NASAKBAY A PANNAKAAMMO, NASAKBAY A PANANGITUDING

Ti nasakbay a pannakaammo kaipapananna ti pannakaammo iti maysa a banag sakbay a mapasamak wenno tumaud dayta. Iti Biblia, kangrunaanna a mainaig dayta ken Jehova a Dios a Namarsua ken iti pangpanggepna, nupay saan met a kanayon a nainaig kenkuana. Ti nasakbay a panangituding kaipapananna ti nasakbay a panangdutok, panangikeddeng, wenno panangsinunuo iti maysa a banag.

Dagiti Termino iti Orihinal a Pagsasao. Ti sasao a gagangay a naipatarus kas “ammuen a nasakbay,” “nasakbay a pannakaammo,” ken “ituding a nasakbay” ket masarakan iti Kristiano a Griego a Kasuratan, nupay iti Hebreo a Kasuratan nayebkas met dagiti umarngi a pamunganayan a kapanunotan.

Ti “nasakbay a pannakaammo” isu ti pakaipatarusan ti Griego a sao a proʹgno·sis (manipud pro, sakbay, ken gnoʹsis, pannakaammo). (Ara 2:23; 1Pe 1:2) Ti nainaig a berbo a pro·gi·noʹsko ket namindua a naaramat mainaig kadagiti tattao: iti sasao ni Pablo nga adda sumagmamano a Judio a “sigud a makaam-ammo” kenkuana, ken iti panangtukoy ni Pedro iti “naipakpakauna a pannakaammo” nga ik-ikutan dagidiay nagpaayan ti maikadua a suratna. (Ara 26:4, 5; 2Pe 3:17) Iti naud-udi a kaso, nabatad a di naan-anay ti kasta a nasakbay a pannakaammo iti bambanag; ngarud, saanna a kayat a sawen nga ammo dagidiay a Kristiano ti amin a detalye maipapan iti tiempo, lugar, ken sirkumstansia iti masanguanan a paspasamak ken kasasaad nga imbinsabinsa ni Pedro. Imbes ketdi, ammoda laeng ti pakabuklan ti bambanag nga inanamaenda, nga inawatda kas resulta ti panangpaltiing ti Dios ken Pedro ken iti dadduma pay a mannurat ti Biblia.

“Ituding a nasakbay” ti pakaipatarusan ti Griego a sao a pro·o·riʹzo (manipud pro, sakbay, ken ho·riʹzo, markaan wenno ikabil dagiti pagbeddengan). Ti anag ti Griego a berbo a ho·riʹzo ket makita iti sasao ni Jesu-Kristo a “mapan sigun iti naikeddeng [ho·ri·smeʹnon]” bilang “Anak ti tao.” Kinuna ni Pablo a ti Dios “inkeddengna [minarkaanna, ho·riʹsas] dagiti naituding a tiempo ken dagiti naipasdek a pagpatinggaan ti pagnaedan dagiti tattao.” (Lu 22:22; Ara 17:26) Isu met laeng a berbo ti naaramat maipapan iti panangikeddeng nga aramiden ti tao, kas idi “inkeddeng [hoʹri·san]” dagiti adalan a mangipatulodda iti tulong kadagiti marigrigat a kakabsatda. (Ara 11:29) Nupay kasta, agaplikar laeng iti Dios dagiti espesipiko a pannakatukoy ti nasakbay a panangituding iti Kristiano a Griego a Kasuratan.

Bambanag a Masapul a Bigbigen. Tapno matarusan ti nasakbay a pannakaammo ken nasakbay a panangituding ti Dios, adda sumagmamano nga aspeto a masapul a bigbigen.

Umuna, silalawag a naibaga iti Biblia ti pannakabael ti Dios a nasakbay a mangammo ken nasakbay a mangituding iti bambanag wenno paspasamak. Impalgak a mismo ni Jehova kas pammaneknek iti kina-Diosna daytoy a pannakabael a nasakbay a mangammo ken mangituding kadagiti mapasamak a panangisalakan ken panangispal, kasta met kadagiti panangukom ken panangdusa, ket kalpasanna kabaelanna nga itungpal ti kasta a paspasamak. Dagitoy a kinapudno ket nasaksian ti ili a pinilina. (Isa 44:6-9; 48:3-8) Ti kasta a nadibinuan a nasakbay a pannakaammo ken nasakbay a panangituding ket isu ti pakaibatayan ti isuamin a pudno a padto. (Isa 42:9; Jer 50:45; Am 3:7, 8) Kiniddaw ti Dios kadagiti nasion a bumusbusor iti ilina a mangipaayda iti pammaneknek iti kunkunaenda a kinadios dagiti ibilbilangda a mannakabalin ken dagiti idolo a didiosda, nga imbagana kadakuada nga agipadtoda met kadagiti pannakaisalakan ken pannakaukom ket kalpasanna itungpalda dagita. Yantangay saan a naaramidan dayta dagiti idoloda, napaneknekan nga ‘anginda laeng ken saanda nga agpaypayso.’​—Isa 41:1-10, 21-29; 43:9-15; 45:20, 21.

Ti maikadua a banag nga usigen isu ti kinapudno a nawaya a mangngeddeng dagiti nasaririt a parsua ti Dios. Ipakita ti Kasuratan a ti Dios inikkanna dagita a parsua iti pribilehio a wayawaya nga agpili, nga addaanda iti wayawaya a mangngeddeng (De 30:19, 20; Jos 24:15), iti kasta manungsungbatda kadagiti aramidda. (Ge 2:16, 17; 3:11-19; Ro 14:10-12; Heb 4:13) Saanda ngarud a madikdiktaran a kasla robot. No awanan ti tao iti wayawaya a mangngeddeng, saan koma a pudpudno a naparsua dayta iti “ladawan ti Dios.” (Ge 1:26, 27; kitaenyo ti WAYAWAYA.) Saan ngarud nga agkontra ti nasakbay a pannakaammo ti Dios (kasta met ti nasakbay a panangitudingna) ken ti siwayawaya a panagpili dagiti nasaririt a parsuana.

Ti maikatlo a banag a masapul nga usigen, a di maikankano no dadduma, isu dagiti moral a pagalagadan ken kualidad ti Dios, a pakairamanan ti kualidadna a kinahustisia, kinamapagtalkan, di panangidumduma, ayat, asi, ken kinamanangngaasi. Ti aniaman a pannakatarus maipapan iti panangaramat ti Dios iti pannakabalinna a nasakbay a mangammo ken nasakbay a mangituding iti bambanag ket masapul ngarud a tumunos kadagitoy amin nga aspeto, saan laeng nga iti sumagmamano. Nalawag ngarud a sigurado a matungpal ti aniaman a nasakbay nga ammo ti Dios, iti kasta mabalinanna nga awagan ti “bambanag nga awan a kasla addadan.”​—Ro 4:17.

Nasakbay kadi nga ammo ti Dios amin a banag nga aramidento dagiti tao?

Mabalin a tumaud ti saludsod nga: Adda kadi limitasion ti nasakbay a pannakaammo ti Dios? Nasakbay kadi a makitana ken nasakbay nga ammona ti amin a masanguanan a tignay dagiti amin a parsuana, espiritu man wenno tao? Ken nasakbay kadi nga itudingna ti kakasta a tignay wenno nasaksakbay pay ketdi nga ikeddengna ti maudi a pagtungpalan dagiti amin a parsuana, nga aramidenna dayta sakbay pay ti itataudda?

Wenno, pilpilien kadi ti Dios ti banag a nasakbay nga ammuenna, iti kasta nasakbay a kitaen ken ammuenna laeng dagiti banag a kayatna? Ket imbes nga ammon ti Dios ti pagtungpalan dagiti parsuana sakbay a tumaudda, saan kadi a ti pagtungpalanda ket agpannuray iti panangukomna iti panagbiagda ken iti kababalinda no maipasangoda iti pannubok? Ti sungbat kadagitoy a saludsod ket masapul nga aggubuay iti mismo a Kasuratan ken iti impormasion a linaonna mainaig kadagiti tignay ken pannakilangen ti Dios iti parparsuana, agraman ti naipalgaken babaen iti Anakna, ni Kristo Jesus.​—1Co 2:16.

