January

AZizọs “amiịn bọ anịr phọ” kụ “amoọgh igbiririph” aghị esi odị. (Luk 7:13) AZizọs o/lhoghoma igbiririph oghị esi anhịr phọ bịn; odị aḍighi ni aḍeenhaan igbiririph phọ odị amhoọgh bọ. Dị iikia i/lo, odị aḅaanhaạn anhịr phọ reḍọgh dị eyoghoyoghọ, kụ aḅẹm mọ: “Ka/moghi mun wo.” Kụ aghị ghisigh aḍighi iyaạr amiteom. Odị angọ ghuḍum oọny anhịr phọ, kụ “aḅọgh nyodị angọ onhiin phọ.” (Luk 7:14, 15) Iiḍaạny phọ aZizọs aḅeton bọ oọny ekpukelhe anhịr phọ itughemhị iyira eeghe? Yira otuughạ ilọ oḍeenhaan ghan igbiririph we dị oroph we ephomhoghiạn abidị esi aḍuugh. Idiphọ aZizọs, araraạr phọ yira omhiịn bọ ketue ni inyu iyira omhoọgh igbiririph. Yira kotue ni okị ghisigh oḍeenhaan bidị igbiririph esi oghaạph ghan oḅilhẹ oḍighi raraạr dị keloghonhaạn ḍighaạgh eḅilhẹ eedereghị buphẹ oroph bọ oye ephomhoghiạn abidị esi aḍuugh. (Prov. 17:17; 2 Kọr. 1:3, 4; 1 Pit. 3:8) Iphurukpu araraạr dị yira oḍighi ketue ni eedereghị bunhọn. w23.04 5-6 ¶13-15

Ghalhamọ r’iduọn aZizọs alhegheri bọ ni mọ oyaghirị phọ odị Lazarọs mamhugh, odị arọl li epẹ odị odi bọ inhọn iyạl aḍughulotu kụ odị agbi bọ oghị aBetani. Esi iduọn phọ, odị rasi bọ meḍighi inya aḍughulotu, egbi k’amem mọ aLazarọs amhugh bọ. AZizọs kaḍighi iyaạr dị kengọ suọ righirị phọ odị kụ eḅilhẹ ekuenhi Enhaạn. (Jọn 11:6, 11, 17) Siẹn oghaạph phọ ophọn phọ yira otuughạ ni iyaạr ilọ asiya arighirị. Ooḅeghiọn: Mem mọ aMeri r’aMatạ orom bọ dom mọ oghiọm Zizọs, bidị u/ḅenhị nyodị oru aBetani. Bidị uḅẹm bịn mọ ogbogh oyaghirị phọ anạ o/mhoon. (Jọn 11:3) Mem mọ aLazarọs amhugh bọ, aZizọs mutue ni arọl epẹ bịn aḅeton nyodị. Kuolọ, aZizọs o/ḍighi idiphọ, odị asopha ghụn oghị aBetani orọl r’arighirị phọ odị Meri r’aMatạ. Nạ amoọgh ni oyaghirị dị katue ni alhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh ghalhamọ nạ o/lhọm ni? Iduọn phọ pọ nạ mamhoọgh ni oyaghirị dị nạ katue ni abeḍenhọm “mem iiḅaghamhị.” (Prov. 17:17) Idiphọ aZizọs, eeni yira otue ni oḍighi odọ oyaghirị phọ opọ phọ okị esi abunhọn! w23.04 10 ¶10-11

Odẹgh ophogh rabia, eḅilhẹ rekịgh ghan mudị omhoom aḅirinhi phọ aZihova ka/tu. Iduọn phọ pọ remạ ghan mọ omheeraam mọ ayira madugh ḍughụm? Eeye. Ooḅeghiọn oghaạph omaaniọm. Oḅẹm mọ yira odi ogbo aghozogh dị egholhoghọl ephughạn, yira otue ni ootughiạn mọ unu ka/tu. Kuolọ ekperenhom bịn poronọ unu. Iniin phọ kẹn ni, mem dị yira oḅonyonhu ozuan, rekịgh ghan mudị omhoom aḅirinhi phọ ka/tu ni bịn. Kuolọ omheeraam mọ ayira kụ akpạr, yira kolegheri ni mọ aruguanhaan phọ Enhaạn ke/ḅilhẹ omhunhughan. (Ps. 94:3, 14, 15; Hib. 6:17-19) R’odọ oḍuom olhoghi phọ opọ, bịn yira morue okiọm ghisigh oḍighi iiseeny phọ aZihova eḅẹl iyaạr. Ooḅeghiọn enhọn iyaạr dị kewạ omheeraam dị akpạr—oḍighi ogbạ ikpo onhụ phọ. Ibadị rootughiạn ghan mọ “ooḅi oghaạph” ilọ omhoom aḅirinhi phọ Enhaạn ratu bọ ka/tu. (Mat. 24:14; Ezek. 33:32) Ku/meera mọ adọl iikia phọ abidị itir aani iyira. Kụ orue oḍighi iduọn phọ, pọ yira kokiọm ghisigh okparamhị omheeraam mọ ayira. w23.04 27 ¶6-7; 28 ¶14

Nạ mamhoọgh ghan ni iikia mughumọ aZihova rapagharanhaạn ghan ni iiḅereghị anạ ḍughụm? Eḍighi idiphọ, pọ ko/gina anạ. Ibadị abumor r’abumaranhi moghaạph ghan ni ilọ iphẹn phọ, ekạr ekpaariọm mem dị bidị odi esi iiḅaghamhị. Eḍighi maạr dị yira odi esi imhinhimhiịn, eeni kẹn kikparanhaạn ni iyira olhọgh elhegh ipẹ aZihova rapagharanhaạn bọ iiḅereghị phọ ayira. Eeghe kụ iḍighi kụ yira kotue bọ okuphom owol mọ aZihova rapagharanhaạn ghan ni iiḅereghị arebenhẹ phọ odị? Aḍinyạ iigbia phọ ingọ ni iyira okuphom owol mọ aZihova akạr kụ uphomhoghiạn iyira ḅilhẹ yira omạn ni maạr esi odị. (Hag. 2:7; 1 Jọn 4:10) Pọ kụ iyaạr phọ odị rawạ bọ mọ ooḅereghị ghan olhọm nyodị olhoghonhaạn aḍighaạgh. (1 Pit. 5:6, 7) Odị rawạ mọ yira orọl otuman nyodị obọ yira orue okparaghạm iiḅaghamhị dị yira osoman. Mem dị yira robạl Baibul phọ, yira rogbor ghan ni komhiịn mọ aZihova rapagharanhaạn ghan ni iiḅereghị arebenhẹ phọ odị. Nạ atue ni aatughiạn eniin eḍeenhaan? w23.05 8 ¶1-4

