“Yehovha U Endle Leswi A A Swi Anakanyile”

 1. Loko muti wa Yerusalema se wu lovisiwile, xana Yeremiya u te yini malunghana ni vuprofeta bya Yehovha?

MUTI wa Yerusalema a wu ri marhumbi. A ka ha ri ni musi lowu a wu tuvika wa ndzilo lowu lumekiweke hi Vababilona lava hluleke. Yeremiya a a ku tsundzuka ku huwelela hi ndlela yo vava ka vanhu lava a va dlayiwa. A a byeriwe swilo leswi a swi ta endleka naswona swilo sweswo swi endleke hilaha Xikwembu xi vuleke leswaku swi ta endleka hakona. Muprofeta loyi u te: “Yehovha u endle leswi a a swi anakanyile.” Hakunene ku wa ka muti wa Yerusalema ku ve khombo!—Hlaya Swirilo 2:17.

 2. Yeremiya u vone ku hetiseka ka vuprofeta byihi lebyi vuriweke eka malembe-xidzana lama hundzeke?

² Ina, vuprofeta byo tala lebyi vanhu va Xikwembu va byeriweke byona ku katsa ni vuprofeta bya khale swinene, Yeremiya u byi vonile loko byi hetiseka. Eka malembe-xidzana lama hundzeke, Muxe u byele Vaisrayele vuyelo bya ku yingisa kumbe ku nga yingisi Xikwembu—ku nga “nkateko” kumbe “ndzhukano.” Yehovha a a va navelela leswinene vanhu va yena, ku nga nkateko. Hi hala tlhelo, ndzhukano lowu a wu ta va kona hikwalaho ka ku nga yingisi, a wu ta biha swinene. Muxe u lemukise leswaku—nakambe Yeremiya u swi vurile sweswo endzhaku ka nkarhi—vanhu lava honisaka va tlhela va kaneta Yehovha a va ta “dya nyama ya vana va vona va majaha ni va vanhwanyana.” (Det. 30:19, 20; Yer. 19:9; Lev. 26:29) Vanhu van’wana va nga ha tivutisa leswaku, ‘Xana nchumu wo biha ku fana ni lowu, wu nga endleka hakunene?’ Entiyisweni, hi nkarhi lowu Vababilona a va rhendzele muti wa Yerusalema ha wona loko swakudya swi nga ri kona, sweswo swi endlekile. Yeremiya u ri: “Mavoko ya vavasati lava nga ni ntsetselelo ma sweke vana va vona. Va fane ni xinkwa xo chavelela eka munhu hi nkarhi wa ku wa ka nhwanyana wa vanhu va mina.” (Swir. 4:10) Rero a ri ri khombo lerikulu hakunene!

 3. Xana a xi ri xihi xikongomelo xa Xikwembu loko xi rhumela vaprofeta eka vanhu va xona?

³ Ina, loko Yehovha a rhuma vaprofeta vo fana na Yeremiya, a a nga lavi ku tivisa ntsena hi khombo leri a ri ta fika. Xikwembu a xi lava leswaku vanhu va xona va tlhela va famba hi ku tshembeka. A xi lava leswaku vadyohi va hundzuka. Ezra u vulavule hi yinhla leyi loko a ku: “Yehovha Xikwembu xa vatata wa vona a hambeta a va rhumela varhumiwa vakwe ku va sola, hi ku phindha-phindha, hikuva u tsetselele vanhu vakwe ni vutshamo byakwe.”—2 Tikr. 36:15; hlaya Yeremiya 26:3, 12, 13.

 4. Xana Yeremiya u titwe njhani hi rungula leri a ri twariseke?

⁴ Ku fana na Yehovha, Yeremiya a a va twela vanhu va rikwavo. Sweswo u nga swi vona eka leswi a swi vuleke loko muti wa Yerusalema wu nga si lovisiwa. A a khumbekile swinene hi khombo ro chavisa leri a ri ta fika. Rolero a ku ri khombo leri vanhu volavo a va ta ri papalata ntsena loko a va ta yingisa ni ku hanya hi ku pfumelelana ni rungula leri Yeremiya a a ri twarisa! Hi mahlo ya mianakanyo, ringeta ku vona ndlela leyi Yeremiya a a titwa ha yona loko a ri karhi a tivisa rungula ra Xikwembu. U ririle a ku: “Oho marhumbu yanga, marhumbu yanga! Ndzi ni switlhavi leswikulu emakhumbini ya mbilu ya mina. Mbilu ya mina yi tlhavekile endzeni ka mina. A ndzi swi koti ku miyela, hikuva moya-xiviri wa mina wu twe mpfumawulo wa nanga, hungwe ra nyimpi.” (Yer. 4:19) A a nga swi koti ku miyela hikwalaho ka khombo leri a ri ri karhi ri tshinela.

