinini i wok pamuk, na planti bilong ol dispela pikinini i stap long ol hap we ol man i salim ol drak.
Long ol kantri bilong Esia i gat wan milion yangpela meri ol i wok pamuk na i stap bilong ol i kain olsem ol wokmeri nating. Sampela kantri i gat nem olsem ol i ples bilong i go pamuk wantaim ol pikinini na mekim ol kain kain pasin sem wantaim ol.
Long nau planti man i gat kain kain sik bilong pamuk, olsem AIDS, olsem na ol man i orait long baim bikpela mani bilong mekim pasin sem wantaim ol pikinini, long wanem, ol i ting ol i stap nupela yet na ol i no kisim yet ol sik nabaut. Wanpela wokmeri bilong Ministri ov Jastis bilong Brasil, Luíza Nagib Eluf, i tok: “Ol man i pret long kisim AIDS, olsem na ol i laik kisim ol mangi na liklik meri ol i yangpela tru. Dispela i mekim hevi i go nogut moa yet.” Em i tok moa olsem: “Pasin bilong ol man long subim ol pikinini meri na ol yangpela meri long kamap pamukmeri em i namba wan bikpela hevi i save painim ol rabismeri hia long Brasil.”
Stap Rabis na Wok Pamuk Bilong Pikinini
Wok pamuk bilong pikinini i save kamap bikpela long ol hap we ol man i gat planti hevi na ol i stap rabis. Wanpela wokmeri bilong gavman i tok wanpela samting i save mekim na pasin bilong mekim nogut long pikinini na wok pamuk i kamap long kantri bilong em, em “ol famili i save bruk na ol i stap hangre na kisim pen na hevi.” Sampela papamama i tok ol i stap rabis nogut tru na dispela em i as na ol i salim ol pikinini bilong ol long mekim wok pamuk. Ol pikinini i slip long rot i kirap mekim wok pamuk, long wanem, ol i pilim olsem ol i no gat narapela rot bilong lukautim ol yet.
Niuspepa O Estado de S. Paulo i stori olsem yangpela meri inap kamap pamukmeri taim em i insait long wanpela strit geng. Bilong kisim kaikai, em bai stil na wan wan taim tasol em bai mekim wok pamuk. Bihain em i kamap wanpela pamukmeri fultaim.
Sampela taim ol i salim ol yangpela meri i go long ol narapela kantri bilong mekim wok pamuk. Nius UNESCO Sources i tok: “Long sampela kantri bilong Esia na Afrika ol man i stap rabis nogut tru, olsem na ol i pilim olsem mani ol dispela pamukmeri i salim i kam long famili bilong ol em i bikpela liklik. Samting i save strongim ol man long larim dispela wok pamuk i kamap long ol dispela kantri i olsem: Ol turis bilong ol kantri i gat planti mani i save kam long ol dispela kantri bilong Esia na Afrika bilong pamuk wantaim ol yangpela na ol pikinini.”
Nius Time i stori long ol samting nogut i save painim ol pikinini i slip long rot na ol i wok pamuk long wanpela siti bilong Latin-Amerika, nius i tok: “Sampela pikinini i kirap mekim wok pamuk taim ol i gat 12-pela krismas. Planti taim famili bilong ol i bruk, na long san ol bai slip nabaut nabaut, na long nait ol bai raun long ol disko, we ol boskru bilong ol sip i save raun.”
Taim pikinini i wok pamuk na em i spak long ol drak, ol man bai mekim kain kain pasin nogut long em, em ol pasin nogut pikinini i no inap orait long en sapos em i no spak. Olsem: Nius Veja i stori olsem polis i bin painim 92 video we wanpela dokta i bin rekodim ol samting nogut em i bin mekim bilong givim bikpela pen long planti meri, winim 50, na sampela em ol liklik meri tasol.
Tasol maski dispela kain samting nogut i save kamap, wanpela yangpela pamukmeri i tok: “Sapos mi laik painim wanpela wok mani, mi no inap kisim mani inap long baim kaikai, long wanem, mi no bin skul long mekim wanpela wok. Famili bilong mi i save long samting mi mekim, na mi no laik lusim dispela kain sindaun. Mi ken mekim wanem samting mi laik mekim long bodi bilong mi, em samting bilong mi tasol.”
