Buku Ya Bibele Ya Vu-26—Ezekiel

Mutsari: Ezekiyele

Ndhawu Ya Vutsari: Babilona

Ku Hetiwa Ka Vutsari: c. 591 B.C.E.

Nkarhi Lowu Hlanganisiweke: 613–c. 591 B.C.E.

 1. A swi ri swihi swiyimo swa mahlonga eBabilona, naswona i miringo yihi leyintshwa leyi va langutaneke na yona?

HI LEMBE ra 617 B.C.E., Yoyakini, hosi ya Yuda, u nyikele Yerusalema eka Nebukadnetsara, loyi a tekeke vanhu vo tala va tiko ni rifuwo ra yindlu ya Yehova ni ra yindlu ya hosi a swi yisa eBabilona. Exikarhi ka mahlonga a ku ri na ndyangu wa hosi ni tihosana; tinhenha ta vurhena, ta matimba; vanhu va vutshila ni vaaki na Ezekiyele n’wana wa muprista Buzi. (2 Tih. 24:11-17; Ezek. 1:1-3) Hi timbilu leti tikeriwaka, Vaisrayele lava khotsiweke a va hete mpfhumba ra vona leri karharisaka ro huma etikweni ra switsunga, swihlovo ni magova, ku ya eka leri ri nga ni timbala to tala leti andlalekeke. Sweswi a va tshama ekusuhi ni nambu wa Kebari exikarhi ka mfumo wa matimba, va rhendzeriwe hi vanhu va mikhuva leyi nga tolovelekangiki ni vugandzeri bya vuhedeni. Nebukadnetsara u pfumelele Vaisrayele ku va ni tindlu ta vona vini, va hlayisa malandza ni ku nghenela bindzu. (Ezek. 8:1; Yer. 29:5-7; Ezra 2:65) Loko va gingiriteka, a va ta humelela. Xana a va ta wela emintlhan’wini ya vukhongeri ni ya rifuwo ra Babilona? Xana a va ta hambeta va xandzukela Yehova? Xana a va ta amukela vuhlonga bya vona tanihi nxupulo wo huma eka yena? A va ta hlangana ni miringo leyintshwa etikweni ra vuhlonga bya vona.

 2. (a) Hi vahi vaprofeta vanharhu lava a va hlawulekile emalembeni yo nonon’hwa emahlweni ka ku lovisiwa ka Yerusalema? (b) Kahle-kahle, Ezekiyele ku vulavuriwa ha yena hi ndlela yihi, naswona vito ra yena ri vula yini? (c) Hi le ka malembe wahi laha Ezekiyele a profeteke kona, naswona i yini leswi tivekaka hi ta vutomi byakwe ni ta rifu rakwe?

² Enkarhini wa malembe lawa yo nonon’hwa lama yisaka eku lovisiweni ka Yerusalema, Yehova a nga titsonanga kumbe ku tsona Vaisrayele mintirho ya muprofeta. Yeremiya a a vekiwe eYerusalema hi koxe, Daniyele a a ri endlwini ya vuhosi ya Babilona, naswona Ezekiyele a a ri muprofeta eka mahlonga ya Vayuda le Babilona. Ezekiyele a a ri muprista ni muprofeta, xikhundla lexi hi ku fanana xi tsakeriweke hi Yeremiya naswona endzhakunyana hi Zakariya. (Ezek. 1:3) Ebukwini yakwe hinkwayo u vitaniwa makhamba lama tlulaka 90 tanihi “n’wana wa munhu,” leyi ku nga yinhla ya ntikelo loko u dyondza vuprofeta byakwe hikuva, eMatsalweni ya Vukriste ya Xigriki, Yesu hi ku fanana ku vulavuriwa ha yena tanihi “N’wana-wa-Munhu” kwalomu ka makhamba ya 80. (Ezek. 2:1; Mat. 8:20) Vito rakwe, Ezekiyele, (hi Xiheveru, Yechez·qeʼlʹ) ri vula leswaku “Xikwembu Xa Tiyisa.” A ku ri lembe ra vuntlhanu ra vuhlonga bya Yoyakini, 613 B.C.E., laha Ezekiyele a vekisiweke hi Yehova tanihi muprofeta. Hi hlaya ha yena a ha ri entirhweni wakwe elembeni ra vu-27 ra vuhlonga, malembe ya 22 endzhaku. (Ezek. 1:1, 2; 29:17) A a tekile, kambe nsati wakwe u fe hi siku leri Nabukadnetsara a sunguleke ku rhendzela ka yena ko hetelela ka Yerusalema ha rona. (24:2, 18) Lembe ni ndlela leyi a feke ha yona a swi tiveki.

 3. Ku nga vuriwa yini ehenhleni ka vutsari bya Ezekiyele, kun’we ni nxaxamelo wa tibuku ni vutshembeki bya buku ya Ezekiel?

³ Leswaku Ezekiyele hakunene u tsale buku leyi yi byarhaka vito ra yena ni leswaku yi na xivandla lexi faneleke enxaxamelweni wa tibuku ta Matsalwa a swi kanetiwi. Yi katsawile enxaxamelweni wa tibuku esikwini ra Ezra naswona yi humelela eka minxaxamelo ya minkarhi yo sungula ya Vukriste, ngopfu-ngopfu enxaxamelweni wa tibuku ta Origen. Vutshembeki bya yona na byona byi tiyisiwile hi ku fana loku hlamarisaka exikarhi ka swifanekiselo swa yona ni leswiya swa Yeremia na Nhlavutelo.—Ezek. 24:2-12—Yer. 1:13-15; Ezek. 23:1-49—Yer. 3:6-11; Ezek. 18:2-4—Yer. 31:29, 30; Ezek. 1:5, 10—Nhlav. 4:6, 7; Ezek. 5:17—Nhlav. 6:8; Ezek. 9:4—Nhlav. 7:3; Ezek. 2:9; 3:1—Nhlav. 10:2, 8-10; Ezek. 23:22, 25, 26—Nhlav. 17:16; 18:8; Ezek. 27:30, 36—Nhlav. 18:9, 17-19; Ezek. 37:27—Nhlav. 21:3; Ezek. 48:30-34—Nhlav. 21:12, 13; Ezek. 47:1, 7, 12—Nhlav. 22:1, 2.

