Rreferénsia ojepurútava rreunionhápe Mbaʼéichapa Jaiko ha Japredika vaʼerã
5-11 DE JULIO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | DEUTERONOMIO 11, 12
“Mbaʼéichapa Jehová oipota ojeadora chupe”
Káda día reñemoag̃uive vaʼerã Jehováre
7 ¿Mbaʼeichaite pevépa jahayhu vaʼerã Jehovápe? Jesús heʼi vaʼekue idisipulokuérape ohayhu vaʼerãha Jehovápe ipyʼaite guive, hekove kompletoite reheve ha entéro ipensamiénto reheve (elee Mateo 22:37). ¿Mbaʼépa heʼise upéva?
8 Ndahaʼéi vaʼerã jaʼénteva jahayhuha Jehovápe. Jahayhúramo chupe ñande pyʼaite guive, ñande rekove kompletoite reheve ha entéro ñane pensamiénto reheve, jahechaukáta upéva umi mbaʼe jajapóvare (Mateo 7:16-20). La Biblia heʼi voi jahayhúramo Ñandejárape jajapotaha umi mbaʼe haʼe omandáva ñandéve. ¿Ijetuʼúpa jajapo hag̃ua upéva? Nahániri. “Imandamientokuéra ndahaʼéi la hasyetereíva ñakumpli hag̃ua” (elee 1 Juan 5:3).
it-1-S 104 párr. 5
Altár
Umi israelítape oñemanda vaʼekue omonguʼi hag̃ua entéro umi altár oñemopuʼãva umi dios fálsope g̃uarã, ha avei umi kolúmna sagráda ha póste sagrádo oĩva jepi umi altár ypýpe (Éx 34:13; Dt 7:5, 6; 12:1-3). Ndoikói vaʼerã umi ótra nasión oikoháicha ha núnka ndohapýi vaʼerã ifamiliakuérape sakrifísioramo ojapo haguéicha umi cananeo (Dt 12:30, 31; 16:21). Oreko rangue heta altár, umi israelita oreko vaʼerã peteĩnte oadora hag̃ua Ñandejára teépe, ha pe altár oĩ vaʼerã Jehová oiporavo haguépe (Dt 12:2-6, 13, 14, 27; ndojoguaiete Babilóniape, upépe oĩ vaʼekue 180 altár pe diosa Istárpe g̃uarã). Primerorã ojeʼe vaʼekue umi israelítape omopuʼã hag̃ua peteĩ altár okrusa rire pe rrío Jordán, ha upearã oipuru vaʼerã umi ita noñekytĩri ha noñemoldeái vaʼekue (Dt 27:4-8), ha Josué okumpli vaʼekue upéva omopuʼãrõ guare peteĩ altár sérro Ebálpe (Jos 8:30-32). Ojedividi rire pe yvy oñepromete vaʼekue, umi rubenita, umi gadita ha Manasés trívu alamitare omopuʼã peteĩ altár tuichaitereíva pe Jordán ypýpe. Upéicha rupi umi ótra trívu ipochyeterei, péro upéi ojehecha noñemopuʼãi hague pe altár ojeadora hag̃ua ótro dióspe, síno ojehechauka hag̃ua oservitaha hikuái Jehovápe, haʼéva Ñandejára tee (Jos 22:10-34).
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
it-1-S 1058 párr. 2
Guerizim, Sérro
Ojejagarra rire siuda de Hai, Josué ogia umi trívu Israelguápe sérro Guerizímpe ha Sérro Ebálpe, pórke péicha heʼi vaʼekue chupekuéra Moisés ojapo hag̃ua. Upe lugárpe ojelee pe puévlope umi vendisión orresivítava iñeʼẽrendúrõ Jehovápe ha umi maldisión oútava hiʼarikuéra naiñeʼẽrendúirõ. Simeón, Leví, Judá, Isacar, José ha Benjamín trívu oñemboʼy sérro Guerizim renondépe. Umi levita ha pe Árka del Pákto oĩ kuri umi sérro mbytépe, ha umi ótro 6 trívu oñemboʼy sérro Ebal renondépe (Dt 11:29, 30; 27:11-13; Jos 8:28-35). Provávlemente umi trívu oĩva sérro Guerizim renondépe okontesta vaʼekue ojelee rire umi vendisión haʼekuéra oĩha gotyo, ha umi ótra trívu katu okontesta ojelee rire umi maldisión sérro Ebal direksiónpe. Ojeʼe umi vendisión ojelee hague sérro Guerizim renondépe pórke upe lugár iporã ha oprodusi porã, péro sérro Ebal katu iperõ ha upépe oĩ heta ita. Péro la Biblia ndeʼíri mbaʼeve ko témare. Pe léi ojelee “Israel kongregasión renondépe” ha “umi kuña, mitã ha umi extranhéro oikóva ijapytepekuéra ohendu avei” (Jos 8:35). Umi henteita oĩva umi sérro renondépe ikatu kuri ohendu la ojeleéva oĩha guive, provávlemente pórke pe sóna oipytyvõ oñehendu porãve hag̃ua (ehecha EBAL, MONTE).
12-18 DE JULIO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | DEUTERONOMIO 13-15
“Pe léi ohechauka vaʼekue Jehová ojepyʼapyha umi imboriahúvare”
it-1-S 689 párr. 4
Diésmo
Amalisia oĩ vaʼekue avei ótro diésmo oñeñongatúva káda áño ojepuru hag̃ua ótra kósape, ndahaʼéi katuete oñepytyvõ hag̃ua umi levítape, péro en párte oñemeʼẽ vaʼekue avei chupekuéra ko diésmogui. Normálmente umi família israelita oipuru vaʼekue ko diésmo oñembyaty jave umi fiestarã ojejapóva pe nasiónpe. Sapyʼánte ikatu kuri opyta mombyrýma chuguikuéra Jerusalén ogueraha hag̃ua upépe idiésmo, upéicharõ oñevende vaʼerã kuri pe prodúkto. Upéi umi família ikatu vaʼekue oipuru pe pláta ojogua hag̃ua oikotevẽva ha umi mbaʼe ombovyʼátava chupekuéra umi aty guasu ojejapo jave (Dt 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27). Oñehenói vaʼekue áño sabático pe áño sietehápe, ha opakuévo káda tercero ha sexto áño ojeheja vaʼerã pe segundo diésmo umi levita, extranhéro, viúda ha umi ityreʼỹvape g̃uarã, ha ndahaʼéi ojepuru hag̃ua umi aty guasuhápe (Dt 14:28, 29; 26:12).
