που περιλαμβάνει πρωταρχικά την εκκλησία των χρισμένων Χριστιανών. (Εβρ 8:7-13) Αυτό σηματοδότησε την αρχή μιας νέας εποχής, η οποία χαρακτηριζόταν από τις πραγματικότητες που προσκίαζε η διαθήκη του Νόμου. Η εποχή αυτή εισήγαγε μια διακονία συμφιλίωσης, εντατικότερη επενέργεια του αγίου πνεύματος του Θεού, καθώς και λατρεία μέσω ενός πνευματικού ναού με πνευματικές θυσίες (1Πε 2:5), αντί του κατά γράμμα ναού και των θυσιών ζώων. Εισήγαγε επίσης αποκαλύψεις του σκοπού του Θεού και μια σχέση με τον Θεό που συνεπαγόταν καινούριο τρόπο ζωής για όσους περιλαμβάνονταν στη νέα διαθήκη. Όλα αυτά ήταν χαρακτηριστικά γνωρίσματα του συστήματος πραγμάτων που καθιέρωσε ο Χριστός.

Άδικη Εποχή ή Σύστημα Πραγμάτων. Όταν ο Παύλος έγραψε στον Τιμόθεο για εκείνους που ήταν «πλούσιοι στο παρόν σύστημα πραγμάτων», αναμφίβολα δεν αναφερόταν στο Ιουδαϊκό σύστημα πραγμάτων, ή εποχή, δεδομένου ότι ο Τιμόθεος στη διακονία του δεν ερχόταν σε επαφή μόνο με Ιουδαίους Χριστιανούς αλλά και με πολλούς Εθνικούς Χριστιανούς, και τα πλούτη αυτών των Εθνικών Χριστιανών πιθανότατα δεν είχαν σχέση με το Ιουδαϊκό σύστημα πραγμάτων. (1Τι 6:17) Παρόμοια, όταν ο Παύλος είπε για τον Δημά ότι τον είχε εγκαταλείψει «επειδή αγάπησε το παρόν σύστημα πραγμάτων», προφανώς δεν εννοούσε ότι ο Δημάς είχε αγαπήσει το Ιουδαϊκό σύστημα πραγμάτων, αλλά μάλλον ότι αγάπησε την επικρατούσα κατάσταση πραγμάτων στον κόσμο γενικά και τον κοσμικό τρόπο ζωής.—2Τι 4:10· παράβαλε Ματ 13:22.

Ο κοσμικός αἰών, ή αλλιώς σύστημα πραγμάτων, υπήρχε ακόμη και πριν από τη διαθήκη του Νόμου. Συνεχίστηκε παράλληλα με τον αἰῶνα εκείνης της διαθήκης και εξακολούθησε να υπάρχει και μετά το τέλος του αἰῶνος, δηλαδή της κατάστασης πραγμάτων, που είχε εισαγάγει η διαθήκη του Νόμου. Ο κοσμικός αἰών προφανώς ξεκίνησε κάποια στιγμή μετά τον Κατακλυσμό, όταν αναπτύχθηκε ένας άδικος τρόπος ζωής που χαρακτηριζόταν από την αμαρτία και το στασιασμό κατά του Θεού και του θελήματός του. Εύλογα, λοιπόν, ο Παύλος μίλησε για “το θεό αυτού του συστήματος πραγμάτων”, λέγοντας ότι έχει τυφλώσει τις διάνοιες των απίστων, αναφερόμενος καταφανώς στον Σατανά τον Διάβολο. (2Κο 4:4· παράβαλε Ιωα 12:31.) Πρωτίστως, η εξουσία του Σατανά και η επιρροή του είναι αυτά που έχουν διαμορφώσει τον κοσμικό αἰῶνα και του έχουν προσδώσει τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα και το πνεύμα του. (Παράβαλε Εφ 2:1, 2.) Σχολιάζοντας το εδάφιο Ρωμαίους 12:2, Η Ελληνική Διαθήκη του Ερμηνευτή (Τόμ. 2, σ. 688) λέει: «Ακόμη και η φαινομενική ή επιφανειακή συνταύτιση με ένα σύστημα που ελέγχεται από ένα τέτοιο πνεύμα θα ήταν μοιραία για τη Χριστιανική ζωή—πόσο μάλλον η ουσιαστική συμμόρφωση με τις οδούς του». Αυτός ο κοσμικός αἰών επρόκειτο να συνεχιστεί για πολύ ακόμη μετά τον απόστολο Παύλο.