 4. I ku hetiseka kwihi lokukulu loku vuprofeta bya Ezekiyele byi ku voneke?

⁴ Vumbhoni byin’wana bya ku tshembeka byi kumeka eka ku hetiseka lokukulu ka vuprofeta bya Ezekiyele ehenhleni ka matiko ya vakelani, yo tanihi Tiri, Egipta, na Edomu. Hi xikombiso, Ezekiyele u profete leswaku Tiri wu ta lovisiwa, naswona leswi swi hetisekilenyana loko Nebukadnetsara a teke muti endzhaku ka ku rhendzela ka malembe ya 13. (Ezek. 26:2-21) Mpfilumpfilu lowu a wu vulanga makumu lama heleleke eka Tiri. Hambi swi ri tano, ku avanyisa ka Yehova a ku ri leswaku wu fanele ku lovisiwa hi laha ku heleleke. A a vhumbe hi ku tirhisa Ezekiyele a ku: “Ndzi ta kukula ntshuri wa yena, ndzi n’wi endla tamba leri ng[a riki] na nchumu. . . . Va cukumeta maribye ya wena ni miri wa wena, ni ntshuri wa wena ematini.” (26:4, 12) Leswi hinkwaswo swi hetisekile malembe lama tlulaka 250 endzhakunyana loko Alexander Lonkulu a lwisane ni muti wa xihlala wa Tiri. Masocha ya Alexander ma kukule thyaka hinkwaro ra muti-nkulu lowu onhiweke ivi ma wu lahlela elwandle, va endla ndlela yo tsemakanya ya timitara ta 800 ku suka ehandle ku ya emutini wa xihlala. Kutani ke, hi ntirho wa ku rhendzela lowu rharhanganeke, va wise marhangu ya timitara ta 46 hi ku tlakuka leswaku va teka muti hi 332 B.C.E. Magidi ma dlayiwile naswona vo tala swinene va xavisiwile evuhlongeni. Hi laha Ezekiyele na yena a vhumbeke ha kona, Tiri ri ve ‘tamba leri omeke ni rivala leri omeke ra tinkoka.’ (26:14)a Etlhelo lerin’wana ra Tiko Leri Tshembisiweke, Vaedomu va vukanganyisi na vona va lovisiwile, eku hetisekeni ka vuprofeta bya Ezekiyele. (25:12, 13; 35:2-9)b Naswona, kavula, vuprofeta bya Ezekiyele ehenhleni ka ku lovisiwa ka Yerusalema ni ku pfuxetiwa ka Israyele na byona byi tikombe byi ri lebyi pakanisaka.—17:12-21; 36:7-14.

 5. Vayuda va endlise ku yini evuprofeteni byo sungula bya Ezekiyele?

⁵ Emalembeni yo sungula ya ntirho-vutomi wa yena wo profeta, Ezekiyele u twarise ku avanyisa ko karhi ka Xikwembu ko lwisana na Yerusalema la nga tshembekiki ivi a tsundzuxa mahlonga ku lwisana ni swikwembu swa hava. (14:1-8; 17:12-21) Vayuda lava khotsiweke a va nga kombisi swikombiso swa xiviri swa ku hundzuka. Vavanuna va vona lava nga ni vutihlamuleri va endle mukhuva wo tihlanganisa na Ezekiyele, kambe a va ma yingisanga marungula lama humaka eka Yehova lawa Ezekiyele a ma hundziseleke eka vona. Va ye emahlweni ni mikhuva ya vona ya ku phahla swikwembu swa hava ni rifuwo. Ku lahleka ka tempele ya vona, muti wa vona lowo hlawuleka ni nxaxamelo wa vona wa tihosi swi te tanihi ku tsema nhlana loku vavisaka, kambe swi xalamukisele va nga ri vangani ntsena eka vutitsongahati ni ku hundzuka.—Ps. 137:1-9.

 6. Vuprofeta bya le ndzhakunyana bya Ezekiyele byi kandziyisa yini, naswona ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehova ku kandziyisisiwa ku yini?

⁶ Vuprofeta bya Ezekiyele emalembeni yo hetelela byi kandziyise ntshembo wa ku pfuxetiwa. Nakambe va sole matiko ya le kusuhi na Yuda hi ku tsakela ku wa ka rona. Ku tsongahatiwa ka vona vini kun’we ni ku pfuxetiwa ka Israyele, a swi ta kwetsimisa Yehova emahlweni ya vona. Hi nkatsakanyo, xikongomelo xa vuhlonga ni ku pfuxetiwa a ku ri lexi: ‘N’wina vanhu, Vayuda ni matiko, mi ta tiva leswaku hi mina Yehova.’ (Ezek. 39:7, 22) Ku kwetsimisiwa loku ka vito ra Yehova ka kandziyisiwa ebukwini hinkwayo, ku va ni ku humelela loku tlulaka 60 ka xiga lexi nge: “Hi kona mi [kumbe, va] nga ta tiva leswaku hi mina Yehova.”—6:7, nhlamuselo ya le hansi.