Predestinasion. Sigun iti teoria a predestinasion, awan limitasion ti nasakbay a pannakaammo ti Dios ken nasakbay nga itudingna ti dana ken pagtungpalan dagiti amin nga indibidual. Yantangay nadibinuan ken perpekto ti Dios, patien dagiti mangitantandudo iti predestinasion nga ammona ti isuamin, saan laeng a ti napalabas ken ti agdama no di ket uray pay ti masanguanan. Sigun iti daytoy a kapanunotan, imperpekto ti Dios no saanna a nasakbay nga ammo ti amin a bambanag agingga iti kababassitan a detalye. Ti kaso ti singin nga annak ni Isaac a da Esau ken Jacob ket naidatag kas pagarigan ti pammaneknek a nasakbay nga intuding ti Dios ti mapasamak kadagiti parsuana sakbay ti pannakayanakda (Ro 9:10-13); ket adda dagiti teksto a naisitar kas iti Efeso 1:4, 5 kas pammaneknek a nasakbay nga ammo ti Dios ken nasakbay nga intudingna ti masanguanan dagiti amin a parsuana uray pay sakbay ti panangrugi ti panamarsua.

Tapno maikuna nga umiso daytoy a kapanunotan, masapul a tumunos dayta kadagiti aspeto a nadakamaten, agraman ti panangiladawan ti Kasuratan kadagiti kualidad, pagalagadan, ken panggep ti Dios, kasta met kadagiti nalinteg a pannakilangenna kadagiti parsuana. (Apo 15:3, 4) Mayanatup ngarud nga usigentayo dagiti ipamatmat ti kasta a teoria ti predestinasion.

Ti predestinasion kaipapananna a, sakbay a ti Dios pinarsuana dagiti anghel wenno ti tao, nasakbayen nga inammona ti mapasamak ket ngarud nasakbay a nakita ken naammuanna ti isuamin a resulta ti panagparsuana, agraman ti panagrebelde ti maysa kadagiti espiritu nga annakna, ti panagrebelde ti umuna a natauan a pagassawaan idiay Eden (Ge 3:1-6; Jn 8:44), ken ti amin a dakes nga ibunga ti kasta a panagrebelde agingga iti agdama nga aldaw ken iti labesna pay. Kayat la ketdi a sawen daytoy a sakbay ti panangrugi ti panamarsua, ti isuamin a kinadakes a nailanad iti pakasaritaan (ti krimen ken imoralidad, panangirurumen ken panagsagaba, panagulbod ken panaginsisingpet, ulbod a panagdaydayaw ken idolatria) ket sigud nga addan iti panunot ti Dios, yantangay nasakbayen nga ammona uray ti amin a kababassitan a detalye dagiti mapasamak iti masanguanan.

No pudno a nasakbay nga inammo ti Namarsua ti sangatauan ti isuamin a napasamak iti pakasaritaan sipud pay pannakaparsua ti tao, kaipapananna ngarud a ti isuamin a kinadakes a napasamak manipud idi ket inggagara nga inrugi ti Dios idi insawangna ti sasao nga: “Aramidenta ti tao.” (Ge 1:26) Gapu kadagiti argumento a nadakamat, agbalin a di nainkalintegan ken di umiso ti teoria a predestinasion; nangnangruna ta ipakita ni adalan a Santiago a ti riribuk ken ti dadduma pay a nakadakdakes a bambanag saanda nga agtaud iti Dios no di ket agtaud dagita iti “naindagaan, inaanimal, sinasairo” a gubuayan.​—San 3:14-18.

Daytoy kadi ket di nakedngan a panangammo iti masakbayan? Ti argumento nga imperpekto ti Dios no saanna a nasakbay nga ammo ti amin a detalye dagiti masanguanan a pasamak ken sirkumstansia ket kinapudnona maysa a di umiso a panangmatmat iti kinaperpekto. Ti umiso a depinasion ti kinaperpekto saanna a saklawen ti kasta kalawana ken kasaknapna a kaipapanan, yantangay ti kinaperpekto ti aniaman a banag agdepende iti naan-anay a pannakaragpatna kadagiti pagalagadan ti kinasayaat nga impasdek daydiay kualipikado a mangikeddeng kadagiti pagalagadan iti kinaperpekto. (Kitaenyo ti KINANAAN-ANAY, KINAPERPEKTO.) Iti kamaudiananna, ti mangikeddeng no perpekto ti maysa a banag ket ti bukod a pagayatan ken pagragsakan ti Dios, saan a dagiti opinion wenno kapanunotan ti tao.​—De 32:4; 2Sm 22:31; Isa 46:10.

Kas panangyilustrar iti daytoy, di pagduaduaan a perpekto ken awan patinggana ti kinamannakabalin-amin ti Dios. (1Cr 29:11, 12; Job 36:22; 37:23) Ngem nupay naan-anay ti kinapigsana, saanna a kayat a sawen a masapul a kanayon nga aramatenna ti awan patinggana a pannakabalinna. Nalawag a saanna nga inaramid ti kasta; no koma inaramidna ti kasta, saan laeng a sumagmamano a kadaanan a siudad ken nasion ti nadadael, no di ket nabayag koman a napukaw ti daga ken ti isuamin a linaonna gapu kadagiti panangipakat ti Dios kadagiti panangukomna, a nabuyogan iti nabileg a pannakaiparangarang ti di pananganamong ken pungtot, kas idi Layus ken iti dadduma pay a pasamak. (Ge 6:5-8; 19:23-25, 29; idiligyo ti Ex 9:13-16; Jer 30:23, 24.) Ti panangaramat ti Dios iti bilegna ket saan laeng ngarud a panangibulos iti awan patinggana a pannakabalin no di ket kanayon nga idaldalan dayta ti panggepna ken natibnokan iti asina, no kasapulan.​—Ne 9:31; Sal 78:38, 39; Jer 30:11; Un 3:22; Eze 20:17.

Umasping iti dayta, no pilien ti Dios nga aramaten ti awan patinggana a pannakabalinna a nasakbay a mangammo kadagiti bambanag sigun iti kayatna ken pakaay-aywanna, sigurado ngarud nga awan tao wenno anghel a nainkalintegan a makaikuna: “Ania ti ar-aramidem?” (Job 9:12; Isa 45:9; Da 4:35) Saan ngarud nga isyu no kabaelan ti Dios nga aramiden dayta, no ania ti kabaelanna a nasakbay a kitaen, nasakbay nga ammuen, ken nasakbay nga ituding, ta “iti Dios amin a bambanag mabalin.” (Mt 19:26) Ti isyu ket no ania ti ibilang ti Dios a maitutop a nasakbay a kitaen, nasakbay nga ammuen, ken nasakbay nga ituding, ta ti “isuamin a nagragsakanna nga aramiden inaramidna.”​—Sal 115:3.

Pilienna no ania laeng ti ammuenna a nasakbay. Ti kasungani ti teoria a predestinasion ket ti panamati a kabaelan ti Dios a nasakbay nga ammuen ti pilienna ken kayatna. Tumunos daytoy kadagiti mismo a nalinteg a pagalagadan ti Dios ken iti impalgakna iti Saona maipapan kenkuana. Maisupadi iti teoria a predestinasion, adda idi situasion nga immuna nga inusig ti Dios sakbay a nangaramid iti pangngeddeng.

Gapuna, iti Genesis 11:5-8 nadeskribir ti Dios kas mangiturturong iti atensionna ditoy daga, a sinukimatna ti kasasaad idiay Babel, ken, iti daydi a gundaway, inkeddengna ti tignay a maaramid tapno mapasardeng ti nadangkes a proyekto sadiay. Kalpasan a limmanlan ti kinadakes idiay Sodoma ken Gomorra, pinakaammuan ni Jehova ti adipenna a ni Abraham maipapan iti pangngeddengna nga agsukimat (babaen kadagiti anghelna) tapno “makitak no naan-anay nga agtigtignayda sigun iti ikkis gapu iti dayta a dimteng kaniak, ket, no saan, maammuak.” (Ge 18:20-22; 19:1) Kinuna ti Dios nga ‘inam-ammona ni Abraham,’ ket kalpasan a ginandat ni Abraham nga isakripisio ni Isaac, kinuna ni Jehova, “Ta ita ammokon a managbutengka iti Dios ta saanmo nga impaidam kaniak ti anakmo, ti kakaisuna kenka.”​—Ge 18:19; 22:11, 12; idiligyo ti Ne 9:7, 8; Ga 4:9.

