Κοντά στην Πύλη της Ιστάρ στη Βαβυλώνα ανακαλύφτηκαν περίπου 300 πινακίδες σφηνοειδούς γραφής που σχετίζονται με την περίοδο της βασιλείας του Ναβουχοδονόσορα. Ανάμεσα στους καταλόγους με τα ονόματα των εργατών και των αιχμαλώτων οι οποίοι ζούσαν τότε στη Βαβυλώνα και στους οποίους δίνονταν προμήθειες, εμφανίζεται το όνομα του «Γιαουκίν, βασιλιά της γης του Γιαχούντ», δηλαδή «του Ιωαχίν, του βασιλιά της γης του Ιούδα», ο οποίος οδηγήθηκε στη Βαβυλώνα όταν η Ιερουσαλήμ κατακτήθηκε από τον Ναβουχοδονόσορα το 617 Π.Κ.Χ. Ο Ιωαχίν ελευθερώθηκε από το δεσμωτήριο από τον Αβίλ-Μαρντούκ (Εβίλ-μερωδάχ), το διάδοχο του Ναβουχοδονόσορα, και του δινόταν χορήγημα τροφής σε καθημερινή βάση. (2Βα 25:27-30) Πέντε από τους γιους του Ιωαχίν αναφέρονται επίσης σε αυτές τις πινακίδες.—1Χρ 3:17, 18.

Έχουν βρεθεί άφθονα στοιχεία για το πάνθεο της Βαβυλώνας, καθώς και για τον κυριότερο θεό του, τον Μαρντούκ, ο οποίος μεταγενέστερα αποκαλούνταν κοινώς Βηλ, αλλά και για τον θεό Νεβώ, οι οποίοι αναφέρονται και οι δύο στα εδάφια Ησαΐας 46:1, 2. Πολλές από τις πληροφορίες στις επιγραφές του ίδιου του Ναβουχοδονόσορα αφορούν το τεράστιο οικοδομικό του πρόγραμμα χάρη στο οποίο η Βαβυλώνα έγινε τόσο λαμπρή πόλη. (Παράβαλε Δα 4:30.) Το όνομα του διαδόχου του, του Αβίλ-Μαρντούκ (ο οποίος αποκαλείται Εβίλ-μερωδάχ στο εδάφιο 2 Βασιλέων 25:27), εμφανίζεται σε ένα αγγείο που ανακαλύφτηκε στα Σούσα (στο Ελάμ).

Επίσης στη Βαβυλώνα, στη θέση του ναού του Μαρντούκ, βρέθηκε ένας πήλινος κύλινδρος σχετικός με τον Βασιλιά Κύρο, τον κατακτητή της Βαβυλώνας. Αυτός ο κύλινδρος μιλάει για την ευκολία με την οποία ο Κύρος κατέκτησε την πόλη και σκιαγραφεί την πολιτική που ακολουθούσε να επαναπατρίζει τους αιχμάλωτους λαούς που κατοικούσαν στη Βαβυλώνα, πράγμα το οποίο εναρμονίζεται με τη Βιβλική αφήγηση σχετικά με τον Κύρο ως τον προφητευμένο κατακτητή της Βαβυλώνας και σχετικά με τον επαναπατρισμό των Ιουδαίων στην Παλαιστίνη στη διάρκεια της βασιλείας του.—Ησ 44:28· 45:1· 2Χρ 36:23.

Ανασκαφές που έγιναν κοντά στη σύγχρονη Βαγδάτη το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα έφεραν στο φως πολυάριθμες πήλινες πινακίδες και κυλίνδρους, μεταξύ των οποίων και το διάσημο πλέον Χρονικό του Ναβονίδη. Όλες οι αντιρρήσεις για την αφήγηση του 5ου κεφαλαίου του Δανιήλ σχετικά με τη διακυβέρνηση της Βαβυλώνας από τον Βαλτάσαρ τον καιρό της πτώσης της καταρρίφθηκαν από αυτό το κείμενο, το οποίο απέδειξε ότι ο Βαλτάσαρ, ο μεγαλύτερος γιος του Ναβονίδη, ήταν συμβασιλιάς με τον πατέρα του και ότι, στο τελευταίο μέρος της βασιλείας του, ο Ναβονίδης εμπιστεύτηκε τη διακυβέρνηση της Βαβυλώνας στο γιο του τον Βαλτάσαρ.

Παρόμοια, η Ουρ, η αρχαία πατρίδα του Αβραάμ (Γε 11:28-31), αποδείχτηκε ότι ήταν σπουδαίο κέντρο με εξαιρετικά αναπτυγμένο πολιτισμό. Επρόκειτο για σουμεριακή πόλη, χτισμένη στον Ευφράτη, κοντά στον Περσικό Κόλπο. Οι ανασκαφές που διενήργησε εκεί ο Σερ Λέναρντ Γούλεϊ δείχνουν ότι η πόλη βρισκόταν στο απόγειο της δύναμης και του γοήτρου της όταν ο Αβραάμ έφυγε από εκεί για τη Χαναάν (πρ. 1943 Π.Κ.Χ.). Ο ναός ζιγκουράτ της Ουρ είναι ο πιο καλοδιατηρημένος από τους ανάλογους ναούς που έχουν βρεθεί. Οι βασιλικοί τάφοι της Ουρ αποκάλυψαν άφθονα χρυσά αντικείμενα και κοσμήματα εξαιρετικής καλλιτεχνικής αξίας, καθώς και μουσικά όργανα όπως η άρπα. (Παράβαλε Γε 4:21.) Βρέθηκε ακόμη ένα μικρό ατσάλινο (όχι απλώς σιδερένιο) τσεκούρι. (Παράβαλε Γε 4:22.) Και εδώ, επίσης, χιλιάδες πήλινες πινακίδες αποκάλυψαν πολλές λεπτομέρειες για τον τρόπο ζωής πριν από σχεδόν 4.000 χρόνια.—Βλέπε ΟΥΡ Αρ. 2.

Ασσυρία. Κοντά στη Χορσαμπάντ, σε έναν βόρειο παραπόταμο του ποταμού Τίγρη, ανακαλύφτηκε το 1843 το ανάκτορο του Ασσύριου Βασιλιά Σαργών Β΄, πάνω σε ένα βάθρο έκτασης σχεδόν 100 στρ., και οι επιτόπιες αρχαιολογικές εργασίες που ακολούθησαν έβγαλαν αυτόν το βασιλιά, ο οποίος μνημονεύεται στο εδάφιο Ησαΐας 20:1, από την εξωβιβλική αφάνεια και τον ανέδειξαν σε σπουδαία ιστορική φυσιογνωμία. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 960) Σε ένα από τα χρονικά του ο Σαργών ισχυρίζεται ότι κατέλαβε τη Σαμάρεια (740 Π.Κ.Χ.). Αναφέρει επίσης την κατάληψη της Αζώτου, για την οποία γίνεται λόγος στο εδάφιο Ησαΐας 20:1. Αν και κάποτε θεωρούνταν ανύπαρκτο πρόσωπο από πολλούς επιφανείς λογίους, ο Σαργών Β΄ είναι τώρα ένας από τους πιο γνωστούς βασιλιάδες της Ασσυρίας.

Η Νινευή, η πρωτεύουσα της Ασσυρίας, αποτέλεσε χώρο ανασκαφών οι οποίες έφεραν στο φως το τεράστιο ανάκτορο του Σενναχειρείμ, αποτελούμενο από περίπου 70 δωμάτια, του οποίου οι τοίχοι διακοσμούνταν με ανάγλυφες πλάκες σε μήκος μεγαλύτερο των 3.000 μ. Μια από αυτές τις πλάκες απεικονίζει κρατουμένους από τον Ιούδα να οδηγούνται στην αιχμαλωσία μετά την πτώση της Λαχείς το 732 Π.Κ.Χ. (2Βα 18:13-17· 2Χρ 32:9· ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 952) Ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα χρονικά του Σενναχειρείμ που βρέθηκαν στη Νινευή και είναι καταγραμμένα σε πρίσματα (πήλινους κυλίνδρους). Σε μερικά πρίσματα ο Σενναχειρείμ εξιστορεί την ασσυριακή εκστρατεία κατά της Παλαιστίνης στη διάρκεια της βασιλείας του Εζεκία (732 Π.Κ.Χ.), αλλά είναι αξιοσημείωτο ότι αυτός ο καυχησιολόγος μονάρχης δεν ισχυρίζεται πουθενά ότι κατέλαβε την Ιερουσαλήμ, πράγμα που επιβεβαιώνει τη Βιβλική αφήγηση. (Βλέπε ΣΕΝΝΑΧΕΙΡΕΙΜ.) Επίσης, το γεγονός της δολοφονίας του Σενναχειρείμ από τους γιους του αναφέρεται σε μια επιγραφή του Εσάρ-αδδών, του διαδόχου του Σενναχειρείμ, ενώ μνεία της δολοφονίας γίνεται και σε μια επιγραφή του επόμενου βασιλιά. (2Βα 19:37) Εκτός από τον Σενναχειρείμ που αναφέρει τον Βασιλιά Εζεκία, κείμενα σφηνοειδούς γραφής διαφόρων Ασσύριων αυτοκρατόρων μνημονεύουν ονομαστικά τους βασιλιάδες Άχαζ και Μανασσή του Ιούδα και τους βασιλιάδες Αμρί, Ιηού, Ιωάς, Μεναήμ και Ωσιέ του Ισραήλ, καθώς επίσης τον Αζαήλ της Δαμασκού.

Περσία. Κοντά στην Μπεχιστούν, στο Ιράν (την αρχαία Περσία), ο Βασιλιάς Δαρείος Α΄ (521-486 Π.Κ.Χ.· Εσδ 6:1-15) φρόντισε να λαξευτεί ψηλά σε έναν ασβεστολιθικό απόκρημνο βράχο μια πελώρια επιγραφή στην οποία αφηγείται πώς ενοποίησε την Περσική Αυτοκρατορία και αποδίδει την επιτυχία του στο θεό του, τον Αχούρα Μάζντα. Αυτό που κάνει την εν λόγω επιγραφή εξαιρετικά σημαντική είναι το γεγονός ότι γράφτηκε σε τρεις γλώσσες, τη βαβυλωνιακή (ακκαδική), την ελαμιτική και την αρχαία περσική, αποτελώντας έτσι κλειδί για την αποκρυπτογράφηση της ασσυροβαβυλωνιακής σφηνοειδούς γραφής, η οποία μέχρι τότε δεν είχε αποκρυπτογραφηθεί. Ως αποτέλεσμα αυτής της εργασίας, μπορούμε τώρα να διαβάσουμε χιλιάδες πήλινες πινακίδες και επιγραφές στη βαβυλωνιακή γλώσσα.

Τα Σούσα, ο τόπος όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα που καταγράφονται στο βιβλίο της Εσθήρ, ανασκάφηκαν από Γάλλους αρχαιολόγους ανάμεσα στα έτη 1880 και 1890. (Εσθ 1:2) Το βασιλικό ανάκτορο του Ξέρξη, έκτασης περίπου 10 στρ., ήρθε στο φως, αποκαλύπτοντας τη λαμπρότητα και τη μεγαλοπρέπεια των βασιλιάδων της Περσίας. Τα ευρήματα επιβεβαίωσαν την ακρίβεια των λεπτομερειών που παραθέτει ο συγγραφέας του βιβλίου της Εσθήρ αναφορικά με τη διοίκηση του περσικού βασιλείου και την κατασκευή του ανακτόρου. Το βιβλίο Τα Μνημεία και η Παλαιά Διαθήκη ([The Monuments and the Old Testament] 1946, σ. 408), του Ά. Μ. Πράις, σχολιάζει: «Κανένα άλλο γεγονός αναφερόμενο στην Παλαιά Διαθήκη δεν συνδέεται με οικοδομήματα που μπορούν να αναπαρασταθούν με τόση ζωντάνια και ακρίβεια από πραγματικές ανασκαφές όσο το γεγονός που σχετίζεται με τα “Σούσα το Ανάκτορο”».—Βλέπε ΣΟΥΣΑ.

Μάρι και Νουζί. Η αρχαία βασιλική πόλη της Μάρι (Τελλ Χαρίρι) κοντά στον ποταμό Ευφράτη, περίπου 11 χλμ. ΒΒΔ του Αμπού Κεμάλ στη νοτιοανατολική Συρία, αποτέλεσε χώρο ανασκαφών από το 1933 και έπειτα. Ανακαλύφτηκε ένα τεράστιο ανάκτορο έκτασης περίπου 60 στρ., αποτελούμενο από 300 δωμάτια, στα αρχεία του οποίου βρέθηκαν περισσότερες από 20.000 πήλινες πινακίδες. Το ανακτορικό συγκρότημα δεν περιλάμβανε μόνο τα βασιλικά διαμερίσματα, αλλά επίσης διοικητικά γραφεία και μια σχολή γραφέων. Μεγάλες τοιχογραφίες ή νωπογραφίες κοσμούσαν πολλούς από τους τοίχους, τα λουτρά ήταν εξοπλισμένα με μπανιέρες, ενώ στα μαγειρεία βρέθηκαν φόρμες για γλυκίσματα. Η πόλη φαίνεται ότι υπήρξε μια από τις πιο σπουδαίες και λαμπρές εκείνης της περιόδου, δηλαδή των αρχών της δεύτερης χιλιετίας Π.Κ.Χ. Τα κείμενα στις πήλινες πινακίδες περιλάμβαναν βασιλικά διατάγματα, δημόσιες ανακοινώσεις, λογαριασμούς, διαταγές για την κατασκευή καναλιών, υδατοφρακτών, φραγμάτων και άλλων αρδευτικών έργων, καθώς επίσης επιστολές που αφορούσαν εισαγωγές, εξαγωγές και εξωτερικές υποθέσεις. Γίνονταν τακτικά απογραφές για λόγους φορολογίας και στρατολόγησης. Η θρησκεία διαδραμάτιζε πρωταγωνιστικό ρόλο, ιδιαίτερα η λατρεία της Ιστάρ, της θεάς της γονιμότητας, της οποίας ο ναός βρέθηκε επίσης. Ασκούνταν μαντεία όπως στη Βαβυλώνα μέσω της ηπατοσκοπίας, της αστρονομίας και παρόμοιων μεθόδων. Η πόλη καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό από τον Βαβυλώνιο Βασιλιά Χαμουραμπί. Κάτι ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ότι τα αναφερόμενα ονόματα κάποιων πόλεων της βόρειας Μεσοποταμίας ήταν παρόμοια με τα ονόματα Φάλεκ, Σερούχ, Ναχώρ, Θάρα και Αρράν—ονόματα συγγενών του Αβραάμ.—Γε 11:17-32.

Στη Νουζί, μια αρχαία πόλη Α του Τίγρη και ΝΑ της Νινευή, η οποία ανασκάφηκε την περίοδο 1925-1931, βρέθηκε ένας εγχάρακτος πήλινος χάρτης, ο αρχαιότερος που έχει ανακαλυφτεί μέχρι τώρα, καθώς επίσης αποδείξεις για το ότι ακόμη και από το 15ο αιώνα Π.Κ.Χ. γίνονταν εκεί αγοραπωλησίες με το σύστημα των δόσεων. Ήρθαν στην επιφάνεια περίπου 20.000 πήλινες πινακίδες, οι οποίες θεωρείται ότι γράφτηκαν από Χουρρίτες γραφείς στη βαβυλωνιακή γλώσσα και περιέχουν πλούτο λεπτομερειών σχετικά με το νομικό δίκαιο εκείνης της εποχής, για ζητήματα όπως η υιοθεσία, τα γαμήλια συμβόλαια, τα κληρονομικά δικαιώματα και οι διαθήκες. Από ορισμένες απόψεις φαίνεται να υπάρχει αρκετά μεγάλη ομοιότητα με τα έθιμα που περιγράφονται στην αφήγηση της Γένεσης αναφορικά με τους πατριάρχες. Η τακτική τού να υιοθετεί κάποιο άτεκνο ζευγάρι έναν γιο—ελεύθερο ή δούλο—για να τους φροντίσει, να τους θάψει και να είναι ο κληρονόμος τους φέρνει στο νου τη δήλωση του Αβραάμ σχετικά με τον έμπιστο δούλο του, τον Ελιέζερ, στο εδάφιο Γένεση 15:2. Περιγράφεται η πώληση των πρωτοτοκίων, κάτι που μας θυμίζει την υπόθεση του Ιακώβ και του Ησαύ. (Γε 25:29-34) Τα κείμενα δείχνουν επίσης ότι το να έχει κανείς στα χέρια του τους εφέστιους θεούς, που ήταν συνήθως μικρά πήλινα ειδώλια, θεωρούνταν ισοδύναμο με το να κατέχει τίτλο ιδιοκτησίας, και επομένως όποιος είχε τους θεούς ήταν κατά την άποψη των άλλων ο δικαιούχος της περιουσίας ή της κληρονομιάς. Έτσι ίσως εξηγείται γιατί η Ραχήλ πήρε τα θεραφίμ του πατέρα της και γιατί εκείνος ήθελε τόσο πολύ να τα πάρει πίσω.—Γε 31:14-16, 19, 25-35.

Αίγυπτος. Η πιο σαφής εικόνα που δίνει η Γραφή για την Αίγυπτο σχετίζεται με την είσοδο του Ιωσήφ εκεί και την επακόλουθη άφιξη και παραμονή ολόκληρης της οικογένειας του Ιακώβ σε εκείνη τη χώρα. Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι αυτή η εικόνα είναι απόλυτα ακριβής, και ως εκ τούτου δεν θα μπορούσε λογικά να παρουσιαστεί από έναν πολύ μεταγενέστερο συγγραφέα (όπως έχουν προσπαθήσει να ισχυριστούν μερικοί κριτικοί για το συντάκτη αυτού του τμήματος της Γένεσης). Το βιβλίο Νέο Φως στις Εβραϊκές Αφετηρίες ([New Light on Hebrew Origins] 1936, σ. 174), του Τζ. Γκ. Ντάνκαν, δηλώνει τα εξής για το συγγραφέα της αφήγησης σχετικά με τον Ιωσήφ: «Μεταχειρίζεται το σωστό τίτλο που χρησιμοποιούνταν τότε και ακριβώς όπως χρησιμοποιούνταν την εποχή στην οποία αναφέρεται, ενώ όπου δεν υπάρχει κάποιο εβραϊκό αντίστοιχο, απλώς υιοθετεί την αιγυπτιακή λέξη και τη μεταγράφει στην εβραϊκή». Τα αιγυπτιακά ονόματα, η θέση που κατείχε ο Ιωσήφ ως διαχειριστής του σπιτικού του Πετεφρή, οι φυλακές, οι τίτλοι «αρχιοινοχόος» και «αρχιαρτοποιός», η σημασία που απέδιδαν οι Αιγύπτιοι στα όνειρα, η συνήθεια που είχαν οι Αιγύπτιοι αρτοποιοί να μεταφέρουν καλάθια με ψωμί πάνω στο κεφάλι τους (Γε 40:1, 2, 16, 17), η θέση του πρωθυπουργού και διαχειριστή τροφίμων που δόθηκε στον Ιωσήφ από τον Φαραώ, ο τρόπος με τον οποίο τον διόρισε στο αξίωμά του, η αποστροφή των Αιγυπτίων για τους εκτροφείς προβάτων, η ισχυρή επιρροή που ασκούσαν οι μάγοι στην αιγυπτιακή αυλή, η εγκατάσταση των παρεπίδημων Ισραηλιτών στη γη Γεσέν, οι συνήθειες ταφής των Αιγυπτίων—όλα αυτά και πολλά άλλα σημεία του Βιβλικού υπομνήματος τεκμηριώνονται σαφώς από τα στοιχεία που έφερε στην επιφάνεια η αρχαιολογική σκαπάνη στην Αίγυπτο.—Γε 39:1–47:27· 50:1-3.

Στο Καρνάκ (αρχαίες Θήβες), στις όχθες του ποταμού Νείλου, ένας τεράστιος αιγυπτιακός ναός περιέχει μια επιγραφή στο νότιο τοίχο του η οποία επιβεβαιώνει την εκστρατεία του Αιγύπτιου Βασιλιά Σισάκ (Σεσόνκ Α΄) στην Παλαιστίνη, όπως αυτή εξιστορείται στα εδάφια 1 Βασιλέων 14:25, 26 και 2 Χρονικών 12:1-9. Το τεράστιο ανάγλυφο που απεικονίζει τις νίκες του δείχνει 156 σιδηροδέσμιους Παλαιστίνιους αιχμαλώτους που αντιπροσωπεύουν ο καθένας μια πόλη ή ένα χωριό, του οποίου το όνομα αποτυπώνεται με ιερογλυφικά. Στα αναγνωρίσιμα ονόματα συγκαταλέγεται το όνομα της Ραββίθ (Ιη 19:20), της Θαανάχ, της Βαιθ-σεάν και της Μεγιδδώ (όπου ανακαλύφτηκε θραύσμα ενεπίγραφης στήλης του Σισάκ) (Ιη 17:11), της Σουνάμ (Ιη 19:18), της Ρεώβ (Ιη 19:28), της Αφεραΐμ (Ιη 19:19), της Γαβαών (Ιη 18:25), της Βαιθ-ορών (Ιη 21:22), της Αιαλών (Ιη 21:24), της Σωχώχ (Ιη 15:35) και της Αράδ (Ιη 12:14). Ο Σισάκ μάλιστα καταχωρίζει στις τοποθεσίες που κατέλαβε και τον «Αγρό του Άβραμ», γεγονός που αποτελεί την αρχαιότερη μνεία του Αβραάμ σε αιγυπτιακά κείμενα. Στην ίδια περιοχή βρέθηκε επίσης ένα μνημείο του Μερνεπτά, γιου του Ραμσή Β΄, στο οποίο είναι χαραγμένος ένας ύμνος που περιλαμβάνει τη μόνη αναφορά του ονόματος Ισραήλ σε αρχαία αιγυπτιακά κείμενα.

Στην Τελλ ελ-Αμάρνα, περίπου 270 χλμ. Ν του Καΐρου, μια χωρική ανακάλυψε συμπτωματικά διάφορες πήλινες πινακίδες, χάρη στις οποίες ήρθαν στο φως πολλά έγγραφα στην ακκαδική από τα βασιλικά αρχεία του Αμενχοτέπ Γ΄ και του γιου του, του Ακενατόν. Οι 379 δημοσιευμένες πινακίδες περιέχουν επιστολές προς τον Φαραώ από τους υποτελείς ηγεμόνες των πολυάριθμων πόλεων-βασιλείων της Συρίας και της Παλαιστίνης, μεταξύ των οποίων και μερικές από τον κυβερνήτη της Ουρουσαλίμ (Ιερουσαλήμ), και αποκαλύπτουν μια εικόνα εχθροπραξιών και δολοπλοκιών που εναρμονίζεται απόλυτα με τη Γραφική περιγραφή εκείνων των καιρών. Οι «Χαμπιρού», σχετικά με τους οποίους διατυπώνονται πολλά παράπονα σε αυτές τις επιστολές, έχουν συσχετιστεί από μερικούς με τους Εβραίους, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτοί ήταν διάφοροι νομαδικοί λαοί που κατείχαν χαμηλή θέση στην κοινωνία εκείνης της περιόδου.—Βλέπε ΕΒΡΑΙΟΣ (Οι «Χαμπιρού»).

Στην Ελεφαντίνη, ένα νησί του Νείλου, στο νοτιότερο άκρο της Αιγύπτου (κοντά στο Ασουάν), το οποίο έφερε αυτή την ελληνική ονομασία, υπήρχε μια Ιουδαϊκή αποικία μετά την πτώση της Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ. Το 1903 βρέθηκαν εκεί πάμπολλα κείμενα στην αραμαϊκή, γραμμένα κυρίως σε πάπυρο, με ημερομηνίες από τον πέμπτο αιώνα Π.Κ.Χ. και από την εποχή της Μηδοπερσικής Αυτοκρατορίας. Τα κείμενα κάνουν λόγο για τον Σαναβαλλάτ, τον κυβερνήτη της Σαμάρειας.—Νε 4:1.

Αναμφίβολα, τα πλέον πολύτιμα ευρήματα που ανακαλύφτηκαν στην Αίγυπτο είναι τα σπαράγματα παπύρων και τα τμήματα βιβλίων της Αγίας Γραφής, τόσο από τις Εβραϊκές όσο και από τις Ελληνικές Γραφές, τα οποία χρονολογούνται ακόμη και από τον δεύτερο αιώνα Π.Κ.Χ. Το ξηρό κλίμα και το αμμώδες έδαφος της Αιγύπτου την κατέστησαν ιδανικό αποθηκευτικό χώρο για τη διατήρηση τέτοιου είδους παπυρικών κειμένων.—Βλέπε ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ.

Παλαιστίνη και Συρία. Σε αυτές τις περιοχές έχουν ανασκαφεί περίπου 600 χρονολογήσιμες τοποθεσίες. Πολλές από τις συλλεχθείσες πληροφορίες είναι γενικής φύσης και υποστηρίζουν ευρύτερα το Γραφικό υπόμνημα, χωρίς να σχετίζονται ειδικά με συγκεκριμένες λεπτομέρειες ή γεγονότα. Για παράδειγμα, στο παρελθόν έγιναν απόπειρες να αμφισβητηθεί η Βιβλική αφήγηση σύμφωνα με την οποία ο Ιούδας ερημώθηκε πλήρως στη διάρκεια της βαβυλωνιακής εξορίας. Όλες οι ανασκαφές, ωστόσο, επιβεβαιώνουν την Αγία Γραφή. Όπως δηλώνει ο Γ. Φ. Όλμπραϊτ: «Δεν υπάρχει ούτε μία γνωστή περίπτωση κωμόπολης του καθαυτό Ιούδα που να κατοικούνταν συνεχώς κατά την περίοδο της εξορίας. Αντιθέτως, η Βαιθήλ, η οποία βρισκόταν λίγο πιο έξω από το βόρειο σύνορο του Ιούδα πριν από την εξορία, δεν καταστράφηκε τότε, αλλά κατοικούνταν συνεχώς μέχρι τα τέλη του έκτου αιώνα».—Η Αρχαιολογία της Παλαιστίνης (The Archaeology of Palestine), 1971, σ. 142.

Στη Βαιθ-σαν (Βαιθ-σεάν), μια αρχαία οχυρωμένη πόλη που έλεγχε την πρόσβαση στην Κοιλάδα της Ιεζραέλ από τα Α, οι εκτεταμένες ανασκαφές, κατά τις οποίες απαιτήθηκε όρυγμα βάθους 21 μ., αποκάλυψαν 18 διαφορετικά επίπεδα εγκατάστασης. (ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ, Τόμ. 1, σ. 959) Η Γραφική αφήγηση δείχνει ότι η Βαιθ-σαν δεν περιλαμβανόταν στις πόλεις που κατακτήθηκαν αρχικά από τους Ισραηλίτες εισβολείς και ότι την εποχή του Σαούλ την κατείχαν οι Φιλισταίοι. (Ιη 17:11· Κρ 1:27· 1Σα 31:8-12) Οι ανασκαφές υποστηρίζουν σε γενικές γραμμές αυτό το υπόμνημα και υποδηλώνουν ότι η Βαιθ-σαν καταστράφηκε κάποια στιγμή αφότου η κιβωτός της διαθήκης πιάστηκε από τους Φιλισταίους. (1Σα 4:1-11) Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η ανακάλυψη ορισμένων ναών των Χαναναίων στη Βαιθ-σαν. Το εδάφιο 1 Σαμουήλ 31:10 δηλώνει ότι οι Φιλισταίοι έβαλαν τον οπλισμό του Βασιλιά Σαούλ «στον οίκο των εικόνων της Αστορέθ, και το πτώμα του το κρέμασαν στο τείχος της Βαιθ-σαν», ενώ το εδάφιο 1 Χρονικών 10:10 λέει ότι «έβαλαν τον οπλισμό του στον οίκο του θεού τους, και το κρανίο του το κρέμασαν στον οίκο του Δαγών». Δύο από τους ναούς που ήρθαν στο φως ήταν της ίδιας χρονικής περιόδου, και τα στοιχεία από τον έναν δείχνουν ότι επρόκειτο για το ναό της Αστορέθ, ενώ ο άλλος θεωρείται ότι ήταν ο ναός του Δαγών, κάτι που εναρμονίζεται με τα παραπάνω εδάφια, σύμφωνα με τα οποία υπήρχαν δύο ναοί στη Βαιθ-σαν.

Η πόλη Εσιών-γεβέρ ήταν το λιμάνι του Σολομώντα στον Κόλπο της Άκαμπα. Πιθανόν να είναι το σημερινό Τελλ ελ-Χελέιφε, το οποίο ανασκάφηκε την περίοδο 1937-1940 και έφερε στο φως στοιχεία που έδειχναν ότι εκεί υπήρχε ένας χώρος τήξης χαλκού, καθώς σε ένα χαμηλό ύψωμα της περιοχής βρέθηκε σκωρία χαλκού και κομμάτια μεταλλεύματος χαλκού. Ωστόσο, ο αρχαιολόγος Νέλσον Γκλουκ αναθεώρησε ριζικά τα αρχικά συμπεράσματά του σχετικά με αυτόν το χώρο σε ένα άρθρο στο περιοδικό Ο Βιβλικός Αρχαιολόγος ([The Biblical Archaeologist] 1965, σ. 73). Η άποψή του ότι εκεί λειτουργούσε ένα συγκρότημα υψικαμίνων στις οποίες γινόταν τήξη βασιζόταν στην ανακάλυψη ανοιγμάτων τα οποία θεωρήθηκαν «καπνοδόχοι» στο κεντρικό κτίριο που ανασκάφηκε. Τώρα έχει φτάσει στο συμπέρασμα ότι αυτές οι τρύπες στους τοίχους του κτιρίου δημιουργήθηκαν από «την αποσύνθεση και/ή την καύση ξύλινων δοκών που είχαν τοποθετηθεί έτσι ώστε να διαπερνούν τους τοίχους για λόγους πρόσδεσης ή στήριξης». Το κτίριο, το οποίο προηγουμένως θεωρούνταν ότι ήταν χυτήριο, τώρα πιστεύεται ότι ήταν αποθηκευτικός χώρος στον οποίο θα μπορούσαν να φυλάσσονται και σιτηρά. Μολονότι γίνεται ακόμη δεκτό ότι εδώ όντως λάβαιναν χώρα μεταλλουργικές εργασίες, τώρα θεωρείται ότι αυτές ήταν μικρότερης κλίμακας από ό,τι είκαζαν προηγουμένως. Αυτό υπογραμμίζει το γεγονός ότι η σημασία που αποδίδεται στα αρχαιολογικά ευρήματα εξαρτάται κυρίως από την προσωπική ερμηνεία του αρχαιολόγου, η οποία δεν είναι διόλου αλάθητη. Η ίδια η Αγία Γραφή δεν αναφέρει τίποτα για την ύπαρξη βιομηχανίας χαλκού στην Εσιών-γεβέρ, ενώ μιλάει μόνο για τη χύτευση χαλκουργημάτων σε μια τοποθεσία στην Κοιλάδα του Ιορδάνη.—1Βα 7:45, 46.

Η Ασώρ στη Γαλιλαία χαρακτηριζόταν ως «η κεφαλή όλων αυτών των βασιλείων» την εποχή του Ιησού του Ναυή. (Ιη 11:10) Οι ανασκαφές που έγιναν εκεί έδειξαν ότι η πόλη κάλυπτε κάποτε έκταση περίπου 600 στρ. και ήταν πολυπληθής, πράγμα που την καθιστούσε μια από τις σημαντικότερες πόλεις της περιοχής. Ο Σολομών την οχύρωσε, και τα στοιχεία εκείνης της περιόδου υποδεικνύουν ότι μπορεί να ήταν πόλη αρμάτων.—1Βα 9:15, 19.

Η Ιεριχώ ανασκάφηκε στη διάρκεια τριών διαφορετικών αποστολών (1907-1909· 1930-1936· 1952-1958) και οι διαδοχικές ερμηνείες των ευρημάτων καταδεικνύουν άλλη μια φορά το γεγονός ότι η αρχαιολογία, όπως και άλλοι τομείς της ανθρώπινης επιστήμης, δεν αποτελεί πηγή αμετάβλητων πληροφοριών. Καθεμιά από τις τρεις αποστολές έφερε στο φως διάφορα στοιχεία, αλλά καθεμιά κατέληξε σε διαφορετικά συμπεράσματα όσον αφορά την ιστορία της πόλης, ιδιαίτερα δε όσον αφορά το πότε κατακτήθηκε από τους Ισραηλίτες. Όπως και να έχει, τα συνολικά αποτελέσματα μπορεί να λεχθεί ότι συνθέτουν τη γενική εικόνα που εκτίθεται στο βιβλίο Βιβλική Αρχαιολογία ([Biblical Archaeology] 1962, σ. 78), του Τζ. Έ. Ράιτ, το οποίο δηλώνει: «Η πόλη υπέστη μια τρομερή καταστροφή ή μια σειρά καταστροφών στη διάρκεια της δεύτερης χιλιετίας π.Χ., και παρέμεινε ουσιαστικά ακατοίκητη επί γενεές». Η καταστροφή συνοδεύτηκε από μεγάλη φωτιά, όπως φαίνεται από τα στοιχεία που ανασκάφηκαν.—Παράβαλε Ιη 6:20-26.

Στην Ιερουσαλήμ ανακαλύφτηκε το 1867 μια παλιά σήραγγα νερού, η οποία ξεκινούσε από την πηγή της Γιών και περνούσε στο εσωτερικό του λόφου όπου βρισκόταν η πηγή. (Βλέπε ΓΙΩΝ Αρ. 2.) Αυτή η ανακάλυψη μπορεί να διασαφηνίζει την αφήγηση των εδαφίων 2 Σαμουήλ 5:6-10 σχετικά με την κατάληψη της πόλης από τον Δαβίδ. Την περίοδο 1909-1911 καθαρίστηκαν οι δίοδοι σε ολόκληρο το σύστημα των σηράγγων που συνδέονταν με την πηγή της Γιών. Μια σήραγγα, γνωστή ως η Σήραγγα του Σιλωάμ, είχε μέσο ύψος 1,8 μ. και ήταν σκαμμένη μέσα σε βράχο, καλύπτοντας μια απόσταση περίπου 533 μ., από τη Γιών μέχρι τη Δεξαμενή του Σιλωάμ στην Κοιλάδα των Τυροποιών (μέσα στην πόλη). Φαίνεται, λοιπόν, ότι πρόκειται για το έργο του Βασιλιά Εζεκία το οποίο περιγράφεται στα εδάφια 2 Βασιλέων 20:20 και 2 Χρονικών 32:30. Πολύ ενδιαφέρουσα ήταν η αρχαία επιγραφή που βρέθηκε στο τοίχωμα της σήραγγας, σε αρχαία εβραϊκή μνημειακή γραφή, η οποία περιέγραφε τη διάνοιξη της σήραγγας και το μήκος της. Αυτή η επιγραφή χρησιμοποιείται ως μέτρο σύγκρισης για τη χρονολόγηση άλλων εβραϊκών επιγραφών που ανακαλύπτονται.

Η Λαχείς, η οποία βρισκόταν 44 χλμ. ΔΝΔ της Ιερουσαλήμ, ήταν μεγάλο οχυρό το οποίο προστάτευε τη λοφώδη περιοχή του Ιούδα. Στο εδάφιο Ιερεμίας 34:7, ο προφήτης λέει ότι οι δυνάμεις του Ναβουχοδονόσορα πολεμούσαν εναντίον της «Ιερουσαλήμ και εναντίον όλων των πόλεων του Ιούδα που απέμεναν, εναντίον της Λαχείς και εναντίον της Αζηκά· διότι αυτές—οι οχυρωμένες πόλεις—είχαν απομείνει από τις πόλεις του Ιούδα». Οι ανασκαφές στη Λαχείς έφεραν στο φως στοιχεία που δείχνουν ότι η πόλη πυρπολήθηκε δύο φορές μέσα σε λίγα χρόνια, πράγμα που αντιστοιχεί, όπως πιστεύεται, στις δύο επιθέσεις από τους Βαβυλωνίους (618-617 και 609-607 Π.Κ.Χ.), έπειτα από τις οποίες έμεινε ακατοίκητη πολύ καιρό.

Μέσα στις στάχτες της δεύτερης πυρκαγιάς βρέθηκαν 21 όστρακα (εγχάρακτα θραύσματα αγγείων) που, όπως πιστεύεται, περιέχουν επιστολές οι οποίες είχαν γραφτεί λίγο προτού ο Ναβουχοδονόσορ καταστρέψει την πόλη με την τελική του επίθεση. Αυτά τα κείμενα, γνωστά ως οι Επιστολές της Λαχείς, αποκαλύπτουν μια κρίσιμη και ταραχώδη περίοδο και φαίνεται ότι έχουν γραφτεί από κάποια εναπομείναντα προκεχωρημένα φυλάκια του στρατού του Ιούδα προς τον Γιαός, έναν στρατιωτικό διοικητή στη Λαχείς. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 325) Η επιστολή υπ’ αριθμόν IV περιέχει τη δήλωση: «Ας δώσει ο ΓΧΒΧ [δηλαδή ο Ιεχωβά] να ακούσει ο κύριός μου, έστω και τώρα, καλές ειδήσεις. . . . έχουμε το νου μας για να δούμε τα σήματα φωτιάς της Λαχείς, σύμφωνα με όλα τα σημάδια που δίνει ο κύριός μου, γιατί δεν βλέπουμε την Αζηκά». Αυτό το απόσπασμα αποδίδει πολύ εύστοχα την κατάσταση που περιγράφεται στο εδάφιο Ιερεμίας 34:7, το οποίο παρατίθεται πιο πάνω, και προφανώς δείχνει ότι η Αζηκά είχε ήδη πέσει ή τουλάχιστον δεν μπορούσε να στείλει τα αναμενόμενα σήματα φωτιάς ή καπνού.

Η επιστολή υπ’ αριθμόν III, γραμμένη από τον «Ωσαΐα», περιλαμβάνει τα ακόλουθα: «Ας δώσει ο ΓΧΒΧ [δηλαδή ο Ιεχωβά] να ακούσει ο κύριός μου ειδήσεις ειρήνης! . . . Και αναφέρθηκαν στον υπηρέτη σου τα εξής: “Ο διοικητής του στρατού, ο Χονίας ο γιος του Ελνάθαν, έχει κατεβεί για να πάει στην Αίγυπτο και στον Ωδαβία, το γιο του Αχιά, και έστειλε τους άντρες του να πάρουν [προμήθειες] από αυτόν”». Αυτό το θραύσμα θα μπορούσε κάλλιστα να αναφέρεται στο γεγονός ότι ο Ιούδας στράφηκε στην Αίγυπτο για βοήθεια, ενέργεια που καταδίκασαν οι προφήτες. (Ιερ 46:25, 26· Ιεζ 17:15, 16) Τα ονόματα Ελνάθαν και Ωσαΐας, που εμφανίζονται στο πλήρες κείμενο αυτής της επιστολής, βρίσκονται επίσης στα εδάφια Ιερεμίας 36:12 και Ιερεμίας 42:1. Και άλλα ονόματα που αναφέρονται στις επιστολές εμφανίζονται στο βιβλίο του Ιερεμία: Γεμαρίας (36:10), Νηρίας (32:12) και Ιααζανίας (35:3). Το αν πρόκειται για τα ίδια άτομα ή όχι δεν είναι βέβαιο, αλλά η σύμπτωση αυτή καθαυτή είναι αξιοπρόσεκτη, δεδομένου ότι ο Ιερεμίας ήταν σύγχρονος εκείνης της περιόδου.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η συχνή χρήση του Τετραγράμματου σε αυτές τις επιστολές, κάτι που φανερώνει ότι εκείνον τον καιρό οι Ιουδαίοι δεν απέφευγαν να χρησιμοποιούν το θεϊκό όνομα. Ενδιαφέρον εύρημα είναι και το αποτύπωμα μιας σφραγίδας σε πηλό το οποίο αναφέρεται στον «Γεδαλία, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τον οίκο». Γεδαλίας λεγόταν ο κυβερνήτης τον οποίο ο Ναβουχοδονόσορ διόρισε υπεύθυνο για τον Ιούδα μετά την πτώση της Ιερουσαλήμ, και πολλοί θεωρούν ότι είναι πιθανό να αναφέρεται σε αυτόν το αποτύπωμα της σφραγίδας.—2Βα 25:22· παράβαλε Ησ 22:15· 36:3.

Η Μεγιδδώ ήταν μια οχυρωμένη πόλη σε στρατηγική θέση η οποία έλεγχε ένα σημαντικό πέρασμα προς την Κοιλάδα της Ιεζραέλ. Ανοικοδομήθηκε από τον Σολομώντα και αναφέρεται μαζί με τις πόλεις αποθήκευσης και τις πόλεις των αρμάτων τις οποίες διατηρούσε στη διάρκεια της βασιλείας του. (1Βα 9:15-19) Οι ανασκαφές που έγιναν σε αυτή την τοποθεσία (Τελλ ελ-Μουτεσέλιμ), ένα ύψωμα έκτασης 53 στρ., έφεραν στην επιφάνεια κτίσματα που μερικοί λόγιοι (αλλά όχι όλοι) πιστεύουν ότι ήταν στάβλοι χωρητικότητας περίπου 450 αλόγων. Αρχικά, αυτά τα κτίσματα συνδέθηκαν με την εποχή του Σολομώντα, αλλά αργότερα κάποιοι λόγιοι τα τοποθέτησαν χρονικά σε μεταγενέστερη περίοδο, ίσως στην εποχή του Αχαάβ.

Η Μωαβιτική Λίθος ήταν από τις πρώτες σημαντικές ανακαλύψεις που έγιναν στην περιοχή Α του Ιορδάνη. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 325) Βρέθηκε το 1868 στη Διμπάν, Β της Κοιλάδας του Αρνών, και παρουσιάζει την εκδοχή του ίδιου του Βασιλιά Μησά του Μωάβ για την ανταρσία του εναντίον του Ισραήλ. (Παράβαλε 2Βα 1:1· 3:4, 5.) Εν μέρει η επιγραφή λέει: «Εγώ (είμαι) ο Μησά, γιος του Χεμώς-[. . .], βασιλιάς του Μωάβ, ο Διβωνίτης . . . Όσο για τον Αμρί, το βασιλιά του Ισραήλ, αυτός ταπείνωσε τον Μωάβ πολλά χρόνια (κατά κυριολεξία, πολλές μέρες), διότι ο Χεμώς [ο θεός του Μωάβ] ήταν θυμωμένος με τη χώρα του. Και ο γιος του τον ακολούθησε και είπε και αυτός: “Θα ταπεινώσω τον Μωάβ”. Στον καιρό μου μίλησε (έτσι), αλλά εγώ θριάμβευσα εναντίον του και εναντίον του οίκου του, ενώ ο Ισραήλ έχει χαθεί για πάντα! . . . Και ο Χεμώς μού είπε: “Πήγαινε, πάρε τη Νεβώ από τον Ισραήλ!” Πήγα, λοιπόν, νύχτα και πολέμησα εναντίον της από τα χαράματα ως το μεσημέρι και την κατέλαβα και τους σκότωσα όλους . . . Και πήρα από εκεί τα [σκεύη] του Γιαχβέ και τα έσυρα ενώπιον του Χεμώς». (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή [Ancient Near Eastern Texts], επιμέλεια Τζ. Μπ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 320) Έτσι λοιπόν, η λίθος, όχι μόνο αναφέρει το όνομα του Βασιλιά Αμρί του Ισραήλ, αλλά επίσης, στη 18η σειρά, περιέχει το όνομα του Θεού με τη μορφή του Τετραγράμματου.

Η Μωαβιτική Λίθος αναφέρει επίσης πολλές Βιβλικές τοποθεσίες: την Αταρώθ και τη Νεβώ (Αρ 32:34, 38), τον Αρνών, την Αροήρ, τη Μεδεβά και τη Διβών (Ιη 13:9), τη Βαμώθ-βάαλ, τη Βαιθ-βάαλ-μεών, την Ιασσά και την Κιριαθαΐμ (Ιη 13:17-19), τη Βοσόρ (Ιη 20:8), την Ορωναΐμ (Ησ 15:5), τη Βαιθ-διβλαθαΐμ και την Κεριώθ. (Ιερ 48:22, 24) Με αυτόν τον τρόπο υποστηρίζει την ιστορικότητα όλων αυτών των τοποθεσιών.

Στη Ρας Σάμρα (αρχαία Ουγκαρίτ), στη βόρεια ακτή της Συρίας, απέναντι από την Κύπρο, ανακαλύφτηκαν στοιχεία σχετικά με ένα είδος λατρείας πολύ παρόμοιο με της Χαναάν, το οποίο περιλάμβανε τους δικούς της θεούς και θεές, ναούς, «ιερές» πόρνες, τελετουργίες, θυσίες και προσευχές. Βρέθηκε ένα δωμάτιο, ανάμεσα στο ναό του Βάαλ και σε έναν άλλον ναό αφιερωμένο στον Δαγών, που περιείχε μια βιβλιοθήκη με εκατοντάδες θρησκευτικά κείμενα τα οποία θεωρείται ότι χρονολογούνται από το 15ο και τις αρχές του 14ου αιώνα Π.Κ.Χ. Αυτά τα μυθολογικά ποιητικά κείμενα αποκαλύπτουν πολλά σχετικά με τον Ελ, τον Βάαλ και την Ασεράχ—θεότητες των Χαναναίων—και σχετικά με την εξαχρειωτική μορφή ειδωλολατρίας που ήταν συνυφασμένη με τη λατρεία τους. Ο Μέριλ Φ. Άνγκερ, στο βιβλίο του Η Αρχαιολογία και η Παλαιά Διαθήκη ([Archaeology and the Old Testament] 1964, σ. 175), σχολιάζει: «Τα ουγκαριτικά έπη έχουν συμβάλει στο να αποκαλυφτεί το βάθος του εκφαυλισμού που χαρακτήριζε τη θρησκεία της Χαναάν. Συνιστώντας έναν πολυθεϊσμό της κατώτατης υποστάθμης, τα λατρευτικά ήθη της Χαναάν ήταν βάρβαρα και εντελώς έκλυτα». Βρέθηκαν επίσης ομοιώματα του Βάαλ και άλλων θεών. (Βλέπε ΘΕΟΙ ΚΑΙ ΘΕΕΣ [Χαναανιτικές Θεότητες].) Αυτά τα κείμενα ξεχωρίζουν επειδή είναι γραμμένα σε ένα είδος αλφαβητικής σφηνοειδούς γραφής που ήταν άγνωστη προηγουμένως (διαφέρει από την ακκαδική σφηνοειδή γραφή). Η γραφή αυτή ακολουθεί την ίδια σειρά με την εβραϊκή, αλλά προσθέτει και άλλα γράμματα, φτάνοντας συνολικά τα 30. Όπως και στην Ουρ, οι ανασκαφές έφεραν επίσης στην επιφάνεια ένα ατσάλινο πολεμικό τσεκούρι.

Η Σαμάρεια, η ισχυρά οχυρωμένη πρωτεύουσα του βόρειου βασιλείου του Ισραήλ, ήταν χτισμένη σε έναν λόφο που υψωνόταν περίπου 90 μ. πάνω από τον πυθμένα της κοιλάδας. Απόδειξη της ανθεκτικότητάς της σε μακρές πολιορκίες, όπως εκείνες που εξιστορούνται στα εδάφια 2 Βασιλέων 6:24-30, στην περίπτωση της Συρίας, και στο εδάφιο 2 Βασιλέων 17:5, στην περίπτωση του ισχυρού ασσυριακού στρατού, παρέχουν τα ερείπια των επιβλητικών διπλών τειχών, τα οποία σε μερικά σημεία σχημάτιζαν προμαχώνα πλάτους 10 μ. Η λιθοδομή των ερειπίων που βρέθηκαν στο χώρο και θεωρείται ότι ανάγονται στην εποχή των Βασιλιάδων Αμρί, Αχαάβ και Ιηού αποτελεί δείγμα εξαιρετικής τεχνικής. Το βάθρο πάνω στο οποίο φαίνεται ότι ήταν χτισμένο το ανάκτορο έχει διαστάσεις περίπου 90 μ. επί περίπου 180 μ. Στην περιοχή του ανακτόρου βρέθηκαν πολλά ελεφαντουργήματα, καθώς και ελεφάντινα πλακίδια και κομμάτια επένδυσης τα οποία μπορεί να σχετίζονται με την κατοικία από ελεφαντόδοντο που έχτισε ο Αχαάβ και μνημονεύεται στο εδάφιο 1 Βασιλέων 22:39. (Παράβαλε Αμ 6:4.) Στη βορειοδυτική γωνία της κορυφής βρέθηκε μια μεγάλη τσιμεντένια δεξαμενή, με μήκος περίπου 10 μ. και πλάτος γύρω στα 5 μ. Θα μπορούσε να είναι η «δεξαμενή της Σαμάρειας», στην οποία έπλυναν το άρμα του Αχαάβ για να το καθαρίσουν από το αίμα του.—1Βα 22:38.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν 63 θραύσματα αγγείων με επιγραφές γραμμένες με μελάνι (όστρακα), τα οποία θεωρείται ότι χρονολογούνται από τον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ. Τα όστρακα αυτά αποτελούν αποδείξεις παραλαβής για τις αποστολές κρασιού και λαδιού στη Σαμάρεια από άλλες πόλεις και παρουσιάζουν ένα ισραηλιτικό σύστημα γραφής αριθμών με κάθετες, οριζόντιες και πλάγιες γραμμές. Μια τυπική απόδειξη αναφέρει τα ακόλουθα:

Το δέκατο έτος.

Προς τον Γκαντιγιάου [πιθανώς τον υπεύθυνο του θησαυροφυλακίου].

Από την Αζά [ίσως το χωριό ή την περιφέρεια που στέλνει το κρασί ή το λάδι].