 5. Ha yini Yeremiya a a tiyiseka hi rungula leri a a ri chumayela?

⁵ I yini lexi endleke leswaku Yeremiya a tiyiseka leswaku leswi a swi profeteke a swi ta endleka? (Yer. 1:17; 7:30; 9:22) A a ri wanuna loyi a a ri ni ripfumelo loyi a a ma hlaya Matsalwa naswona a a swi tiva leswaku Yehovha i Xikwembu lexi vulavulaka vuprofeta bya ntiyiso. Matimu ma swi veka erivaleni leswaku Yehovha wa swi kota ku profeta hi swiendlakalo leswi loko vanhu va swi languta, va vonaka onge a swi nge endleki, ku fana ni ku ntshunxiwa ka Vaisrayele evukhumbini bya le Egipta. Yeremiya a a ri toloverile rungula ra ku rhurha ka Vaisrayele swin’we ni marito ya mbhoni leyi tivoneleke hi ya yona. Yoxuwa u tshame a byela Vaisrayele-kulobye a ku: “Mi swi tiva kahle hi timbilu ta n’wina hinkwato ni mimoya-xiviri ya n’wina hinkwayo leswaku a ri wanga ni rito rin’we eka marito hinkwawo lamanene lawa Yehovha Xikwembu xa n’wina a ma vuleke. Hinkwawo ma hetisekile eka n’wina. A ku wanga ni rito rin’we eka wona.”—Yox. 23:14.

6, 7. (a) Ha yini u fanele u swi tsakela leswi Yeremiya a swi profeteke? (b) I yini lexi nga ta ku pfuna leswaku u tiyiseka hi rungula leri u ri chumayelaka?

⁶ Ha yini u fanele u hambeta u kambisisa vuprofeta lebyi vuriweke hi Yeremiya? Xo sungula hileswaku a a ri ni swivangelo swo tshemba leswaku Yehovha u ta swi hetisisa leswi a swi vuleke. Xa vumbirhi hileswaku swilo swin’wana leswi Xikwembu xi swi tiviseke hi ku tirhisa Yeremiya swa hetiseka naswona wa ha ta vona swin’wana swi ri karhi swi hetiseka. Xa vunharhu hileswaku nhlayo leyi heleleke ya leswi Yeremiya a swi twariseke hi vito ra Xikwembu, ku katsa ni ku hiseka loku a a ri na kona loko a swi twarisa, swi n’wi endle a va nandza wo hlawuleka wa Xikwembu. Xidyondzi xin’wana xi ri: “Hambiloko Yeremiya a pimanisiwa ni vaprofeta van’wana, u famba emahlweni.” Yeremiya a a ri muprofeta wa nkoka ematin’wini lawa Xikwembu xi nga tirhisana ni vanhu va xona lerova loko Yesu a vulavula, vanhu van’wana lava n’wi tweke a va kholwa leswaku i Yeremiya.—Mat. 16:13, 14.

⁷ Ku fana na Yeremiya, u hanya hi nkarhi lowu vuprofeta bya nkoka bya le Bibeleni byi hetisekaka ha wona. Naswona ku fana na Yeremiya, u fanele u tshama u ri karhi u swi tshemba switshembiso swa Xikwembu. (2 Pet. 3:9-14) Xana u nga swi endlisa ku yini sweswo? Hi ku hambeta u tshembela eka ku tshembaka ka Rito ra Xikwembu ra vuprofeta. Hikwalaho ka sweswo, eka ndzima leyi hi ta kambisisa vuprofeta byo karhi lebyi Yeremiya a byi vuleke a tlhela a byi vona loko byi hetiseka. Byin’wana lebyi hi nga ta byi kambisisa byi hetiseke endzhaku ka nkarhi. Naswona byin’wana bya ku khumba sweswi naswona byi ta tlhela byi khumba ni vumundzuku bya wena. Onge leswi hi nga ta swi kambisisa swi nga tiyisa ntshembo lowu u nga na wona eRitweni ra Yehovha ra vuprofeta leswaku u ta tiyiseka swinene leswaku Yehovha ‘u ta endla leswi a a swi anakanyile.’—Swir. 2:17.