Ti adda pilpilienna a nasakbay a pannakaammo ti Dios kaipapananna a mabalinna a pilien a saanna a nasakbay nga ammuen ti amin a masanguanan nga aramiden dagiti parsuana. Kaipapanan daytoy nga, imbes a ti intero a pakasaritaan manipud panamarsua nga agpatpatuloy ket pannakapasamak laeng ti bambanag a nasakbay a nakitan ken intuding ti Dios, naimpusuan ngarud a maitukonna iti umuna a natauan a pagassawaan ti inanama nga agnanayon a biag iti daga nga awanan iti kinadakes. Imbilinna iti umuna a natauan nga anakna a lalaki ken babai nga agakemda kas awanan basol ken perpekto nga indibidual a mangpunno iti daga kadagiti annakda ken mamagbalin iti dayta kas paraiso, kasta met nga iturayanda dagiti animal a parparsua. Ngarud, babaen kadagita a pammilinna, impaayna kadakuada ti pudpudno a naayat a pribilehio ken ti naimpusuan a tarigagayna agpaay kadakuada​—saan ket a nangipaay kadakuada iti maysa nga annongen a naikeddeng a mapaay. Ti panangyurnos ti Dios iti maysa a pannubok babaen iti “kayo ti pannakaammo iti naimbag ken dakes” ken ti panangparsuana iti “kayo ti biag” iti minuyongan ti Eden ket saan ngarud nga ubbaw wenno naulpit a tignay. Ket inaramidna ti kasta saan a gapu ta nasakbay nga ammona nga agbasol ti natauan a pagassawaan ken saanda a pulos makapangan iti bunga ti “kayo ti biag.”​—Ge 1:28; 2:7-9, 15-17; 3:22-24.

Maibilang a panaginsisingpet ken kinaulpit no ti maysa nga indibidual mangitukon iti nasayaat a banag iti sabali nupay ammonan a saan a maragpat dayta. Ti inanama nga agnanayon a biag ket nailanad iti Sao ti Dios kas kalat maipaay iti amin a tattao, kalat a mabalin a ragpaten. Kalpasan nga indagadag ni Jesus kadagiti dumdumngeg kenkuana nga ‘itultuloyda ti agdawat ken agsapul’ iti naimbag a bambanag manipud iti Dios, impatuldona a ti maysa nga ama saan a mangted iti bato wenno serpiente iti anakna a dumawdawat iti tinapay wenno ikan. Kalpasanna, tapno maipakita ni Jesus a saan a paayen ni Amana ti lehitimo a namnama ti maysa a tao, kinunana: “Gapuna, no dakayo, nupay nadangkeskayo, ammoyo no kasano ti mangted iti naimbag a sagsagut iti annakyo, anian a nangnangruna pay a kasta a ni Amayo nga adda iti langlangit mangted iti naimbag a bambanag kadagidiay agdawdawat kenkuana?”​—Mt 7:7-11.

Gapuna, napudno dagiti idatdatag ti Dios kadagiti amin a tattao nga awis ken gundaway a pananggun-odda kadagiti gunggona ken agnanayon a bendision. (Mt 21:22; San 1:5, 6) Mabalinna a sipupudno nga idagadag kadagiti tattao nga ‘tallikudanda ti panagsalungasing ket agtultuloyda nga agbiag,’ kas iti indagadagna kadagiti umili ti Israel. (Eze 18:23, 30-32; idiligyo ti Jer 29:11, 12.) Lohikal a kunaen a saanna a mabalin nga aramiden daytoy no nasakbay nga ammonan a naikeddeng a matay ti tunggal maysa kadakuada gapu iti kinadakesda. (Idiligyo ti Ara 17:30, 31; 1Ti 2:3, 4.) Kas imbaga ni Jehova iti Israel: “Saanko met a kinuna iti bin-i ni Jacob, ‘Sapulendak a maipaay laeng iti awan kapapay-anna.’ Siak ni Jehova, nga agsasao no ania ti nalinteg, a mangibagbaga no ania ti napalungdo. . . . Bumaw-ingkayo kaniak ket maisalakankayo, dakayo amin nga adda kadagiti ungto ti daga.”​—Isa 45:19-22.

Umasping iti dayta, insurat ni apostol Pedro: “Saan a nabannayat ni Jehova maipapan iti karina [iti um-umay nga aldaw ti panagsingir], kas ti panangibilang ti dadduma a tattao a kinabannayat, no di ket an-anusannakayo agsipud ta saanna a tarigagayan a madadael ti asinoman no di ket tarigagayanna a makagteng ti isuamin iti panagbabawi.” (2Pe 3:9) No koma minilmilenio a tawen sakbayna nga ammon ken intudingen ti Dios no siasino dagidiay indibidual nga umawat iti agnanayon a pannakaisalakan ken no siasino dagiti indibidual nga umawat iti agnanayon a pannakadadael, maisaludsodtayo la ketdi no adda pay kadi serserbi ti kasta a ‘kinaanus’ ti Dios ken no kasano kapudno ti tarigagayna a “makagteng ti isuamin iti panagbabawi.” Insurat ti napaltiingan a ni apostol Juan a “ti Dios ket ayat,” ket kunaen ni apostol Pablo a ti ayat “inanamaenna ti amin a bambanag.” (1Jn 4:8; 1Co 13:4, 7) Maitunos iti daytoy naisangsangayan ken nadibinuan a kualidad, mainanama laeng a napudno ken naasi ti Dios iti amin a tattao, ket tarigagayanna a magun-odanda ti pannakaisalakan, nga iparangarangna dayta a kababalin agingga a saandan a maikari ken saandan nga agbalbaliw. (Idiligyo ti 2Pe 3:9; Heb 6:4-12.) Gapuna, dinakamat ni apostol Pablo ti ‘manangngaasi a kualidad ti Dios a mangpadpadas a mangiturong kenka iti panagbabawi.’​—Ro 2:4-6.

Kamaudiananna, no nairikepen iti sumagmamano a tattao ti gundaway nga umawat kadagiti gunggona ti subbot a sakripisio ni Kristo Jesus gapu ta nasakbayen nga ammo dayta ti Dios, a nalabit minilion nga indibidual (uray pay sakbay a nayanakda) ti saanen a pulos maipaayan iti gundaway a mangpaneknek a maikarida, saan ngarud a pudpudno a maikuna a ti subbot ket agpaay iti amin a tattao. (2Co 5:14, 15; 1Ti 2:5, 6; Heb 2:9) Nalawag a saan a piguratibo laeng a sao ti di panangidumduma ti Dios. “Iti tunggal nasion anamonganna ti tao nga agbuteng [iti Dios] ken agaramid iti kinalinteg.” (Ara 10:34, 35; De 10:17; Ro 2:11) Kinapudnona, talaga a silulukat iti amin a tattao ti gundaway a ‘mangsapul iti Dios, ket no isu birokenda pudno a masarakanda, agsipud ta saan nga adayo iti tunggal maysa kadatayo.’ (Ara 17:26, 27) Gapuna, saan nga ubbaw a namnama wenno eppes a kari ti nailanad iti nadibinuan a pammaregta iti ngudo ti libro ti Apocalipsis a mangyaw-awis: “Ti asinoman a dumdumngeg kunaenna koma: ‘Umayka!’ Ket ti asinoman a mawaw umay koma; ti asinoman a mayat awatenna koma ti danum ti biag nga awan bayadna.”​—Apo 22:17.