Για παράδειγμα, στα εδάφια Ματθαίος 13:37-43, ο Ιησούς εξηγώντας μια παραβολή είπε: «Ο αγρός είναι ο κόσμος· . . . Ο θερισμός είναι η τελική περίοδος ενός συστήματος πραγμάτων [αἰῶνος, Κείμενο] . . . Όπως, λοιπόν, μαζεύονται τα ζιζάνια και καίγονται με φωτιά, έτσι θα είναι στην τελική περίοδο του συστήματος πραγμάτων». Μερικές μεταφράσεις, όπως η Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου και η Καινή Διαθήκη των Τεσσάρων Καθηγητών, αποδίδουν τόσο τη λέξη κόσμος όσο και τη λέξη αἰών αυτών των εδαφίων με τον όρο «κόσμος». Είναι σαφές, όμως, ότι ο γεωργός της παραβολής δεν καίει τον “αγρό”, που συμβολίζει τον “κόσμο”, αλλά μόνο τα «ζιζάνια». Επομένως, αυτό που τερματίζεται, ή που “διέρχεται την τελική του περίοδο”, δεν είναι ο κόσμος αλλά το «σύστημα πραγμάτων» (αἰών). Η μετάφραση του Τζορτζ Κάμπελ αποδίδει αυτές τις περικοπές ως εξής: «Ο αγρός είναι ο κόσμος . . . ο θερισμός είναι η τελική περίοδος αυτής της κατάστασης . . . έτσι ακριβώς θα είναι στην τελική περίοδο αυτής της κατάστασης».—Τα Τέσσερα Ευαγγέλια (The Four Gospels), Λονδίνο, 1834.

Ο Ιησούς έδειξε ότι το σιτάρι αντιπροσώπευε τους αληθινούς χρισμένους Χριστιανούς, τους γνήσιους μαθητές, ενώ τα ζιζάνια αντιπροσώπευαν τους κατ’ απομίμηση Χριστιανούς. Συνεπώς, σε αυτή την περίπτωση, η τελική περίοδος του συστήματος πραγμάτων που εδώ περιγράφεται ως ο καιρός του θερισμού δεν αναφερόταν στην τελική περίοδο του Ιουδαϊκού συστήματος πραγμάτων ούτε στην τελική περίοδο της «κατάστασης» κατά την οποία το «σιτάρι» και τα «ζιζάνια» μεγάλωναν μαζί ανενόχλητα, αλλά πρέπει να αναφέρεται στο τέλος του συστήματος πραγμάτων για το οποίο μίλησε αργότερα ο Παύλος, δηλαδή στο τέλος του “παρόντος συστήματος πραγμάτων” που χαρακτηρίζεται από τη σατανική κυριαρχία. (1Τι 6:17) Το ίδιο ισχύει και για την άλλη παραβολή του Ιησού, αυτή για το συρόμενο δίχτυ και το ξεχώρισμα των ψαριών, η οποία έδειξε πώς «θα είναι στην τελική περίοδο του συστήματος πραγμάτων: Οι άγγελοι θα βγουν και θα ξεχωρίσουν τους πονηρούς ανάμεσα από τους δικαίους». (Ματ 13:47-50) Οι μαθητές του Ιησού είχαν αναμφίβολα αυτές τις εκφράσεις κατά νου όταν λίγο καιρό αργότερα τον ρώτησαν για “το σημείο της παρουσίας του και της τελικής περιόδου του συστήματος πραγμάτων”. (Ματ 24:3) Η υπόσχεση του Ιησού ότι θα ήταν μαζί με τους μαθητές του στο έργο μαθήτευσης που θα έκαναν εκείνοι μέχρι την τελική περίοδο του συστήματος πραγμάτων πρέπει επίσης να αναφέρεται στην τελική περίοδο της κατάστασης πραγμάτων που είναι απόρροια της κυριαρχίας του Σατανά.—Ματ 28:19, 20.

Άλλα παραδείγματα εδαφίων όπου η λέξη αἰών αναφέρεται σε αυτό το πονηρό σύστημα πραγμάτων είναι οι περικοπές Λουκάς 16:8· 1 Κορινθίους 1:20· 2:6, 8· 3:18· Εφεσίους 1:21.