8, 9. Xana hi yihi ndlela yin’wana leyi Bibele yi nga hlawuleka ha yona?

⁸ Vanhu vo tala va ringeta ku vona leswaku vumundzuku byi khome yini. Ehleketa hi vativi va ikhonomi, van’watipolitiki, vangoma swin’we ni vativi va maxelo. A swi kanakanisi leswaku u swi vonile leswaku swa tika hambi ku ri ku tiva swilo switsongo—leswaku ku ta endleka yini endzhaku ka masiku kumbe mavhiki yo karhi—hi ndlela leyi pakanisaka. Kambe vuprofeta lebyi pakanisaka bya le Bibeleni i xiyenge xin’wana lexi endlaka leswaku Bibele yi hlawuleka. (Esa. 41:26; 42:9) Vuprofeta hinkwabyo bya Yeremiya a byi pakanisa, ku nga khathariseki leswaku a byi vulavula hi nkarhi wolowo kumbe lowu taka. Vuprofeta byo tala bya yena a byi vulavula hi vanhu swin’we ni matiko. A hi sunguleni hi ku kambisisa vuprofeta byi nga ri byingani lebyi hetisekeke hi nkarhi wa Yeremiya.

⁹ I mani loyi namuntlha a nga vulaka leswaku xiyimo xa misava xi ta va xi ri njhani endzhaku ka lembe kumbe mambirhi? Hi xikombiso, xana hi wihi mutivi loyi a nga vulaka hi ku pakanisa leswaku ku ta va ni ku cinca eka mimfumo ya misava? Yeremiya u huhuteriwe hi Xikwembu leswaku a profeta leswaku nkucetelo wa Vababilona a wu ta kula. U vule leswaku Vababilona a va ri “xinwelo xa nsuku” lexi Yehovha a a ta chulula vukarhi bya yena eka Yuda ni le ka miti yo tala ni vanhu vo tala ha xona, a va sindzisa leswaku va va mahlonga. (Yer. 51:7) Yeremiya swin’we ni vanhu van’wana lava a hanyeke na vona va swi vonile sweswo loko swi endleka.—Ringanisa na Yeremiya 25:15-29; 27:3-6; 46:13.

10. Xana i yini leswi Yehovha a nga swi vula ka ha ri emahlweni hi tihosi ta mune ta le Yuda?

¹⁰ Nakambe Yehovha u tirhise Yeremiya leswaku a tivisa vuyelo byo hetelela bya tihosi ta mune ta le Yuda. Malunghana na Yowohazi kumbe Xalumu, n’wana wa Hosi Yosiya, Xikwembu xi vule ka ha ri emahlweni leswaku a a ta yisiwa evukhumbini ivi a nga ha tlheleli eYuda. (Yer. 22:11, 12) Sweswo swi endlekile. (2 Tih. 23:31-34) Xikwembu xi vule leswaku mutlhandlami wa Yowohazi, ku nga Yoyakimi, a a ta “lahliwa ku fana niloko ku lahliwa mbhongolo ya xinuna.” (Yer. 22:18, 19; 36:30) Bibele a yi vuli leswaku u fe njhani kumbe leswaku ku endliwe yini hi ntsumbu wa yena kambe ya vula leswaku n’wana wa yena Yoyakini u n’wi tlhandlame loko muti wa ha rhendzeriwile. Yeremiya u vule leswaku Yoyakini (loyi nakambe a a vitaniwa Koniya na Yekoniya) u ta yisiwa evukhumbini eBabilona nileswaku a a ta fela kwalaho. (Yer. 22:24-27; 24:1) Sweswo swi endlekile. Xana ku vuriwa yini hi hosi yo hetelela Sedekiyasi? Yeremiya u profete leswaku Sedekiyasi a a ta nyiketiwa emavokweni ya valala lava nga riki na ntwela-vusiwana. (Yer. 21:1-10) Xana ku humelele yini? Valala volavo va n’wi khomile. Va dlaye vana va yena va majaha a va langutile, va n’wi pfala mahlo ivi va n’wi yisa eBabilona, laha a nga fela kona. (Yer. 52:8-11) Ina, vuprofeta lebyi hinkwabyo byi hetisekile.

