“Ciwuka Cakudanga” Cikucitika
“Awo mbakufwira mwa Khristu . . . ŵawukenge danga.”—1 ŴATESALONIKA 4:16.
1, 2. (a) Kasi pali cilindizga wuli cakukhwaskana na ŵakufwa? (b) Nchivici cikumukhorweskani kuti ciwuka ciliko? (Wonani mazgu gha musi.)
“ŴAMOYO ŵakumanya kuti ŵafwenge.” Kwambira apo Adamu wakanangira, ici ndico cikucitika nadi. Kwamba papo kale, waliyose uyo wali kubabika wakumanya kuti zuŵa linyake wazamufwa, ndipo ŵanandi ŵakuzizwa, ŵakuti: ‘Kufuma apo, nchivici cikucitika? Kasi nchivici cikucitikira ŵakufwa?’ Baibolo likuzgora, likuti: “Ŵakufwa kuti ŵakumanya kanthu cara.”—Mupharazgi 9:5.
2 Kasi pali cilindizga cilicose cakukhwaskana na awo ŵali kufwa? Inya, cilipo. Nakuti khumbo lakwamba la Ciuta lingafiskika yayi kwambura cilindizga ici. Mu vilimika vinandi ivyo vyajumpha, ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Ciuta ŵalongora cipulikano mu layizgo la Yehova lakuyowoya za Mphapu, iyo yizamuparanya Satana na kumazga masuzgo agho wacitiska. (Genesis 3:15) Ŵanandi ŵali kufwa. Ŵanthu aŵa ŵakwenera kuzakawuskika mwakuti ŵazakawone kuti layizgo la ciwuka na malayizgo ghanyake gha Yehova ghafiskika nadi. (Ŵahebere 11:13) Kasi ici cingacitika nadi? Inya, cingacitika. Mpositole Paulosi wakati kuzamuŵa “ciwuka ca ŵarunji na ŵambura urunji wuwo.” (Milimo 24:15) Nyengo yinyake Paulosi wakawuska msepuka zina lake Yutuko, uyo wakawa pa windo la nyumba yacitatu kufuma pasi, ndipo “wakanyamulika wakufwa.” Ici cikaŵa ciwuka caumaliro pa viwuka vinkhondi na vinayi ivyo vili kulembeka mu Baibolo.—Milimo 20:7-12.a
3. Kasi imwe mwapembuzgika wuli na mazgu gha Yesu agho ghali pa Yohane 5:28, 29, ndipo cifukwa wuli?
3 Viwuka vinkhondi na vinayi ivi vikulongora kuti mazgu gha Paulosi ngaunenesko. Ntheura tikugomezga mazgu gha Yesu ghakuti: “Ora likwiza mu leneilo wose awo ŵali mu malaro ŵati ŵapulike mazgu [gha Yesu], ndipo ŵati ŵafumengemo.” (Yohane 5:28, 29) Mtima ukuzika na mazgu agha, ndipo ngakupembuzga comene ku ŵanthu vikwi vinandi awo ŵabali ŵawo ŵali kufwa.
4, 5. Kasi Baibolo likuzunura viwuka wuli, ndipo mu nkhani iyi tisambirenge za ciwuka wuli?
4 Ŵanandi awo ŵazamuwuskika ŵazamukhala pa caru mu mtende, mu Ufumu wa Ciuta. (Salmo 37:10, 11, 29; Yesaya 11:6-9; 35:5, 6; 65:21-23) Ndipouli, pakenera kucitika viwuka vinyake pambere ici cindacitike. Cakwamba, Yesu Khristu wakenera kuwuskika kuti wapeleke mtengo wa sembe yake kwa Ciuta m’malo mwa ise. Yesu wakafwa na kuwuskika mu 33 C.E.
5 Kufuma apo, ŵakuphakazgika, “Ŵaisrayeli ŵa Ciuta” ŵakulondezga Fumu Yesu Khristu kuti ŵakaŵe nayo mu ucindami kucanya, uko ‘ŵamukhala na Fumu muyirayira.’ (Ŵagalatiya 6:16; 1 Ŵatesalonika 4:17) Ici cikucemeka “ciwuka cakudanga.” (Civumbuzi 20:6) Para ciwuka ici cacitika, yizamuŵa nyengo yakuti ŵanthu vikwi vinandi ŵazakawuke na kukhala mu Paradiso pa caru muyirayira. Ntheura, kwali tikulindilira kuzakaluta kucanya, panji kuzakakhala pa caru, tikunweka comene na “ciwuka cakudanga.” Kasi ici nchiwuka wuli? Kasi cikucitika pauli?