AMeri amhoọgh aani ni siya dị ekpạr r’aZihova, odị amhoọgh ni omheeraam olọ odị. Odị alhegheri agey Igẹ Iigbia phọ. Odị awạ ghan kẹn ni mem agbirima ilọ ipẹ odị matuughạ bọ. (Luk 2:19, 51) Dị iikia i/lo, asiya phọ aMeri amhoọgh bọ r’aZihova iḍighi ni idị odị aḍighi omạ ookiạ anhịr. Rodon, ibadị anmariịr rokparaghạ ni otuughaạny aMeri. Esi omaạm, onyọ umaranhi dị oghol mọ Emiko aḅẹm mọ: “Mem mọ mị k/aạl bọ ilhom, mị umhoọgh ghan ni edeọm ituughạ ilọ ogina amhị. Kuolọ mị r’aạl ilhom, bịn mị aru amhiịn mọ iduọn olom mọ amhị kụ raaḅereghị ghan bọ kaḅilhẹ aḍiemhiom siphẹ iiseeny eghunotu phọ, mọ mị mamhiigh rabeḍenhọm nyodị oḍighinhaan amhị raraạr phọ iphẹn phọ. Kụ mị aru amhiịn mọ ewạ ni dị mị r’aloor kalọgh ikuph okparamhị asiya phọ amhị r’aZihova. Kụ mị asaḅạr mem aseere ooḅereghị ghan, aạl, r’ogbirima ipẹ mị aạl bọ siphẹ aBaibul phọ.” (Gal. 6:5) Nmariịr, iduọn nyinha eghị bọ ghisigh rekparamhị siya phọ anyinha r’aZihova kụ edị aburulom mọ anyinha komoọgh ghan ibadị ariphigh otuạn ooseeny r’ophomhoghiạn anyinha.—Prov. 31:30. w23.05 22 ¶6

Oye o/lho dị omharạm oghiilhaan aZihova; yira kụ kozụph kụ oḅilhẹ ooneghị. Eniin eten oḍighi iduọn phọ pọ ooḅeghiọn ghan olhẹm mọ. Mem dị yira omhiịn osụ-olhoghi phọ, iikpọ phọ, ḅilhẹ r’eboom mọ ephomhoghiạn phọ aZihova muḍeenhaan bọ iyira esi ‘araraạr phọ odị alẹm’ bọ, rebughẹ ghan ni ephomhoghiạn phọ r’eegu phọ ayira esi odị. (Rom. 1:20) Enhọn iyaạr dị kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh obughẹ oghiilhaan Enhaạn pọ ogbor ghan ooḅereghị. Idiphọ yira rogbor bọ kooḅereghị, kụ edị yira kokuamhị olegheri aZihova. Torobọ amem lọ yira olhọm nyodị inyaạm orue okparạm odẹgh ophogh, righiọm ghan ni iyira olhoghi ilọ igbogh iikpọ phọ odị. Mem dị yira osẹph nyodị ilọ inmo Oọny phọ odị, righiọm ghan iyira olhoghi ipẹ aZihova uphomhoghiạn bọ iyira. Kụ mem dị yira omhoọgh iiḅaghamhị kụ omhoghiom oḅenhị nyodị ilọ olhoghonhaạn aḍighaạgh, osụ-olhoghi phọ odị ratir ghan ni ekpom mọ ayira. Idọ iiḅereghị phọ iphẹn phọ reḍighi ghan idị yira rolọgh ghan nyodị eegu agey. Kụ rekparamhị ghan osopha phọ ayira ilọ oghel atorobọ iyaạr dị kepuẹ siya phọ ayira r’odị. w23.06 15 ¶6-7

AZihova ramiịn ghan ni mọ iilhogh phọ odị eegholhaan ni dị awe konaghanhạn. Esi omaạm, mem oḅẹl oghiil aKristẹn phọ, aloor phọ repogh bọ ughaạph ni oghol reten dị ewạ mọ onyọ aKristẹn amheerạ giph: (1) esi ooseeny ogina aZihova, kụ oghel ooḅereghị ikaanheẹn araraạr, (2) esi onhaghanhạn olhogh phọ aZihova mọ iḅaạl eḍighi iyaạr iigbia, ḅilhẹ (3) r’esi odaphạn Itọ phọ aZihova ilọ orolhạn esi dị u/ḅaạl. (Iiḍ. 15:28, 29.) Ika kụ edị aKristẹn rodon kotue opamanhạm ḍimheerạ phọ abidị ilọ iraạr phọ araraạr phọ iphẹn phọ? Esi ooseeny ghan r’onhaghanhạn aZihova. AZihova atọ aḅenhị we phọ Izrạl mọ ooḅereghị ghan ogina odị bịn. (Deut. 5:6-10) Mem mọ Eru phọ edẹgh bọ Zizọs ephogh, odị aḅẹm mọ aZihova bịn kụ ogina oye dị akpẹ ooseeny. (Mat. 4:8-10) Esi iduọn phọ, yira roo/ḅereghị ghan ikaanheẹn araraạr. Yira kẹn roo/seeny ghan we—mughumọ abuḍiemiom aruukụ iiḅereghị, buọ itooghị phọ, obobọ abunhọn dị oolheghaan—yira roo/ḅereghị ghan bidị idiphọ arumhụgh. Yira rooḅereghị ghan oginha opọ alhẹm bọ “oomo araraạr.”—Ogan 4:11. w23.07 14-15 ¶3-4

Orolạn esi dị u/ḅaạl ḅilhẹ r’asifoto aradaḅạ kụ imuza aḅirinhi phọ aSetan. (Efẹ. 4:19) Esi iduọn phọ, yira kokiọm ghisigh omoọgh oghiilhaan Enhaạn kụ oḍuạ esi ikarạph. AProverbs emhụ phọ 9, uḅenhị iyira ilọ iyạl anmariịr dị omherenyạn osụ-olhoghi r’elologhi. Esi phọ eḅẹm mọ iyạl phọ anmariịr phọ romạgh ghan “weye dị iyaạr u/legheri.” Torobọ onyọ abidị raḅẹm ghan mọ, ‘Itu eḍigh otu elhe eḍien.’ (Prov. 9:1, 4-6) Kuolọ oboom ogbaranhaạn odi ni esi ipẹ kemitenhaan bọ buphẹ omhegheron bọ ḍimhạgh iyạl anmariịr phọ. Ooḅeghiọn ḍimhạgh “elologhi anhịr” phọ. (Prov 9:13-18) R’oḅom emhụ, odị ramạgh ghan ni oomo abuphẹ iyaạr u/legheri bọ mọ, “Itu eḍigh otu” elhe eḍien. Eeghe kụ memitenhaan bidị? “Awe lọ oghị k’odị komugh ni.” Uphụr iyira rurụ ilọ “anhịr ipesi” phọ mọ: “Nạ aghị k’odị, pọ nạ ratelhe eten aḍuugh.” (Prov. 2:11-19) Proverbs 5:3-10 epamanạm iphụr arurụ olọ onhọn “anhịr ipesi” mọ “eten phọ odị ratelhe bọ eten aḍuugh.” w23.06 21-22 ¶6-7