it-1-S 148
Áño sabático, áño séptimo
Pe áño séptimo oñehenói vaʼekue pe ‘áño ojeheja reihápe ikuénta umi odevévape’ [hasch·schemit·táh] (Dt 15:9; 31:10). Upe áñope noñeñotỹi vaʼerã mbaʼeve oñemombytuʼu hag̃ua pe yvy (Éx 23:11). Ha ojeheja rei vaʼerã ikuénta umi odevévape. Entéro koʼã mbaʼe ojejapo vaʼekue “Jehová rérape”, chupe g̃uarã. Oĩ expérto opensáva ótra kósa ko áñore, por ehémplo heʼi hikuái ndojehejareíri hague añetehápe umi kuénta, upéva rangue pe ombodevéva hapichápe ndoovligáinte vaʼerã peteĩ hebréope opaga hag̃ua ikuénta, pórke upe áñope umi kokueséro nombaʼapomoʼãi kuri. Péro heʼi hikuái pe ombodevéva hapichápe ikatu hague oovliga peteĩ extranhérope opaga hag̃ua chupe (Dt 15:1-3). Umi omoakãva umi judío rrelihión apytépe katu oĩ heʼíva ojeheja rei hague umi préstamo ojejapóva oñepytyvõ hag̃ua umi imboriahúvape, péro idiferénte hague la káso oiméramo ojeike déudape ojejapo rupi negósio ótrondi. Por ehémplo oñemombeʼu Hillel ojapo hague unas kuánta léi síglo primérope después de Cristo, oipytyvõva pe ombodevévape ikatu hag̃uáicha oñepresenta umi trivunálpe ha ojejapo peteĩ deklarasión ani hag̃ua opyta rei pe ojedevéva chupe (The Pentateuch and Haftorahs, edición de J. Hertz, Londres, 1972, páh. 811, 812).
it-1-S 831
Esklávo
Umi léi heʼíva mbaʼéichapa ojetrata vaʼerã umi esklávope. Umi israelita apytépe peteĩ esklávo hebreo idiferénte vaʼekue pe esklávo extranhérogui, térã pe opytávagui oiko pe puévlope peteĩ tiémpore. Umi esklávo ndahaʼéiva hebreo opytáma ijára mbaʼerã ha pe ipatrón ikatu vaʼekue oheja ifamiliakuérape g̃uarã umi esklávo (Le 25:44-46). Péro umi esklávo hebréogui ojepoi vaʼerã pe séptimo áño oservi haguépe ijárape, térã pe Áño de Liverasiónpe, odepende mavaitévapa og̃uahẽ raẽve. Oservi aja, pe esklávo hebréope ojetrata vaʼerã umi personál oñekontratávape ojetrataháicha (Éx 21:2; Le 25:10; Dt 15:12). Upeichahágui peteĩ hebreo oúramo oñevende ijupe voi esklavorã peteĩ extranhérope, peteĩ opyta vaʼekuépe oiko ijapytepekuéra peteĩ tiémpore térã peteĩ extranhéro familiarépe, upéicharõ pe esklávo hebreo ikatúta kuri en kualkiér moménto opaga ijehe osẽ hag̃ua lívre térã ikatu peteĩ ihénte ojogua jey chupe. Ojepaga hag̃ua pe esklávore ojekalkula vaʼerã mboy áñopa ofalta gueteri og̃uahẽ hag̃ua pe Áño de Liverasión térã pe séptimo áño oserviha esklávoramo (Le 25:47-52; Dt 15:12). Ojepoívo peteĩ esklávo hebréogui noñemondói vaʼerã chupe po nandi, péicha pe patrón oipytyvõ chupe oñepyrũ jey hag̃ua oiko lívre (Dt 15:13-15). Oimérõ peteĩ kuimbaʼe omendáma raʼe oñepyrũrõ guare oservi de esklávo, upéicharõ osẽ jey vaʼerã hembirekóndi. Péro oimérõ ipatrón omeʼẽ raʼe chupe hembirekorã (provávlemente peteĩ extranhéra ndorekóiva derécho ojepoi hag̃ua chugui pe séptimo áñope), pe kuña ha imembykuéra opyta vaʼerã ipatrón ndive. Upéicha jave pe esklávo hebreo ikatu vaʼekue odesidi opyta ipatrón ndive. Oimérõ odesidi upéva, oñembokua vaʼerã pe esklávope inambi peteĩ punsónpe, ojehechauka hag̃ua oservitaha upépe oikove aja pukukue (Éx 21:2-6; Dt 15:16, 17).
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
w06-S 1/4 31
Oñeporandúva jepi
¿Mbaʼépa ikatu ñaaprende Éxodo 23:19-gui, heʼihápe: “Nerembojýi vaʼerã peteĩ kavara raʼy roʼokue isy kambykuépe”?
Ko mandáto oĩva pe léi oñemeʼẽ vaʼekuépe Moiséspe oĩ 3 vése la Bíbliape, ha ñanepytyvõ jahecha hag̃ua mbaʼépa iporã Ñandejárape g̃uarã, jahecha haʼe ivuenoitereiha ha imbaʼeporãha. Avei ko léi ohechauka mbaʼeichaitépa ndogustái chupe ojeadora ótro dióspe (Éxodo 34:26; Deuteronomio 14:21).
Jehová ningo ndojapói pe kavara térã ótro animál kamby oñembojy hag̃ua pype imemby roʼokue. Ñande Apohare omeʼẽ pe kamby pe animál raʼy oñealimenta porã hag̃ua ha péicha okakuaa. Peteĩ expérto heʼi Ñandejára odesidimaha mbaʼéichapa oiko vaʼerã peteĩ animál ikríandi, ha upéva sagradoha, upévare oñembojýrõ peteĩ animál raʼy roʼokue isy kambykuépe ojehechauka ndojerrespetaiha Ñandejárape.