Ti Bambanag a Nasakbay a Naammuan ken Nasakbay a Naituding. Iti intero a rekord ti Biblia, ti panangaramat ti Dios iti nasakbay a pannakaammo ken nasakbay a panangituding ket kanayon a naisinggalut iti bukodna a pangpanggep ken pagayatan. Ti “panagpanggep” ti maysa kaipapananna a mangituding iti maysa a banag kas kalat wenno banag a ragpatenna. (Ti Griego a sao a proʹthe·sis, a naipatarus a “panggepen,” ket literal a kaipapananna ti “panangisaad wenno panangituding wenno panangikabil [iti maysa a banag] iti sanguanan.”) Yantangay sigurado a matungpal dagiti panggep ti Dios, kabaelanna a nasakbay nga ammuen dagiti pagbanagan ken kaitungpalan dagiti panggepna, ken kabaelanna met nga ituding a nasakbay dagita ken kasta met dagiti addang nga ammona a maitutop nga aramiden tapno maibanag dagita. (Isa 14:24-27) Gapuna, nadakamat a ni Jehova ‘bukbuklenna’ wenno ‘suksukogenna’ (manipud Hebreo a ya·tsarʹ, nainaig iti sao a naipatarus kas “agdamdamili” [Jer 18:4]) ti panggepna maipapan iti masanguanan a paspasamak wenno tigtignay. (2Ar 19:25; Isa 46:11; idiligyo ti Isa 45:9-13, 18.) Kas Naindaklan a Managdamili, ti Dios ‘pagtignayenna ti amin a bambanag maitunos iti pamay-an nga ipatigmaan ti pagayatanna,’ maitunos iti panggepna (Efe 1:11), ken “pagtitinnulongenna a sangsangkamaysa ti amin nga ar-aramidna” maipaay iti pagimbagan dagidiay mangay-ayat kenkuana. (Ro 8:28) Ngarud, nangnangruna a mainaig iti nasakbay a naituding a pangpanggep ti Dios no apay a “ manipud punganay ibagbagana ti pagnguduan, ken manipud iti nabayagen a tiempo ti bambanag a saan pay a naaramid.”​—Isa 46:9-13.

Perpekto ti umuna a pagassawaan idi pinarsua ida ti Dios, ket mabalinna nga imatangan ti nagbanagan ti isuamin a pinarsuana iti kasta nakitana a “nasayaat unay” dayta. (Ge 1:26, 31; De 32:4) Imbes nga agduadua no anianto dagiti masanguanan a tignay nga aramiden ti natauan a pagassawaan, kuna ti rekord nga isu “naginana.” (Ge 2:2) Mabalinna nga aramiden ti kasta agsipud ta kas mannakabalin-amin ken katan-okan iti sirib, awan aniaman a masanguanan a tignay, kasasaad, wenno pasamak ti mabalin a makaipaay iti di maparmek a tubeng wenno di marisut a parikut a manglapped iti pannakatungpal ti katan-okan a panggepna. (2Cr 20:6; Isa 14:27; Da 4:35) Awan ngarud ti Nainkasuratan a pangibatayan iti argumento ti teoria a predestinasion, a no ti Dios saanna nga aramaten ti pannakabalinna a nasakbay a mangammo iti bambanag iti kastoy a pamay-an maisagmak dagiti panggepna, iti kasta agbalin a “kanayon nga agpegpeggad a marakrak [dagita] gapu iti kaawan ti nasakbay a pannakaawat, ket masapul nga agtultuloy nga ilintegna ti sistemana, ta agbalin a nagulo dayta gapu iti di masnup a tigtignay ti tattao nga addaan wayawaya a mangngeddeng.” Ket daytoy nga adda pilpilienna a panangaramat ti Dios iti nasakbay a pannakaawat saan met a mangted kadagiti parsuana iti pannakabael a “mangwaswas kadagiti tignayna, a pakaigapuan ti kanayon a panangbaliwna iti panunotna, iti kasta maluksaw ken mariribukan,” kas kunaen dagiti mangitantandudo iti predestinasion. (Cyclopædia da M’Clintock ken Strong, 1894, Tomo VIII, p. 556) No dagiti adipen ti Dios ditoy daga pudpudno a saanda a kasapulan ti “maringgoran maipapan iti sumaganad nga aldaw,” nalawag a saan met a pakaringgoran dayta ti Namarsuada, a kenkuana dagiti nabileg a nasion kaslada iti “maysa a tedted manipud iti timba.”​—Mt 6:34; Isa 40:15.

Maipapan iti nadumaduma a bunggoy ti tattao. Adda met dagiti kaso a nadakamat a talaga a nasakbay nga inammo ti Dios ti pagtungpalan ti sumagmamano a bunggoy, nasion, wenno ti kaaduan a paset ti sangatauan, iti kasta impadtona ti kangrunaan a pagtungpalan ti masanguanan a tigtignayda ken intudingna a nasakbay no ania ti tumutop a tignay nga aramidenna mainaig kadakuada. Nupay kasta, ti kasta a nasakbay a pannakaammo wenno nasakbay a panangituding saanna a paidaman dagiti indibidual nga adda iti uneg ti kakasta a grupo wenno bunggoy ti tattao manipud iti wayawayada nga agpili iti turongen a kayatda a suroten. Makita daytoy kadagiti sumaganad a pagarigan:

Sakbay ti Layus idi kaaldawan ni Noe, impakaammo ni Jehova ti panggepna a mangipagteng iti daytoy a panangdadael, a mangibunga iti pannakadadael ti tattao ken an-animal. Nupay kasta, ipakita ti salaysay ti Biblia a ti kasta a nadibinuan a pangngeddeng ket naaramid kalpasan a timmanor ti kinaranggas ken dadduma pay a dakes a kasasaad, a nagkasapulan iti kasta a tignay. Kanayonanna pay, ti Dios, a “makaammo . . . iti puso ti annak ti sangatauan,” nagsukimat ket natakuatanna a ti “tunggal pagannayasan ti pampanunot ti puso [ti sangatauan] dakes laeng iti amin a tiempo.” (2Cr 6:30; Ge 6:5) Nupay kasta, adda dagiti indibidual, ni Noe ken ti pamiliana, nga inanamongan ti Dios ket nalisianda ti pannakadadael.​—Ge 6:7, 8; 7:1.

Umasping iti dayta, nupay ti Dios impaayanna ti nasion ti Israel iti gundaway nga agbalin a “maysa a pagarian ti papadi ken maysa a nasantuan a nasion” no la ket salimetmetanda ti tulagna, kaskasdi nga agarup 40 a tawen kalpasanna, idi addan ti nasion kadagiti beddeng ti Naikari a Daga, impadto ni Jehova a salungasingendanto ti tulagna ket baybay-annanto ida kas maysa a nasion. Nupay kasta, adda nakaibatayan daytoy a nasakbay a pannakaammo ta naiparangarang idin ti panagrebelde ken di panagpasakup dayta a nasion. Gapuna, kinuna ti Dios: “Ta pagaammok unay ti pagannayasanda a patpatanorenda ita nga aldaw sakbay nga ipanko ida iti daga a maipapan iti dayta nagsapataak.” (Ex 19:6; De 31:16-18, 21; Sal 81:10-13) Dagiti pagbanagan ti kasta a nabatad a pagannayasan gapu iti agtultuloy nga ikakaro ti kinadakes ket mabalin idin a nasakbay nga ammuen ti Dios, ngem saanna a kayat a sawen nga isu ti manungsungbat kadagita a kasasaad; no kasano a saan met a manungsungbat ti maysa a tao gapu laeng ta nasakbay nga ammona nga agrakayanto ti patakder a di nasayaat ti pannakatrabahona ken nabangon kadagiti nakapuy a materiales. Nainaig ditoy ti pagannurotan nga inted ti Dios a ‘no ania ti maimula isunto ti maapit.’ (Ga 6:7-9; idiligyo ti Os 10:12, 13.) Adda dagiti mammadto a nangipadto kadagiti pammakdaar maipapan iti panangipakat ti Dios kadagiti nasakbay ti pannakaitudingna a panangukomna, nga amin dagita ket naibatay kadagiti agdama a kasasaad ken kababalin ti puso. (Sal 7:8, 9; Pr 11:19; Jer 11:20) Iti daytoy manen a kaso, nupay kasta, mabalin dagiti tattao ti agtignay, ken pudno nga adda dagidiay nagtignay, maitunos iti pammatigmaan, pannubngar, ken pammakdaar ti Dios ket ngarud maikarida iti anamongna.​—Jer 21:8, 9; Eze 33:1-20.