11. Xana a a ri mani Hananiya naswona Yehovha u profete yini hi yena?

¹¹ Eka Yeremiya ndzima 28 hi hlaya leswaku hi nkarhi wa ku fuma ka Sedekiyasi, muprofeta wa mavunwa Hananiya u kanetane ni vuprofeta bya Yehovha lebyi vuriweke hi Yeremiya bya leswaku Vababilona a va ta lawula muti wa Yerusalema. Hananiya u honise rito ra Xikwembu ivi a vula leswaku joko ra vuhlonga leri Nebukadnetsara a a ri veke ehenhla ka Yuda ni matiko man’wana a ri ta tshoviwa. Hambiswiritano, Yeremiya u kongomisiwe hi Yehovha ivi a paluxa mavunwa ya Hananiya, a tlhela a kandziyisa leswaku matiko yo tala a ma ta tirhela Vababilona ivi a byela muprofeta yoloye wa mavunwa leswaku u ta fa loko lembe ri nga si hela. Hakunene sweswo swi endlekile.—Hlaya Yeremiya 28:10-17.

12. Xana vanhu vo tala lava hanyeke na Yeremiya va angule njhani eka rungula ra yena ra nkoka ra vuprofeta?

¹² I ntiyiso leswaku rungula ra vuprofeta leri Xikwembu xi ri byeleke Yeremiya a ri katsa ku wa ka muti wa Yerusalema. Nkarhi na nkarhi, Yeremiya a a lemukisa leswaku muti wolowo wu ta lovisiwa handle ka loko Vayuda va hundzuka ivi va tshika ku gandzela swikwembu swa hava, vuhomboloki swin’we ni madzolonga. (Yer. 4:1; 16:18; 19:3-5, 15) Vanhu vo tala lava hanyeke na Yeremiya a va ehleketa leswaku Yehovha a nge wu endli nchumu wo fana ni wolowo. Phela tempele ya Xikwembu a yi ri eYerusalema. Xana a xi ta swi pfumelela njhani leswaku ndhawu yoleyo yo kwetsima yi lovisiwa? A va ehleketa leswaku a swi nge endleki sweswo. Kambe, wa swi tiva leswaku Yehovha a nga hembi. U endle leswi a a swi anakanyile.—Yer. 52:12-14.

13. (a) Xana nkarhi lowu hi hanyaka eka wona wu fana njhani ni nkarhi wa Yeremiya? (b) Ha yini switshembiso leswi Xikwembu xi swi tshembiseke vanhu vo karhi lava hanyeke enkarhini wa Yeremiya swi fanele swi ku tsakisa?

¹³ Vanhu va Xikwembu manguva lawa va tikuma va ri eka xiyimo lexi fanaka ni xa vanhu lava a va tshembeka eka Yehovha hi nkarhi wa Yeremiya. Ha swi tiva leswaku ku nga ri khale, Yehovha u ta tisa khombo eka hinkwavo lava alaka ku yingisa switsundzuxo swa yena. Hambiswiritano, hi nga ha khutazeka hi switshembiso swa yena swa vuprofeta hilaha Vayuda lava a va gandzela hi ndlela leyi tengeke enkarhini wa Yeremiya va khutazekeke hakona. Tanihi leswi Varekabi a va tshembekile eka Yehovha ni le ka swileriso swa kokwa wa vona, Xikwembu xi vule leswaku va ta pona loko muti wa Yerusalema wu lovisiwa. Naswona va ponile. Bibele yi kombisa leswaku Varekabi va ponile hikuva yi vulavula hi “Malikiya n’wana wa Rekabi” loyi a pfuneke loko ku pfuxetiwa muti wa Yerusalema hi nkarhi wa ku fuma ka Nehemiya. (Neh. 3:14; Yer. 35:18, 19) Yehovha u tlhele a tiyisekisa Ebedi-meleke leswaku na yena u ta pona hikuva u tshembele eka Xikwembu a tlhela a seketela Yeremiya. (Yer. 38:11-13; 39:15-18) Hilaha ku fanaka, Xikwembu xi tshembise leswaku Baruku, munghana wa Yeremiya, a a ta kuma ‘moya-xiviri wa yena kukota leswi phangiweke.’ (Yer. 45:1, 5) Xana u fikelela makumu wahi hi ku hetiseka ka vuprofeta lebyi? Xana u ehleketa leswaku Yehovha u ta ku endlela yini loko u tshama u tshembekile eka yena?—Hlaya 2 Petro 2:9.