Tasol ol dispela yangpela meri i no bin putim wok pamuk olsem mak o wok ol i laik winim. Wanpela wokmeri bilong welfe i tok planti yangpela pamukmeri “i gat laik long marit” na ol i laik maritim “wanpela man i gutpela tru.” I gat kain kain samting i save kirapim ol pikinini long mekim wok pamuk, tasol wanpela meri i bin skelim dispela samting i tok: “Samting i nogut tru em olsem, ol wanblut i bin reipim planti bilong ol dispela yangpela.”
Wok Pamuk Bilong Pikinini Bai Pinis o Nogat?
Tasol i gat gutpela samting ol dispela tarangu pikinini i ken wetim. Sampela pamukmeri i gat kain kain krismas i bin senisim pasin bilong ol. (Lukim blok “Ol Inap Senis,” long pes 7.) Tok Bilong God, em Baibel, i bin helpim planti milion manmeri long olgeta hap long kamap ol gutpela neiba na stap gut insait long ol famili. Long ol man i mekim pasin pamuk, ol man i save trabel long ol maritmeri, stilman, man i save mangal, spakman, Baibel i tok: “Bipo sampela bilong yupela i stap kain man olsem. Tasol God i wasim yupela pinis na mekim yupela i kamap lain manmeri bilong em stret. Yupela i kisim nem stretpela man pinis. Na long nem bilong Bikpela Jisas Krais na long strong bilong Spirit bilong God yet, God i mekim yupela i kamap stretpela manmeri long ai bilong en.”—1 Korin 6:9-11.
Long nau, wankain olsem long taim bilong ol man i bin raitim Baibel, i gat ol man i wok long senisim pasin bilong ol na laip bilong ol i kamap gutpela moa. Tasol i mas i gat samting moa bilong daunim dispela wok ol man i save mekim bilong subim ol narapela long mekim pasin sem. Sampela gavman na oganaisesen i wok strong long daunim wok pamuk bilong ol pikinini na pasin bilong ol man long i go long ol narapela kantri bilong pamuk wantaim ol yangpela na ol pikinini. Tasol ol man i no inap pinisim ol hevi nogut na pasin bilong stap rabis. Ol man i kamapim ol lo i no inap rausim as bilong pasin sem, em tingting na laik nogut bilong ol man.
Ol dispela hevi i no inap pinis long hatwok bilong ol man, tasol narapela samting bai mekim—em Kingdom bilong God. Stori i kamap bihain long dispela bai stori gut long dispela.
[Rait long pes 6]
Planti taim pasin bilong i stap rabis tru i save kamapim pasin bilong pikinini i mekim wok pamuk
[Blok long pes 6]
Pe i Antap Tumas
Taim Daisy i gat 6-pela krismas tasol, wanpela brata bilong em i mekim pasin sem long em. Dispela i mekim na em i stap wantaim bikbrata bilong em i go inap long em i gat 14 krismas na nau em i kirap wok long wanpela klap. Sampela de bihain tasol em i kisim sik. Taim em i kamap orait, ol papa bilong klap i tok Daisy i gat dinau, na ol i fosim em long kamap wanpela pamukmeri. Klostu wanpela yia bihain em i gat dinau yet, na em i ting olsem i no gat rot long em i ken pinisim dispela dinau. Tasol wanpela boskru bilong sip i bekim dispela dinau, na kisim em i go long narapela siti, na boskru i mekim olsem Daisy em i wokmeri nating bilong em. Daisy i lusim em, na kirap sindaun wantaim narapela man inap 3-pela yia, na bihain tupela i marit. Tasol ol i gat planti bikpela hevi insait long marit bilong ol, olsem na Daisy i traim long kilim em yet inap 3-pela taim.