Ikumor awe phọ ophighi emạ eḍeenhaan onhaghanhạn ghan. (1 Tim. 3:2, 3) Esi omaạm, okumor oye ookpomhoghan ku/gon ghan dị oomo amem abunhọn ikumor awe kosighẹ ghan ḍiitughiạn odị loor idị odị kụ aghupheri bueriphọ. Kparipẹ ghụn, odị kalọgh elhegh mọ uwaloor phọ aZihova katue ni anyu torobọ okumor oye siphẹ igbo phọ abidị oghaạph iyaạr dị eḍighi ni omạ osopha osụ olhoghi. Kụ eḍighi maạr dị u/kạ ḍinhị olhogh aBaibul, okumor oye dị raḍeenhaan ghan onhaghanhạn aḍughụm kabakị ni r’ophooph olhoghi osopha dị aḍita abueriphọ ikumor awe phọ momheeraam, ghalhamọ odị amhoọgh ni kirọ aḍiitughiạn dị ekạr eḅeraạn nyodị. AKristẹn romoọgh ghan ni ḍisẹph mem dị oḍeenhaan onhaghanhạn aḍughụm. Yira rokelhọm ghan imạ asiya r’abumor r’abumaranhi phọ ayira, ḅilhẹ ookpomhoghan phọ rokelhọm ghan eephọ. Yira romoọgh ghan ḍiḅeraạn k’oghị esi akirokirọ araagharạ r’iḍighinhom araraạr phọ edi bọ igbo awe phọ aZihova. Edị epelhom siẹn, olhoghi ayira aḅaạl iduọn yira olhegheri bọ mọ yira rotuughaạny Enhaạn onhaghanhạn aḍughụm, Zihova. w23.07 25 ¶16-17

ADaniel apighi ni emạ eḍeenhaan ilọ orue otuughạ imiịn. Odị atuughạ ghan imiịn phọ r’igey inyuughiom, odị awạ ghan olhegheri igey phọ. ADaniel aḍighi kẹn oye osooromhi aloor, odị alhọgh elhegh mọ Enhaạn kangọ ni onhaghạn aḍughụm buphẹ olhegheri bọ nyodị kụ oḅilhẹ rodaphạn siigbu phọ odị. (Dan. 2:27, 28) ADaniel aḍeenhaan mọ odị asooromhi ni loor esi obeḍenhọm olhoghonhaạn aḍighaạgh phọ aZihova. (Dan. 2:18) Odị amhiigha loor kụ atuughạ igẹ iigbia phọ. Odị awaaghị ghan ni raraạr siphẹ Igẹ Iigbia phọ erọl bọ mem mọ opọ odị. (Jer. 25:11, 12; Dan. 9:2) Ika kụ edị nạ katue atuughaạny Daniel? Ḅeeḅeghiọn inyuughiom mọ anạ. Nạ akạr ri atuạn olhegheri igey phọ kụ ratuughạ bọ ilọ imiịn aBaibul phọ? Eḍighi idiphọ, pọ aZihova kalhoghonhaạn ni nyinhạ ḍighaạgh. (Jọn 4:23, 24; 14:16, 17) Abuniin rotuạn ghan owaaghị ariphigh osighẹ oḍeenhaan mọ Enhaạn kụ o/phum we ogẹ aBaibul phọ. Bidị rootughiạn ghan mọ aBaibul phọ k’/Ekpo Onhụ Enhaạn, esi iduọn phọ, mọ bidị kotue ni osopha ilọ eru igey r’ikarạph. Esi iduọn phọ, emoghi dị yira kotuughạ Baibul phọ r’igey inyuughiom. w23.08 9 ¶7-8

Yira osighẹ ghan loor ayira otomaạm bunhọn pọ yira rotool dool dị kiḅonyon iyira ezu. (Gal. 6:4.) Yira oḍighi ghan iphẹn phọ, olhoghi eḍịm r’iipikian keḍigh ekpom ayira. (Gal. 5:26) Yira ogbon ghan omhoọgh ilọ abunhọn momhoọgh mem dị inyaạm ayira i/si, pọ yira romiinhẹ ghan loor ayira. Eḍighi maạr dị “iyaạr dị owạ kụ ko/mhoọgh, repuẹ ghan ekpom mọ,” kokaạph ika ilọ abeeph olhoghi phọ ratọl ghan bọ mem dị oye agbon raraạr dị ka/tue ni bịn ateẹny! (Prov. 13:12) Oḍighi ghan ipẹ phọ ketue ni ekpạ inyaạm ayira bịn idughe iyira siphẹ eghiil phọ. Ka/gbon oḍighi idị epel ipẹ aZihova rawạ bọ. Odị o/wạ r’amem r’amem mọ ngọ nyodị iyaạr dị nạ u/moọgh. (2 Kọr. 8:12) Legheri mọ aZihova ra/sighẹ ghan ilọ nạ aḍighi katomaạm ilọ abunhọn. (Mat. 25:20-23) Odị asereghiạn ni ipẹ nạ asighẹ bọ oomo aloor rakumuom nyodị, oḅạr phọ anạ, ḅilhẹ r’okparạm mọ anạ. w23.08 29 ¶10-11

AZihova aphagharanhaạn ni emoghi ilọm mọ aSamsịn, bịn amiteom okol amuụm eten iiḍaạny. Mem mọ aSamsịn aphughọl bọ muụm mọ, “inyaạm eḍigh loor odị bịn odị aamhanham.” (Judg. 15:19, igẹ dị edi ude) Dị eegholhaan ni, omhoom okol amuụm mọ amuẹn phọ arọl li tutụ eteẹny k’amem mọ ophum bọ oyil phọ Samuel ogẹ aḍinyạ phọ aJudges. Okol amuụm mọ ophọn phọ aghiọm ni olhoghi we phọ Izrạl omhiịn aani bọ okol amuụm mọ, mọ aZihova akpẹ ni obeḍenhọm ḅilhẹ mọ katue ni aloghonhaạn ḍighaạgh rebenhẹ phọ odị mem lọ ewạ. Ewạ kẹn dị yira kolọm ghan aZihova olhoghonhaạn aḍighaạgh etigheri sighalhanyạ, olhegheri iyaạr dị yira omhoọgh, obobọ raraạr dị yira moḍighi ghan siẹn arukumuan phọ aZihova. R’osooromhi aloor, olhegheri mọ egey ekol retọl ghan mem lọ yira obeḍenhọm aZihova. Idiphọ aSamsịn amhoọgh bọ inyaạm mem mọ aphughọl bọ muụm mọ aZihova amiteom bọ, yira kotue ni omoọgh aani inyaạm mem dị yira osighẹ oḍighinhom roopoogh phọ aZihova amiteom bọ.—Mat. 11:28. w23.09 4 ¶8-10