LESWI NGA ENDZENI KA EZEKIEL

 7. I swiyenge swihi swinharhu leswi buku ya Ezekiyele hi ntumbuluko yi welaka eka swona?

⁷ Buku leyi hi ntumbuluko yi na swiyenge swinharhu. Xo sungula, tindzima 1 ku ya eka 24 xi na switsundzuxo swa ku lovisiwa ko karhi ka Yerusalema. Xiyenge xa vumbirhi, tindzima 25 ku ya eka 32, xi na vuprofeta bya ku avanyisiwa ka matiko yo hlayanyana ya vuhedeni. Xiyenge xo hetelela, tindzima 33 ku ya eka 48, xi na vuprofeta bya ku pfuxetiwa, xi chaputa hi xivono xa tempele leyintshwa ni muti lowo kwetsima. Ngopfu-ngopfu, vuprofeta byi xaxametiwe hi ku ya hi ndzandzelelano wa masiku kun’we ni nhloko-mhaka.

 8. Ezekiyele u vona yini exivonweni xakwe xo sungula?

⁸ Yehova u veka Ezekiyele tanihi mulanguteri (1:1–3:27). Exivonweni xakwe xo sungula, hi 613 B.C.E., Ezekiyele u vona bubutsa leri humaka en’walungwini kun’we ni papa lerikulu ni ndzilo lowu vuvumelaka. Eka wona ku huma swivumbiwa leswi hanyaka swa mune leswi nga ni timpiko, swi ri ni swikandza swa munhu, nghala, nkuzi ni gama. Swi ni xivumbeko xa makala lama pfurhaka, naswona swi vonaka onge hi loko xin’wana ni xin’wana xi fambisana ni vhilwa exikarhi ka vhilwa ra ku tlakuka loku chavisaka, leri nga ni xirhendzevutana lexi taleke mahlo. Swi ya etlhelweni rin’wana ni rin’wana hi vun’we lebyikulu. Ehenhla ka tinhloko ta swivumbiwa leswi hanyaka ku ni nchumu lowu fanaka ni mpfhuka naswona ehenhla ka mpfhuka ku ni xiluvelo lexi eka xona “a yi ri nhlavutelo ya ku kwetsima ka Yehova.”—1:28.

 9. I yini lexi katsekaka entirhweni wa Ezekiyele?

⁹ Yehova u rhamba Ezekiyele la weke hi mombo a ku: “N’wana wa munhu, pfuka u yima.” Kutani u n’wi veka tanihi muprofeta eIsrayele ni le matikweni lama xandzukaka lama nga kusuhi. Hambi va yingisa kumbe e-e a swi pfuni nchumu. Va ta swi tiva leswaku muprofeta wa Hosi Yehova a a ri kona exikarhi ka vona. Yehova u endla leswaku Ezekiyele a dya xiputsa xa buku, leyi fanaka ni vulombe hi ku nyanganya enon’wini wakwe. Wa n’wi byela a ku: “N’wana wa munhu ndzi ku endla mulanguteri wa yindlu ya Israyele.” (2:1; 3:17) Ezekiyele u fanele ku nyika xitsundzuxo hi ku tshembeka, hikuva a nga fa.

10. Hi xihi xikombiso eka Israyele lexi Ezekiyele a xi kombisaka?

¹⁰ Ku kombisa ku rhendzeriwa ka Yerusalema (4:1-7:27). Yehova u byela Ezekiyele ku kovotla xifaniso xa Yerusalema exitineni. U fanele ku kombisa ku rhendzela ka xihlekiso eka xona tanihi xikombiso eka Israyele. Ku kandziyisa yinhla, u fanele ku etlela emahlweni ka xitina masiku ya 390 hi rihlanguti rakwe ra ximatsi ni masiku ya 40 hi rihlanguti rakwe ra xinene, loko a hambeta a hanya hi swakudya leswintsongo swinene. Leswaku Ezekiyele hakunene u endla xivono swi kombisiwa hi xikombelo xakwe lexi terisaka ntwela-vusiwana eka Yehova xa ku cinca swo sweka ha swona.—4:9-15.

11. (a) Ezekiyele u kombisa makumu lama nga ni khombo ya ku rhendzela hi ndlela yihi? (b) Hikwalaho ka yini ku ta ka ku nga vi ni ku ntshunxeka?

¹¹ Yehova u endla leswaku Ezekiyele a kombisa makumu lama nga ni khombo ya ku rhendzela hi ku byevula misisi yakwe ni malebvu yakwe. U fanele a hisa n’we-xa-nharhu xa yona, a tsemelela n’we-xa-nharhu hi banga ivi n’we-xa-nharhu a xi haxa emoyeni. Xisweswo, eku heleni ka nhlaselo, van’wana va vaaki va Yerusalema va ta fa hi ndlala, vuvabyi na hi tlhari, naswona lavan’wana hinkwavo va ta hangalasiwa ematikweni. Yehova u ta wu endla lowu lovisiweke. Hikwalaho ka yini? Hikwalaho ka ku hoxa ka vugandzeri bya vona lebyi thyakeke bya swifaniso, lebyi nyenyetsaka. Rifuwo a ri nge tisi ku wisa. Esikwini ra vukari bya Yehova, vanhu va Yerusalema va ta hoxa silivhere eswitarateni, “va ta tiva leswaku hi mina Yehova.”—7:27.

12. Hi swihi swilo leswi nyenyetsaka leswi voniwaka hi Ezekiyele exivonweni xa yena xa Yerusalema la gwineheke?

¹² Xivono xa Ezekiyele xa Yerusalema la gwineheke (8:1–11:25). Sweswi i 612 B.C.E. Exivonweni Ezekiyele u yisiwa eYerusalema wa le kule, laha a vonaka swilo leswi nyenyetsaka leswi humelelaka etempeleni ya Yehova. Exivaveni xa muti, ku ni xifaniso lexi siringaka lexi vangelaka Yehova mavondzo. Loko a boxa rirhangu, Ezekiyele u kuma 70 wa vakulukumba va gandzela emahlweni ka swifaniso swa rirhangu swa swivandzana leswi siringaka ni swikwembu leswi nga pfuniki nchumu. Va titsetselela hi ku: “Yehova a nga hi voni, Yehova u fularhele tiko leri.” (8:12) Enyangweni wa le n’walungwini, vavasati va rilela Tamuzi xikwembu xa vahedeni. Kambe a swi heleleli kwalaho! Enyangweni wa tempele hi yoxe, ku ni vavanuna va 25, minhlana ya vona yi fularhele tempele, va gandzela dyambu. Va sandza Yehova emahlweni ka yena, naswona u ta teka goza hakunene evukarini byakwe!