Avei oĩ oexplikáva umi rrelihión japu osegi hague pe kostúmbre oimoʼãgui péicha okytaha. Oimérõ siérto raʼe upéva, ko léi oñemeʼẽva umi israelítape oipytyvõ chupekuéra ani hag̃ua osegi umi kostúmbre orekóva umi rrelihión japu. Umi kostúmbre orekóva umi puévlo oĩva ijererekuéra ndovaléi vaʼekue mbaʼeverã ha ohechauka ipyʼahatãha hikuái. Pe léi oñemeʼẽva Moiséspe derechoite voi heʼi vaʼekue umi israelítape ani hag̃ua oiko umi ótro tetãygua oikoháicha (Levítico 20:23).
Ko mandáto ñanepytyvõ avei jahechakuaa hag̃ua mbaʼeichaitépa Jehová imbaʼeporã. Pe léipe oĩ vaʼekue unos kuánto mandáto peichagua oproivíva ojetrata vai umi animálpe ha oipytyvõva isiervokuérape orrespeta hag̃ua ñande Apohare ojapo lája pe naturalésa. Por ehémplo noñepermitíri vaʼekue oñepresenta ofrendarã peteĩ animál raʼy neʼĩrava oĩ 7 día jepe isy ndive, ni ndojejukái vaʼerã peteĩ animál raʼy isýndi el mísmo día. Avei ndojeguerahái vaʼerã umi guyra rupiʼa térã umi guyra raʼy isy ndive (Levítico 22:27, 28; Deuteronomio 22:6, 7).
Péicha jahecha pe léi oñemeʼẽ vaʼekue Moiséspe ndahaʼéi ku henyhẽva mandátogui térã proivisióngui añónte. Síno ñanepytyvõ avei japororrespeta hag̃ua ha jaikuaa hag̃ua mbaʼépa naiporãi jajapo, ha péicha jahecha porãvéntema umi kualida porãite Jehová orekóva (Salmo 19:7-11).
19-25 DE JULIO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | DEUTERONOMIO 16-18
“Umi konsého oipytyvõtava ojehusga hag̃ua hekoitépe”
it-1-S 454 párr. 2
Hesatũva
Oĩramo ikorrúptova ha ohusga vaíva ojeʼe vaʼekue hese hesatũha. Pe léi omanda vaʼekue ani hag̃ua oñekoimea, ojeasepta umi rregálo ni oñesẽ algúno favórpe. Koʼã mbaʼe ikatu omohesatũ peteĩ huéspe ha upéicha rupi ou oporohusga hendapeʼỹ. “Pe kóima ningo umi iñarandúvape jepe omohesatũ” (Éx 23:8). “Pe kóima ningo omohesatũ umi iñarandúvape” (Dt 16:19). Ikatu peteĩ hués iñarandu ha ihústo jepi, péro oaseptáramo peteĩ rregálo umi opresentávagui ikáso, pe hués ikatu oporohusga hendapeʼỹ a propósito térã opillaʼỹre voi. Ñandejára léi heʼi vaʼekue ndahaʼeiha peteĩ rregálonte la ikatúva omohesatũ peteĩ huéspe. Pe hués oñatende vaʼerã avei ani ou odomina chupe isentimiénto, pe léi heʼi voi: “Ani resẽ peteĩ imboriahúva favórpe imboriahu haguérente, ha ani embojerovia peteĩ irríkovape ipláta haguére” (Le 19:15). Upéicharõ pe hués nosẽi vaʼerã kuri pe irríkova kóntrape ipláta haguérente ha opyta porãségui umi henteita ndive (Éx 23:2, 3).
it-2-S 507
Numerokuéra
Mokõi, dos. Pe número 2 ojepuru jepi oñeñeʼẽ jave umi huísiore. Por ehémplo oĩramo mokõi testígo omombeʼúva la mísma kósa ojejagarra ensério la ojeʼéva. Tekotevẽ vaʼekue oĩ mokõi térã mbohapy testígo ojeprova hag̃ua umi hués renondépe siertoha la ojeʼéva. Ha upéicha ojejapo avei umi kongregasión kristiánape (Dt 17:6; 19:15; Mt 18:16; 2Co 13:1; 1Ti 5:19; Heb 10:28). Ñandejára avei ojapo vaʼekue upéicha ohechaukárõ guare pe puévlope itaʼýra haʼeha pe osalvátava yvyporakuérape. Jesús heʼi vaʼekue: “Pende léipe voi heʼi: ‘Oĩramo mokõi testígo, siérto upe ojeʼéva’. Che añeʼẽ chejehe ha pe Túa chembou vaʼekue oñeʼẽ avei cherehe” (Jn 8:17, 18).
it-2-S 892 párr. 4
Saserdóte
Umi saserdótepe prinsipálmente otoka vaʼekue oexplika Ñandejára léi ha oreko vaʼekue avei tuicha rresponsavilida ohusga hag̃ua umi israelítape. Umi siuda oñeasigna haguépe chupekuéra, umi saserdóte oipytyvõ vaʼekue umi huéspe, ha opartisipa hendivekuéra umi káso ijetuʼúvape ndaikatúiva osolusiona umi trivunál pe siudapegua (Dt 17:8, 9). Oiméramo ojejuka raʼe álgienpe ha neʼĩra oñesolusiona upe káso, umi saserdóte omoirũ vaʼerã umi kuimbaʼe omoakãvape pe puévlo ikatu hag̃uáicha ojesegi porã la ojejeruréva umi kásope, ha ani hag̃ua pe siudápe ojekulpa oñohẽ haguére tuguy (Dt 21:1, 2, 5). Peteĩ ména iselósoramo ha oakusa hembirekópe omoakãratĩ hague chupe péro avave ndohechái upéva, pe ména ogueraha vaʼerã hembirekópe pe saserdóte renondépe ha haʼe ojapo vaʼerã pe léi heʼíva upe kásope. Upéicha oñehaʼãrõ Jehová voi ohusga pe kuñáme pórke haʼe oikuaa oimépa siérto térã nahániri la iména heʼíva hese (Nú 5:11-31). Enterove koʼã kásope ojerrespeta vaʼerã la odesidíva umi saserdóte térã umi hués oñenombráva. Oĩramo ndorrespetáiva ha ndojapóiva la heʼíva hikuái, ojejuka vaʼerã upe persónape (Nú 15:30; Dt 17:10-13).