“Na Thupi Uli?”
6, 7. (a) Nchivici cikwenera kucitika pambere Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵandalute kucanya? (b) Kasi ŵazamuwuka na mathupi wuli?
6 Mu kalata yakwamba iyo Paulosi wakalembera Ŵakorinte, wakafumba za ciwuka cakudanga, wakati: “Ŵakufwa ŵakuwuskika uli? ndipo ŵakwiza na thupi uli?” Pakuzgora fumbo ili, wakati: ‘Ico ukumija iwe, kuti cikuzgoka camoyo cara, kwambura kuti cifwe; . . . kweni Ciuta wakucipa thupi nga ndi umo wakukhumbira . . . Ucindami wa [mathupi] gha kucanya ngunyake, na wa gha caru ngunyake.’—1 Ŵakorinte 15:35-40.
7 Mazgu gha Paulosi ghakulongora kuti Ŵakhristu ŵakuphakazgika na mzimu utuŵa ŵakwenera kufwa dankha pambere ŵandapokere njombe yawo kucanya. Para ŵafwa, mathupi ghawo gha pano pasi ghakuwelera ku fuvu. (Genesis 3:19) Pa nyengo iyo Ciuta wali kutema, ŵakuwuskika na mathupi ghakwenelera umoyo wa kucanya. (1 Yohane 3:2) Kweniso Ciuta wakuŵapa umoyo wambura kufwa. Umoyo uwu ŵakubabika nawo yayi. Paulosi wakuti: “Ca nyifwa ici cikwenera kuvwara kuwura kufwa.” Kuwura kufwa nchawanangwa cakufuma kwa Ciuta, ceneico awo ŵakuwuka mu ciwuka cakudanga ‘ŵakuvwara.’—1 Ŵakorinte 15:50, 53; Genesis 2:7; 2 Ŵakorinte 5:1, 2, 8.
8. Kasi tikumanya wuli kuti Ciuta wakusora ŵa 144,000 kufuma mu visopo vyakupambana yayi?
8 Ŵanthu 144,000 pera ndiwo ŵakuwuka mu ciwuka cakudanga. Yehova wakamba kusora ŵanthu aŵa pa Pentekoste 33 C.E., nyengo yicoko waka wakati wawuska Yesu. Wose aŵa ŵali na “zina [la Yesu] na zina la Ŵawiske, lakulembeka pa vyene [visko] vyawo.” (Civumbuzi 14:1, 3) Ntheura ŵali kusoreka kufuma mu visopo vyakupambana yayi. Wose Mbakhristu, ndipo mbakukondwa kuŵa na zina la Ŵawiske, lakuti Yehova. Para ŵawuskika ku ŵakufwa, ŵakupika nchito kucanya. Mbakunweka comene kukateŵetera Ciuta mwakudunjika ntheura.
Kasi Ciwuka Ici Cikucitika Sono?
9. Kasi lemba la Civumbuzi 12:7 na 17:14 likutovwira wuli kusacizga apo ciwuka cakudanga cikwambira?
9 Kasi ciwuka cakudanga cikucitika pauli? Pali ukaboni wakukwana wakuti ciwuka ici cikucitika sono. Mwaciyelezgero, yaniskani vipaturo viŵiri mu buku la Civumbuzi. Cakwamba, wonani Civumbuzi cipaturo 12. Mu cipaturo ici tikuŵazga kuti Yesu Khristu wakati wapika waka Ufumu, iyo na ŵangelo ŵake ŵatuŵa ŵakarwa nkhondo na Satana kweniso viŵanda vyake. (Civumbuzi 12:7-9) Umo magazini iyi kanandi yikuyowoyera, nkhondo iyi yikamba mu 1914.b Kweni, palije nanga njumoza wa ŵalondezgi ŵakuphakazgika ŵa Khristu uyo wakuzunulika kuti wakaŵa lumoza na Yesu mu nkhondo iyi kucanya. Sono wonani cipaturo 17 ca buku la Civumbuzi. Mu cipaturo ici, tikuŵazga kuti para “Babulone Mukuru” waparanyika, Mwanamberere wazamutonda mitundu. Kweniso mu cipaturo ici tikuŵazga kuti: “Ŵakucemeka na ŵakusoreka na ŵakugomezgeka, nawo ŵizamkutonda.” (Civumbuzi 17:5, 14) “Ŵakucemeka na ŵakusoreka na ŵakugomezgeka” ŵazamuŵa kuti ŵawuskika kale mwakuti ŵazakaŵe na Yesu pakutonda caru ca Satana kaumaliro. Ipo ŵakuphakazgika awo ŵakufwa pambere Haramagedoni yindacitike ŵakuwuskika pakati pa 1914 na Haramagedoni.