Το Ερχόμενο Σύστημα Πραγμάτων. Στο εδάφιο Ματθαίος 12:32 βρίσκουμε τα λόγια του Ιησού ότι όποιος μιλήσει εναντίον του αγίου πνεύματος δεν θα συγχωρηθεί σε αυτό «το σύστημα πραγμάτων ούτε σε εκείνο που πρόκειται να έρθει». Αυτό θα μπορούσε να εκληφθεί ως αναφορά στο Ιουδαϊκό σύστημα πραγμάτων και στο μελλοντικό τότε σύστημα πραγμάτων που θα εισήγε ο Χριστός μέσω της νέας διαθήκης. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι αντ’ αυτού ο Ιησούς αναφερόταν στο παρόν πονηρό σύστημα πραγμάτων και σε ένα σύστημα πραγμάτων που θα ερχόταν σε ύπαρξη στην τελική περίοδο εκείνου του πονηρού συστήματος πραγμάτων. Αναφέρθηκε στην ίδια εκείνη μελλοντική κατάσταση όταν υποσχέθηκε ότι όσοι άφηναν το σπίτι τους και την οικογένειά τους για χάρη της Βασιλείας του Θεού θα λάβαιναν «πολλές φορές περισσότερα σε αυτή τη χρονική περίοδο [καιρῷ, Κείμενο], και στο ερχόμενο σύστημα πραγμάτων [αἰῶνι, Κείμενο] αιώνια ζωή». (Λου 18:29, 30) Εκείνο το ερχόμενο σύστημα πραγμάτων θα σηματοδοτούσε επίσης τη χρονική περίοδο κατά την οποία κάποιοι θα ανασταίνονταν με την προοπτική να συγκαταλεχθούν στα παιδιά του Θεού. (Λου 20:34, 35) Ο πληθυντικός αριθμός αἰῶνες χρησιμοποιείται στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, στο εδάφιο Εφεσίους 2:7, σε σχέση με τα «ερχόμενα συστήματα πραγμάτων» στα οποία οι χρισμένοι Χριστιανοί θα γευτούν μια, κατ’ υπερέχοντα τρόπο, πλούσια εκδήλωση της παρ’ αξία καλοσύνης του Θεού προς αυτούς σε «ενότητα με τον Χριστό Ιησού». (Παράβαλε Εφ 1:18-23· Εβρ 6:4, 5.) Αυτό υποδηλώνει ότι θα υπάρξουν συστήματα πραγμάτων, δηλαδή καταστάσεις, μέσα στο γενικό «ερχόμενο σύστημα πραγμάτων», ακριβώς όπως και το σύστημα πραγμάτων υπό τη διαθήκη του Νόμου περιλάμβανε, σύμφωνα με ό,τι ήδη καταδείχτηκε, συσχετιζόμενα, ταυτόχρονα συστήματα.

Ο Θεός “Βάζει σε Τάξη” τα «Συστήματα Πραγμάτων». Το εδάφιο Εβραίους 11:3 δηλώνει: «Μέσω πίστης αντιλαμβανόμαστε ότι τα συστήματα πραγμάτων [αἰῶνας, Κείμενο] μπήκαν σε τάξη με το λόγο του Θεού, ώστε αυτό που βλέπεται έχει προέλθει από πράγματα που δεν φαίνονται». Πολλοί θεωρούν ότι το εδάφιο Εβραίους 1:2 χρησιμοποιεί με αντίστοιχο τρόπο τη λέξη αἰῶνες. Εκεί αναφέρεται ότι ο Ιεχωβά μίλησε μέσω του Γιου του, του Ιησού Χριστού, «τον οποίο διόρισε κληρονόμο όλων των πραγμάτων, και διαμέσου του οποίου έκανε τα συστήματα πραγμάτων». Σχετικά με την ιδιαίτερη έννοια της λέξης αἰών σε αυτά τα δύο εδάφια υπάρχουν διάφορες εκδοχές.