Yira koḍighi ika mem dị oye ragbaaghiọm Enhaạn phọ ayira obobọ raafolhomhi Baibul phọ? Yira kolọm aZihova uwaloor phọ r’osụ-olhoghi phọ odị orue omhegheron eyoghoyoghọ eten. Kuolọ kokaạph ika eḍighi iyaạr dị yira ootughiạn mọ eten phọ yira omhegheron bọ isughanham ni? Pọ kol emhụ ipẹ phọ aaḅereghị kụ aatughiạn idị nạ kaḍighi idị enhighẹ epu ipẹ phọ enhọn amem. Bịn, aZihova kangọ ni nyinhạ uwaloor iigbia phọ odị orue ophamhaghạn oghạgh olhoghi phọ anạ kụ oḅilhẹ oḍeenhaan oyoghoyoghọ. Ariisi aBaibul edi ni dị ketue ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh ophamhaghạn ikpo onhụ phọ ayira mem dị yira osoman igbagarạ asidọl. Uwaloor iigbia phọ katue ni uutughianhạm iyira riisi phọ ipẹ phọ. (Jọn 14:26) Esi omaạm, asinhị iilhogh phọ edi bọ ḍinyạ aProverbs ketue ni ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oḍeenhaan eegharạ oyoghoyoghọ. (Prov. 15:18) Aḍinyạ aProverbs phọ eḅilhẹ kẹn ni eḍeenhaan suọ dị raḍuạ ghan kamitẹ esi ophamhaghạn aloor.—Prov. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15. w23.09 15 ¶6-7

Otelhedom mọ aPita alhegheri ni mọ moọny amem onọ kamugh. Siphẹ ibadị asiạ arukumuan phọ odị, odị arọl li r’aZizọs, amhiigh oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ oḅenhị aruuruen phọ, aḅilhẹ akumuan idiphọ oniin siphẹ aloor phọ repogh bọ. Kuolọ arukumuan phọ odị i/mineen siphẹ. Lhạ phọ 62-64 C.E., aZihova aphum ni nyodị ogẹ iyạl arinyạ—oḅẹl r’omhunhenhiom iyạl aPita. (2 Pit. 1:13-15) APita agẹ rinyạ phọ odị iphẹn phọ igbo amem dị abumor r’abumaranhi phọ osoman “iminimiịn kirokirọ.” (1 Pit. 1:6) Mem dị abukarạph awe rokparaghạ ghan olhọgh isiphẹ ookpomhoghan phọ itughemhị okpẹ r’aroozọ dị i/ḅaạl. (2 Pit. 2:1, 2, 14) AKristẹn phọ orọl bọ Jeruselem moọny amem kosoman “eekuronom oomo araraạr”—mem mọ awe eghạm aRom koogulhemhi bọ Jeruselem. (1 Pit. 4:7) Iikia i/lo, arinyạ phọ aPita ilhoghonhaạn ni ḍighaạgh Kristẹn phọ olhegheri idị bidị koḍighi orue okparaghạm imhinhimhiịn phọ bidị osoman bọ r’ipẹ rekori bọ bidị ghisigh. w23.09 26 ¶1-2

Idiphọ aZizọs, ibadị amem yira ronaghanhạn ghan ni itọ eeḍiạn asidọl dị ekpạr ri. Esi omaạm, emhiighom amem ezẹgh aCOVID-19 phọ, uḅenhị ni iyira mọ ku/pạm ghan mun ituughạ Kindọm Họl ḅilhẹ ku/kị ghan mun k’oye ogbạ ikpo onhụ phọ. Ikpạr ri odạph ki/ḍiphọ? Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, onhaghanhạn phọ anạ aghoph ni nyinhạ, elhọgh ephophe muḅọph abumor r’abumaranhi phọ, eḅilhẹ eḅeraạn aZihova. Ipẹ phọ miikolhobian iyira onhaghanhạn atorobọ iiḅakiọm dị kungọ iyira ghisigh mem igbogh iiḅaghamhị phọ. Onhaghanhạn ghan itọ kụ kiphẹl iyira! (Job 36:11) Ekpanhạ iyaạr phọ yira otụ bọ osopha onhaghanhạn aZihova pọ ephomhoghiạn phọ yira omhoọgh bọ oghị esi odị r’eephuạ oḍighi ipẹ eḅeraạn bọ nyodị. (1 Jọn 5:3) Yira ko/tue okpẹ aZihova esi oomo ipẹ odị muḍighinhaan bọ iyira. (Ps. 116:12) Kuolọ yira kotue ni onaghanhạn nyodị ḅilhẹ r’abuphẹ rotooghị bọ kungọ iyira. Yira onhaghanhạn bidị, pọ yira osụ ni olhoghi. Kụ yira osụ olhoghi, pọ olhoghi aZihova kaḅaạl agey.—Prov. 27:11. w23.10 11 ¶18-19

Oḅẹm mọ ookpaạny rawạ oḅaanhaạn anạ, nạ kaler ri rurụ anaghạn iyaạr phọ odị rawạ bọ oghaạph phọ? Ọ, ḍio arodon, ookpaạny raḅaanhaạn ni “oomo areelhe phọ r’arughunughun r’arunhụ r’aramạ oomo aḅirini phọ.” Odị rakaạph ghan eeghe? “Ilọgh eegu Enaạn eghueni igbogh phọ odị . . . Ikpuḍughian ghisigh Enaạn eeseeny nyodị phọ alẹm bọ kẹ phọ r’ade phọ.” (Ogan. 14:6, 7) AZihova bịn kụ egina egey Enhaạn dị torobọ oye kaaḅereghị. P’eeghe idị olhoghi ayira aḅaạl mọ odị mungọ iyira emạ eepoogh phọ ephẹn, ooseeny odị siphẹ ogbogh otu iiḅereghị aruwaloor phọ odị! Eeghe kụ okạr otu iiḅereghị aruwaloor phọ? Kụ iḍighen kụ edị yira kokạr omiịn dị ogbạ oogholhomhi? Otu iiḅereghị aruwaloor phọ o/ḍighi otu dị olhọgh. Eḍighi iikolhobian phọ aZihova amiteom bọ dị yira kongọ ghan iiseeny dị esererẹ dị ekpasị esi ekiạ etagharạn phọ aZizọs. Otelhedom mọ aPọl aghaạph ni iboom ilọ iikolhobian phọ iphẹn phọ siphẹ aḍinyạ phọ odị agẹ bọ aghiọm Kristẹn aHibru phọ orọl bọ epẹ Judia siphẹ oḅẹl okuron asiạ phọ. w23.10 24 ¶1-2