Άβι-βάαλ 2

Άχαζ 2

Σεβά 1

Μεριβάαλ 1

Αυτές οι αποδείξεις αποκαλύπτουν επίσης ότι το όνομα Βάαλ χρησιμοποιούνταν συχνά ως συνθετικό των προσωπικών ονομάτων, εφόσον περίπου 7 ονόματα περιλαμβάνουν αυτό το όνομα για κάθε 11 που περιέχουν κάποια μορφή του ονόματος Ιεχωβά—πιθανή ένδειξη της διείσδυσης της λατρείας του Βάαλ όπως αυτή περιγράφεται στη Βιβλική αφήγηση.

Η Αγία Γραφή μιλάει για την πύρινη καταστροφή των Σοδόμων και των Γομόρρων καθώς και για την ύπαρξη λάκκων με άσφαλτο σε εκείνη την περιοχή. (Γε 14:3, 10· 19:12-28) Πολλοί λόγιοι πιστεύουν ότι η στάθμη των νερών της Νεκράς Θαλάσσης μπορεί να ανέβηκε στο παρελθόν και να μετατόπισε σημαντικά το νότιο άκρο της θάλασσας, καλύπτοντας έτσι την πιθανή θέση εκείνων των δύο πόλεων. Οι έρευνες που έγιναν αποκάλυψαν ότι η περιοχή, στην οποία υπάρχουν κοιτάσματα πετρελαίου και ασφάλτου, έχει καταστραφεί από φωτιά. Αναφορικά με αυτό το ζήτημα, το βιβλίο Φως από το Αρχαίο Παρελθόν ([Light From the Ancient Past] 1959, σ. 147), του Τζακ Φίνεγκαν, δηλώνει: «Μια προσεκτική διερεύνηση των γραπτών, γεωλογικών και αρχαιολογικών δεδομένων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι διαβόητες “πόλεις της κοιλάδας” (Γένεση 19:29) βρίσκονταν στην περιοχή που τώρα είναι καταποντισμένη . . . και ότι ο αφανισμός τους προήλθε από έναν μεγάλο σεισμό, που συνοδευόταν, κατά πάσα πιθανότητα, από εκρήξεις, αστραπές, ανάφλεξη φυσικού αερίου και μεγάλης έκτασης πυρκαγιά».—Βλέπε επίσης ΣΟΔΟΜΑ.

Αρχαιολογία και Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές. Το ότι ο Ιησούς χρησιμοποίησε ένα δηνάριο το οποίο έφερε τη μορφή του Τιβέριου Καίσαρα (Μαρ 12:15-17) επιβεβαιώνεται από την ανακάλυψη ενός ασημένιου δηναρίου με τη μορφή του Τιβέριου, το οποίο τέθηκε σε κυκλοφορία γύρω στο έτος 15 Κ.Χ. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 544) (Παράβαλε Λου 3:1, 2.) Επίσης, το γεγονός ότι ο Πόντιος Πιλάτος ήταν ο τότε Ρωμαίος κυβερνήτης της Ιουδαίας καταδεικνύεται από μια πέτρινη πλάκα που βρέθηκε στην Καισάρεια και φέρει τα λατινικά ονόματα Pontius Pilatus και Tiberieum.—Βλέπε ΠΙΛΑΤΟΣ· ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 741.

Οι Πράξεις των Αποστόλων, οι οποίες περιέχουν σαφείς αποδείξεις ότι γράφτηκαν από τον Λουκά, περιλαμβάνουν πολλές αναφορές σε πόλεις και στις επαρχίες τους, καθώς και σε αξιωματούχους διαφόρων ειδών οι οποίοι φέρουν ποικίλους τίτλους και κατέχουν το αξίωμά τους σε κάποια συγκεκριμένη εποχή—πρόκειται για παρουσίαση η οποία ενέχει μεγάλη πιθανότητα λάθους από μέρους του συγγραφέα. (Υπόψη επίσης Λου 3:1, 2.) Ωστόσο τα αρχαιολογικά στοιχεία που έχουν έρθει στο φως καταδεικνύουν σε αξιοσημείωτο βαθμό την ακρίβεια του Λουκά. Για παράδειγμα, στα εδάφια Πράξεις 14:1-6, ο Λουκάς τοποθετεί τα Λύστρα και τη Δέρβη στην περιοχή της Λυκαονίας, αλλά αφήνει να εννοηθεί ότι το Ικόνιο βρισκόταν σε άλλη περιοχή. Οι Ρωμαίοι συγγραφείς, περιλαμβανομένου του Κικέρωνα, αναφέρουν ότι το Ικόνιο βρισκόταν στη Λυκαονία. Ωστόσο, ένα μνημείο που ανακαλύφτηκε το 1910 δείχνει ότι το Ικόνιο θεωρούνταν πράγματι πόλη της Φρυγίας και όχι της Λυκαονίας.

Παρόμοια, μια επιγραφή που ανακαλύφτηκε στους Δελφούς επιβεβαιώνει ότι ο Γαλλίων ήταν ανθύπατος της Αχαΐας, πιθανόν το 51-52 Κ.Χ. (Πρ 18:12) Περίπου 19 επιγραφές που χρονολογούνται από το δεύτερο αιώνα Π.Κ.Χ. μέχρι τον τρίτο αιώνα Κ.Χ. επιβεβαιώνουν ότι ο Λουκάς ορθά χρησιμοποίησε τον τίτλο άρχοντες της πόλης (ενικός, πολιτάρχης) για τους αξιωματούχους της Θεσσαλονίκης (Πρ 17:6, 8), πέντε δε από αυτές τις επιγραφές αναφέρονται συγκεκριμένα στη Θεσσαλονίκη. (Βλέπε ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ.) Ανάλογα, όταν λέει ότι ο Πόπλιος ήταν «ο πρώτος» της Μάλτας (Πρ 28:7), μεταχειρίζεται τον ακριβή τίτλο που πρέπει να χρησιμοποιηθεί, όπως φαίνεται από την εμφάνιση αυτού του τίτλου σε δύο μαλτέζικες επιγραφές, μία στη λατινική και μία στην ελληνική. Στην Έφεσο βρέθηκαν μαγικά κείμενα και ο ναός της Αρτέμιδος. (Πρ 19:19, 27) Οι ανασκαφές εκεί έφεραν επίσης στο φως ένα θέατρο χωρητικότητας περίπου 25.000 θεατών, αλλά και επιγραφές που έκαναν λόγο για «τους επιτρόπους των γιορτών και των αγώνων», όπως ήταν εκείνοι που μεσολάβησαν υπέρ του Παύλου, καθώς επίσης για το “γραμματέα”, όπως ήταν αυτός που ησύχασε τον όχλο σε εκείνη την περίπτωση.—Πρ 19:29-31, 35, 41.

Μερικά από αυτά τα ευρήματα υποκίνησαν τον Τσαρλς Γκορ να γράψει σχετικά με την ακρίβεια του Λουκά στο σύγγραμμα Νέο Σχολιολόγιο για την Αγία Γραφή (A New Commentary on Holy Scripture): «Θα πρέπει ασφαλώς να αναγνωρίσουμε ότι η σύγχρονη αρχαιολογία έχει σχεδόν αναγκάσει τους κριτικούς του Αγίου Λουκά να αποφανθούν ότι αυτός είναι αξιοσημείωτα ακριβής όποτε θίγει κοσμικά γεγονότα και συμβάντα».—Επιμέλεια Γκορ, Γκουτζ και Γκιγιόμ, 1929, σ. 210.

Η Σχετική Αξία της Αρχαιολογίας. Η αρχαιολογία έχει προμηθεύσει ωφέλιμες πληροφορίες, υποβοηθητικές για τον εντοπισμό (συχνά αναιρέσιμο) διαφόρων Βιβλικών τοποθεσιών, έχει φέρει στην επιφάνεια κείμενα χάρη στα οποία κατανοούμε καλύτερα τις πρωτότυπες γλώσσες στις οποίες γράφτηκαν οι Γραφές και έχει ρίξει φως στις συνθήκες διαβίωσης και στις δραστηριότητες αρχαίων λαών και ηγεμόνων που αναφέρονται στην Αγία Γραφή. Εντούτοις, όσον αφορά το πόσο στενά συνδέεται η αρχαιολογία με την αυθεντικότητα και την αξιοπιστία της Αγίας Γραφής, καθώς επίσης με την πίστη σε αυτήν, στις διδασκαλίες της και στην αποκάλυψη που παρέχει για το σκοπό και τις υποσχέσεις του Θεού, πρέπει να λεχθεί ότι αυτή δεν αποτελεί ουσιώδες συμπλήρωμα ούτε απαραίτητη επιβεβαίωση της αλήθειας του Λόγου του Θεού. Όπως λέει ο απόστολος Παύλος: «Πίστη είναι η βεβαιωμένη προσδοκία πραγμάτων για τα οποία ελπίζει κανείς, η φανερή απόδειξη πραγματικοτήτων, τις οποίες όμως δεν βλέπουμε. Μέσω πίστης αντιλαμβανόμαστε ότι τα συστήματα πραγμάτων μπήκαν σε τάξη με το λόγο του Θεού, ώστε αυτό που βλέπεται έχει προέλθει από πράγματα που δεν φαίνονται». (Εβρ 11:1, 3) «Περπατάμε μέσω πίστης, όχι μέσω όρασης».—2Κο 5:7.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η Χριστιανική πίστη δεν βασίζεται καθόλου σε ορατά πράγματα ή ότι αφορά μόνο ό,τι δεν είναι χειροπιαστό. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι σε κάθε περίοδο και εποχή οι άνθρωποι μπορούν να βρουν άφθονες αποδείξεις γύρω τους, αλλά και μέσα τους και στις προσωπικές τους εμπειρίες, οι οποίες μπορούν να τους πείσουν ότι η Αγία Γραφή είναι η αληθινή πηγή της θεϊκής αποκάλυψης και ότι δεν περιέχει τίποτα που να συγκρούεται με τα αποδείξιμα γεγονότα. (Ρω 1:18-23) Αυτά που μαθαίνουμε για το παρελθόν από τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις είναι ενδιαφέροντα και εκτιμώνται, αλλά δεν είναι ζωτικά. Μόνο αυτά που μαθαίνουμε για το παρελθόν από την Αγία Γραφή είναι ουσιώδη και απολύτως αξιόπιστα. Η Αγία Γραφή, με ή χωρίς την αρχαιολογία, δίνει αληθινό νόημα στο παρόν και φωτίζει το μέλλον. (Ψλ 119:105· 2Πε 1:19-21) Στην πραγματικότητα, η αδύναμη πίστη είναι εκείνη που για να στηριχτεί έχει ανάγκη το δεκανίκι το οποίο προσφέρουν οι διαλυμένοι πλίθοι, τα σπασμένα αγγεία και τα ερειπωμένα τείχη.

Η αβεβαιότητα των συμπερασμάτων. Μολονότι οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις έχουν δώσει κατά καιρούς την κατάλληλη απάντηση σε όσους επικρίνουν τις αφηγήσεις της Αγίας Γραφής ή αμφισβητούν την ιστορικότητα ορισμένων γεγονότων, και μολονότι αυτού του είδους τα ευρήματα έχουν συμβάλει στο να απελευθερωθούν οι διάνοιες όσων ειλικρινών ανθρώπων έχουν εντυπωσιαστεί υπερβολικά από τα επιχειρήματα αυτών των επικριτών, εντούτοις η αρχαιολογία δεν έχει κάνει τους κριτικούς της Αγίας Γραφής να σωπάσουν ούτε αποτελεί ακλόνητο θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορεί να βασίζει κάποιος την πίστη του στο Γραφικό υπόμνημα. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις περισσότερες ανασκαφές εξαρτώνται κυρίως από τον παραγωγικό και τον επαγωγικό συλλογισμό των ερευνητών οι οποίοι συγκεντρώνουν στοιχεία για την εκδοχή που υποστηρίζουν, ενεργώντας περίπου σαν τους αστυνομικούς που ερευνούν μια υπόθεση. Ακόμη και στη σύγχρονη εποχή, μολονότι οι αστυνομικοί μπορεί να ανακαλύψουν και να συγκεντρώσουν εντυπωσιακή πληθώρα έμμεσων και απτών αποδείξεων, οποιαδήποτε υπόθεση βασίζεται αποκλειστικά σε τέτοια αποδεικτικά στοιχεία, χωρίς να υπάρχουν καταθέσεις από αξιόπιστους, άμεσα εμπλεκόμενους μάρτυρες, θα μπορούσε, αν έφτανε στο δικαστήριο, να ανατραπεί εύκολα. Αποφάσεις που έχουν βασιστεί μόνο σε τέτοιου είδους αποδεικτικά στοιχεία έχουν καταλήξει σε κατάφωρα σφάλματα και αδικίες. Πόσο περισσότερο, λοιπόν, πρέπει να ισχύει αυτό όταν παρεμβάλλονται 2.000 ή 3.000 χρόνια μεταξύ των ερευνητών και της εποχής που έλαβε χώρα το γεγονός.

Ένας ανάλογος παραλληλισμός γίνεται από τον αρχαιολόγο Ρ. Τζ. Κ. Άτκινσον, ο οποίος λέει: «Αρκεί να σκεφτεί κανείς πόσο δύσκολο θα ήταν το έργο των μελλοντικών αρχαιολόγων αν έπρεπε να ανακατασκευάσουν το τελετουργικό, το δόγμα και τις δοξασίες των Χριστιανικών Εκκλησιών αποκλειστικά και μόνο από τα ερείπια των εκκλησιαστικών κτιρίων, χωρίς τη βοήθεια κάποιου κειμένου ή κάποιας επιγραφής. Συμβαίνει, λοιπόν, το εξής παράδοξο: η αρχαιολογία, η μόνη μέθοδος με την οποία μπορεί κανείς να ερευνήσει το παρελθόν του ανθρώπου ελλείψει γραπτών μαρτυριών, καθίσταται όλο και λιγότερο αποτελεσματικό μέσο έρευνας όσο περισσότερο πλησιάζει εκείνες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής οι οποίες είναι κατ’ εξοχήν ανθρώπινες».—Στόουνχεντζ (Stonehenge), Λονδίνο, 1956, σ. 167.

Εκτός από το ότι, όπως είναι αυτονόητο, δεν μπορούν να αναπλάσουν το αρχαίο παρελθόν παρά μόνο κατά προσέγγιση, υπάρχει και το εξής στοιχείο το οποίο περιπλέκει περαιτέρω το ζήτημα: οι αρχαιολόγοι, παρά την προσπάθεια που καταβάλλουν να είναι τελείως αντικειμενικοί όταν αξιολογούν τα στοιχεία που φέρνουν στο φως, υπόκεινται και αυτοί, όπως και οι άλλοι επιστήμονες, σε ανθρώπινα ελαττώματα και προσωπικές προτιμήσεις και φιλοδοξίες, τα οποία είναι δυνατόν να δημιουργήσουν έναν εσφαλμένο συλλογισμό. Τονίζοντας αυτό το πρόβλημα, ο καθηγητής Γ. Φ. Όλμπραϊτ σχολιάζει: «Από την άλλη πλευρά, η αναζήτηση καινούριων ανακαλύψεων και πρωτοποριακών απόψεων σε βάρος παλαιότερων εργασιών που έχουν πιο γερές βάσεις ενέχει κινδύνους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε τομείς όπως η Βιβλική αρχαιολογία και γεωγραφία, όπου για να φτάσει κανείς στο σημείο να γνωρίζει καλά πώς να χρησιμοποιεί τα εργαλεία και τις μεθόδους έρευνας πρέπει να κοπιάσει τόσο πολύ ώστε υπάρχει πάντα ο πειρασμός να αγνοήσει τις έγκυρες μεθόδους και να αντικαταστήσει την πιο αργή και συστηματική εργασία με έξυπνους συνδυασμούς και ευφυείς εικασίες».—Ιστορικός Άτλας της Αγίας Γραφής, του Γουεστμίνστερ (The Westminster Historical Atlas to the Bible), επιμέλεια Τζ. Έ. Ράιτ, 1956, σ. 9.

Διαφορές στη χρονολόγηση. Είναι σημαντικό να το έχουμε υπόψη αυτό όταν εξετάζουμε τις χρονολογίες που προτείνουν οι αρχαιολόγοι όσον αφορά τα ευρήματά τους. Δείχνοντάς το αυτό παραστατικά, ο Μέριλ Φ. Άνγκερ λέει: «Παραδείγματος χάρη, ο Γκάρστανγκ τοποθετεί την πτώση της Ιεριχώς περ. 1400 π.Χ. . . .· ο Όλμπραϊτ συμφωνεί με τη χρονολογία περ. 1290 π.Χ. . . .· ο Ούγος Βενσάν, ο φημισμένος αρχαιολόγος της Παλαιστίνης, υποστηρίζει τη χρονολογία 1250 π.Χ. . . .· ενώ ο Χ. Χ. Ρόουλι θεωρεί ότι ο Φαραώ της Καταδυνάστευσης ήταν ο Ραμσής Β΄ και ότι η Έξοδος έλαβε χώρα στις ημέρες του διαδόχου του, του Μαρνιπτά [Μερνεπτά], γύρω στο 1225 π.Χ.». (Η Αρχαιολογία και η Παλαιά Διαθήκη, σ. 164, υποσ. 15) Μολονότι ο καθηγητής Όλμπραϊτ επιχειρηματολογεί υπέρ της αξιοπιστίας της σύγχρονης αρχαιολογικής διαδικασίας και ανάλυσης, αναγνωρίζει ότι «είναι ακόμη πολύ δύσκολο για τον μη ειδικό να βρει το δρόμο του ανάμεσα στις αντικρουόμενες χρονολογίες και στα αντιφατικά συμπεράσματα των αρχαιολόγων».—Η Αρχαιολογία της Παλαιστίνης, σ. 253.

Είναι αλήθεια ότι για τη χρονολόγηση των τεχνουργημάτων που ανακαλύπτονται έχει χρησιμοποιηθεί ο ραδιενεργός άνθρακας, καθώς και άλλες σύγχρονες μέθοδοι. Ωστόσο, το γεγονός ότι αυτή η μέθοδος δεν είναι απολύτως ακριβής πιστοποιείται από την ακόλουθη δήλωση του Τζ. Έρνεστ Ράιτ στο περιοδικό Ο Βιβλικός Αρχαιολόγος (1955, σ. 46): «Πρέπει να σημειωθεί ότι η νέα μέθοδος χρονολόγησης των αρχαίων ερειπίων με Άνθρακα 14 δεν έχει αποδειχτεί τόσο αλάθητη όσο έλπιζαν κάποιοι. . . . Ορισμένες μετρήσεις παρήγαγαν εμφανώς εσφαλμένα αποτελέσματα, πιθανόν για διάφορους λόγους. Προς το παρόν, μπορεί κάποιος να βασίζεται στα αποτελέσματα χωρίς να αμφιβάλλει μόνο όταν έχουν γίνει πολλές μετρήσεις οι οποίες δίνουν ουσιαστικά πανομοιότυπα αποτελέσματα και όταν η χρονολογία φαίνεται ότι είναι σωστή και από άλλες μεθόδους υπολογισμού [τα πλάγια γράμματα δικά μας]». Πιο πρόσφατα, Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (Μακροπαιδεία) ([The New Encyclopædia Britannica (Macropædia)] 1976, Τόμ. 5, σ. 508) δήλωσε: «Όποια και αν είναι η αιτία, . . . είναι σαφές ότι οι χρονολογίες του άνθρακα 14 δεν είναι τόσο ακριβείς όσο θα ήθελαν οι παραδοσιακοί ιστορικοί».—Βλέπε ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ (Χρονολόγηση με Βάση την Αρχαιολογία).

Η σχετική αξία των επιγραφών. Χιλιάδες επί χιλιάδων αρχαίες επιγραφές ανακαλύπτονται και ερμηνεύονται. Ο Όλμπραϊτ δηλώνει: «Τα κείμενα αποτελούν μακράν το σημαντικότερο μεμονωμένο υλικό που έχουν ανακαλύψει οι αρχαιολόγοι. Γι’ αυτό, είναι εξαιρετικά σημαντικό να αποκτήσουμε σαφή ιδέα για το χαρακτήρα τους και για την ικανότητα που έχουμε εμείς να τα ερμηνεύουμε». (Ιστορικός Άτλας της Αγίας Γραφής, του Γουεστμίνστερ, σ. 11) Οι επιγραφές μπορεί να είναι γραμμένες σε θραύσματα αγγείων, πήλινες πινακίδες και παπύρους ή χαραγμένες σε γρανίτη. Σε όποιο υλικό και αν είναι γραμμένες, οι πληροφορίες που μεταδίδουν πρέπει και πάλι να σταθμίζονται και να εξετάζονται ως προς την αξιοπιστία και την αξία τους. Και στην πέτρα, όπως και στο χαρτί, μπορούν να καταγραφούν—και συχνά έχουν καταγραφεί—λάθη ή απροκάλυπτα ψεύδη.—Βλέπε ΣΑΡΓΩΝ· ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ (Βιβλική Χρονολόγηση και μη Βιβλική Ιστορία).

Για παράδειγμα, το Βιβλικό υπόμνημα δηλώνει ότι ο Βασιλιάς Σενναχειρείμ της Ασσυρίας θανατώθηκε από δύο γιους του, τον Αδραμμέλεχ και τον Σαρασάρ, ενώ στο θρόνο τον διαδέχθηκε ένας άλλος γιος, ο Εσάρ-αδδών. (2Βα 19:36, 37) Ωστόσο, ένα βαβυλωνιακό χρονικό δήλωνε ότι, στις 20 Τεβέθ, ο Σενναχειρείμ θανατώθηκε από το γιο του σε κάποιον στασιασμό. Τόσο ο Βηρωσσός, ένας Βαβυλώνιος ιερέας του τρίτου αιώνα Π.Κ.Χ., όσο και ο Ναβονίδης, ένας Βαβυλώνιος βασιλιάς του έκτου αιώνα Π.Κ.Χ., κατέγραψαν την ίδια αφήγηση, που στην ουσία έλεγε ότι ο Σενναχειρείμ δολοφονήθηκε από έναν μόνο γιο του. Ωστόσο, σε ένα θραύσμα του Πρίσματος του Εσάρ-αδδών το οποίο ανακαλύφτηκε πιο πρόσφατα, ο γιος που διαδέχθηκε τον Σενναχειρείμ, ο Εσάρ-αδδών, λέει ξεκάθαρα ότι οι αδελφοί του (πληθυντικός) στασίασαν και σκότωσαν τον πατέρα τους και κατόπιν τράπηκαν σε φυγή. Σχολιάζοντας τα παραπάνω, στο σύγγραμμα Εισαγωγή στην Ιουδαϊκή Ιστορία ([Einführung in die jüdische Geschichte] 1973, σ. 33), ο Φίλιπ Μπίμπερφελντ λέει: «Το Βαβυλωνιακό Χρονικό, ο Ναβονίδης και ο Βηρωσσός έκαναν λάθος. . . . Μόνο η Βιβλική αφήγηση αποδείχτηκε σωστή. Επιβεβαιώθηκε και στην παραμικρή λεπτομέρεια . . . από την επιγραφή του Εσάρ-αδδών και αποδείχτηκε πιο ακριβής όσον αφορά αυτό το γεγονός της βαβυλωνιακής και ασσυριακής ιστορίας από τις ίδιες τις βαβυλωνιακές πηγές. Αυτό είναι ένα γεγονός μέγιστης σπουδαιότητας για την αξιολόγηση ακόμη και σύγχρονων πηγών που δεν συμφωνούν με τη Βιβλική παράδοση».

Προβλήματα στην αποκρυπτογράφηση και στη μετάφραση. Ο Χριστιανός πρέπει επίσης να δείχνει τη δέουσα προσοχή προτού δεχτεί αναντίρρητα την ερμηνεία των πολλών επιγραφών που έχουν βρεθεί στις διάφορες αρχαίες γλώσσες. Σε μερικές περιπτώσεις—όπως συνέβη με τη Στήλη της Ροζέτης και την Επιγραφή της Μπεχιστούν—οι ερμηνευτές των γλωσσών έχουν κατανοήσει σε μεγάλο βαθμό μια άλλοτε άγνωστη γλώσσα παραβάλλοντας ένα κείμενο γραμμένο σε αυτήν με το παράλληλό του σε κάποια γνωστή γλώσσα. Εντούτοις, δεν θα πρέπει να αναμένεται ότι τέτοιου είδους βοηθήματα επιλύουν όλα τα προβλήματα ή επιτρέπουν την πλήρη κατανόηση μιας γλώσσας, με όλες τις νοηματικές αποχρώσεις και τους ιδιωματισμούς της. Ακόμη και για τις βασικές γλώσσες της Αγίας Γραφής—την εβραϊκή, την αραμαϊκή και την ελληνική—η κατανόησή μας έχει προοδεύσει πολύ στα πρόσφατα χρόνια, και αυτές οι γλώσσες αποτελούν ακόμη αντικείμενο μελέτης. Όσο για τον εμπνευσμένο Λόγο του Θεού, μπορούμε δικαιολογημένα να αναμένουμε ότι Εκείνος που ενέπνευσε τη συγγραφή της Αγίας Γραφής θα μας έδινε τη δυνατότητα να καταλάβουμε ορθά το άγγελμά της μέσω των διαθέσιμων μεταφράσεων στις σύγχρονες γλώσσες. Αυτό δεν ισχύει, όμως, για τα μη θεόπνευστα συγγράμματα των ειδωλολατρικών εθνών.

Καταδεικνύοντας την ανάγκη για προσοχή και κάνοντας ξανά φανερό ότι η αντικειμενική προσέγγιση στα προβλήματα που ενυπάρχουν στην αποκρυπτογράφηση των αρχαίων επιγραφών δεν είναι συνήθως τόσο προφανής όσο μπορεί να νομίζει κάποιος, το βιβλίο Το Μυστικό των Χετταίων ([The Secret of the Hittites] 1956, σ. 106-109), του Κ. Β. Κέραμ, αναφέρει τα ακόλουθα σχετικά με κάποιον επιφανή ασσυριολόγο ο οποίος εργάστηκε στην αποκωδικοποίηση της «χετταϊκής» γλώσσας: «Το έργο του είναι πραγματικό φαινόμενο—ένα λαμπρό μείγμα από μνημειώδεις γκάφες και οξυδερκείς παρατηρήσεις . . . Μερικές πλάνες του υποστηρίζονταν από τόσο πειστικά επιχειρήματα ώστε χρειάστηκαν δεκαετίες μελέτης για να ανασκευαστούν. Ο ευρηματικός συλλογισμός του στηριζόταν σε τέτοιον πλούτο φιλολογικών γνώσεων ώστε δεν ήταν εύκολη υπόθεση να ξεχωρίσει κανείς το άχυρο από το σιτάρι». Κατόπιν ο συγγραφέας περιγράφει πώς ο λόγιος αυτός αρνούνταν πεισματικά οποιαδήποτε τροποποίηση των ευρημάτων του. Τελικά, έπειτα από πολλά χρόνια, δέχτηκε να κάνει κάποιες αλλαγές—μόνο και μόνο για να αλλάξει εκείνες ακριβώς τις αποδόσεις οι οποίες εκ των υστέρων αποδείχτηκαν σωστές! Αφηγούμενος τη βίαιη και κατάφορτη από προσωπικές αντεγκλήσεις λογομαχία που είχε αυτός ο λόγιος με έναν άλλον ερμηνευτή της ιερογλυφικής «χετταϊκής», ο συγγραφέας δηλώνει: «Και όμως, αυτός ακριβώς ο φανατισμός που προκαλεί τέτοιες φιλονικίες είναι απαραίτητη κινητήρια δύναμη για να κάνουν οι λόγιοι ανακαλύψεις». Επομένως, μολονότι ο χρόνος και οι μελέτες έχουν εξαλείψει πολλά σφάλματα γύρω από την κατανόηση των αρχαίων επιγραφών, θα κάνουμε καλά να έχουμε κατά νου ότι στο μέλλον η έρευνα μπορεί ίσως να επιφέρει επιπρόσθετες διορθώσεις.

Αυτά τα γεγονότα τονίζουν πόσο υπερέχει η Αγία Γραφή ως πηγή αξιόπιστης γνώσης, αληθινών πληροφοριών και ασφαλούς κατεύθυνσης. Ως σύνολο κειμένων, η Αγία Γραφή μάς δίνει την πλέον σαφή εικόνα για το παρελθόν του ανθρώπου, και έχει φτάσει ως εμάς, όχι μέσω ανασκαφών, αλλά μέσω της διατήρησής της από Εκείνον που ενέπνευσε τη συγγραφή της, τον Ιεχωβά Θεό. Είναι “ζωντανή και ασκεί δύναμη” (Εβρ 4:12) και είναι “ο λόγος του ζωντανού και διαμένοντος Θεού”. «Κάθε σάρκα είναι σαν χορτάρι, και όλη η δόξα της είναι σαν άνθος χορταριού· το χορτάρι ξεραίνεται και το άνθος πέφτει, αλλά τα λόγια του Ιεχωβά διαμένουν για πάντα».—1Πε 1:23-25.

ΠΩΣ ΕΦΤΑΣΕ ΣΕ ΕΜΑΣ Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ

ΥΠΑΡΧΟΥΝ βάσιμες αποδείξεις ότι η Αγία Γραφή, ο Λόγος του Θεού, έχει αντιγραφεί και μεταβιβαστεί σε εμάς με ακρίβεια. Οι αποδείξεις συνίστανται στα αρχαία χειρόγραφα τα οποία είναι σήμερα διαθέσιμα—ίσως και 6.000 χειρόγραφα ολόκληρων των Εβραϊκών Γραφών ή τμημάτων τους και περίπου 5.000 χειρόγραφα των Χριστιανικών Γραφών στην ελληνική.

Πρωτότυπα Συγγράμματα—Τα πρωτότυπα Βιβλικά συγγράμματα γράφτηκαν με το χέρι σε φθαρτά υλικά, όπως ο πάπυρος και η περγαμηνή vellum. Κανένα από αυτά τα πρωτότυπα συγγράμματα δεν υπάρχει σήμερα, σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε

Αντίγραφα—Στην Εβραϊκή ή στην Ελληνική—Λίγο καιρό αφότου γράφτηκαν τα πρωτότυπα, άρχισε η αντιγραφή τους. Οι αντιγραφείς φρόντιζαν επισταμένα να μεταβιβάζουν το κείμενο με ακρίβεια. Μάλιστα οι Μασορίτες μετρούσαν ακόμη και τα γράμματα που αντέγραφαν

Αρχαίες Μεταφράσεις—Για να γίνουν διαθέσιμες οι Γραφές σε άλλες γλώσσες, ήταν απαραίτητη η μετάφρασή τους. Σήμερα υπάρχουν χειρόγραφα αρχαίων μεταφράσεων όπως της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα (μετάφρασης των Εβραϊκών Γραφών στην ελληνική, η οποία ανάγεται στον τρίτο και στο δεύτερο αιώνα Π.Κ.Χ.) και της Βουλγάτας του Ιερώνυμου (μετάφρασης του εβραϊκού και του ελληνικού κειμένου στη λατινική, η οποία αρχικά συντάχθηκε περ. το 400 Κ.Χ.)

Κριτικές Εκδόσεις των Κειμένων—Μελετώντας και συγκρίνοντας εκατοντάδες σωζόμενα Βιβλικά χειρόγραφα, διάφοροι λόγιοι έχουν παραγάγει κριτικές εκδόσεις των κειμένων. Αυτές οι έντυπες εκδόσεις των κειμένων στις πρωτότυπες γλώσσες υποδεικνύουν το καλύτερο κείμενο σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ενώ εφιστούν την προσοχή και σε εναλλακτικές εκδοχές που ίσως εμφανίζονται σε ορισμένα χειρόγραφα. Οι λόγιοι Γκίνσμπουργκ και Κίτελ έχουν παραγάγει κείμενα των Εβραϊκών Γραφών με συγκριτικές αποδόσεις σε υποσημειώσεις. Μεταξύ των κριτικών εκδόσεων του κειμένου των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών είναι οι εκδόσεις των Γουέστκοτ και Χορτ καθώς και των Νέστλε και Άλαντ

Σύγχρονες Μεταφράσεις—Οι σημερινοί μεταφραστές της Αγίας Γραφής χρησιμοποιούν γενικά κριτικές εκδόσεις των κειμένων στις πρωτότυπες γλώσσες για να συντάξουν σύγχρονες μεταφράσεις

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 323]

Η συγκριτική μελέτη των χιλιάδων αρχαίων χειρογράφων παρέχει αποδείξεις ότι οι Γραφές έφτασαν ως εμάς σε αξιόπιστη μορφή. Όπως είπε ο Σερ Φρέντερικ Κένιον: «Το γενικό συμπέρασμα από όλες αυτές τις ανακαλύψεις και όλη αυτή τη μελέτη είναι ότι ενισχύεται η απόδειξη για την αυθεντικότητα των Γραφών καθώς και η δική μας πεποίθηση πως κρατάμε στα χέρια μας, κατ’ ουσίαν ακέραιο, τον αληθινό Λόγο του Θεού».—Η Ιστορία της Αγίας Γραφής (The Story of the Bible), 1937, σ. 144.

[Εικόνες στη σελίδα 322]

Εβραϊκές Γραφές

Σπηλιές στο Κουμράν, κοντά στη βορειοδυτική ακτή της Νεκράς Θαλάσσης, όπου ανακαλύφτηκαν πολλοί αρχαίοι Βιβλικοί ρόλοι

Τμήμα του Ρόλου της Νεκράς Θαλάσσης ο οποίος περιέχει το βιβλίο του Ησαΐα (χρονολογούμενος κατά τα τέλη του δεύτερου αιώνα Π.Κ.Χ.). Όταν συγκρίθηκε με το Μασοριτικό κείμενο, που είναι μεταγενέστερό του κατά χίλια και πλέον χρόνια, βρέθηκαν μόνο μικροδιαφορές, κυρίως στον τρόπο γραφής των λέξεων

Τμήμα από τον Κώδικα του Χαλεπίου. Προσέξτε ότι ένα εβραϊκό γράμμα είναι ανυψωμένο για να δείξει ότι βρίσκεται ακριβώς στη μέση των Ψαλμών. Η περιθωριακή Μασοριτική σημείωση εφιστά ιδιαίτερα την προσοχή σε αυτό το γράμμα. Οι παλιοί εκείνοι γραμματείς μετρούσαν ακόμη και τα γράμματα που αντέγραφαν!

[Εικόνες στη σελίδα 323]

Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές

Πάπυρος Ράιλαντς 457 (P⁵²)—οι δύο πλευρές ενός σπαράγματος από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη που ανάγεται στο πρώτο ήμισυ του δεύτερου αιώνα Κ.Χ., λίγες μόλις δεκαετίες αφότου γράφτηκε το πρωτότυπο

Σιναϊτικό Χειρόγραφο—κώδικας σε περγαμηνή vellum από τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ. που περιέχει όλες τις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές και μέρος της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα των Εβραϊκών Γραφών

Η Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Όρος Σινά, όπου ανακαλύφτηκε το Σιναϊτικό Χειρόγραφο. Το χειρόγραφο φυλάσσεται τώρα στη Βρετανική Βιβλιοθήκη

ΤΟ ΘΕΪΚΟ ΟΝΟΜΑ

ΙΕΧΩΒΑ—το όνομα του Υπέρτατου Κυρίου του σύμπαντος. Το όνομα που επέλεξε ο ίδιος να τον προσδιορίζει. Το Τετραγράμματο (έτσι είναι γνωστά τα τέσσερα εβραϊκά γράμματα που απαρτίζουν το όνομα του Θεού) εμφανίζεται στο εβραϊκό κείμενο της Αγίας Γραφής σχεδόν 7.000 φορές—πολύ πιο συχνά από οποιονδήποτε περιγραφικό τίτλο του Θεού. Αυτό το όνομα δεν είναι μια απλή ετικέτα. Διαχωρίζει τον αληθινό Θεό από όλους τους άλλους θεούς, περιλαμβανομένων και των ανθρωποποίητων θεών. Είναι το όνομα που πρέπει να γνωρίζουν, να τιμούν και να αγιάζουν όλα τα νοήμονα πλάσματα.

Το όνομα Ιεχωβά προσδιορίζει τον Δημιουργό του ουρανού και της γης (Γε 2:4), τον Θεό και Πατέρα του Ιησού Χριστού (Ματ 4:10· Ιωα 20:17), Εκείνον που έχει υποσχεθεί να εγκαθιδρύσει «νέους ουρανούς και νέα γη», στους οποίους θα επικρατεί δικαιοσύνη.—Ησ 65:17, 25· 2Πε 3:13.

Παραδόξως, πολλές μεταφράσεις της Αγίας Γραφής σήμερα δεν περιέχουν καθόλου το θεϊκό όνομα. Γιατί; Μεταξύ των Ιουδαίων αναπτύχθηκε η δεισιδαιμονική αντίληψη ότι ήταν κακό να προφέρεται αυτό το όνομα. Αυτό οδήγησε, πρώτον, στο να αποφεύγεται μεταξύ των Ιουδαίων η προφορική χρήση του θεϊκού ονόματος και, δεύτερον, στο να αφαιρεθεί το προσωπικό όνομα του Θεού από τα ελληνικά χειρόγραφα των Αγίων Γραφών. Τελικά, στις περισσότερες μεταφράσεις της Αγίας Γραφής, το θεϊκό όνομα αντικαταστάθηκε ολοκληρωτικά από λέξεις όπως «Κύριος» και «Θεός». Αξίζει να σημειωθεί ότι παραποιήθηκε μόνο το σημαντικότερο από όλα τα ονόματα—το όνομα Ιεχωβά—ενώ δεν συνέβη το ίδιο με άλλα Γραφικά ονόματα.

Ωστόσο, είναι ζωτικό για όλο το ανθρώπινο γένος να γνωρίζει το θεϊκό όνομα. (Ρω 10:13) Αυτό περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από το να γνωρίζουμε απλώς ποιο είναι το προσωπικό όνομα του Θεού. Περιλαμβάνει το να γνωρίσουμε επίσης το πρόσωπο που φέρει αυτό το όνομα και να ζούμε με τρόπο συνεπή προς τους σκοπούς που συνδέονται με αυτό το όνομα. Όλοι όσοι λατρεύουν τον αληθινό Θεό έχουν την ευθύνη να γνωστοποιούν το όνομά του στους άλλους με επιμέλεια, όπως έκανε ο Ιησούς. (Ιωα 17:6, 26) Ο Ιεχωβά Θεός υπόσχεται να ευλογήσει όσους γνωρίζουν, χρησιμοποιούν και τιμούν το μεγάλο του όνομα.—Ψλ 91:14.

[Εικόνα στη σελίδα 324]

Διάφοροι τρόποι γραφής του θεϊκού ονόματος στην εβραϊκή, σε παλιότερες εποχές

[Εικόνες στη σελίδα 324]

Παραποίηση της Αγίας Γραφής. Όπως φαίνεται εδώ, το εβραϊκό χειρόγραφο (Κώδικας του Χαλεπίου· κάτω αριστερά) των εδαφίων Δευ 32:3, 6 περιέχει το θεϊκό όνομα. Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα (Π. Φουάντ, Αρ. Καταλόγου 266, στο κέντρο) περιέχει επίσης σε αυτά τα σημεία το θεϊκό όνομα, γραμμένο με εβραϊκούς χαρακτήρες

Προσέξτε, όμως, ότι το όνομα δεν εμφανίζεται σε αυτά τα εδάφια στον Αλεξανδρινό Κώδικα (επάνω, δεξιά) του πέμπτου αιώνα Κ.Χ. Το θεϊκό όνομα έχει αφαιρεθεί. Δεν μεταφράστηκε στην ελληνική με κάποιον αντίστοιχο όρο, αλλά αντικαταστάθηκε από μια σύντμηση της λέξης Κύριος

[Εικόνες στη σελίδα 325]

Μη Βιβλικές πηγές μαρτυρούν ότι κατά την αρχαιότητα το θεϊκό όνομα χρησιμοποιούνταν στην καθημερινή ζωή

Η Μωαβιτική Λίθος, του ένατου αιώνα Π.Κ.Χ., αποδεικνύει ότι ακόμη και τα ειδωλολατρικά έθνη που γειτνίαζαν με τον Ισραήλ γνώριζαν το όνομα Ιεχωβά

Σε αυτό το θραύσμα αγγείου από την Αράδ του Ιούδα ήταν γραμμένη μια επιστολή που ανάγεται προφανώς στον έβδομο αιώνα Π.Κ.Χ. Η επιστολή αρχίζει ως εξής: «Προς τον κύριό μου τον Ελιασίβ: Είθε ο Ιεχωβά να ζητάει την ειρήνη σου» και τελειώνει λέγοντας: «Εκείνος κατοικεί στον οίκο του Ιεχωβά»

Σε αυτή την Επιστολή της Λαχείς, η οποία πιστεύεται ότι χρονολογείται από τον έβδομο αιώνα Π.Κ.Χ., το όνομα Ιεχωβά, που παριστάνεται με το Τετραγράμματο, χρησιμοποιείται δύο φορές

Το 1961 ανακαλύφτηκε αυτό το σπήλαιο ταφής περίπου 35 χλμ. νοτιοδυτικά της Ιερουσαλήμ. Μια επιγραφή στο τοίχωμά του, χρονολογούμενη πιθανώς από τον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ., δήλωνε: «Ο Ιεχωβά είναι ο Θεός ολόκληρης της γης»

[Εικόνες στη σελίδα 326]

Σε αυτά τα σπαράγματα ενός αρχαίου ελληνικού χειρογράφου, το προσωπικό όνομα του Θεού εμφανίζεται με τη μορφή του Τετραγράμματου—με εβραϊκούς χαρακτήρες μέσα στο ελληνικό κείμενο

Αυτά τα σπαράγματα παπύρων από τον πρώτο αιώνα Π.Κ.Χ. τα οποία περιέχουν τμήματα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα (Φουάντ, Αρ. Καταλόγου 266) δείχνουν το Τετραγράμματο σε αποσπάσματα του Δευτερονομίου. Η χρήση αυτών των τεσσάρων εβραϊκών γραμμάτων που παριστάνουν το θεϊκό όνομα συνεχίστηκε σε μερικά αντίγραφα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα επί αιώνες αργότερα. Έτσι λοιπόν, εκτός από το εβραϊκό κείμενο των Γραφών, ο Ιησούς Χριστός και οι μαθητές του είχαν και τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα, και το θεϊκό όνομα υπήρχε και στις δύο αυτές πηγές. Αναμφίβολα, λοιπόν, οι αρχικοί συγγραφείς των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών χρησιμοποίησαν το θεϊκό όνομα, ιδιαίτερα όταν παρέθεσαν από τις Εβραϊκές Γραφές εδάφια που περιείχαν το Τετραγράμματο

Ο ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟΣ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ ΤΟΥ ΝΩΕ

ΠΡΙΝ από 4.370 και πλέον χρόνια, σύμφωνα με τη Βιβλική ιστορική αφήγηση, οι πύλες των υδάτων των ουρανών ανοίχτηκαν και μια νεροποντή κατέκλυσε ολόκληρη τη γη. Οι ασεβείς, βίαιοι άνθρωποι, καθώς και όλοι όσοι αδιαφόρησαν τόσο πολύ ώστε αρνήθηκαν να προσέξουν την προειδοποίηση του Θεού, καταστράφηκαν. Από τον Κατακλυσμό επέζησαν μόνο ο δίκαιος Νώε και η οικογένειά του—συνολικά οχτώ άτομα—καθώς και περιορισμένος αριθμός ζώων κάθε είδους, μέσα σε μια τεράστια κιβωτό που κατασκευάστηκε καθ’ υπόδειξη του Θεού.—Γε 7:1-24.

Το γεγονός ότι ο Κατακλυσμός όντως συνέβη επιβεβαιώνεται από αρκετούς Βιβλικούς συγγραφείς. (Ησ 54:9· 2Πε 3:5, 6· Εβρ 11:7) Η ισχυρότερη απόδειξη, όμως, είναι η μαρτυρία του ίδιου του Ιησού Χριστού, ο οποίος υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας από τους ουρανούς. (Παράβαλε Ιωα 8:58.) Ο Ιησούς δήλωσε σχετικά: «Στις ημέρες του Νώε, . . . ήρθε ο κατακλυσμός και τους κατέστρεψε όλους».—Λου 17:26, 27.

Η αφήγηση για τον Κατακλυσμό δεν είναι μια απλή ιστορία. Ο Ιησούς Χριστός υπέδειξε ότι έχει προφητική σημασία. Στην προφητεία που εξήγγειλε για “την τελική περίοδο του συστήματος πραγμάτων”, έκανε ιδιαίτερη αναφορά στις «ημέρες του Νώε». Χρησιμοποίησε τον Κατακλυσμό ως προειδοποιητικό παράδειγμα μιας μεγαλύτερης καταστροφής που θα ερχόταν κατά την «παρουσία του Γιου του ανθρώπου».—Ματ 24:3, 37-39.

[Πίνακας στη σελίδα 328]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Θρύλοι Περί Κατακλυσμού

Δείγματα από τις έξι ηπείρους και τα νησιά των θαλασσών. Εκατοντάδες τέτοιοι θρύλοι είναι γνωστοί

Αυστραλία - Κουρνάι

Καταστροφή με Νερό

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Βαβυλώνα - αφήγηση του Βηρωσσού

Καταστροφή με Νερό

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Βαβυλώνα - έπος του Γιλγαμές

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Βολιβία - Τσιριγκουάνο

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Βόρνεο - Νταγιάκ της Θάλασσας

Καταστροφή με Νερό

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Μιανμάρ - Τσινγκπό

Καταστροφή με Νερό

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Καναδάς - Κρι

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Καναδάς - Μοντανιέ

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Κίνα - Λόλο

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Κούβα - αρχικοί αυτόχθονες

Καταστροφή με Νερό

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Ανατολική Αφρική - Μασάι

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Αίγυπτος - Βιβλίο των Νεκρών

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Φίτζι - παράδοση Βαλάβου-λέβου

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Επέζησαν Άνθρωποι

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Γαλλική Πολυνησία - Ραϊατέα

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Ελλάδα - αφήγηση του Λουκιανού

Καταστροφή με Νερό

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Γουιάνα - Μακούζι

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Ισλανδία - Βιβλία Έδα

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Επέζησαν Άνθρωποι

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Ινδία - Νησιά Άνταμαν

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Επέζησαν Άνθρωποι

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Ινδία - Μπιλ

Καταστροφή με Νερό

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Ινδία - Κάμαρ

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Ιράν - Ζεντ-Αβέστα

Καταστροφή με Νερό

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Ιταλία - ποίηση του Οβίδιου

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Επέζησαν Άνθρωποι

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Μαλαϊκή Χερσόνησος - Τζακούν

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Επέζησαν Άνθρωποι

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Μεξικό - Κώδικας Τσιμαλποπόκα

Καταστροφή με Νερό

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Μεξικό - Ουίτσολ

Καταστροφή με Νερό

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Νέα Ζηλανδία - Μαορί

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Επέζησαν Άνθρωποι

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Περού - Ινδιάνοι της Ουαροχίρι

Καταστροφή με Νερό

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Ρωσία - Βογούλοι

Καταστροφή με Νερό

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

ΗΠΑ (Αλάσκα) - Τλίνγκιτ

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

ΗΠΑ (Αριζόνα) - Παπάγκο

Καταστροφή με Νερό

Δόθηκε Προειδοποίηση

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

ΗΠΑ (Χαβάη) - θρύλος του Νου-ου

Καταστροφή με Νερό

Θεϊκή Αιτία

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

ΗΠΑ (Βόρεια Ντακότα) - Μάνταν

Καταστροφή με Νερό

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Βανουάτου - Μελανήσιοι

Καταστροφή με Νερό

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Βιετνάμ - Μπαχνάρ

Καταστροφή με Νερό

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

Ουαλία - θρύλος Ντουάιφαν/Ντουάιφαχ

Καταστροφή με Νερό

Επέζησαν Άνθρωποι

Επέζησαν Ζώα

Διαφυλάχτηκαν σε Σκάφος

[Διάγραμμα στη σελίδα 327]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Πού Πήγαν τα Νερά του Κατακλυσμού;

Προφανώς βρίσκονται ακριβώς εδώ, στη γη. Σήμερα υπάρχουν περίπου 1,4 δισεκατομμύρια κ. χλμ. νερού στη γη. Το νερό καλύπτει πάνω από το 70 τοις εκατό της επιφάνειας της υδρογείου. Το μέσο βάθος των ωκεανών είναι 4 χλμ., ενώ το μέσο ύψος της ξηράς είναι μόνο 0,8 χλμ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Αν η επιφάνεια της γης εξομαλυνόταν, θα καλυπτόταν όλη από νερό σε βάθος 2.400 μ.

Νερό περ. 70 τοις εκατό της επιφάνειας της γης

Ξηρά περ. 30 τοις εκατό

[Εικόνα στη σελίδα 327]

Θα Μπορούσε να Χωρέσει η Κιβωτός Όλα τα Ζώα;

Είναι αλήθεια ότι οι εγκυκλοπαίδειες μιλούν για ένα εκατομμύριο και πλέον διακριτά είδη ζώων. Αλλά ο Νώε έλαβε την εντολή να διαφυλάξει μόνο εκπροσώπους από κάθε «είδος» χερσαίων ζώων και πετούμενων πλασμάτων. Ορισμένοι ερευνητές έχουν υποστηρίξει ότι μόλις 43 «είδη» θηλαστικών, 74 «είδη» πουλιών και 10 «είδη» ερπετών θα μπορούσαν να παραγάγουν τα πολυποίκιλα υποείδη που είναι γνωστά σήμερα. Ο χώρος της κιβωτού που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ήταν περίπου 40.000 κ. μ.—επαρκούσε για όλους τους επιβάτες

[Εικόνα στη σελίδα 328]

Ανάπλαση παγωμένου μαμούθ που ανακαλύφτηκε στη Σιβηρία το 1901. Ύστερα από τόσες χιλιετίες, είχε ακόμη χόρτο μέσα στο στόμα του. Μερικοί θεωρούν ότι αυτό το φαινόμενο, καθώς και άλλα πράγματα όπως τα θαλάσσια απολιθώματα που βρέθηκαν σε ψηλά βουνά, αποτελεί πειστική απόδειξη ενός ξαφνικού, καταστροφικού παγγήινου κατακλυσμού

ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ

Η ΖΩΗ του Αβραάμ παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για εμάς σήμερα. Γιατί; Επειδή σε αυτόν είπε ο Ιεχωβά: «Όλες οι οικογένειες της γης οπωσδήποτε θα φέρουν ευλογία στον εαυτό τους μέσω εσένα». Ωστόσο, για να μπορέσει να διαδραματίσει ο Αβραάμ αυτόν το ρόλο στο σκοπό του Θεού, έπρεπε να αποδείξει ότι ήταν άνθρωπος πίστης και υπακοής στον Θεό.—Γε 12:1-3· Πρ 7:2, 3.