Ti Anak ti Dios, a makabasa met iti puspuso ti tattao (Mt 9:4; Mr 2:8; Jn 2:24, 25), ket impaayan ti Dios iti pannakabael a nasakbay a mangammo iti bambanag. Nangipadto kadagiti masanguanan a kasasaad, pasamak, ken panangukom ti Dios. Impadtona a maukom idiay Gehenna dagiti eskriba ken Fariseo kas maysa bunggoy (Mt 23:15, 33) ngem saanna nga imbaga a ti tunggal Fariseo wenno eskriba ket nasakbay a naikeddeng a madadael, kas ipakita ti kaso ni apostol Pablo. (Ara 26:4, 5) Nangipadto ni Jesus kadagiti panagsagaba a lak-amen ti di agbabbabawi a Jerusalem ken ti dadduma pay a siudad, ngem saanna nga imbaga a nasakbay nga intuding ni Amana a rumbeng nga agsagaba ti tunggal indibidual kadagidiay a siudad. (Mt 11:20-23; Lu 19:41-44; 21:20, 21) Nasakbay nga ammona met ti pagturongan ti pagannayasan ken kababalin ti puso ti tattao ket impadtona dagiti kasasaad a tumaud iti tengnga ti sangatauan bayat ti tiempo “ti panungpalan ti sistema ti bambanag,” kasta met dagiti kaitungpalan ti mismo a pangpanggep ti Dios. (Mt 24:3, 7-14, 21, 22) Impakaammo met dagiti apostol ni Jesus ti sumagmamano a padto a mangiparparangarang iti nasakbay a pannakaammo ti Dios maipapan iti sumagmamano a bunggoy, kas iti “antikristo” (1Jn 2:18, 19; 2Jn 7), ken kasta met iti pagtungpalan a nasakbay a naituding iti kakasta a bunggoy.​—2Te 2:3-12; 2Pe 2:1-3; Jud 4.

Maipapan iti sumagmamano nga indibidual. Mainayon iti nasakbay a pannakaammo maipapan iti sumagmamano a bunggoy, adda dagiti indibidual nga espesipiko a nainaig kadagiti pammadto ti Dios. Karaman kadakuada isu da Esau ken Jacob (immun-unan a nadakamat), ti Faraon idi tiempo ti Ipapanaw, da Samson, Solomon, Josias, Jeremias, Ciro, Juan a Manangbautisar, Judas Iscariote, ken ti mismo nga Anak ti Dios a ni Jesus.

Inaramat met ni Jehova ti nasakbay a pannakaammo sakbay ti pannakayanak da Samson, Jeremias, ken Juan a Manangbautisar. Nupay kasta, daytoy a nasakbay a pannakaammo saanna nga indetalye ti pagtungpalanda. Imbes ketdi, maibatay iti kasta a nasakbay a pannakaammo, nasakbay nga intuding ni Jehova nga agbiag ni Samson maitunos iti kari ti Nazareo ken iyussuatna ti pannakaispal ti Israel manipud kadagiti Filisteo, intudingna nga agserbi ni Jeremias kas mammadto, ken intudingna met nga isagana ni Juan a Manangbautisar ti iyaay ti Mesias. (Uk 13:3-5; Jer 1:5; Lu 1:13-17) Nupay naparaburanda unay gapu iti kakasta a pribilehio, saan a pammasiguro daytoy a magun-odda ti agnanayon a pannakaisalakan wenno agtultuloyda a matalek agingga ken patay (nupay nagmatalekda amin dagitoy a tallo). Gapuna, impadto ni Jehova a ti maysa kadagiti adu nga annak ni David mapanaganan iti Solomon ket nasakbay nga intudingna a maaramat dayta iti pannakaibangon ti templo. (2Sm 7:12, 13; 1Ar 6:12; 1Cr 22:6-19) Nupay kasta, nupay naanamongan ni Solomon iti kastoy a pamay-an ken naikkan pay iti pribilehio a mangisurat iti sumagmamano a libro ti Nasantuan a Kasuratan, kaskasdi a nagapostata iti naud-udi a tawtawenna.​—1Ar 11:4, 9-11.

Kasta met iti kaso da Esau ken Jacob, saan nga inaramat ti Dios ti nasakbay a pannakaammona tapno ikeddengna ti agnanayon a pagtungpalanda no di ket inaramatna dayta tapno ammuenna, wenno nasakbay nga itudingna, no ania kadagiti nasional a bunggoy nga agtaud kadagitoy a dua nga annak ti mangituray iti sabali. (Ge 25:23-26) Daytoy a panangituray a nasakbay a nakita impatuldona met ti pannakagun-od ni Jacob iti kalintegan ti inauna, kalintegan a napakuyogan iti pribilehio a panagbalin a karaman iti linia ti kapuonan a tumaudan ti “bin-i” ni Abraham. (Ge 27:29; 28:13, 14) Babaen iti daytoy, imbatad ni Jehova a Dios a ti panangpilina kadagiti indibidual nga aramatenna iti espesipiko a panggep ket saan nga agpannuray kadagiti gagangay a kaugalian wenno pamay-an a maitunos iti bambanag nga inanamaen ti tattao. Saan met a nangted ti Dios kadagiti pribilehio maibatay laeng iti ar-aramid ti maysa a tao, ta amangan no ipagarup dayta a tao a ‘nateggedanna ti kalintegan’ iti kakasta a pribilehio ken ‘maikari kenkuana’ dagita. Impaganetget ni apostol Pablo daytoy a punto idi impakitana no apay a ti Dios mabalinna nga ipaayan dagiti Gentil a nasion iti nadumaduma a pribilehio, babaen ti di kaikarian a kinamanangngaasi, a dagita a pribilehio ket sigud a kasla agpaay laeng iti Israel.​—Ro 9:1-6, 10-13, 30-32.

Ti inlanad ni Pablo a sasao nga ‘ayat [ni Jehova] maipaay ken Jacob [Israel] ken ti gurana maipaay ken Esau [Edom]’ ket inadawna manipud Malakias 1:2, 3, a naisurat nabayagen kalpasan ti tiempo da Jacob ken Esau. Gapuna, saan a dakdakamaten ti Biblia a kastan ti opinion ni Jehova kadagita a singin sakbay pay ti pannakayanakda. Patalgedan ti siensia a ti kadawyan a pagannayasan ken kababalin ti maysa nga ubing ket mabalin a masinunuo bayat a mayin-inaw gapu kadagiti gene a naggapu iti tunggal nagannak. Nabatad a makita ti Dios ti kasta a bambanag; kinuna ni David a kitkitaen ni Jehova “uray pay ti maisiksikog a bagik.” (Sal 139:14-16; kitaenyo met ti Ec 11:5.) Saantay nga ammo no kasano kadakkel ti epekto ti kasta a pannakatarus ni Jehova mainaig iti nasakbay a panangitudingna kadagiti dua nga ubbing; nupay kasta, saan a gapu ta pinilina ni Jacob imbes a ni Esau kaipapananna a naikeddengen a madadael ni Esau wenno dagiti kaputotanna, dagiti Edomita. Uray dagiti indibidual manipud kadagiti nailunod a Canaanita naaddaanda met iti pribilehio a maitimpuyog iti ili a nakitulagan ti Dios ket immawatda iti bembendision. (Ge 9:25-27; Jos 9:27; kitaenyo ti CANAAN, CANAANITA Num. 2.) Nupay sipapasnek nga indawat ni Esau buyogen ti lulua nga ‘agbaliw ti panunot’ ni amana nga Isaac, maysa laeng dayta a di naballigi a gandat a mangpabaliw iti pangngeddeng ni amana a mapan laeng ken Jacob ti naisangsangayan a bembendision ti inauna. Gapuna, impasimudaag daytoy a saan a nagbabawi ni Esau iti sanguanan ti Dios no maipapan iti materialistiko a kababalinna.​—Ge 27:32-34; Heb 12:16, 17.

Iti padto ni Jehova maipapan ken Josias, maysa a kaputotan ni David ti maawaganto iti dayta a nagan, ket naipadto nga agtignay dayta maibusor iti ulbod a panagdaydayaw iti siudad ti Bethel. (1Ar 13:1, 2) Nasurok a tallo a siglo kalpasanna, daytoy a padto ket tinungpal ti maysa nga ari a kasta ti naganna. (2Ar 22:1; 23:15, 16) Iti sabali a bangir, saan nga impangag ni Josias ti “sasao ni Neco manipud iti ngiwat ti Dios,” ket nagbanag daytoy iti pannakapapatayna. (2Cr 35:20-24) Gapuna, nupay nasakbay nga ammon ti Dios nga aramiden ni Josias ti maysa a trabaho ken nasakbay nga intudingna dayta, kaskasdi nga addaan ni Josias iti wayawaya a mangngeddeng, iti kasta mabalinna nga ipangag wenno saan ti ballaag ni Neco.