Lhạ phọ 522 B.C.E., abumulhọgh ḍien phọ abuọ aJu phọ umhoọgh ni ekol bịn ongọ itọ mọ ku/lọgh mun otu iiḅereghị phọ aZihova. Kuolọ aZechariah angọ ni okuphom owol Ju phọ mọ aZihova kasighẹ iikpọ uwaloor iigbia phọ Odị asigheọgh torobọ iyaạr dị rekikima oḍighi olhọgh otu iiḅereghị phọ. Lhạ phọ 520 B.C.E., Uw-emhạ phọ Darius agbuurogh ni itọ phọ esophoghom bọ oḍighi olhọgh otu iiḅereghị phọ, kụ aḅilhẹ angọ kẹn ikpoki ḅilhẹ r’itọ mọ abunhọn abuọ itooghị phọ obakị aani oḍighi phọ. (Ezra 6:1, 6-10) AZihova aguanhaan we phọ odị m’onọ kabakị ni bidị eḍighi maạr dị bidị osighẹ oḍighi olhọgh otu iiḅereghị phọ oḍighi eḅẹl. (Hag. 1:8, 13, 14; Zech. 1:3, 16) Mem mọ ariil phọ abuẹn phọ okparamhị bọ bidị, abuọ aJu phọ oḅula bọ dọl arebenhẹ phọ uḅilhẹ ni omhiigh olhọgh otu iiḅereghị phọ lhạ phọ 520 B.C.E. kụ omhạn esi asiạ dị rekị ni omhạn oogh asiạ. Loor esi iduọn abuọ aJu phọ osighẹ bọ oḍighi olhọgh otu phọ oḍighi eḅẹl etigheri iiḅaghamhị dị bidị u/seere olhoghi, aZihova abakị ni bidị. Kụ eḍighi idị bidị okumu aZihova r’ibo.—Ezra 6:14-16, 22. w23.11 15 ¶6-7

Ii, ibadị awe monhaghạn ni ilọ Ebraham, kuolọ ogbogh opol olegheri enụm bịn ilọ odị. Toroboiperolbọ, nạ alegheri ni iboom ilọ Ebraham. Esi omaạm, nạ alegheri ni mọ romạgh ghan nyodị mọ “odẹ oomo abuphẹ omeeraam bọ.” (Rom 4:11) Nạ atue ni apuru mọ, ‘Mị katue ni atuughaạny aani Ebraham bịn amoọgh aani odọ omheeraam mọ odị ḍughụm?’ Ii, nạ katue ni. Eniin eten dị yira kotue omoọgh aani omheeraam mọ Ebraham pọ esi otuughạ eḍeenhaan phọ odị. Dị eḍighi itọ Enhaạn, Ebraham aḍuạ ni aghị de dị ekẹl, arọl rogbogo esi ibadị asiạ, aḅilhẹ awạ osighẹ ooḅi oọny phọ odị Aizịk ophighironhọm ekiạ. Iiḍighi phọ ipẹ phọ iḍeenhaan mọ odị amhoọgh omheeraam dị akpạr. Omheeraam mọ ḅilhẹ r’iiḍighi phọ Ebraham iḍighi idị odị amhoọgh kuuḅi aghisigh Enhaạn aḅilhẹ aḍighi oyaghirị odị. (Jems 2:22, 23) AZihova rawạ mọ oomo ayira—r’anạ phọ kẹn ni—oghelhọm aani iniin phọ aḍisẹph phọ. ALoor iduọn phọ kụ edị odị aphum bọ bugeọm aBaibul phọ Pọl r’aJems ogẹ olhoghọm aani eḍeenhaan phọ Ebraham. w23.12 2 ¶1-2

Bumaranhi, ituughạ ilọ oghaaphạn ghan awe egey eten. Ekạr emạn maạr dị onyọ aKristẹn kaḍighi ghan ipẹ phọ. Dị egbolhomaam iphẹn phọ, onyọ amatuạn phọ aJems angọ ni omạ oromha siphẹ esi aBaibul ibạl phọ arodon. Mem dị nạ alher rurụ angọ bunhọn, pọ nạ raḍeenhaan ghan ogbolhomaam obobọ “igbiririph.” (1 Pit. 3:8) Eḍighi maạr dị nạ u/kạr unaghanhạn ipẹ oye phọ rakaạph bọ obobọ ipẹ odị alhoghoma bọ, pọ puru nyodị sipuru obọ nạ arue anhaghanhạn. Kụ asighẹ mem aatughiạn kụ agbi oḅạ. (Prov. 15:28, igẹ dị edi ude) Puruan loor anạ mọ: ‘Iphẹn mị rawạ bọ oghaạph phọ etu ni inẹ ḅilhẹ kelọgh ni oye epophe? Keḍeenhaan ni olhọgh eegu ḅilhẹ r’ephomhoghiạn?’ Tuughạ esi abumaranhi dị omhaạr oghaaphạn abunhọn emạ eten. (Prov. 31:26) Ler rurụ angọ ipẹ bidị rokaạph bọ ḅilhẹ r’eten eghaaphọm mọ abidị. Nạ atuughạ ilọ oghaaphạn ghan awe emạ eten, pọ nạ kamoọgh ni siya dị ekpạr r’eephọ r’abunhọn. w23.12 21 ¶12