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
it-1-S 900
Ñemosẽ
Ikatu hag̃uáicha oñekondena peteĩ persónape ha ojejuka chupe, oĩ vaʼerã kuri mokõi testígo jepe heʼíva la oiko vaʼekue, péicha ojekuaáta siértopa (Dt 19:15), ha koʼã testígo raẽvete ojapi vaʼerã itápe pe pekadórpe (Dt 17:7). Péicha umi osẽva de testígo ohechaukáta omombaʼetereiha Ñandejára léi ha ni mbaʼevéicharõ ndoipotaiha ikyʼa Israel kongregasión. Avei ojejapóvo upéicha, pe puévlo ojasegura porã raẽta oñeʼẽ hag̃ua ha ndoikomoʼãi ojapura, oakusa rei avavépe térã ijapu.
26 DE JULIO AL 1 DE AGOSTO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | DEUTERONOMIO 19-21
“Jehová omombaʼeterei ñande rekove”
Ñandehústokena ha japoroporiahuvereko Jehová ojapoháicha
4 Jehová omoĩka 6 siuda de rrefúhio ikatu hag̃uáicha pyaʼe oñeg̃uahẽ upépe. Haʼe omanda umi israelítape oiporavo hag̃ua mbohapy siuda opytáva peteĩ ládo pe rrío Jordángui, ha mbohapy siuda opytáva pe ótro ládo pe rríogui. ¿Maʼerãpa ojapoka upéva? Ikatu hag̃uáicha umi oporojukáva por aksidénte pyaʼe og̃uahẽ peteĩva koʼã siudápe (Núm. 35:11-14). Umi tape oporogueraháva káda siudápe siémpre oñemantene porã (Deut. 19:3). Umi judío ojepokuaa vaʼekue omoĩ letréro ogia hag̃ua pe oporojukávape ikatu hag̃uáicha otopa umi siuda. Péicha haʼekuéra natekotevẽi oho okañy peteĩ país extranhérope, pórke umi lugárpe ikatu oñemboliga chupekuéra oadora hag̃ua umi dios fálsope.
Ñandehústokena ha japoroporiahuvereko Jehová ojapoháicha
9 Umi siuda de rrefúhio ojejapo vaʼekue prinsipálmente oñepytyvõ hag̃ua umi israelita oporojukávape aksidentálmente, péicha rupi ndojehusgái chupekuéra peteĩ asesínoicha (Deut. 19:10). Jehová omombaʼeterei ñande rekove, ha ndochaʼéi umi ojukávare “hénte inoséntepe” (Prov. 6:16, 17, TNM). Haʼe ningo ihústo ha ipotĩeterei, upévare ndaikatúi oheja rei peteĩ asesináto, toiko jepe raʼe ojejaposeʼỹre. Jahecha haguéicha, tekotevẽ kuri ojehechauka ojeporiahuverekoha umi oporojukávape aksidentálmente. Upéicharõ jepe, pe persóna oexplika raẽ vaʼerã ikáso umi ansiánope. Ha ohechakuaárõ hikuái oiko hague peteĩ aksidénte, upépe ae pe oporojukáva ikatúta opyta pe siuda de rrefúhiope omano meve pe saserdóte prinsipál. Upéva heʼise sapyʼánte pe israelita opytataha upe siudápe oikove aja entéro. Ko arréglo Jehová omoĩ vaʼekue oipytyvõ umi israelítape ontende porã hag̃ua isagradoha ñande rekove. Upévare haʼekuéra ohechauka vaʼerã orrespetaha Jehovápe, pe omeʼẽva chupekuéra hekove, ha ojapo vaʼerã ikatúva guive ani hag̃ua oapeligra avavépe.
it-2-S 930
Tuguy
Enterove persóna oreko derécho oikóvo vyʼápe pórke Ñandejára omeʼẽ chupe hekove, upévare oimeraẽ ojukáva hapichápe ojehecha vaʼerã Ñandejárandi. Ñandejára heʼi vaʼekue voi Caínpe oporojuka rire: “Ne ermáno ruguy ojerure asy chéve hustísia pe yvy guive” (Gé 4:10). Oimérire peteĩ persóna ndochaʼéi hapicháre ha oipota omano, térã oñeʼẽ rei ikóntrape ha oapeligra hapicha rekove, upéicharõ pe persónape ojekulpa vaʼekue oñeñohẽ haguére hapicha ruguy (Le 19:16; Dt 19:18-21; 1Jn 3:15).
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
it-2-S 1157 párr. 8
Trivunál oñenkargáva oporohusga
Pe trivunál peteĩ siudapegua oĩ vaʼekue pe siuda rokẽme (Dt 16:18; 21:19; 22:15, 24; 25:7; Rut 4:1). Ojeʼévo “okẽ” oñeñeʼẽ hína pe lugár nandi oĩvare pe siudápe pe okẽ ypýpe. Umi siuda rokẽme umi hénte oñembyatými vaʼerã ojelee hag̃ua chupekuéra pe léi ha upépe avei ojeavisa la oñemandáva chupekuéra ojapo hag̃ua (Ne 8:1-3). Umi hénte osẽ ha oike upérupi, upévare umi siuda rokẽme ndahasýi vaʼekue oñekonsegi hag̃ua hénte osẽtava de testígo umi trámitepe g̃uarã, por ehémplo oñevendétarõ álgo ha umícha. Avei ojehusga jave peteĩ persónape ojejapo vaʼekue upépe, ha oĩ rupi heta hénte pe lugárpe umi hués oñatendeve ha oñehaʼã ihústo pórke oĩ heta ohendúva la ojedesidíva. Katuete umi hués orekóne raʼe peteĩ lugár pe okẽ ypýpe ha upe guive oporohusga trankílo porã (Job 29:7). Samuel oviahámi vaʼekue oporohusga hag̃ua “Betel, Guilgal ha Mizpápe” ha avei ohusga vaʼekue Ramápe, oĩháme hóga (1Sa 7:16, 17).