13. I swileriso swihi leswi wanuna la ambaleke ntsembyani ni vavanuna va tsevu lava nga ni matlhari va swi hetisisaka?

¹³ Sweswi languta! Vavanuna va tsevu va humelela ni matlhari lama lovisaka emavokweni ya vona. Exikarhi ka vona ku ni wa vunkombo la ambaleke ntsembyani, a ri ni nkotloto wa mutsari. Yehova u byela wanuna loyi a ambaleke ntsembyani ku hundza exikarhi ka muti ivi a fungha mimombo ya vanhu lava rilaka ni ku vaviseka hikwalaho ka manyala lama endliwaka exikarhi ka vona. Ku ya emahlweni, u byela vavanuna va tsevu ku nghena ivi va dlaya un’wana ni un’wana, “swidyuhati, ni majaha, ni vanhwana, ni swihlangi, ni vavasati,” lava va nga hava mfungho. Leswi va swi endla, va sungula hi vakulukumba emahlweni ka yindlu. Wanuna la ambaleke ntsembyani wa vika: “Ndzi endlile hi laha u ndzi leriseke ha kona.”—9:6, 11.

14. Xivono eku heteleleni xi komba yini malunghana ni ku kwetsima ka Yehova ni ku avanyisa kakwe?

¹⁴ Ezekiyele nakambe u vona ku kwetsima ka Yehova, ku tlakukela ehenhla ka tikerubimi. Kerubimi yi lahlela makala ya ndzilo exikarhi ka mavhilwa, naswona wanuna la ambaleke ntsembyani wa ma teka ivi a ma hangalasa ehenhla ka muti. Malunghana ni vanhu lava va hangalakeke va Israyele, Yehova u tshembisa ku tlhela a va hlengeleta ivi a va nyika moya lowuntshwa. Kambe ku vuriwa yini hi vagandzeri lava va mavunwa eYerusalema? “Ndzi ta va rihisela mintirho ya vona etinhlokweni ta vona,” ku vula Yehova. (11:21) Ku kwetsima ka Yehova ku vonaka ku tlhandluka ehenhla ka muti, naswona Ezekiyele u ya emahlweni a hlamusela xivono eka vanhu lava khotsiweke.

15. I xikombiso xihi xin’wana lexi Ezekiyele a kombisaka ku tiyiseka ka ku ya ka vaaki va Yerusalema evuhlongeni ha xona?

¹⁵ Vuprofeta byin’wana eBabilona malunghana na Yerusalema (12:1–19:14). Ezekiyele u va mutlangi eka xivono xin’wana xo fanekisela. Ni nhlikanhi, u humesa nhundzu yakwe ya vuhlonga endlwini yakwe, naswona endzhaku ni vusiku u nghena hi mbovo erirhangwini ra muti xikandza xa yena xi funengetiwile. U hlamusela leswi ku ri xikombiso: “Va ta suka ku ya vukhumbini.” (12:11) Vaprofeta volavo va swihunguki lava va landzelelaka moya wa vona! Va huwelela va ku, “Ku rhula ku kona”! loko ku ri hava ku rhula. (13:10) Hambi loko Nowa, Daniyele na Yobo a vo va eYerusalema, a va nga ta kutsula moya-xiviri kambe vona vini.

16. Ku pfumala mpfuno ka Yerusalema ku kombisiwa hi ndlela yihi, nakambe hikwalaho ka yini ku ta va ni ku pfuxetiwa?

¹⁶ Muti wu fana ni vhinyo leyi nga pfuniki nchumu. Timhandzi a ti faneleki ku endla tiphuphu, hambi ku ri timhingu! Ta hisiwa emakumu hinkwawo ivi ti vavuriwa exikarhi—ti nga pfuni nchumu. Yerusalema u ve loyi a nga hava ripfumelo ni loyi a nga pfuniki nchumu! Loko a velekiwile etikweni ra Vakanana, u rholeriwile hi Yehova tanihi ricece leri lahliweke. U n’wi wundlile ivi a n’wi nghenisa entwananweni wa vukati na yena. U n’wi endle la xongeke, “[a] fikela ne vuhosini.” (16:13) Kambe u hundzuke nghwavava, a hundzulukela eka matiko loko ya hundza. U gandzele swifaniso swa wona ivi a hisa vana va yena endzilweni. Makumu yakwe ku ta va ndzoviso emavokweni ya matiko lama fanaka, swigangu swakwe. Wa nyanya ku tlula vamakwavo va xisati ku nga Sodoma na Samariya. Hambi swi ri tano, Yehova, Xikwembu xa musa, u ta phahlelana mariyeta na yena ivi a n’wi vuyisa hi ku ya hi ntwanano wakwe.

17. Yehova u kombisa yini hi mawetana ya gama ni vhinyo?

¹⁷ Yehova u nyika muprofeta mawetana ivi endzhaku a nyikela nhlamuselo a kombisa vuhunguki bya ku hundzukela ka Yerusalema eka Egipta ku lava mpfuno. Gama lerikulu (Nebukadnetsara) ra ta ivi ri kha maninginingi (Yoyakini) ya kedari leyi tlakukeke, ri ma tisa eBabilona, ivi endhawini ya yena ri byala vhinyo (Sedekiyasi). Vhinyo yi yisa marhavi ya yona eka gama rin’wana (Egipta), kambe ra humelela ke? Ri tsuvuriwa hi timitsu! Yehova hi byakwe u ta teka xirhabyana xo olova emaninginingini ya murhi lowu tlakukeke ivi a xi byala ehenhla ka ntshava leyi tlakukeke ni leyikulu. Kwalaho xi ta kula xi va kedari leyikulu ngopfu tanihi ndhawu ya vutshamo eka “tinyanyana letintsongo ni letikulu.” Hinkwavo va ta tiva leswaku Yehova u swi endlile.—17:23, 24.