Αυτό απαιτούσε από εκείνον να αφήσει το σπίτι του και τους συγγενείς του στην ακμάζουσα Ουρ και να μην επιστρέψει ποτέ εκεί. Ταξιδεύοντας πεζός και χρησιμοποιώντας πρωτόγονα μέσα μεταφοράς, διένυσε περίπου 960 χλμ. ως τη Χαρράν. Στις 14 Νισάν 1943 Π.Κ.Χ., διέσχισε τον ποταμό Ευφράτη και κατευθύνθηκε νότια. Τελικά έφτασε στην καρδιά της Χαναάν έχοντας διανύσει συνολικά 1.650 χλμ. περίπου.

Στο δικό Του προσδιορισμένο καιρό, ο Ιεχωβά Θεός διευθέτησε να γεννηθεί μεταξύ των απογόνων του Αβραάμ ως άνθρωπος ο ίδιος του ο Γιος από τους ουρανούς, ο Ιησούς. Μέσω του Ιησού, έγινε εφικτή για εμάς η ευλογία της αιώνιας ζωής.

[Πίνακας στη σελίδα 330]

ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ ΣΤΟ ΧΑΡΤΗ Και Σχετικά Εδάφια

Βαιθήλ

Γε 12:8

Βηρ-σαβεέ

Γε 21:31-33· 22:19

Γαι

Γε 12:8· 13:3, 4

Γέραρα

Γε 20:1-18

Γόμορρα

Γε 18:20, 21

Δαμασκός

Γε 14:15

Δαν

Γε 14:14

Μαμβρή

Γε 13:18· 18:1-33· 25:9, 10

Μοριά

Γε 22:2-18

Νεγκέμπ

Γε 12:9· 13:1

Ουρ

Γε 11:31

Σιουρ

Γε 16:7-12

Σόδομα

Γε 19:24

Συχέμ

Γε 12:6, 7

Χαρράν

Γε 11:32· 12:4, 5

Χεβρών

Γε 13:18

Χοβά

Γε 14:15, 16

[Χάρτες στη σελίδα 330]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Δρόμοι

Μεγάλη Θάλασσα

ΣΙΟΥΡ

ΝΕΓΚΕΜΠ

Βηρ-σαβεέ

Γέραρα

Σόδομα

Γόμορρα

Βαιθήλ

Δαν

Δαμασκός

Χοβά

Χαρράν

Ποταμός Ευφράτης

ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ

Ποταμός Τίγρης

ΧΑΛΔΑΙΑ

Ουρ

[Χάρτης]

Συχέμ

Βαιθήλ

Γαι

Μοριά

Μαμβρή

Χεβρών

Ποταμός Ιορδάνης

Αλμυρή Θάλασσα

[Εικόνα στη σελίδα 331]

Ο ποταμός Ευφράτης. Ο Αβραάμ διέσχισε τον ποταμό σε ένα σημείο πιθανώς πιο νότια από εδώ κοντά στη Χαρκεμίς

[Εικόνα στη σελίδα 331]

Άνω Γαλιλαία, η γη την οποία είδε ο Αβραάμ καθώς ταξίδευε νότια προς τη Συχέμ

[Εικόνα στη σελίδα 331]

Το Όρος Γαριζίν (αριστερά) και το Όρος Εβάλ (δεξιά) που δεσπόζουν στη Συχέμ. Σε αυτή την κοιλάδα ο Ιεχωβά υποσχέθηκε στον Αβραάμ: «Στο σπέρμα σου πρόκειται να δώσω αυτή τη γη» (Γε 12:6, 7)

[Εικόνα στη σελίδα 331]

Η Χεβρών όπως είναι σήμερα. Εδώ κοντά, ο Αβραάμ έχτισε ένα θυσιαστήριο για τη λατρεία του Ιεχωβά (Γε 13:18)

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΥΠΟΣΧΕΜΕΝΗΣ ΓΗΣ

Η ΓΗ την οποία έδωσε ο Θεός στον αρχαίο Ισραήλ διαθέτει εκπληκτική ποικιλία γεωγραφικών χαρακτηριστικών. Στα βόρεια υπάρχουν χιονοσκέπαστα βουνά. Οι περιοχές στα νότια είναι τροπικές. Εντός των συνόρων της υπάρχουν εύφοροι κάμποι, λοφώδεις περιοχές κατάλληλες για δεντρόκηπους και για βοσκή, καθώς και γυμνές εκτάσεις ερήμου. Εδώ, σε μια σχετικά μικρή περιοχή, συναντάει κανείς μια αντιπροσωπευτική ποικιλία των γεωγραφικών χαρακτηριστικών της γης.

Το ανατολικό άκρο της Μεσογείου βρέχει μια λωρίδα εύφορης πεδιάδας. Ανατολικά αυτής της πεδιάδας βρίσκεται η Σεφηλά, μια περιοχή με χαμηλούς λόφους, όπου ευδοκιμούν αμπέλια και ελαιώνες. Ανατολικότερα, μια οροσειρά διατρέχει αυτή τη γη σε όλο το μήκος της σαν μια τεράστια ραχοκοκαλιά. Κατόπιν το έδαφος βυθίζεται απότομα σχηματίζοντας τη Ρηξιγενή Κοιλάδα, η οποία τέμνει τη γη κατά μήκος. Ο Ιορδάνης Ποταμός διασχίζει αυτή την κοιλάδα ελικοειδώς από τη Θάλασσα της Γαλιλαίας μέχρι την Αλμυρή Θάλασσα. Στα ανατολικά του Ιορδάνη βρίσκονται εύφοροι λόφοι και βοσκοτόπια. Μετά τη φιλόξενη αυτή γη, προς την ανατολή, αρχίζει η Αραβική Έρημος.

Την περίοδο της ακμής της, η Υποσχεμένη Γη, με όλη την ποικιλομορφία της, ήταν σαν τον κήπο της Εδέμ. Έτσι λοιπόν, ο Ισραήλ αποτέλεσε μια μικρογραφία τού τι θα σημάνει ο Παράδεισος υπό τη Βασιλεία του Θεού για τους ανθρώπους σε όλα τα μέρη της γης.

[Χάρτης στη σελίδα 333]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Μεγάλη Θάλασσα

Όρ. Αερμών

Όρη της Γαλιλαίας

Θάλασσα της Γαλιλαίας

ΒΑΣΑΝ

Κ.Χ. Γιάρμουκ

Όρ. Θαβώρ

Κοιλάδα της Ιεζραέλ

Όρ. Κάρμηλος

ΓΑΛΑΑΔ

Όρη της Σαμάρειας

Κ.Χ. Ιαβόκ

Ποταμός Ιορδάνης

ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΠΕΔΙΑΔΑ

ΣΕΦΗΛΑ

Όρ. Νεβώ

Όρη του Ιούδα

Έρημος του Ιούδα

Αλμυρή Θάλασσα

Κ.Χ. Αρνών

ΝΕΓΚΕΜΠ

[Εικόνα στη σελίδα 332]

Οι πηγές του Ιορδάνη Ποταμού

[Εικόνα στη σελίδα 332]

Το Όρος Αερμών, το ψηλότερο στην περιοχή της Παλαιστίνης. Τα χιόνια του, καθώς έλιωναν, παρήγαν δροσιά που έπεφτε στη γη και νερό που τροφοδοτούσε τον Ιορδάνη Ποταμό

[Εικόνα στη σελίδα 334]

Το Όρος Θαβώρ υψώνεται μεγαλόπρεπα πάνω από την Κοιλάδα της Ιεζραέλ

[Εικόνα στη σελίδα 334]

Η Κοιλάδα του Ιορδάνη, όπου το ποτάμι ρέει ελικοειδώς επί 320 χλμ. περίπου, καλύπτοντας απόσταση 105 χλμ. μέχρι τη Νεκρά Θάλασσα

[Εικόνα στη σελίδα 334]

Η εύφορη Κοιλάδα της Ιεζραέλ

[Εικόνα στη σελίδα 335]

Η έρημος του Ιούδα. Εδώ κατέφυγε ο Δαβίδ εξαιτίας του Σαούλ, και σε μια τέτοια απομονωμένη έρημο επιδίωξε ο Διάβολος να βάλει σε πειρασμό τον Ιησού

[Εικόνα στη σελίδα 335]

Βοσκοτόπια στη Βασάν, ανατολικά της Θάλασσας της Γαλιλαίας—μια περιοχή γνωστή για την κτηνοτροφία της

[Εικόνα στη σελίδα 335]

Η Πεδιάδα του Σαρών, όπου μέχρι σήμερα ευδοκιμούν τα εσπεριδοειδή

[Εικόνα στη σελίδα 336]

Τα βόρεια παράλια της Θάλασσας της Γαλιλαίας—άποψη προς τα βορειοανατολικά

[Εικόνα στη σελίδα 336]

Σχηματισμοί άλατος στη Νεκρά Θάλασσα, μια από τις πιο αλμυρές υδάτινες μάζες στη γη

ΑΡΧΕΛΑΟΣ

(Αρχέλαος) [Άρχοντας του Λαού].

Γιος του Ηρώδη του Μεγάλου από την τέταρτη σύζυγό του τη Μαλθάκη. Ο Αρχέλαος έγινε βασιλιάς στην Ιουδαία τον καιρό που ο Ιησούς ήταν μικρό παιδί και βρισκόταν στην Αίγυπτο με τον Ιωσήφ και τη Μαρία. Όταν επέστρεψαν, ο Ιωσήφ φρόντισε να εγκατασταθούν έξω από την επικράτεια του Αρχέλαου, βόρεια, στη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας, για να μη βρεθεί η οικογένειά του αντιμέτωπη με το τυραννικό καθεστώς του Αρχέλαου.—Ματ 2:22, 23.

Ο πατέρας του Αρχέλαου, ο Ηρώδης ο Μέγας, του κληροδότησε την επικράτεια της Ιουδαίας, της Σαμάρειας και της Ιδουμαίας, ένα μερίδιο το οποίο αφενός ήταν διπλάσιο από αυτό που δόθηκε στον καθένα από τους δύο άλλους γιους του και αφετέρου περιλάμβανε σημαντικές πόλεις όπως η Ιερουσαλήμ, η Σαμάρεια, η Ιόππη και η Καισάρεια. Μετά το θάνατο του Ηρώδη, ο Αρχέλαος προσπάθησε να διασφαλίσει την εξουσία του προσφεύγοντας στον Αύγουστο στη Ρώμη. Παρά το ότι υπήρξαν κάποιοι που αντέκρουσαν τις αξιώσεις του, όπως ο αδελφός του και μια αντιπροσωπεία Ιουδαίων, του επιτράπηκε να διατηρήσει την εξουσία του, αν και ο Αύγουστος τον κατέστησε, όχι βασιλιά, αλλά εθνάρχη, δηλαδή υποτελή άρχοντα ανώτερο από έναν τετράρχη. Δικαιολογημένα, ωστόσο, ο Ματθαίος αναφέρει ότι ο Αρχέλαος «βασίλευε», επειδή νωρίτερα ο τοπικός στρατός τον είχε ανακηρύξει βασιλιά.—Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, του Φ. Ιώσηπου, ΙΖ΄, 194, 195 (viii, 2).

Ο Αρχέλαος ήταν πολύ σκληρός άρχοντας και πολύ αντιδημοφιλής στους Ιουδαίους. Σε μια περίπτωση, κατά την καταστολή μιας εξέγερσης, θανάτωσε αδίστακτα 3.000 Ιουδαίους μέσα στην περιοχή του ναού. Καθαίρεσε δύο φορές τον αρχιερέα, και επιπλέον το διαζύγιό του και ο δεύτερος γάμος του συγκρούονταν με τον Ιουδαϊκό νόμο. Οι διαμαρτυρίες των Ιουδαίων και των Σαμαρειτών στον Αύγουστο οδήγησαν τελικά σε διεξαγωγή έρευνας και σε εκτόπιση του Αρχέλαου τον ένατο ή δέκατο χρόνο της βασιλείας του. Έκτοτε, η Ιουδαία υπόκειτο σε Ρωμαίους κυβερνήτες.—Βλέπε ΗΡΩΔΗΣ Αρ. 1 και 2.

ΑΡΧΗΓΟΣ

Άντρας σε θέση εξουσίας, παραδείγματος χάρη η κληρονομική κεφαλή μιας φυλής ή ενός πατρικού οίκου. Η εβραϊκή λέξη νασί’ αποδίδεται με διάφορους τρόπους από τους μεταφραστές της Αγίας Γραφής: «άρχοντας», «ηγέτης», «αρχηγός». (Βλέπε ΑΡΧΟΝΤΑΣ· ΕΥΓΕΝΗΣ, ΗΓΕΤΗΣ.) Οι κεφαλές των 12 πατρικών οίκων ή φυλών του Ισραήλ χαρακτηρίζονταν «αρχηγοί». (Αρ 1:16· Ιη 22:14) Ο όρος αυτός εφαρμόζεται επίσης στις κεφαλές των 12 φυλετικών ομάδων που προήλθαν από τον Ισμαήλ. (Γε 17:20· 25:16) Ο τίτλος «αρχηγός» χρησιμοποιήθηκε αναφορικά με τους βασιλιάδες Σολομώντα και Σεδεκία ως άρχοντες. (1Βα 11:34· Ιεζ 21:25) Οι Χετταίοι μπορεί να εκδήλωσαν το σεβασμό που έτρεφαν για τον Αβραάμ αποκαλώντας τον “αρχηγό από τον Θεό”, ή αλλιώς κραταιό αρχηγό.—Γε 23:6, υποσ.

Στις ημέρες του Μωυσή, οι αρχηγοί αναλάμβαναν την ηγεσία στη λατρεία και ενεργούσαν ως εκπρόσωποι του λαού ενώπιον του Μωυσή, των ιερέων και του Ιεχωβά. Ο Μωυσής επέλεξε αρχηγούς, έναν από κάθε φυλή (εκτός από τη φυλή του Λευί), για να κατασκοπεύσουν την Υποσχεμένη Γη. Η άσχημη αναφορά των δέκα άπιστων κατασκόπων επηρέασε πολύ το λαό. (Αρ 13:2-16, 25-33) Διακόσιοι πενήντα αρχηγοί από τους γιους του Ισραήλ συμμετείχαν στο στασιασμό του οποίου ηγήθηκε ο Κορέ, με σκοπό να αναλάβουν την ιεροσύνη του οίκου του Ααρών. (Αρ 16:2, 10, 17, 35) Οι αρχηγοί συμμετείχαν στη σύναψη διαθήκης μεταξύ Ισραήλ και Γαβαωνιτών. (Ιη 9:15, 18) Αφού ο Ιησούς του Ναυή οδήγησε τον Ισραήλ στη Χαναάν και νίκησε τα έθνη εκείνης της περιοχής, οι αρχηγοί έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμοίραση της γης. (Αρ 34:18· Ιη 14:1) Ο Ελεάζαρ, ο γιος του Ααρών, διορίστηκε αρχηγός στις κεφαλές των πατρικών οίκων της φυλής του Λευί, κάτι που τον κατέστησε “αρχηγό των αρχηγών”. (Αρ 3:32) Ο Βασιλιάς Σολομών συγκέντρωσε όλους τους αρχηγούς των φυλών στην Ιερουσαλήμ όταν μετέφερε την κιβωτό της διαθήκης στο νεόκτιστο ναό.—1Βα 8:1.

Οι Ισραηλίτες έπρεπε να αποδίδουν σε έναν αρχηγό τον οφειλόμενο σεβασμό και να μη χρησιμοποιούν υβριστικά λόγια για αυτόν. (Εξ 22:28) Όταν ο απόστολος Παύλος δικαζόταν ενώπιον του Σάνχεδριν, ο αρχιερέας Ανανίας πρόσταξε εκείνους που στέκονταν δίπλα του να τον χτυπήσουν στο στόμα. Τότε ο Παύλος τού είπε: «Ο Θεός πρόκειται να χτυπήσει εσένα, τοίχε ασβεστωμένε», μη γνωρίζοντας ότι απευθυνόταν στον αρχιερέα. Όταν αυτό ήρθε στην προσοχή του, είπε: «Αδελφοί, δεν ήξερα ότι ήταν αρχιερέας. Διότι είναι γραμμένο: “Δεν πρέπει να κακολογήσεις άρχοντα του λαού σου”».—Πρ 23:1-5.

Μολονότι οι αρχηγοί έπρεπε να γίνονται σεβαστοί, δεν εξαιρούνταν από την υπακοή στο νόμο του Θεού. Όταν αμάρταναν εναντίον του Νόμου, ήταν υποχρεωμένοι να τηρήσουν τις διατάξεις που περιείχε αυτός σχετικά με τις συγκεκριμένες αμαρτίες. Λόγω της θέσης ευθύνης που κατείχαν και του αντίκτυπου που θα είχε στους άλλους η διαγωγή, το παράδειγμα και η επιρροή τους, υπήρχε διαφοροποίηση στις ατομικές προσφορές για αμαρτία που πρόσφεραν όταν παραβίαζαν ακούσια μια εντολή του Θεού. Ο αρχιερέας ήταν υποχρεωμένος να προσφέρει έναν νεαρό ταύρο, ο αρχηγός έπρεπε να προσφέρει ένα αρσενικό κατσικάκι, ενώ οποιοσδήποτε από τον υπόλοιπο λαό, είτε ένα θηλυκό κατσικάκι είτε ένα θηλυκό αρνί.—Λευ 4:3, 22, 23, 27, 28, 32.

Το Όραμα του Ιεζεκιήλ. Ο Ιεζεκιήλ μιλάει προφητικά για έναν αρχηγό στα κεφάλαια 44 ως 48 του ομώνυμου βιβλίου. Στο όραμα, περιγράφει μια διοικητική λωρίδα γης που εκτείνεται από τα ανατολικά σύνορα, δηλαδή από τον Ιορδάνη Ποταμό και τη Νεκρά Θάλασσα, μέχρι τη Δυτική Θάλασσα, δηλαδή τη Μεσόγειο. Βόρεια και νότια της λωρίδας αυτής, και παράλληλα με αυτήν, υπήρχαν κομμάτια γης που είχαν παραχωρηθεί στις φυλές του Ισραήλ. Μέσα σε αυτή τη λωρίδα γης υπήρχε ένα τετράγωνο πλευράς 25.000 πήχεων (13 χλμ.), αποκαλούμενο συνεισφορά, το οποίο διαιρούνταν με τη σειρά του σε τρία τμήματα: το βόρειο τμήμα είχε παραχωρηθεί στους Λευίτες που δεν ήταν ιερείς, το μεσαίο περιλάμβανε το αγιαστήριο του Ιεχωβά και το νοτιότερο την πόλη. (Βλέπε ΑΓΙΑ ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ· ΠΗΧΗΣ.) Ο επικεφαλής της διοίκησης της πόλης ήταν προφανώς «ο αρχηγός».

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο όραμα η πόλη βρισκόταν χωριστά από το ναό, ή αλλιώς το αγιαστήριο. Επιπρόσθετα, «ο αρχηγός» δεν ήταν ιερέας, όπως υποδηλώνεται από το ότι οι ιερείς πρόσφεραν “το ολοκαύτωμα και τις θυσίες συμμετοχής” εκείνου. (Ιεζ 46:2) Άρα λοιπόν, στην εκπλήρωση του οράματος του Ιεζεκιήλ, η πόλη του οράματος προφανώς δεν εξεικονίζει την ουράνια κυβέρνηση του Ιησού Χριστού και των συμβασιλέων και συνιερέων του. Αντίθετα, φαίνεται ότι εξεικονίζει μια επίγεια, ορατή διοικητική έδρα υπό την κατεύθυνση της ουράνιας Βασιλείας. Αντίστοιχα, «ο αρχηγός» συμβολίζει όσους είναι διορισμένοι ως ορατοί, “αρχοντικοί” εκπρόσωποι της ουράνιας κυβέρνησης.—Ψλ 45:16· Ησ 32:1, 2.

ΑΡΧΙΕΡΕΑΣ

Ο κυριότερος εκπρόσωπος του λαού ενώπιον του Θεού. Ο αρχιερέας είχε επίσης την ευθύνη της επίβλεψης όλων των άλλων ιερέων.

Η Αγία Γραφή χρησιμοποιεί διάφορους όρους για να προσδιορίσει τον αρχιερέα, συγκεκριμένα: “ο αρχιερέας [κατά κυριολεξία, ο μεγάλος ιερέας]” (Αρ 35:25, 28· Ιη 20:6, υποσ.), «ο ιερέας, ο χρισμένος» (Λευ 4:3), «ο πρωθιερέας [ή αρχιερέας· κατά κυριολεξία, επικεφαλής ιερέας]» (2Χρ 26:20, υποσ.· 2Βα 25:18, υποσ.), «η κεφαλή» (2Χρ 24:6) ή απλώς «ο ιερέας» (2Χρ 26:17). Στην τελευταία περίπτωση, τα συμφραζόμενα διευκρινίζουν συνήθως ότι εννοείται ο αρχιερέας. Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, η λέξη «πρωθιερείς» χρησιμοποιείται προφανώς για να δηλώσει τους επιφανείς άντρες του ιερατείου, στους οποίους μπορεί να συγκαταλέγονταν πρώην αρχιερείς που είχαν καθαιρεθεί, πιθανόν δε και οι επικεφαλής των 24 ιερατικών υποδιαιρέσεων.—Ματ 2:4· Μαρ 8:31.

Ο διορισμός του Ααρών, του πρώτου αρχιερέα του Ισραήλ, έγινε από τον Θεό. (Εβρ 5:4) Το αρχιερατικό αξίωμα στον Ισραήλ εγκαινιάστηκε με τον Ααρών και μεταβιβαζόταν από τον πατέρα στο μεγαλύτερο γιο, εκτός αν αυτός ο γιος πέθαινε ή αποκλειόταν από την ιεροσύνη, όπως έγινε με τους δύο μεγαλύτερους γιους του Ααρών, που αμάρτησαν ενάντια στον Ιεχωβά και πέθαναν. (Λευ 10:1, 2) Ο Βασιλιάς Σολομών καθαίρεσε έναν αρχιερέα σε εκπλήρωση θεϊκής προφητείας και τοποθέτησε στη θέση του κάποιον άλλον με τα κατάλληλα προσόντα από τη γραμμή του Ααρών. (1Βα 2:26, 27, 35) Μεταγενέστερα, τον καιρό που το έθνος βρισκόταν υπό την κυριαρχία των Εθνικών, οι Εθνικοί άρχοντες έπαυαν και διόριζαν τους αρχιερείς κατά βούληση. Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται ότι η προσκόλληση στη γραμμή του Ααρών ήταν σταθερή σε όλη την ιστορία του έθνους μέχρι την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 70 Κ.Χ., μολονότι μπορεί να υπήρξαν εξαιρέσεις, όπως ο Μενέλαος, ο ονομαζόμενος και Ονίας (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΒ΄, 238, 239 [v, 1]), για τον οποίο τα εδάφια Β΄ Μακκαβαίων 3:4, 5 και 4:23 υποδεικνύουν ότι ήταν Βενιαμίτης.

Προσόντα και Απαιτήσεις για το Αξίωμα. Σε αρμονία με την τιμή που περιέβαλλε το αξίωμα και με το πόσο κοντά ερχόταν ο αρχιερέας στον Ιεχωβά όταν εκπροσωπούσε το έθνος ενώπιόν Του, καθώς επίσης σε αρμονία με την εξεικονιστική σημασία του αξιώματος, οι απαιτήσεις για αυτό ήταν αυστηρές.

Στα εδάφια Λευιτικό 21:16-23 παρατίθεται ένας κατάλογος από σωματικά ελαττώματα που καθιστούσαν κάποιον ακατάλληλο για την ιεροσύνη. Για τον αρχιερέα ίσχυαν επιπρόσθετοι περιορισμοί: Η γυναίκα που θα παντρευόταν έπρεπε να είναι οπωσδήποτε μια παρθένα από τον Ισραήλ, ενώ δεν έπρεπε να παντρευτεί χήρα. (Λευ 21:13-15) Επιπλέον, δεν του επιτρεπόταν να μολύνει τον εαυτό του για τους νεκρούς, δηλαδή δεν μπορούσε να αγγίξει το πτώμα κανενός ανθρώπου, ούτε καν του πατέρα του ή της μητέρας του, επειδή αυτό θα τον έκανε ακάθαρτο. Δεν έπρεπε να αφήσει τα μαλλιά του ατημέλητα ούτε να σκίσει τα ενδύματά του για τους νεκρούς.—Λευ 21:10-12.

Η Αγία Γραφή δεν προσδιορίζει την ηλικία που θα έπρεπε να έχει κάποιος για να γίνει αρχιερέας. Ενώ καθορίζει τα 50 χρόνια ως ηλικία αποχώρησης από την υπηρεσία για τους Λευίτες, δεν κάνει λόγο για αποχώρηση όσον αφορά τους ιερείς, το δε υπόμνημά της δείχνει ότι ο διορισμός του αρχιερέα ήταν ισόβιος. (Αρ 8:24, 25) Ο Ααρών ήταν 83 χρονών όταν εμφανίστηκε μαζί με τον Μωυσή ενώπιον του Φαραώ. Προφανώς χρίστηκε αρχιερέας το επόμενο έτος. (Εξ 7:7) Όταν πέθανε ήταν 123 χρονών. Όλο αυτό το διάστημα υπηρέτησε χωρίς να αποχωρήσει. (Αρ 20:28· 33:39) Η διάταξη για τις πόλεις του καταφυγίου λάβαινε υπόψη ότι η θητεία του αρχιερέα ήταν ισόβια, προβλέποντας ότι ο ακούσιος ανθρωποκτόνος έπρεπε να παραμένει στην πόλη μέχρι το θάνατο του αρχιερέα.—Αρ 35:25.

Καθιέρωση. Κάποιες ενδείξεις για το αξίωμα που είχε κατά νου ο Ιεχωβά για τον Ααρών διαφαίνονται στα προνόμια τα οποία του δόθηκαν λίγο μετά την Έξοδο από την Αίγυπτο. Στην έρημο, καθ’ οδόν προς το Σινά, ο Ααρών ήταν αυτός που έλαβε την εντολή να πάρει μια στάμνα με μάννα και να την αποθέσει μπροστά στη Μαρτυρία ως κάτι που έπρεπε να φυλάσσεται. Αυτό συνέβη όταν δεν υπήρχε ακόμη η σκηνή της συνάντησης ή η κιβωτός της διαθήκης. (Εξ 16:33, 34, υποσ.) Αργότερα, στον Ααρών ανατέθηκε εξ ολοκλήρου η ευθύνη της ιερής σκηνής και της Κιβωτού της. Ο Ααρών και δύο γιοι του, μαζί με 70 από τους πρεσβυτέρους του Ισραήλ, κατονομάζονται συγκεκριμένα ως τα άτομα που είχαν το προνόμιο να πλησιάσουν στο Όρος Χωρήβ, όπου είδαν σε όραμα τον Θεό.—Εξ 24:1-11.

Ωστόσο, ο Ιεχωβά δήλωσε για πρώτη φορά σαφώς το σκοπό που είχε να ξεχωρίσει τον Ααρών και τους γιους του για την ιεροσύνη όταν έδωσε στον Μωυσή οδηγίες για την κατασκευή των ιερατικών ενδυμάτων. (Εξ 28) Αφού δόθηκαν αυτές οι οδηγίες, ο Θεός εξήγησε στον Μωυσή τη διαδικασία για την καθιέρωση του ιερατείου και κατόπιν δήλωσε ρητά: «Η ιεροσύνη θα γίνει δική τους ως νομοθέτημα που θα ισχύει στον αιώνα».—Εξ 29:9.

Σε αρμονία με τη μεγαλειότητα και την καθαρότητα του Ιεχωβά, ο Ααρών και οι γιοι του δεν μπορούσαν να εκτελούν ιερατικά καθήκοντα προτού αγιαστούν και εξουσιοδοτηθούν μέσω της τελετής της καθιέρωσης. (Εξ 29) Ο Μωυσής, ως μεσίτης της διαθήκης του Νόμου, τέλεσε την καθιέρωση. Με τη διεξαγωγή μιας εφταήμερης τελετής αγιασμού, που διήρκεσε από την 1η ως την 7η Νισάν του 1512 Π.Κ.Χ., το ιερατείο καθιερώθηκε πλήρως και τα χέρια τους γέμισαν δύναμη ώστε να ασκούν τα ιερατικά καθήκοντα. (Λευ 8) Την επομένη, στις 8 Νισάν, τελέστηκε μια αρχική εξιλέωση για το έθνος (πολύ όμοια με την κανονική Ημέρα της Εξιλέωσης που ορίστηκε να γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Τισρί. Αυτή η πρώτη εκτέλεση των καθηκόντων του ιερατείου περιγράφεται στο 9ο κεφάλαιο του Λευιτικού). Αυτό ήταν κατάλληλο και αναγκαίο, διότι ο λαός του Ισραήλ χρειαζόταν να καθαριστεί από τις αμαρτίες του, περιλαμβανομένης και της πρόσφατης παράβασής του σε σχέση με το χρυσό μοσχάρι.—Εξ 32.

Κατά την καθιέρωση του αρχιερέα, ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που έκανε ο Μωυσής ήταν να χρίσει τον Ααρών χύνοντας πάνω στο κεφάλι του το ιερό λάδι του χρίσματος που είχε παρασκευαστεί με μια ειδική σύνθεση σύμφωνα με τις οδηγίες του Θεού. (Λευ 8:1, 2, 12· Εξ 30:22-25, 30-33· Ψλ 133:2) Οι μετέπειτα αρχιερείς, οι διάδοχοι του Ααρών, αποκαλούνται «χρισμένοι». Μολονότι η Αγία Γραφή δεν αναφέρει καμιά περίπτωση στην οποία κάποιος από αυτούς να χρίστηκε με κατά γράμμα λάδι, ωστόσο διατυπώνει τον εξής νόμο: «Και τα άγια ενδύματα που είναι του Ααρών θα χρησιμεύουν για τους γιους του έπειτα από αυτόν ώστε να χρίονται φορώντας τα και να γεμίζει το χέρι τους δύναμη φορώντας τα. Εφτά ημέρες θα τα φοράει εκείνος από τους γιους του ο οποίος τον διαδέχεται ως ιερέας και ο οποίος μπαίνει στη σκηνή της συνάντησης για να διακονεί στον άγιο τόπο».—Εξ 29:29, 30.

Επίσημα Ενδύματα. Εκτός από τα λινά ενδύματα—παρόμοια με των υφιερέων—που φορούσε στις συνηθισμένες του δραστηριότητες, σε κάποιες περιστάσεις ο αρχιερέας φορούσε ειδικά ενδύματα που ήταν ένδοξα και λαμπρά. Το 28ο και το 39ο κεφάλαιο της Εξόδου περιγράφουν τόσο το σχέδιο όσο και την κατασκευή αυτών των ενδυμάτων υπό την κατεύθυνση του Μωυσή, όπως είχε διατάξει ο Θεός. Το εσωτερικό ένδυμα (εκτός από τις λινές περισκελίδες που κάλυπταν το τμήμα «από τους γοφούς και μέχρι τους μηρούς», και τις οποίες φορούσαν όλοι οι ιερείς «για να καλύπτουν τη γυμνή σάρκα»· Εξ 28:42) ήταν ο χιτώνας (εβρ., κουττόνεθ), ο οποίος ήταν φτιαγμένος από εκλεκτό (πιθανότατα λευκό) λινάρι και είχε στην ύφανσή του τετράγωνα σχέδια. Αυτός ο χιτώνας είχε προφανώς μακριά μανίκια και έφτανε μέχρι τους αστραγάλους. Ίσως ήταν ένα μονοκόμματο υφαντό ένδυμα. Ένα περίζωμα από εκλεκτό στριμμένο λινάρι υφασμένο με μπλε, πορφυροκόκκινη και κόκκινη κλωστή τυλιγόταν γύρω από το σώμα, πιθανότατα πάνω από τη μέση.—Εξ 28:39· 39:29.

Το τουρμπάνι, το οποίο ήταν προφανώς διαφορετικό από το κάλυμμα του κεφαλιού των υφιερέων, ήταν επίσης από εκλεκτό λινάρι. (Εξ 28:39) Στο μπροστινό του μέρος ήταν στερεωμένη μια αστραφτερή πλάκα από καθαρό χρυσάφι πάνω στην οποία ήταν σκαλισμένα τα λόγια: «Η αγιότητα ανήκει στον Ιεχωβά». (Εξ 28:36) Αυτή η πλάκα ονομαζόταν «το άγιο σημείο της αφιέρωσης».—Εξ 29:6· 39:30.

Πάνω από το λινό χιτώνα φορούσαν το μπλε αμάνικο πανωφόρι (εβρ., με‛ίλ). Και αυτό ήταν πιθανότατα ένα μονοκόμματο υφαντό, με ανθεκτική μπορντούρα γύρω από το άνοιγμα του κεφαλιού για να μη σκίζεται. Το μπλε αμάνικο πανωφόρι το φορούσαν περνώντας το πάνω από το κεφάλι. Αυτό το ένδυμα ήταν κοντύτερο από το λινό χιτώνα, και από τον ποδόγυρό του κρέμονταν εναλλάξ χρυσά κουδούνια και ρόδια φτιαγμένα από μπλε, πορφυροκόκκινη και κόκκινη κλωστή. Ο ήχος από τα κουδούνια ακουγόταν καθώς ο αρχιερέας ασχολούνταν με τις εργασίες του στο αγιαστήριο.—Εξ 28:31-35.

Το εφόδ, ένα ένδυμα που έμοιαζε με ποδιά, αποτελούνταν από κομμάτια μπρος και πίσω, έφτανε λίγο πιο κάτω από τη μέση και το φορούσαν όλοι οι ιερείς, ενίοτε δε και άτομα που δεν ανήκαν στο ιερατείο. (1Σα 2:18· 2Σα 6:14) Αλλά το εφόδ που αποτελούσε μέρος της λαμπρής ενδυμασίας των αρχιερέων είχε πάνω του κάποια ιδιαίτερα κεντήματα. Ήταν από εκλεκτό στριμμένο λινάρι με μαλλί βαμμένο πορφυροκόκκινο, κόκκινη κλωστή και χρυσόνημα φτιαγμένο από χρυσάφι σφυρηλατημένο σε λεπτά φύλλα και κομμένο σε ίνες. (Εξ 39:2, 3) Τα κομμάτια που ξεκινούσαν από τους ώμους εκτείνονταν πιθανώς μέχρι το ζωνάρι, από τη μια και από την άλλη πλευρά. Στην κορυφή τους υπήρχαν δύο χρυσά πλαίσια, το καθένα με μια πέτρα όνυχα, και κάθε πέτρα είχε σκαλισμένα πάνω της τα ονόματα έξι γιων του Ισραήλ (Ιακώβ) κατά σειρά γέννησης. Ένα ζωνάρι από το ίδιο υλικό έδενε το εφόδ γύρω από τη μέση και, εφόσον βρισκόταν «πάνω» στο εφόδ, πιθανόν να ήταν στερεωμένο σε αυτό έτσι ώστε να αποτελεί μέρος του.—Εξ 28:6-14.

Το περιστήθιο της κρίσης ήταν χωρίς αμφιβολία το πιο ακριβό και ένδοξο τμήμα της ενδυμασίας του αρχιερέα. Ήταν φτιαγμένο από τα ίδια υλικά με το εφόδ, είχε ορθογώνιο σχήμα, με μήκος διπλάσιο από το πλάτος, αλλά διπλωνόταν και σχημάτιζε τετράγωνο με πλευρά 22 εκ. περίπου. Το δίπλωμα δημιουργούσε ένα είδος τσέπης ή θύλακα. (Βλέπε ΠΕΡΙΣΤΗΘΙΟ.) Το περιστήθιο ήταν στολισμένο με 12 πολύτιμες πέτρες ένθετες σε χρυσάφι, στην καθεμιά από τις οποίες ήταν σκαλισμένο το όνομα ενός από τους γιους του Ισραήλ. Αυτές οι πέτρες—το ρουμπίνι, το τοπάζι, το σμαράγδι και άλλα πετράδια—ήταν διατεταγμένες σε τέσσερις σειρές. Πάνω στο περιστήθιο κατασκευάστηκαν δύο χρυσές αλυσίδες, στριφτές σαν σχοινί, και στις γωνίες τοποθετήθηκαν χρυσοί κρίκοι. Οι χρυσές αλυσίδες συνέδεαν τους πάνω κρίκους με τα κομμάτια που ξεκινούσαν από τους ώμους του εφόδ. Οι δύο κάτω κρίκοι συνδέονταν με μπλε κορδόνι με τα κομμάτια που ξεκινούσαν από τους ώμους του εφόδ, ακριβώς πάνω από το ζωνάρι.—Εξ 28:15-28.

Το Ουρίμ και το Θουμμίμ τοποθετήθηκαν από τον Μωυσή «μέσα στο περιστήθιο». (Λευ 8:8) Δεν είναι γνωστό τι ακριβώς ήταν το Ουρίμ και το Θουμμίμ. Μερικοί μελετητές θεωρούν ότι ήταν κλήροι τους οποίους έριχναν ή τραβούσαν από το περιστήθιο, με την κατεύθυνση του Ιεχωβά, και οι οποίοι απαντούσαν σε μια ερώτηση βασικά με ένα «ναι» ή με ένα «όχι». Αν αυτό ισχύει, μπορεί να ήταν τοποθετημένα στο «θύλακα» του περιστήθιου. (Εξ 28:30, Mo· ΛΧ) Ίσως αυτό υποδεικνύεται στα εδάφια 1 Σαμουήλ 14:41, 42. Ωστόσο, άλλοι ισχυρίζονται ότι το Ουρίμ και το Θουμμίμ σχετίζονταν κατά κάποιον τρόπο με τις πέτρες του περιστήθιου, αλλά αυτή η άποψη φαίνεται λιγότερο πιθανή. Άλλες αναφορές στο Ουρίμ και στο Θουμμίμ βρίσκονται στα εδάφια Αριθμοί 27:21· Δευτερονόμιο 33:8· 1 Σαμουήλ 28:6· Έσδρας 2:63 και Νεεμίας 7:65.—Βλέπε ΟΥΡΙΜ ΚΑΙ ΘΟΥΜΜΙΜ.

Αυτά τα λαμπρά ενδύματα τα φορούσε ο αρχιερέας όταν πλησίαζε τον Ιεχωβά προκειμένου να τον ρωτήσει για κάποιο σπουδαίο ζήτημα. (Αρ 27:21· Κρ 1:1· 20:18, 27, 28) Επίσης, την Ημέρα της Εξιλέωσης, αφού ολοκληρώνονταν οι προσφορές για αμαρτία, έβγαζε τα λευκά λινά ενδύματα και φορούσε τα ένδοξα και λαμπρά ενδύματά του. (Λευ 16:23, 24) Αυτά προφανώς τα φορούσε και σε άλλες περιπτώσεις.

Οι οδηγίες σχετικά με την Ημέρα της Εξιλέωσης, στο 16ο κεφάλαιο του Λευιτικού, δεν αναφέρουν συγκεκριμένα ότι ο αρχιερέας, αφού φορούσε την ένδοξη ενδυμασία του, έπρεπε να σηκώσει τα χέρια του και να ευλογήσει το λαό. Ωστόσο, στην αφήγηση για την τελετή εξιλέωσης που έλαβε χώρα την επομένη της καθιέρωσης του ιερατείου—τελετή που ακολούθησε πιστά τη διαδικασία της Ημέρας της Εξιλέωσης—διαβάζουμε: «Κατόπιν ο Ααρών ύψωσε τα χέρια του προς το λαό και τους ευλόγησε». (Λευ 9:22) Ο Ιεχωβά είχε δείξει τι έπρεπε να περιλαμβάνει η ευλογία όταν παρήγγειλε στον Μωυσή: «Μίλησε στον Ααρών και στους γιους του, λέγοντας: “Έτσι πρέπει να ευλογείτε τους γιους του Ισραήλ, λέγοντάς τους: «Ο Ιεχωβά να σε ευλογεί και να σε φυλάει. Ο Ιεχωβά να κάνει το πρόσωπό του να λάμψει προς εσένα και να σε ευνοεί. Ο Ιεχωβά να υψώσει το πρόσωπό του προς εσένα και να σου παρέχει ειρήνη»”».—Αρ 6:23-27.

Ευθύνες και Καθήκοντα. Η αξιοπρέπεια, η σοβαρότητα και η ευθύνη που χαρακτήριζαν το αξίωμα του αρχιερέα τονίζονται από το γεγονός ότι οι δικές του αμαρτίες μπορούσαν να επιφέρουν ενοχή στο λαό. (Λευ 4:3) Μόνο ο αρχιερέας επιτρεπόταν να μπαίνει στα Άγια των Αγίων του αγιαστηρίου, και αυτό μόνο μία ημέρα το χρόνο, την Ημέρα της Εξιλέωσης. (Λευ 16:2) Όταν έμπαινε στη σκηνή της συνάντησης εκείνη την ημέρα, κανένας άλλος ιερέας δεν επιτρεπόταν να βρίσκεται μέσα στη σκηνή. (Λευ 16:17) Αυτός πραγματοποιούσε όλες τις τελετουργίες της Ημέρας της Εξιλέωσης. Έκανε εξιλέωση για τον οίκο του και για το λαό σε ειδικές περιπτώσεις (Λευ 9:7) και μεσολαβούσε στον Ιεχωβά υπέρ του λαού όταν ο θυμός του Ιεχωβά άναβε εναντίον τους. (Αρ 15:25, 26· 16:43-50) Όταν προέκυπταν ζητήματα εθνικής σημασίας, εκείνος ήταν που πλησίαζε τον Ιεχωβά με το Ουρίμ και το Θουμμίμ. (Αρ 27:21) Εκτελούσε τα καθήκοντά του κατά τη σφαγή και την καύση της κόκκινης αγελάδας, οι στάχτες της οποίας χρησιμοποιούνταν στο νερό που ήταν για καθαρισμό.—Αρ 19:1-5, 9.

Προφανώς ο αρχιερέας μπορούσε, αν ήθελε, να συμμετάσχει σε οποιοδήποτε ιερατικό καθήκον ή τελετουργία. Τον καιρό του Βασιλιά Δαβίδ το ιερατείο είχε αυξηθεί σε αριθμό. Για να μπορούν να υπηρετούν όλοι, ο Δαβίδ οργάνωσε τους ιερείς σε 24 υποδιαιρέσεις. (1Χρ 24:1-18) Αυτό το σύστημα συνεχίστηκε όσον καιρό υπήρχε το ιερατείο. Ωστόσο, για τον αρχιερέα δεν ίσχυε ο περιορισμός ότι έπρεπε να υπηρετεί στο αγιαστήριο μόνο σε ορισμένα διαστήματα, όπως οι υφιερείς, αλλά μπορούσε να συμμετέχει οποτεδήποτε. (Οι υφιερείς μπορούσαν να βοηθούν οποτεδήποτε, αλλά κάποια καθήκοντα αποτελούσαν προνόμιο των ιερέων της συγκεκριμένης υποδιαίρεσης που ήταν τότε σε υπηρεσία.) Όπως συνέβαινε και με τους υφιερείς, οι γιορτές ήταν οι πιο πολυάσχολες περίοδοι για τον αρχιερέα.

Το αγιαστήριο, η υπηρεσία σε αυτό και το θησαυροφυλάκιο τελούσαν υπό την επίβλεψη του αρχιερέα. (2Βα 12:7-16· 22:4) Στη διεκπεραίωση αυτής της ευθύνης, φαίνεται ότι περιλαμβανόταν ένας δευτερεύων ιερέας ως πρώτος βοηθός του αρχιερέα. (2Βα 25:18) Σε μεταγενέστερες εποχές, αυτός ο βοηθός, ο λεγόμενος Σαγκάν, αντικαθιστούσε τον αρχιερέα όταν για κάποιον λόγο εκείνος δεν ήταν σε θέση να εκτελέσει τα καθήκοντά του. (Ο Ναός [The Temple], του Ά. Έντερσχαϊμ, 1874, σ. 75) Στον Ελεάζαρ, το γιο του Ααρών, ανατέθηκε ένας ειδικός διορισμός επίβλεψης.—Αρ 4:16.

Ο αρχιερέας αναλάμβανε επίσης την ηγεσία στη θρησκευτική εκπαίδευση του έθνους.—Λευ 10:8-11· Δευ 17:9-11.

Αυτός και οι εκτός ιερατείου άρχοντες (ο Ιησούς του Ναυή, οι Κριτές και, υπό τη μοναρχία, ο βασιλιάς) αποτελούσαν τα ανώτατα δικαστήρια του έθνους. (Δευ 17:9, 12· 2Χρ 19:10, 11) Μετά το σχηματισμό του Σάνχεδριν (σε μεταγενέστερες εποχές), ο αρχιερέας προήδρευε αυτού του οργάνου. (Σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις, δεν προήδρευε πάντοτε, αλλά κατά βούληση.) (Ματ 26:57· Πρ 5:21) Ο Αρχιερέας Ελεάζαρ μοίρασε μαζί με τον Ιησού του Ναυή τη γη στις 12 φυλές.—Ιη 14:1· 21:1-3.

Ο θάνατος του αρχιερέα έπρεπε να αναγγέλλεται στις πόλεις καταφυγίου σε όλη τη χώρα, καθώς σήμαινε την απελευθέρωση όλων όσων ήταν περιορισμένοι μέσα στα όρια αυτών των πόλεων ως ένοχοι ακούσιας ανθρωποκτονίας.—Αρ 35:25-29.

Η Αρχιερατική Γραμμή. Για τη γενεαλογική γραμμή των αρχιερέων και τα ονόματα όσων διατέλεσαν όντως αρχιερείς, παρακαλούμε δείτε το συνοδευτικό πίνακα. Η Αγία Γραφή κατονομάζει λίγους μόνο που υπηρέτησαν με αυτή την ιδιότητα, αλλά μας δίνει τα γενεαλογικά αρχεία της γραμμής του Ααρών. Χωρίς αμφιβολία, πολλοί από εκείνους που περιλαμβάνονται στους γενεαλογικούς καταλόγους υπηρέτησαν ως αρχιερείς, έστω και αν η Αγία Γραφή δεν έχει λόγο να αφηγηθεί τις πράξεις τους ή να τους κατονομάσει συγκεκριμένα ως κατόχους αυτού του αξιώματος. Οι λιγοστοί τους οποίους κατονομάζει ως αρχιερείς δεν είναι αρκετοί για να καλύψουν το χρόνο που μεσολάβησε, ιδιαίτερα από την εγκαινίαση του ιερατείου το 1512 Π.Κ.Χ. ως την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ. Συχνά, επίσης, παραλείπονται από τους γενεαλογικούς καταλόγους κάποια ονόματα, άρα μπορεί να διατέλεσαν αρχιερείς και άτομα που δεν κατονομάζονται. Επομένως, ο πίνακας αυτός δεν αποτελεί πλήρη και ακριβή κατάλογο, αλλά μπορεί να βοηθήσει τον αναγνώστη να σχηματίσει καλύτερη εικόνα της αρχιερατικής γραμμής.

Η Ιεροσύνη του Μελχισεδέκ. Ο πρώτος ιερέας που αναφέρεται στην Αγία Γραφή είναι ο Μελχισεδέκ, «ιερέας του Υψίστου Θεού» και βασιλιάς της Σαλήμ (Ιερουσαλήμ). Ο Αβραάμ συνάντησε αυτόν τον ιερέα-βασιλιά επιστρέφοντας από τη νίκη του επί των τριών βασιλιάδων που είχαν συμμαχήσει με τον Ελαμίτη Βασιλιά Χοδολλογομόρ. Ο Αβραάμ έδειξε ότι αναγνώριζε τη θεϊκή πηγή της εξουσίας του Μελχισεδέκ δίνοντάς του ένα δέκατο από τους καρπούς της νίκης του και λαβαίνοντας την ευλογία του. Η Αγία Γραφή δεν δίνει στοιχεία για την καταγωγή του Μελχισεδέκ, τη γέννησή του ή το θάνατό του. Ο Μελχισεδέκ δεν είχε προκατόχους ή διαδόχους.—Γε 14:17-24· βλέπε ΜΕΛΧΙΣΕΔΕΚ.

Το Αρχιερατικό Αξίωμα του Ιησού Χριστού. Η επιστολή προς τους Εβραίους τονίζει ότι ο Ιησούς Χριστός, από τότε που αναστήθηκε και εισήλθε στον ουρανό, είναι «αρχιερέας για πάντα σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο ήταν ο Μελχισεδέκ». (Εβρ 6:20· 7:17, 21) Για να περιγράψει τη μεγαλοσύνη της ιεροσύνης του Χριστού και την ανωτερότητά της σε σχέση με το Ααρωνικό ιερατείο, ο συγγραφέας δείχνει ότι ο Μελχισεδέκ ήταν τόσο βασιλιάς όσο και ιερέας μέσω διορισμού από τον Ύψιστο Θεό, και όχι μέσω κληρονομιάς. Ο Χριστός Ιησούς, που ήταν, όχι από τη φυλή του Λευί, αλλά του Ιούδα, και από τη γραμμή του Δαβίδ, δεν κληρονόμησε το αξίωμά του μέσω καταγωγής από τον Ααρών, αλλά το απέκτησε μέσω άμεσου διορισμού από τον Θεό, όπως και ο Μελχισεδέκ. (Εβρ 5:10) Εκτός από την υπόσχεση που αναφέρεται στο εδάφιο Ψαλμός 110:4: «Ο Ιεχωβά έχει ορκιστεί (και δεν θα μεταμεληθεί): “Εσύ είσαι ιερέας στον αιώνα σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο ήταν ο Μελχισεδέκ!”»—η οποία αποτελεί διορισμό που τον καθιστά ουράνιο Βασιλιά-Ιερέα—ο Χριστός κατέχει επίσης Βασιλική εξουσία λόγω καταγωγής από τον Δαβίδ. Ως προς αυτό, γίνεται ο κληρονόμος της υποσχεμένης βασιλείας στη Δαβιδική διαθήκη. (2Σα 7:11-16) Επομένως κατέχει συνδυασμένα τα αξιώματα της βασιλείας και της ιεροσύνης, όπως και ο Μελχισεδέκ.