2-8 DE AGOSTO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | DEUTERONOMIO 22, 23
“Pe léi ohechauka vaʼekue Jehová oñeinteresaha umi animál rehe”
it-1-S 428 párr. 2
Kárga
Yma ojepuru vaʼekue umi animálpe ogueraha hag̃ua umi kárga. Umi israelítape ojeʼe vaʼekue peteĩ ndaijaʼéiva hesekuéra rymba vúrro hoʼárõ ikárga reheve, ndohejareíri vaʼerãha, upéva rangue oipytyvõ vaʼerã ‘ojepeʼa hag̃ua pe kárga pe rymba vúrro árigui’ (Éx 23:5).
it-1-S 673 párr. 1
Deuteronomio
Lívro de Deuteronómiope ojehechauka ojetrata porã vaʼerãha umi animálpe. Umi israelítape ojeproivi vaʼekue ogueraha peteĩ guyra oñenóva hína hupiʼa térã umi guyra raʼy ári, pórke pe guyra oñangarekoségui ikríare ifasilvéta ojejagarra hag̃ua chupe. Umi israelita ikatu vaʼekue oheja imbaʼerã umi guyra raʼy, péro opoi vaʼerã pe sýgui ikatu hag̃uáicha omboʼa jey (Dt 22:6, 7). Avei kokuépe ndojejokuái vaʼerã oñondive peteĩ guéi ha peteĩ vúrro, ani hag̃ua pe animál ikangyvéva ombaʼapo pohyive (22:10). Noñepermitíri vaʼekue avei oñemoĩ vosál pe rymba guéire oñemopotĩ jave pe trígo semílla, péicha pe animál ndosufrimoʼãi iñembyahýigui ha ndaikatúigui hoʼu pe semílla orekóramo jepe ijuru kostaitére (25:4).
w03-S 15/10 32 párr. 1, 2
“Ani peñemoĩ peteĩ júgo guýpe peteĩ ndoservíriva ndive Ñandejárape”
OJEKUAAHÁICHA pe taʼangápe, pe kaméllo ha pe guéi oaráva oñondive ombaʼapo asy hína pe júgo guýpe. Pe júgo ningo ojejapo oipuru hag̃ua mokõi animál ojojoguáva ha orekóva la mísma fuérsa. Ñandejára ohechauka oñeinteresaha umi animál ojepurúvare oñembaʼapo hag̃ua, upévare heʼi vaʼekue umi israelítape: “Ndapejokuái vaʼerã oñondive peteĩ guéi ha peteĩ vúrro peara hag̃ua” (Deuteronomio 22:10). Ha ko léi ojereko vaʼerã enkuénta avei ojepurútarõ peteĩ kaméllo ha peteĩ guéi.
Normálmente umi ombaʼapóva kokuépe ndoipurúi vaʼekue péicha iñanimalkuérape, péro ndorekóiramo mokõi guéi omoĩ hag̃ua pe júgo guýpe ojokuaséta oñondive mokõi animál idiferénteva. Ha upéva oiméne ojapo rakaʼe pe kokueséro síglo 19-pe guare ojekuaáva pe taʼangápe. Idiferentete rupi ojuehegui umi animál, pe ikankyvéva oñehaʼãve vaʼerã ombaʼapo pyaʼeve hag̃ua, ha pe imbaretevévape ipohyivéta pe kárga oraháva.
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
it-1-S 669
Kuénta, odevéva
Peteĩ odevéva ningo oreko la ovligasión opagávo térã omyengoviávo pe mbaʼe oipuru vaʼekue, tahaʼe pláta o algúna ótra kósa. Umi israelita oike vaʼekue déudape prinsipálmente ivai rupi isituasión. Chupekuéra g̃uarã naiporãiete vaʼekue odeve, pórke pe oipurúva álgo hapichágui opytáma pe persóna poguýpe (Pr 22:7). Upéicha rupi oñemanda vaʼekue umi israelítape ipojera ha imbaʼeporã hag̃ua oipurukáta jave álgo ótro israelita oikotevẽvape, ha ani okovra interés ojaprovechaségui isituasiónre (Éx 22:25; Dt 15:7, 8; Sl 37:26; 112:5). Péro ikatu vaʼekue ojekovra interés umi extranhérope (Dt 23:20). Umi judío expérto heʼi ojekovra hague interés oñemeʼẽ jave préstamo ojejapo hag̃ua negósio, ndahaʼéi ivai rupi pe persóna situasión ha oikotevẽ ajúda. Heta vése umi extranhéro oĩ vaʼekue Israélpe peteĩ tiémpore ombaʼevende hag̃ua, upévare ikatu vaʼekue ojekovra chupekuéra interés, koʼýte pórke haʼekuéra avei okovráta ótrope interés.
9-15 DE AGOSTO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | DEUTERONOMIO 24-26
“Pe Léi ohechauka vaʼekue Jehová omombaʼeha umi kuñáme”
it-2-S 432 párr. 1
Kuña
Umi léi militár jepe oprotehe vaʼekue umi tembireko ha ména derécho pórke noñemondói vaʼerã kuri pe ehérsitope un áño aja pe kuimbaʼe omenda ramóvape. Péicha oñemeʼẽ oportunida pe matrimóniope ifamília hag̃ua, ha upe mitã tuicha okonsoláta upe rire isýpe iména ndaipóri aja ha koʼytevéntema omanórõ gerrahápe (Dt 20:7; 24:5).
it-2-S 792
Oñembyaty la hembýva
Péicha ningo oñepytyvõ vaʼekue umi imboriahúvape ha oñemokyreʼỹ umi héntepe ipojera hag̃ua, opensa hag̃ua hapicháre ha ojerovia hag̃ua Jehová oporovendesiha. Ko léi ni mbaʼevéicharõ nomomýi vaʼekue la héntepe iñateʼỹ hag̃ua. Rréi David heʼi vaʼekue voi: “Núnka ndahecháiva Ñandejára oheja reíramo peteĩ hembiapo porãvape, ni ifamíliape oikórõ ojerure upérupi hoʼumi vaʼerã” (Sl 37:25). Ojejapo rupi la heʼíva pe léi koʼã mbaʼépe, umi imboriahúva jepe ombaʼapo pohýi ha ndoikói iñembyahýi, ni ifamiliakuéra ndojeruréi upérupi hoʼumi vaʼerã.