14. Ha yini vuprofeta bya Xikwembu hi Babilona a byi ri lebyi hlamarisaka?

¹⁴ Xikwembu xi vule ka ha ri emahlweni leswaku Nebukadnetsara a a ta hlula Yuda a tlhela a hlula na Egipta. (Yer. 25:17-19) Sweswo a swi vonaka onge a swi nge endleki hikuva Egipta a yi ri ni matimba swinene naswona a yi lawula tiko ra Yuda. (2 Tih. 23:29-35) Endzhaku ka loko muti wa Yerusalema wu hluriwile, masalela ya Vayuda ma kunguhate ku siya tiko ra rikwavo ivi ma balekela aEgipta leswaku ma ta hlayiseka ni ku sirheleleka. A ma lava ku endla tano hambileswi Yehovha a a ma lemukisile leswaku ma nga baleki ni leswi a a ma byerile leswaku u ta ma katekisa loko ma tshama eYuda. Hi hala tlhelo, loko masalela wolawo ma balekela aEgipta, a ma ta dlayiwa hi valala lava a ma ringeta ku va balekela. (Yer. 42:10-16; 44:30) Tibuku leti Yeremiya a ti tsaleke a ti vuli leswaku u va vonile Vababilona loko va hlasela tiko ra Egipta. Kambe ntiyiso wa mhaka hileswaku vuprofeta bya Yehovha byi hetisekile eka Vaisrayele loko Vababilona va hlula tiko ra Egipta eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vutsevu B.C.E.—Yer. 43:8-13.

15, 16. Xana leswi Xikwembu xi swi vuleke leswi khumbaka ku ntshunxiwa ka vanhu va xona swi hetiseke njhani?

¹⁵ Nakambe Yeremiya u profete hi ku hluriwa ka Vababilona, lava hluleke Vaegipta. Loko ka ha sele dzana ra malembe, hi ku pakanisa Yeremiya u profete hi ku wa ka Babilona hi xitshuketa. Xana a wu ta wa hi ndlela yihi? Muprofeta wa Xikwembu u vule leswaku mati ya wona lawa a ma wu sirhelela a “ma ta phya” naswona vavanuna va wona va matimba a va nga ta lwa. (Yer. 50:38; 51:30) Vuprofeta lebyi byi hetiseke hinkwabyo loko Vameda ni Vaperesiya va hambukisa Nambu wa Yufrata, va tsemakanya eka wona ivi va nghena emutini wolowo va hlasela Vababilona hi xitshuketa. A swi kanakanisi leswaku u ta anakanyisisa hi nkoka wa leswaku muti wolowo a wu ta tshama wu ri rhumbi. (Yer. 50:39; 51:26) Hambi ku ri namuntlha, marhumbi ya muti wa Babilona lowu a wu ri ni matimba ma kombisa leswaku vuprofeta bya Xikwembu bya pakanisa.

¹⁶ Yehovha u tirhise Yeremiya ku vula leswaku Vayuda a va ta tirhela Vababilona ku ringana malembe ya 70. Kutani endzhaku ka sweswo Xikwembu a xi ta tlherisela vanhu va xona etikweni ra rikwavo. (Hlaya Yeremiya 25:8-11; 29:10.) Daniyele a a byi tshemba swinene vuprofeta lebyi naswona u byi tirhisile ku tiyisekisa leswaku “ku herisiwa ka Yerusalema” a ku ta hela rini. (Dan. 9:2) Ezra u vule, “leswaku ku hetiseka rito ra Yehovha leri humaka enon’wini wa Yeremiya, Yehovha u pfuxe moya wa Korexe,” loyi a hluleke Vababilona, leswaku a tlherisela Vayuda etikweni ra rikwavo. (Ezra 1:1-4) Endzhaku ka sweswo Vayuda lava tlheleleke a va ta tsakela ku rhula loku a va ta ku kuma etikweni ra rikwavo va tlhela va tlherisela vugandzeri lebyi tengeke kwalaho, hilaha Yeremiya a a profete hakona.—Yer. 30:8-10; 31:3, 11, 12; 32:37.