Μία από αυτές είναι να θεωρήσουμε ότι η λέξη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου αναφέρεται στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα μιας χρονικής περιόδου. Στο 11ο κεφάλαιο της προς Εβραίους επιστολής, ο θεόπνευστος συγγραφέας πραγματεύεται το πώς, μέσω πίστης, «δόθηκε μαρτυρία σχετικά με τους ανθρώπους της αρχαιότητας». (Εδ. 2) Στη συνέχεια, στα επόμενα λόγια του, παρουσιάζει παραδείγματα πιστών ανθρώπων από την προκατακλυσμιαία εποχή, την πατριαρχική εποχή και την περίοδο κατά την οποία ο Ισραήλ είχε σχέση διαθήκης με τον Θεό. Κατά τη διάρκεια όλων αυτών των ξεχωριστών περιόδων, και μέσω των εξελίξεων που προξενήθηκαν, αλλά και διαμορφώθηκαν και ολοκληρώθηκαν σε αυτές, ο Θεός επεξεργαζόταν το σκοπό του—να απαλείψει το στασιασμό και να παράσχει την οδό για να συμφιλιωθούν μαζί του οι άξιοι άνθρωποι—μέσω διαδοχικών “συστημάτων πραγμάτων”. Άρα, αυτοί οι άνθρωποι της αρχαιότητας έπρεπε να έχουν, και είχαν, πίστη ότι ο αόρατος Θεός κατηύθυνε πράγματι τα ζητήματα με εύτακτο τρόπο. Πίστευαν ότι Εκείνος ήταν ο αόρατος Δημιουργός των διαφόρων συστημάτων πραγμάτων, και ότι ο στόχος που επιδίωκαν, η «εκπλήρωση της υπόσχεσης», θα επιτελούνταν οπωσδήποτε στον ορισμένο καιρό του Θεού. Με πίστη απέβλεπαν στην περαιτέρω επεξεργασία του σκοπού του Θεού, που περιλάμβανε το σύστημα πραγμάτων το οποίο φέρθηκε σε ύπαρξη μέσω της νέας διαθήκης με βάση τη θυσία του Ιησού.—Εβρ 11:39, 40· 12:1, 18-28.

Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να κατανοήσουμε τη λέξη αἰών που χρησιμοποιείται στο πρωτότυπο κείμενο των εδαφίων Εβραίους 1:2 και 11:3 είναι ότι πρόκειται για ισοδύναμο της λέξης κόσμος με την έννοια του σύμπαντος, δηλαδή του συνόλου των δημιουργημάτων που περιλαμβάνουν τον ήλιο, τη σελήνη, τα άστρα και την ίδια τη γη. Αυτή η άποψη υποστηρίζεται προφανώς από τη δήλωση που υπάρχει στο εδάφιο Εβραίους 11:3 ότι «αυτό που βλέπεται έχει προέλθει από πράγματα που δεν φαίνονται». Το εν λόγω εδάφιο μπορεί επίσης να εκληφθεί ως αναφορά στην αφήγηση της δημιουργίας στη Γένεση, αναφορά η οποία θα μπορούσε λογικά να προηγείται της μνείας που κάνει ο Παύλος στον Άβελ (εδ. 4), στον Ενώχ (εδ. 5, 6) και στον Νώε (εδ. 7). Άρα, ο Παύλος πιθανώς ήθελε να επεκτείνει τον ορισμό που έδωσε για την πίστη επικαλούμενος την ύπαρξη του σύμπαντος, το οποίο αποτελείται από τον ήλιο, τη σελήνη και τα άστρα, ως σαφή απόδειξη της ύπαρξης ενός Δημιουργού.—Παράβαλε Ρω 1:20.

Στις Εβραϊκές Γραφές. Η εβραϊκή λέξη χέλεδ έχει παρόμοια σημασία με τη λέξη αἰών, καθώς σε ορισμένα εδάφια αναφέρεται στη «διάρκεια της ζωής» (Ιωβ 11:17· Ψλ 39:5· 89:47), ενώ σε άλλες περιπτώσεις φαίνεται να αναφέρεται κυρίως στα γνωρίσματα κάποιας χρονικής περιόδου, γεγονός που επιτρέπει την απόδοση «σύστημα πραγμάτων». (Ψλ 17:13, 14· 49:1) Μερικές μεταφράσεις αποδίδουν την εν λόγω λέξη σε αυτά τα τελευταία εδάφια ως «κόσμος», αλλά μια τέτοια απόδοση αποκλίνει λίγο πολύ από την υποδηλούμενη έννοια, δηλαδή την έννοια του συνεχιζόμενου χρόνου.

ΣΥΧΑΡ

(Συχάρ).