Η ασύγκριτη υπεροχή του αρχιερατικού αξιώματος του Χριστού καταδεικνύεται και με έναν άλλον τρόπο, με το ότι ο Λευί, ο προγεννήτορας του Ιουδαϊκού ιερατείου, στην ουσία πλήρωσε δέκατα στον Μελχισεδέκ, εφόσον ήταν ακόμη στην οσφύ του Αβραάμ όταν αυτός ο πατριάρχης έδωσε ένα δέκατο στον ιερέα-βασιλιά της Σαλήμ. Επιπλέον, με αυτή την έννοια, ο Λευί επίσης ευλογήθηκε από τον Μελχισεδέκ, και ο κανόνας είναι ότι το μικρότερο ευλογείται από το μεγαλύτερο. (Εβρ 7:4-10) Ο απόστολος Παύλος στρέφει επίσης την προσοχή στο ότι ο Μελχισεδέκ ήταν «χωρίς πατέρα, χωρίς μητέρα, χωρίς γενεαλογία, μη έχοντας ούτε αρχή ημερών ούτε τέλος ζωής», λέγοντας ότι αυτό συμβολίζει την αιώνια ιεροσύνη του Ιησού Χριστού, ο οποίος αναστήθηκε σε “ακατάστρεπτη ζωή”.—Εβρ 7:3, 15-17.

Ωστόσο, μολονότι ο Χριστός δεν αποκτάει την ιεροσύνη του από σαρκική καταγωγή μέσω του Ααρών ούτε έχει προκάτοχο ή διάδοχο στο αξίωμά του, εκπληρώνει όσα εξεικόνιζε ο Ααρωνικός αρχιερέας. Ο Παύλος το διασαφηνίζει αυτό πλήρως όταν δείχνει ότι η σκηνή της μαρτυρίας που κατασκευάστηκε στην έρημο ήταν υπόδειγμα «της αληθινής σκηνής, την οποία ανήγειρε ο Ιεχωβά, και όχι άνθρωπος», και ότι οι Λευίτες ιερείς απέδιδαν «ιερή υπηρεσία σε συμβολική απεικόνιση και σκιά των ουράνιων πραγμάτων». (Εβρ 8:1-6· 9:11) Αναφέρει ότι ο Ιησούς Χριστός, ο οποίος είχε να προσφέρει, όχι θυσίες ζώων, αλλά το δικό του τέλειο σώμα, κατάργησε την ισχύ αυτών των θυσιών ή την ανάγκη ύπαρξής τους. Στη συνέχεια ο Ιησούς “διάβηκε τους ουρανούς”, «όχι με το αίμα τράγων και νεαρών ταύρων, αλλά με το δικό του αίμα, μία φορά για πάντα στον άγιο τόπο και εξασφάλισε αιώνια απελευθέρωση για εμάς». (Εβρ 4:14· 9:12· 10:5, 6, 9) Μπήκε στον άγιο τόπο που εξεικονιζόταν από τα Άγια των Αγίων όπου έμπαινε ο Ααρών, δηλαδή «στον ίδιο τον ουρανό, για να εμφανιστεί τώρα μπροστά στο πρόσωπο του Θεού για εμάς».—Εβρ 9:24.

Η θυσία που πρόσφερε ο Ιησούς ως ο αντιτυπικός Αρχιερέας δεν χρειαζόταν να επαναληφθεί, όπως εκείνες των Ααρωνικών ιερέων, επειδή η θυσία του στην πραγματικότητα αφαίρεσε την αμαρτία. (Εβρ 9:13, 14, 25, 26) Επιπλέον, στον εξεικονιστικό τύπο, ή αλλιώς στη σκιά, κανένας ιερέας του Ααρωνικού ιερατείου δεν ζούσε αρκετά ώστε να σώσει πλήρως ή να φέρει σε πλήρη σωτηρία και τελειότητα όλους εκείνους τους οποίους διακονούσε, ενώ ο Χριστός «μπορεί και να σώζει πλήρως εκείνους που πλησιάζουν τον Θεό μέσω αυτού, επειδή είναι πάντοτε ζωντανός για να συνηγορεί υπέρ εκείνων».—Εβρ 7:23-25.

Εκτός από το να προσφέρει θυσίες, ο αρχιερέας στον Ισραήλ ευλογούσε το λαό και ήταν ο κύριος εκπαιδευτής του στους δίκαιους νόμους του Θεού. Το ίδιο αληθεύει και για τον Ιησού Χριστό. Όταν εμφανίστηκε ενώπιον του Πατέρα του στους ουρανούς, «πρόσφερε μία θυσία για αμαρτίες παντοτινά και κάθησε στα δεξιά του Θεού, περιμένοντας από τότε και έπειτα μέχρι να τεθούν οι εχθροί του υποπόδιο για τα πόδια του». (Εβρ 10:12, 13· 8:1) Επομένως, «τη δεύτερη φορά που θα εμφανιστεί θα είναι χωρίς αμαρτία και σε εκείνους που τον προσμένουν με λαχτάρα για τη σωτηρία τους».—Εβρ 9:28.

Η ανωτερότητα του Ιησού Χριστού ως Αρχιερέα φαίνεται και από μια άλλη σκοπιά επίσης. Με το να γίνει άνθρωπος με αίμα και σάρκα όπως οι “αδελφοί” του (Εβρ 2:14-17), δοκιμάστηκε πλήρως. Υπέστη κάθε είδους εναντίωση και διωγμό και, τελικά, έναν ατιμωτικό θάνατο. Όπως αναφέρεται: «Αν και ήταν Γιος, έμαθε την υπακοή από όσα υπέφερε· και αφού πρώτα τελειοποιήθηκε, έγινε αίτιος αιώνιας σωτηρίας σε όλους εκείνους που τον υπακούν». (Εβρ 5:8, 9) Ο Παύλος εξηγεί τα οφέλη που μπορούμε να αποκομίσουμε εμείς από το ότι εκείνος δοκιμάστηκε με αυτόν τον τρόπο: «Διότι εφόσον ο ίδιος υπέφερε όταν υποβαλλόταν σε δοκιμή, είναι ικανός να προστρέξει σε βοήθεια εκείνων που υποβάλλονται σε δοκιμή». (Εβρ 2:18) Όσοι χρειάζονται βοήθεια λαβαίνουν τη διαβεβαίωση ότι θα τους συμπεριφερθεί με έλεος και συμπόνια. «Διότι», λέει ο Παύλος, «έχουμε ως αρχιερέα, όχι κάποιον που δεν μπορεί να αισθανθεί συμπόνια για τις αδυναμίες μας, αλλά κάποιον που έχει δοκιμαστεί από όλες τις απόψεις όπως εμείς, αλλά χωρίς αμαρτία».—Εβρ 4:15, 16.

Χριστιανοί Υφιερείς. Ο Ιησούς Χριστός είναι ο μόνος ιερέας «σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο ήταν ο Μελχισεδέκ» (Εβρ 7:17), αλλά όπως και ο Ααρών, ο αρχιερέας του Ισραήλ, έτσι και ο Ιησούς Χριστός έχει ένα σώμα υφιερέων το οποίο του προμήθευσε ο Πατέρας του ο Ιεχωβά. Σε αυτούς δίνεται η υπόσχεση ότι θα γίνουν συγκληρονόμοι με εκείνον στους ουρανούς, όπου και θα είναι συμβασιλείς στη Βασιλεία του. (Ρω 8:17) Είναι γνωστοί ως «βασιλικό ιερατείο». (1Πε 2:9) Στο Γραφικό βιβλίο της Αποκάλυψης παρουσιάζονται σε όραμα να ψάλλουν έναν νέο ύμνο στον οποίο λένε ότι ο Χριστός τούς αγόρασε με το αίμα του και “τους έκανε να είναι βασιλεία και ιερείς στον Θεό μας, και ότι αυτοί θα κυβερνήσουν τη γη ως βασιλιάδες”. (Απ 5:9, 10) Στη συνέχεια, στο ίδιο όραμα αναφέρεται ότι αριθμούν 144.000. Περιγράφονται επίσης ως άτομα που έχουν «αγοραστεί από τη γη», ως ακόλουθοι του Αρνιού οι οποίοι «αγοράστηκαν ανάμεσα από την ανθρωπότητα ως πρώτοι καρποί για τον Θεό και το Αρνί». (Απ 14:1-4· παράβαλε Ιακ 1:18.) Σε αυτό το κεφάλαιο της Αποκάλυψης (το 14ο), δίνεται προειδοποίηση για το σημάδι του θηρίου και καταδεικνύεται ότι η απόρριψη αυτού του σημαδιού “περιλαμβάνει υπομονή για τους αγίους”. (Απ 14:9-12) Αυτοί οι 144.000 αγορασμένοι είναι εκείνοι οι οποίοι υπομένουν πιστά, οι οποίοι έρχονται στη ζωή και βασιλεύουν με τον Χριστό και οι οποίοι «θα είναι ιερείς του Θεού και του Χριστού και θα βασιλέψουν μαζί του τα χίλια χρόνια». (Απ 20:4, 6) Οι αρχιερατικές υπηρεσίες του Ιησού τούς φέρνουν σε αυτή την ένδοξη θέση.

Ποιοι Ευεργετούνται από το Ουράνιο Ιερατείο. Το όραμα της Νέας Ιερουσαλήμ που καταγράφεται στην Αποκάλυψη παρέχει μια ένδειξη για το ποιοι θα διακονούνται από τον μεγάλο Αρχιερέα και εκείνους που συνεργάζονται με αυτόν ως ουράνιοι υφιερείς. Ο Ααρών και η οικογένειά του, μαζί με την ιερατική φυλή του Λευί, διακονούσαν το λαό των 12 φυλών στη γη της Παλαιστίνης. Όσο για τη Νέα Ιερουσαλήμ, «τα έθνη θα περπατήσουν μέσω του φωτός της».—Απ 21:2, 22-24.

Βλέπε επίσης ΙΕΡΕΑΣ.

[Πίνακας στις σελίδες 348-350]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Η ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ

Οι γενεαλογίες των αρχιερέων εμφανίζονται στα εδάφια 1 Χρονικών 6:1-15, 50-53 και Έσδρας 7:1-5. Σε αυτές τις περικοπές δεν περιέχονται όλα τα ονόματα· μερικοί συνδετικοί κρίκοι παραλείπονται, όπως συμβαίνει πολλές φορές στους εβραϊκούς γενεαλογικούς καταλόγους. Ο Ιώσηπος και οι Ιουδαίοι ραβίνοι παρεμβάλλουν επιπρόσθετα ονόματα, αλλά η ακρίβειά τους είναι αμφισβητήσιμη. Τα ερωτηματικά έπειτα από ονόματα με έντονα μαύρα γράμματα δείχνουν ότι τα εν λόγω άτομα μπορεί να υπηρέτησαν στο αξίωμα του αρχιερέα (για αρκετούς αυτό είναι πολύ πιθανό) αλλά μνημονεύονται μόνο στην αρχιερατική γενεαλογική γραμμή που αναφέρεται στην Αγία Γραφή χωρίς να δηλώνεται συγκεκριμένα ότι υπηρέτησαν ως αρχιερείς.

Λευί (Γιος του Ιακώβ.—Γε 29:34)

Καάθ (Γε 46:11· Εξ 6:16· 1Χρ 6:1)

Αμράμ (Εξ 6:18· 1Χρ 6:2)

Ισαάρ

Χεβρών

Οζιήλ

Γηρσών

Μεραρί

1512 Π.Κ.Χ.—ΕΓΚΑΙΝΙΑΖΕΤΑΙ ΤΟ ΙΕΡΑΤΕΙΟ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ

Μωυσής

ΑΑΡΩΝ (Εξ 6:20· 1Χρ 23:13)

ΕΛΕΑΖΑΡ (Εξ 6:23· Λευ 10:1-7· Αρ 20:25-28· 1Χρ 6:3)

Ναδάβ (πέθανε) (Εξ 6:23· 1Χρ 24:1, 2)

Αβιού (πέθανε)

Ιθάμαρ

(Η Κιβωτός της διαθήκης βρισκόταν στη Σηλώ από τότε που καθυποτάχθηκε η γη [περ. 1467 Π.Κ.Χ.] μέχρι τον καιρό του Ηλεί, με μια προσωρινή παραμονή στη Βαιθήλ.—Ιη 18:1· Κρ 20:18, 26-28)

ΦΙΝΕΕΣ (Ο Ιεχωβά κάνει διαθήκη ότι η ιεροσύνη θα παραμείνει στη δική του γραμμή.—Εξ 6:25· Αρ 25:10-13· Ιη 22:13· Κρ 20:27, 28)

ΑΒΙΣΣΟΥΑ; (1Χρ 6:4, 5· Εσδ 7:5)

ΒΟΥΚΚΙ; (1Χρ 6:5· Εσδ 7:4)

ΟΖΙ; (1Χρ 6:5, 6· Εσδ 7:4)

Ζεραΐας (1Χρ 6:6· Εσδ 7:4)

Μεραϊώθ (1Χρ 6:6, 7· Εσδ 7:3, 4)

Αμαρίας (1Χρ 6:7)

Αχιτώβ (2Σα 8:17· 1Χρ 6:7, 8· 18:16)

(Αυτή την περίοδο το αξίωμα το κατείχε προφανώς η γραμμή του Ιθάμαρ)

ΗΛΕΙ (Πρώτος αρχιερέας από τη γραμμή του Ιθάμαρ. Διαδέχθηκε είτε τον Αβισσουά είτε τον Οζί, σύμφωνα με τον Ιώσηπο, Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Ε΄, 361, 362 [xi, 5]· Η΄, 12 [i, 3]· παράβαλε 1Χρ 24:3)

Οφνεί

Φινεές

(Η Κιβωτός πιάστηκε από τους Φιλισταίους. Ο Ηλεί και οι γιοι του πέθαναν. Η Κιβωτός παρέμεινε 7 μήνες σε φιλισταϊκό έδαφος. [1Σα 4:17, 18· 6:1] Η Κιβωτός επιστράφηκε, παρέμεινε προσωρινά στη Βαιθ-σεμές και κατόπιν μεταφέρθηκε στην Κιριάθ-ιαρίμ [Βααλέ-ιούδα] στο σπίτι του Αβιναδάβ, όπου έμεινε πολλά χρόνια, μέχρι λίγο μετά την κατάληψη της Σιών από τον Δαβίδ.—1Σα 6:14, 15· 7:2· 2Σα 6:2, 3)

Ιχαβώδ (1Σα 4:19-22)

ΑΧΙΤΩΒ; (1Σα 14:3· 22:9)

ΑΧΙΑ (Πιθανώς αδελφός του Αχιμέλεχ. Υπηρέτησε στη σκηνή της μαρτυρίας στη Σηλώ.—1Σα 14:3)

(Ο Δαβίδ προσπάθησε να φέρει την Κιβωτό στην Ιερουσαλήμ. Πατάχθηκε ο Ουζά. Ο Δαβίδ πήγε την Κιβωτό στο σπίτι του Ωβήδ-εδώμ του Γιθίτη, όπου η Κιβωτός παρέμεινε τρεις μήνες, και κατόπιν ο Δαβίδ τη μετέφερε στην Ιερουσαλήμ.—2Σα 6:1-11)

ΑΧΙΜΕΛΕΧ (Βοήθησε τον Δαβίδ. Θανατώθηκε όταν 85 ιερείς της Νωβ σφαγιάστηκαν με διαταγή του Σαούλ.—1Σα 21:1-6· 22:9-18)

ΑΒΙΑΘΑΡ (Διέφυγε και συντάχθηκε με τον Δαβίδ. [1Σα 22:20-23· 23:6, 9· 30:7] Αργότερα όμως υποστήριξε τον Αδωνία και καθαιρέθηκε από τον Σολομώντα. Ο οίκος του Ηλεί έχασε την αρχιεροσύνη σε εκπλήρωση των λόγων του Ιεχωβά στα εδάφια 1 Σαμουήλ 2:30-36.—1Βα 2:27, 35)

Το αξίωμα επιστρέφει στη γραμμή του Ελεάζαρ

ΣΑΔΩΚ (Ίσως υπήρξε ο «δεύτερος» ιερέας κατά τη βασιλεία του Δαβίδ. [Βλέπε 2Βα 25:18· Ιερ 52:24.] Όσιος στον Δαβίδ όταν ο Αδωνίας προσπάθησε να σφετεριστεί το θρόνο. Τοποθετήθηκε ως αρχιερέας από τον Σολομώντα στη θέση του Αβιάθαρ.—2Σα 8:17· 15:24-29· 19:11· 1Βα 1:7, 8, 32-45· 2:27, 35· 1Χρ 24:3)

(Ο Σολομών τοποθέτησε την Κιβωτό στο νεόκτιστο ναό.—1Βα 8:1-6)

ΑΧΙΜΑΑΣ; (2Σα 15:27, 36· 17:20· 1Χρ 6:8)

ΑΖΑΡΙΑΣ (Α΄); (1Βα 4:2· 1Χρ 6:9)

(Τα επόμενα τρία ονόματα—Αμαρίας, Ιωδαέ και Ζαχαρίας—είναι προφανώς συνδετικοί κρίκοι που παραλείφθηκαν στα εδάφια 1Χρ 6:1-15)

ΑΜΑΡΙΑΣ (Την εποχή του Βασιλιά Ιωσαφάτ.—2Χρ 19:11)

ΙΩΔΑΕ (Την εποχή του Οχοζία, της Γοθολίας και του Ιωάς.—2Βα 11:4–12:9· 2Χρ 22:10–24:15)

ΖΑΧΑΡΙΑΣ; (Λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου με την έγκριση του Βασιλιά Ιωάς.—2Χρ 24:20-22)

ΙΩΑΝΑΝ; (1Χρ 6:10)

ΑΖΑΡΙΑΣ (Β΄) (Πιθανότατα ο ιερέας που αντιστάθηκε στον Βασιλιά Οζία όταν αυτός ενήργησε με αυθάδεια.—1Χρ 6:10· 2Χρ 26:17-20)

(Τα επόμενα δύο ονόματα—Ουριγίας και Αζαρίας—ίσως είναι συνδετικοί κρίκοι που παραλείπονται στα εδάφια 1Χρ 6:1-15)

ΟΥΡΙΓΙΑΣ; (Ο ιερέας που έχτισε ένα θυσιαστήριο όμοιο με το ειδωλολατρικό θυσιαστήριο στη Δαμασκό, με διαταγή του Βασιλιά Άχαζ.—2Βα 16:10-16)

ΑΖΑΡΙΑΣ (Β΄ ή Γ΄) (Από τη γραμμή του Σαδώκ. Υπηρέτησε την εποχή του Βασιλιά Εζεκία. Ίσως είναι το ίδιο πρόσωπο με τον προαναφερόμενο Αζαρία Β΄ ή κάποιος με το ίδιο όνομα.—2Χρ 31:10-13)

ΑΜΑΡΙΑΣ; (1Χρ 6:11· Εσδ 7:3)

ΑΧΙΤΩΒ (Νε 11:11· 1Χρ 6:11, 12· 9:11· Εσδ 7:2)

ΜΕΡΑΪΩΘ; (Ήταν ιερέας, απόγονος του Αχιτώβ, αλλά μπορεί να μην υπηρέτησε ως αρχιερέας.—1Χρ 9:11· Νε 11:11)

ΣΑΔΩΚ; (1Χρ 6:12· 9:11· Εσδ 7:2· Νε 11:11)

ΣΑΛΛΟΥΜ; (Μεσουλλάμ) (1Χρ 6:12, 13· 9:11· Εσδ 7:2· Νε 11:11)

ΧΕΛΚΙΑΣ (Την εποχή του Βασιλιά Ιωσία.—2Βα 22:4-14· 23:4· 1Χρ 6:13· 2Χρ 34:9-22)

ΑΖΑΡΙΑΣ (Γ΄ ή Δ΄); (1Χρ 6:13, 14)

ΙΩΣΕΔΕΚ; (Οδηγήθηκε στη βαβυλωνιακή εξορία από τον Ναβουχοδονόσορα το 607 Π.Κ.Χ. Ο γιος του ο Ιησούς γεννήθηκε στη διάρκεια της εξορίας—όπως πιθανώς να γεννήθηκαν τότε και άλλοι γιοι του. Φυσικά, δεν μπορούσε να εκτελεί τα καθήκοντά του στο ναό.—1Χρ 6:14, 15· Εσδ 3:2)

(Η Κιβωτός της διαθήκης εξαφανίζεται. Απουσιάζει από τους μεταγενέστερους ναούς που χτίστηκαν στην Ιερουσαλήμ)

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ

ΙΗΣΟΥΣ (Επέστρεψε το 537 Π.Κ.Χ. μαζί με τον Ζοροβάβελ.—Εσδ 2:2· 3:2· Νε 12:10· Αγγ 1:1· Ζαχ 3:1· 6:11)

ΙΕΧΩΑΚΕΙΜ; (Νε 12:10, 12. Κατείχε το αξίωμα όταν επέστρεψε ο Έσδρας στην Ιερουσαλήμ, σύμφωνα με τον Ιώσηπο, Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΑ΄, 121 [v, 1])

ΕΛΙΑΣΙΒ (Την εποχή του Νεεμία.—Νε 3:20· 12:10, 22· 13:4, 6, 7)

ΙΕΧΩΔΑΕ; (Νε 12:10, 11, 22· 13:28)

ΙΩΑΝΑΝ (Ιωνάθαν;) (Νε 12:11, 22, 23)

ΙΑΔΔΟΥΑ; (Πιθανότατα στις ημέρες ή «μέχρι» τις ημέρες του Δαρείου του Πέρση.—Νε 12:11, 22)

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΑΡΕΙΟΥ (Β΄) ΤΟΥ ΠΕΡΣΗ

(Από αυτό το σημείο, οι πηγές για τον κατάλογο των αρχιερέων μέχρι την εποχή των Μακκαβαίων είναι τα απόκρυφα βιβλία Α΄ και Β΄ Μακκαβαίων, καθώς και η Ιουδαϊκή Αρχαιολογία [ΙΑ΄-Κ΄] του Ιώσηπου. Ο Ιώσηπος κατονομάζει περισσότερους αρχιερείς από όσους το Α΄ Μακκαβαίων. Από τους Μακκαβαίους ως την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 70 Κ.Χ., η κυριότερη πηγή είναι ο Ιώσηπος. Η Αγία Γραφή κατονομάζει μόνο τρεις [τον Άννα, τον Ιωσήφ Καϊάφα και τον Ανανία]. Φαίνεται ότι δεν υπήρχε παρέκκλιση από την αρχιερατική γραμμή, τουλάχιστον στην πλειονότητα των περιπτώσεων, μολονότι οι ειδωλολάτρες άρχοντες καθαιρούσαν και διόριζαν τους αρχιερείς κατά βούληση.)

ΟΝΙΑΣ Α΄

ΣΙΜΩΝ Α΄

ΕΛΕΑΖΑΡΟΣ

ΜΑΝΑΣΣΗΣ

ΟΝΙΑΣ Β΄ (Συνέχεια στη δεξιά στήλη)

ΣΙΜΩΝ Β΄

ΟΝΙΑΣ Γ΄

ΙΗΣΟΥΣ (Ονομαζόμενος και Ιάσων)

ΟΝΙΑΣ (Ονομαζόμενος και Μενέλαος)

ΙΑΚΙΜΟΣ (Ονομαζόμενος και Άλκιμος)

ΟΙ ΜΑΚΚΑΒΑΙΟΙ ΙΕΡΕΙΣ-ΒΑΣΙΛΙΑΔΕΣ

ΙΩΝΑΘΗΣ

ΣΙΜΩΝ (αδελφός του Ιωνάθη)

ΙΩΑΝΝΗΣ ΥΡΚΑΝΟΣ

ΑΡΙΣΤΟΒΟΥΛΟΣ Α΄

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΙΑΝΝΑΙΟΣ

ΥΡΚΑΝΟΣ Β΄ (ο Αριστόβουλος Β΄ κατέλαβε προσωρινά την εξουσία)

ΑΝΤΙΓΟΝΟΣ

ΑΦΟΤΟΥ ΕΓΙΝΕ ΒΑΣΙΛΙΑΣ Ο ΗΡΩΔΗΣ Ο ΜΕΓΑΣ (Ματ 2:1)

(Διορίστηκαν από τον Ηρώδη)

ΑΝΑΝΗΛΟΣ

ΑΡΙΣΤΟΒΟΥΛΟΣ Γ΄

ΑΝΑΝΗΛΟΣ (δεύτερη φορά)

ΙΗΣΟΥΣ (γιος του Φάβητου)

ΣΙΜΩΝ (γιος του Βοηθού)

ΜΑΤΘΙΑΣ (Ματταθίας) (γαμπρός του Βοηθού)

ΙΩΑΖΑΡΟΣ (γιος του Βοηθού)

(Διορίστηκαν από τον Αρχέλαο, Βασιλιά της Ιουδαίας—Ματ 2:22)

ΕΛΕΑΖΑΡΟΣ (γιος του Βοηθού)

ΙΗΣΟΥΣ (γιος του Σεέ) (ο λαός επανέφερε τον Ιωάζαρο)

(Διορίστηκε από τον Κυρήνιο, Κυβερνήτη της Συρίας—Λου 2:2)

ΑΝΝΑΣ (Άνανος) (γιος του Σεθί) (Διορίστηκε από τον Κυρήνιο και καθαιρέθηκε από τον Βαλέριο Γράτο, κυβερνήτη της Ιουδαίας, γύρω στο 15 Κ.Χ. Ήταν πεθερός του Καϊάφα. Μετά την καθαίρεσή του συνέχισε να ασκεί μεγάλη επιρροή.—Λου 3:2· Ιωα 18:13, 24· Πρ 4:6)

(Διορίστηκαν από τον Βαλέριο Γράτο, Κυβερνήτη της Ιουδαίας)

ΙΣΜΑΗΛΟΣ (γιος του Φαβεί)

ΕΛΕΑΖΑΡΟΣ (γιος του Άνανου)

ΣΙΜΩΝ (γιος του Καμίθου)

ΙΩΣΗΦ ΚΑΪΑΦΑΣ (Κατείχε το αξίωμα κατά την επίγεια διακονία του Ιησού και κατά την πρώτη περίοδο της διακονίας των αποστόλων. Προήδρευσε ως αρχιερέας στη δίκη του Ιησού ενώπιον του Σάνχεδριν, μαζί με τον πεθερό του τον Άννα. [Ματ 26:3, 57· Λου 3:2· Ιωα 11:49, 51· 18:13, 14, 24, 28] Ο ίδιος και ο Άννας κάλεσαν ενώπιόν τους τον Πέτρο και τον Ιωάννη και τους πρόσταξαν να πάψουν να κηρύττουν. [Πρ 4:6, 18] Ο Καϊάφας ήταν ο αρχιερέας που εξουσιοδότησε τον Σαύλο να λάβει επιστολές προς τη συναγωγή της Δαμασκού για τη σύλληψη Χριστιανών.—Πρ 9:1, 2, 14)

(Διορίστηκαν από τον Βιτέλλιο, Κυβερνήτη της Συρίας)

ΙΩΝΑΘΗΣ (γιος του Άνανου)

ΘΕΟΦΙΛΟΣ (γιος του Άνανου)

(Διορίστηκαν από τον Ηρώδη Αγρίππα Α΄)

ΣΙΜΩΝ (Κανθηράς) (γιος του Βοηθού)

ΜΑΤΘΙΑΣ (Ματταθίας) (γιος του Άνανου)

ΕΛΙΩΝΑΙΟΣ (γιος του Κανθηρά)

(Διορίστηκαν από τον Ηρώδη, Βασιλιά της Χαλκίδας)

ΙΩΣΗΠΟΣ (γιος του Καμοιδί)

ΑΝΑΝΙΑΣ (γιος του Νεβεδαίου [Νεδεβαίου]) (Προήδρευσε του Σάνχεδριν στη δίκη του Παύλου.—Πρ 23:2· 24:1)

(Διορίστηκαν από τον Ηρώδη Αγρίππα Β΄)

ΙΣΜΑΗΛΟΣ (γιος του Φαβεί)

ΙΩΣΗΠΟΣ (Καβί) (γιος του πρώην αρχιερέα Σίμωνα)

ΑΝΝΑΣ (Άνανος) (γιος του Άνανου)

ΙΗΣΟΥΣ (γιος του Δαμναίου)

ΙΗΣΟΥΣ (γιος του Γαμαλιήλου)

ΜΑΤΘΙΑΣ (Ματταθίας) (γιος του Θεόφιλου)

ΦΑΝΑΣΟΣ (Φαννί ή Φινεές. Γιος του Σαμουήλου) (Έγινε αρχιερέας, όχι από τον Ηρώδη Αγρίππα, αλλά από το λαό στη διάρκεια του πολέμου εναντίον της Ρώμης)

[Εικόνα στη σελίδα 345]

Τα ενδύματα του αρχιερέα του Ισραήλ

ΑΡΧΙΠΠΟΣ

(Άρχιππος) [Άρχοντας του Ίππου].

Στην επιστολή του προς τους Κολοσσαείς Χριστιανούς, ο Παύλος παροτρύνει τον Άρχιππο να μένει πιστός στη διακονία, και στην επιστολή του προς τον Φιλήμονα τον μνημονεύει φιλόστοργα ως «συστρατιώτη». (Κολ 4:17· Φλμ 2) Και οι δύο επιστολές, οι οποίες γράφτηκαν προς το τέλος της πρώτης φυλάκισης του Παύλου στη Ρώμη (περ. 60-61 Κ.Χ.), δείχνουν ότι τότε ο Άρχιππος ζούσε στις Κολοσσές της Μικράς Ασίας ή εκεί κοντά.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Η τέχνη ή επιστήμη της οικοδόμησης. Η Αγία Γραφή παρουσιάζει ποικιλία κατοικιών και συνηθειών διαβίωσης από την αρχή της ανθρώπινης ιστορίας, στη διάρκεια των 1.656 ετών πριν από τον Κατακλυσμό των ημερών του Νώε. Για τον Κάιν αναφέρεται ότι μετά το φόνο του Άβελ «κατοίκησε» σε κάποια περιοχή, και εκεί «ασχολήθηκε με το χτίσιμο μιας πόλης». (Γε 4:16, 17) Ωστόσο, κάποιος από τους απογόνους του, ο Ιαβάλ, υπήρξε «ο πρώτος από εκείνους που κατοικούν σε σκηνές και έχουν ζωντανά». Κάποιος άλλος έγινε “σφυρηλάτης κάθε είδους χάλκινου και σιδερένιου εργαλείου”. (Γε 4:20, 22) Οι απόγονοι του Κάιν αφανίστηκαν το αργότερο κατά τον Κατακλυσμό. Εντούτοις, οι οικοδομικές ικανότητες και η χρήση εργαλείων δεν χάθηκαν μαζί τους.

Το εξοχότερο κατασκευαστικό έργο της προκατακλυσμιαίας περιόδου έγινε από απογόνους του Σηθ: ήταν η κιβωτός που φτιάχτηκε από τον Νώε και τους γιους του. Μολονότι ο Θεός ήταν εκείνος που προμήθευσε τα βασικά σχέδια και τις διαστάσεις της, ο Νώε θα πρέπει αναμφίβολα να διέθετε και αυτός κάποιες αρχιτεκτονικές ικανότητες, δεδομένου ότι ήταν ο άνθρωπος που προΐστατο του έργου. Το μήκος της κιβωτού ήταν 300 πήχεις, το πλάτος της 50 πήχεις και το ύψος της 30 πήχεις (133,5 μ. × 22,3 μ. × 13,4 μ.). Η συνολική επιφάνεια των ορόφων θα μπορούσε να είναι περίπου 9 στρ. Για να στηριχτεί το βάρος των τριών ορόφων συν της οροφής μεγάλου ανοίγματος, καθώς και για να δοθεί η απαραίτητη σταθερότητα στη δομή του έργου, ίσως απαιτήθηκε η χρήση ξύλινων στύλων και δοκών, εκτός από την ύπαρξη διαχωριστικών τοίχων στα «διαμερίσματα». Μολονότι η κιβωτός καλαφατίστηκε με πίσσα, η τοποθέτηση της ξυλείας θα έπρεπε επίσης να γίνει προσεκτικά, ώστε να εξασφαλιστεί σε λογικό βαθμό η στεγανότητα της κατασκευής.—Γε 6:13-16· βλέπε ΚΙΒΩΤΟΣ Αρ. 1.

Η Οικοδόμηση στις Αρχές της Μετακατακλυσμιαίας Περιόδου. Κατά τη μετακατακλυσμιαία περίοδο, ο Νεβρώδ περιγράφεται ως εξέχων κατασκευαστής αρκετών πόλεων. (Γε 10:8-12) Ένα ακόμη μεγάλο οικοδομικό έργο προγραμματίστηκε τώρα, ο Πύργος της Βαβέλ, που αποδοκιμάστηκε από τον Θεό. Σε αυτή την περίπτωση αναφέρονται νέα υλικά, συγκεκριμένα οι οπτόπλινθοι (πλίθοι ψημένοι σε καμίνι) και η άσφαλτος που χρησίμευσε ως κονίαμα. Πρόθεση των κατασκευαστών ήταν να γίνει αυτός ο πύργος το υψηλότερο οικοδόμημα που είχε ανεγερθεί μέχρι τότε.—Γε 11:3, 4.

Ο Αβραάμ, ο προπάτορας των Ισραηλιτών, υπήρξε αναμφίβολα μάρτυρας αρκετά προηγμένων αρχιτεκτονικών ρυθμών στην Ουρ των Χαλδαίων. (Γε 11:31) Οι ανασκαφές εκεί αποκαλύπτουν ότι η πόλη είχε δρόμους, διώροφα σπίτια με πλίθινες σκάλες και συγκροτήματα ναών και ανακτόρων, τα οποία θεωρείται ότι χρονολογούνται από την τρίτη χιλιετία Π.Κ.Χ. Εδώ βρέθηκαν και κάποια από τα αρχαιότερα στοιχεία χρήσης του θόλου ή του τόξου δι’ εκφοράς (που σχηματίζεται χτίζοντας τις δύο πλευρές του τοίχου όλο και πιο κοντά τη μία προς την άλλη ωσότου μπορέσει να γεφυρωθεί το ενδιάμεσο κενό με μια σειρά λίθων ή πλίθων), καθώς και του «αληθινού» ημικυκλικού τόξου με λίθο «κλείδα» στην κορυφή.

Μεταγενέστερα, κατά την παραμονή του στην Αίγυπτο (Γε 12:10), ο Αβραάμ ίσως είδε με τα μάτια του κάποια από τα μεγαλειώδη αρχιτεκτονήματα εκείνης της χώρας. Η Κλιμακωτή Πυραμίδα του Βασιλιά Ζοζέρ στη Σακκάρα θεωρείται ότι χρονολογείται από την τρίτη χιλιετία Π.Κ.Χ. και είναι από τα αρχαιότερα εναπομείναντα δείγματα μεγάλων οικοδομημάτων στα οποία χρησιμοποιήθηκαν ημιλάξευτοι λίθοι. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 530) Η Μεγάλη Πυραμίδα του Χέοπα (Χουφού), που χτίστηκε κάπως αργότερα στην Γκίζα, έχει μια τεράστια βάση με επιφάνεια 53 στρ. και φτιάχτηκε από περίπου 2.300.000 ογκόλιθους από ασβεστόλιθο, μέσου βάρους 2,3 τόνων ο καθένας. Το αρχικό της ύψος ήταν 147 μ. Όχι μόνο το μέγεθος αυτού του έργου, αλλά και η ακρίβεια που επιτεύχθηκε, το καθιστούν αξιοθαύμαστο και για τους σύγχρονους μηχανικούς. Ύστερα από αρκετούς αιώνες, στο Καρνάκ, ακόμη ψηλότερα στον Νείλο, οι Αιγύπτιοι κατασκεύασαν το μεγαλύτερο ανθρωποποίητο ναό που γνωρίζουμε. Η οροφή της μεγάλης αίθουσάς του στηριζόταν σε 134 πελώριους κίονες, ο καθένας από τους οποίους είχε διάμετρο περίπου 3 μ. και ήταν διακοσμημένος με ζωηρόχρωμα ανάγλυφα.

Η Αρχιτεκτονική των Ισραηλιτών. Κατά τη διάρκεια της καταδυνάστευσής τους στην Αίγυπτο, οι Ισραηλίτες επιτέλεσαν πολλή οικοδομική εργασία ως δούλοι υπό τους Αιγύπτιους επιστάτες. (Εξ 1:11-14) Μεταγενέστερα, στην έρημο, ο Ιεχωβά τούς έδωσε ακριβείς οδηγίες για την κατασκευή της σκηνής της μαρτυρίας, η οποία αποτελούνταν από πλαίσια, πέλματα υποδοχής, ράβδους και στύλους, πράγμα που επίσης απαιτούσε από μέρους τους σημαντικές αρχιτεκτονικές ικανότητες. (Εξ 25:9, 40· 26:15-37· Εβρ 8:5) Ενώ οι περισσότεροι από όσους έκαναν τέτοια εργασία (και είχαν κάνει οικοδομικές εργασίες στην Αίγυπτο) αναμφίβολα πέθαναν πριν από την άφιξη στην Υποσχεμένη Γη, η γνώση για τις μεθόδους οικοδόμησης και για τη χρήση εργαλείων ασφαλώς μεταβιβάστηκε στους μεταγενέστερους. (Παράβαλε Δευ 27:5.) Ο Μωσαϊκός Νόμος έθετε τουλάχιστον έναν όρο για την οικοδόμηση. (Δευ 22:8) Φυσικά, οι Ισραηλίτες, κατακτώντας τη χώρα, κατέλαβαν ολόκληρες πόλεις και χωριά με αποπερατωμένα οικοδομήματα, αλλά έκαναν και οι ίδιοι οικοδομικές εργασίες. (Αρ 32:16· Δευ 6:10, 11· 8:12) Όταν εισήλθαν στη Χαναάν (1473 Π.Κ.Χ.), αυτή η χώρα είχε πολλές περιτειχισμένες πόλεις και ισχυρά οχυρώματα.—Αρ 13:28.

Ενώ είναι αλήθεια ότι δεν διατηρούνται εντυπωσιακά οικοδομήματα που να υποδηλώνουν πρωτοτυπία ή επινοητικότητα από μέρους των Ισραηλιτών όσον αφορά την αρχιτεκτονική, αυτό δεν συνεπάγεται και ότι υστερούσαν σε τέτοιου είδους ικανότητες. Ανόμοια με τα ειδωλολατρικά έθνη, οι Ισραηλίτες δεν ανήγειραν πελώρια μνημεία προς τιμήν πολιτικών ηγετών ή στρατιωτικών ηρώων. Ο μόνος ναός που οικοδόμησαν ήταν ο ναός της Ιερουσαλήμ, μολονότι με την αποστασία δημιουργήθηκαν και άλλοι θρησκευτικοί χώροι. Τίποτα δεν απομένει από αυτόν τον αρχικό ναό ούτε από εκείνον που χτίστηκε στη θέση του. Από τα πλέον εντυπωσιακά ερείπια που ανακαλύφτηκαν είναι εκείνα των πανομοιότυπων πυλών της αρχαίας Μεγιδδώ, της Ασώρ και της Γεζέρ, που θεωρείται ότι χτίστηκαν επί Σολομώντα. (1Βα 9:15) Σε κάθε περίπτωση, οι εξωτερικοί τοίχοι μήκους 20 μ. φτιάχτηκαν από επιμελώς λαξευμένους λίθους. Στο εσωτερικό της διόδου της πύλης, υπήρχαν τρία διαδοχικά ζεύγη από παραστάδες ή από προεξέχοντες στύλους, οι οποίοι δημιουργούσαν έξι θαλάμους στις εσοχές αριστερά και δεξιά από τη δίοδο, όπου μπορούσαν να λαβαίνουν χώρα επιχειρηματικές δραστηριότητες ή από όπου οι στρατιώτες μπορούσαν να χτυπούν όποια στρατεύματα επιχειρούσαν να εισβάλουν διαμέσου των πυλών. (Βλέπε ΠΥΛΗ.) Στη Μεγιδδώ και στη Σαμάρεια έχουν βρεθεί δείγματα δεξιοτεχνικών λιθόκτιστων κατασκευών, στις οποίες επιμελώς πελεκημένες πέτρες έχουν τοποθετηθεί και συναρμοστεί με τέτοια ακρίβεια ώστε σε ορισμένες περιπτώσεις δεν μπορεί να εισχωρήσει στους αρμούς τους ούτε η λεπτή λεπίδα ενός μαχαιριού. Αναμφίβολα, η εργασία που έγινε στο ναό του Σολομώντα ήταν εξίσου υψηλής ποιότητας.—1Βα 5:17· 6:7.

Από τις αρχαιολογικές έρευνες φαίνεται ότι η κατασκευή των σπιτιών των Ισραηλιτών ήταν γενικά απέριττη, μάλιστα κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι ήταν εντελώς χονδροειδής. Ωστόσο, τα στοιχεία στα οποία βασίζονται τέτοιες απόψεις είναι πολύ πενιχρά. Όπως σχολιάζει το Βιβλικό Λεξικό του Ερμηνευτή ([The Interpreter’s Dictionary of the Bible] Τόμ. 1, σ. 209): «Η σύγχρονη γνώση του θέματος περιορίζεται τόσο από την έλλειψη ενδιαφέροντος από μέρους των αρχαίων συγγραφέων για τα αρχιτεκτονικά ζητήματα όσο και από το ότι διασώζονται ελάχιστα στοιχεία από τα ίδια τα κτίρια, καθώς ο χρόνος και οι διαδοχικές γενιές οικοδόμων έχουν καταστρέψει ολοκληρωτικά τα περισσότερα από αυτά». (Επιμέλεια Τζ. Ά. Μπάτρικ, 1962) Ως εκ τούτου, σπάνια βρίσκονται περισσότερες από μία ή δύο στρώσεις λιθοδομής πάνω από το θεμέλιο οποιουδήποτε ερειπωμένου κτιρίου στην Παλαιστίνη. Επίσης, είναι λογικό ότι τα σπίτια που θα υφίσταντο τις μεγαλύτερες ζημιές από τους καταστροφείς και, κατόπιν, από όσους αναζητούσαν οικοδομικά υλικά θα ήταν τα καλύτερα.

Αρχαία Υλικά και Μέθοδοι Οικοδόμησης. Τα πέτρινα θεμέλια ήταν κοινά από αρχαιοτάτων χρόνων. Μολονότι μπορεί να χρησιμοποιούνταν ανεπεξέργαστες πέτρες, αυτές ευθυγραμμίζονταν και συνδέονταν σταθερά με τις ακρογωνιαίες πέτρες, οι οποίες λειαίνονταν και συναρμολογούνταν με επιμέλεια. (Παράβαλε Ψλ 118:22· Ησ 28:16.) Στα εδάφια Λευιτικό 14:40-48 γίνεται λόγος για κονίαμα ή σοβά από πηλό στο εσωτερικό των πέτρινων σπιτιών των Ισραηλιτών. Σε περίπτωση που το σπίτι δεν χτιζόταν εξ ολοκλήρου από πέτρες, συχνά, πάνω από το θεμέλιο χρησιμοποιούνταν ωμόπλινθοι ή οπτόπλινθοι. (Παράβαλε Ησ 9:10.) Κάποιες φορές τοποθετούσαν διάσπαρτα ξυλεία ανάμεσα στους πλίθους. Ο τύπος των υλικών που χρησιμοποιούνταν εξαρτόταν κυρίως από το τι υπήρχε τοπικά. Η έλλειψη ξύλου και πέτρας στη νότια Μεσοποταμία είχε ως αποτέλεσμα να γίνονται τα περισσότερα οικοδομήματα από πλίθους, ενώ αντιθέτως στην Παλαιστίνη αφθονούσε γενικά ο ασβεστόλιθος ή άλλοι λίθοι. Μια πρώιμη, οικονομική μέθοδος τοιχοποιίας ήταν η επιχρισμένη καλαμωτή. Έμπηγαν στο έδαφος πασσάλους και έπλεκαν οριζόντια ανάμεσά τους καλάμια ή εύκαμπτα κλαδιά ώστε να σχηματίσουν έναν δικτυωτό σκελετό ο οποίος θα μπορούσε να επαλειφτεί με πηλό. Όταν ο πηλός ξεραινόταν τελείως και σκλήραινε από τον ήλιο, οι τοίχοι σοβατίζονταν περιοδικά ώστε να προστατεύονται από τα στοιχεία της φύσης.—Βλέπε ΤΟΙΧΟΙ, ΤΕΙΧΗ.

Η οροφή του κτιρίου διαμορφωνόταν γενικά με την τοποθέτηση λίθων μεγάλου μήκους ή ανάλογων ξύλινων δοκαριών εγκάρσια στους φέροντες τοίχους. Ορθοστάτες ή στύλοι μπορεί να τοποθετούνταν για να αυξήσουν το άνοιγμα της οροφής, χρησιμοποιούνταν δηλαδή η κοινή μέθοδος της “δοκού επί στύλου”. Εφόσον ο θόλος δι’ εκφοράς και το ημικυκλικό τόξο ήταν μέθοδοι γνωστές από την αρχαιότητα, πιθανόν να χρησιμοποιούνταν αυτές σε μεγάλα κτίρια για τη στήριξη τέτοιων επίπεδων οροφών καθώς είχαν την ικανότητα να υποβαστάζουν σημαντικό φορτίο. Σε αυτά τα μεγαλύτερα κτίρια, χρησιμοποιούνταν συχνά μία ή δύο σειρές στύλων. Οι ξύλινοι ή οι πέτρινοι στύλοι τοποθετούνταν σε πλινθίο, δηλαδή σε μια βάση, και μερικοί υποστηρίζουν ότι οι στύλοι στον οίκο του Δαγών, στον οποίο έφεραν οι Φιλισταίοι τον τυφλό Σαμψών, ήταν αυτού του είδους. Εκτός από όσους είχαν συγκεντρωθεί μέσα στο κτίριο, περίπου 3.000 θεατές βρίσκονταν στην ταράτσα τη στιγμή που ο Σαμψών απέσπασε από τη θέση τους τούς δύο κύριους στύλους, προκαλώντας την κατάρρευση του οίκου.—Κρ 16:25-30.

Για τις οροφές μικρότερων κτιρίων και κατοικιών χρησιμοποιούσαν συχνά κλαδιά ή καλάμια τα οποία έδεναν μεταξύ τους και τα τοποθετούσαν πάνω στα δοκάρια, ενώ τα κενά τα γέμιζαν και τα κάλυπταν με λάσπη ή πηλό, η εξομάλυνση των οποίων γινόταν στη συνέχεια με κύλινδρο. Η ελαφριά κλίση που έδιναν στην οροφή επέτρεπε να αποστραγγίζονται τα νερά της βροχής. Οροφές αυτού του είδους υπάρχουν και σήμερα σε κατοικίες στην Κοιλάδα του Ιορδάνη.

Ο βασικός τύπος κτιρίου στην Παλαιστίνη ήταν ορθογωνικής μορφής. Σε περίπτωση κατοικίας, υπήρχε συνήθως στο εσωτερικό μια κάπως ασύνδετη διάταξη μικρών ορθογώνιων δωματίων. Ο περιορισμένος χώρος που ήταν διαθέσιμος μέσα στις συχνά πυκνοκατοικημένες πόλεις καθόριζε το μέγεθος και το σχήμα των κτιρίων. Αν υπήρχε χώρος, τα κτίρια μπορεί να είχαν μια εσωτερική αυλή, με την οποία επικοινωνούσαν όλα τα δωμάτια, και μόνο μία είσοδο από το δρόμο. Η ίδια βασική ορθογωνική μορφή χρησιμοποιούνταν, όχι μόνο για τα σπίτια, αλλά και για τις βασιλικές κατοικίες (ανάκτορα), τις αποθήκες, τους οίκους των συνάξεων (συναγωγές), τον οίκο του Θεού (ναό) και τις κατοικίες των νεκρών (μνήματα).

Έργα των Βασιλιάδων του Ιούδα και του Ισραήλ. Το μόνο συγκεκριμένο οικοδόμημα που μνημονεύεται ότι έγινε κατά τη βασιλεία του Δαβίδ φαίνεται ότι ήταν η “κέδρινη κατοικία”, η οποία χτίστηκε από υλικά και εργάτες που προμήθευσε ο Φοίνικας βασιλιάς της Τύρου Χιράμ (1Χρ 14:1· 17:1), μολονότι αναφέρεται ότι ο Δαβίδ συνέχισε να χτίζει και άλλα οικήματα στην Ιερουσαλήμ. (1Χρ 15:1) Ο Δαβίδ έκανε επίσης πολλές προετοιμασίες για την οικοδόμηση του ναού στην οποία θα προχωρούσε ο γιος του ο Σολομών, όπως το ότι διέταξε να πελεκήσουν τετραγωνισμένες πέτρες, να φτιάξουν σιδερένια καρφιά και να ετοιμάσουν χαλκό και ξύλα κέδρου «σε μεγάλη ποσότητα», καθώς επίσης το ότι δημιούργησε αποθέματα χρυσού, ασημιού, πολύτιμων λίθων και ψηφίδων μωσαϊκού. (1Χρ 22:1-4· 29:1-5) Ο Δαβίδ χρησιμοποιήθηκε επίσης για να προμηθεύσει το θεόπνευστο «αρχιτεκτονικό σχέδιο» για όλη τη διαρρύθμιση του ναού και του εξοπλισμού του. (1Χρ 28:11, 19) Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «αρχιτεκτονικό σχέδιο» (ταβνίθ) προέρχεται από τη ρίζα μπανάχ («χτίζω»· 1Χρ 22:11) και αλλού αποδίδεται «υπόδειγμα» και «παράσταση».—Εξ 25:9· 1Χρ 28:18.