17. Hlamusela leswaku marito ya Yeremiya malunghana ni ku “rila” eRhama ma nga ha kombetela eka swiendlakalo swimbirhi leswi hambaneke hi ndlela yihi.

¹⁷ Nakambe Yeremiya u tsale vuprofeta lebyi hetisekeke endzhaku ka nkarhi wo leha swinene. U te: “Yehovha u te, ‘Ku twakale rito eRhama, ku titshandza ni ku rila loku vavisaka; Rahele a rilela vana vakwe. U arile ku chaveleriwa hikwalaho ka vana vakwe, hikuva a va ha ri kona.’” (Yer. 31:15) Swi tikomba onge Vayuda lava a va ri evuhlongeni a va hlengeletiwe emutini wa Rhama, lowu a wu ri tikhilomitara ta nhungu en’walungwini bya muti wa Yerusalema, endzhaku ka loko wu lovisiwile hi 607 B.C.E. Swi nga ha endleka leswaku vabohiwa van’wana va dlayeriwe eRhama. Leswi swi nga ha va swi endle leswaku byi hetiseka ro sungula, onge hiloko Rahele a a rilela ku lahlekeriwa hi “vana” va yena. Kambe, endzhaku ka malembe-xidzana ya tsevu, Hosi Heroda u dlaye tincece ta le Betlehema. Matewu, loyi a tsaleke Evhangeli, u vule leswaku Yeremiya u profete hi ku vava loku a va ta ku twa hikwalaho ka ku dlayiwa koloko.—Mat. 2:16-18.

18. Xana vuprofeta bya Xikwembu lebyi khumbaka tiko ra Edomu byi hetiseke njhani?

¹⁸ Vuprofeta byin’wana byi hetiseke hi lembe-xidzana ro sungula C.E. Xikwembu xi tirhise Yeremiya leswaku xi profeta leswaku tiko ra Edomu a ri ri exikarhi ka matiko lawa a ma ta hlaseriwa hi Vababilona. (Yer. 25:15-17, 21; 27:1-7) Kambe Xikwembu xi vule swo tala ku tlula leswi a swi ta humelela tiko ra Edomu. Tiko ra Edomu a ri ta fana na Sodoma na Gomora. Wa swi tiva leswaku sweswo a swi vula leswaku a ri ta va rhumbi hilaha ku nga heriki, a ri nga ta ha va kona. (Yer. 49:7-10, 17, 18) Sweswo hi swona leswi nga endleka. Xana u ehleketa leswaku vito leri nge Edomu ni leri nge Vaedomu ma nga ha kumeka namuntlha? Xana ma ha kumeka emimepeni ya manguva lawa? Doo! Ma kumeka etibukwini ta khale ni ta matimu ya Bibele kumbe emimepeni ya khale swinene. Flavius Josephus u vule leswaku Vaedomu va sindzisiwe ku amukela ndhavuko wa Vayuda hi lembe-xidzana ra vumbirhi B.C.E. Endzhaku ka sweswo, loko muti wa Yerusalema wu lovisiwa hi 70 C.E., rixaka ra vona ri nambe ri hela.

19. Xana buku ya Yeremiya yi kombisa yini hi vuswikoti bya Xikwembu bya ku hetisisa vuprofeta?

¹⁹ Hilaha u nga vonaka hakona, ndzima yin’wana ni yin’wana ebukwini ya Yeremiya yi ni vuprofeta lebyi khumbaka vanhu ni matiko. Vuprofeta byebyo byo tala se byi hetisekile. Yinhla leyi ntsena yi fanele yi ku endla leswaku u kambisisa ni ku hlaya buku ya Yeremiya hikuva yi ku tiyisekisa hi swilo swin’wana hi Xikwembu xa wena lexikulu. Yehovha u endle leswi a a swi anakanyile naswona wa ha ta endla tano. (Hlaya Esaya 46:9-11.) Leswi swi nga endla leswaku u swi tshemba swinene leswi Bibele yi swi vulaka. Entiyisweni, ku hetiseka ka vuprofeta byin’wana lebyi Yeremiya a byi tsaleke byi ta ku khumba byi tlhela byi khumba ni vumundzuku bya wena. A hi kambisiseni byin’wana bya kona eka xiyenge lexi saleke xa ndzima leyi.