Πόλη της Σαμάρειας και το μέρος όπου βρισκόταν η πηγή του Ιακώβ. Ήταν «κοντά στον αγρό που έδωσε ο Ιακώβ στον Ιωσήφ το γιο του», στα περίχωρα της Συχέμ. (Ιωα 4:5, 6· παράβαλε Ιη 24:32.) Ο συριακός Σιναϊτικός κώδικας λέει «Συχέμ» αντί «Συχάρ». Ωστόσο, τα καλύτερα ελληνικά χειρόγραφα υποστηρίζουν την ονομασία «Συχάρ». Ορισμένοι μη Βιβλικοί συγγραφείς των πρώτων αιώνων Κ.Χ. διαχωρίζουν τη Συχέμ από τη Συχάρ, ενώ άλλοι όχι. Βάσει πρόσφατων ανασκαφών η τρέχουσα άποψη μερικών είναι ότι η Συχάρ ταυτίζεται με το χωριό Ασκάρ, 0,7 χλμ. ΒΒΑ της πηγής του Ιακώβ και περίπου 1 χλμ. ΒΑ της Συχέμ.

ΣΥΧΕΜ

(Συχέμ) [Ώμος· Ύψωμα Γης].

1. Γιος του Ευαίου αρχηγού Εμμώρ. (Γε 33:19· Ιη 24:32) Όταν ο Ιακώβ εγκαταστάθηκε κοντά στην πόλη Συχέμ (βλέπε Αρ. 4), η κόρη του η Δείνα άρχισε να συναναστρέφεται με κοπέλες εκείνης της πόλης. Ο Συχέμ, ένας άντρας που περιγράφεται ως «ο πιο τιμημένος σε ολόκληρο τον οίκο του πατέρα του», είδε τη Δείνα και «πλάγιασε μαζί της και την ατίμασε». Στη συνέχεια την αγάπησε και ήθελε να την παντρευτεί. Αλλά οι γιοι του Ιακώβ είχαν εξοργιστεί με την όλη υπόθεση, και «με δόλο» είπαν ότι μπορούσαν να προχωρήσουν σε γαμήλιες διευθετήσεις μόνο με περιτμημένους άντρες. Αυτό βρήκε σύμφωνο τον Συχέμ και τον πατέρα του τον Εμμώρ οι οποίοι έπεισαν τους Συχεμίτες να περιτμηθούν. Ωστόσο, προτού προλάβουν οι άρρενες της Συχέμ να αναρρώσουν από την περιτομή, ο Συμεών και ο Λευί, οι γιοι του Ιακώβ, επιτέθηκαν στην πόλη και σκότωσαν τον Εμμώρ, τον Συχέμ και όλους τους άλλους άντρες.—Γε 34:1-31.

2. Γιος του Γαλαάδ από τη φυλή του Μανασσή. Ο Συχέμ έγινε κεφαλή της οικογένειας των Συχεμιτών, οι οποίοι δεν πρέπει να συγχέονται με τους Χαναναίους κατοίκους της Συχέμ.—Αρ 26:28, 30, 31· Ιη 17:2.

3. Γιος του Σεμιδά από τη φυλή του Μανασσή.—1Χρ 7:19.

4. Αρχαία πόλη που συνδέεται με τη Ναμπλούς ή, ακριβέστερα, με το κοντινό Τελλ Μπαλάτα. (Ψλ 60:6· 108:7· ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 530) Το Τελλ Μπαλάτα βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της στενής κοιλάδας που εκτείνεται ανάμεσα στο Όρος Γαριζίν και στο Όρος Εβάλ, περίπου 48 χλμ. Β της Ιερουσαλήμ. Διαθέτει άφθονο νερό, ενώ λίγο ανατολικότερα βρίσκεται μια εύφορη πεδιάδα. Κατά την αρχαιότητα η Συχέμ έλεγχε τις οδούς που διέσχιζαν την κεντρική Παλαιστίνη συνδέοντας την ανατολή με τη δύση και το βορρά με το νότο. (Παράβαλε Κρ 21:19.) Δεδομένου ότι η πόλη δεν είχε το στρατιωτικό πλεονέκτημα του να είναι χτισμένη πάνω σε βουνό, βάσιζε την ασφάλειά της στα οχυρώματά της.—Κρ 9:35.