Υπό τον Σολομώντα, η αρχιτεκτονική των Ισραηλιτών έφτασε στο απόγειό της. (2Χρ 1:15· Εκ 2:4-6) Μολονότι οι Φοίνικες εργάτες του Βασιλιά Χιράμ απασχολήθηκαν στην κοπή ξυλείας στον Λίβανο η οποία θα χρησιμοποιούνταν στην οικοδόμηση του ναού, η αφήγηση δεν υποστηρίζει την άποψη που προβάλλεται συχνά, σύμφωνα με την οποία ο ναός στην Ιερουσαλήμ ήταν πρωταρχικά και ουσιαστικά έργο των Φοινίκων. Αναφέρεται ότι κάποιος ονόματι Χιράμ, κατά το ήμισυ Ισραηλίτης και κατά το ήμισυ Φοίνικας, συνέβαλε σε αυτή καθαυτή την οικοδόμηση, αλλά το αντικείμενό του ήταν κυρίως διακοσμητικές εργασίες και μεταλλουργικές κατασκευές, οι οποίες έγιναν μετά την ανέγερση του κτιρίου και σύμφωνα με τα σχέδια που είχε προμηθεύσει ο Βασιλιάς Δαβίδ. (1Χρ 28:19) Ο Βασιλιάς Χιράμ της Τύρου αναγνώρισε ότι και ανάμεσα στους Ισραηλίτες υπήρχαν «δεξιοτέχνες». (1Βα 7:13-40· 2Χρ 2:3, 8-16· παράβαλε 1Χρ 28:20, 21.) Ο ίδιος ο Σολομών διηύθυνε την κατασκευή του οικοδομήματος του ναού. (1Βα 6:1-38· 2Χρ 3:1–4:22) Επιπρόσθετα, διαμόρφωσε την αυλή του ναού και έχτισε το Οίκημα του Δάσους του Λιβάνου—περίφημο για τους 45 στύλους του από ξύλο κέδρου και τα εξαιρετικά χαρακτηριστικά του φωτισμού—τα Προπύλαια των Στύλων, τα Προπύλαια του Θρόνου, καθώς επίσης τη δική του κατοικία και την κατοικία της κόρης του Φαραώ—κτίσματα που κατασκευάστηκαν όλα από ακριβές πελεκητές πέτρες «δεδομένων διαστάσεων».—1Βα 7:1-12.

Άλλοι βασιλιάδες που διακρίθηκαν για τα οικοδομικά τους έργα ήταν ο Ασά (1Βα 15:23), ο Βαασά (1Βα 15:17), ο Αμρί (1Βα 16:23, 24), ο Αχαάβ (1Βα 22:39), ο Ιωσαφάτ (2Χρ 17:12), ο Οζίας (2Χρ 26:6-10, 15), ο Ιωθάμ (2Χρ 27:3, 4) και ο Εζεκίας (2Βα 20:20). Η σήραγγα του Σιλωάμ (μήκους 533 μ.), η οποία αποδίδεται στον Εζεκία, και οι σήραγγες που βρέθηκαν στη Λαχείς, στη Γαβαών, στη Γεζέρ και στη Μεγιδδώ ήταν αξιοθαύμαστα επιτεύγματα μηχανικής.

Η Οικοδόμηση στην Παλαιστίνη Κατά τη Μεταιχμαλωσιακή Περίοδο. Κατά τη μεταιχμαλωσιακή περίοδο φαίνεται ότι οι Ιουδαίοι έχτισαν μόνο απέριττα οικοδομήματα. Εντούτοις, ο Ηρώδης ο Μέγας (πρώτος αιώνας Π.Κ.Χ.) και οι διάδοχοί του ασχολήθηκαν με μεγάλα αρχιτεκτονικά προγράμματα, όπως η ανοικοδόμηση του ναού στην Ιερουσαλήμ (Μαρ 13:1, 2· Λου 21:5), το λιμάνι της Καισάρειας, η μεγάλη οδογέφυρα που διέτρεχε το κεντρικό τμήμα της Ιερουσαλήμ, καθώς επίσης διάφορα δημόσια κτίρια, θέατρα, ιππόδρομοι και λουτρά. Ένα άκρως αξιοθαύμαστο επίτευγμα του Ηρώδη ήταν η κατασκευαστική ανάπτυξη του φρουρίου στο λόφο της Μασάδας, 400 και πλέον μέτρα πάνω από τη Νεκρά Θάλασσα. Εκτός από τα οχυρώματα, ο Ηρώδης έχτισε ένα κομψό, κρεμαστό ανάκτορο σε τρία επίπεδα με ταράτσα και πισίνες, καθώς και ένα ακόμη ανάκτορο με ρωμαϊκό λουτρό, που διέθετε θερμαινόμενους σωλήνες στους τοίχους και καθιστή τουαλέτα με σύστημα καθαρισμού με νερό. Εξόπλισε το τεράστιο πέτρινο φρούριο με δώδεκα μεγάλες δεξαμενές, ολικής χωρητικότητας σχεδόν 40.000 kl νερού.—ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 751.

Ασσυριακή, Βαβυλωνιακή και Περσική Αρχιτεκτονική. Η πτώση του βόρειου βασιλείου του Ισραήλ (740 Π.Κ.Χ.) και η ανατροπή του νότιου βασιλείου του Ιούδα (607 Π.Κ.Χ.) έφεραν τον Ιουδαϊκό λαό σε επαφή με τα μεγαλειώδη αρχιτεκτονήματα της Ασσυριακής, της Βαβυλωνιακής και της Περσικής Αυτοκρατορίας. Το ανάκτορο του Σαργών Β΄ στη Χορσαμπάντ ήταν φημισμένο για την «καθαρότητα» και τη συμμετρία της διάταξής του, καθώς και για τα έξοχα ανάγλυφα, τα σμαλτωμένα τούβλα και τις ζωγραφικές του αναπαραστάσεις με εφυαλωμένα πλακίδια. Το ανάκτορο του Σενναχειρείμ στη Νινευή ήταν ένα πελώριο οικοδόμημα περίπου 70 δωματίων, με ανάγλυφες πλάκες που διακοσμούσαν τους τοίχους σε μήκος μεγαλύτερο των 3.000 μ. (2Βα 19:36· παράβαλε Ιων 3:2, 3.) Ο Σενναχειρείμ θεωρείται ότι έχτισε και το υδραγωγείο μήκους 48 χλμ. που μετέφερε νερό από τον ποταμό Γκομέλ στους κήπους της Νινευή. Στη Μάρι, κοντά στον Ευφράτη, στην ανατολική Συρία, ένα τεράστιο ανακτορικό συγκρότημα 300 δωματίων κάλυπτε έκταση 60 στρ. Παρόμοια, τα ερείπια της αρχαίας Βαβυλώνας μαρτυρούν το περασμένο μεγαλείο της πόλης, με τα φοβερά τείχη, τις περίφημες οδούς και τα πολυάριθμα ανάκτορα και ναούς.

Υπό την κυριαρχία των Περσών, οι Ιουδαίοι στα Σούσα ίσως είδαν τη μεγαλοπρέπεια του ανακτόρου του Δαρείου Α΄, οι εσωτερικοί χώροι του οποίου ήταν διακοσμημένοι με έξοχα χρωματισμένα σμαλτωμένα τούβλα. (ΕΙΚΟΝΕΣ, Τόμ. 2, σ. 330) Στην Περσέπολη, τα μεγαλειώδη οικοδομήματα πιθανόν να ήταν ακόμη πιο εντυπωσιακά (ΕΙΚΟΝΕΣ, Τόμ. 2, σ. 329), από την Πύλη του Ξέρξη, με τους κολοσσιαίους ταύρους, ως το ανάκτορο και τις τεράστιες αίθουσες ακροάσεων του Δαρείου και του Ξέρξη, μεταξύ των οποίων και η αίθουσα με τους 100 κίονες. Οι περσικοί κίονες ήταν πιο ανάλαφροι και ραδινοί από τους φημισμένους ιωνικούς κίονες των Ελλήνων. Η αναλογία του ύψους προς τη διάμετρο των κιόνων στην Αίθουσα του Ξέρξη ήταν 12 προς 1, σε σύγκριση με τους κορινθιακούς κίονες, των οποίων η αναλογία ήταν το πολύ 10 προς 1, και τους αιγυπτιακούς, των οποίων η αναλογία ήταν μόνο 6 προς 1. Παρόμοια, το επιτυγχανόμενο άνοιγμα μεταξύ των κιόνων στα περσικά κτίρια έφτανε ως και το διπλάσιο από ό,τι στα ελληνικά κτίρια, δημιουργώντας έτσι μεγαλύτερη αίσθηση ευρυχωρίας σε σύγκριση με παρεμφερή αρχαία οικοδομήματα.

Ρυθμοί και Μέθοδοι της Αρχιτεκτονικής των Ελλήνων και των Ρωμαίων. Η «χρυσή περίοδος» της ελληνικής αρχιτεκτονικής διήρκεσε από τον έβδομο ως τον τέταρτο αιώνα Π.Κ.Χ. Στην Αθήνα ανεγέρθηκαν μεγαλειώδεις ναοί και κτίρια για τους θεούς και τις θεές των Ελλήνων. Στα κτίρια αυτά περιλαμβάνεται ο Παρθενώνας, ο Ναός της Απτέρου Νίκης και το Ερέχθειο. Στην Κόρινθο, εξαίρετα αρχιτεκτονήματα ήταν ο Ναός του Απόλλωνα και η απέραντη αγορά. Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός των κτιρίων καθορίζεται γενικότερα από τα τρία κύρια είδη των ωραίων ελληνικών κιόνων: το δωρικό, τον ιωνικό και τον κορινθιακό ρυθμό.

Οι Ρωμαίοι οφείλουν πολλά στους Έλληνες όσον αφορά τον αρχιτεκτονικό ρυθμό. Η ρωμαϊκή αρχιτεκτονική, αν και δεν είχε την εκλεπτυσμένη ομορφιά της ελληνικής, ήταν γενικά πιο λειτουργική. Οι Ρωμαίοι δανείστηκαν στοιχεία και από τους Ετρούσκους, που διακρίθηκαν για το «αληθινό» ημικυκλικό τους τόξο, το οποίο διαμόρφωναν με σφηνοειδείς πέτρες (θολίτες). Τον έκτο αιώνα Π.Κ.Χ., τέτοια «αληθινά» ημικυκλικά τόξα χρησιμοποιήθηκαν με τον πλέον εντυπωσιακό τρόπο στην κατασκευή των μεγάλων υπονόμων της Ρώμης. Στους Ρωμαίους αρχιτέκτονες πρέπει να αποδοθεί και η ανάπτυξη του σταυροειδούς τόξου και του τρούλου, τα οποία χρησιμοποίησαν για να δημιουργήσουν τεράστιες ροτόντες χωρίς στύλους, καθώς και ευρύχωρες αίθουσες. Οι Έλληνες τεχνίτες είχαν κατασκευάσει μεγαλειώδη οικοδομήματα χωρίς κονίαμα ή τσιμέντο χάρη στην άφταστη επιδεξιότητα και ακρίβεια με την οποία εφάρμοζαν και συνέδεαν τους μαρμάρινους δομικούς λίθους που είχαν στη διάθεσή τους. Οι Ρωμαίοι τεχνίτες χρησιμοποιούσαν ένα είδος θηραϊκής γης ανακατεμένο με ασβέστη, τη λεγόμενη πουζολάνη, ένα τσιμέντο υψηλής συνεκτικής ισχύος με υδραυλικές ιδιότητες. Μεταχειριζόμενοι την πουζολάνη ως κονίαμα, οι Ρωμαίοι μπόρεσαν να εκτείνουν το άνοιγμα των τόξων (αψίδων) τους, καθώς και να χτίσουν πολυώροφα οικοδομήματα, όπως το υπερμέγεθες τετραώροφο Κολοσσαίο, κτίσμα του πρώτου αιώνα Κ.Χ., χωρητικότητας, σύμφωνα με διάφορους υπολογισμούς, 40.000 ως 87.000 θέσεων. Από τις πλέον χρήσιμες ρωμαϊκές κατασκευές ήταν οι μεγάλοι στρατιωτικοί δρόμοι και τα έξοχα υδραγωγεία που χτίστηκαν κυρίως από τον τρίτο αιώνα Π.Κ.Χ. και έπειτα. Ο απόστολος Παύλος χρησιμοποίησε πολύ αυτούς τους μεγάλους ρωμαϊκούς δρόμους και αναμφίβολα είδε το υδραγωγείο του Αυτοκράτορα Κλαύδιου κατά μήκος της Αππίας Οδού ενώ ταξίδευε προς τη Ρώμη.

Χριστιανικά Οικοδομήματα. Ακριβώς όπως το έθνος του Ισραήλ δεν φημιζόταν για τη μεγαλοπρεπή ή πομπώδη αρχιτεκτονική του, έτσι και οι πρώτοι Χριστιανοί του πνευματικού Ισραήλ έχτιζαν απέριττα οικοδομήματα. Το Βιβλικό Λεξικό του Άνγκερ ([Unger’s Bible Dictionary] 1965, σ. 84, 85) σχολιάζει: «Από τον 3ο κιόλας αιώνα υπήρχαν κτίρια που ανήγειραν αυτοί, αλλά δεν ήταν ούτε σημαντικά ούτε πολυδάπανα». Κατά την εποχή του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου—οπότε δόθηκαν τα κίνητρα για την ανάπτυξη σχέσεων με το πολιτικό κράτος σε όσους είχαν την ανάλογη διάθεση—άρχισαν οι κατ’ όνομα Χριστιανοί να δημιουργούν κάποιον ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ρυθμό, καταλήγοντας να κατασκευάσουν μερικά από τα πλέον καταστόλιστα και πομπώδη γνωστά οικοδομήματα.

Η Αρχιτεκτονική στις Προφητείες και στους Συμβολισμούς. Αρχιτεκτονικοί όροι εμφανίζονται πολλές φορές στις προφητείες και στους συμβολισμούς της Αγίας Γραφής. Οι προφητείες περί αποκατάστασης πραγματεύονται σε μεγάλο βαθμό την αποκατάσταση του λαού του Θεού και την οικοδόμηση (ή ανοικοδόμηση) των πόλεών του. (Ησ 58:12· 60:10· 61:4· Ιεζ 28:26· 36:36) Για τη Σιών προλέγεται ότι θα χτιστεί πάνω σε πέτρες τοποθετημένες με σκληρό κονίαμα, με θεμέλια από ζαφείρια, με επάλξεις από ρουμπίνια και με πύλες από πυρόχρωμες πέτρες. (Ησ 54:11, 12) Η σοφία περιγράφεται να χτίζει το σπίτι της (Παρ 9:1) και, μαζί με τη διάκριση και τη γνώση, να αποτελεί το μέσο για την οικοδόμηση του σπιτικού. (Παρ 14:1· 24:3, 4) Ο Ιωακείμ καταδικάζεται επειδή έχτισε το ανάκτορό του με αδικία, μη πληρώνοντας τους εργάτες, οι δε Χαλδαίοι καταδικάζονται επειδή έχτισαν πόλη με το αίμα και το μόχθο των κατακτημένων λαών. (Ιερ 22:13-15· Αββ 2:12, 13) Η ψευδαίσθηση ειρήνης με τον Θεό παραβάλλεται με την οικοδόμηση ενός ασπρισμένου διαχωριστικού τοίχου, πάνω στον οποίο προσκρούει η ανεμοθύελλα και το χαλάζι της οργής του Ιεχωβά, κατεδαφίζοντάς τον και ξεσκεπάζοντας τα θεμέλιά του. (Ιεζ 13:10-16) Ο ψαλμωδός διαβεβαιώνει ότι, αν ο Ιεχωβά δεν οικοδομήσει το σπίτι, οι οικοδόμοι ματαιοπονούν. (Ψλ 127:1) Πριν από τη «μεγάλη ημέρα του Ιεχωβά», εκείνοι που αψηφούν τον Θεό θα χτίσουν, αλλά δεν θα καταφέρουν να κατοικήσουν στα κτίριά τους. (Σοφ 1:12-14· παράβαλε Αμ 5:11.) Αντίθετα, οι υπηρέτες του Θεού «θα χτίσουν σπίτια και θα κατοικήσουν» και “θα χρησιμοποιούν στο πλήρες” το έργο των χεριών τους.—Ησ 65:17-23· παράβαλε Εκ 3:3.

Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, ο Ιησούς ανέφερε πόσο σημαντικό είναι να γίνεται αποτίμηση της δαπάνης πριν από την έναρξη της οικοδόμησης, όταν παρότρυνε τους ακροατές του να εκτιμήσουν επακριβώς τι περιλαμβάνεται στο να γίνουν ακόλουθοί του. (Λου 14:28-30) Η αναγκαιότητα του στερεού θεμελίου χρησιμοποιείται σε αρκετές παραβολές και μεταφορές. (Ματ 7:24-27· Λου 6:48, 49· 1Τι 6:17-19· 2Τι 2:19· Εβρ 11:10) Ο Χριστός Ιησούς μιλάει για τη θεμελίωση της εκκλησίας του πάνω σε βράχο (Ματ 16:18 [πέτρα, Κείμενο]), και ο ίδιος ο Ιησούς καταδεικνύεται ότι είναι το μόνο θεμέλιο, πέραν του οποίου «κανείς δεν μπορεί να θέσει άλλο». Μολαταύτα, αυτός είναι «η πέτρα την οποία απέρριψαν οι οικοδόμοι». (1Κο 3:11· Ματ 21:42· Πρ 4:11· Ψλ 118:22) Εφόσον ο Ιησούς είναι η θεμέλια ακρογωνιαία πέτρα, όλες οι άλλες «ζωντανές πέτρες» αυτού του ναού θεμελιώνονται πάνω σε αυτόν και ευθυγραμμίζονται με αυτόν, με την κρίση ως «μετρικό σχοινί» και τη δικαιοσύνη ως «αλφάδι». (Εφ 2:20, 21· 1Πε 2:4-8· Ησ 28:16, 17) Ο Ιησούς είπε ότι ο ναός του σώματός του θα ανεγειρόταν «σε τρεις ημέρες», μολονότι η οικοδόμηση του κατά γράμμα ναού και των πέριξ κτιρίων στην Ιερουσαλήμ των ημερών του είχε διαρκέσει 46 χρόνια και οι εργασίες δεν είχαν ολοκληρωθεί ακόμη. (Ιωα 2:18-22) Ο Παύλος, «ως σοφός προϊστάμενος ενός έργου», συνέστησε να χρησιμοποιούνται υψηλής ποιότητας, πυρίμαχα υλικά κατά την οικοδόμηση πάνω στον Χριστό ως το θεμέλιο. (1Κο 3:10-17) Η αγάπη περιγράφεται ως κύριο στοιχείο οικοδόμησης. (1Κο 8:1· παράβαλε Ψλ 89:2.) Στο όραμα του Ιωάννη για τη Νέα Ιερουσαλήμ, αυτή εμφανίζεται ως ακτινοβόλα πόλη φτιαγμένη από πολύτιμες πέτρες, της οποίας τα τείχη εδράζονται σε θεμέλιες πέτρες όπου ήταν χαραγμένα τα ονόματα «των δώδεκα αποστόλων του Αρνιού». (Απ 21:9-27) Ο ίδιος ο Θεός χαρακτηρίζεται ως ο Μέγας Κατασκευαστής των πάντων, ο οποίος, ως εκ τούτου, δεν διαμένει σε ανθρωποποίητα οικοδομήματα.—Εβρ 3:4· Πρ 7:48-50· 17:24, 25· Ησ 66:1.

ΑΡΧΙΤΗΣ

(Αρχίτης).

Παρότι η λέξη αυτή θα μπορούσε να προσδιορίζει κάποιον που ανήκε σε μια χαναανιτική φυλή αγνώστων λοιπών στοιχείων, φαίνεται πιθανότερο να αναφέρεται σε μια γνωστή οικογένεια ή πατριά από την περιοχή της Αταρώθ, ΝΔ της Βαιθήλ. (Ιη 16:2) Μια πόλη που ονομάζεται Έιν Άρικ Δ της Βαιθήλ θεωρείται από μερικούς πηγή προέλευσης του ονόματος Αρχίτης ή κατάλοιπο αυτού του ονόματος. Ο Χουσαΐ, ο πιστός σύμβουλος του Δαβίδ, ήταν Αρχίτης.—1Χρ 27:33· βλέπε ΧΟΥΣΑΪ.

ΑΡΧΟΝΤΑΣ

Άτομο που ασκεί εξουσία ή έλεγχο· κυρίαρχος. Το εβραϊκό ρήμα μασάλ σημαίνει «κυβερνώ, εξουσιάζω». Η εβραϊκή λέξη σαρ, δηλαδή «άρχοντας», «αρχηγός», προέρχεται από ένα ρήμα με την ίδια σημασία. (Κρ 9:22, υποσ.) Στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο χρησιμοποιείται η λέξη ἄρχων.—Βλέπε ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ.

Ο υπέρτατος Άρχοντας είναι ο Ιεχωβά Θεός, ο οποίος ασκεί απόλυτη κυριαρχική εξουσία σε όλο το σύμπαν, ορατό και αόρατο, εφόσον είναι ο Δημιουργός και ο Ζωοδότης.—Δα 4:17, 25, 35· 1Τι 1:17.

Οι βασιλιάδες της γραμμής του Δαβίδ που κατείχαν το θρόνο του Ισραήλ κυβερνούσαν ως εκπρόσωποι του Ιεχωβά, του πραγματικού, αόρατου Βασιλιά τους. Λεγόταν, λοιπόν, για αυτούς ότι ήταν οι χρισμένοι του Θεού, οι οποίοι κάθονταν στο «θρόνο του Ιεχωβά». (1Χρ 29:23) Όταν εμφανίστηκε ο Ιησούς Χριστός, ο “Γιος του Δαβίδ” (Ματ 21:9· Λου 20:41), δεν χρίστηκε με λάδι, αλλά με άγιο πνεύμα προκειμένου να κυβερνάει από ουράνιο θρόνο. (Πρ 2:34-36) Υπό τον Ιεχωβά, ο Ιησούς και οι συγκληρονόμοι του στη Βασιλεία αποτελούν την κυβέρνηση του σύμπαντος.—Απ 14:1, 4· 20:4, 6· 22:5.

Ο Σατανάς ο Διάβολος και οι δαίμονές του είναι και αυτοί άρχοντες. Ο Σατανάς αποκαλείται «ο άρχοντας αυτού του κόσμου» και “ο άρχοντας της εξουσίας του αέρα”. (Ιωα 12:31· 14:30· Εφ 2:2) Το γεγονός ότι έχει υπό την εξουσία του όλες τις κυβερνήσεις αυτού του κόσμου φαίνεται από το ότι τις πρόσφερε στον Ιησού Χριστό με αντάλλαγμα μια πράξη λατρείας. (Ματ 4:8, 9) Ο Σατανάς δίνει σε αυτές τις κυβερνήσεις την εξουσία τους. (Απ 13:2) Μέσα στην οργάνωσή του, και οι δαίμονες ασκούν κυβερνητική εξουσία. Αναφέρονται ως “οι κοσμοκράτορες αυτού του σκοταδιού” οι οποίοι έχουν ασκήσει εξουσία επί των παγκόσμιων δυνάμεων στο διάβα της ιστορίας, όπως έκαναν, λόγου χάρη, οι αόρατοι “άρχοντες” της Περσίας και της Ελλάδας. (Εφ 6:12· Δα 10:13, 20) Ο δικός τους άρχοντας είναι, βέβαια, ο ίδιος ο Διάβολος.—Ματ 12:24.

Όσο για την εβραϊκή λέξη σαρ, αυτή χρησιμοποιείται για τους επικεφαλής των φυλών του Ισραήλ, οι οποίοι αποκαλούνται «άρχοντες». (1Χρ 27:22) Εκείνοι που κατείχαν υψηλά αξιώματα υπό τον Φαραώ της Αιγύπτου και τον Βασιλιά Ναβουχοδονόσορα της Βαβυλώνας έφεραν αυτόν τον τίτλο. (Γε 12:15· Ιερ 38:17, 18, 22· Εσθ 3:12) Ένας στρατιωτικός αρχηγός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαρ. (Νε 2:9) Ο Ιεχωβά αποκαλείται “ο Άρχοντας του στρατεύματος” και “ο Άρχοντας των αρχόντων” στα εδάφια Δανιήλ 8:11, 25. Ο Μιχαήλ ο αρχάγγελος είναι «ο μεγάλος άρχοντας που στέκεται υπέρ των γιων του λαού» του Δανιήλ.—Δα 12:1.

Ο 45ος Ψαλμός, τα εδάφια 6 και 7 του οποίου εφαρμόζει ο απόστολος Παύλος στον Χριστό Ιησού (Εβρ 1:8, 9), περιέχει τη δήλωση: «Αντί των προπατόρων σου θα είναι οι γιοι σου, τους οποίους θα διορίσεις άρχοντες σε όλη τη γη». (Ψλ 45:16) Σχετικά με τον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ, οι οποίοι υπήρξαν προγονικοί κρίκοι στη γενεαλογική γραμμή του Χριστού, είναι γραμμένο: «Έχοντας πίστη πέθαναν όλοι αυτοί, αν και δεν έλαβαν την εκπλήρωση των υποσχέσεων, αλλά τις είδαν από μακριά και τις καλοδέχτηκαν». (Εβρ 11:8-10, 13) Η διακυβέρνηση του Χριστού περιλαμβάνει, όχι μόνο υφισταμένους του βασιλιάδες και ιερείς στον ουρανό (Απ 20:6), αλλά επίσης “αρχοντικούς” εκπροσώπους στη γη που εκτελούν τις οδηγίες του βασιλιά. (Παράβαλε Εβρ 2:5, 8.) Τα εδάφια Ησαΐας 32:1, 2 αποτελούν ξεκάθαρα μέρος μιας Μεσσιανικής προφητείας και περιγράφουν τα οφέλη που θα απορρέουν από τέτοιους «άρχοντες» υπό τη διακυβέρνηση της Βασιλείας.

Στις ημέρες της επίγειας διακονίας του Ιησού, η Παλαιστίνη βρισκόταν υπό τη διπλή διακυβέρνηση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και των Ιουδαίων αρχόντων—το κύριο σώμα αυτών των αρχόντων ήταν το Μεγάλο Σάνχεδριν, ένα συμβούλιο αποτελούμενο από 70 πρεσβυτέρους, στο οποίο η ρωμαϊκή κυβέρνηση είχε παραχωρήσει περιορισμένη εξουσία επί των Ιουδαϊκών υποθέσεων. Τα εδάφια Ιωάννης 7:26, 48 αναφέρονται στους Ιουδαίους άρχοντες, ένας από τους οποίους ήταν ο Νικόδημος. (Ιωα 3:1) Ο αρχισυνάγωγος αποκαλούνταν ἄρχων. (Παράβαλε Ματ 9:18 και Μαρ 5:22.) Ο Νόμος απαιτούσε την εκδήλωση σεβασμού προς τους άρχοντες. (Πρ 23:5) Ωστόσο, οι Ιουδαίοι άρχοντες είχαν διαφθαρεί και αναφέρονται ως οι κύριοι υπεύθυνοι για το θάνατο του Ιησού Χριστού.—Λου 23:13, 35· 24:20· Πρ 3:17· 13:27, 28.

Η λέξη ἄρχων του ελληνικού κειμένου εφαρμόζεται, επίσης, σε διοικητές πόλεων και σε κυβερνητικούς αξιωματούχους γενικά.—Πρ 16:19, 20· Ρω 13:3.

Οι άρχοντες μπορούν να φέρουν στους υπηκόους τους ευημερία και ευτυχία ή φτώχεια και δεινά. (Παρ 28:15· 29:2) Ο Δαβίδ παραθέτει τα λόγια του Ιεχωβά Θεού: «Όταν εκείνος που κυβερνάει τους ανθρώπους είναι δίκαιος, κυβερνώντας με φόβο Θεού, αυτό είναι σαν το φως του πρωινού, όταν προβάλλει ο ήλιος, ενός πρωινού ασυννέφιαστου». (2Σα 23:3, 4) Τέτοιος άρχοντας είναι ο Ιησούς Χριστός, ο Άρχοντας Ειρήνης.—Ησ 9:6, 7· βλέπε ΑΡΧΗΓΟΣ· ΕΥΓΕΝΗΣ, ΗΓΕΤΗΣ· ΚΕΦΑΛΙ, ΚΕΦΑΛΗ (Αρχηγική Θέση).

ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Αστικοί διοικητές (πολιτάρχαι, Κείμενο) ενώπιον των οποίων σύρθηκαν ο Ιάσων και άλλοι Χριστιανοί από έναν οργισμένο όχλο στη Θεσσαλονίκη. (Πρ 17:5-8) Αναφορικά με τη χρήση αυτής της λέξης του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, ο Τζ. Έρνεστ Ράιτ λέει: «Μια επιγραφή σε αυτή την πύλη [την Πύλη του Βαρδαρίου από τη Θεσσαλονίκη], η οποία εκτίθεται τώρα στο Βρετανικό Μουσείο, αναφέρει μερικούς αξιωματούχους της πόλης οι οποίοι αποκαλούνταν “πολιτάρχες”. Αρκετές άλλες επιγραφές περιέχουν την ίδια λέξη. Στο εδάφιο Πράξεις 17:6 αυτή η λέξη χρησιμοποιείται επίσης ως επωνυμία των αξιωματούχων ενώπιον των οποίων σύρθηκαν οι Χριστιανοί κατά τη διάρκεια της οχλαγωγίας που προκλήθηκε από το κήρυγμα του Παύλου. Κατά τα άλλα, η λέξη είναι άγνωστη στα σωζόμενα ελληνικά συγγράμματα, και τα αρχαιολογικά στοιχεία επιβεβαιώνουν την ακρίβεια της αφήγησης του Λουκά σε αυτό το σημείο».—Βιβλική Αρχαιολογία (Biblical Archaeology), 1962, σ. 260· βλέπε ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ (Αρχαιολογία και Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές).

ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ

Η εβραϊκή λέξη σερανίμ φαίνεται ότι είναι δάνειο από τη γλώσσα των Φιλισταίων. (Ιη 13:3) Έχει τα ίδια σύμφωνα με την εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «άξονες» στο εδάφιο 1 Βασιλέων 7:30. Πρόκειται για τον τίτλο των πέντε αρχόντων που κυβερνούσαν τις φιλισταϊκές πόλεις Γάζα, Ασκαλών, Άζωτο, Ακκαρών και Γαθ, προφανώς επειδή αυτές αποτελούσαν συνασπισμό ή συμμαχία. Σύμφωνα με το εδάφιο Αμώς 9:7, οι Φιλισταίοι ήρθαν στην ακτή της Χαναάν από την Κρήτη, η οποία βρίσκεται στο άκρο του Αιγαίου Πελάγους, γι’ αυτό και κάποιοι πιστεύουν ότι η εν λόγω λέξη είναι αιγαιακή.

Οι άρχοντες του άξονα ασκούσαν την εξουσία τους στη Φιλιστία ως κυβερνήτες των μεμονωμένων πόλεων-κρατών αλλά και ως συμβούλιο απαρτιζόμενο από ισότιμα μέλη, όταν επρόκειτο για ζητήματα κοινού συμφέροντος. Ο Αγχούς αποκαλείται βασιλιάς της Γαθ. (1Σα 21:10· 27:2) Προφανώς δεν ήταν βασιλιάς με τη συνήθη έννοια, αλλά άρχοντας. Συνεπώς, σε αυτούς τους κυβερνήτες εφαρμόζεται ενίοτε ο εβραϊκός τίτλος σαρ ο οποίος χρησιμοποιούνταν για τους άρχοντες.—1Σα 18:30· 29:2-4.

Αυτούς τους αξιωματούχους τούς βρίσκουμε να συνεργάζονται συχνά για διάφορες υποθέσεις. Συγκεντρώθηκαν όλοι μαζί και συμβουλεύτηκαν τους ιερείς και τους μάντεις τους σχετικά με το τι έπρεπε να κάνουν με την κιβωτό της διαθήκης την οποία είχαν πιάσει, όταν η παρουσία της προκάλεσε σφοδρή πληγή αιμορροΐδων, μάλιστα και στους ίδιους τους άρχοντες του άξονα. (1Σα 5:9–6:4) Συνεργάζονταν όταν οι στρατοί τους ανέβαιναν εναντίον του Ισραήλ. (1Σα 7:7) Στην περίπτωση του Σαμψών, τους βλέπουμε να προσπαθούν από κοινού να υπερισχύσουν εναντίον του. (Κρ 16:5) Συνάχθηκαν όλοι στον οίκο του θεού Δαγών στη Γάζα για να γιορτάσουν τη σύλληψη του Σαμψών, οπότε οι πέντε άρχοντες του άξονα που ήταν στην εξουσία εκείνη την περίοδο σκοτώθηκαν.—Κρ 16:21-30.

Ωστόσο, οι ανεξάρτητες πόλεις-κράτη τις οποίες εξουσίαζαν δεν ενώθηκαν ποτέ για να συγκροτήσουν ένα βασίλειο υπό έναν και μόνο κυβερνήτη. Αντίθετα, οι πέντε κύριες πόλεις με τις εξαρτώμενες κωμοπόλεις τους λειτουργούσαν κατά κάποιον τρόπο ως συνομοσπονδία, ως άξονας. Όταν έπαιρναν αποφάσεις που τους επηρέαζαν όλους, οι άρχοντες του άξονα εφάρμοζαν αυτό με το οποίο συμφωνούσε η πλειοψηφία. Κάτι τέτοιο φαίνεται από την απόφαση που πήραν να αποβάλουν τον Δαβίδ και τους άντρες του από το στρατό των Φιλισταίων, μολονότι ο Αγχούς, ο άρχοντας της Γαθ κοντά στον οποίο είχε κατοικήσει ο Δαβίδ ως φυγάς, κυνηγημένος από τον Βασιλιά Σαούλ, ήταν υπέρ του να γίνει δεκτή η δύναμη του Δαβίδ ώστε να πολεμήσει στο πλευρό τους εναντίον του Σαούλ.—1Σα 29:2, 6, 7, 9.

Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του Ισραήλ, ειδικά μέχρι να τους καθυποτάξει ο Δαβίδ, ήταν άσπονδοι εχθροί του λαού του Ιεχωβά και συμμάχησαν πολλές φορές με άλλα έθνη εναντίον του Ισραήλ, επιβάλλοντας συχνά στους Ισραηλίτες την καταπιεστική τους κυριαρχία. Ο Δαβίδ κατέστειλε τη δύναμή τους έτσι ώστε δεν αποτελούσαν πλέον σημαντική απειλή. Μετά την εποχή του Δαβίδ, δεν εμφανίζεται πια ο τίτλος «άρχοντες του άξονα», αλλά οι κυβερνήτες τους φέρουν τον τίτλο του “βασιλιά”.—Ιερ 25:20· Ζαχ 9:5· βλέπε ΦΙΛΙΣΤΙΑ, ΦΙΛΙΣΤΑΙΟΙ.

ΑΡΩΔ

(Αρώδ) [Τρόμος].

Πηγάδι (ή πηγή, δεδομένου ότι αυτή είναι η συνήθης έννοια της εβραϊκής λέξης, αν και οι εβραϊκές λέξεις που αποδίδονται «πηγάδι» και «πηγή» μερικές φορές χρησιμοποιούνται εναλλακτικά· παράβαλε Γε 16:7, 14· 24:11, 13), κοντά στο οποίο στρατοπέδευσε ο ισραηλιτικός στρατός υπό την ηγεσία του Γεδεών, και όπου αργότερα τέθηκε σε δοκιμή το συρρικνωμένο στρατιωτικό σώμα των 10.000 αντρών. Ακολούθως επιλέχθηκαν 300 άντρες για να κατατροπώσουν τους Μαδιανίτες. Το γεγονός ότι νωρίτερα είχαν αποχωρήσει 22.000 Ισραηλίτες επειδή “φοβούνταν και έτρεμαν” ίσως στάθηκε η αιτία να ονομαστεί έτσι το πηγάδι.—Κρ 7:1-7.

Το πηγάδι Αρώδ ταυτίζεται κατά παράδοση με την Έιν Τζαλούντ (Μαγιάν Χαρόντ), μια πηγή που αναβλύζει στο βορειοδυτικό κλάδο του Όρους Γελβουέ. Αναφορικά με την Έιν Τζαλούντ, ο διακεκριμένος λόγιος Τζ. Ά. Σμιθ επισήμανε: «Στο σημείο που αναβλύζει, το πλάτος αυτής της πηγής είναι περίπου 15 πόδια [μικρότερο από 5 μ.] και το βάθος της περίπου δύο πόδια [0,6 μ.], καθώς ξεπηδάει από τους πρόποδες του Γελβουέ, από το οποίο και πηγάζει κατά κύριο λόγο, αλλά επειδή τροφοδοτείται και από τις άλλες δύο πηγές [Έιν ελ-Μέιγιτε και Έιν Τουμπαούν], έχει τόσο ισχυρή ροή ώστε μπορεί να κινήσει έξι με εφτά μύλους. Η βαθιά κοίτη και οι μαλακές όχθες αυτού του ρεύματος δημιουργούν ένα φοβερό χαντάκι μπροστά από εκείνο το σημείο στο Γελβουέ, επιτρέποντας στους υπερασπιστές του βουνού να κρατούν υπό τον έλεγχό τους την πηγή ενώ έχουν αντίκρυ τους τον εχθρό στην πεδιάδα, η δε πηγή τούς είναι άκρως απαραίτητη, γιατί ούτε αριστερά ούτε δεξιά ούτε πίσω υπάρχει άλλο απόθεμα τρεχούμενου νερού. . . . Το ρεύμα, το οποίο επιτρέπει σε αυτούς που ελέγχουν το λόφο να έχουν στην κατοχή τους και το πηγάδι απέναντι από τον εχθρό που βρίσκεται κάτω στην πεδιάδα, δεν τους αφήνει περιθώρια να είναι απρόσεκτοι όταν χρησιμοποιούν το νερό, διότι πίνουν έχοντας τον εχθρό αντίκρυ τους, ενώ τα καλάμια και οι θάμνοι κατά μήκος της κοίτης προσφέρουν κάλυψη σε τυχόν ενέδρες του εχθρού».—Η Ιστορική Γεωγραφία των Αγίων Τόπων (The Historical Geography of the Holy Land), Λονδίνο, 1968, σ. 258.

ΑΡΩΔΙΤΗΣ

(Αρωδίτης) [Του (Από το) Αρώδ].

Κάτοικος του Αρώδ ή κάποιος ο οποίος ζούσε κοντά σε μια περιοχή ονομαζόμενη Αρώδ. Ο προσδιορισμός αυτός χρησιμοποιείται για τον Σαμμάχ και τον Ελικά, δύο από τους κραταιούς άντρες του Δαβίδ. (2Σα 23:8, 25) Αν ο «Σαμμάχ» ταυτίζεται με τον «Σαμμώθ», τότε ο προσδιορισμός «Αρωρίτης» στο εδάφιο 1 Χρονικών 11:27 πιθανόν να αποτελεί λανθασμένη αντιγραφή του «Αρωδίτης», μια αλλαγή που ενδεχομένως οφείλεται στην ομοιότητα των εβραϊκών γραμμάτων που αντιστοιχούν στο «ρ» (ר) και στο «δ» (ד).

ΑΡΩΜΑ

Βλέπε ΜΥΡΟ ΚΑΙ ΑΡΩΜΑΤΑ.

ΑΡΩΜΑΤΙΚΟ ΚΑΛΑΜΙ

Βλέπε ΜΟΣΧΟΚΑΛΑΜΟ, ΑΡΩΜΑΤΙΚΟ ΚΑΛΑΜΙ.

ΑΡΩΜΑΤΙΚΟ ΞΥΛΟ

Ανάμεσα στα είδη πολυτελείας που έφερναν οι έμποροι στη συμβολική “Βαβυλώνα τη Μεγάλη” υπήρχαν αντικείμενα από «αρωματικό ξύλο», ή αλλιώς από ξύλον θύινον. (Απ 17:5· 18:11, 12, Κείμενο) Αυτό το ξύλο, που πιθανώς προερχόταν από τη βόρεια Αφρική, ήταν περιζήτητο από τους αρχαίους Ρωμαίους για την κατασκευή πανάκριβων επίπλων. Η πιο ακριβή ποιότητα προερχόταν από το χαμηλότερο μέρος του κορμού, επειδή σε εκείνο το σημείο τα νερά του ξύλου παρουσίαζαν μεγάλη ποικιλία και τα κομμάτια που μπορούσαν να κοπούν από το σημείο αυτό ήταν πλατιά. Το ξύλο ήταν αρωματικό, σκληρό και επιδεχόταν έντονη στίλβωση, ενώ επειδή είχε κυματοειδή ή σπειροειδή νερά, μερικά από τα τραπέζια που φτιάχνονταν από αυτό ονομάζονταν «τιγροειδή τραπέζια» ή «πανθηροειδή τραπέζια». Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν αυτό το βαλσαμοφόρο ξύλο στη λατρεία που απέδιδαν στους ναούς τους. Η ονομασία του είναι παράγωγο του ρήματος θύω («προσφέρω ολοκαύτωμα, θυσία»).

Το δέντρο από το οποίο προερχόταν αυτό το αρωματικό ξύλο θεωρείται ότι είναι η καλλιτρίς η αρθρωτή (Tetraclinis articulata), ένα κωνοφόρο δέντρο της βόρειας Αφρικής, το οποίο ανήκει στην οικογένεια Κυπαρισσίδες και φτάνει σε ύψος τα 4,5 ως 7,5 μ. Το ξύλο του έχει έντονη καστανοκόκκινη απόχρωση και ωραία νερά.

ΑΡΩΡΙΤΗΣ

(Αρωρίτης).

Προσδιορισμός που υποδηλώνει τον τόπο καταγωγής του Σαμμώθ, ενός από τους κραταιούς άντρες του Δαβίδ. (1Χρ 11:26, 27) Η επωνυμία «Αρωρίτης» ενδέχεται να είναι λανθασμένη γραφή του «Αρωδίτης».—2Σα 23:25· βλέπε ΑΡΩΔΙΤΗΣ.

ΑΡΩΣΕΘ

(Αρωσέθ).

Τοποθεσία της οποίας το πλήρες όνομα ήταν «Αρωσέθ των εθνών» και η οποία υπήρξε έδρα του στρατηγείου του Σισάρα, αρχηγού του στρατεύματος του Χαναναίου βασιλιά Ιαβίν ο οποίος κυβερνούσε στην Ασώρ. (Κρ 4:2, 13) Ο Κριτής Βαράκ πέτυχε νίκη σε βάρος των εχθρικών αυτών δυνάμεων καταδιώκοντάς τες μέχρι το εν λόγω σημείο. (Κρ 4:16) Το όνομα Αρωσέθ (το οποίο σημαίνει «Δασότοπος· Πυκνά Κλαδιά») φαίνεται να διασώζεται στην ονομασία του ελ-Χαριθίγιε, μιας τοποθεσίας κοντά στη δυτική έξοδο της Κοιλάδας της Ιεζραέλ, περίπου 16 χλμ. ΒΒΔ της Μεγιδδώ. Ωστόσο, η συνήθης άποψη των μελετητών είναι ότι η πραγματική αρχαία τοποθεσία βρισκόταν στο κοντινό Τελλ Αμρ (Τελ Μεαμέρ).

ΑΣ, ΑΣΤΕΡΙΣΜΟΣ

Το γεγονός ότι οι εβραϊκές λέξεις ‛Ας και ‛Άγις, καθώς και άλλοι όροι, χρησιμοποιούνται σε συσχετισμό με τον ήλιο, τα άστρα και τον ουρανό και στις δύο περιπτώσεις όπου εμφανίζονται υποδηλώνει ότι αναφέρονται σε κάποιον ουράνιο αστερισμό. (Βλέπε Ιωβ 9:7-9· 38:32, 33.) Προς το παρόν είναι αδύνατον να προσδιοριστεί σε ποιον αστερισμό αναφέρονται, και επομένως είναι ασφαλέστερο να μεταγράφεται η ονομασία (όπως στο συγκεκριμένο λήμμα) παρά να μεταφράζονται οι εβραϊκές λέξεις με συγκεκριμένες ονομασίες, όπως «Αρκτούρος» (που σημαίνει κατά κυριολεξία «Φύλακας της Άρκτου») (KJ, ΒΑΜ) ή «Άρκτος» (RS, ΛΧ).

Το ότι το εδάφιο Ιώβ 38:32 αναφέρεται στον Ας «μαζί με τους γιους του» ενισχύει την πεποίθηση ότι πρόκειται για κάποιον αστερισμό. Συνήθως υποδεικνύεται ο αστερισμός της Μεγάλης Άρκτου, ο οποίος αποτελείται από εφτά κύρια άστρα που θα μπορούσαν να είναι “οι γιοι του”. Το σημαντικό σημείο στο εδάφιο δεν είναι ο ακριβής προσδιορισμός του αστερισμού, αλλά το ερώτημα που εγείρεται εκεί: «Μπορείς να τον οδηγήσεις;» Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο Ιεχωβά Θεός εντυπώνει στον Ιώβ τη σοφία και τη δύναμη του Δημιουργού, εφόσον είναι απολύτως αδύνατον για τον άνθρωπο να κατευθύνει τις κινήσεις αυτών των τεράστιων αστρικών σωμάτων.

ΑΣΑ

(Ασά).

1. Ο τρίτος βασιλιάς του Ιούδα μετά τη διαίρεση του έθνους σε δύο βασίλεια. Ο Ασά ήταν γιος του Αβιάμ (Αβιά) και εγγονός του Ροβοάμ. Βασίλεψε 41 χρόνια (977-937 Π.Κ.Χ.).—1Βα 15:8-10.

Ο Ζήλος του Ασά για την Αγνή Λατρεία. Ο Ιούδας και ο Βενιαμίν είχαν βυθιστεί στην αποστασία κατά τη διάρκεια των 20 ετών που ακολούθησαν μετά τη διαίρεση του έθνους σε δύο βασίλεια. «Όπως ο Δαβίδ ο προπάτοράς του», έτσι και ο Ασά εκδήλωσε ζήλο για την αγνή λατρεία και άρχισε με θάρρος να καθαρίζει τη χώρα από τους ιερόδουλους των ναών και τα είδωλα. Απομάκρυνε τη γιαγιά του τη Μααχά από τη θέση που κατείχε, θέση ανάλογη με αυτήν της “πρώτης κυρίας” της χώρας, επειδή είχε φτιάξει «ένα φρικτό είδωλο» για τον ιερό στύλο, ή αλλιώς για την Ασεράχ, και έκαψε το θρησκευτικό αυτό είδωλο.—1Βα 15:11-13.

Τα εδάφια 2 Χρονικών 14:2-5 αναφέρουν ότι ο Ασά «αφαίρεσε . . . τα θυσιαστήρια των αλλοεθνών και τους υψηλούς τόπους και έσπασε τις ιερές στήλες και έκοψε τους ιερούς στύλους». Ωστόσο, τα εδάφια 1 Βασιλέων 15:14 και 2 Χρονικών 15:17 δείχνουν ότι «τους υψηλούς τόπους δεν τους αφαίρεσε». Οι υψηλοί τόποι, λοιπόν, για τους οποίους γίνεται λόγος στην πρώτη από τις δύο αυτές περικοπές του Δεύτερου Χρονικών μπορεί να αναφέρονται σε τόπους όπου ασκούνταν η ξενόφερτη παγανιστική λατρεία που μόλυνε τον Ιούδα, ενώ η περικοπή από το Πρώτο Βασιλέων μπορεί να αναφέρεται σε υψηλούς τόπους όπου ο λαός λάτρευε τον Ιεχωβά. Ακόμη και μετά την εγκατάσταση της σκηνής της μαρτυρίας σε σταθερό τόπο και τη μεταγενέστερη έναρξη της λειτουργίας του ναού, περιστασιακά γίνονταν θυσίες προς τον Ιεχωβά σε υψηλούς τόπους, κάτι το οποίο Εκείνος αποδεχόταν υπό ειδικές περιστάσεις, όπως συνέβη με τον Σαμουήλ, τον Δαβίδ και τον Ηλία. (1Σα 9:11-19· 1Χρ 21:26-30· 1Βα 18:30-39) Παρ’ όλα αυτά, ο κανονικός, εγκεκριμένος τόπος για θυσίες ήταν αυτός που είχε ορίσει ο Ιεχωβά. (Αρ 33:52· Δευ 12:2-14· Ιη 22:29) Διάφορες ακατάλληλες μορφές λατρείας σε υψηλούς τόπους μπορεί να συνέχισαν να υφίστανται παρά την αφαίρεση των ειδωλολατρικών υψηλών τόπων, ίσως επειδή ο βασιλιάς δεν επιδόθηκε στην εξάλειψή τους με το ίδιο σθένος το οποίο επέδειξε στην αφαίρεση των ειδωλολατρικών τόπων. Ή μπορεί ο Ασά να πραγματοποίησε την πλήρη αφαίρεση όλων των υψηλών τόπων, αλλά με τον καιρό να επανεμφανίστηκαν τέτοιοι τόποι οι οποίοι δεν αφαιρέθηκαν μέχρι το τέλος της βασιλείας του, γεγονός που επέτρεψε στο διάδοχό του τον Ιωσαφάτ να τους κατασυντρίψει.

Ο ζήλος που επέδειξε ο Ασά για την ορθή λατρεία έφερε ευλογίες ειρήνης από τον Ιεχωβά στη διάρκεια των πρώτων δέκα ετών της βασιλείας του. (2Χρ 14:1, 6) Αργότερα ο Ιούδας υπέστη επίθεση από μια δύναμη ενός εκατομμυρίου πολεμιστών υπό τον Ζερά τον Αιθίοπα. Μολονότι μειονεκτούσε πάρα πολύ αριθμητικά, ο Ασά βγήκε να αντικρούσει την εισβολή στη Μαρησάχ, περίπου 38 χλμ. ΔΝΔ της Ιερουσαλήμ, στα πεδινά του Ιούδα. Στην ένθερμη προσευχή που έκανε πριν αρχίσει η μάχη, αναγνώρισε ότι ο Θεός έχει τη δύναμη να απελευθερώνει και ικέτευσε τον Ιεχωβά για βοήθεια, λέγοντας: «Σε εσένα στηριζόμαστε και στο όνομά σου έχουμε βγει εναντίον αυτού του πλήθους. Ιεχωβά, εσύ είσαι ο Θεός μας. Ας μην υπερισχύσει θνητός άνθρωπος εναντίον σου». Το αποτέλεσμα ήταν ολοκληρωτική νίκη.—2Χρ 14:8-15.