20-22. Ha yini ku nga ha vuriwaka leswaku vuprofeta bya le Bibeleni, ku katsa ni byin’wana lebyi nga ebukwini ya Yeremiya, byi nga hetiseka minkarhi yo tala? Hlamusela.

²⁰ Vuprofeta bya le Bibeleni byi nga ha hetiseka minkarhi yo tala. Leswi i ntiyiso eka ndlela leyi Yesu a xi hlamuleke ha yona xivutiso xa vadyondzisiwa va yena lexi khumbaka xikombiso ‘xa vukona bya yena ni xa makumu ya mafambiselo ya swilo.’ (Mat. 24:3) Vuprofeta lebyi byi hetisekile hi lembe ra 66 ku ya eka ra 70 C.E. Hambiswiritano, swi le rivaleni leswaku hi ndlela yo karhi vuprofeta lebyi byi ta tlhela byi hetiseka hi nkarhi wa “nhlomulo lowukulu” lowu nga ta fikela mafambiselo lawa ya swilo lama hombolokeke. Wolowo wu ta va nhlomulo “lowu ku nga si tshamaka ku humelela lowu fanaka na wona hi mpfhuka misava yi va kona ku fikela sweswi, e-e, naswona a wu nge he tlheli wu va kona.” (Mat. 24:21) Swi tano hambi ku ri eka vuprofeta lebyi tsariweke hi Yeremiya. Vuprofeta byin’wana byi hetiseke ro sungula hi 607 B.C.E. kambe byi ta tlhela byi hetiseka hi ku famba ka nkarhi, hilaha hi voneke hakona emhakeni ya loko “Rahele a rilela vana vakwe.” (Yer. 31:15) Hakunene, vuprofeta byin’wana lebyi Yeremiya a byi tsaleke byi khumba nkarhi lowu u hanyaka eka wona naswona ku hetiseka ka byona ku ta ku khumba.

²¹ Sweswo u nga swi vona ebukwini ya Nhlavutelo. Muapostola Yohane u huhuteriwe leswaku a kombetela eka vuprofeta lebyi Yeremiya a byi vuleke lebyi a byi vulavula hi ku herisiwa ka Vababilona hi 539 B.C.E. Ebukwini ya Nhlavutelo, hi vona ku fana loku nga kona eka swiendlakalo swo sungula ni leswi nga ta humelela hi ndlela leyikulu swinene. Vuprofeta byin’wana lebyi vuriweke hi Yeremiya byi tlhela byi hetiseka manguva lawa byi khumba ku wa ka mfumo lowukulu—ku nga “Babilona Lonkulu,” mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. (Nhlav. 14:8; 17:1, 2, 5; Yer. 50:2; 51:8) Vanhu va Xikwembu va fanele va ‘huma eka yena’ leswaku va nga hlanganyeli na yena loko a lovisiwa. (Nhlav. 18:2, 4; Yer. 51:6) Mati ya muti wolowo, lama fanekiselaka vanhu kumbe valandzeri va yena, ma ta ‘oma.’—Yer. 51:36; Nhlav. 16:12.

²² Nakambe vuprofeta byin’wana lebyi nga ta hetiseka enkarhini lowu taka i bya xitshembiso xa Xikwembu xa leswaku xi ta rihisela eka vukhongeri bya mavunwa hileswi byi khomaka vanhu va xona hi ndlela yo biha. Yehovha u ta ‘tlherisela hi ku landza hinkwaswo leswi a swi endleke.’ (Yer. 50:29; 51:9; Nhlav. 18:6) Naswona matiko yo fanekisela ya vukhongeri bya mavunwa ma ta pfumala vaaki.—Yer. 50:39, 40.