Umasping iti dayta, gistay dua a siglo a nasaksakbay, impadto ni Jehova a mangaramat iti maysa a manangparmek nga agnagan Ciro tapno maluk-atan dagiti Judio manipud Babilonia. (Isa 44:26-28; 45:1-6) Ngem ti Persiano nga agnagan iti Ciro idi agangay kas kaitungpalan ti nadibinuan a padto ket saan a nadakamat iti Biblia nga agbalin a pudno a managdaydayaw ken Jehova, ket ipakita ti sekular a pakasaritaan a nagtultuloy a nagdaydayaw iti ulbod a didios.

Ngarud, dagitoy a kaso ti nasakbay a pannakaammo maipapan iti pannakayanak ti maysa nga indibidual ket saan a sumupiat kadagiti naipalgak a kualidad ti Dios ken kadagiti naipakaammo a pagalagadanna. Awan met ti aniaman a mangipasimudaag a pinilit ti Dios nga agtignay dagita nga indibidual maibusor iti bukodda a pagayatan. Kadagiti kaso da Faraon, Judas Iscariote, ken ti mismo nga Anak ti Dios, awan ti pammaneknek nga inaramat ni Jehova ti pannakabaelna a nasakbay a mangammo iti bambanag sakbay ti itataud dagita a tao. Kadagitoy a kaso, napagminar ti sumagmamano a prinsipio, nga adda pakainaiganda iti nasakbay a pannakaammo ken nasakbay a panangituding ti Dios.

Ti maysa a kasta a prinsipio isu ti panangsubok ti Dios iti sumagmamano nga indibidual babaen ti panangpataudna wenno panangipalubosna kadagiti espesipiko a kasasaad wenno pasamak, wenno babaen ti panangipangngegna kadakuada kadagiti napaltiingan a mensahe. Iti kasta nawayada nga agdesision ken maiparangarangda ti mismo a kababalin ti pusoda, a mabasa ni Jehova. (Pr 15:11; 1Pe 1:6, 7; Heb 4:12, 13) Maitunos iti panagtignay dagiti indibidual, mabalin met a sukogen ida ti Dios iti dana a sipapakinakem a pinilida. (1Cr 28:9; Sal 33:13-15; 139:1-4, 23, 24) Gapuna, “ti puso ti naindagaan a tao” umuna nga agannayas iti maysa a turongen sakbay nga iturong ni Jehova dagiti addang ti kasta a tao. (Pr 16:9; Sal 51:10) No masubok ti maysa a tao, mabalin a saan nga agbaliw ti kababalin ti pusona, a nalabit tumangken ti kinakillona ken panagrebeldena wenno tumibker ti di marakrak a debosionna ken panangaramidna iti pagayatan ni Jehova a Dios. (Job 2:3-10; Jer 18:11, 12; Ro 2:4-11; Heb 3:7-10, 12-15) No dimmanonen iti kasta a kasasaad sigun iti bukodna a nakem, mabalinen a nasakbay a maammuan ken maipakpakauna ti pagtungpalan dayta nga indibidual nga awan ti aniaman a di kinahustisia ken pannakasalungasing ti wayawaya ti tao nga agpili.​—Idiligyo ti Job 34:10-12.

Agminar dagitoy a prinsipio iti nadakamaten a kaso ni matalek nga Abraham. Maisupadi iti dayta ti kaso ti nasubeg a ni Faraon idi tiempo ti Ipapanaw dagiti Israelita. Nasakbay nga ammo ni Jehova a saan a palubosan ni Faraon a pumanaw dagiti Israelita “malaksid no babaen ti maysa a napigsa nga ima” (Ex 3:19, 20), ket intudingna a nasakbay ti saplit nga agbanag iti ipapatay dagiti inauna. (Ex 4:22, 23) Ti panangibinsabinsa ni apostol Pablo kadagiti pannakilangen ti Dios ken Faraon ket masansan a di siuumiso a maipagarup a pinatangken lattan ti Dios ti puso ti sumagmamano nga indibidual maitunos iti nasakbay a naituding a panggepna, ken saanna nga ikabilangan ti immun-una a pagannayasan, wenno kababalin ti puso, dagita nga indibidual. (Ro 9:14-18) Kasta met, sigun iti adu a patarus, impakaammo ti Dios ken Moises a “patangkenenna ti puso [ni Faraon].” (Ex 4:21; idiligyo ti Ex 9:12; 10:1, 27.) Nupay kasta, daytoy a salaysay iti Hebreo a teksto ket agparang iti sumagmamano a patarus kas “binay-an [ni Jehova] a tumured ti puso [ni Faraon]” (Ro); ‘binay-anna a sumubeg ti puso [ni Faraon].’ (NW) Umanamong iti daytoy ti patarus ni Rotherham, agsipud ta kunaen ti apendisena a ti panangipalubos iti maysa a pasamak, no iti Hebreo, ket masansan a naidatag a kasla panangaramid iti dayta a pasamak, ket “uray dagiti nabatad a bilin maitarusan no dadduma kas pammalubos laeng.” Gapuna iti Exodo 1:17 literal a kunaen ti orihinal a Hebreo a teksto a dagiti mammaltot “pinagbiagda ti ubbing a lallaki,” idinto ta iti kinapudnona impalubosda nga agbiag dagiti ubbing babaen ti saanda a panangpapatay kadakuada. Kalpasan a dinakamat ni Rotherham dagiti eskolar iti Hebreo a da M. M. Kalisch, H. F. W. Gesenius, ken B. Davies kas suporta ti patarusna, kunaenna a ti Hebreo a kaipapanan dagiti teksto mainaig ken Faraon ket “pinalubosan ti Dios a patangkenen ni Faraon ti pusona​—binay-anna nga agbiag​—nga impaayanna iti gundaway a mangitungpal iti kinadakes nga adda iti unegna. Dayta laeng ti kaipapananna.”​—The Emphasised Bible, apendise, p. 919; idiligyo ti Isa 10:5-7.

Kas pammasingked iti daytoy a pannakatarus, sibabatad a kunaen ti salaysay a “pinatangken [ni Faraon] ti pusona.” (Ex 8:15, 32, KJ; “pinagbalinna ti pusona nga awanan panagtignay,” NW) Pinilina ngarud ti bukodna a pagayatan ken sinurotna ti bukodna a nasubeg a pagannayasan, a dagiti resulta dayta a pagannayasan ket siuumiso a nasakbay a nakita ken impakpakauna ni Jehova. Gapu iti maulit-ulit a gundaway nga impaay kenkuana ni Jehova, naobligar nga agdesision ni Faraon, ket iti panagdesisionna nagbalin a natangken ti kababalinna. (Idiligyo ti Ec 8:11, 12.) Kas ipakita ni apostol Pablo babaen ti panangadawna iti Exodo 9:16, impalubos ni Jehova a mapasamak dayta agingga iti maikasangapulo a saplit tapno maiparangarang ti bukodna a pannakabalin ken maipakaammo ti naganna iti intero a daga.​—Ro 9:17, 18.

Nasakbay kadi nga inkeddeng ti Dios a ni Judas liputanna ni Jesus tapno matungpal ti padto?

Ti panagtraidor ni Judas Iscariote ket kaitungpalan ti padto ti Dios ken naiparangarang met iti dayta ti nasakbay a pannakaammo ni Jehova kasta met ti Anakna. (Sal 41:9; 55:12, 13; 109:8; Ara 1:16-20) Ngem kaskasdi a saan a maikuna a nasakbay nga intuding ti Dios wenno nasaksakbay nga inkeddengna ti kasta a pagtungpalan ni Judas. Impakpakauna dagiti padto a ti maysa a nasinged a kadua ni Jesus ti mangliputto kenkuana, ngem saanda nga espesipiko a dakamaten no asino kadagita a kakadua ti agbalin a kasta. Manen, ipakita dagiti prinsipio ti Biblia nga imposible a nasakbay nga ituding ti Dios dagiti tignay ni Judas. Ti nadibinuan a pagalagadan nga imbaga ti apostol ket: “Dika pulos ipatay a sidadarasudos dagiti imam iti asinoman a tao; dika met agbalin a mannakiraman kadagiti basol ti sabsabali; taginayonem a nadalus ta bagim.” (1Ti 5:22; idiligyo ti 3:6.) Kas pammaneknek iti pannakaseknan ni Jesus iti nainsiriban ken umiso a pannakapili ti 12 nga apostolna, binusbosna ti maysa a rabii a nagkarkararag iti Amana sakbay nga impakaammona ti pangngeddengna. (Lu 6:12-16) No koma nasakbay nga inkeddeng ti Dios nga agbalin a traidor ni Judas, maisupiat dayta iti panangidalan ken panangiwanwanna ket, maibatay iti nadakamat a pagannurotan, agbalinen a karaman kadagiti basol nga inaramid dayta a tao.