Κατόπιν συναντάει τον Ασά ο προφήτης Αζαρίας ο οποίος του υπενθυμίζει τα εξής: «Ο Ιεχωβά θα είναι μαζί σας όσο εσείς θα είστε μαζί του», και «αν τον εγκαταλείψετε, θα σας εγκαταλείψει». Επαναφέρει στη μνήμη τις καταστροφικές διαμάχες που αντιμετώπισε το έθνος όταν ήταν αποξενωμένο από τον Ιεχωβά και προτρέπει τον Ασά να συνεχίσει θαρραλέα τη δράση του υπέρ της αγνής λατρείας. (2Χρ 15:1-7) Ο Ασά ανταποκρίνεται αμέσως και ενισχύει το έθνος σε σχέση με την απόδοση αληθινής υπηρεσίας στον Ιεχωβά, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα να εγκαταλείψουν πολλά άτομα το βόρειο βασίλειο και να συμμετάσχουν σε μια μεγάλη σύναξη στην Ιερουσαλήμ, το 15ο έτος της διακυβέρνησης του Ασά (963 Π.Κ.Χ.). Σε αυτή τη σύναξη συνάπτεται διαθήκη όπου δηλώνεται η σταθερή απόφαση του λαού να αναζητάει τον Ιεχωβά και ορίζεται θανατική ποινή για όσους δεν τηρήσουν αυτή τη διαθήκη.—2Χρ 15:8-15.

Μηχανορραφίες και Εχθροπραξίες Εναντίον του Βαασά. Ο Βασιλιάς Βαασά του Ισραήλ άρχισε να οχυρώνει τη μεθόρια πόλη Ραμά, η οποία βρισκόταν πάνω στην κύρια οδό που οδηγούσε στην Ιερουσαλήμ και σε απόσταση λίγων μόνο χιλιομέτρων Β αυτής της πόλης, για να κλείσει το δρόμο σε όποιους είχαν την πρόθεση να επιστρέψουν στον Ιούδα. Ο Ασά, είτε επειδή βασίστηκε σε κάποιον ανθρώπινο τρόπο σκέψης είτε επειδή ακολούθησε κακές συμβουλές, αυτή τη φορά δεν στηρίχτηκε αποκλειστικά στον Ιεχωβά και κατέφυγε στη διπλωματία και σε συνωμοτικούς ελιγμούς για να απομακρύνει την απειλή. Πήρε τους θησαυρούς του ναού και της βασιλικής κατοικίας και τους έστειλε στον Βασιλιά Βεν-αδάδ Α΄ της Συρίας δωροδοκώντας τον για να επιτεθεί στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ και έτσι να αποσπάσει την προσοχή του Βαασά. Ο Βεν-αδάδ Α΄ συμφώνησε, και η επιδρομή του σε ισραηλιτικές πόλεις στο Β διέκοψε το οικοδομικό έργο του Βαασά και ανάγκασε τις δυνάμεις του να αποσυρθούν από τη Ραμά. Τότε ο Ασά επιστράτευσε όλους τους άντρες που είχε στη διάθεσή του, από ολόκληρο το βασίλειο του Ιούδα, και μετέφερε όλα τα οικοδομικά υλικά του Βαασά, χρησιμοποιώντας τα για να οχυρώσει τις πόλεις Γααβά και Μισπά.—1Βα 15:16-22· 2Χρ 16:1-6.

Για αυτή του την ενέργεια, ο Ασά βρέθηκε αντιμέτωπος με τον Ανανί τον βλέποντα, ο οποίος επισήμανε την ασυνεπή πορεία του Ασά, δεδομένου ότι δεν στηρίχτηκε στον Θεό που τον είχε ελευθερώσει από την τεράστια δύναμη των Αιθιόπων, και του υπενθύμισε ότι «τα μάτια του Ιεχωβά περιτρέχουν όλη τη γη για να δείξει την ισχύ του υπέρ εκείνων που έχουν την καρδιά πλήρη προς αυτόν». Εξαιτίας της ανοησίας του, ο Ασά θα αντιμετώπιζε στο εξής συνεχείς πολέμους. Δυσφορώντας με τη διόρθωση που του δόθηκε, ο Ασά φυλάκισε άδικα τον Ανανί, ενώ φέρθηκε καταπιεστικά και σε κάποιους άλλους από το λαό.—2Χρ 16:7-11.

Η δήλωση του εδαφίου 2 Χρονικών 16:1 ότι ο Βαασά ανέβηκε εναντίον του Ιούδα «το τριακοστό έκτο έτος της βασιλείας του Ασά» έχει δημιουργήσει ορισμένα ερωτηματικά, εφόσον η διακυβέρνηση του Βαασά, η οποία άρχισε το τρίτο έτος του Ασά και διήρκεσε μόνο 24 χρόνια, είχε τερματιστεί περίπου 10 χρόνια πριν από το 36ο έτος της διακυβέρνησης του Ασά. (1Βα 15:33) Μολονότι ορισμένοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για λανθασμένη αντιγραφή και πιστεύουν ότι εννοείται το 16ο ή το 26ο έτος της βασιλείας του Ασά, δεν είναι απαραίτητο να ισχύει το ενδεχόμενο ενός τέτοιου λάθους για να εναρμονιστούν οι αφηγήσεις. Οι Εβραίοι σχολιαστές παραθέτουν από το Σέντερ Ολάμ, το οποίο υποδεικνύει ότι το 36ο έτος υπολογιζόταν από την έναρξη του ξεχωριστού βασιλείου του Ιούδα (997 Π.Κ.Χ.) και αντιστοιχούσε στο 16ο έτος του Ασά (ο Ροβοάμ κυβέρνησε 17 χρόνια, ο Αβιά 3 χρόνια και ο Ασά διένυε τώρα το 16ο έτος του). (Τα Βιβλία της Αγίας Γραφής, του Εκδοτικού Οίκου Σοντσίνο [Soncino Books of the Bible], Λονδίνο, 1952, υποσ. στο εδ. 2Χρ 16:1) Αυτή ήταν και η άποψη του Αρχιεπισκόπου Άσερ. Άρα λοιπόν, και η φαινομενική διαφορά ανάμεσα στη δήλωση του εδαφίου 2 Χρονικών 15:19, σύμφωνα με το οποίο «δεν έγινε πόλεμος μέχρι το τριακοστό πέμπτο [στην ουσία, το δέκατο πέμπτο] έτος της βασιλείας του Ασά», και στη δήλωση του εδαφίου 1 Βασιλέων 15:16, σύμφωνα με το οποίο «υπήρχε πόλεμος μεταξύ του Ασά και του Βαασά, του βασιλιά του Ισραήλ, όλες τις ημέρες τους», μπορεί να εξηγηθεί με την έννοια ότι, από τότε που άρχισαν οι διαμάχες μεταξύ των δύο βασιλιάδων, δεν τερματίστηκαν ποτέ, όπως είχε προείπει ο Ανανί.—2Χρ 16:9.

Αρρώστια και Θάνατος. Στα τελευταία τρία χρόνια της ζωής του ο Ασά υπέφερε από μια αρρώστια των ποδιών (ίσως ποδάγρα) και ενεργώντας άσοφα επιζήτησε σωματική θεραπεία παρά πνευματική. Όταν πέθανε, θάφτηκε με τιμές στον τάφο που είχε ετοιμάσει ο ίδιος στην Πόλη του Δαβίδ.—1Βα 15:23, 24· 2Χρ 16:12-14.

Παρά την έλλειψη σοφίας και πνευματικής ενόρασης που εκδήλωσε σε ορισμένες περιπτώσεις ο Ασά, οι καλές ιδιότητές του καθώς και το γεγονός ότι έμεινε μακριά από την αποστασία μέτρησαν προφανώς περισσότερο από τα λάθη του, γι’ αυτό και θεωρείται ένας από τους πιστούς βασιλιάδες της γραμμής του Ιούδα. (2Χρ 15:17) Στα 41 χρόνια της βασιλείας του Ασά, κάθησαν στο θρόνο του Ισραήλ οχτώ βασιλιάδες: ο Ιεροβοάμ, ο Ναδάβ, ο Βαασά, ο Ηλά, ο Ζιμβρί, ο Αμρί, ο Θιβνί (ο οποίος κυβέρνησε σε ένα τμήμα του Ισραήλ ως αντίπαλος του Αμρί) και ο Αχαάβ. (1Βα 15:9, 25, 33· 16:8, 15, 16, 21, 23, 29) Όταν πέθανε ο Ασά, έγινε βασιλιάς ο γιος του ο Ιωσαφάτ.—1Βα 15:24.

2. Γιος του Λευίτη Ελκανά και πατέρας του Βερεχία, για τον οποίο αναφέρεται ότι κατοικούσε «στους οικισμούς των Νετωφαθιτών» μετά την επιστροφή από τη βαβυλωνιακή εξορία.—1Χρ 9:16.

ΑΣΑΒΙΑΣ

(Ασαβίας) [Ο Ιεχωβά Έχει Υπολογίσει (Αναλογιστεί)].

1. Λευίτης στη γενεαλογική γραμμή που συνέδεε τον Μεραρί με τον Εθάν, τον υμνωδό του ναού. (1Χρ 6:31, 44-47) Πιθανώς το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 6.

2. Επικεφαλής της 12ης από τις 24 ομάδες στις οποίες υποδιαίρεσε ο Δαβίδ τους Λευίτες μουσικούς του ναού, ένας από τους έξι γιους του Ιεδουθούν και πιθανώς απόγονος του προσώπου Αρ. 1.—1Χρ 25:1, 3, 19.

3. Διοικητής «για όλο το έργο του Ιεχωβά και για την υπηρεσία του βασιλιά», τον οποίο διόρισε ο Δαβίδ μαζί με τους αδελφούς του στην περιοχή Δ του Ιορδάνη. Ήταν Λευίτης, απόγονος του Χεβρών, γιου του Καάθ. (1Χρ 26:30· 23:12) Πιθανώς το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 4.

4. Άρχοντας και αρχηγός της φυλής του Λευί στη διάρκεια της βασιλείας του Δαβίδ. (1Χρ 27:16, 17, 22) Πιθανώς το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 3.

5. Ένας από “τους αρχηγούς των Λευιτών” οι οποίοι συνεισέφεραν πολλά ζώα για το μεγάλο εορτασμό του Πάσχα που τέλεσε ο Βασιλιάς Ιωσίας.—2Χρ 35:1, 9.

6. Λευίτης ο οποίος είχε κάποιον απόγονο που κατοίκησε στην Ιερουσαλήμ μετά τη βαβυλωνιακή εξορία. (1Χρ 9:2, 3, 14· Νε 11:1, 4, 15, 20) Πιθανώς το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 1.

7. Ένας από τους αρχηγούς των ιερέων στους οποίους ο Έσδρας εμπιστεύτηκε τη μεταφορά πολύτιμων υλικών από τη Βαβυλώνα στην Ιερουσαλήμ το 468 Π.Κ.Χ. (Εσδ 8:24-30) Ο ίδιος μπορεί να αναφέρεται και στο εδάφιο 19 και είναι πιθανώς το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 9.

8. Λευίτης, πιθανώς απόγονος του προσώπου Αρ. 1, ο οποίος επικύρωσε την πανεθνική συμφωνία πιστότητας στην εποχή του Νεεμία. (Νε 9:38· 10:1, 9, 11) Πιθανώς το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 10 ή 11.

9. Ιερέας ο οποίος ήταν κεφαλή του πατρικού οίκου του Χελκία κατά τη θητεία του Αρχιερέα Ιεχωακείμ, διαδόχου του Ιησού. (Νε 12:10, 12, 21) Πιθανώς το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 7.

10. Ένας από τους επικεφαλής των Λευιτών, ο οποίος υπηρέτησε επί ιερατείας του Ιεχωακείμ.—Νε 12:23, 24, 26· βλέπε Αρ. 8.

11. Λευίτης άρχοντας της μισής περιφέρειας της Κεϊλά, ο οποίος επισκεύασε κάποιο τμήμα του τείχους της Ιερουσαλήμ για την περιφέρειά του.—Νε 3:17· βλέπε Αρ. 8.

12. Λευίτης από «τους γιους του Ασάφ», ο οποίος είχε κάποιον απόγονο που ήταν επιβλέπων για τους Λευίτες στη μεταιχμαλωσιακή Ιερουσαλήμ.—Νε 11:22.

ΑΣΑΒΝΑ

(Ασαβνά)[συντετμημένη μορφή του Ασαβνεΐας].

Ένας από τους επικεφαλής του λαού, του οποίου κάποιος απόγονος, αν όχι ο ίδιος, επικύρωσε με σφραγίδα το σύμφωνο ομολογίας που συνάφθηκε όταν ήταν κυβερνήτης ο Νεεμίας.—Νε 9:38· 10:1, 14, 25.

ΑΣΑΒΝΕΪΑΣ

(Ασαβνεΐας) [πιθανώς, Ο Γιαχ με Έχει Υπολογίσει (Αναλογιστεί)].

1. Πατέρας του Χαττούς ο οποίος έκανε επισκευές στο τείχος της Ιερουσαλήμ.—Νε 3:10.

2. Ένας από τους οχτώ Λευίτες οι οποίοι κάλεσαν τους γιους του Ισραήλ να ευλογήσουν τον Ιεχωβά και το ένδοξο όνομά του, και κατόπιν ανασκόπησαν την πολιτεία του Θεού με τον Ισραήλ προτού επικυρωθεί με σφραγίδα το σύμφωνο ομολογίας το οποίο συνάφθηκε όταν ήταν κυβερνήτης ο Νεεμίας. (Νε 9:5, 38) Όπως φαίνεται από την απόδοση της συριακής Πεσίτα, αυτός ταυτίζεται πιθανώς με έναν από τους Λευίτες που ονομάζονταν Ασαβίας, όπως αυτός του εδαφίου Έσδρας 8:19 ή του εδαφίου Νεεμίας 10:11.

ΑΣΑΔΙΑΣ

(Ασαδίας) [Στοργική Καλοσύνη του Γιαχ· Ο Γιαχ Είναι Στοργική Καλοσύνη].

Ένας από τους γιους του Ζοροβάβελ. Το γεγονός ότι οι γιοι του Ζοροβάβελ είναι ταξινομημένοι σε δύο διαφορετικές ομάδες (η αναφορά στη Σελομίθ ξεχωρίζει τα πρώτα δύο ονόματα από τα υπόλοιπα πέντε στη γενεαλογία των απογόνων του Βασιλιά Δαβίδ) μπορεί να σημαίνει ενδεχομένως ότι προέρχονταν από διαφορετικές μητέρες.—1Χρ 3:1, 19, 20.

ΑΣΑΗΛ

(Ασαήλ) [Ο Θεός Έχει Φτιάξει].

1. Γιος της αμφιθαλούς ή ετεροθαλούς αδελφής του Δαβίδ, της Σερουίας, και αδελφός του Αβισαί και του Ιωάβ—επομένως, ανιψιός του Δαβίδ. (1Χρ 2:15, 16) Ο Ασαήλ, ο οποίος κατείχε ευυπόληπτη θέση ως ένας από τους 30 εξέχοντες πολεμιστές που είχε υπό τις διαταγές του ο Δαβίδ, διακρινόταν ιδιαίτερα για την ταχύτητά του, αφού έτρεχε «σαν γαζέλα της υπαίθρου». (2Σα 2:18· 23:24) Αυτό ακριβώς ήταν που του κόστισε τη ζωή. Μετά τη δοκιμαστική αναμέτρηση στη Δεξαμενή της Γαβαών και την επακόλουθη κατατρόπωση των ισραηλιτικών δυνάμεων υπό τον Αβενήρ, ο Ασαήλ κυνήγησε με πείσμα τον Αβενήρ, που είχε τραπεί σε φυγή. Αφού παρακάλεσε δύο φορές τον Ασαήλ να σταματήσει, ο Αβενήρ, ο οποίος ήταν πολύ δυνατός, έμπηξε την πίσω άκρη του δόρατός του στην κοιλιά του Ασαήλ και τον διαπέρασε, με αποτέλεσμα να πεθάνει ο Ασαήλ επί τόπου. Αν και ο αδελφός του Ασαήλ, ο Ιωάβ, ανακάλεσε τελικά τις δυνάμεις του Ιούδα ανταποκρινόμενος στις εκκλήσεις του Αβενήρ, ο θάνατος του Ασαήλ προκάλεσε πικρία στον Ιωάβ, και έτσι, όταν αργότερα του δόθηκε η ευκαιρία, φρόντισε με πανουργία να βρεθεί στην κατάλληλη θέση ώστε να θανατώσει τον Αβενήρ με το σπαθί.—2Σα 2:12-28· 3:22-27.

Στο εδάφιο 1 Χρονικών 27:7 ο Ασαήλ κατονομάζεται ως διοικητής μιας από τις μηνιαίες υποδιαιρέσεις του στρατεύματος. Εφόσον ο Ασαήλ πέθανε προτού γίνει ο Δαβίδ βασιλιάς όλου του Ισραήλ, η μνεία που γίνεται εδώ για αυτόν έχει μάλλον σχέση με τον οίκο του, που εκπροσωπούνταν από το γιο του τον Ζεβαδία ο οποίος στο εδάφιο αναφέρεται ως διάδοχος του Ασαήλ. Μια άλλη εισήγηση γίνεται από Το Βιβλικό Λεξικό του Ερμηνευτή ([The Interpreter’s Dictionary of the Bible] επιμέλεια Τζ. Ά. Μπάτρικ, 1962, Τόμ. 1, σ. 244): «Είναι πιθανό ότι εδώ έχουμε την αρχέτυπη διάρθρωση του στρατεύματος του Δαβίδ, που συστάθηκε στην αρχή της περιόδου κατά την οποία ο βασιλιάς κυβερνούσε τον Ιούδα, και ότι αυτός ο αρχικός κατάλογος ανανεώθηκε με την προσθήκη του Ζεβαδία, γιου και διαδόχου του Ασαήλ σε αυτή τη διοικητική θέση».—Παράβαλε 1Χρ 12.

2. Ένας από τους Λευίτες στους οποίους ανατέθηκε να διδάξουν το Νόμο σε όλο τον Ιούδα, αρχίζοντας από το τρίτο έτος της βασιλείας του Ιωσαφάτ (934 Π.Κ.Χ.).—2Χρ 17:7, 8· παράβαλε Δευ 33:8-10.

3. Επίτροπος ο οποίος υπηρετούσε στο ναό στη διάρκεια της βασιλείας του Εζεκία (745-717 Π.Κ.Χ.) και του οποίου ο διορισμός αφορούσε τις συνεισφορές και τα δέκατα.—2Χρ 31:13.

4. Ο πατέρας κάποιου Ιωνάθαν, ενός συγχρόνου του Έσδρα.—Εσδ 10:15· βλέπε ΙΑΖΙΑΣ.

ΑΣΑΪΑΣ

(Ασαΐας) [Ο Γιαχ Έχει Φτιάξει].

1. Απόγονος του Μεραρί, του τρίτου γιου του Λευί, και κεφαλή ενός πατρικού οίκου. Ήταν ένας από τους αρχηγούς των Λευιτών, οι οποίοι αποτέλεσαν μέρος της ομάδας των 862 ατόμων που επιλέχθηκαν για να ανεβάσουν την κιβωτό της διαθήκης στην Ιερουσαλήμ κατά τη δεύτερη (και επιτυχημένη) προσπάθεια του Δαβίδ.—1Χρ 6:29, 30· 15:4-12.

2. Ένας από τους αρχηγούς της φυλής του Συμεών στις ημέρες του Βασιλιά Εζεκία (745-717 Π.Κ.Χ.). Ήταν μεταξύ των Συμεωνιτών που πήραν μέρος στην κατάκτηση μιας πλούσιας κοιλάδας στην περιοχή της Γεδώρ, την οποία ως τότε κατείχαν οι Χαμίτες και οι Μεουνίμ.—1Χρ 4:36-41.

3. Το πρόσωπο αυτό, που αποκαλείται “υπηρέτης του βασιλιά”, ήταν μέλος μιας αντιπροσωπείας πέντε αντρών με επικεφαλής τον Χελκία, τους οποίους έστειλε ο Βασιλιάς Ιωσίας στην προφήτισσα Όλδα για να ρωτήσουν τον Ιεχωβά σχετικά με το νόημα του βιβλίου του Νόμου, το οποίο είχε ανακαλυφτεί πρόσφατα (το 642 Π.Κ.Χ.).—2Βα 22:3, 8, 12-14· 2Χρ 34:20, 21.

4. Ο πρωτότοκος από τους Σηλωνίτες (1Χρ 9:1-3, 5), ο οποίος είναι καταγραμμένος μεταξύ εκείνων που επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα μετά την εξορία. Στο εδάφιο Νεεμίας 11:5 αναφέρεται κάποιος Μαασίας ως “Σηλανίτης” απόγονος του Ιούδα, και λόγω της παρόμοιας σημασίας που έχουν τα ονόματα (το όνομα Μαασίας σημαίνει «Έργο του Ιεχωβά») μερικοί πιστεύουν ότι πρόκειται για το ίδιο άτομο το οποίο καταγόταν από τον Σηλά, το νεότερο γιο του Ιούδα από την κόρη του Σιουά του Χαναναίου.—Γε 38:2, 5· βλέπε ΜΑΑΣΙΑΣ Αρ. 17.

ΑΣΑΝ

(Ασάν) [πιθανώς, Καπνός].

Πόλη στη Σεφηλά, μια περιοχή του Ιούδα με χαμηλό υψόμετρο. Αρχικά είχε παραχωρηθεί στον Ιούδα, ακολούθως όμως δόθηκε στον Συμεών επειδή η περιοχή του Ιούδα ήταν υπερβολικά μεγάλη. (Ιη 15:42· 19:7, 9· 1Χρ 4:32) Από αυτούς πέρασε στη Λευιτική οικογένεια των Κααθιτών. (1Χρ 6:54, 59) Το εδάφιο 1 Σαμουήλ 30:30 αναφέρει τη «Βορασάν» ως μια από τις πόλεις της ευρύτερης εκείνης περιοχής στις οποίες ο Δαβίδ έστειλε λάφυρα μετά τη νίκη του επί των Αμαληκιτών, και αυτή κατά την άποψη μερικών ταυτίζεται με την Ασάν. Στο εδάφιο Ιησούς του Ναυή 21:16 δίνεται ο κατάλογος των πόλεων που παραχωρήθηκαν στους Κααθίτες, ο οποίος αντιστοιχεί με τον κατάλογο στο εδάφιο 1 Χρονικών 6:59, αλλά στον κατάλογο του βιβλίου του Ιησού του Ναυή εμφανίζεται η «Αείν» αντί της Ασάν. Το έργο Τα Βιβλία της Αγίας Γραφής, του Εκδοτικού Οίκου Σοντσίνο ([Soncino Books of the Bible] Λονδίνο, 1950), σχολιάζοντας αυτό το εδάφιο, υποδεικνύει ότι η πλήρης ονομασία της πόλης ίσως ήταν Αείν-ασάν.

Πολλοί ταυτίζουν την Ασάν με το Χίρμπετ Ασάν, περίπου 2,5 χλμ. ΒΔ της σημερινής Βηρ-σαβεέ, δίπλα στο Νάχαλ Ασάν. Ο Γιοχανάν Ααρώνι προβάλλει την άποψη ότι η Ασάν ταυτίζεται με το Τελ Μπετ Μιρσάμ, 25 χλμ. ΒΒΑ της Βηρ-σαβεέ.

ΑΣΑΡ-ΑΔΔΑΡ

(Ασάρ-αδδάρ) [Αυλή (Οικισμός) της Αδδάρ].

Πόλη στο νότιο σύνορο του Ιούδα, η οποία πιθανώς ταυτίζεται με την Αδδάρ κοντά στην Κάδης-βαρνή.—Αρ 34:4· Ιη 15:3· βλέπε ΑΔΔΑΡ Αρ. 2.

ΑΣΑΡ-ΓΑΔΔΑ

(Ασάρ-γαδδά) [Αυλή (Οικισμός) της Γαδδά].

Πόλη στο νότιο Ιούδα. (Ιη 15:21, 27) Η θέση της δεν είναι γνωστή.

ΑΣΑΡ-ΕΝΑΝ

(Ασάρ-ενάν), ΑΣΑΡ-ΕΝΟΝ (Ασάρ-ενόν) [Αυλή (Οικισμός) της Πηγής].

Τοποθεσία στο βόρειο όριο της “γης Χαναάν”. (Αρ 34:2, 7-10) Ο Ιεζεκιήλ έκανε λόγο για την Ασάρ-ενόν (Ασάρ-ενάν), καθώς και για τη Δαμασκό και την Αιμάθ, στο προφητικό όραμα που είχε για την περιοχή του Ισραήλ. (Ιεζ 47:13, 17· 48:1) Προς το παρόν δεν μπορεί να γίνει επακριβής προσδιορισμός αυτής της τοποθεσίας. Ωστόσο, κατά την τρέχουσα άποψη των περισσότερων λογίων αυτή τοποθετείται στο Καριατέιν, περίπου 120 χλμ. ΒΑ της Δαμασκού στο δρόμο για την Παλμύρα.

ΑΣΑΡΗΛ

(Ασαρήλ).

Ένας από τους τέσσερις γιους του Ιαλελεήλ από τη φυλή του Ιούδα.—1Χρ 4:16.

ΑΣΑΡΗΛΑ

(Ασαρηλά).

Γιος του Ασάφ ο οποίος υπηρετούσε στις ομάδες υπηρεσίας των μουσικών και των υμνωδών του οίκου του Ιεχωβά την εποχή του Δαβίδ. (1Χρ 25:1, 2) Ο τύπος Ιεσαρηλά, που αναφέρεται στο εδάφιο 14, πιθανόν να είναι παραλλαγή του ονόματός του.

ΑΣΑΡΜΑΒΕΘ

(Ασαρμαβέθ) [Αυλή (Οικισμός) του Θανάτου].

Απόγονος του Νώε μέσω του Σημ και του Ιοκτάν. (Γε 10:1, 21, 25, 26· 1Χρ 1:20) Επικρατεί γενικά η άποψη ότι οι απόγονοι του Ασαρμαβέθ εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Χαντραμάουτ στη νότια Αραβία. Η συσχέτιση μεταξύ Χαντραμάουτ και Ασαρμαβέθ υποδεικνύεται από την ομοιότητα των συμφώνων η οποία υπήρχε ανάμεσα στο εβραϊκό και στο αραβικό όνομα. Τα γεωγραφικά όρια του Χαντραμάουτ δεν είναι σαφώς καθορισμένα. Έχει μήκος περίπου 880 χλμ. και πλάτος περίπου 240 χλμ. Η παράκτια πεδιάδα είναι μάλλον στενή, και στη συνέχεια το έδαφος υψώνεται απότομα δημιουργώντας ένα πετρώδες οροπέδιο το οποίο έχει κατά μέσο όρο υψόμετρο 900 ως 1.200 μ. Πολυάριθμες κρημνώδεις, βαθιές κοιλάδες χειμάρρων διασχίζουν το υψίπεδο. Αυτές οι κοιλάδες είναι πολύ εύφορες. Εκεί ευδοκιμούν φοινικόδεντρα και χουρμαδιές, βόσκουν πρόβατα, καμήλες, γαϊδούρια και βοοειδή, καθώς επίσης καλλιεργούνται προϊόντα όπως το κεχρί, το αλφάλφα, το ινδικό, το βαμβάκι και το καλαμπόκι. Η κυριότερη κοιλάδα χειμάρρου είναι το Ουάντι Χαντραμάουτ. Αυτός ο χείμαρρος ξεκινάει την πορεία του από την ενδοχώρα, περίπου 480 χλμ. μακριά από τη δυτική ακτή της Αραβικής Χερσονήσου, στρέφεται σταδιακά προς τα ανατολικά και προχωρεί επί περίπου 640 χλμ. προτού χυθεί τελικά στην Αραβική Θάλασσα μετονομασμένος σε Ουάντι Μασίλα (το όνομα που έχει στο κάτω τμήμα της διαδρομής του). Η περιοχή Χαντραμάουτ έπαιζε στην αρχαιότητα σημαντικό ρόλο χάρη στο εμπόριο του λιβανιού. Αλλά τα δέντρα από τα οποία προέρχεται το λιβάνι, που κάποτε υπήρχαν σε αφθονία, τώρα σπανίζουν σε εκείνη την περιοχή.

ΑΣΑΡ-ΣΟΥΑΛ

(Ασάρ-σουάλ) [Αυλή (Οικισμός) της Αλεπούς].

Παρεμβαλλόμενη πόλη του Συμεών στο νότιο Ιούδα. (Ιη 15:21, 28· 19:1-3· 1Χρ 4:28) Μετά τη βαβυλωνιακή εξορία κατοικήθηκε εκ νέου. (Νε 11:25-27) Η θέση της δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα. Μερικοί λόγιοι υποστηρίζουν ότι ταυτίζεται με το Χίρμπετ ελ-Ουάταν, περίπου 3 χλμ. ΑΝΑ της Βηρ-σαβεέ.

ΑΣΑΡ-ΣΟΥΣΑ

(Ασάρ-σουσά) [Αυλή (Οικισμός) της Φοράδας].

Παρεμβαλλόμενη πόλη των Συμεωνιτών στο νότιο τμήμα του Ιούδα (Ιη 19:1, 2, 5) η οποία ονομαζόταν και Ασάρ-σουσίμ. (1Χρ 4:31) Ένας παρόμοιος κατάλογος με τις πόλεις που αρχικά είχαν παραχωρηθεί στον Ιούδα αναφέρει τη «Σανσαννά» στη θέση της Ασάρ-σουσά. (Ιη 15:21, 31) Μερικοί θεωρούν ότι πρόκειται για διαφορετικές τοποθεσίες και εντοπίζουν τη Σανσαννά στα ΒΒΑ της Βηρ-σαβεέ, ενώ την Ασάρ-σουσά περίπου 26 χλμ. Δ της Βηρ-σαβεέ, στο Σμπάλατ Αμπού Σουσέιν, κοντά στις Πεδιάδες της Φιλιστίας. Ωστόσο, αρκετοί λόγιοι θεωρούν πολύ πιθανό να είναι το όνομα Ασάρ-σουσά απλώς δευτερεύον όνομα της Σανσαννά, το οποίο με την έννοιά του περιγράφει ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό αυτής της τοποθεσίας. Αν η Ασάρ-σουσά είναι η Σανσαννά, τότε μπορεί να ταυτιστεί σύμφωνα με την τρέχουσα άποψη ορισμένων με το Χίρμπετ ες-Σαμσανίγιατ στα ΒΒΑ της Βηρ-σαβεέ, σε μικρή απόσταση από το σημείο όπου θεωρείται ότι βρισκόταν η Μαδμαννά (πιθανώς η Βαιθ-μαρκαβώθ), η οποία αναφέρεται πριν (από την Ασάρ-σουσά, Ασάρ-σουσίμ ή Σανσαννά) στα παραπάνω εδάφια.—Βλέπε ΒΑΙΘ-ΜΑΡΚΑΒΩΘ.

ΑΣΑΡ-ΣΟΥΣΙΜ

Βλέπε ΑΣΑΡ-ΣΟΥΣΑ.

ΑΣΑΣΩΝ-ΘΑΜΑΡ

(Ασασών-θάμαρ) [Χαλίκια [Χαλικώδης Πλαγιά] του Φοινικόδεντρου].

Πόλη όπου κατοικούσαν Αμορραίοι και που προφανώς βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή της Κοιλάδας Σιδδίμ. Ο Βασιλιάς Χοδολλογομόρ και οι σύμμαχοί του νίκησαν τους Αμορραίους της Ασασών-θάμαρ. (Γε 14:5-8) Ύστερα από αιώνες, οι συνδυασμένες δυνάμεις του Μωάβ, του Αμμών και της ορεινής περιοχής του Σηείρ ήρθαν εναντίον του Ιούδα από “την Ασασών-θάμαρ, δηλαδή την Εν-γαδί”. (2Χρ 20:2, 10, 11) Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι η αναφορά της Γένεσης στην Ασασών-θάμαρ υποδεικνύει μια τοποθεσία κάπως νοτιότερα της Εν-γαδί, και γι’ αυτό θεωρούν τις λέξεις «δηλαδή στην Εν-γαδί» ως μεταγενέστερη προσθήκη. Ωστόσο, το όνομα Ασασών-θάμαρ φαίνεται ότι διασώζεται στο όνομα του Ουάντι Χασάσα (Νάχαλ Χαζεζόν) το οποίο βρίσκεται περίπου 10 χλμ. Β της πιθανολογούμενης θέσης της Εν-γαδί. Επίσης, η σημασία του ονόματος Ασασών-θάμαρ ταιριάζει στην περιοχή της Εν-γαδί, την οποία ο Ιώσηπος περιγράφει ως τόπο όπου φύονται “οι ωραιότερες φοινικιές”. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Θ΄, 7 [i, 2]) Αν, λοιπόν, το εδάφιο της Γένεσης εννοεί κάποιο νοτιότερο σημείο, είναι πιθανό ότι υπήρχαν δύο μέρη με το όνομα Ασασών-θάμαρ: το ένα σχετιζόταν με την Εν-γαδί, ενώ το άλλο μπορεί να ήταν η πόλη Θάμαρ ΝΔ της Νεκράς Θαλάσσης.—Ιεζ 47:19· 48:28.

ΑΣΑΦ

(Ασάφ) [Αυτός [ο Θεός] Έχει Συγκεντρώσει].

1. Απόγονος του Λευί μέσω του Γηρσώμ. (1Χρ 6:39, 43) Στη διάρκεια της βασιλείας του Δαβίδ (1077-1038 Π.Κ.Χ.), ο Ασάφ διορίστηκε από τους Λευίτες αρχιυμνωδός και κυμβαλιστής στη συνοδεία που ανέβασε την Κιβωτό από το σπίτι του Ωβήδ-εδώμ «στην Πόλη του Δαβίδ». (1Χρ 15:17, 19, 25-29) Έκτοτε ο Ασάφ, μαζί με τον Αιμάν και τον Εθάν, υπηρετούσε μπροστά στη σκηνή της μαρτυρίας, διευθύνοντας τη μουσική και την υμνωδία. (1Χρ 6:31-44) Όπως ο Αιμάν και ο Ιεδουθούν (προφανώς το ίδιο πρόσωπο με τον Εθάν), έτσι και ο Ασάφ αποκαλείται “οραματιστής” ο οποίος «προφήτευε με άρπα».—1Χρ 25:1-6· 2Χρ 29:30· 35:15.

Οι γιοι του Ασάφ συνέχισαν να αποτελούν ξεχωριστή ομάδα στις ορχήστρες και στις χορωδίες και έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο κατά την εγκαινίαση του ναού και κατά το ανέβασμα της Κιβωτού από τη Σιών στον τόπο όπου βρισκόταν ο ναός (2Χρ 5:12), καθώς και κατά τις μεταρρυθμίσεις του Βασιλιά Εζεκία (2Χρ 29:13-15) και κατά το μεγάλο εορτασμό του Πάσχα στη διάρκεια της βασιλείας του Ιωσία. (2Χρ 35:15, 16) Ορισμένοι απόγονοί του επίσης περιλαμβάνονταν στην πρώτη ομάδα ατόμων που επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ από τη βαβυλωνιακή εξορία.—Εσδ 2:1, 41· Νε 7:44.

Οι επιγραφές των Ψαλμών 50 και 73 ως 83 αποδίδουν αυτούς τους ύμνους στον Ασάφ. Ωστόσο, φαίνεται πιθανό να χρησιμοποιείται εκεί το όνομα εννοώντας τον πατρικό οίκο του οποίου ο Ασάφ ήταν κεφαλή, εφόσον ορισμένοι από τους ψαλμούς (Ψλ 79, 80) προφανώς περιγράφουν γεγονότα μεταγενέστερα των ημερών του.

2. Απόγονος του Καάθ, γιου του Λευί. Οι απόγονοί του ήταν πυλωροί που υπηρετούσαν στη σκηνή της μαρτυρίας την εποχή του Βασιλιά Δαβίδ.—1Χρ 26:1· Αρ 16:1.

3. Μεταξύ των αξιωματούχων του Βασιλιά Εζεκία (745-717 Π.Κ.Χ.) αναφέρεται και «ο Ιωάχ, ο γιος του Ασάφ, ο υπομνηματογράφος». (2Βα 18:18, 37· Ησ 36:3, 22) Αν και η Εγκυκλοπαίδεια Βιβλικής Φιλολογίας (Cyclopædia of Biblical Literature) του Τζον Κίτο (1880, Τόμ. 1, σ. 233) εφαρμόζει τον όρο «υπομνηματογράφος» στον Ασάφ, οι περισσότεροι λόγιοι θεωρούν ότι αυτός ο όρος αναφέρεται στον Ιωάχ (δηλαδή, Ιωάχ μπεν Ασάφ, ο υπομνηματογράφος). Εφόσον η λέξη «γιος» χρησιμοποιείται πολλές φορές με την έννοια του «απογόνου», ορισμένοι πιθανολογούν ότι αυτός ο Ασάφ είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 1.

4. “Ο φύλακας του πάρκου” του Βασιλιά Αρταξέρξη, την εποχή της επιστροφής του Νεεμία στην Ιερουσαλήμ (455 Π.Κ.Χ.). (Νε 2:8) Το πάρκο ήταν μια δασώδης έκταση, ίσως στον Λίβανο, ο οποίος επίσης βρισκόταν υπό περσική κυριαρχία. Το εβραϊκό όνομα του φύλακα του πάρκου μπορεί να υποδεικνύει ότι ήταν Ιουδαίος αυτός που κατείχε το συγκεκριμένο αξίωμα, όπως και ο Νεεμίας είχε υπηρετήσει σε μια σχετικά σημαντική θέση ως οινοχόος του βασιλιά.—Νε 1:11.

ΑΣ-ΒΑΔΑΝΑ

(Ας-βαδανά).

Ένας από τους εφτά άντρες, ενδεχομένως Λευίτες, οι οποίοι στέκονταν στα αριστερά του Έσδρα καθώς αυτός διάβαζε από το βιβλίο του Νόμου στην εκκλησία του Ισραήλ, η οποία είχε συναχθεί στην πλατεία κοντά στην Πύλη των Υδάτων της Ιερουσαλήμ.—Νε 8:1-4.

ΑΣΒΑΘ

(Ασβάθ).

Κάποιος άντρας της φυλής του Ασήρ, από τον οίκο του Ιαφλήτ.—1Χρ 7:33.

ΑΣΒΕΑ

(Ασβεά) [Ας Βάλω Κάποιον να Ορκιστεί].

Ο οίκος του Ασβεά καταγόταν από τον Σηλά, το γιο του Ιούδα, και διακρινόταν στην κατασκευή εκλεκτού υφάσματος. (1Χρ 4:21) Τα Ταργκούμ προσθέτουν ότι το λινό ύφασμα που έφτιαχναν προοριζόταν για βασιλιάδες και ιερείς.

ΑΣΒΕΣΤΗΣ

Ουσία—λευκή όταν είναι καθαρή—που παρασκευάζεται από την καύση διαφόρων μορφών ανθρακικού ασβεστίου όπως ο ασβεστόλιθος, τα κελύφη των θαλάσσιων οργανισμών ή τα κόκαλα. (Αμ 2:1) Ο ασβεστόλιθος, που αφθονεί στην ορεινή περιοχή της Παλαιστίνης, μετατρεπόταν σε ασβέστη (οξείδιο του ασβεστίου) με την καύση κομματιών ασβεστόλιθου σε κωνικές ή κυλινδρικές ασβεστοκαμίνους. Στην αρχαιότητα ο ασβέστης (εβρ., σιδ) ήταν κύριο συστατικό του κονιάματος και χρησιμοποιούνταν για το άσπρισμα τοίχων, τάφων, και ούτω καθεξής. (Δευ 27:4· Ιεζ 13:10· Ματ 23:27· Πρ 23:3) Η Αγία Γραφή χρησιμοποιεί επίσης τις καύσεις του ασβέστη μεταφορικά για να συμβολίσει την καταστροφή.—Ησ 33:12· βλέπε ΚΑΜΙΝΙ.

ΑΣΒΗΛ

(Ασβήλ), ΑΣΒΗΛΙΤΕΣ (Ασβηλίτες).

Ο Ασβήλ ήταν ο γιος του Βενιαμίν ο οποίος αναφέρεται τρίτος κατά σειρά στο εδάφιο Γένεση 46:21 αλλά δεύτερος στο εδάφιο 1 Χρονικών 8:1. Το 1728 Π.Κ.Χ. ήρθε στην Αίγυπτο με την οικογένεια του Ιακώβ. Φαίνεται ότι ονομάζεται Ιεδιαήλ στα εδάφια 1 Χρονικών 7:6, 10. Οι Ασβηλίτες, οι απόγονοί του, περιλήφθηκαν στην απογραφή που έλαβε χώρα στις έρημες πεδιάδες του Μωάβ γύρω στο 1473 Π.Κ.Χ.—Αρ 26:38.

ΑΣΕΛΓΕΙΑ

Βλέπε ΕΚΛΥΤΗ ΔΙΑΓΩΓΗ.

ΑΣΕΛΕΛΦΟΝΙ

(Ασελελφονί) [πιθανώς, Κάνε Σκιά στο Πρόσωπό Μου].

Μάλλον η κόρη «του πατέρα της Ητάμ», αδελφή του Ιεζραέλ, του Ισμά και του Ιεδβάς.—1Χρ 4:1, 3.

ΑΣΕΝΑ

(Ασενά).

Η κεφαλή κάποιας οικογένειας Νεθινίμ που επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ από τη βαβυλωνιακή εξορία μαζί με τον Ζοροβάβελ το 537 Π.Κ.Χ. (Εσδ 2:1, 50) Εντούτοις, τα άτομα αυτά παραλείπονται από έναν παρόμοιο κατάλογο στο εδάφιο Νεεμίας 7:52.

ΑΣΕΝΑΦΑΡ

(Ασεναφάρ).

Το όνομα αυτό εμφανίζεται σε ένα τμήμα του βιβλίου του Έσδρα (4:10) που είναι γραμμένο στην αραμαϊκή γλώσσα και προφανώς αποτελεί συντετμημένη μορφή του ονόματος του Ασσύριου βασιλιά Ασσουρμπανιπάλ. Παρόμοια με ό,τι ισχύει στην περσική όπου δεν υπάρχει φθόγγος λ, έτσι και σε αυτή την περίπτωση το ρ παίρνει τη θέση του τελικού λ. Ο Ασεναφάρ μετεγκατέστησε τους κατοίκους των Σούσων (της πρωτεύουσας του Ελάμ) στη Σαμάρεια. (Παράβαλε 2Βα 17:24-28.) Η ιστορία δείχνει ότι ο Ασσουρμπανιπάλ ήταν ο μοναδικός Ασσύριος βασιλιάς που θα μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο στους κατοίκους του Ελάμ.

Ο Ασσουρμπανιπάλ ήταν γιος του Εσάρ-αδδών (Εσδ 4:2) και εγγονός του Σενναχειρείμ. Ήταν σύγχρονος του Βασιλιά Μανασσή του Ιούδα (716-662 Π.Κ.Χ.), του οποίου το όνομα βρίσκεται σε ένα πρίσμα του Ασσουρμπανιπάλ όπου απαριθμούνται περίπου 20 βασιλιάδες φόρου υποτελείς στην Ασσυρία. (Παράβαλε 2Χρ 33:10-13.) Υπό τη διακυβέρνησή του η Ασσυρία έφτασε στο απόγειο της ακμής της. Αν και είχε μάλλον οριστεί διάδοχος του θρόνου τρία με τέσσερα χρόνια νωρίτερα, ο Ασσουρμπανιπάλ ανήλθε στο θρόνο της Ασσυρίας μόλις πέθανε ο πατέρας του, ενώ ο αδελφός του ο Σαμάς-σουμ-ουκίν έγινε βασιλιάς της Βαβυλώνας.

Ο Ασσουρμπανιπάλ κατέστειλε μια εξέγερση στην Αίγυπτο, καταλαμβάνοντας και ερημώνοντας την πόλη Θήβες (Νω-άμμων· παράβαλε Να 3:8-10). Αργότερα, ενεπλάκη σε μια παρατεταμένη σύγκρουση με τον αδελφό του, το βασιλιά της Βαβυλώνας, και αφού υπέταξε τη Βαβυλώνα, κατέστρεψε τα Σούσα, την πρωτεύουσα του Ελάμ. Η κατάκτηση αυτή θέτει την ιστορική βάση για να τον συνδέσουμε με τον Ασεναφάρ των εδαφίων Έσδρας 4:9, 10.

Ωστόσο, ο Ασσουρμπανιπάλ είναι κυρίως γνωστός για τα φιλολογικά του ενδιαφέροντα, κάτι μοναδικό για τους τρομερούς Ασσύριους μονάρχες. Από το 1845 Κ.Χ. και έπειτα, ανασκαφές έχουν αποκαλύψει στη Νινευή μια μεγάλη βιβλιοθήκη, η οποία είναι δημιουργία του Ασσουρμπανιπάλ και περιέχει περίπου 22.000 πήλινες πινακίδες και κείμενα. Εκτός από τις επωδές, τις προσευχές και τους ύμνους, τα χιλιάδες αυτά κείμενα σφηνοειδούς γραφής περιλαμβάνουν πραγματείες στην ιστορία, στη γεωγραφία, στην αστρονομία, σε μαθηματικούς πίνακες, στην ιατρική, στη γραμματική, καθώς και εμπορικά έγγραφα τα οποία αφορούν συμβόλαια, πωλήσεις και δάνεια. Θεωρούνται πολύτιμη πηγή πληροφοριών για την Ασσυρία.

ΑΣΕΝΕΘ

(Ασενέθ).

Η κόρη του Αιγύπτιου Ποτιφερά, του ιερέα της Ων, την οποία ο Φαραώ έδωσε για σύζυγο στον Ιωσήφ. Ήταν η μητέρα του Μανασσή και του Εφραΐμ.—Γε 41:45, 50-52· 46:20.

ΑΣΕΡ-ΑΤΤΙΧΩΝ

(Ασέρ-αττιχών).

Τοποθεσία για την οποία αναφέρεται στο όραμα του Ιεζεκιήλ ότι βρισκόταν στο όριο του Ισραήλ, «προς το όριο της Αυράν». (Ιεζ 47:13, 16) Δεν είναι γνωστή καμιά τοποθεσία με αυτό το όνομα. Μερικοί πιστεύουν ότι πρόκειται για λανθασμένη αντιγραφή του ονόματος «Ασάρ-ενόν».—Ιεζ 47:16, 17· βλέπε ΑΣΑΡ-ΕΝΑΝ, ΑΣΑΡ-ΕΝΟΝ.

ΑΣΕΡΑΧ

Βλέπε ΙΕΡΟΣ ΣΤΥΛΟΣ.

ΑΣΗΜ

(Ασήμ).

«Οι γιοι του Ασήμ του Γιζωνίτη» συγκαταλέγονται στους κραταιούς άντρες του Δαβίδ. (1Χρ 11:26, 34) Ο παράλληλος κατάλογος στον οποίο αναφέρονται οι κραταιοί άντρες των στρατιωτικών δυνάμεων του Δαβίδ έχει την απόδοση «οι γιοι του Ιασήν».—2Σα 23:32.

ΑΣΗΜΙ

Πολύτιμο, λευκό μεταλλικό στοιχείο που επιδέχεται μεγάλη στίλβωση. Εφόσον το ασήμι σπάνια συναντάται αυτοφυές, το ακατέργαστο μετάλλευμα πρέπει να λιώσει σε χωνευτήρι και να καθαριστεί για να ελευθερωθεί το ασήμι και να διαχωριστεί από τα σύνδρομα υλικά, τη σκωρία και τα ακάθαρτα ξένα σώματα, καθώς επίσης να απομονωθεί από άλλα μέταλλα όπως ο μόλυβδος. (Ψλ 12:6· Παρ 27:21· Ιεζ 22:20-22· Μαλ 3:3) Σε μερικές περιπτώσεις, η λέξη του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου που σημαίνει «ασήμι» (κέσεφ) αποδίδεται «χρήματα» και ο αντίστοιχος όρος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου (ἀργύριον) αποδίδεται «ασημένιο νόμισμα».—Γε 17:12, υποσ.· Ματ 25:18· 26:15· βλέπε ΧΡΗΜΑΤΑ.

Το καθαρισμένο ασήμι είχε δύο χρήσεις κυρίως. (1) Χρησιμοποιούνταν ως μέτρο πλούτου και ως μέσο συναλλαγής. Χρησιμοποιώντας αυτό το μέσο συναλλαγής, ο Αβραάμ αγόρασε έναν οικογενειακό χώρο ταφής. (Γε 13:2· 23:15-18) Η πληρωμή έγινε με ζύγισμα, εφόσον τα νομίσματα εφευρέθηκαν αιώνες αργότερα. (2) Κομψοτεχνήματα και διακοσμητικά αντικείμενα κατασκευάζονταν από αυτό το μέταλλο από τις ημέρες των πατριαρχών. (Γε 24:53· 44:2· Εξ 11:2· 12:35) Το ασήμι χρησιμοποιήθηκε για τις δύο σάλπιγγες του Ισραήλ (Αρ 10:2), στην κατασκευή της σκηνής της μαρτυρίας (Εξ 26:19, 21, 25, 32· 27:10, 11, 17) και στο ναό του Σολομώντα (1Χρ 28:15-17). Χρησιμοποιούνταν επίσης στην κατασκευή ειδώλων.—Εξ 20:23· Ωσ 13:2· Αββ 2:19· Πρ 19:24.