10, 11. (a) Kasi ŵalara 24 mbanjani, ndipo yumoza wakavumbura vici kwa Yohane? (b) Kasi tikutorapo fundo wuli apa?
10 Kasi tingayowoya nyengo yeneko iyo ciwuka cakudanga cikayambira? Fundo iyo yingatovwira kumanya yili pa Civumbuzi 7:9-15, apo mpositole Yohane wakulongosora mboniwoni ya “mzinda ukuru, uwo pakaŵavye munthu wakamanya kupenda.” Yumoza wa ŵalara 24 ndiyo wakuvumbura vinandi vya mzinda ukuru, ndipo ŵalara aŵa ŵakwimira ŵa 144,000 awo ŵazamuwusa na Khristu mu ucindami kucanya.c (Luka 22:28-30; Civumbuzi 4:4) Yohane wakalindiliranga kuzakaluta kucanya; kweni pakuti wakaŵa wacali munthu pano pasi apo mulara wakayowoyanga nayo, ndikuti mu mboniwoni Yohane wakimira ŵakuphakazgika pa caru awo ŵandapokere njombe yawo kucanya.
11 Ntheura tingatorapo fundo wuli pa nkhani yakuti yumoza wa ŵalara 24 wakulongosora za mzinda ukuru kwa Yohane? Vikuwoneka kuti pa ŵalara 24 aŵa, awo ŵali kuwuka kale ŵakwenera kuti ŵakovwira kuphara unenesko wakufuma kwa Ciuta lero. Cifukwa wuli ici nchakuzirwa? Nchakuzirwa cifukwa cakuti mzinda ukuru ukamanyikwa makora ku ŵateŵeti ŵakuphakazgika ŵa Ciuta pano pasi mu 1935. Usange yumoza wa ŵalara 24 ndiyo wakavumbura unenesko wakuzirwa uwu, ndikuti wakaŵa wawuka kale na kukwera kucanya pambere cilimika ca 1935 cindafike. Ici cingalongora kuti ciwuka cakudanga cikamba pakati pa 1914 na 1935. Kasi tingayowoya nyengo yeneko?
12. Longosorani cifukwa ico panji cilimika ca 1918 yikaŵa nyengo iyo ciwuka cakudanga cikambira.
12 Sono cingaŵa cakovwira kuyaniska fundo zinyake mu Baibolo. Yesu Khristu wakaphakazgika kuŵa Fumu yakunthazi ya Ufumu wa Ciuta mu 29 C.E. Pakati pajumpha vilimika vitatu na hafu, mu 33 C.E., wakawuskika kuŵa munthu wankhongono wauzimu. Pakuti Yesu wakapika Ufumu mu 1914, kasi tingayowoya kuti ŵalondezgi ŵake ŵakuphakazgika ŵakamba kuwuskika mu 1918, pakati pajumpha vilimika vitatu na hafu? Panyake ndimo vikaŵira. Palije ukaboni uwo ukukhozgera fundo iyi mu Baibolo, kweni yikukoleranako na malemba agho ghakulongora kuti ciwuka cakudanga cikamba nyengo yicoko waka Khristu wakati waŵapo.
13. Kasi lemba la 1 Ŵatesalonika 4:15-17 likusacizga wuli kuti ciwuka cakudanga cikamba Khristu wakati waŵapo waka?
13 Mwaciyelezgero, Paulosi wakalemba kuti: “Ise taŵamoyo, taŵakukhalilira yisuke yize [yiŵepo] Fumu, kuti tamkuŵadangilira na pacoko cara awo ŵakugona tulo. Pakuti Fumu Yeneco yiti yikhenge kucanya, na nchemerezgo, na mazgu gha mungelo mulara, ndipo na mbata ya Ciuta: ndipo awo mbakufwira mwa Khristu ŵati ŵawukenge danga: sono ise taŵamoyo, taŵakukhalilira, titi tikwapulikire pamoza na iwo mu mabingu, kuya kakumana na Fumu mu dera: ndipo ntheura tamkukhala na Fumu muyirayira.” (1 Ŵatesalonika 4:15-17) Ntheura Ŵakhristu ŵakuphakazgika awo ŵakafwa pambere Khristu wandaŵepo ndiwo ŵakamba kuwuskika kuya kucanya pambere ŵandakwere awo ŵakaŵa ŵamoyo Khristu wati waŵapo kwambura kuwoneka. Ici cikung’anamura kuti ciwuka cakudanga cikamba Yesu wakati waŵapo waka, ndipo cikulutilira mu nyengo ya “[‘kuŵapo,’ NW] kwake.” (1 Ŵakorinte 15:23) Ciwuka cakwamba cikucitika nyengo yimoza yayi, cikutora nyengo.