18. (a) I misinya yihi ya milawu leyi Yehova a yi hlamuselaka eku soleni ka mahlonga ya Vayuda? (b) Hi kwihi ku avanyisa loku rindzelaka tihosi ta Yuda?

¹⁸ Yehova u sola mahlonga ya Vayuda hikwalaho ka xivulwa xa vona xa xivuriso lexi nge: “Vatatana va dyile mihandzu leyimbisi, kutani meno ya vana ma rherhemerile ha yona.” E-e, “moya lowu dyohaka, hi wona lowu nga ta fa.” (18:2, 4) La lulameke u ta hambeta a hanya. Yehova a nga tsakeli rifu ra lowo homboloka. Ku tsakela ka yena i ku vona lowo homboloka a hundzuka etindleleni ta yena leto biha ivi a hanya. Loko ti ri tihosi ta Yuda, ku fana ni tinghala letintsongo ti phasiwile hi Egipta na Babilona. Rito ra tona “ri nga ha twakali henhla ka tintshava ta Israyele.”—19:9.

19. (a) Ku lwisana ni matshamelo ya ku onha, i ntshembo wihi lowu Ezekiyele a wu twarisaka? (b) U kombisa ku pfumala ku tshembeka ka Israyele na Yuda ni vuyelo bya kona hi ndlela yihi?

¹⁹ Ku avanyisa ko lwisana na Yerusalema (20:1–23:49). Nkarhi wu ye emahlweni ku ya fika eka 611 B.C.E. Nakambe vakulu exikarhi ka mahlonga va ta eka Ezekiyele ku ta lavisisa Yehova. Leswi va swi twaka i ku tlhokovetseriwa ka matimu yo leha ya Israyele hi ku xandzuka ni ku phahla swikwembu leswi thyakeke ni xitsundzuxo xa leswaku Yehova u lunghiselele fumu ku tisa ku avanyisa ehenhla ka yena. U ta endla Yerusalema a va ‘ku onhaka, ku onhaka, ku onhaka.’ Kambe, mayana ntshembo lowu vangamaka! Yehova u ta hlayisela loyi a taka loyi “ku avanyisa ku nga ka yena” vuhosi (‘harhi’) ivi a n’wi nyika byona. (21:31, 32) Ezekiyele u pfuxeta manyala lama endliweke eYerusalema, “muti wa nandzu wa ngati.” Yindlu ya Israyele yi fane ni “manyelo” naswona yi fanele ku hlengeletiwa eYerusalema ivi yi n’okisiwa kona ku fana ni le kheleni. (22:2, 18) Ku pfumala vutshembeki ka Samariya (Israyele) ni ka Yuda ku kombisiwa hi vamakwavo vambirhi va xisati. Samariya tanihi Ohola u endla vunghwavava ni Vaasiriya naswona u lovisiwa hi varhandziwa vakwe. Yuda tanihi Oholiba a nga dyondzi dyondzo kambe u endla leswi nyanyaka, a endla vunghwavava, a sungula na Asiriya ivi endzhaku na Babilona. U ta lovisiwa hi laha ku heleleke, “mi ta swi tiva leswaku hi mina Hosi Yehova.”—23:49.

20. Yerusalema la rhendzeriweke u fanisiwa na yini, naswona i xikombiso xihi xa matimba lexi Yehova a xi nyikaka malunghana ni ku avanyisa kakwe eka yena?

²⁰ Ku rhendzeriwa ko hetelela ka Yerusalema ka sungula (24:1-27). I 609 B.C.E. Yehova u tivisa Ezekiyele leswaku hosi ya Babilona yi rhendzele Yerusalema hi siku leri ra vukhume ra n’hweti ya vukhume. U ringanisa muti lowu nga ni rirhangu ni poto ra ku sweka leri ri kurisiweke nomu, ni vaaki va rona lava hlawuriweke tanihi nyama leyi nga endzeni. Ri tshivelele! Virisa thyaka hinkwaro ra vugandzeri bya swifaniso leswi nyenyetsaka swa Yerusalema! Esikwini rero, nsati wa Ezekiyele wa fa, kambe hi ku yingisa Yehova, muprofeta a nga rili. Lexi i xikombiso xa leswaku vanhu a va fanelanga ku rilela ku lovisiwa ka Yerusalema, hikuva i ku avanyisa loku humaka eka Yehova, leswaku va ta tiva hi yena mani. Yehova u ta rhumela muponi ku ya tivisa hi ndzoviso wa “ku tsaka ka vutikukumuxo bya vona,” naswona ku kondza a fika, Ezekiyele a nga fanelanga ku vulavula ni mahlonga.—24:25.

21. Matiko ma ta tiva Yehova ni ku tirihisela kakwe hi ndlela yihi?

²¹ Vuprofeta byo lwisana ni matiko (25:1–32:32). Yehova u vona leswaku matiko lama nga kusuhi ma ta tsaka eku weni ka Yerusalema ivi ma ku tirhisa tanihi xiendlakalo xo lahlela ndzhukano eka Xikwembu xa Yuda. Swo boha va xupuriwa! Amoni u ta nyikeriwa eka va le Vuxeni, naswona swi ta tlhela swi va tano hi Mowabu. Edomu u ta endliwa xivandla lexi onhiweke, naswona mintirho leyikulu ya ku rihisela yi ta tisiwa ku lwisana ni Vafilista. Hinkwavo ka vona, ku vula Yehova, “va ta swi tiva leswaku hi mina Yehova, esiku ndzi vekaka ku rihisa ka mina ehenhla ka vona.”—25:17.