Gapuna, agparang a nalawag nga idi mapili ni Judas kas apostol, awan pay ti nalawag a pammaneknek iti pusona nga isu agbalin a traidor. Impalubosna a ‘tumanor kenkuana ti maysa a makasabidong a ramut’ ken matulawan, a nagbanag iti isisiasina ken panangsurotna iti panangidalan ti Diablo iti turongen a panagtakaw ken panangliput, imbes a ti panangiwanwan ti Dios. (Heb 12:14, 15; Jn 13:2; Ara 1:24, 25; San 1:14, 15; kitaenyo ti JUDAS Num. 4.) Idi dimmanonen ti isisiasina iti kasta a kasasaad, nabaelanen a basaen ni Jesus ti puso ni Judas ken impadtona ti panangliputna.​—Jn 13:10, 11.

Iti salaysay iti Juan 6:64, idi naitibkol ti sumagmamano nga adalan gapu iti sumagmamano a sursuro ni Jesus, nalawag a mabasatayo a “manipud idi damo [“manipud idi rugrugi,” JB] ammo ni Jesus no siasino dagidiay saan a mamati ken no siasino daydiay mangliput kenkuana.” Nupay ti sao a “panangrugi” (Gr., ar·kheʹ) a naaramat iti 2 Pedro 3:4 ket tumukoy iti rugi ti panamarsua, mabalin met a tumukoy dayta iti sabali pay a tiempo. (Lu 1:2; Jn 15:27) Kas pagarigan, idi dinakamat ni apostol Pedro ti panagbaba ti nasantuan nga espiritu kadagiti Gentil “a kas ti ibababana met kadatayo idi damo,” nabatad a saanna a tuktukoyen ti panangrugi ti kinaadalanna wenno kinaapostolna no di ket iti maysa a napateg a tiempo iti ministeriona, ti aldaw ti Pentecostes, 33 K.P., ‘ti panangrugi [wenno, damo]’ ti pannakaiparukpok ti nasantuan nga espiritu maipaay iti espesipiko a panggep. (Ara 11:15; 2:1-4) Makapainteres ngarud daytoy a komento ti Commentary on the Holy Scriptures ni Lange (p. 227) maipapan iti Juan 6:64: “Ti panangrugi . . . saanna a kayat a sawen manipud metapisikal a pangrugian ti amin a bambanag, . . . wenno uray manipud pangrugian ti pannakaam-ammo [ni Jesus] iti tunggal maysa, . . . wenno uray manipud pangrugian ti panangummongna kadagiti adalanna iti aglikmutna, wenno ti pangrugian ti ministeriona kas Mesias, . . . no di ket manipud damo a nalimed nga itatanor ti saan a panamati [a makagapu iti pannakaitibkol ti sumagmamano nga adalan]. Iti kasta met laeng a pamay-an, ammona ti mangliput Kenkuana manipud pay pangrugian.”​—Impatarus ken inurnos ni P. Schaff, 1976; idiligyo ti 1Jn 3:8, 11, 12.

Nasakbay a pannakaituding ti Mesias. Nasakbay nga ammo ken impadto ni Jehova a Dios dagiti panagsagaba ti Mesias, ti mapasaranna nga ipapatay, ken ti panagungarna kalpasanna. (Ara 2:22, 23, 30, 31; 3:18; 1Pe 1:10, 11) Ti pannakatungpal ti bambanag a nasinunuo ken nasakbay nga ammo ti Dios ket agpannuray iti panangaramat ti Dios iti pannakabalinna kasta met iti tigtignay ti tattao. (Ara 4:27, 28) Ti kasta a tattao, nupay kasta, situtulok nga impalubosda a gundawayan ida ni Satanas a Diablo a Kabusor ti Dios. (Jn 8:42-44; Ara 7:51-54) Gapuna, no kasano a dagiti Kristiano idi kaaldawan ni Pablo ‘saanda nga ignorante kadagiti gakat [ni Satanas],’ nasakbay met a nakita ti Dios dagiti dakes a tarigagay ken pamay-an a patauden ti Diablo maibusor ken Jesu-Kristo, ti Pinulotan ti Dios. (2Co 2:11) Nabatad, ti pannakabalin ti Dios kabaelanna met a keltayen wenno bangenan pay ketdi ti aniaman nga iraraut wenno gandat a panangpapatay iti Mesias a saan a maitunos iti naipadto a pamay-an wenno tiempo.​—Idiligyo ti Mt 16:21; Lu 4:28-30; 9:51; Jn 7:1, 6-8; 8:59.

Sigun kadagiti mangitantandudo iti predestinarianismo, ti kinuna ni apostol Pedro maipapan ken Kristo, kas ti sakripisio a Kordero ti Dios, ket “nasapsapa a naammuan sakbay ti pannakabangon [porma ti Griego a ka·ta·bo·leʹ] ti lubong [koʹsmou],” a mangipamatmat nga inaramat ti Dios ti nasakbay a pannakaammona sakbay ti pannakaparsua ti sangatauan. (1Pe 1:19, 20) Ti Griego a sao a ka·ta·bo·leʹ, naipatarus a “pannakabangon,” literal a kaipapananna ti “panangipuruak” ken mabalin a tumukoy iti ‘pannakayinaw ti bin-i,’ kas naaramat iti Hebreo 11:11. Nupay ‘nabangon’ ti maysa a lubong ti sangatauan idi pinarsua ti Dios ti umuna a natauan a pagassawaan, kas naipakita iti Hebreo 4:3, 4, naipukaw idi agangay dayta a pagassawaan ti saadda kas annak ti Dios. (Ge 3:22-24; Ro 5:12) Nupay kasta, babaen ti di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios, napalubosanda a mangyinaw iti bin-i ken mangpataud iti annak, a ti maysa nga anakda ket mismo a naipakita iti Biblia kas nakagun-od iti anamong ti Dios ken pinaneknekanna a maikari a masubbot ken maisalakan, awan sabali, ni Abel. (Ge 4:1, 2; Heb 11:4) Makapainteres nga iti Lucas 11:49-51, idi tinukoy ni Jesus ti “dara dagiti amin a mammadto a naibuyat manipud pannakabangon ti lubong,” dinakamatna met ti sasao a “manipud iti dara ni Abel agingga iti dara ni Zacarias.” Gapuna, ni Jesus innaigna ni Abel iti “pannakabangon ti lubong.”

Ti Mesias, wenno Kristo, isu ti naikari a Bin-i a babaen kenkuana mabendisionan ti amin a nalinteg a tattao iti amin a pampamilia ditoy daga. (Ga 3:8, 14) Damo a natukoy ti kasta a “bin-i” kalpasan a nangrugi ti panagrebelde idiay Eden, ngem sakbay ti pannakayanak ni Abel. (Ge 3:15) Agarup 4,000 a tawen daytoy sakbay ti pannakaipalgak ti “sagrado a palimed” babaen ti nalawag a pannakailasin iti dayta a Mesianiko a “bin-i.” Gapuna, pudno a dayta ket “naidulin iti kinaulimek kadagiti nabayag a tiempo.”​—Ro 16:25-27; Efe 1:8-10; 3:4-11.

Iti tiempo nga inkeddeng ni Jehova a Dios, intudingna ti bukodna nga inauna nga Anak tapno matungpal ti naipadto nga akem ti “bin-i” ken agbalin a Mesias. Awan ti mangipakita a “nasaksakbay a naikeddeng” dayta nga Anak maipaay iti kasta nga akem uray pay sakbay ti pannakaparsuana wenno sakbay a rimsua ti panagrebelde idiay Eden. Nalawag nga adda nakaibatayan ti panangpili kenkuana ti Dios idi agangay kas mangtungpal kadagiti padto. Gapu iti kapaut ti nasinged a panagkadua ti Dios ken ti Anakna sakbay ti pannakaibaon ti Anak ditoy daga, awan duadua a ‘naam-ammo’ ni Jehova ti Anakna agingga iti punto a nasiertona a simamatalek a maitungpal ti Anakna dagiti karkari ken padpadto a nainaig kenkuana.​—Idiligyo ti Ro 15:5; Fil 2:5-8; Mt 11:27; Jn 10:14, 15; kitaenyo ti JESU-KRISTO (Nasubok ken Napagbalin a Naan-anay).