“Kukapika kwa Yose wa Iwo Munjilira Utuŵa”
14. (a) Kasi maucimi agho ghali mu Civumbuzi cipaturo 6 ghakufiskika pauli? (b) Nchivici ico cikuyowoyeka pa Civumbuzi 6:9?
14 Kweniso wonani ukaboni uwo wuli mu Civumbuzi cipaturo 6. Mu cipaturo ici, Yesu wakuwoneka kuti ni Fumu, wakwera pa kavalo kuti watonde ŵalwani. (Civumbuzi 6:2) Mitundu yatangwanika comene kurwa nkhondo zikuru. (Civumbuzi 6:4) Njara nayo yasuzga pa caru. (Civumbuzi 6:5, 6) Miliri yakukoma yikumara ŵanthu. (Civumbuzi 6:8) Vinthu vyose ivi, vyeneivyo vikayowoyekerathu, ndivyo vikucitika nadi mu caru kwamba mu 1914. Kweni cinthu cinyake cikucitika. Wonani ivyo vikucitika pa jochero la sembe. “Kusi kwa jochero la sembe [kuli] mizimu [‘umoyo,’ NW] ya awo ŵakakomeka cifukwa ca mazgu gha Ciuta, na cipanikizgo ico ŵakaŵa naco.” (Civumbuzi 6:9) “Pakuti ndopa ndi umoyo wa thupi,” ico cikuyowoyeka kuti cili kusi kwa jochero ni ndopa za ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Yesu, awo ŵakakomeka cifukwa ca kupharazga mwacikanga ndiposo mwamwamphu.—Leviticus 17:11.
15, 16. Yowoyani umo tikumanyira kuti mazgu gha pa Civumbuzi 6:10, 11 ghakulongosora za ciwuka cakudanga.
15 Nga ni ndopa za munthu murunji Abelu, ndopa za ŵanthu awo ŵali kufwira Cikhristu aŵa zikulira mwakuti urunji ucitike. (Genesis 4:10) ‘Ŵakacemerezganga na mazgu ghakuru, ŵakati, Sekuru ‘mwe, ŵatuŵa na ŵakuneneska, mpaka zuŵa ndi, muti mulekenge kweruzga na kutayira nduzga ya ndopa zithu pa awo ŵakukhala pa caru ca pasi?’ Nchivici cikucitika kufuma apo? “Ndipo kukapika kwa yose wa iwo munjilira utuŵa; ndipo kukaneneka kwa iwo kuti ŵapumuleposo kanyengo kacoko waka, ŵasuke ŵafiskike ŵazga ŵanyaŵo wuwo na ŵabali ŵawo, awo ŵayamkomeka nga ndiwo.”—Civumbuzi 6:10, 11.
16 Kasi minjilira yituŵa iyi yikapelekeka ku ndopa izo zikaŵa kusi kwa jochero? Yayi! Minjilira yikapelekeka ku munthu waliyose uyo ndopa zake zikathiskika, nga nipara zikathikira pa jochero. Ŵakataya umoyo mu zina la Yesu, ndipo sono ŵakawuskika kuŵa ŵanthu ŵauzimu. Kasi tikumanya wuli? Ku uyambiro wa buku la Civumbuzi tikuŵazga kuti: “Mweneuyo wakutonda wizamkuvwalikika ntheura pera minjilira yituŵa; ndipo kuti nditi ndisilisitenge zina lake mu buku la umoyo na kanthini kose cara.” Kweniso kumbukani kuti ŵalara 24 ‘ŵakavwalikika minjilira yituŵa, ndipo pa mitu yawo [pakaŵa] mphumphu za golide.’ (Civumbuzi 3:5; 4:4) Ntheura apo nkhondo, njara, na miliri vikamba kutora malo pa caru, ŵa gulu la 144,000 awo nyengo iyo ŵakaŵa ŵakufwa, ŵeneawo ndopa zawo zikaŵa kusi kwa jochero, ŵakawuskika kuya kucanya, ndipo mwakuyelezgera waka, ŵakavwalikika minjilira yituŵa.