Το ασήμι θεωρούνταν πολύτιμο από όλα τα έθνη του παρελθόντος. (2Σα 8:10, 11· 2Χρ 9:14) Υπό τη διακυβέρνηση του Σολομώντα, όχι μόνο το ασήμι, αλλά και το χρυσάφι έγινε τόσο άφθονο στην Ιερουσαλήμ ώστε το ασήμι θεωρούνταν «τελείως μηδαμινό», «σαν τις πέτρες». (1Βα 10:21, 27· 2Χρ 9:20· παράβαλε Δα 2:32.) Κάθε τρία χρόνια τα πλοία έφερναν φορτία ασημιού από τη Θαρσείς (προφανώς την Ισπανία, από όπου εξορύσσεται ακόμη ασήμι).—1Βα 10:22· 2Χρ 9:21· Ιερ 10:9· Ιεζ 27:12.

Σε αντίθεση με το ασήμι, η σοφία, η διαπαιδαγώγηση και η κατανόηση που προέρχονται από τον Ιεχωβά δεν έχουν εφήμερη αξία και πρέπει να εκτιμώνται ακόμη περισσότερο. (Παρ 3:13, 14· 8:10, 19· 16:16) Επίσης, οι Γραφές χρησιμοποιούν το ασήμι με αρκετές συμβολικές έννοιες.—Εκ 12:6· Ησ 60:17· Δα 2:32· 1Κο 3:12.

ΑΣΗΡ

(Ασήρ) [Ευτυχισμένος· Ευτυχία].

1. Ο όγδοος γιος του Ιακώβ και δεύτερος από τους δύο γιους που απέκτησε μέσω της Ζελφά, της υπηρέτριας της Λείας. (Γε 35:26) Αυτό σημαίνει ότι ο μόνος αμφιθαλής αδελφός του Ασήρ ήταν ο Γαδ. Οι τέσσερις γιοι και η μία κόρη του Ασήρ αναγράφονται στο εδάφιο 1 Χρονικών 7:30, αλλά η σύζυγός του δεν κατονομάζεται. Δεν υπήρξε εξέχων μεταξύ των 12 γιων του Ιακώβ. Ωστόσο, στην προφητεία που εξήγγειλε ο πατέρας του στην επιθανάτια κλίνη του, ο Ασήρ έλαβε την υπόσχεση ότι η ζωή του θα ήταν ευλογημένη με αφθονία πλούσιων εδεσμάτων (Γε 49:20), και η ιστορία των απογόνων του καταδεικνύει την εκπλήρωση αυτής της πρόρρησης.

2. Το όνομα αυτό εφαρμόζεται επίσης στη φυλή που προήλθε από τον Ασήρ. Έναν χρόνο μετά την Έξοδο από την Αίγυπτο, οι ενήλικοι άρρενες απόγονοι της φυλής αριθμούσαν 41.500 (Αρ 1:41), ενώ περίπου 39 χρόνια αργότερα, είχαν αυξηθεί σε 53.400, καθιστώντας τον Ασήρ την πέμπτη σε πληθυσμό φυλή. (Αρ 26:47) Στο στρατόπεδο του Ισραήλ, ο Ασήρ κατέλυε Β της σκηνής της μαρτυρίας, μαζί με τις φυλές του Δαν και του Νεφθαλί.—Αρ 2:25-30.

Πριν από την είσοδο στη Χαναάν, η προφητική ευλογία του Μωυσή προέβλεπε και αυτή πλούσια μερίδα για τον Ασήρ. Με μεταφορική έννοια, η φυλή θα “βουτούσε το πόδι της στο λάδι”. (Δευ 33:24, 25· παράβαλε Ιωβ 29:6.) Η εδαφική κληρονομιά της εκτεινόταν κατά μήκος των παράκτιων πεδιάδων της Μεσογείου, από κάποιο σημείο λίγο πιο κάτω από την πόλη Δωρ, Ν του Όρους Κάρμηλος, μέχρι το βόρειο όριο της Παλαιστίνης, στη Σιδώνα. (Ιη 17:7-11· 19:24-31) Σε αυτήν υπήρχαν ορισμένα από τα πιο εύφορα εδάφη σε όλο τον Ισραήλ—τα ελαιόδεντρα παρήγαν άφθονο λάδι ενώ άλλα οπωροφόρα δέντρα παρήγαν εδέσματα κατάλληλα να κοσμούν βασιλικό τραπέζι. (Γε 49:20· Δευ 33:24) Κατά μήκος του ανατολικού ορίου του Ασήρ βρίσκονταν τα εδάφη του Ζαβουλών και του Νεφθαλί, ενώ Ν και ΝΑ βρισκόταν ο Μανασσής και ο Ισσάχαρ.

Στο εδάφιο Ιησούς του Ναυή 17:7 αναφέρεται ότι ο Ασήρ βρισκόταν στο όριο της φυλής του Μανασσή. Ο Ασήρ μνημονεύεται και στο εδάφιο 10 της ίδιας αφήγησης, και εκεί φαίνεται καθαρά ότι εννοείται η περιοχή της φυλής του Ασήρ.

ΑΣΗΡΙΤΗΣ

(Ασηρίτης) [Του (Από τον) Ασήρ].

Απόγονος του Ασήρ, του δεύτερου γιου του Ιακώβ από τη Ζελφά, την υπηρέτρια της Λείας (Γε 30:12, 13), και μέλος της φυλής του Ασήρ.—Κρ 1:31, 32· βλέπε ΑΣΗΡ.

ΑΣΗΡΩΘ

(Ασηρώθ) [Αυλές· Οικισμοί].

Το τελευταίο μέρος όπου στρατοπέδευσε ο Ισραήλ προτού μπει στην έρημο Φαράν. (Αρ 11:35· 12:16· 33:17, 18· Δευ 1:1) Στην Ασηρώθ η Μαριάμ πατάχθηκε με λέπρα, όταν εκείνη και ο Ααρών εξέφρασαν αντιρρήσεις για την εξουσία του Μωυσή καθώς και για το ότι είχε πάρει Χουσίτισσα σύζυγο. (Αρ 11:35· 12:1-16) Οι περισσότεροι λόγιοι συνδέουν την Ασηρώθ της Αγίας Γραφής με την όαση Έιν Χάντρα, περίπου 60 χλμ. ΒΑ της περιοχής όπου σύμφωνα με την παράδοση βρισκόταν το Όρος Σινά.

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Οι Γραφές αναφέρονται συχνά στην αρρώστια, μια μη υγιή κατάσταση του σώματος ή της διάνοιας, καθώς και στην πνευματική ασθένεια, ή στην κατάσταση στην οποία κάποιος νοσεί με μεταφορική έννοια. Μολονότι η Αγία Γραφή δεν γράφτηκε πρωτίστως ως βιβλίο οδηγιών για ιατρικές ή άλλου είδους θεραπείες των διαφόρων παθήσεων, οι πληροφορίες που παρουσιάζει γύρω από αυτά τα ζητήματα είναι επιστημονικά ακριβείς. Κάτι επίσης σημαντικό είναι το ότι δείχνει πώς να καταπολεμά κανείς την πνευματική ασθένεια.

Η ασθένεια αποτελεί συνέπεια της ατέλειας που μεταδόθηκε στην ανθρώπινη φυλή από τον αμαρτωλό Αδάμ και η οποία οδηγεί στο θάνατο. (Γε 3:17-19· Ρω 5:12) Εντούτοις, ο ίδιος ο Ιεχωβά «άγγιξε τον Φαραώ και το σπιτικό του με μεγάλες πληγές εξαιτίας της Σαραΐ, της συζύγου του Άβραμ». (Γε 12:17) Ο Θεός ήταν υπεύθυνος για τα «μεγάλα σπυριά με φουσκάλες» που εκδηλώθηκαν πάνω σε άνθρωπο και σε ζώο στη διάρκεια της έκτης πληγής που επέφερε στην αρχαία Αίγυπτο. (Εξ 9:8-11) Ο ίδιος πάταξε την αυθάδη Μαριάμ με λέπρα (Αρ 12:9-15), έπληξε το νόθο παιδί του Δαβίδ και της Βηθ-σαβεέ ώστε αυτό αρρώστησε και τελικά πέθανε (2Σα 12:15-18) και «έστειλε επιδημία στον Ισραήλ» στις ημέρες του Δαβίδ (2Σα 24:15). Όλες αυτές οι ενέργειες του Θεού αποσκοπούσαν στην υποστήριξη του ονόματός του και του νόμου του, καθώς επίσης στην προστασία, στην απελευθέρωση ή στην πατρική διαπαιδαγώγηση του εκλεκτού λαού του.

Ωστόσο, με την άδεια του Ιεχωβά, ο Σατανάς «πάταξε τον Ιώβ με μεγάλα κακοήθη σπυριά από τα πέλματα των ποδιών του μέχρι την κορυφή του κεφαλιού του». (Ιωβ 2:6, 7) Αυτό έδωσε στον Ιώβ τη δυνατότητα να αποτελέσει παράδειγμα για το λαό του Θεού στο ζήτημα της διακράτησης ακεραιότητας. Αργότερα ο Θεός γιάτρεψε τον Ιώβ και παρέτεινε τη ζωή του επί 140 χρόνια λόγω της πιστότητάς του. (Ιωβ 42:10, 16) Μερικές φορές για κάποιες παθήσεις ευθύνονταν οι δαίμονες, όπως συνέβαινε στην περίπτωση ενός δαιμονισμένου, τυφλού και άλαλου άντρα τον οποίο θεράπευσε ο Ιησούς Χριστός. (Ματ 12:22) Αλλά οι Γραφές κάνουν διάκριση ανάμεσα στις συνηθισμένες παθήσεις και σε εκείνες που προκαλούνται από το δαιμονισμό.—Ματ 4:24· Μαρ 1:32-34· Πρ 5:16· βλέπε ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΟΣ.

Η ανυπακοή στο Λόγο του Θεού, όπως σε ζητήματα που περιλαμβάνουν τη σεξουαλική ηθική, μπορεί να οδηγήσει σε αρρώστια, ακόμη δε και σε θάνατο. (Παρ 7:21-27) Οι Ισραηλίτες προειδοποιήθηκαν ότι, αν παρήκουαν τον Ιεχωβά, εκείνος θα τους πάτασσε με διάφορες ασθένειες.—Δευ 28:58-61.

Η Αγία Γραφή αναφέρει αρκετές ασθένειες και παθήσεις. Για παράδειγμα, αν οι Ισραηλίτες αποδεικνύονταν ανυπάκουοι, θα υπέφεραν από φυματίωση, μεγάλα σπυριά, αιμορροΐδες, έκζεμα και παραφροσύνη. (Δευ 28:22, 27, 28, 35) Ο Νόμος παρείχε πληροφορίες για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση κρουσμάτων λέπρας. (Λευ κεφ. 13, 14) Όποιος απόγονος του Ααρών είχε τριχοφυτία αποκλειόταν από την εκτέλεση των ιερατικών καθηκόντων, και ένα ζώο που έπασχε από την ίδια ασθένεια δεν γινόταν δεκτό για θυσία. (Λευ 21:17, 20· 22:22) Με τη δύναμη του Θεού, ο Ιησούς Χριστός θεράπευσε περιπτώσεις εκ γενετής τυφλότητας (Ιωα 9:1-7), κωφότητας (Λου 7:22), υδρωπικίας (Λου 14:1-4), λέπρας (Λου 5:12, 13), επιληψίας, παράλυσης και άλλων ασθενειών και παθήσεων (Ματ 4:23, 24). Στη Μάλτα, ο Παύλος γιάτρεψε τον πατέρα του Πόπλιου, ο οποίος «βασανιζόταν από πυρετό και δυσεντερία».—Πρ 28:1-8.

Οι σημερινοί ερευνητές επιχειρούν μερικές φορές να ακριβολογήσουν περισσότερο από την Αγία Γραφή στην περιγραφή των συμπτωμάτων και των παθήσεων που αναφέρονται σε αυτήν, αλλά συχνά οι απόψεις τους ποικίλλουν σημαντικά. Εντούτοις, εφόσον η Αγία Γραφή είναι ο εμπνευσμένος Λόγος του Θεού, όταν οι συγγραφείς της προσδιόριζαν κάποια ασθένεια ήταν ακριβείς. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όμως, δεν κατονόμαζαν τις αρρώστιες. Παραδείγματος χάρη, η Αγία Γραφή δεν κατονομάζει τις αρρώστιες που στοίχισαν τη ζωή των δύο αγοριών τα οποία μετέπειτα επανέφερε στη ζωή ο Ιεχωβά μέσω του Ηλία και του Ελισαιέ. (1Βα 17:17-24· 2Βα 4:17-37) Δεν αποκαλύπτει τη φύση “της αρρώστιας από την οποία επρόκειτο να πεθάνει” ο Ελισαιέ (2Βα 13:14, 20) ούτε φανερώνει ποια ήταν η ασθένεια που προκάλεσε το θάνατο του Λαζάρου.—Ιωα 11:1-4.

Θεραπείες στην Αρχαιότητα. Οι γιατροί ή άλλου είδους θεραπευτές ήταν κάτι το κοινό στον αρχαίο Ισραήλ και σε άλλες Βιβλικές χώρες. Στην Αίγυπτο «οι γιατροί ταρίχευσαν τον Ισραήλ»—τον νεκρό Ιακώβ. (Γε 50:1-3) Ο μαθητής Λουκάς αποκαλείται «ο αγαπητός γιατρός». (Κολ 4:14) Ο Μάρκος μάς λέει για μια γυναίκα που «έπασχε από ροή αίματος επί δώδεκα χρόνια» και που «είχε υποφέρει πολλά από πολλούς γιατρούς και είχε ξοδέψει όλους τους πόρους της και δεν είχε ωφεληθεί αλλά, απεναντίας, είχε χειροτερέψει».—Μαρ 5:25-29.

Οι Εβραίοι γιατροί χρησιμοποιούσαν προφανώς ορισμένα βότανα, ίσως δε και κάποιες διατροφικές θεραπείες. Μερικές φορές έβαζαν στις πληγές “βάλσαμο της Γαλαάδ”, ένα αρωματικό λάδι που εξαγόταν από φυτά της αρχαίας Γαλαάδ, ίσως για αντισηπτικούς σκοπούς ή για καταπράυνση και ελάττωση του πόνου. (Ιερ 46:11· 51:8) Από ό,τι αφήνεται να εννοηθεί, χρησιμοποιούσαν κάποια φύλλα για φαρμακευτικούς σκοπούς. (Ιεζ 47:12· Απ 22:1, 2) Προφανώς χρησιμοποιούσαν καταπλάσματα. (2Βα 20:7· Ησ 38:21) Μερικές φορές έβαζαν λάδι στα τραύματα και στους μώλωπες για να τα απαλύνουν (Ησ 1:6), ενίοτε δε έβαζαν στα τραύματα και λάδι και κρασί. (Λου 10:34) Η μέτρια κατανάλωση κρασιού συνιστάτο σε κάποιες περιπτώσεις, επειδή το κρασί φέρνει ευθυμία και έχει φαρμακευτικές ιδιότητες.—Παρ 31:6· 1Τι 5:23.

Η ιατρική και η χειρουργική ασκούνταν από τους αρχαίους Αιγυπτίους, για τους οποίους ο ιστορικός Ηρόδοτος έγραψε (Β΄, 84): «Η ιατρική είναι κατανεμημένη κατά τον εξής τρόπο: κάθε γιατρός θεραπεύει μόνο μία ασθένεια και όχι περισσότερες. Όλη η χώρα είναι γεμάτη γιατρούς, διότι άλλοι είναι γιατροί των ματιών, άλλοι των δοντιών, άλλοι της κοιλιάς και άλλοι των κρυμμένων ασθενειών».

Στην Αίγυπτο οι χειρουργικές μέθοδοι περιλάμβαναν τον καυτηριασμό για τον έλεγχο της αιμορραγίας, καθώς και την ανύψωση του θραύσματος ενός οστού που μπορεί να πίεζε τον εγκέφαλο του ατόμου σε περιπτώσεις κρανιακών καταγμάτων. Για τα σπασμένα κόκαλα χρησιμοποιούσαν νάρθηκες, και μάλιστα έχουν ανακαλυφτεί μούμιες με νάρθηκες φτιαγμένους από φλοιούς δέντρων και στερεωμένους με επιδέσμους. (Παράβαλε Ιεζ 30:20, 21.) Στην αρχαία Βαβυλώνα υπήρχαν κάποιοι χειρουργοί, όπως διαφαίνεται από τον Κώδικα του Χαμουραμπί, ο οποίος καθόριζε ορισμένες αμοιβές για τους γιατρούς και έκανε λόγο για «χάλκινο νυστέρι».

Στη Φοινίκη ασκούσαν την οδοντιατρική. Σε ένα δείγμα οδοντιατρικής εργασίας που έχει βρεθεί είχε χρησιμοποιηθεί λεπτό χρυσό σύρμα για την επίδεση έξι δοντιών στην κάτω γνάθο. Σε ένα άλλο, μια πρόθεση από χρυσό σύρμα λειτουργούσε ως «γέφυρα» που στερέωνε κάποια δόντια τα οποία είχαν ληφθεί από άλλο άτομο.

Επίδραση της Μαγείας και της Ψεύτικης Θρησκείας. Σχετικά με τους γιατρούς της Αιγύπτου και τις θεραπείες που εφάρμοζαν, Η Διεθνής Στερεότυπη Εγκυκλοπαίδεια της Βίβλου ([The International Standard Bible Encyclopaedia] Τόμ. 4, σ. 2393) αναφέρει: «Από τους αρχαίους ιατρικούς παπύρους που έχουν διατηρηθεί, ο μεγαλύτερος εκ των οποίων είναι ο Πάπυρος Έμπερς, γνωρίζουμε ότι η ιατρική γνώση εκείνων των γιατρών ήταν εντελώς εμπειρική, πρωτίστως μαγική και καθόλου επιστημονική. Παρά τις άφθονες ευκαιρίες που είχαν, δεν ήξεραν σχεδόν τίποτα για την ανθρώπινη ανατομία, περιγράφουν τις ασθένειες με απελπιστικά άτεχνο τρόπο, και τα τρία τέταρτα των εκατοντάδων συνταγών που περιέχονται στους παπύρους είναι τελείως αναποτελεσματικές. Ακόμη και η μέθοδος ταρίχευσης την οποία εφάρμοζαν ήταν τόσο ατελής ώστε λίγες από τις μούμιες τους θα είχαν διατηρηθεί σε οποιοδήποτε άλλο κλίμα εκτός από το κλίμα της Αιγύπτου».—Επιμέλεια Τζ. Ορ, 1960.

Ο Γάλλος γιατρός και λόγιος Ζορζ Ρου (στο βιβλίο του Η Μεσοποταμία [La Mésopotamie], Παρίσι, 1995, σ. 411-416) δηλώνει: «Οι διαγνώσεις και οι προγνώσεις των Μεσοποτάμιων γιατρών ήταν ένα μείγμα από δεισιδαιμονίες και ακριβείς παρατηρήσεις». Υπήρχαν εκπαιδευμένοι επαγγελματίες γιατροί που πίστευαν ότι οι περισσότερες ασθένειες είχαν υπερφυσική προέλευση αλλά εξέταζαν και άλλες αιτίες, όπως τη μετάδοση μολυσματικών παραγόντων, την τροφή και το ποτό. Μερικές φορές ο γιατρός παρέπεμπε τους ασθενείς σε κάποιον μάντη, τον ιερέα μπαρού, ο οποίος προσπαθούσε να ανακαλύψει την κρυμμένη αμαρτία που ήταν υπεύθυνη για την πάθηση. Ή ο γιατρός έστελνε τον πάσχοντα στον ιερέα ασιπού, ο οποίος έλεγε επωδές και έκανε μαγικές τελετουργίες για να εξορκίσει τους δαίμονες. Ο Ρου παρατηρεί: «Οι γιατροί της Μεσοποταμίας, όπως και οι αστρονόμοι της, βάσιζαν την τέχνη τους σε μεταφυσικά δόγματα και έτσι απέκλειαν την καρποφόρα αναζήτηση λογικών εξηγήσεων».

Οι Βαβυλώνιοι θεωρούσαν τον Έα τον κυριότερο θεό των θεραπειών. Για να προστατεύονται από τα πονηρά πνεύματα, φορούσαν κάποια αντικείμενα όπως περίαπτα και φυλαχτά. Οι αρχαίοι Έλληνες τιμούσαν ως θεά την προσωποποιημένη Υγεία, και οι γιατροί στην αρχαία Ελλάδα εμπνέονταν από τον Ασκληπιό. Οι Ρωμαίοι συσχέτιζαν ορισμένες θεότητες με τη θεραπεία συγκεκριμένων παθήσεων. Παραδείγματος χάρη, για τους πυρετούς υπήρχε η Φέμπρις. Είναι ενδιαφέρον ότι το σύμβολο του θεού Ασκληπιού των αρχαίων Ελλήνων ήταν ένα ραβδί γύρω από το οποίο ήταν τυλιγμένο ένα φίδι και αυτό εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ως σύμβολο της ιατρικής.—ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 530.

Σχετικά με τις αρχαίες αντιλήψεις περί παθολογίας γενικά, Το Βιβλικό Λεξικό του Ερμηνευτή ([The Interpreter’s Dictionary of the Bible] Τόμ. 1, σ. 847) δηλώνει: «Οι πρωτόγονες φυλές είτε πίστευαν ότι η ασθένεια ήταν το αποτέλεσμα εχθρικής μαγείας που κρατούσε δέσμιο το άτομο είτε απέδιδαν την εμφάνισή της στην παραβίαση κάποιου ταμπού. Ούτως ή άλλως, σε περιπτώσεις επίμονης ασθένειας θεωρούνταν δεδομένη η μαγεία και η μαγγανεία, ενώ τα εφαρμοζόμενα θεραπευτικά μέτρα περιλάμβαναν αναπόφευκτα τον σαμάν, δηλαδή το μάγο-γιατρό. Καθήκον του ήταν να μαντέψει την υπερφυσική αιτία της ασθένειας και να προσπαθήσει να την απομακρύνει χρησιμοποιώντας μαγικές ρήσεις, φυλαχτά, φάρμακα και επωδές».—Επιμέλεια Τζ. Μπάτρικ, 1962.

Οι Γραφές δείχνουν ότι ο Σατανάς έπληξε τον Ιώβ (Ιωβ 2:7) και ότι ο δαιμονισμός έχει ενίοτε συνδεθεί με την ασθένεια. (Ματ 17:14-18) Άρα, οι αρχαίοι ειδωλολάτρες είχαν κάποια βάση για να συσχετίζουν μερικές τουλάχιστον αρρώστιες με το δαιμονισμό. Αλλά αντίθετα από αυτούς, οι πιστοί Εβραίοι ιερείς και γιατροί ποτέ δεν κατέφευγαν στη μαγεία για να επιτελέσουν θεραπείες. (Δευ 18:9-13) Ούτε ο Ιησούς Χριστός ούτε οι αληθινοί ακόλουθοί του πρόφεραν μαγικές επωδές, ακόμη και όταν εξέβαλλαν δαίμονες για να θεραπεύσουν κάποια άτομα. Όταν γίνονταν Χριστιανοί, αυτοί που κάποτε ασκούσαν μαγεία εγκατέλειπαν τέτοιου είδους δαιμονικές συνήθειες, οπωσδήποτε δε ένας Χριστιανός γιατρός ούτε θα ασκούσε αποκρυφισμό ούτε θα έστελνε έναν ασθενή σε κάποιον μάγο.—Πρ 19:18, 19.

Ακρίβεια των Γραφικών Αντιλήψεων. Σχετικά με τον Ιπποκράτη, έναν γιατρό του πέμπτου και του τέταρτου αιώνα Π.Κ.Χ. ο οποίος είναι γνωστός ως «ο πατέρας της σύγχρονης ιατρικής», έχει λεχθεί: «Δεν είχε καμιά σχέση με τα νοσοκομεία των ναών της εποχής του, τα οποία ελέγχονταν από τους ιερείς του Ασκληπιού, του θεού της ιατρικής». (Η Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου [The World Book Encyclopedia], 1987, Τόμ. 9, σ. 227) Ο Ιπποκράτης ήταν ουσιαστικά σύγχρονος του Μαλαχία, αλλά πολλά από αυτά που λέει η Αγία Γραφή γύρω από τις ασθένειες γράφτηκαν από τον Μωυσή περίπου χίλια χρόνια πρωτύτερα. Ωστόσο, τα παρακάτω σχόλια είναι σημαντικά: «Οι πιο ενημερωμένοι ιατρικοί ερευνητές, αυτοί που τώρα διαπρέπουν στον τομέα τους, οδηγούνται στο συμπέρασμα ότι η Αγία Γραφή είναι ένα πολύ ακριβές επιστημονικό βιβλίο. . . . Τα στοιχεία που αφορούν τη ζωή, τη διάγνωση, τη θεραπεία και την προληπτική ιατρική έτσι όπως τα παρουσιάζει η Αγία Γραφή είναι πολύ πιο προηγμένα και αξιόπιστα από ό,τι οι θεωρίες του Ιπποκράτη, πολλές από τις οποίες παραμένουν αναπόδεικτες και μερικές διαπιστώνεται ότι είναι χονδροειδώς ανακριβείς».—Δρ Χ. Ο. Φίλιπς, σε μια επιστολή προς Τα Νέα του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου (The AMA News), που δημοσιεύτηκε στο τεύχος της 10ης Ιουλίου 1967.

Όσον αφορά τον Χριστιανό γιατρό Λουκά, συγγραφέα ενός Ευαγγελίου και του βιβλίου των Πράξεων, ο Δρ Τσ. Τρούμαν Ντέιβις δήλωσε: «Όπου γίνεται κάποια ιατρική περιγραφή, χαρακτηρίζεται από σχολαστική ακρίβεια. Ο Λουκάς χρησιμοποιεί συνολικά είκοσι τρεις ελληνικούς τεχνικούς όρους που βρίσκονται στον Ιπποκράτη, στον Γαληνό και σε άλλα ιατρικά έργα εκείνης της περιόδου».—Ιατρικό Περιοδικό της Αριζόνας (Arizona Medicine), Μάρτιος 1966, «Ιατρική και Αγία Γραφή», σ. 177.

Η τήρηση του Νόμου ήταν συχνά επωφελής για την υγεία. Λόγου χάρη, ο Νόμος απαιτούσε να καλύπτονται τα ανθρώπινα περιττώματα στους στρατιωτικούς καταυλισμούς (Δευ 23:9-14), κάτι που παρείχε αξιοσημείωτη προστασία από τις λοιμώδεις νόσους που μεταδίδονται μέσω των μυγών, όπως η δυσεντερία και ο τυφοειδής πυρετός. Προλαμβανόταν η μόλυνση της τροφής και του νερού, εφόσον ο Νόμος καθόριζε πως οτιδήποτε πάνω στο οποίο έπεφτε κάποιο «ακάθαρτο» ψόφιο πλάσμα ανακηρυσσόταν ακάθαρτο, και απαιτούσε τη λήψη ορισμένων μέτρων, μεταξύ των οποίων ήταν και η συντριβή του πήλινου σκεύους που είχε μολυνθεί με αυτόν τον τρόπο.—Λευ 11:32-38.

Ένα σημαντικό σχόλιο είναι το εξής: «Τα μέτρα προφύλαξης αποτελούσαν βασικό στοιχείο αυτής της νομοθεσίας, και όταν τηρούνταν, συντελούσαν πολύ στην αποφυγή των κρουσμάτων πολιοεγκεφαλίτιδας που οφείλεται στις τροφές, εντερικών πυρετών, τροφικής δηλητηρίασης και παρασιτικών σκωλήκων. Η επιμέλεια στη διατήρηση της καθαρότητας του νερού ήταν ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την αποφυγή της εκδήλωσης και της εξάπλωσης ασθενειών όπως η αμοιβάδωση, οι εντερικοί πυρετοί, η χολέρα, η σχιστοσωμίαση και ο σπειροχαιτικός ίκτερος. Αυτά τα μέτρα προφύλαξης, τα οποία αποτελούν θεμελιώδες τμήμα οποιουδήποτε συστήματος δημόσιας υγείας, είχαν ιδιαίτερη σπουδαιότητα για την ευημερία ενός έθνους που ζούσε υπό πρωτόγονες συνθήκες σε μια υποτροπική περιοχή της γης».—Το Βιβλικό Λεξικό του Ερμηνευτή, επιμέλεια Τζ. Μπάτρικ, 1962, Τόμ. 2, σ. 544, 545.

Στο βιβλίο του Η Αγία Γραφή και η Σύγχρονη Ιατρική (The Bible and Modern Medicine), ο γιατρός Α. Ρεντλ Σορτ τονίζει ότι ο κώδικας δημόσιας υγιεινής που υπήρχε—αν υπήρχε καν—στα έθνη που περιέβαλλαν τον αρχαίο Ισραήλ ήταν μόνο σε στοιχειώδες επίπεδο, και δηλώνει: «Συνεπώς, είναι εξαιρετικά εκπληκτικό το ότι σε ένα βιβλίο όπως η Αγία Γραφή, το οποίο παρουσιάζεται ως μη επιστημονικό, υπάρχει κάποιος κώδικας υγιεινής, και είναι εξίσου εκπληκτικό το ότι ένα έθνος που μόλις είχε απελευθερωθεί από τη δουλεία, και το οποίο συχνά κατακτούνταν από εχθρούς και κατά καιρούς οδηγούνταν σε αιχμαλωσία, είχε στα νομοθετικά του βιβλία έναν τόσο σοφό και λογικό κώδικα κανόνων περί υγείας. Αυτό είναι κάτι που έχουν αναγνωρίσει ειδικοί μεγάλου κύρους, ακόμη και αυτοί που δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τη θρησκευτική πλευρά της Αγίας Γραφής».—Λονδίνο, 1953, σ. 37.

Σύμφωνα με το Νόμο, ο λαγός και το γουρούνι περιλαμβάνονταν στα ζώα που οι Ισραηλίτες απαγορευόταν να τρώνε. (Λευ 11:4-8) Σχετικά με αυτό, ο Δρ Σορτ αναφέρει: «Είναι αλήθεια ότι εμείς τρώμε το γουρούνι, το κουνέλι και το λαγό, αλλά αυτά τα ζώα προσβάλλονται από παράσιτα και είναι ασφαλή μόνο αν η τροφή μαγειρευτεί καλά. Το γουρούνι τρώει ακάθαρτα πράγματα και φιλοξενεί δύο σκουλήκια, την τριχίνη και ένα είδος ταινίας, τα οποία μπορεί να μεταδώσει στον άνθρωπο. Ο κίνδυνος είναι αμελητέος υπό τις παρούσες συνθήκες σε αυτή τη χώρα, αλλά τα πράγματα θα ήταν τελείως διαφορετικά στην αρχαία Παλαιστίνη, και το καλύτερο ήταν να αποφεύγεται αυτή η τροφή».—Η Αγία Γραφή και η Σύγχρονη Ιατρική, σ. 40, 41.

Η προσκόλληση στις δίκαιες απαιτήσεις του Ιεχωβά όσον αφορά τη σεξουαλική ηθική ήταν επίσης επωφελής για τους Ισραηλίτες από πνευματική, διανοητική και σωματική άποψη. (Εξ 20:14· Λευ 18) Παρόμοια, οι Χριστιανοί που διακρατούν ηθική καθαρότητα απολαμβάνουν οφέλη σε σχέση με την υγεία τους. (Ματ 5:27, 28· 1Κο 6:9-11· Απ 21:8) Η τήρηση των υψηλών ηθικών κανόνων της Αγίας Γραφής παρέχει προστασία από τις σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες.

Ο Παύλος συνέστησε στον Τιμόθεο να πίνει λίγο κρασί για το στομάχι του και τις συχνές του αρρώστιες. (1Τι 5:23) Το ότι το κρασί έχει φαρμακευτικές ιδιότητες επιβεβαιώνεται από τις σύγχρονες έρευνες. Ο Δρ Σαλβατόρε Π. Λουτσία, καθηγητής ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, έχει δηλώσει: «Το κρασί χρησιμοποιείται ευρέως για τη θεραπεία των ασθενειών του πεπτικού συστήματος. . . . Η τανίνη που περιέχει και οι ελαφρές αντισηπτικές του ιδιότητες το καθιστούν πολύτιμο για τη θεραπεία του εντερικού κολικού, της βλεννώδους κολίτιδας, της σπαστικής δυσκοιλιότητας, της διάρροιας και πολλών λοιμωδών νόσων της γαστρεντερικής οδού». (Το Κρασί ως Τροφή και Φάρμακο [Wine as Food and Medicine], 1954, σ. 58) Φυσικά, ο Παύλος συνέστησε στον Τιμόθεο “να χρησιμοποιεί λίγο κρασί”, όχι πολύ, και η Αγία Γραφή καταδικάζει τη μέθη.—Παρ 23:20· βλέπε ΜΕΘΗ.

Οι Γραφές αναγνωρίζουν τον ψυχοσωματικό παράγοντα, αν και οι ιατρικοί ερευνητές στο σύνολό τους αντιλήφθηκαν σχετικά πρόσφατα τη σύνδεση ανάμεσα στα παθολογικά συμπτώματα του σώματος και στη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Το εδάφιο Παροιμίες 17:22 δηλώνει: «Η χαρούμενη καρδιά κάνει καλό ως γιατρικό, αλλά το συντετριμμένο πνεύμα ξεραίνει τα κόκαλα». Συναισθήματα όπως η ζήλια, ο φόβος, η απληστία, το μίσος και η ιδιοτελής φιλοδοξία είναι επιβλαβή, ενώ αντιθέτως προκύπτουν καλά, και μερικές φορές θεραπευτικά, αποτελέσματα από την καλλιέργεια και την εκδήλωση αγάπης, χαράς, ειρήνης, μακροθυμίας, καλοσύνης, αγαθότητας, πίστης, πραότητας και εγκράτειας—ιδιοτήτων που αποτελούν τον καρπό του πνεύματος του Θεού. (Γα 5:22, 23) Φυσικά, οι Γραφές δεν χαρακτηρίζουν όλες τις αρρώστιες ψυχοσωματικές ούτε αποκλείουν ως απαράδεκτο το να ζητήσει κανείς ιατρική γνωμάτευση και θεραπεία. Ο Παύλος αποκάλεσε τον πιστό Χριστιανό Λουκά “αγαπητό γιατρό”.—Κολ 4:14.

Καραντίνα. Σύμφωνα με το Νόμο, το άτομο που είχε—ή για το οποίο υπήρχε η υποψία ότι είχε—κάποια μεταδοτική ασθένεια έμπαινε σε καραντίνα, δηλαδή παρέμενε μακριά από τους άλλους ή απομονωνόταν για ένα διάστημα. Επιβάλλονταν εφταήμερες περίοδοι καραντίνας σε άτομα, σε ενδύματα και άλλα αντικείμενα ή σε σπίτια για να διαπιστωθεί αν είχαν προσβληθεί από λέπρα. (Λευ 13:1-59· 14:38, 46) Επίσης, ένα άτομο ανακηρυσσόταν ακάθαρτο για εφτά ημέρες αν άγγιζε πτώμα ανθρώπου. (Αρ 19:11-13) Μολονότι οι Γραφές δεν λένε ότι η συγκεκριμένη διάταξη δόθηκε για λόγους υγιεινής, ωστόσο οι υπόλοιποι προστατεύονταν κάπως σε περίπτωση που ο νεκρός είχε πεθάνει από λοιμώδη νόσο.

Μεταφορική Εφαρμογή. Ο Ιούδας και η Ιερουσαλήμ αρρώστησαν πνευματικά εξαιτίας της αμαρτωλότητάς τους. (Ησ 1:1, 4-6) Αν και οι θρησκευτικοί ηγέτες της Ιερουσαλήμ προσπαθούσαν μάταια να γιατρέψουν τη συντριβή του λαού, λέγοντας ψέματα ότι υπήρχε ειρήνη (Ιερ 6:13, 14), δεν κατόρθωσαν να αποτρέψουν την καταστροφή της πόλης το 607 Π.Κ.Χ. Ο Ιεχωβά, όμως, υποσχέθηκε να φέρει ανάρρωση στη Σιών, δηλαδή στην Ιερουσαλήμ (Ιερ 30:12-17· 33:6-9), και αυτή η θεραπεία πραγματοποιήθηκε με την επιστροφή του Ιουδαϊκού υπολοίπου στην πατρίδα του το 537 Π.Κ.Χ.

Ο Ιησούς Χριστός αναγνώριζε την πνευματικά άρρωστη κατάσταση των αμαρτωλών και επιδίωκε να τους στρέψει στον Ιεχωβά για πνευματική θεραπεία. Γι’ αυτό, όταν τον επέκριναν ότι έτρωγε και έπινε με εισπράκτορες φόρων και αμαρτωλούς, ο Ιησούς είπε: «Δεν χρειάζονται γιατρό οι υγιείς αλλά οι άρρωστοι. Εγώ έχω έρθει να καλέσω, όχι δίκαιους ανθρώπους, αλλά αμαρτωλούς σε μετάνοια».—Λου 5:29-32.

Η θεραπεία της πνευματικής ασθένειας ενός μέλους της Χριστιανικής εκκλησίας είναι το θέμα των εδαφίων Ιακώβου 5:13-20. Τα συμφραζόμενα, που αντιπαραβάλλουν την αρρώστια με την ευθυμία, δείχνουν ότι ο Ιάκωβος δεν ασχολούνταν με τη σωματική αρρώστια, αλλά με την πνευματική. Σχετικά με τα βήματα που αποσκοπούν στη θεραπεία καθώς και με την αποτελεσματικότητά τους, ο Ιάκωβος έγραψε: «Είναι κανείς μεταξύ σας [πνευματικά] άρρωστος; Ας καλέσει τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας, και ας προσευχηθούν για αυτόν [ώστε εκείνος να ακούσει την προσευχή και να δείξει ότι συμφωνεί λέγοντας «Αμήν»], αλείβοντάς τον με λάδι [ενθαρρύνοντάς τον με παρηγορητική, καταπραϋντική διδασκαλία από το Λόγο του Θεού, ώστε να αποκατασταθεί η σύνδεσή του με την εκκλησία (Ψλ 133:1, 2· 141:5)] στο όνομα του Ιεχωβά [με πιστότητα στον Θεό και σύμφωνα με το σκοπό Του]. Και η προσευχή της πίστης [την οποία θα αναπέμψουν οι πρεσβύτεροι για χάρη του πνευματικά ασθενούς ατόμου] θα κάνει καλά εκείνον που πάσχει [πνευματικά], και ο Ιεχωβά θα τον εγείρει [σαν να τον βγάζει από την απελπισία και να του αφαιρεί το συναίσθημα ότι τον έχει εγκαταλείψει ο Θεός, και μάλιστα ο Ιεχωβά θα τον ενισχύσει για να προχωρήσει στην οδό της αλήθειας και της δικαιοσύνης (Φλπ 4:13)]. Και αν έχει διαπράξει αμαρτίες, αυτό θα του συγχωρηθεί [από τον Ιεχωβά (Ψλ 32:5· 103:10-14), αν το άτομο ανταποκριθεί ευνοϊκά στις προσευχές και στον έλεγχο, στη διόρθωση και στη νουθεσία από το Λόγο του Ιεχωβά που θα του δώσουν οι πρεσβύτεροι και, αφού μετανοήσει, μεταστραφεί και ακολουθήσει τη σωστή οδό (Ψλ 119:9-16)]».

Αντιμετώπιση της Αρρώστιας. Η αρρώστια είναι μια συμφορά που μπορεί να βρει κάποιον έστω και αν είναι υλικά πλούσιος. (Εκ 5:16, 17· παράβαλε Ματ 16:26.) Μερικά άτομα έχουν άφθονο εύγευστο φαγητό, αλλά δεν μπορούν να το απολαύσουν λόγω κάποιας στομαχικής ή εντερικής διαταραχής. (Εκ 6:1, 2) Και για τους πνευματικούς αδελφούς του Ιησού Χριστού έχει λεχθεί ότι ασθενούν σωματικά κατά καιρούς. (Ματ 25:39, 40) Οι σωματικές ασθένειες ήταν κάτι που αντιμετώπισαν διάφοροι Χριστιανοί, όπως ο Επαφρόδιτος, ο Τιμόθεος και ο Τρόφιμος (Φλπ 2:25-30· 1Τι 5:23· 2Τι 4:20), αλλά η Αγία Γραφή δεν λέει ότι αυτοί οι Χριστιανοί θεραπεύτηκαν θαυματουργικά από τους αποστόλους.

Εντούτοις, όταν κάποιος από τους υπηρέτες του Θεού ασθενεί σωματικά, είναι κατάλληλο να προσεύχεται στον Ιεχωβά για να έχει το σθένος που χρειάζεται ώστε να αντέξει την πάθησή του και για να έχει πνευματική δύναμη να διακρατήσει ακεραιότητα στη διάρκεια αυτής της περιόδου αδυναμίας στη σάρκα. «Ο Ιεχωβά θα στηρίξει [ένα τέτοιο άτομο] πάνω στο ντιβάνι της αρρώστιας».—Ψλ 41:1-3· βλέπε επίσης 1Βα 8:37-40.

Ωστόσο, το να βάλει κάποιος αίμα στο σώμα του για να θεραπεύσει κάποια ασθένειά του αποτελεί παραβίαση του νόμου του Θεού.—Γε 9:3, 4· Πρ 15:28, 29· βλέπε ΑΙΜΑ.

Ο Ιεχωβά μπορεί να απομακρύνει τις αρρώστιες. (Εξ 15:26· 23:25· Δευ 7:15) Ο Ησαΐας έγραψε ότι θα έρθει καιρός κατά τον οποίο «κανένας κάτοικος δεν θα λέει: “Είμαι άρρωστος”» (Ησ 33:24), καθώς επίσης ότι θα λάβει χώρα η πνευματική θεραπεία των τυφλών, των κουφών, των κουτσών και των άλαλων, προφητείες που υπόσχονται επίσης τη σωματική θεραπεία. (Ησ 35:5, 6) Όταν ο Ιησούς Χριστός ήταν στη γη, επιτέλεσε τόσο σωματικές όσο και πνευματικές θεραπείες πασχόντων ατόμων, εκπληρώνοντας τη Μεσσιανική προφητεία: «Αυτός πήρε τις αρρώστιες μας και βάσταξε τις ασθένειές μας». (Ματ 8:14-17· Ησ 53:4) Η βάση για αυτές τις θεραπείες ήταν η θυσία της ανθρώπινης ζωής του, η οποία αποτέλεσε το αποκορύφωμα της πορείας την οποία ακολουθούσε από τη στιγμή που κατέβηκε πάνω του το πνεύμα του Θεού στον Ιορδάνη Ποταμό το 29 Κ.Χ. Επομένως, οι Χριστιανοί έχουν βάση για ελπίδα και άφθονες αποδείξεις ότι, διά του αναστημένου Ιησού Χριστού και μέσω της Βασιλείας του Θεού, το υπάκουο ανθρώπινο γένος θα απολαύσει, όχι απλώς προσωρινή θεραπεία των ασθενειών, αλλά μόνιμη απελευθέρωση από την αμαρτία, τις ασθένειες και το θάνατο που προήλθαν από τον Αδάμ. Για αυτό το επίτευγμα, κάθε αίνος ανήκει στον Ιεχωβά, τον οποίο ο Δαβίδ προσδιορίζει ως εκείνον «που γιατρεύει όλες σου τις παθήσεις».—Ψλ 103:1-3· Απ 21:1-5.

ΑΣΙΑ

Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές ο όρος «Ασία» εφαρμόζεται στη ρωμαϊκή επαρχία που καταλάμβανε το δυτικό τμήμα της Μικράς Ασίας και όχι στην ήπειρο της Ασίας.

Η Ρωμαϊκή Επαρχία της Ασίας. Η ρωμαϊκή επαρχία της Ασίας περιλάμβανε τις παλιότερες χώρες της Μυσίας, της Λυδίας, της Καρίας και, κατά περιόδους, μέρος της Φρυγίας, καθώς και τα γειτονικά νησιά. Συνεπώς, οριζόταν από το Αιγαίο Πέλαγος και τις επαρχίες της Βιθυνίας, της Γαλατίας (η οποία περιλάμβανε μέρος της Φρυγίας) και της Λυκίας. Ωστόσο, είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε τα ακριβή σύνορα λόγω των συνεχών ανακατατάξεων.

Αρχικά, η πρωτεύουσα βρισκόταν στην Πέργαμο της Μυσίας, αλλά στη διάρκεια της διακυβέρνησης του Αυγούστου μεταφέρθηκε στην Έφεσο, νοτιότερα. Το έτος 27 Π.Κ.Χ., η επαρχία έγινε συγκλητική και έκτοτε διοικούνταν από έναν ανθύπατο. (Πρ 19:38) Επίσης, διαιρέθηκε σε 9 δικαστικές περιφέρειες και υποδιαιρέθηκε σε 44 περιφέρειες πόλεων.

Ο Λουκάς, περιγράφοντας τις περιοχές από τις οποίες είχαν έρθει οι Ιουδαίοι στην Ιερουσαλήμ την Πεντηκοστή του έτους 33 Κ.Χ., αναφέρει και την Ασία μαζί με τις επαρχίες της Καππαδοκίας, του Πόντου και της Παμφυλίας. (Πρ 2:9, 10· παράβαλε 1Πε 1:1.) Εκεί αναφέρει τη Φρυγία ξεχωριστά από την Ασία, πράγμα που ξανακάνει στο εδάφιο Πράξεις 16:6. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Ρωμαίος συγγραφέας του πρώτου αιώνα Κ.Χ., έκανε το ίδιο. (Φυσική Ιστορία [Naturalis Historia], V, XXVIII, 102) Η αφήγηση στα εδάφια Πράξεις 16:6, 7 δηλώνει ότι “το άγιο πνεύμα απαγόρευσε στον Παύλο να αναγγείλει το λόγο στην περιφέρεια της Ασίας” ενώ ταξίδευε προς τα δυτικά, στη διάρκεια της δεύτερης ιεραποστολικής περιοδείας του (περ. 49-52 Κ.Χ.). Γι’ αυτό, κατευθύνθηκε βόρεια διαμέσου της Φρυγίας και της Γαλατίας προς την επαρχία της Βιθυνίας, οδηγήθηκε όμως και πάλι προς τα δυτικά διαμέσου της Μυσίας προς το λιμάνι της Τρωάδος, που ήταν το φυσικό σημείο απόπλου των πλοίων για τη Μακεδονία. Εκεί ο Παύλος είδε σε όραμα έναν άντρα ο οποίος του απηύθυνε την πρόσκληση: «Πέρασε στη Μακεδονία και βοήθησέ μας». (Πρ 16:9) Έτσι λοιπόν, αν και ο Παύλος στην πραγματικότητα πέρασε μέσα από το βόρειο τμήμα της επαρχίας της Ασίας, δεν διέθεσε χρόνο εκεί παρά μόνο στο ταξίδι της επιστροφής, αφού ολοκλήρωσε το έργο του στη Μακεδονία και στην Αχαΐα. Τότε έμεινε για λίγο στην Έφεσο, κηρύττοντας στη συναγωγή, και φεύγοντας υποσχέθηκε να επιστρέψει.—Πρ 18:19-21.

Στη διάρκεια του τρίτου ταξιδιού του (περ. 52-56 Κ.Χ.), ο Παύλος έμεινε πάνω από δύο χρόνια στην Έφεσο, και το αποτέλεσμα ήταν ότι «όλοι όσοι κατοικούσαν στην περιφέρεια της Ασίας άκουσαν το λόγο του Κυρίου, Ιουδαίοι και Έλληνες». (Πρ 19:1-10, 22) Προφανώς τότε (περ. 55 Κ.Χ.) έγραψε ο Παύλος από την Έφεσο την πρώτη επιστολή του προς τους Κορινθίους και τους έστειλε χαιρετισμούς από τις «εκκλησίες της Ασίας», υποδηλώνοντας έτσι ότι είχε σημειωθεί καλή πρόοδος. (1Κο 16:19) Όταν αργότερα έγραψε από τη Μακεδονία τη δεύτερη επιστολή του προς τους Κορινθίους, αναφέρθηκε στις δυσκολίες και στο σοβαρό κίνδυνο που αντιμετώπισε στην Ασία. (Πρ 19:23-41· 2Κο 1:8) Στο ταξίδι της επιστροφής, ο Παύλος, μη θέλοντας να χρονοτριβήσει περαιτέρω στην Ασία, παρέπλευσε την Έφεσο, πέρασε από τη Σάμο και αποβιβάστηκε στη Μίλητο της Καρίας, που ήταν τμήμα της επαρχίας της Ασίας, και τότε κάλεσε «τους πρεσβυτέρους» της εκκλησίας της Εφέσου να έρθουν να τον συναντήσουν.—Πρ 20:15-18.

Πηγαίνοντας στη Ρώμη όπου επρόκειτο να δικαστεί για πρώτη φορά (περ. 60-61 Κ.Χ.), ως αποτέλεσμα μιας οχλοκρατικής ενέργειας στην Ιερουσαλήμ την οποία υποκίνησαν «Ιουδαίοι από την Ασία» (Πρ 21:27, 28· 24:18, 19· παράβαλε 6:9), ο Παύλος αρχικά επιβιβάστηκε σε ένα πλοίο το οποίο πήγαινε «σε διάφορα παράκτια μέρη της περιφέρειας της Ασίας», αλλά κατόπιν άλλαξε πλοίο στα Μύρα, στη γειτονική επαρχία της Λυκίας.—Πρ 27:2-6.

Τα λόγια του Παύλου στο εδάφιο 2 Τιμόθεο 1:15, τα οποία προφανώς γράφτηκαν από τη Ρώμη γύρω στο έτος 65 Κ.Χ., ίσως υποδηλώνουν ότι ο σφοδρός διωγμός που άρχισε να μαίνεται τότε εναντίον των Χριστιανών από μέρους των ρωμαϊκών αρχών είχε στο μεταξύ κάνει πολλούς Χριστιανούς «της Ασίας» να αποφεύγουν τη συναναστροφή με τον φυλακισμένο απόστολο Παύλο, απομακρυνόμενοι από αυτόν σε μια κρίσιμη στιγμή. Η έκφραση «όλοι στην περιφέρεια της Ασίας» δεν σημαίνει καθολική απομάκρυνση όλων των Χριστιανών στην Ασία, επειδή ο Παύλος αμέσως μετά επαίνεσε τον Ονησίφορο ο οποίος ήταν προφανώς κάτοικος της Εφέσου.—2Τι 1:16-18· 4:19.