22. Hi kwihi ku boxiwa loku hlawulekeke loku Tiri ri ku amukelaka, naswona Yehova u ta kwetsimisisiwa ku yini malunghana na Sidoni?

²² Tiri u kuma ku boxiwa ko hlawuleka. Hi ku tinyungubyisa hi bindzu rakwe leri humelelaka, u fana ni byatso lebyo xonga exikarhi ka malwandle, kambe ku nga ri khale u ta hohloka evuentweni bya mati. Murhangeri wa yena wa tinyungubyisa a ku, “Ndzi xikwembu.” (28:9) Yehova u endla leswaku muprofeta wakwe a hundzisela xirilo malunghana ni hosi ya Tiri: Tanihi kerubimi yo xonga leyi totiweke, a a ri aEdeni, ntanga wa Xikwembu; kambe Yehova u ta n’wi humesa entshaveni Yakwe tanihi xisandzu, naswona u ta lovisiwa hi ndzilo lowu humaka endzeni. Yehova u vula leswaku U ta tlhela a kwetsimisiwa hi ku tisa ndzoviso eka Sidoni leri sandzaka.

23. I yini lexi Egipta ri bohekaka ku xi tiva, naswona leswi swi nga endlekisa ku yini?

²³ Yehova sweswi u byela Ezekiyele ku khwanyanisela Egipta na Faro wa rona nghohe ya yena ni ku profeta ku lwisana na vona. Faro wa tikukumuxa a ku, “Nambu wa mina [wa Nile] i wa mina, hi mina ndzi tiendleleke wona!” (29:3) Faro, ni Vaegipta lava va pfumelaka eka yena, na vona va fanele ku tiva leswaku Yehova i Xikwembu, naswona ku ta nyikeriwa dyondzo hi ku pfumala vaaki ka 40 wa malembe. Ezekiyele laha u nghenisa rungula rin’wana leri kahle-kahle ri paluxiweke eka yena endzhakunyana, hi 591 B.C.E. Yehova u ta nyiketa Egipta eka Nebukadnetsara tanihi hi ku rihisela ka ntirho wakwe eku tsongahateni ka Tiri. (Nebukadnetsara u teke xisandzu xintsongo eTiri, tanihi leswi Vatiri va poneke ni rifuwo ra vona ro tala va ya na rona emutini wa vona wa xihlala.) Exirilweni, Ezekiyele u twarisa leswaku Nebukadnetsara u ta susa ku tinyungubyisa ka Egipta, naswona “va ta swi tiva leswaku hi mina Yehova.”—32:15.

24. (a) Hi byihi vutihlamuleri bya Ezekiyele tanihi mulanguteri? (b) Emahungwini ya ku wa ka Yerusalema, i rungula rihi leri Ezekiyele a ri twarisaka eka mahlonga? (c) Hi xihi xitshembiso xa nkateko lexi kandziyisiweke eka ndzima 34?

²⁴ Mulanguteri eka mahlonga; ku pfuxetiwa swi vhumbiwa (33:1–37:28). Yehova u pfuxeta vutihlamuleri byakwe tanihi mulanguteri na Ezekiyele. Vanhu va ri, “Ndlela ya [Yehova] a yi lulamanga.” Kutani Ezekiyele u fanele ku yi veka erivaleni eka vona ndlela leyi va hoxeke ha yona. (33:17) Kambe sweswi i 607 B.C.E., siku ra vuntlhanu ra n’hweti ya vukhume.c Muponi wa fika a huma eYerusalema ku ta byela muprofeta a ku: “Muti wu biwile.” (33:21) Ezekiyele, loyi sweswi a ntshunxekeke nakambe ku vulavula ni mahlonga, u va byela leswaku mianakanyo yihi na yihi leyi va nga na yona ya ku ponisa Yuda i vuhava. Hambi leswi va taka eka Ezekiyele ku ta twa rito ra Yehova, eka vona u fana ni xiyimbeleri xa tinsimu ta rirhandzu ntsena, ku fana ni munhu loyi a nga ni rito ro saseka la tlangaka kahle eka xichaya-chayani xa tingoti. A va rhiyi ndleve. Hambi swi ri tano, loko swi va ntiyiso, va ta tiva leswaku muprofeta a a ri kona exikarhi ka vona. Ezekiyele u tshinya varisi vo hemba lava va tshikeke ntlhambi leswaku va tiwundla. Yehova, Murisi la Hetisekeke, u ta hlengeleta tinyimpfu leti hangalakeke ivi a ti tisa emadyelweni yo nona etintshaveni ta Israyele. Kwalaho u ta ti pfuxela murisi un’we, ‘loyi a nga nandza wa yena Davhida.’ (34:23) Yehova hi byakwe u ta va Xikwembu xa vona. U ta endla ntwanano wa ku rhula ivi a chululela mikateko yo tala ehenhla ka vona.

25. (a) Hikwalaho ka yini Yehova a ta endla tiko ri fana na Edeni naswona hi ndlela yihi? (b) I yini lexi kombisiwaka hi xivono xa marhambu lama omeke? hi lexiya xa tinhonga timbirhi ke?