Rodon, aZihova atue ni asighẹ eghunotu, righirị, obobọ ikumor awe phọ aḍighinhom olhoghonhaạn ayira ḍighaạgh. Kuolọ, mem dị yira oḅonyonhu ozuan, riphụ ghan iyira orọl aḍiọ ayira. Yira ko/wạ ooḍikuan awe. Ipẹ phọ eḍighi ni eseeriom. Eeghe kụ edị yira koḍighi omhoọgh olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova? Kparaghạ omhiịn mọ nạ aaḍikuan ghan ni bunhọn. Mem dị yira orọl ḍiọ ayira bịn, yira kootughiạn ghan ilọ aloor ayira r’iiḅaghamhị phọ yira osoman bọ bịn. Odọ iitughiạn phọ iphẹn phọ ke/tue ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh osopha ogey osopha. Ii, remoghi ghan ni omhoọgh amem dị yira kotọl ḍiọ ayira, ekạr ekpaariọm mem dị yira osoman ogbogh odẹgh ophogh. Kuolọ, yira orolhonhaạn idiphọ phọ esi eedoọny amem, yira otue ni okikima olhoghonhaạn aḍighaạgh awe phọ aZihova asighẹ bọ raḍighinhom obakị ayira. Esi iduọn phọ meera eghunotu, arighirị, ḅilhẹ r’ikumor awe phọ oru olhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh. Miịn mọ aZihova kụ asighẹ bidị raḍighinhom olhoghonhaạn anạ ḍighaạgh.—Prov. 17:17; Isa. 32:1, 2. w24.01 24 ¶12-13

Onyọ aNazaraịt o/samạ ghan silhaạl emhụ odị. Epẹ phọ eten dị eḍeenhaan mọ odị asooromhi ni loor angọ aZihova. Kuolọ dị eeph ni iboom, amem irọl li siphẹ Izrạl dị awe u/sereghiạn ghan obobọ u/bakị we dị osopha oḍighi aNazaraịt. Eeni amem, imhoghi ghan ni ogey phọ akpọ oḅio esi aNazaraịt phọ orue ogbatanhaạn r’ophạm okparamhị ikunya phọ abidị. (Amos 2:12) Loor esi iduọn yira osopha bọ osooromhi aloor odaphạn ogbi phọ aZihova, yira kẹn ogbatanhaạn ni r’awe phọ ukitonhom bọ iyira. Emoghi ni akpọ oḅio orue omạ aloor ayira omiteom mọ yira Abugbaanhaạn AZihova mem dị yira odi otu oḍighi obobọ otu askul. Idiphọ araagharạ r’aroozọ awe rebeeph ghan bọ bịn kelhoghorị siẹn aḅirinhi phọ, eeni kikparanhaạn ghan ni iyira orọl r’asinhị iilhogh aBaibul phọ ḅilhẹ r’omhoọgh oḅio oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ oḅenhị abunhọn. (2 Tim. 1:8; 3:13) Kụ iḍighi kụ, oomo amem legheri mọ yira roḍighi ghan idị “ekpom [aZihova] kemoọgh ibo” mem dị r’akpọ oḅio yira omheerạ bịn ogbatanhaạn r’abuphẹ ro/kumu bọ aZihova.—Prov. 27:11; Mal. 3:18. w24.02 16 ¶7; 17 ¶9

Kirokirọ awe kụ urọl ghan ookpomhoghan phọ arọl bọ epẹ Rom. Buniin abuọ aJu, buniin aruuruen dị u/legheri Olhogh phọ AMozis. Buniin aKristẹn phọ eeni uḍighi rebenhẹ—eeni kẹn abuniin ukạr omhoọgh rebenhẹ. Ika kụ idị aKristẹn phọ abuẹn phọ kotue okiọm ghisigh oḍeenhaan ghan ephomhoghiạn etigheri odọ awe phọ bidị oru bọ? Otelhedom mọ Pọl aromha bidị mọ “oniin aIoghomạ nyoniin.” Ikpo onhụ phọ aPọl ipẹ phọ remạ ghan eeghe? Ekpo onhụ phọ ‘ologhomạ’ remạ ghan oghuraam obobọ okọ igoni, omhạgh oye oru k’anạ obobọ oḍighom aani egu arighirị. Esi omaạm, aPọl aromha ni Failimọn idị odị kalọgh otu ebenhẹ phọ odị, Onisimọs, aghiil bọ asuma mọ: “Ḅilẹ ni aloghomạ nyodị.” (Fail. 17) APrisiIiạ r’AkuiIạ ulhoghomạ ni Apolọs, odị o/kạr olhegheri ilọ aKristẹn ooleeny bidị, kuolọ bidị “usighẹ ni nyodị oIọghomạ.” (Iiḍ. 18:26) Ghalhamọ r’iduọn asidọl phọ abidị egbaranhaạn bọ ni, aKristẹn phọ abuẹn phọ ulhọgh ni ophophe muḅọph siphẹ igbogh phọ abidị oḅilhẹ olhoghomạ ghan nyoniin. w23.07 6 ¶13

Ekpanhạ ephigh phọ nạ atụ bọ aḅọgh loor angọ aZihova pọ aloor ephomhoghiạn phọ nạ amhoọgh bọ aghị esi aZihova. Ephomhoghiạn phọ anạ ephẹn phọ i/kpasị esi inyuughiom anạ bịn. Kuolọ ekpasị kẹn esi “olegheri iyaạr r’onaghạn aḍughụm mọ” nạ mamhoọgh bọ otuughạ ilọ aZihova r’ogbi phọ odị kụ mekọm bọ idị ephomhoghiạn phọ anạ esi odị mebụgh. (Kọl. 1:9) Ituughạ aBaibul phọ anạ meḍighi idị nạ makuphom owol mọ (1) aZihova odi ni, (2) m’aBaibul phọ aḍighi Ekpo Onhụ Enhaạn, ḅilhẹ (3) mọ odị asighẹ oḍighom mọ odị kụ ramunenhiom ogbi phọ odị. Buphẹ moḅọgh bọ loor ongọ aZihova olhegheri ikpanhạ igey aBaibul phọ kụ oghị ghisigh ozọ ghan idị emhoọgh muḅọph r’asiigbu phọ Enhaạn. Bidị roḍighi ghan ipẹ bidị kotue bọ ogbeelhom omheeraam mọ abidị oḅenhị abunhọn. (Mat. 28:19, 20) Ephomhoghiạn phọ abidị esi aZihova mekạr kụ epoph, kụ k’ekpom bidị okạr rowạ okpasị oomo emooph abidị aZihova. Ko/tue okaạph aani iduọn phọ ilọ anạ ḍughụm? w24.03 4-5 ¶6-8