17. Kasi awo ŵakupika minjilira yituŵa ‘ŵakupumura’ munthowa wuli?
17 Ŵanthu aŵa para ŵawuskika waka, ŵakwenera kuti “ŵapumuleposo.” Ŵakwenera kulindilira zuŵa la nduzga la Ciuta. “Ŵazga ŵanyaŵo,” Ŵakhristu ŵakuphakazgika awo ŵacali pa caru ŵakwenera kulongora dankha kuti mbakugomezgeka kwa Ciuta para ŵakuyezgeka. Para nyengo yakuti Ciuta weruzge yakwana, ŵazamuleka ‘kupumura.’ (Civumbuzi 7:3) Nyengo iyo, awo ŵawuskika ŵazamovwirana na Fumu Yesu Khristu kuparanya ŵaheni, na awo ŵakathiska ndopa za Ŵakhristu ŵambura mulandu.—2 Ŵatesalonika 1:7-10.
Ng’anamuro Lake kwa Ise
18, 19. (a) Kasi pali vifukwa wuli ivyo mukugomezgera kuti ciwuka cakudanga cikucitika? (b) Kasi mukujipulika wuli cifukwa ca kumanya za ciwuka cakudanga?
18 Mazgu gha Ciuta ghakuyowoya yayi deti ilo ciwuka cakudanga cikwambira, kweni ghakuvumbura kuti cikutora nyengo yitali, mu nyengo ya kuŵapo kwa Khristu. Awo ŵakwamba kuwuka Mbakhristu ŵakuphakazgika awo ŵakafwa pambere Khristu wandaŵepo kwambura kuwoneka. Kufuma apo kuya munthazi, Ŵakhristu ŵakuphakazgika awo ŵakugomezgeka mpaka umaliro wa umoyo wawo pa caru capasi ŵakuzgoka ‘mu kukupira kwa jiso,’ kuŵa vilengiwa vyankhongono vyauzimu. (1 Ŵakorinte 15:52) Kasi ŵakuphakazgika wose ŵapokerenge njombe yawo pambere nkhondo ya Haramagedoni yindize? Tikumanya yayi. Ico tikumanya nchakuti pa nyengo iyo Ciuta wali kutema, wose ŵa 144,000 ŵazamwimilira pa Lupiri Ziyoni lwa kucanya.
19 Kweniso tikumanya kuti ŵanandi ŵa gulu la 144,000 ŵali kale na Khristu kucanya. Ŵacoko waka ndiwo ŵacali pa caru capasi. Uwu mbukaboni wakukwana wakuti sonosono apa, nyengo ya ceruzgo ca Ciuta yikwanenge! Sonosono apa, caru cose ca Satana ciparanyikenge. Satana wazamujalirika mu cizongwe. Kufuma apo, ciwuka ca ŵanthu wose cizamwamba, ndipo kwizira mu sembe yakuwombolera ya Yesu, ŵanthu ŵakugomezgeka ŵazamuŵaso ŵakufikapo, nga umo wakaŵira Adamu pakwamba. Ucimi wa Yehova uwo wuli kulembeka pa Genesis 3:15 ukufiskika mu nthowa yakukondweska comene. Ni mwaŵi ukuru comene kuŵa ŵamoyo mu nyengo yino!
[Mazgu ghamusi]
a Kuti mupulike za viwuka vinyake vinkhondi na vitatu, wonani 1 Mathemba 17:21-23; 2 Mathemba 4:32-37; 13:21; Marko 5:35, 41-43; Luka 7:11-17; 24:34; Yohane 11:43-45; Milimo 9:36-42.
b Kuti mupulike ukaboni wakufuma mu Malemba wakuti Khristu walipo kwamba mu 1914, wonani buku la Kasi Baibolo Likusambizgaci Comenecomene? mapeji 215 mpaka 218, lakupharazgika na Ŵakaboni ŵa Yehova.
c Kuti mupulike umo tikumanyira kuti ŵalara 24 ŵakwimira Ŵakhristu ŵakuphakazgika kucanya, wonani buku la Revelation—Its Grand Climax At Hand!, peji 77, lakupharazgika na Ŵakaboni ŵa Yehova.
Kasi Mungalongosora?
Kasi malemba ghakulondezgapo agha ghakutovwira wuli kumanya nyengo ya “ciwuka cakudanga”?
• 1 Ŵakorinte 15:23; 1 Ŵatesalonika 4:15-17
[Vithuzithuzi pa peji 31]
Kasi ni viwuka wuli ivyo vikucitika pambere ŵanthu wose ŵandawuskike?