²⁵ Ezekiyele nakambe u profeta ku lovisiwa ka Ntshava ya Sehiri (Edomu). Hambi swi ri tano, swivandla leswi onhiweke swa Israyele swi ta tlhela swi akiwa, hikuva Yehova u ta va ni ntwela-vusiwana hikwalaho ka vito ra yena lero kwetsima leswaku a ri kwetsimisa emahlweni ka matiko. U ta nyika vanhu va yena mbilu leyintshwa ni moya lowuntshwa, naswona tiko ra vona ri ta tlhela ri hundzuka “[ri] fana ni ntanga wa Edeni.” (36:35) Ezekiyele sweswi u vona xivono xa Israyele xi yimeriwe tanihi nkova wa marhambu lama omeke. Ezekiyele u profeta ehenhla ka marhambu. Hi singita ma sungula ku va ni nyama, ku hefemula ni ku hanya nakambe. Yehova u ta pfula swivandla swa swilahlo swa vuhlonga eBabilona hi ndlela yoleyo ivi a tlherisela Israyele etikweni ra yena nakambe. Ezekiyele u teka tinhonga timbirhi leti yimelaka tindlu timbirhi ta Israyele, ku nga Yuda na Efrayimi. Evokweni ra yena ti va nhonga yin’we. Xisweswo, loko Yehova a pfuxeta Israyele, va ta hlangana entwananweni wa ku rhula ehansi ka nandza wa yena “Davhida.”—37:24.

26. Hikwalaho ka yini Gogo wa Magogo a hlasela, naswona hi vuyelo byihi?

²⁶ Nhlaselo wa Gogo wa Magogo eka Israyele la pfuxetiweke (38:1–39:29). Endzhaku ku ta ta nhlaselo lowu humaka eka xivandla lexintshwa! Hi ku susumeteriwa ku hlasela hi ku rhula ni ku humelela swa ku vungunya swa vanhu lava pfuxetiweke va Yehova, Gogo wa Magogo u ta endla nhlaselo wakwe wa vukari. U ta tsutsumela ku va herisa. Eka leswi, Yehova u ta tlakuka endzilweni wa vukari bya yena. U ta tisa fumu ra munhu ehenhla ka makwavo ivi a tisa ntungu ni ngati ni ku na lokukulu ka swihangu, ndzilo ni xivavula ehenhla ka vona. Va ta wela ehansi va ri karhi va tiva leswaku Yehova hi “la kwetsimeke Israyeleni.” (39:7) Endzhaku vanhu vakwe va ta lumeka mindzilo hi xitirho lexi onhiweke xa nyimpi ya valala ivi va celela marhambu “eNkoveni wa Ntshungu wa Gogo.” (39:11, NW) Tinyenyana ni swivandzana leswi dyaka mintsumbu swi ta dya nyama ya lava va dlayiweke ni ku nwa ngati ya vona. Hikwalaho Israyele u ta tshama eku sirhelelekeni, ku ri hava loyi a va chavisaka, naswona Yehova u ta chululela moya wakwe eka vona.

27. Ezekiyele u vona yini eriendzweni ra xivono ro ya etikweni ra Israyele, naswona ku kwetsima ka Xikwembu ku humelerisa ku yini?

²⁷ Xivono xa Ezekiyele xa tempele (40:1–48:35). Hi ta elembeni ra 593 B.C.E. I lembe ra vu-14 ku sukela eku lovisiweni ka tempele ya Solomoni, naswona vanhu lava hundzukeke exikarhi ka mahlonga va lava xikhutazo ni ntshembo. Yehova u yisa Ezekiyele hi xivono etikweni ra Israyele ivi a n’wi tshamisa ehansi entshaveni leyo tlakuka ngopfu. Laha, exivonweni, u vona tempele ni “muti hi tlhelo ra dzonga.” Ntsumi ya n’wi letela yi ku: “U ta byela yindlu ya Israyele hinkwaswo leswi u swi voneke.” (40:2, 4) Kutani yi komba Ezekiyele vuxoko-xoko hinkwabyo bya tempele ni swivava swa yona, a pima marhangu, minyangwa, makupakupa ya varindzi, tikamara to dyela ni tempele hi yoxe, ni Vuhlawuleko ni Vuhlawulekisiso bya yona. U yisa Ezekiyele enyangweni ya le vuxeni. “Kutani ndzi vona ku kwetsima ka Xikwembu xa Israyele ku ta [ku] huma evuxeni. Rito ra xona ri kotisa mpfumawulo wa mati layo tala; kutani misava yi vangama hi ku vonakala ka xona.” (43:2) Ntsumi yi letela Ezekiyele hi xitalo mayelana ni Yindlu (kumbe tempele); altari ni magandzelo ya yona; timfanelo ni mindzhwalo ya vaprista, Valevhi ni tindhuna; ni ku aviwa ka tiko.

28. Xivono xa Ezekiyele xi kombisa yini malunghana ni xinambyana lexi humaka eNdlwini, naswona i yini lexi paluxiwaka malunghana ni muti ni vito ra wona?

²⁸ Ntsumi yi tlherisela Ezekiyele endzhaku enyangweni wa Yindlu, laha muprofeta a vonaka mati ma huma exihukuveni xa Yindlu ku ya evuxeni, hi tlhelo ra dzonga ra altari. Ma sungula tanihi mugerhonyana ivi ma kula swinene ku kondza ma va xinambyana. Kutani ma khulukela eLwandle leri Feke, laha tinhlampfi ti hanyaka naswona vumaki bya tinhlampfi bya tlhekeka. Eka tlhelo rin’wana ni rin’wana ra xinambyana, mirhi yi nyikela swakudya ni ku hanyisa evanhwini. Xivono lexi kutani xi nyikela tindzhaka ta tinxaka ta 12, ku nga honisiwi muaki wa muluveri ni ndhuna, naswona xi hlamusela muti lowo hlawuleka edzongeni, ni tinyangwa ta wona ta 12 leti thyiweke mavito ya tinxaka leti. Muti wu ta vitaniwa hi vito leri vangamaka ngopfu leri nge: “Yehova u kona la.”—48:35.