Abigail aạl oye dị oghol mọ Nabal, opọ aBaibul phọ aghol bọ mọ uwelologhi r’obeephom ikarạph. (1 Sam. 25:3) Abigail akạr kụ asoman ipaanhaạn orọl r’odọ oye phọ ophọn phọ. Abigail amhoọgh ni eepoogh osiemhi eekunha pinien phọ ophọn phọ ḍughụm? Ii. Odị amhoọgh eepoogh phọ epẹ phọ mem mọ oye phọ osagharạn bọ oḍighi Odaạm mọ Izrạl, aDevid, aru bọ oghiigh olom mọ odị Nabal, loor ekarạph eten phọ azoọm bọ nyodị r’awe phọ odị. (1 Sam. 25:9-13) Abigail mutue ni aghiil asuma, bịn awilhẹ Devid oḍighi ipẹ edi bọ ekpom mọ odị. Kuolọ odị idiphọ o/ḍighi, odị aaḅereghiạn ghụn Devid osạr owilhenhaạn aNabal. (1 Sam. 25:23-27) Odị atụ eeghe kụ aḍighi bọ iduọn phọ? Abigail aphomhoghiạn aZihova kụ alhọgh eegu siigbu phọ aZihova ilọ apinien. Odị alhegheri ni mọ apinien aḍighi iyaạr iigbia esi aZihova. Odị awạ ghan oḍighi idị eḅeraạn Enhaạn, kụ eeni ipẹ phọ kụ inyu bọ nyodị oḍighi atorobọ iyaạr dị odị katue oghoph eghunotu phọ odị r’olom mọ odị. Odị aagboronhom ni aḍighi iyaạr amiteom ophẹl aghuḍum olom mọ odị ḍighaạgh aDevid. w24.03 16-17 ¶9-10

Abumor r’abumaranhi odi ni siphẹ ookpomhoghan phọ anyinha dị rokparaghạ ghan odughe adọl aghuḍum mọ abidị loor obughẹ arukumuan phọ bidị rongọ bọ aZihova ḍughụm? Nạ alegheri ni iḍoọgh dị r’akpọ oḅio omạ loor abidị ogbatạn esi abunhọn siphẹ askul phọ abidị, ghalhamọ r’iduọn eeni ekparanhaạn bọ ni bidị? Kokaạph aani ika ilọ abumor r’abumaranhi dị ophạm omheeraam mọ abidị etigheri isophoghom eghunotu? Ḍighi oomo ipẹ nạ katue bọ oḅaanhaạn abuuḅi abumor r’abumaranhi phọ abuẹn phọ r’ikpo onhụ okparamhị, esi oghaạph ghan idị nạ asereghiạn rikiạ phọ bidị ophinyọn bọ ḅilhẹ r’akpọ oḅio phọ abidị. (Fai. 4, 5, 7) AZihova aḍuom ni olhoghi mọ yira okạr kụ rowạ okumu odị ḅilhẹ mọ yira onyạ ni ophinyọn arikiạ orue omhunhenhi ipẹ yira moghunyan bọ. Enhọn pọ, rughuenhi ghan iyira esi ongọ ayira eepoogh dị yira koḍeenhaan mọ yira opomoghiạn ni nyodị. (Prov. 23:15, 16) Esi iduọn phọ, osopha oghị aghisigh okumu aZihova, kụ ongọ ghan nyodị ipẹ enhighẹ bọ epeleghiom eten dị iyira u/kpaariọm. w24.02 18 ¶14; 19 ¶16

Gbiom olhoghi ipẹ erọl bọ eekunha alhạ phọ 29 C.E. mem mọ aZizọs amhiigh bọ rukumuan phọ odị. Umhạgh Zizọs r’onhiin odị, Meri, oghị apinien epẹ Kena. Kụ idiphọ oyaghirị eghunotu phọ, eeni aMeri alhọgh ni ḍighaạgh omhiịn mọ omaạr ri opogh ruuruen phọ. Kuolọ iyaạr imite ni—amiim mọ amhunheen ni. Kụ aMeri aagborion aghị aḅenhị oọny phọ odị mọ: “Amiim o/sugha mun.” (Jọn 2:1-3) Eeghe kụ edị aZizọs aḍighi? Eten iiḍaạny odị akiton ni muụm atenhe “mugey amiim.” (Jọn 2:9, 10) AZizọs aghị ni ghisigh aḍighi inhọn iiḍaạny mem mọ odị arọl bọ siẹn ade phọ. Iiḍaạny phọ odị ingọ ni suọ ibadị oonịr awe. Esi omaạm, iyạl iiḍaạny odị bịn—apheremhị ni eḍien 5,000 ilhephiri anmụny ḅilhẹ r’abunhọn 4,000 ilhephiri anmụny—mughumọ ugbiom aani ni nmariịr phọ r’ibạm anmụny phọ orọl aani bọ obọ onhụ abạl awe phọ mupel li 27,000. (Mat. 14:15-21; 15:32-38) Kụ simem mọ iphẹn phọ, aZizọs aḅilẹ ni aakonhom ibadị awe dị u/moon.—Mat. 14:14; 15:30, 31. w23.04 2 ¶1-2

Mem dị igbogh iiḅaghamhị emheelhom oye phọ, asiḍio ketọl li dị oye phọ kaḅonyonhu azuan ḅilhẹ ka/moọgh inyaạm oḍighi iyaạr. Idiphọ Ilaija, kiphụ ghan iyira omhinhạ ghan bịn onhaanhị. (1 Ki. 19:5-7) Yira omoghi ni olhoghonhaạn aḍighaạgh orue oghị aghisigh okumu ghan aZihova. Idọ asimem mọ ipẹ phọ, aZihova aguanhaan olhoghonhaạn ayira ḍighaạgh idiphọ ikpo-onhụ ibạl aḍiroọr phọ eḍeenhaan bọ. Uw-emhạ phọ Devid amhoọgh ni olhoghonhaạn aḍighaạgh phọ opọ phọ. Mem dị odị asoman iiḅaghamhị r’amulhọgh ḍien, odị aḅenhị aZihova mọ: “Aḍighaạgh elhiom mọ anạ miphạm imhị epoophe.” (Ps. 18:35) AZihova ragbor ghan kubakị iyira esi onyu abumor phọ olhoghonhaạn ayira ḍighaạgh. Esi omaạm, eniin amem dị aloor aDevid edugh, oyaghirị odị Jonathan aru ni ateẹny nyodị akparamhị aḅilhẹ alhọgh nyodị aphophe. (1 Sam. 23:16, 17) Iniin phọ kẹn, kụ edị aZihova asighẹ Ilaisa angoọm Ilaija olhoghonhaạn aḍighaạgh.—1 Ki. 19:16, 21; 2 Ki. 2:2. w24.01 23-24 ¶10-12