w11-S 1/3 23
Jaikuaave hag̃ua
Yma Israélpe, peteĩ ména omanóramo ifamiliaʼỹre peteĩ mitãkuimbaʼe, pe omanóva ermáno omenda vaʼerã pe viúdare, ikatu hag̃uáicha pe viúda imemby ha upe mitã opyta pe omano vaʼekue famíliaramo osegi hag̃ua héra (Génesis 38:8). Ko kostúmbre upéi oñemoĩ vaʼekue Moisés léipe ha oñehenói jepi matrimónio de kuñádo térã de leviráto (Deuteronomio 25:5, 6). Oimérõ pe kuimbaʼe omanóva naiñermanovéi, ótro kuimbaʼe ihentekuéra apytégui okumpli vaʼerã ko rresponsavilida, por ehémplo upéva oiko vaʼekue Boaz kásope, oñemombeʼuháicha lívro de Rútpe (Rut 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6).
Marcos 12:20-22 omombeʼu unos kuánto saduséo oñeʼẽ hague pe matrimónio de kuñádore, ha upéva ohechauka Jesús tiémpope ojesegi hague ojejapo upéva. ¿Maʼerãpa ojejapo vaʼekue péicha? Peteĩ istoriadór síglo primero guare hérava Flavio Josefo heʼi ko kostúmbre rupive ndopareiriha pe família réra. Péro ndahaʼéi upévante, síno avei ojejapo rupi ko matrimónio umi propieda oreko vaʼekue pe omanóva ndopytái ótrope g̃uarã ha ojekuida pe viúdare. Upe tiémpope umi kuña ndaikatúi vaʼekue orresivi erénsiaramo umi mbaʼe ohejáva iména, péro omenda rupi hovajáre ikatúta imemby, ha pe mitãme opyta umi mbaʼe ohejáva pe kuimbaʼe omano vaʼekue.
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
it-1-S 712
Divórsio
Sertifikádo de divórsio. Nañapensái vaʼerã pe léi opermiti haguére umi kuimbaʼépe ojedivorsia hembirekógui, ifásil hague pe divórsio. Upéintema ningo umi kuimbaʼe ojaprovecha pe léi heʼívare. Péro añetehápe pe léi heʼi vaʼekue ojesegi hag̃ua peteĩ proséso legál. Pe ména oprepara vaʼerã kuri peteĩ sertifikádo, oskrivi vaʼerã peteĩ dokuménto heʼíva ojedivorsiaha hembirekógui. Upéi omeʼẽ vaʼerã hembirekópe pe dokuménto ha omosẽ chupe hógagui (Dt 24:1). La Biblia nomombeʼúi heta detálle péro provávlemente ojapo hag̃ua pe dokuménto pe ména oñeʼẽ vaʼerã unos kuánto kuimbaʼe orekóvandi ikárgope ko rresponsavilida, ha koʼã kuimbaʼe oñehaʼã vaʼerã primerorã oipytyvõ pe matrimónio oĩ porã jey hag̃ua. Ndahaʼéi ku sapyʼaitépe oĩmbámava pe dokuménto ha umi trámite de divórsio, upéicha oñemeʼẽ tiémpo pe ménape opensa porã hag̃ua la ojapótavare. Ndaikatúi vaʼekue oimeraẽ mbaʼére ojedivorsia, ha ojesegi porãvo pe léi heʼíva ndojejapói vaʼekue apúrope ha oñepensa porãʼỹre. Péicha ojeprotehe pe tembireko derécho. La Biblia ndeʼíri avei mbaʼépa heʼi pe “dokuménto” de divórsio.
16-22 DE AGOSTO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | DEUTERONOMIO 27, 28
“Enteroite koʼã vendisión penderupytýta”
Peteĩ Rréi oisãmbyhy porãva Ñandejára espíritu rupive
18 Upearã tekotevẽ ñamombaʼe Ñandejára Ñeʼẽ ha opa mbaʼe omeʼẽva pe tembiguái jeroviaha (Mat. 24:45). Tekotevẽ avei jajapo Jehová ha Itaʼýra heʼíva. Upévare Jesús heʼi vaʼekue: ‘Ndahaʼéi opa heʼíva: “Che jára, che jára” oikétava pe rréino yvagapeguápe. Oikéta guei umi ojapóva che Ru yvagapegua rembipota’ (Mat. 7:21, NM). Ñaneñeʼẽrendu hag̃ua Ñandejárape vyʼápe jarrespeta vaʼerã opa mbaʼe haʼe omohendáva iñorganisasiónpe. Omoakã hag̃ua kongregasión Jehová omoĩ umi ansiáno. Koʼãva haʼe ‘jopói’ oúva Ñandejáragui (Efe. 4:8).
w01-S 15/9 10 párr. 2
¿Ñanderupytýtapa Jehová vendisión?
2 Pe palávra hebrea ojetradusíva “pesegi rupi pehendu” ha jatopáva Deuteronomio 28:2-pe ohechauka ojejapoha álgo kontinuadoite. Jehová puévlo nohendúi vaʼerã kuri chupe sapyʼa pyʼánte, ohendu vaʼerã chupe tódo el tiémpo. Upéicharõmante ohupytýta kuri hikuái umi vendisión. Pe palávra hebrea ojetradusíva “penderupytýta” katu ojepuru vaʼekue marikahápe ha heta vése heʼise vaʼekue “ojejagarra” térã “ojehupyty”.