Nasakbay a pannakaituding dagidiay ‘naayaban ken napili.’ Adda met dagiti teksto a nangdakamat kadagiti Kristiano a “naayaban,” wenno “napili.” (Jud 1; Mt 24:24) Nadeskribirda kas “napili sigun iti nasakbay a pannakaammo ti Dios” (1Pe 1:1, 2), ‘napili sakbay ti pannakabangon ti lubong,’ ‘naituding a nasakbay iti pannakaampon kas annak ti Dios’ (Efe 1:3-5, 11), ‘napili nanipud idi damo maipaay iti pannakaisalakan ken naayaban itoy met laeng a pagtungpalan’ (2Te 2:13, 14). Ti pannakatarus kadagitoy a teksto ket agpannuray no ania ti matuktukoy​—ti nasakbay a pannakaituding ti sumagmamano nga indibidual wenno ti pannakailadawan ti nasakbay a pannakaituding ti maysa a bunggoy ti tattao, awan sabali, ti kongregasion Kristiano, ti “maymaysa a bagi” (1Co 10:17) dagidiay makipagtawidto ken Kristo Jesus iti nailangitan a Pagarianna.​—Efe 1:22, 23; 2:19-22; Heb 3:1, 5, 6.

No dagitoy a sasao agaplikar kadagiti espesipiko nga indibidual kas nasakbay a naituding iti agnanayon a pannakaisalakan, kayatna a sawen a dagidiay nga indibidual saanda a pulos makapagbalin a di matalek wenno saan a pulos maikkat ti pannakaayabda, ta di mabalin nga agbiddut ti nasakbay a pannakaammo kadakuada ti Dios ket saan a pulos masaaw wenno matungday ti nasakbay a panangitudingna kadakuada iti maysa a pagtungpalan. Nupay kasta, sigun kadagiti isu met laeng nga apostol a napaltiingan a mangisurat iti kadakdakamat a sasao, ti sumagmamano a “nagatang” ken “nasantipikar” babaen ti dara ti subbot a sakripisio ni Kristo ken “nakaramanen iti nailangitan a sagut nga awan bayadna” ken ‘nagbalin a makiraman iti nasantuan nga espiritu . . . ken kadagiti pannakabalin ti um-umay a sistema ti bambanag’ ket matnag iti panagbasol ken saanen a makapagbabawi, iti kasta iyegda ti bagbagida iti pannakadadael. (2Pe 2:1, 2, 20-22; Heb 6:4-6; 10:26-29) Sangsangkamaysa nga indagadag dagiti apostol kadagiti tattao a sinuratanda: “Aramidenyo ti amin a kabaelanyo tapno pagbalinen a sigurado maipaay iti bagbagiyo ti pannakaayab ken pannakapiliyo; ta no itultuloyyo nga aramiden dagitoy a banag saankayto a pulos mapaay”; kasta met, “Itultuloyyo nga itrabaho ti bukodyo a pannakaisalakan buyogen ti buteng ken panagpigerger.” (2Pe 1:10, 11; Fil 2:12-16) Ni Pablo, a “naayaban nga agbalin nga apostol ni Jesu-Kristo” (1Co 1:1), nabatad a saanna nga imbilang ti bagina kas nasaksakbay a naikeddeng iti agnanayon a pannakaisalakan, yantangay dakamatenna dagiti napinget a panagreggetna ken panagagawana a mangragpat iti ‘kalat maipaay iti gunggona ti nailangitan nga ayab ti Dios’ (Fil 3:8-15) ken iti pannakaseknanna di la ket ta isu a mismo “agbalin a di naanamongan.”​—1Co 9:27.

Umasping iti dayta, ti “korona ti biag” a naitukon iti kakasta nga indibidual ket awatenda no laeng agtalinaedda a matalek uray iti sidong ti pannakasuot agingga ken patay. (Apo 2:10, 23; San 1:12) Mabalin a maikkat kadakuada dagiti korona ti pannakipagarida iti Anak ti Dios. (Apo 3:11) Inyebkas ni apostol Pablo ti panagtalekna a ‘naisaganan’ kenkuana “ti korona ti kinalinteg,” ngem inyebkasna laeng dayta idi masiguradona nga umadanin ti panagpatingga ti dana ti ministeriona, yantangay ‘tinarayna dayta agingga iti pagpatinggaan.’​—2Ti 4:6-8.

Iti sabali a bangir, no dagiti nadakamat a teksto ket ibilang nga agaplikar iti maysa a bunggoy, iti kongregasion Kristiano wenno ti pakabuklan ti “nasantuan a nasion” dagiti naayaban nga indibidual (1Pe 2:9), kaipapananda a nasakbay nga ammo ken intuding ti Dios ti itataud ti kasta a bunggoy (ngem saan a dagiti espesipiko nga indibidual a mangbukel iti dayta). Kasta met, dagitoy a kasuratan kaipapananda nga imbilin ti Dios, wenno nasakbay nga intudingna, ti ‘pagtuladan’ a rumbeng a suroten dagidiay agbalin a kameng dayta iti naikeddeng a tiempo, ken amin daytoy a banag ket maitunos iti panggepna. (Ro 8:28-30; Efe 1:3-12; 2Ti 1:9, 10) Nasakbay met nga intudingna ti ar-aramid a mainanama nga itungpal dagitoy nga indibidual kasta met ti pannakasubokda kadagiti panagsagaba nga ipalak-am kadakuada ti lubong.​—Efe 2:10; 1Te 3:3, 4.

No maipapan kadagiti teksto a mangtuktukoy iti ‘pannakaisurat ti nagnagan iti libro ti biag,’ kitaenyo ti NAGAN.

Panamati iti Gasat ken Predestinasion. Sigun kadagiti pagano a tattao idi nagkauna a tiempo, agraman dagiti Griego ken dagiti Romano, ti gasat ti tunggal indibidual, nangnangruna ti kaatiddog ti biagna, ket nasaksakbay nga inkeddeng ti didios. Ti Griego a mitolohia inladawanna a ti pagtungpalan ti tattao ket konkontrolen ti tallo a didiosa: ni Clotho (managtibbi), a mangtibtibbi iti sinulid ti biag; ni Lachesis (manangikeddeng iti gasat), a mangikedkeddeng iti kaatiddog ti biag; ken ni Atropos (nakaing-inget), a manggesgessat iti biag no naggibusen ti tiempo. Nasarakan met kadagiti didiosen ti Roma ti umas-asping a tinallo a dios.

Sigun iti Judio a historiador a ni Josephus (umuna a siglo K.P.), inkagumaan dagiti Fariseo a pagtunosen ti ideya ti gasat ken ti panamatida iti Dios ken iti wayawaya a mangngeddeng a naited iti tao. (The Jewish War, II, 162, 163 [viii, 14]; Jewish Antiquities, XVIII, 13, 14 [i, 3]) Kuna ti The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge: “Sakbay ni Augustine [a nagbiag idi maikapat ken maikalima a siglo K.P.] saan pay a simrek ti teoria ti predestinasion iti Nakristianuan a sursuro.” Sakbay ni Augustine, dagiti immun-una a maaw-awagan “Amma ti Iglesia” a kas kada Justin, Origen, ken Irenaeus “awan ammoda maipapan iti di mabalbaliwan a predestinasion; mamatida iti sursuro a nawaya a panagpili.” (Encyclopædia of Religion and Ethics ni Hastings, 1919, Tomo X, p. 231) Iti isusupiatda iti Gnostisismo, naipadamag a kanayon nga iyeb-ebkasda ti pammatida a ti wayawaya ti tao a mangngeddeng ket isu “ti pakabigbigan ti natauan a personalidad, ti pakaibatayan ti moral a pagrebbengan, maysa a nadibinuan a sagut nga iti dayta mabalin a pilien ti tao daydiay makaay-ayo unay iti Dios,” ken dakdakamatenda ti maipapan ti “panagwaywayas ti tao ken ti pagayatan ti Dios a saan a mangmedmed.”​—The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, inurnos ni S. Jackson, 1957, Tomo IX, p. 192, 193.