AZihova kụ ogbogh Ongoọm ḅilhẹ r’onmoom inmo dị apelheghiom. Araagharạ phọ iphẹn phọ eganana ni siphẹ Proverbs emhụ phọ 9 esi anhịr phọ amherenyạn bọ “ogey osụ-olhoghi.” Esi phọ eḅẹm mọ anhịr phọ ophọn phọ mamhaạr aakolhobian eḍien r’inhạm ḅilhẹ r’amiim aḅamaghị idaabilị otọ k’odị. (Prov. 9:2) Kụ odaphạn siikpịgh phọ 4 r’ 5: “Odị [iduọn phọ pọ osụ-olhoghi] aḅenhị oye phọ olhoghi u/lo bọ mọ: ‘Tue, le eḍien amhị.’” Uḍighi ika kụ yira kokị bọ otọ k’ogey osụ-olhoghi ole eḍien phọ odị aakolhobian bọ? AZihova rawạ mọ anmụny phọ odị osụ-olhoghi oḅilhẹ omhoọgh oghoph. Odị o/wạ mọ ekarạph iyaạr imitenhaan iyira kụ yira ogbi osighẹ osuọm olhoghi. Pọ kụ iyaạr phọ “odị aseenhaan bọ osụ-olhoghi osighẹ oḍighinhom buọ aruukuan phọ.” (Prov. 2:7) Yira omhoọgh ogey oghiilhaan aZihova, kiphụ ghan iyira oḍighi idị eḅeraạn nyodị. Yira konaghạn oromha osụ-olhoghi phọ odị, kụ oḅaạl olhoghi osighẹ oḍighinhom.—Jems 1:25. w23.06 23 ¶14-15

Ghalhamọ yira ko/tue mun oḍighi ipẹ yira oḍighi ghan bọ, yira kotue ni okuphom owol mọ aZihova asereghiạn ni ikuph phọ ayira oḍighi ipẹ eḅeraạn bọ nyodị. Yira ulhegheri ika iphẹn phọ? Siḍio phọ aZechariah, aZihova aḅenhị oyil phọ odị mọ asighẹ silva r’agol phọ bidị ophạm bọ origheelhom alhemọm eghoony. (Zech. 6:11) “Eghoony” phọ ephẹn phọ kosighẹ “ootughianhạm ghan” iisogh phọ bidị osoghom bọ r’ophooph olhoghi. (Zech. 6:14, igẹ dị edi ude) Esi iduọn phọ, yira kotue ni okuphom owol mọ aZihova r’amem r’amem ka/bulha ikuph phọ ayira okumu odị mem iiḅaghamhị. Iikia i/lo, yira kokị ni ghisigh osoman iiḅaghamhị dị olhoghi yira u/seere siẹn asiḍio aruukunha phọ, kụ eeni asidọl phọ kebeeph kẹn eloghorị ghisigh. (2 Tim. 3:1, 13) Toroboiperolbọ, i/wạ mọ ooḅaghamhiạn loor iboom ilọ ipẹ phọ. Tuutughiạn ghan ikpo onhụ phọ aZihova aḅenhị bọ we phọ odị siḍio phọ aHaggai mọ: “Mị odi ni r’anyinha . . . Ke/moọgh oghiilhaan.” (Hag. 2:4, 5) Yira kotue ni kẹn okuphom owol mọ aZihova katọl li r’ayira, lọ yira u/bilẹ oḍighi ipẹ yira kotue bọ oḍighi ogbi phọ odị. w23.11 19 ¶20-21

Mutue ni owilhẹ dị u/gẹ sipiomạn phọ aPita siphẹ aBaibul phọ. Kuolọ i/ḍighi idiphọ, aZihova amhiịn ni mọ oḅarạm ni siphẹ aBaibul phọ osighẹ otughemiọm ayira. (2 Tim. 3:16, 17) Otuughạ ilọ oye phọ ophọn phọ r’asipiomạn phọ odị kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh olhegheri mọ aZihova o/wạ mọ omhunhughan kụ ogbi ooḅereghị odị. Odị rawạ mọ yira oghị ghisigh oḍighi ghan ipẹ yira kotue bọ—etigheri sidugh phọ ayira. Uḍighi ika kụ i/wạ bọ mọ iphẹr iyira? Mem dị yira mokpạr ri opu ḍidugh phọ ayira, yira otue ni oḅilhẹ opiomạn. Kuolọ iyira ki/phẹr. Oomo ayira rokaạph ghan ni koḅilhẹ oḍighi raraạr dị yira rologhoma ghan saị; kuolọ yira oghiọm ghisigh oḍighi ipẹ enhighẹ bọ, aZihova kulhoghonhaạn ni iyira ḍighaạgh oḍighi okuamhị. (1 Pit. 5:10) Igbiririph phọ aZizọs aḍeenhaan ghan bọ Pita etigheri sipiomạn phọ odị ketue ni inyu iyira oghị aghisigh okumu aZihova. w23.09 20-21 ¶2-3

AZizọs mutue ni aakonhom Lazarọs, idiphọ aMatạ aghaạph bọ siẹn ibạl aḍiroọr phọ. Kuolọ aZizọs awạ oḍighi iyaạr dị eḍighan elhegh epu pạ. Odị aḅenhị Matạ mọ: “Umor phọ anạ kaḅiIẹ ni aḅetenu.” Odị aḅilhẹ aḅẹm mọ: “Mị phọ kụ raḅerion ghan bọ we esi aḍuugh kangooghị ghuḍum.” (Jọn 11:23, 25) Ii, Enhaạn mangọ nyodị iikpọ oḅerion awe dị momhuughu. Epẹ omhạn, odị aḅeton ni obạm onyanhị dị amhugh mem mem mọ, ḅilhẹ r’onhọn oḍoọgh oye dị amhugh, eeni kẹn ḍio phọ oye phọ akạr bọ amhugh. (Luk 7:11-15; 8:49-55) Kuolọ odị katue ni aḅeton oye dị mamhugh esi inya aḍughulotu ḅilhẹ mamhiigh rabọr ḍughụm? AMeri, ophoriphọ umaranhi phọ aLazarọs mamite oghị oteẹny aZizọs. Odị aḅạ aani iniin phọ ikpo onhụ phọ umaranhi phọ odị Matạ aḅạ bọ mọ: “Omoọgh-we, mọ nạ urọI Ii siẹn, obọ umor phọ amị mu/mugh.” (Jọn 11:32) Iroor ri Zizọs eḅilhẹ eeḅaghamhị nyodị mem mọ odị amhiịn bọ Meri r’abuphẹ odạph bọ nyodị romoghi. Loor igbiririph phọ odị amhoọgh bọ aghị esi arighirị phọ odị, odị amhoghi yogh. Odị anaghanhạn ni eephinha phọ retọl ghan bọ mem dị oye ephomhoghiạn oye phọ amhugh. Dị iikia i/lo, odị akạr anyạ osiemhi eekunha iyaạr phọ ekọm bọ izin phọ abidị! w23.04 10-11 ¶12-13