Ñañehaʼãmbaitékena Jehová ñanderovasa hag̃ua
4 Umi Israelgua ojapo vaʼerã Ñandejára léi heʼíva ‘pyʼarory ha vyʼápe’, péichamante Haʼe oguerohorýta chupekuéra (jaleemína Deuteronomio 28:45-47). Jehová ningo ndoipotái ñaneñeʼẽrendu chupe ñakumpli hag̃uánte. Jaikuaaháicha umi mymba ha umi demónio jepe ikatu iñeʼẽrendu oĩramo omandáva chupekuéra (Mar. 1:27; Sant. 3:3). Ñaneñeʼẽrendu hag̃ua Jehovápe ñande pyʼaite guive tekotevẽ jahayhu chupe ha vyʼapópe jajapo hembipota. Upearã jaguerovia vaʼerã haʼe ndojeruremoʼãiha ñandéve peteĩ mbaʼe ikatuʼỹva jajapo; ha hiʼarive ‘omyengovia porãha umi chupe ohekávape’ (Heb. 11:6, BNP; 1 Juan 5:3).
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
it-1-S 1160
Márka oservíva de límite
Jehová léi oproivi vaʼekue ojeguerova umi márka oservíva de límite (Dt 19:14; ehecha avei Pr 22:28). Ojeʼe vaʼekue voi oñemaldesi hag̃ua upe oguerovávape “hapicha yvýgui umi márka oservíva de límite” (Dt 27:17). Umi hénte oreko vaʼekue plantasión odepende la oprodusívagui ijyvy oñemantene hag̃ua, upéicha rupi oĩrõ álgien oguerováva hapichágui umi márka oservíva de límite añetehápe oipeʼa hapichágui la oikotevẽva oñemantene hag̃ua. Upéicharõ pe oguerováva umi márka omonda hína, péicha ojehecha vaʼekue yma (Job 24:2). Péro oĩ vaʼekue hénte ndorrespetáiva avavépe ha ojepokuaáva ojapo koʼã mbaʼe. Oseas tiémpope ojeʼe vaʼekue umi prínsipe de Judá ojoguaha umi oguerovávape ilugárgui umi márka oservíva de límite (Os 5:10).
23-29 DE AGOSTO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | DEUTERONOMIO 29, 30
“Ndahaʼéi ijetuʼuetereíva jaservi Jehovápe”
w09-S 1/11 31 párr. 2
Jehová oheja ñande jaiporavo mbaʼépa jajapóta
Ikatu oime ñapensáma raʼe ijetuʼuha ñaneñeʼẽrendu Ñandejárape ha ndahaʼeiha la ifasilpáva ñantende la ohaʼarõva ñandehegui. Péro ñañatendemi la heʼívare la Biblia: “Ko mandamiénto ameʼẽva peẽme koestedía ndahaʼéi hína ijetuʼuetereíva peẽme g̃uarã, ni hasyetereíva pekumpli hag̃ua” (Deuteronomio 30:11). Jehová ndojeruréi mbaʼeve ikatuʼỹ vaʼerã ñakumpli, haʼe ojerure ñandehegui umi mbaʼe ikatúva jajapo ha jahupyty. Ha avei ikatu jaikuaa umi mbaʼe haʼe oipotáva jajapo, upearã natekotevẽi ‘jaha yvágape’ ni “pe ótro ládo pe márgui” (Deuteronomio 30:12, 13). La Biblia heʼi porã ñandéve mbaʼépa jajapo vaʼerã (Miqueas 6:8).
w09-S 1/11 31 párr. 1
Jehová oheja ñande jaiporavo mbaʼépa jajapóta
Peteĩ ermána ohasa vaʼekue heta mbaʼe vai imitãrõ guare ha upévare opensa katuete opekataha Ñandejára kóntrape. Haʼe heʼi: “Pyʼỹinte akyhyjeterei afallárõ g̃uarã Jehovápe”. Péro, ¿siértopa upéva? Oimérõ ñande situasión ivai raʼe yma, ¿oho vaítapa ñandéve siémpre? Nahániri. Jehová oheja ñande jadesidi mbaʼépa jajapóta. Ha haʼe oipota jadesidi porã ha Iñeʼẽ ñanepytyvõ upearã. Jahechamína mbaʼépa oskrivi vaʼekue Moisés Deuteronomio kapítulo 30-pe.
w09-S 1/11 31 párr. 4
Jehová oheja ñande jaiporavo mbaʼépa jajapóta
¿Oñeinteresápa Jehová umi mbaʼe jadesidívare? Katuete ningo. Ñandejára oskrivika vaʼekue Moiséspe ko mbaʼe: “Peiporavo vaʼerã pe jeikove” (Deuteronomio 30:19). Péro, ¿mbaʼéichapa ikatu jaiporavo pe jeikove? Moisés oskrivi vaʼekue avei: ‘Pehayhu Jehová pende Járape, pehendu iñeʼẽ, ha peñakarama hatã hese’ (Deuteronomio 30:20). Jahayhúramo Jehovápe ñaneñeʼẽrenduséta chupe ha ñañakarama hatãta hese toiko la oikóva. Péicha jaiporavo pe jeikove, ha jaiko porãta koʼág̃ama voi ha upéi jaikóta opa ára g̃uarã Ñandejára múndo pyahúpe (2 Pedro 3:11-13; 1 Juan 5:3).
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
it-2-S 527
Apysa
Jehová heʼi vaʼekue isiervokuéra rupive umi israelita kaprichóso ha naiñeʼẽrendúiva ‘ijapysa ñembotyha’ (Jer 6:10; Hch 7:51). Haʼete oĩva álgo ombotýva ijapysakuéra ha nohendúi. Jehová ndoavríri vaʼekue chupekuéra ijapysa, haʼe ningo pe ñanepytyvõva ñantende hag̃ua la ñahendúva ha ñaneñeʼẽrendu hag̃ua oimérõ ñañehaʼã ñañemoag̃ui hese. Péro avei Jehová oheja umi naiñeʼẽrendúiva apysa oñemboty (Dt 29:4; Ro 11:8). Apóstol Pablo heʼi vaʼekue og̃uahẽtaha kuri peteĩ tiémpo oĩtaha hénte heʼíva ijehe kristianoha péro opuʼãtava pe añeteguáre. Koʼãva nohendusemoʼãi pe enseñánsa oĩva Ñandejára Ñeʼẽme, upéva rangue oipotáta ojeʼe chupekuéra ogustávante, ha upévare ohendúta umi mboʼehára japúpe ombojuruheʼẽva chupekuéra (2Ti 4:3, 4; 1Ti 4:1). Avei ikatu peteĩ persóna opyta “ijapysa ryapupa” ohendu rupi umi notísia osorprendéva chupe, espesiálmente umi notísia heʼíva oikotaha mbaʼe vai (1Sa 3:11; 2Re 21:12; Jer 19:3).