23. Hi kwihi ku tlheriseriwa hi tlhelo ra moya loku veke kona hi lembe-xidzana ra vu-20, loku profetiweke hi Yeremiya?

²³ Hilaha u swi voneke hakona, vuprofeta lebyi Yeremiya a byi vuleke byi tlhela byi va ni ntshembo. Hilaha ku faneleke, u profete hi ku tlheriseriwa ka vugandzeri bya ntiyiso laha misaveni manguva lawa. Ku ntshunxiwa ka Vayuda evuhlongeni emutini wa khale wa Babilona swi fambisana ni ku ntshunxiwa ka vanhu va Xikwembu va manguva lawa eBabilona Lonkulu endzhaku ka loko Mfumo wu simekiwile etilweni. Hi tlhelo ra moya, Yehovha u tlherisele vanhu va yena evugandzerini lebyi tengeke leswi endleke leswaku va nkhensa va tlhela va tsaka. U katekise matshalatshala ya vona yo pfuna van’wana leswaku va n’wi gandzela nileswaku va wundliwa swinene hi tlhelo ra moya. (Hlaya Yeremiya 30:18, 19.) Nakambe a swi kanakanisi leswaku wa swi tiva leswaku manguva lawa Yehovha u hetisise xitshembiso xa yena xo nyika vanhu va yena varisi—ku nga vavanuna lava wupfeke hi tlhelo ra moya lava khathalelaka ni ku sirhelela ntlhambi.—Yer. 3:15; 23:3, 4.

24. Hi wahi marito ya matimba ya Yeremiya lama nga ta hetiseka?

²⁴ Marito lawa Yeremiya a ma byeleke vanhu va Xikwembu va khale a ma tshembisa swilo leswinene eka vanhu vo tshembeka naswona a ma tsundzuxa lava nga riki ni vuxaka lebyinene na Yehovha hi ndzoviso lowu a wu ta fika. Swa ha ri tano ninamuntlha. A swi kanakanisi leswaku ha swi vona leswaku i xa xihatla xitsundzuxo lexi nga erivaleni, lexi nge: “Lava dlayiweke hi Yehovha esikwini rero va ta suka emakun’wini ya misava ku ya fika emakun’wini man’wana ya misava. A va nge rileriwi, hambi ku ri ku hlengeletiwa kumbe ku lahliwa. Va ta kotisa vulongo evuandlalweni bya misava.”—Yer. 25:33.

25. Hi byihi vutihlamuleri lebyi vanhu va Xikwembu va nga na byona namuntlha?

²⁵ Ina, ku fana na Yeremiya, hi hanya eminkarhini ya mangava. Ku fana ni le nkarhini wa Yeremiya, ndlela leyi vanhu va angulaka ha yona eka rungula ra Yehovha yi nga vula vutomi kumbe rifu. Vanhu va Xikwembu namuntlha a hi vaprofeta. A hi huhuteriwanga leswaku hi engetela eka marito ya Yehovha lama nga ntiyiso lama kumekaka eBibeleni. Hambiswiritano, hi lerisiwe leswaku hi chumayela mahungu lamanene ya Mfumo masiku hinkwawo ku fikela emakumu ka mafambiselo ya swilo. (Mat. 28:19, 20) A hi swi lavi ku ‘yiva marito ya Yehovha’ hi ku tumbetela vanhu swilo leswi nga ta endleka. (Hlaya Yeremiya 23:30.) Hi tiyimisele ku nga endli leswaku marito ya yena ma nga vi ni matimba. Vuprofeta byo tala lebyi Xikwembu xi byi hundziseleke hi Yeremiya byi hetisekile. Leswi swi endla hi tiyiseka leswaku lebyi nga sala leswaku byi hetiseka, byi ta hetiseka. Hi fanele hi byela vanhu leswaku Xikwembu xi ta ‘endla leswi a xi swi anakanyile ni leswi xi swi leriseke ku sukela emasikwini ya khale swinene.’—Swir. 2:17.

26. Xana hi byihi vuprofeta byin’wana lebyi hi nga ta byi kambisisa?

²⁶ A hi nge swi koti ku kambisisa ntirho wa vuprofeta wa Yeremiya ni rungula ra yena hi nga kalanga hi kambisisa xitshembiso lexikulu xa “ntwanano lowuntshwa” lowu Yehovha a wu endleke ni vanhu va yena, ku nga milawu leyi a yi tsaleke etimbilwini ta vona. (Yer. 31:31-33) Eka ndzima leyi landzelaka hi ta kambisisa vuprofeta lebyi ni ku hetiseka ka byona leswi ku khumbaka hi ku kongoma.