Bihain, Daisy wantaim man bilong em ol i kirap stadi long Baibel. Tasol Daisy i pilim olsem em i no gutpela inap long kamap wanpela Witnes Bilong Jehova. Taim ol i soim em long Baibel olsem God Jehova i save orait long ol man i save mekim ol senis ol i mas mekim, em i dediketim laip bilong em long Jehova. Daisy i wok strong tru bilong bihainim pasin i stret, tasol em i pilim olsem dispela i no inap, olsem na sampela taim em i pilim bikpela bel hevi. Tasol i gutpela em i larim ol narapela i helpim em long winim ol hevi em i bin kisim long rot bilong pasin sem ol narapela i bin mekim long em na wok pamuk em i bin mekim taim em i pikinini. Dispela i helpim em long kisim na holimpas gutpela tingting na stap bel isi.
[Blok long pes 7]
Ol Inap Senis
Taim Jisas Krais i bin stap long graun, em i sori long ol sinman i karim hevi. Em i save olsem ol pamukmeri inap senis, maski ol i gat hamas krismas. Jisas i bin tokim ol hetman bilong lotu olsem: “Mi tok tru long yupela, ol man bilong kisim takis na ol pamukmeri i save go insait long kingdom bilong God paslain long yupela.” (Matyu 21:31) Maski sampela man i tingim pasin bilong ol dispela lain na givim baksait long ol, God i lusim rong bilong ol dispela man i gat stretpela bel, long wanem, ol i bilip long Pikinini bilong God. Ol sinman i tanim bel ol i amamas long lusim wok pamuk na bai ol i ken kisim ol blesing bilong Kingdom bilong God. Orait bihain, ol i bihainim ol stretpela lo bilong God long laip bilong ol. Long nau tu, ol man bilong kain kain sindaun ol i kisim tok i tru bilong Baibel na ol i senisim pasin bilong ol.
Tingim samting i painim Maria, Carina, na Estela, em yumi stori pinis long ol long namba wan stori. Maria i mas sakim tingting bilong mama bilong em long mekim yet wok pamuk, na tu, em i mas wok strong long lusim ol drak. Em i tok: “Mi bin kisim ol drak bilong pasim tingting bilong mi na bai mi no pilim olsem mi samting nogut, long wanem, mi save wok pamuk.” Maria i stori long pasin ol brata sista bilong kongrigesen Kristen bilong ol Witnes Bilong Jehova i mekim long em: “Mi kirap nogut long pasin bilong laikim narapela ol i kamapim insait long kongrigesen. Olgeta—ol pikinini na ol bikpela man—ol i soim rispek long mi. Mi luksave olsem ol maritman ol i save stap gut long ol meri bilong ol. Mi amamas tru olsem ol i laikim mi olsem pren bilong ol.”
Taim Carina i gat 17 krismas, ol Witnes Bilong Jehova i bin kam lukim em. Em i kirap stadi long Baibel, tasol em i wok yet olsem pamukmeri. Isi isi em i kirap laikim na tingim tru ol tok i tru bilong Baibel. Olsem na em i lusim hap em i stap long en na em i go long wanpela siti i stap longwe, na long dispela hap em i kamap wanpela Witnes Bilong Jehova.
Taim Estela i yangpela yet em i bin insait long wok pamuk, ol pati nogut, na pasin bilong dring planti tumas. Orait, bihain em i gat laik long save long Baibel. Tasol em i ting olsem God i no inap lusim ol rong em i bin mekim. Bihain em i kisim save olsem God Jehova i save lusim sin bilong ol man i tanim bel. Nau Estela i insait long kongrigesen Kristen, em i marit, na em i wok long mekim bikpela long 3-pela pikinini, em i tok: “Mi amamas tru na tok tenkyu long Jehova, long wanem, em i rausim mi long ol pasin doti mi bin insait long en na kisim mi i kam insait long klinpela oganaisesen bilong em.”
Stori bilong 3-pela hia i sapotim tok Baibel i mekim olsem God “i laik kisim bek olgeta manmeri, bai ol i ken save long as bilong tok tru.”—1 Timoti 2:4.
[Piksa long pes 7]
Planti taim ol pikinini i wok pamuk i save kisim ol drak
[Piksa Kredit Lain long pes 5]
© Jan Banning/Panos Pictures, 1997