Το γεγονός ότι η Χριστιανική πίστη δεν είχε χαθεί φαίνεται επίσης από την Αποκάλυψη και τα εφτά αγγέλματα που έστειλε ο Ιωάννης προς εφτά εκκλησίες σε εξέχουσες πόλεις της Ασίας: την Έφεσο, τη Σμύρνη, την Πέργαμο, τα Θυάτειρα, τις Σάρδεις, τη Φιλαδέλφεια και τη Λαοδίκεια—και μάλιστα οι περισσότερες από αυτές τις εκκλησίες επαινούνται για το γεγονός ότι υπέμειναν θλίψη. (Απ 1:4, 11· 2:2, 3, 9, 10, 13, 19· 3:10) Ο Ιωάννης βρισκόταν τότε (περ. 96 Κ.Χ.) στην Πάτμο, η οποία δεν ήταν μακριά από τα παράλια της επαρχίας της Ασίας. Πιστεύεται γενικά ότι η αφήγηση του Ευαγγελίου του Ιωάννη και οι τρεις επιστολές του γράφτηκαν είτε στην Έφεσο είτε εκεί κοντά, μετά την απελευθέρωσή του από την Πάτμο.

Άλλες πόλεις της επαρχίας της Ασίας που μνημονεύονται στις Γραφές είναι οι Κολοσσές, η Ιεράπολη, το Αδραμύττιο και η Άσσος.

[Χάρτης στη σελίδα 372]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ—Παλαιότερες Ονομασίες των Περιοχών

ΜΥΣΙΑ

Τρωάς

ΒΙΘΥΝΙΑ

ΠΑΦΛΑΓΟΝΙΑ

ΓΑΛΑΤΙΚΟΣ ΠΟΝΤΟΣ

ΓΑΛΑΤΙΑ

ΛΥΔΙΑ

Έφεσος

ΑΣΙΑΤΙΚΗ ΦΡΥΓΙΑ

ΓΑΛΑΤΙΚΗ ΦΡΥΓΙΑ

ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ

ΛΥΚΑΟΝΙΑ

ΚΑΡΙΑ

ΠΙΣΙΔΙΑ

Αντιόχεια

ΠΑΜΦΥΛΙΑ

ΛΥΚΙΑ

ΚΙΛΙΚΙΑ

ΚΟΜΜΑΓΗΝΗ

ΣΥΡΙΑ

Αντιόχεια

Μεγάλη Θάλασσα

[Χάρτης στη σελίδα 373]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ—Ονομασίες Ρωμαϊκών Επαρχιών

ΑΣΙΑ

Τρωάς

Έφεσος

ΒΙΘΥΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΝΤΟΣ

ΓΑΛΑΤΙΑ

Αντιόχεια

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΩΝΑ

ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΑΝΤΙΟΧΟΥ

ΚΙΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΣΥΡΙΑ

Αντιόχεια

ΛΥΚΙΑ

ΠΑΜΦΥΛΙΑ

ΚΥΠΡΟΣ

Μεγάλη Θάλασσα

ΑΣΙΗΛ

(Ασιήλ) [Φτιαγμένος από τον Θεό].

Συμεωνίτης προπάτορας κάποιου Ιηού που ήταν αρχηγός στις ημέρες του Βασιλιά Εζεκία.—1Χρ 4:35, 38, 41.

ΑΣΙΜΑ

(Ασιμά).

Θεότητα την οποία λάτρευε ο λαός της Αιμάθ. Το λαό αυτό εγκατέστησε στη Σαμάρεια ο βασιλιάς της Ασσυρίας αφού πήρε αιχμάλωτους τους Ισραηλίτες. (2Βα 17:24, 30) Σύμφωνα με το Βαβυλωνιακό Ταλμούδ (Σάνχεδριν 63β), η θεότητα Ασιμά παριστάνεται σαν άτριχος τράγος, και γι’ αυτόν το λόγο μερικοί την ταυτίζουν με τον Πάνα, ποιμενικό θεό της γονιμότητας. Μια άλλη εκδοχή είναι ότι το όνομα Ασιμά ίσως αποτελεί εκούσια παραφθορά του ονόματος «Ασεράχ» (της χαναανιτικής θεάς της γονιμότητας), ώστε να συνδυάζεται με την εβραϊκή λέξη ’ασάμ («ενοχή»· Γε 26:10). Ωστόσο, πέραν των όσων αναφέρονται στην Αγία Γραφή τίποτα άλλο δεν μπορεί να λεχθεί με βεβαιότητα.

ΑΣΚΑΛΩΝ

(Ασκαλών) [πιθανώς, Τόπος Ζυγίσματος (Πληρωμής)].

Λιμάνι της Μεσογείου και μία από τις πέντε κυριότερες φιλισταϊκές πόλεις. (Ιη 13:3) Ταυτίζεται με την Ασκαλάν (Τελ Ασκελόν) η οποία βρίσκεται περίπου 19 χλμ. ΒΒΑ της Γάζας. Η πόλη ήταν χτισμένη σε ένα βραχώδες, φυσικό αμφιθέατρο, το κοίλο μέρος του οποίου έβλεπε προς τη Μεσόγειο. Η ύπαιθρός της είναι εύφορη και παράγει μήλα, σύκα και ένα είδος μικρού κρεμμυδιού γνωστού ως ασκαλώνιο, που προφανώς έχει πάρει το όνομά του από τη φιλισταϊκή πόλη.

Η Ασκαλών είχε δοθεί στη φυλή του Ιούδα η οποία και την κατέλαβε, αλλά προφανώς η πόλη δεν έμεινε πολύ καιρό υπό την κυριαρχία του Ιούδα. (Κρ 1:18, 19) Την εποχή του Σαμψών και του Σαμουήλ ήταν πόλη των Φιλισταίων. (Κρ 14:19· 1Σα 6:17) Ο Δαβίδ τη μνημονεύει στη θρηνωδία που συνέθεσε για το θάνατο του Σαούλ και του Ιωνάθαν. (2Σα 1:20) Δεν αναφέρεται, όμως, μεταξύ των φιλισταϊκών πόλεων που κατέκτησε ο Βασιλιάς Οζίας.—2Χρ 26:6.

Στην προφητεία του Αμώς (περ. 804 Π.Κ.Χ.) προλέχθηκε ήττα για τον ηγεμόνα της Ασκαλών. (Αμ 1:8) Η ιστορία δείχνει ότι τον επόμενο αιώνα ο Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄ της Ασσυρίας κατέστησε την Ασκαλούνα (Ασκαλών) υποτελή σε αυτόν. Ο Ιερεμίας (μετά το 647 Π.Κ.Χ.) εξέφερε δύο προφητείες αναφορικά με την Ασκαλών. Παρότι τα εδάφια Ιερεμίας 47:2-7 είναι δυνατόν να είχαν μερική εκπλήρωση όταν ο Ναβουχοδονόσορ λεηλάτησε την πόλη στις αρχές της βασιλείας του (περ. 624 Π.Κ.Χ.), η προφητεία των εδαφίων Ιερεμίας 25:17-20, 28, 29 δείχνει καθαρά ότι η εκπλήρωση έλαβε χώρα μετά την πτώση της Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ. Η προφητεία του Σοφονία (η οποία γράφτηκε πριν από το 648 Π.Κ.Χ.) προείπε και αυτή ότι πλησίαζε η ερήμωση της Ασκαλών και άλλων φιλισταϊκών πόλεων και ότι, ακολούθως, το υπόλοιπο του Ιούδα θα καταλάμβανε τα «σπίτια της Ασκαλών». (Σοφ 2:4-7) Τελικά, γύρω στο 518 Π.Κ.Χ., ο Ζαχαρίας εξήγγειλε καταδικαστική κρίση για την Ασκαλών την οποία συνέδεσε με τον καιρό κατά τον οποίο θα ερημωνόταν η Τύρος (332 Π.Κ.Χ.).—Ζαχ 9:3-5.

ΑΣΚΑΛΩΝΙΤΗΣ

(Ασκαλωνίτης) [Της (Από την) Ασκαλών].

Κάτοικος της φιλισταϊκής πόλης Ασκαλών.—Ιη 13:3.

ΑΣΚΕΝΑΖ

(Ασκενάζ).

1. Ο πρώτος από τους τρεις γιους του Γόμερ, γιου του Ιάφεθ, στη σειρά με την οποία κατονομάζονται.—Γε 10:3· 1Χρ 1:6.

Σε Ιουδαϊκά συγγράμματα των μεσαιωνικών (αλλά και των μετέπειτα) χρόνων, ο όρος «Ασκενάζ» εφαρμοζόταν στη φυλή των Τευτόνων, και πιο συγκεκριμένα στη Γερμανία. Συνεπώς, ακόμη και σήμερα οι Εβραίοι από τις γερμανικές χώρες ονομάζονται Ασκεναζίμ σε αντίθεση με τους Σεφαρδίμ, τους Εβραίους από την Ισπανία και την Πορτογαλία.

2. Το εδάφιο Ιερεμίας 51:27 μνημονεύει το βασίλειο του Ασκενάζ ως σύμμαχο με τα βασίλεια του Αραράτ και του Μιννί εναντίον της Βαβυλώνας τον καιρό της πτώσης της (539 Π.Κ.Χ.). Εφόσον το Αραράτ πιστεύεται ότι βρισκόταν στην περιοχή της λίμνης Βαν και το Μιννί (το οποίο αναφέρεται ως «Μαννάι» στις ασσυριακές επιγραφές) θεωρείται ότι βρισκόταν ΝΑ της λίμνης Βαν, είναι πιθανό ότι το βασίλειο του Ασκενάζ βρισκόταν κοντά σε αυτές τις περιοχές, μάλλον κάπως Β, στην περιοχή ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και στην Κασπία Θάλασσα.

Το όνομα Ασκενάζ θεωρείται από τους αρχαιολόγους αντίστοιχο του ασσυριακού Ασγκουζάι, το οποίο αναφερόταν προφανώς στους αρχαίους Σκύθες που κατοικούσαν στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και της Κασπίας Θάλασσας. Πινακίδες σφηνοειδούς γραφής μνημονεύουν μια συμμαχία ανάμεσα σε αυτή τη φυλή και στους Μαννάι (Μιννί) σε μια εξέγερση εναντίον της Ασσυρίας τον έβδομο αιώνα Π.Κ.Χ.

ΑΣΚΙ

Σάκος φτιαγμένος από ολόκληρο το δέρμα ενός ζώου, στον οποίο αποθήκευαν διάφορα πράγματα όπως νερό, λάδι, γάλα, κρασί, βούτυρο και τυρί. Μολονότι οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν κυρίως ασκιά για την αποθήκευση υγρών, είχαν και άλλου είδους δοχεία διαφόρων μεγεθών και σχημάτων, όπως φιάλες με λεπτό λαιμό και πώμα.

Ο συνήθης τρόπος κατασκευής ενός ασκιού ήταν να σκοτώσουν ένα ζώο, να κόψουν το κεφάλι και τα πόδια και κατόπιν να το γδάρουν προσεκτικά χωρίς να χρειαστεί να ανοίξουν την κοιλιά του. Το δέρμα υφίστατο βυρσοδεψική κατεργασία και μετά έραβαν όλες τις τρύπες εκτός από μία. Το λαιμό, ή ίσως μία από τις προεξοχές των ποδιών, τον άφηναν άρραφτο ως άνοιγμα το οποίο έκλεινε με πώμα ή σπάγκο. Γι’ αυτόν το σκοπό χρησιμοποιούσαν τομάρια από γιδοπρόβατα και, ενίοτε, από βοοειδή, ενώ σε μερικές περιπτώσεις άφηναν τις τρίχες στο δέρμα όταν τα ασκιά προορίζονταν για γάλα, βούτυρο, τυρί και νερό. Ωστόσο, όταν τα ασκιά επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν για λάδι και κρασί, απαιτούνταν πιο επιμελής βυρσοδεψική κατεργασία. Ακόμη και σε πιο πρόσφατα χρόνια, πολλά ασκιά φτιάχνονταν με παρόμοιο τρόπο στη Μέση Ανατολή. Αν τα ασκιά για νερό δεν υποστούν βυρσοδεψική κατεργασία, δίνουν στο νερό που περιέχουν μια δυσάρεστη γεύση.

Όταν ο Αβραάμ απέπεμψε την Άγαρ, την εφοδίασε με ένα «ασκί [εβρ., χέμεθ]». (Γε 21:14, 15, 19) Οι Γαβαωνίτες είπαν στον Ιησού του Ναυή: «Αυτά είναι τα ασκιά του κρασιού [εβρ., νο’δώθ] που τα γεμίσαμε καινούρια, και ορίστε! έχουν σκιστεί». (Ιη 9:13) Κάτι τέτοιο συνέβαινε με το πέρασμα του χρόνου, επειδή αυξανόταν η πίεση στο ασκί λόγω της ζύμωσης του κρασιού. Ο Ελιού είπε: «Η κοιλιά μου είναι σαν κρασί που δεν παίρνει αέρα· όπως τα καινούρια ασκιά [εβρ., ’οβώθ] θέλει να σκιστεί και να ανοίξει». (Ιωβ 32:19) Γενικά, ωστόσο, τα καινούρια ασκιά, λόγω της ικανότητάς τους να διαστέλλονται, μπορούσαν να αντέξουν την εσωτερική πίεση που ασκούσε το αέριο διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο παράγεται από τη ζύμωση του καινούριου κρασιού. Εντούτοις, τα παλιά ασκιά με τον καιρό γίνονταν σκληρά και έχαναν την ελαστικότητά τους, οπότε ήταν πιθανό να μην αντέξουν την πίεση και να σκιστούν. Γι’ αυτό, ο Ιησούς Χριστός παρατήρησε εύστοχα: «Ούτε βάζουν καινούριο κρασί σε παλιά ασκιά· γιατί αν βάλουν, τότε τα ασκιά σκίζονται και το κρασί χύνεται και τα ασκιά καταστρέφονται. Αλλά το καινούριο κρασί το βάζουν σε καινούρια ασκιά, και διατηρούνται και τα δύο».—Ματ 9:17· Μαρ 2:22· Λου 5:37, 38.

Αυτή η παραβολή ήταν μέρος της απάντησης που έδωσε ο Ιησούς για να εξηγήσει γιατί οι μαθητές του δεν συμμορφώνονταν με όλα τα παλιά έθιμα και τις συνήθειες των Φαρισαίων. Ο Ιησούς υπονοούσε προφανώς ότι η αλήθεια της Χριστιανοσύνης ήταν τόσο δυνατή και δραστική ώστε δεν μπορούσε να τη συγκρατήσει το παλιό σύστημα του Ιουδαϊσμού, το οποίο στερούνταν ζωτικότητας και ευελιξίας και έσβηνε με γοργούς ρυθμούς.—Ματ 9:14-16.

Όταν ο Δαβίδ ήταν φυγάς, κατατρεγμένος από τους εχθρούς του, αναφέρθηκε μεταφορικά στο ασκί λέγοντας: «Βάλε τα δάκρυά μου στο ασκί σου». (Ψλ 56:8) Δηλαδή ο Δαβίδ ζητούσε από τον Θεό, στον οποίο έθετε την εμπιστοσύνη του, να φυλάξει τα δάκρυά του, σαν να τα έβαζε σε ασκί, για να τα θυμηθεί.

Πιθανότατα, τα ασκιά που περιείχαν κρασί τα κρεμούσαν μερικές φορές σε κάποιο μέρος για να καπνιστούν, προκειμένου να τα προστατέψουν από τα έντομα ή για να προσδώσουν γρήγορα στο κρασί ορισμένα επιθυμητά χαρακτηριστικά. Από την άλλη πλευρά, όταν δεν χρησιμοποιούσαν τα ασκιά, μπορεί να τα κρεμούσαν σε ένα δωμάτιο χωρίς καπνοδόχο και αυτά να μαύριζαν από τον καπνό της φωτιάς που άναβε εκεί. Αυτά τα ασκιά έπειτα από λίγο έχαναν την ελαστικότητά τους και ζάρωναν. Έχοντας ίσως κάτι τέτοιο υπόψη, ο ψαλμωδός που ταλαιπωρούνταν από δοκιμασίες είπε: «Διότι έγινα σαν ασκί μέσα στον καπνό».—Ψλ 119:83· βλέπε ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΗΣ· ΣΚΕΥΗ.

ΑΣΜΑ

Βλέπε ΤΡΑΓΟΥΔΙ, ΥΜΝΟΣ.

ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ

Ποιητικό βιβλίο των Εβραϊκών Γραφών που μιλάει για την ακλόνητη αγάπη μιας Σουλαμίτισσας (μιας κοπέλας της υπαίθρου που καταγόταν από τη Σουνάμ, ή αλλιώς Σουλάμ) για έναν νεαρό ποιμένα καθώς και για την αποτυχημένη προσπάθεια του Βασιλιά Σολομώντα να κερδίσει την αγάπη της. Οι εναρκτήριες λέξεις του εβραϊκού κειμένου χαρακτηρίζουν αυτό το ποίημα ως «άσμα ασμάτων», δηλαδή «το πιο έξοχο άσμα», το πιο ωραίο και το πιο εξαίσιο άσμα. (Βλέπε ΜΝΚ, υποσ. στον τίτλο.) Πρόκειται για ένα μόνο άσμα και όχι για συλλογή ασμάτων.

Στην εισαγωγή προσδιορίζεται ως συγγραφέας ο Σολομών. (Ασμ 1:1) Οι εσωτερικές αποδείξεις συνηγορούν σε αυτό, διότι αποκαλύπτουν ότι ο συγγραφέας ήταν καλά εξοικειωμένος με τη δημιουργία του Θεού, όπως ήταν ο Σολομών. (1Βα 4:29-33) Επανειλημμένα εμφανίζονται στις παραστατικές εικόνες αυτού του βιβλίου φυτά, ζώα, πολύτιμες πέτρες και μέταλλα. (Ασμ 1:12-14, 17· 2:1, 3, 7, 9, 12-15· 4:8, 13, 14· 5:11-15· 7:2, 3, 7, 8, 11-13) Ο συγγραφέας, όπως άλλωστε θα αναμενόταν από έναν βασιλιά σαν τον Σολομώντα, γνώριζε πολύ καλά τη γη στην οποία κατοικούσαν οι Ισραηλίτες—την παράκτια πεδιάδα, τις κοιλάδες (2:1), τις οροσειρές του Λιβάνου, του Αερμών, του Αντιλιβάνου και του Καρμήλου (4:8· 7:5), τα αμπέλια της Εν-γαδί (1:14) και «τις δεξαμενές στην Εσεβών, κοντά στην πύλη της Βαθ-ραββίμ» (7:4).

Το ποίημα συντέθηκε όταν ο Σολομών είχε 60 βασίλισσες και 80 παλλακίδες. (Ασμ 6:8) Το γεγονός αυτό παραπέμπει στα πρώτα χρόνια της 40χρονης βασιλείας του (1037-998 Π.Κ.Χ.), εφόσον κατέληξε να έχει 700 συζύγους και 300 παλλακίδες.—1Βα 11:3.

Οι εκφράσεις τρυφερότητας που περιλαμβάνονται στο Άσμα Ασμάτων μπορεί να φαίνονται πολύ ασυνήθιστες σε έναν Δυτικό αναγνώστη. Πρέπει, όμως, να θυμόμαστε ότι η υπόθεση αυτού του άσματος εκτυλίσσεται στην Ανατολή πριν από 3.000 χρόνια περίπου.

Πρόσωπα που Περιλαμβάνονται. Κεντρικό πρόσωπο του Άσματος Ασμάτων είναι η Σουλαμίτισσα. Άλλα πρόσωπα που αναφέρονται σε αυτό το ποίημα είναι ο αγαπημένος της ποιμένας (Ασμ 1:7), η μητέρα της και οι αδελφοί της (1:6· 8:2), ο Βασιλιάς Σολομών (3:11), οι «κόρες της Ιερουσαλήμ» (οι κυρίες της αυλής του Σολομώντα) και οι «κόρες της Σιών» (γυναίκες που κατοικούσαν στην Ιερουσαλήμ) (3:5, 11). Τα πρόσωπα διακρίνονται από αυτά που λένε για τον εαυτό τους ή από αυτά που τους λένε οι άλλοι. Στο εβραϊκό κείμενο, οι γραμματικοί τύποι υποδηλώνουν συνήθως το γένος (αρσενικό ή θηλυκό) και τον αριθμό (ενικό ή πληθυντικό), διευκολύνοντας έτσι τον προσδιορισμό των προσώπων.

Η Υπόθεση. Η Σουλαμίτισσα γνώρισε τον ποιμένα στο μέρος όπου γεννήθηκε εκείνος. (Ασμ 8:5β) Θέλοντας να διαφυλάξουν την αγνότητα της αδελφής τους, οι αδελφοί της Σουλαμίτισσας προσπάθησαν να την προστατέψουν από τον πειρασμό. Γι’ αυτό, όταν εκείνη θέλησε να δεχτεί την πρόσκληση του αγαπημένου της να δουν μαζί τις ομορφιές της άνοιξης που μόλις είχε μπει (2:8-14), θύμωσαν μαζί της και, εκμεταλλευόμενοι τις ανάγκες της εποχής, την έβαλαν να φυλάει τα αμπέλια από τις μικρές αλεπούδες. (1:6· 2:15) Εκτεθειμένη στις ακτίνες του ήλιου, η Σουλαμίτισσα έχασε τη λευκότητα του δέρματός της.—1:5, 6.

Αργότερα, καθώς πήγαινε στον κήπο με τις καρυδιές, βρέθηκε τυχαία μπροστά στον καταυλισμό του Βασιλιά Σολομώντα. (Ασμ 6:11, 12) Είτε επειδή την είδε εκεί ο ίδιος ο βασιλιάς είτε επειδή την πρόσεξε κάποιος άλλος και του μίλησε για αυτήν, η Σουλαμίτισσα οδηγήθηκε στον καταυλισμό του Σολομώντα. Ο Βασιλιάς Σολομών γνωστοποίησε το θαυμασμό του για αυτήν. Αυτή, όμως, δεν αισθάνθηκε έλξη προς εκείνον και εξέφρασε λαχτάρα για τον αγαπημένο της ποιμένα. (1:2-4, 7) Γι’ αυτό, οι «κόρες της Ιερουσαλήμ» της συνέστησαν να φύγει από τον καταυλισμό και να βρει τον αγαπημένο της. (1:8) Ο Σολομών, όμως, δεν ήταν διατεθειμένος να την αφήσει να φύγει και άρχισε να εξυμνεί την ομορφιά της, υποσχόμενος ότι θα έφτιαχναν για αυτήν κρίκους από χρυσάφι και στολίσματα από ασήμι. (1:9-11) Τότε η Σουλαμίτισσα πληροφόρησε το βασιλιά ότι αγαπούσε κάποιον άλλον.—1:12-14.

Στη συνέχεια, ο αγαπημένος ποιμένας της Σουλαμίτισσας ήρθε στον καταυλισμό του Σολομώντα και εξέφρασε τη στοργή του για αυτήν. Και εκείνη επίσης τον διαβεβαίωσε για την αγάπη της. (Ασμ 1:15–2:2) Μιλώντας στις «κόρες της Ιερουσαλήμ», η Σουλαμίτισσα παρομοίασε τον αγαπημένο της με καρποφόρο δέντρο ανάμεσα στα δέντρα του δάσους και τις όρκισε σε ό,τι ήταν όμορφο και χαριτωμένο να μην προσπαθήσουν να εγείρουν ανεπιθύμητη αγάπη μέσα της. (2:3-7) Πάντοτε, ακόμη και τις νυχτερινές ώρες, συνέχιζε να λαχταράει τον αγαπημένο της ποιμένα, και υπενθύμισε στις «κόρες της Ιερουσαλήμ» ότι είχαν ορκιστεί να μην επιχειρήσουν να ξυπνήσουν την αγάπη μέσα της ώσπου να το θελήσει.—2:16–3:5.

Επιστρέφοντας στην Ιερουσαλήμ, ο Σολομών πήρε τη Σουλαμίτισσα μαζί του. Βλέποντάς τους να πλησιάζουν στην πόλη, αρκετές «κόρες της Σιών» σχολίασαν την εμφάνιση της πομπής. (Ασμ 3:6-11) Στην Ιερουσαλήμ, ο αγαπημένος της ποιμένας, ο οποίος είχε ακολουθήσει την πομπή, πλησίασε τη Σουλαμίτισσα και εξύμνησε την ομορφιά της, διαβεβαιώνοντάς την έτσι για την αγάπη του. (4:1-5) Η Σουλαμίτισσα είπε ότι επιθυμούσε να φύγει από την πόλη (4:6), και εκείνος συνέχισε να εκφράζει το θαυμασμό του για αυτήν. (4:7-16α) «Ας έρθει ο αγαπημένος μου στον κήπο του και ας φάει τους εκλεκτότερους καρπούς του», είπε εκείνη. (4:16β) Η απάντησή του σε αυτή την πρόσκληση ήταν: «Ήρθα στον κήπο μου, αδελφή μου, νύφη μου». (5:1α) Οι γυναίκες της Ιερουσαλήμ τούς ενθάρρυναν, λέγοντας: «Φάτε, σύντροφοι! Πιείτε και μεθύστε με εκδηλώσεις τρυφερότητας!»—5:1β.

Όταν η Σουλαμίτισσα αφηγήθηκε στις «κόρες της Ιερουσαλήμ» ένα άσχημο όνειρο που είχε δει και τους είπε ότι ήταν λαβωμένη από αγάπη (Ασμ 5:2-8), εκείνες ζήτησαν να μάθουν τι το ιδιαίτερο είχε ο αγαπημένος της. Τότε η Σουλαμίτισσα άρχισε να τον περιγράφει εγκωμιάζοντάς τον. (5:10-16) Όταν τη ρώτησαν πού βρισκόταν εκείνος, τους είπε ότι ποίμαινε ανάμεσα στους κήπους. (6:1-3) Άλλη μια φορά ο Σολομών κατέκλυσε τη Σουλαμίτισσα με εκφράσεις επαίνου. (6:4-10) Όταν εκείνη του είπε ότι δεν είχε επιδιώξει τη συντροφιά του (6:11, 12), ο Σολομών την παρακάλεσε να γυρίσει πίσω. (6:13α) Αυτό την έκανε να ρωτήσει: «Τι βλέπετε στη Σουλαμίτισσα;» (6:13β) Με αυτή την αφορμή, ο Σολομών εξέφρασε περαιτέρω το θαυμασμό του για εκείνη. (7:1-9) Η Σουλαμίτισσα, όμως, παρέμεινε αμετακίνητη στην αγάπη της και ζήτησε από τις «κόρες της Ιερουσαλήμ» να μην ξυπνήσουν την αγάπη μέσα της εφόσον δεν ήταν πηγαία.—7:10–8:4.

Τότε προφανώς ο Σολομών επέτρεψε στη Σουλαμίτισσα να επιστρέψει στο σπίτι της. Βλέποντάς την να πλησιάζει, οι αδελφοί της ρώτησαν: «Ποια είναι αυτή η γυναίκα που ανεβαίνει από την έρημο γερμένη πάνω στον αγαπημένο της;» (Ασμ 8:5α) Οι αδελφοί της Σουλαμίτισσας δεν είχαν συνειδητοποιήσει ότι η αδελφή τους ήταν τόσο σταθερή στην αγάπη. Στο παρελθόν, ένας αδελφός της είχε πει σχετικά με αυτήν: «Εμείς έχουμε μια αδελφή μικρή που στήθη δεν έχει. Τι θα κάνουμε με την αδελφή μας την ημέρα που θα γίνει λόγος για αυτήν;» (8:8) Ένας άλλος αδελφός απάντησε: «Αν αυτή είναι τείχος, θα χτίσουμε πάνω της έπαλξη ασημένια· αν όμως είναι πόρτα, θα τη σφαλίσουμε με κέδρινη σανίδα». (8:9) Ωστόσο, εφόσον η Σουλαμίτισσα είχε αντισταθεί με επιτυχία σε όλους τους πειρασμούς, νιώθοντας ικανοποιημένη με το δικό της αμπέλι και παραμένοντας όσια στη στοργή που έτρεφε για τον αγαπημένο της (8:6, 7, 11, 12), δικαιούνταν να πει: «Εγώ είμαι τείχος και τα στήθη μου σαν πύργοι. Έτσι έγινα στα μάτια του σαν εκείνη που βρίσκει ειρήνη».—8:10.

Το άσμα ολοκληρώνεται με τον αγαπημένο της ποιμένα να εκφράζει την επιθυμία να ακούσει τη φωνή της (Ασμ 8:13) και την ίδια να εκφράζει την επιθυμία να έρθει εκείνος κοντά της τρέχοντας, διασχίζοντας τα βουνά που τους χωρίζουν.—8:14.

Αξία. Το Άσμα Ασμάτων παρουσιάζει παραστατικά την ομορφιά της αδιάλειπτης και σταθερής αγάπης. Τέτοια ακλόνητη αγάπη αντανακλάται στη σχέση του Χριστού Ιησού με τη νύφη του. (Εφ 5:25-32) Έτσι λοιπόν, το Άσμα Ασμάτων μπορεί να ενθαρρύνει όσους πρεσβεύουν ότι ανήκουν στη νύφη του Χριστού να παραμείνουν πιστοί στον ουράνιο μνηστήρα τους.—Παράβαλε 2Κο 11:2.

[Πλαίσιο στη σελίδα 376]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ

Η ακλόνητη αγάπη μιας Σουλαμίτισσας κόρης για έναν νεαρό ποιμένα παρά τις προσπάθειες που κατέβαλε ο Βασιλιάς Σολομών να την κερδίσει για τον εαυτό του

Γράφτηκε από τον Σολομώντα, προφανώς στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του

Η Σουλαμίτισσα στον καταυλισμό του Σολομώντα (1:1–3:5)

Λαχταράει την αγάπη του αγαπημένου της, ενός ποιμένα, και θέλει να την πάρει αυτός από το βασιλικό περιβάλλον

Στις γυναίκες της αυλής εξηγεί ότι είναι μελαμψή επειδή εκτέθηκε στον ήλιο ενόσω δούλευε στα αμπέλια των αδελφών της

Ο Σολομών τής υπόσχεται χρυσά και ασημένια στολίδια, αλλά εκείνη επιμένει ότι θα συνεχίσει να αγαπάει τον αγαπημένο της

Εμφανίζεται ο ποιμένας της και εξυμνεί την ομορφιά της, παρομοιάζοντάς την με κρίνο ανάμεσα σε αγκαθιές

Η Σουλαμίτισσα λέει στις γυναίκες της αυλής ότι ο ποιμένας της είναι σαν μηλιά της οποίας τον ίσκιο επιθυμεί με πάθος· τις ορκίζει να μην εγείρουν αγάπη μέσα της για τον Σολομώντα· θυμάται τη στιγμή που ο αγαπημένος της την προσκάλεσε να τον συνοδεύσει, αλλά οι αδελφοί της τής είπαν ότι έπρεπε να προστατέψει τα αμπέλια από τις μικρές αλεπούδες

Τη νύχτα, ονειρεύεται ότι ψάχνει τον αγαπημένο της και τον βρίσκει

Δοκιμάζεται στην πόλη της Ιερουσαλήμ (3:6–8:4)

Η μεγαλοπρεπής ακολουθία του Σολομώντα παίρνει το δρόμο της επιστροφής για την Ιερουσαλήμ

Ο ποιμένας πλησιάζει και πάλι τη Σουλαμίτισσα (που τώρα φοράει πέπλο) και μιλάει για την ομορφιά της, παρομοιάζοντάς την με φραγμένο κήπο γεμάτο αρωματικά φυτά

Εκείνη τον προσκαλεί να μπει σε αυτόν τον κήπο και να απολαύσει τους καρπούς του

Στις γυναίκες της αυλής, η Σουλαμίτισσα αφηγείται το άσχημο όνειρο που είδε: ο αγαπημένος της ήρθε ενώ αυτή ήταν στο κρεβάτι· έφυγε προτού προλάβει να του ανοίξει την πόρτα· τον αναζήτησε μάταια στην πόλη και οι φρουροί της πόλης την κακομεταχειρίστηκαν

Οι κόρες της Ιερουσαλήμ τη ρωτούν για τον αγαπημένο της, και εκείνη απαντάει περιγράφοντάς τον εγκωμιαστικά

Ο Σολομών εκφράζει τώρα την αγάπη του για τη Σουλαμίτισσα, λέγοντας ότι είναι ομορφότερη από τις 60 βασίλισσες και τις 80 παλλακίδες του

Η Σουλαμίτισσα δεν συγκινείται, τονίζοντας ότι είναι εκεί μόνο και μόνο επειδή, κάνοντας κάποιο θέλημα, βρέθηκε κοντά στον καταυλισμό του

Ο Σολομών περιγράφει γλαφυρά την ομορφιά της, αλλά η Σουλαμίτισσα αντιστέκεται στα έντεχνα λόγια του, επιμένοντας ότι ανήκει στον αγαπημένο της

Η Σουλαμίτισσα επιστρέφει, έχοντας αποδείξει την οσιότητά της (8:5-14)

Η Σουλαμίτισσα επιστρέφει στο σπίτι της, γερμένη πάνω στον αγαπημένο της

Στο παρελθόν, οι αδελφοί της αναρωτιούνταν αν θα ήταν σταθερή σαν τείχος ή άστατη σαν πόρτα που ανοίγει μπρος πίσω αφήνοντας τον καθένα να περάσει

Η Σουλαμίτισσα απέρριψε όλα όσα μπορούσε να της προσφέρει ο Σολομών, αποδεικνύοντας την αποκλειστική αφοσίωσή της στον αγαπημένο της· η αγάπη της είναι ισχυρή όπως ο θάνατος, και οι φλόγες της αγάπης της όπως η φλόγα του Γιαχ

ΑΣΜΩΝΑ

(Ασμωνά).

Τοποθεσία όπου στρατοπέδευσαν οι Ισραηλίτες, προφανώς ανάμεσα στη Μιθκά και στη Μοσερώθ. (Αρ 33:29, 30) Η ακριβής θέση της δεν είναι βέβαιη. Η Ασμωνά έχει συνδεθεί με το Ουάντι Χάσιμ κοντά στην τοποθεσία που υποδεικνύεται ως η θέση της Κάδης-βαρνή, και σύμφωνα με μια άλλη άποψη ίσως είναι η Αζμών.—Αρ 34:4, 5· βλέπε ΑΖΜΩΝ.

ΑΣΝΑ

(Ασνά).

1. Κωμόπολη του Ιούδα στη Σεφηλά, η οποία αναφέρεται μαζί με άλλες πόλεις όπως η Εσθαόλ και η Ζορά. (Ιη 15:33) Κατά την τρέχουσα άποψη ορισμένων ταυτίζεται με το χωριό Ασλίν, ανάμεσα στην Εσθαόλ και στη Ζορά, κοντά στις παρυφές της παράκτιας πεδιάδας της Ιουδαίας.

2. Μια δεύτερη κωμόπολη του Ιούδα, η οποία συγκαταριθμείται μεταξύ εννιά πόλεων και προφανώς βρισκόταν νοτιότερα της πρώτης Ασνά. (Ιη 15:43) Δεν μπορεί να ταυτιστεί με βεβαιότητα με κάποια τοποθεσία. Μια πιθανολογούμενη θέση είναι η Ίδνα, η οποία βρίσκεται περίπου στο μέσο της απόστασης μεταξύ Χεβρών και Λαχείς, και περίπου 8 χλμ. ΑΝΑ της Μαρησάχ, που περιέχεται στον ίδιο κατάλογο.

ΑΣΟΥΒΑ

(Ασουβά) [Υπολογισμός· Αναλογισμός].

Γιος του Ζοροβάβελ.—1Χρ 3:19, 20.

ΑΣΟΥΜ

(Ασούμ).

Κεφαλή ενός πατρογονικού οίκου Ισραηλιτών. Ορισμένα μέλη αυτού του οίκου επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα με τον Ζοροβάβελ το 537 Π.Κ.Χ. (Εσδ 2:1, 2, 19· Νε 7:22) Όταν έφτασε ο Έσδρας στην Ιερουσαλήμ το 468 Π.Κ.Χ., εφτά άντρες από «τους γιους του Ασούμ» απέπεμψαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους. (Εσδ 10:33, 44) Ο εκπρόσωπος της οικογένειας ή κάποιο άτομο που ονομαζόταν Ασούμ στεκόταν στα αριστερά του Έσδρα καθώς αυτός διάβαζε το βιβλίο του Νόμου στους Ισραηλίτες που είχαν συναχθεί στην πλατεία απέναντι από την Πύλη των Υδάτων της Ιερουσαλήμ. (Νε 8:1-4) Παρόμοια, ένας εκπρόσωπος του οίκου του Ασούμ επικύρωσε με σφραγίδα την «αξιόπιστη συμφωνία» που συνάφθηκε την εποχή που ήταν κυβερνήτης ο Νεεμίας.—Νε 9:38· 10:1, 14, 18.

ΑΣΟΥΡΙΤΕΣ

(Ασουρίτες).

Λαός που βρισκόταν υπό τη βασιλική εξουσία του Ις-βοσθέ, του γιου του Σαούλ. Το εδάφιο 2 Σαμουήλ 2:9 καταχωρίζει τους Ασουρίτες ανάμεσα στη Γαλαάδ και στην Ιεζραέλ. Η λατινική Βουλγάτα και η συριακή Πεσίτα λένε «Γεσουρίτες» σε αυτό το εδάφιο, ενώ τα Ταργκούμ λένε «Ασηρίτες». (Παράβαλε Κρ 1:32.) Το όνομα Ασσουρίμ χρησιμοποιείται στο εδάφιο Γένεση 25:3, αλλά εκεί αναφέρεται σε Άραβες απογόνους του Αβραάμ μέσω του Δαιδάν.—Βλέπε ΚΥΠΑΡΙΣΣΙ.

ΑΣΟΥΦΑ

(Ασουφά).

Ο προπάτορας μιας οικογένειας Νεθινίμ. Ορισμένα μέλη αυτής της οικογένειας επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα με τον Ζοροβάβελ το 537 Π.Κ.Χ.—Εσδ 2:1, 2, 43· Νε 7:46.

ΑΣΠΑΘΑ

(Ασπαθά).

Ένας από τους δέκα γιους του Αμάν.—Εσθ 9:7, 10· βλέπε ΑΜΑΝ.

ΑΣΠΙΔΑ, 1

Βλέπε ΟΠΛΑ, ΠΑΝΟΠΛΙΑ.

ΑΣΠΙΔΑ, 2

[ελλ. κείμενο, ἀσπίς].

Δημώδης ονομασία που χρησιμοποιείται για αρκετά δηλητηριώδη φίδια τα οποία δεν σχετίζονται μεταξύ τους.

Η λέξη “ασπίδες” εμφανίζεται μόνο μία φορά με την εν λόγω έννοια στην Αγία Γραφή, στο εδάφιο Ρωμαίους 3:13 όπου ο απόστολος Παύλος, μιλώντας για τους αμαρτωλούς, λέει: «Δηλητήριο ασπίδων είναι πίσω από τα χείλη τους». Εδώ ο Παύλος παραθέτει από το εδάφιο Ψαλμός 140:3: «Το δηλητήριο της κερασφόρας οχιάς είναι κάτω από τα χείλη τους». Επομένως, οι ασπίδες του εδαφίου Ρωμαίους 3:13 πρέπει να είναι κερασφόρες οχιές.—Βλέπε ΟΧΙΑ, ΚΕΡΑΣΦΟΡΑ.

ΑΣΡΙΗΛ

(Ασριήλ).

Απόγονος του Μανασσή που έγινε κεφαλή της οικογένειας των Ασριηλιτών. Τα εδάφια Αριθμοί 26:29-31 αφήνουν να εννοηθεί ότι ήταν δισέγγονος του Μανασσή μέσω του Μαχίρ και του γιου του Μαχίρ, του Γαλαάδ. Σύμφωνα με το εδάφιο 1 Χρονικών 7:14, ο Ασριήλ ήταν γιος του Μανασσή, τον οποίο του γέννησε η Σύρια παλλακίδα του. Ωστόσο, σε μια προφανώς παρενθετική παρατήρηση που γίνεται στη συνέχεια, δηλώνεται εν μέρει το εξής: «Αυτή γέννησε τον Μαχίρ, τον πατέρα του Γαλαάδ». Επομένως, όπως συνηθίζεται στις Βιβλικές γενεαλογίες, ο Ασριήλ ίσως να χαρακτηρίζεται εδώ ως «γιος» του Μανασσή μόνο με την έννοια ότι ήταν ένας από τους μεταγενέστερους απογόνους του (μέσω του Μαχίρ, του γιου του Μανασσή από τη Σύρια παλλακίδα του). Πιθανόν, όμως, να είχε ο Μανασσής τόσο έναν άμεσο γιο όσο και έναν δισέγγονο με το ίδιο όνομα. “Οι γιοι του Ασριήλ” ήταν μεταξύ των απογόνων του Μανασσή στους οποίους ο Ιησούς του Ναυή έδωσε εδαφικές κληρονομιές στην Υποσχεμένη Γη.—Ιη 17:1-4.

ΑΣΡΙΗΛΙΤΕΣ

(Ασριηλίτες) [Του (Από τον) Ασριήλ].

Οικογένεια Μανασσιτών καταγόμενη από τον Ασριήλ.—Αρ 26:29, 31.

ΑΣΣΕΝΑΑ

(Ασσεναά) [πιθανώς, Ο Μισητός].

«Οι γιοι του Ασσεναά» ανοικοδόμησαν την Πύλη των Ψαριών την εποχή που επισκευάζονταν τα τείχη της Ιερουσαλήμ υπό την κατεύθυνση του Νεεμία. (Νε 3:3) Το όνομα Ασσεναά ίσως είναι το ίδιο με το όνομα Σεναά, χωρίς το εβραϊκό οριστικό άρθρο.—Εσδ 2:35· Νε 7:38· βλέπε ΣΕΝΑΑ.

ΑΣΣΕΝΟΥΑ

(Ασσενουά).

1. Πατέρας του Ωδαβία από τη φυλή του Βενιαμίν.—1Χρ 9:7.

2. Πατέρας ή πρόγονος κάποιου Ιούδα, ενός Βενιαμίτη ο οποίος ήταν σύγχρονος του Νεεμία.—Νε 11:7, 9.

ΑΣΣΙΡ

(Ασσίρ) [πιθανώς, Αιχμάλωτος].

1. Λευίτης γεννημένος στην Αίγυπτο, ο οποίος ήταν ένας από τους γιους του Κορέ.—Εξ 6:24· 1Χρ 6:22.

2. Τα εδάφια 1 Χρονικών 6:23, 37 φαίνεται να υποδεικνύουν έναν δεύτερο Ασσίρ ως γιο ή απόγονο του Εβιασάφ.

Η Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου χρησιμοποιεί το όνομα Ασσίρ στο εδάφιο 1 Χρονικών 3:17. Το ίδιο κάνει και η ΒΑΜ («Ασείρ») καθώς και η ΚΛΠ («Ασίρ»). Ωστόσο, πολλές σύγχρονες μεταφράσεις (AS, AT, Mo, Ro, RS, ΜΝΚ, ΛΧ) θεωρούν ότι η εβραϊκή λέξη εδώ δεν είναι κύριο όνομα, αλλά απεναντίας μια έκφραση που περιγράφει τον Ιεχονία (Ιωαχίν) ως αιχμάλωτο ή φυλακισμένο στη Βαβυλώνα. (2Βα 24:12-15· 25:27-30) Σε αρμονία με αυτό, η Μετάφραση

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

ΟΛΟ το ανθρώπινο γένος κατάγεται από το πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι, τον Αδάμ και την Εύα. (Γε 1:28· 3:20· 5:1, 2) Μετά τον Κατακλυσμό, ο καινούριος πληθυσμός της γης, περιλαμβανομένων όλων των φυλών και των εθνοτήτων που υπάρχουν στη γη σήμερα, προήλθε από τον Νώε μέσω των τριών γιων του και των συζύγων τους οι οποίοι επέζησαν από τον παγγήινο Κατακλυσμό. Ως εκ τούτου, το υπόμνημα της Γένεσης, αφού απαριθμεί 70 απογόνους των γιων του Νώε, αναφέρει: «Από αυτές [τις οικογένειες] εξαπλώθηκαν τα έθνη στη γη».—Γε 10:32.

[Πίνακας στη σελίδα 329]

Πίνακας των 70 Οικογενειών Μετά τον Κατακλυσμό

(Με τους απογόνους τους ή τις περιοχές όπου εγκαταστάθηκαν)

ΝΩΕ

ΙΑΦΕΘ

Κλάδος Άριων Γλωσσών: Ινδοευρωπαϊκές (14 οικογένειες)

ΓΟΜΕΡ Κιμμέριοι, Β της Μαύρης Θάλασσας

ΑΣΚΕΝΑΖ ΝΑ της Μαύρης Θάλασσας

ΡΙΦΑΘ Παφλαγόνες

ΘΟΓΑΡΜΑ Αρμένιοι

ΜΑΓΩΓ

ΜΑΔΑΪ Μήδοι, Ν της Κασπίας Θάλασσας

ΙΑΥΑΝ Ίωνες, Έλληνες της ΝΑ Ευρώπης

ΕΛΙΣΑ Ελλάδα και γειτονικές περιοχές

ΘΑΡΣΕΙΣ Προϊσπανικά φύλα στη ΝΔ Ευρώπη

ΚΙΤΤΙΜ Κύπρος

ΔΟΔΑΝΙΜ (ΡΟΔΑΝΙΜ) Ρόδος και άλλα Νησιά του Αιγαίου

ΘΟΥΒΑΛ Τιβαρηνοί στη Μικρά Ασία

ΜΕΣΕΧ Φρύγες της Μικράς Ασίας

ΘΙΡΑΣ Τυρρηνοί, στα Νησιά και στις παράκτιες περιοχές του Αιγαίου Πελάγους

ΧΑΜ

Κλάδος Χαμιτικών Γλωσσών: Αφροασιατικές (30 οικογένειες)

ΧΟΥΣ Αιθίοπες στην Α Αφρική και στην Αραβία

ΣΗΒΑ Στην Α Αφρική

ΑΒΙΛΑ Στη ΝΔ Αραβία

ΣΑΒΘΑ Στη Ν Αραβία

ΡΑΑΜΑ Στη ΝΔ Αραβία

ΣΕΒΑ Στη ΝΔ Αραβία

ΔΑΙΔΑΝ Στην Αραβία

ΣΑΒΘΕΚΑ Στη Ν Αραβία ή στην Αιθιοπία

ΜΙΣΡΑΪΜ Αιγύπτιοι

ΛΟΥΔΙΜ Στη Β Αφρική

ΑΝΑΜΙΜ Στην Αίγυπτο

ΛΕΑΒΙΜ Λίβυοι

ΝΑΦΘΟΥΧΙΜ Στη Β Αίγυπτο

ΠΑΘΡΟΥΣΙΜ Στην Άνω Αίγυπτο

ΧΑΣΛΟΥΧΙΜ

ΦΙΛΙΣΤΑΙΟΙ Παράκτια Πεδιάδα της Παλαιστίνης

ΚΑΦΘΟΡΙΜ Κρητικοί

ΦΟΥΘ Στη Β Αφρική

ΧΑΝΑΑΝ Δ του Ιορδάνη Ποταμού

ΣΙΔΩΝ Σιδώνιοι (Φοίνικες)

ΧΕΤ Χετταίοι

ΙΕΒΟΥΣΑΙΟΙ Γύρω από την αρχαία Ιερουσαλήμ

ΑΜΟΡΡΑΙΟΙ Στην Παλαιστίνη

ΓΕΡΓΕΣΑΙΟΙ Δ του Ιορδάνη Ποταμού

ΕΥΑΙΟΙ Κεντρική Παλαιστίνη

ΑΡΚΙΤΕΣ Δ της οροσειράς του Λιβάνου

ΣΙΝΙΤΕΣ

ΑΡΒΑΔΙΤΕΣ Νησί στα ανοιχτά των Συριακών Ακτών

ΖΕΜΑΡΙΤΕΣ Β Φοινικική Ακτή

ΑΙΜΑΘΙΤΕΣ Β της Παλαιστίνης

ΣΗΜ

Κλάδος Σημιτικών Γλωσσών: Ασιατικές (26 οικογένειες)

ΕΛΑΜ ΝΑ της Μεσοποταμίας

ΑΣΣΟΥΡ Ασσύριοι

ΑΡΦΑΞΑΔ

ΣΗΛΑ

ΕΒΕΡ Στην Αραβία και στη Μεσοποταμία

ΦΑΛΕΚ

ΙΟΚΤΑΝ Άραβες

ΑΛΜΩΔΑΔ

ΣΑΛΕΦ

ΑΣΑΡΜΑΒΕΘ

ΙΑΡΑΧ

ΧΑΔΩΡΑΜ

ΟΥΖΑΛ

ΔΙΚΛΑ

ΟΒΑΛ

ΑΒΙΜΑΗΛ

ΣΕΒΑ

ΟΦΕΙΡ

ΑΒΙΛΑ

ΙΩΒΑΒ

ΛΟΥΔ Λυδοί στη Μικρά Ασία

ΑΡΑΜ Αραμαίοι, Σύριοι

ΟΥΖ

ΟΥΛ Αρμενία ή γειτονικές περιοχές

ΓΕΘΕΡ

ΜΑΣ Συροαραβική Έρημος ή Β Μεσοποταμία

[Χάρτης στη σελίδα 329]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΙΑΦΕΘ

ΣΗΜ

ΧΑΜ

ΕΥΡΩΠΗ

ΑΣΙΑ

ΑΦΡΙΚΗ

ΑΡΑΒΙΑ

Μαύρη Θάλασσα

Κασπία Θάλασσα

Ερυθρά Θάλασσα

Μεγάλη Θάλασσα

Περσικός Κόλπος