30 DE AGOSTO AL 5 DE SEPTIEMBRE
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | DEUTERONOMIO 31, 32
“Mbaʼépa ñanemboʼe umi ehémplo oĩva pe purahéi Jehová omeʼẽ vaʼekuépe”
“Chepytyvõna ani hag̃ua chepyʼamokõi, arrespeta hag̃ua nde réra”
8 Umi israelita oike mboyvemi pe Tiérra Prometídape, Jehová omeʼẽ vaʼekue Moiséspe peteĩ purahéi (Deut. 31:19). Ha Moisés omboʼe jey vaʼerã kuri umi israelítape upe purahéi (elee Deuteronomio 32:2, 3). Jajepyʼamongetáramo umi versíkulo 2 ha 3 heʼívare, hesakã porãiterei Jehová ndoipotaiha oñeñomi héra ni oñepensa sagradoitereimaha ojepuru hag̃ua. Haʼe oipota voi enterove oikuaa héra. Ajépa tuichaite priviléhio oreko rakaʼe umi israelita Moisés omboʼe haguére chupekuéra heta mbaʼe Jehovágui, ha avei pe héra ijojahaʼỹva. Umi mbaʼe Moisés omboʼe vaʼekue umi israelítape omombarete ijerovia ha omokyreʼỹ chupekuéra, pe amarayvi ojapo porãháicha umi plántare. ¿Mbaʼépa ñande ikatu jajapo ñamoñeñandu hag̃ua avei péicha umi hénte ñamboʼévape hína?
9 Ñande ñasẽ jave japredika ogahárupi térã karríto reheve, ikatu jaipuru la Biblia jahechauka hag̃ua umi héntepe Ñandejára réra haʼeha Jehová. Jaofresekuaa chupekuéra umi puvlikasión ideprovechoitéva, jahechauka chupekuéra umi vidéo iporãitéva ha umi informasión oĩva ñande sítio de Internétpe omombaʼeguasúva Jehovápe. Ñande ningo jareko la oportunida ñañeʼẽ hag̃ua Ñandejára jahayhuetévare ha ñamombeʼu mbaʼeichaguápa haʼe ñaime jave ñande travahohápe, eskuélape, térã javiaha jave. Ikatu ñamombeʼu chupekuéra umi mbaʼe porãite Jehová ojapótava ko ñande yvy ha ñanderehehápe. Ha ohendúvo hikuái koʼã mbaʼe, ikatu hína primera ves ohechakuaa hikuái mbaʼeichaitépa Jehová ñanderayhu. Ñande ñamombeʼu jave ótrope mbaʼeichagua persónapa añetehápe Jehová, ñaipytyvõ hína oñesantifika hag̃ua héra. Ñaipytyvõ umi héntepe ontende hag̃ua oñemboʼe hague chupekuéra hetaiterei japu Ñandejáragui, ha ñamboʼe chupekuéra la Biblia rupive umi mbaʼe omombaretétava ijerovia ha omokyreʼỹtava chupekuéra (Is. 65:13, 14).
w09-S 1/5 14 párr. 4
¿Rentendesépa umi ehémplo oĩva la Bíbliape?
La Biblia okompara jepi avei Jehovápe umi mbaʼe ndorekóivare vída, por ehémplo heʼi haʼeteha “peteĩ ita guasu” Israélpe g̃uarã, “peteĩ lugár isegúro porãva” ha “peteĩ kuéva tuicháva” (2 Samuel 23:3; Salmo 18:2; Deuteronomio 32:4). ¿Mbaʼépa omboʼese koʼã komparasión? Peteĩ ita tuicháva imbarete porã ha isegúro, péicha avei Ñandejára ikatu ñanemoʼã porã umi pelígrogui.
w01-S 1/10 9 párr. 7
Jasegi Jehová ehémplo ñahekomboʼévo ñane famíliape
7 Ñapensamíntena mbaʼéichapa Jehová otrata vaʼekue mborayhúpe umi israelítape. Moisés omoĩ vaʼekue peteĩ komparasión iporãitereíva ha ohechaukáva mbaʼéichapa Ñandejára ohayhu pe puévlo de Israélpe. Heʼi: “Ojapoháicha pe ágila omboʼe jave itaʼyrakuérape oveve hag̃ua: oveve umi itaʼyrakuéra ári, oipyso ipepo ojagarra hag̃ua chupekuéra, ha ipepo ári ogueraha umi itaʼyrakuérape. Jehová añoite ogia Jacóbpe” (Deuteronomio 32:9, 11, 12). Umi ágila omboʼekuévo itaʼyrakuérape oveve hag̃ua oñepyrũ oityvyro ipepo, oveve hiʼarikuéra, oipyso ipepo ha oipytyvõ chupekuéra oveve hag̃ua. Peteĩva umi taʼyraʼi ojepoírõ pe haitýgui oĩva jepi yvate, pe isy oveve hiʼári. Ha upeichahágui haʼetéramo la hoʼátava, isy “oipyso ipepo ojagarra” hag̃ua chupe ha “ipepo ári ogueraha”. Péicha avei Jehová oñangareko porã vaʼekue pe puévlo oñeforma ramoitévare. Omeʼẽ chupekuéra pe léi de Moisés (Salmo 78:5-7), ha oñatende hesekuéra pyaʼe oipytyvõ hag̃ua oikotevẽ jave hikuái.
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
w04-S 15/9 27 párr. 11
Mbaʼe mbaʼépa ñanemboʼe Deuteronomio
31:12. Umi imitãva oguapy vaʼerã rreunionhápe umi kakuaándi ha oñehaʼã vaʼerã ojapysaka porã la ojeʼévare ha oaprende upépe.