MHAKA LEYI YI PFUNAKA HA YONA

29. Mahlonga ya Vayuda ma pfunekile evuprofeteni bya Ezekiyele hi ndlela yihi?

²⁹ Marito, swivono ni switshembiso leswi Yehova a swi nyikeke Ezekiyele hinkwaswo swi hlamuseriwe hi ku tshembeka eka Vayuda lava nga evuhlongeni. Hambi leswi vo tala va hlekuleke ni ku sandza muprofeta, van’wana va pfumerile. Lava va pfuneke ngopfu. Va tiyisiwile hi switshembiso swa ku pfuxetiwa. Ku hambana ni matiko man’wana lama yisiweke evuhlongeni, va hlayise mfungho wa tiko ra vona, naswona Yehova u pfuxete masalela, hi laha a vhumbeke ha kona, hi 537 B.C.E. (Ezek. 28:25, 26; 39:21-28; Ezra 2:1; 3:1) Va tlhele va aka yindlu ya Yehova ivi va pfuxeta vugandzeri bya ntiyiso kona.

30. Hi yihi misinya ya milawu leyi andlariweke eka Ezekiyele leyi nga ya nkoka eka hina namuntlha?

³⁰ Misinya ya milawu leyi andlariweke eka Ezekiyele na yona i ya ntikelo eka hina namuntlha. Vugwinehi ni ku gandzela swikwembu swa hava, kun’we ni vuxandzuki, swi nga yisa ntsena eku tekeriweni ka tintswalo hi Yehova. (Ezek. 6:1-7; 12:2-4, 11-16) Un’wana ni un’wana u ta tihlamulela eka xidyoho xa yena n’wini, kambe Yehova u ta rivalela loyi a hundzukaka endleleni ya yena leyo biha. Yoloye u ta nyikiwa musa naswona u ta hambeta a hanya. (18:20-22) Malandza ya Xikwembu ma fanele ku va valanguteri lava tshembekaka ku fana na Ezekiyele, hambi ku ri eswiavelweni leswo nonon’hwa ni le hansi ka ku hlekuriwa ni ndzhukano. A hi fanelanga ku pfumelela leswaku lavo biha va fa va nga tsundzuxiwanga, ngati ya vona yi ri ehenhla ka tinhloko ta hina. (3:17; 33:1-9) Varisi va vanhu va Xikwembu va rhwala vutihlamuleri lebyikulu byo khathalela ntlhambi.—34:2-10.

31. Hi byihi vuprofeta bya Ezekiyele lebyi vhumbaka ku ta ka Mesiya?

³¹ Lexi hlawulekeke ebukwini ya Ezekiel i vuprofeta bya malunghana na Mesiya. Ku vulavuriwa hi yena tanihi munhu “loyi ku avanyisa ku nga ka yena” exiluvelweni xa Davhida ni loyi xi faneleke ku nyikiwa yena. Etindhawini timbirhi ku vulavuriwa ha yena tanihi “nandza wa mina, Davhida,” ni “murisi,” “hosi,” ni ‘ndhuna.’ (21:32; 34:23, 24; 37:24, 25) Tanihi leswi Davhida a feke khale, Ezekiyele a a vulavula hi Loyi a a ta va N’wana ni Hosi ya Davhida. (Ps. 110:1; Mat. 22:42-45) Ezekiyele, ku fana na Esaya, u vulavula hi ku byala xihluke lexinene lexi xi nga ta kurisiwa hi Yehova.—Ezek. 17:22-24; Esa. 11:1-3.

32. Xivono xa tempele ya Ezekiyele xi ringanisa ku yini ni xivono xa Nhlavutelo xa “muti lowo hlawuleka”?

³² Swa tsakisa ku ringanisa xivono xa tempele ya Ezekiyele ni xivono xa Nhlavutelo xa “muti lowo hlawuleka wa Yerusalema.” (Nhlav. 21:10) Ku ni ku hambana loku faneleke ku xiyiwa; hi xikombiso, tempele ya Ezekiyele yi hambanile naswona yi le n’walungwini wa muti, loko Yehova hi byakwe a ri tempele ya muti wa Nhlavutelo. Hambi swi ri tano, emhakeni yin’wana ni yin’wana, ku ni ku khuluka ka nambu wa vutomi, ku ni mirhi leyi tswalaka mihandzu n’hweti na n’hweti ni matluka ya ku hanyisa, naswona ku ni vukona bya ku vangama ka Yehova. Xivono xin’wana ni xin’wana xi endla ku nyikela ka xona eku tlangeriweni ka vuhosi bya Yehova ni lunghiselelo ra yena ra ku hlayiseka ka lava va n’wi nyikaka ntirho lowo hlawuleka.—Ezek. 43:4, 5—Nhlav. 21:11; Ezek. 47:1, 8, 9, 12—Nhlav. 22:1-3.

33. Ezekiel yi kandziyisa yini, naswona ku ta endleka yini eka lava sweswi va kwetsimisaka Yehova evuton’wini bya vona?

³³ Buku ya Ezekiel yi kandziyisa leswaku Yehova wa kwetsima. Yi tivisa leswaku ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehova i ka nkoka ngopfu ku tlula xin’wana ni xin’wana. “Ndzi ta kwetsimisa vito ra mina, lerikulu, . . . matiko ma ta swi tiva leswaku hi mina Yehova, ku vula Hosi Yehova.” Hi laha vuprofeta byi kombaka ha kona, u ta kwetsimisa vito rakwe hi ku lovisa vasandzi hinkwavo va vito rero, ku katsa na Gogo wa Magogo. Ku tlharihe hinkwavo lava sweswi va kwetsimisaka Yehova evuton’wini bya vona hi ku fikelela swilaveko swa yena swa vugandzeri lebyi amukelekaka. Lava va ta kuma ku hanyisiwa ni vutomi lebyi nga heriki enambyeni lowu khulukaka ku suka etempeleni. Lowukulu hi ku vangama ni lowukulu hi vuxongi i muti lowu vitaniwaka “Yehova u kona la.”—Ezek. 36:23; 38:16; 48:35.

[Tinhlamuselo ta le hansi]