Όταν ο Άβραμ (Αβραάμ) μπήκε για πρώτη φορά στην Υποσχεμένη Γη, συνέχισε το ταξίδι του ως «την τοποθεσία της Συχέμ» και κατασκήνωσε κοντά στα μεγάλα δέντρα του Μορέχ, όπου αργότερα έχτισε ένα θυσιαστήριο. (Γε 12:6-9) Σχεδόν δύο αιώνες μετά, ο Ιακώβ, επιστρέφοντας από την Παδάν-αράμ, κατασκήνωσε μπροστά στη Συχέμ και αγόρασε μια έκταση γης εκεί. Οι γιοι του Ιακώβ—ο Συμεών και ο Λευί—σε αντίποινα για το βιασμό της αδελφής τους της Δείνας από τον Συχέμ το γιο του Εμμώρ, σκότωσαν τους άντρες της πόλης. (Γε 33:18–34:31) Κατ’ εντολήν του Θεού, ο Ιακώβ έφυγε από τη Συχέμ, αλλά πριν από αυτό πήρε όλους τους θεούς των αλλοεθνών και τα σκουλαρίκια που υπήρχαν στο σπιτικό του και τα έθαψε κάτω από το μεγάλο δέντρο που βρισκόταν κοντά στη Συχέμ. (Γε 35:1-4) Αργότερα, οι γιοι του Ιακώβ έβοσκαν με ασφάλεια τα ποίμνιά τους κοντά στην πόλη, αναμφίβολα επειδή “ο τρόμος από τον Θεό”, ο οποίος είχε αποτρέψει τους γειτονικούς λαούς από το να καταδιώξουν τον Ιακώβ, επιδρούσε ακόμη πάνω τους σε κάποιον βαθμό.—Γε 35:5· 37:12-17.

Όταν οι απόγονοι του Ιακώβ, οι Ισραηλίτες, μπήκαν στην Υποσχεμένη Γη έπειτα από παραμονή δύο και πλέον αιώνων στην Αίγυπτο, έθαψαν τα κόκαλα του Ιωσήφ «στη Συχέμ, στο τμήμα του αγρού που είχε αποκτήσει ο Ιακώβ από τους γιους του Εμμώρ». (Ιη 24:32) Ωστόσο, στην υπεράσπισή του ενώπιον των Ιουδαίων, ο Στέφανος ανέφερε ότι ο Ιωσήφ είχε θαφτεί «στο μνήμα που είχε αγοράσει ο Αβραάμ . . . από τους γιους του Εμμώρ στη Συχέμ». (Πρ 7:16) Η δήλωση του Στεφάνου ήταν ενδεχομένως ελλειπτική. Αν συμπληρώναμε την έλλειψη, η δήλωσή του θα μπορούσε να λέει: «Ο Ιακώβ κατέβηκε στην Αίγυπτο. Και πέθανε αυτός και οι προπάτορές μας, και μεταφέρθηκαν στη Συχέμ και τέθηκαν στο μνήμα που είχε αγοράσει ο Αβραάμ με αντίτιμο ασημένια χρήματα [και σε αυτό που είχε αγοραστεί] από τους γιους του Εμμώρ στη Συχέμ». (Πρ 7:15, 16) Είναι επίσης πιθανό ότι, εφόσον ο Ιακώβ ήταν εγγονός του Αβραάμ, η αγορά αποδόθηκε στον Αβραάμ ως την πατριαρχική κεφαλή. Αυτό θα σήμαινε ότι το όνομα του προπάτορα εφαρμόστηκε στους απογόνους και χρησιμοποιήθηκε για αυτούς όπως χρησιμοποιήθηκε αργότερα τόσο το όνομα Ισραήλ (Ιακώβ) όσο και άλλα ονόματα.—Παράβαλε Ωσ 11:1, 3, 12· Ματ 2:15-18.

Με βάση τον καταμερισμό της Υποσχεμένης Γης σε φυλετικές κληρονομιές, η Συχέμ φαίνεται ότι περιλαμβανόταν στην περιοχή του Μανασσή, δεδομένου ότι βρισκόταν περίπου 3 χλμ. ΒΔ της μεθόριας κωμόπολης Μιχμεθά. (Ιη 17:7) Εφόσον αναφέρεται ότι η Συχέμ βρισκόταν «στην ορεινή περιοχή του Εφραΐμ», μπορεί να ήταν παρεμβαλλόμενη πόλη των Εφραϊμιτών στην περιοχή του Μανασσή. (Ιη 16:9· 1Χρ 6:67) Η πόλη παραχωρήθηκε στη συνέχεια μαζί με άλλες εφραϊμιτικές πόλεις στους Λευίτες και χαρακτηρίστηκε ιερή ως πόλη καταφυγίου. (Ιη 21:20, 21) Λίγο πριν από το θάνατό του, ο Ιησούς του Ναυή σύναξε όλες τις φυλές του Ισραήλ στη Συχέμ, προτρέποντάς τες να υπηρετούν τον Ιεχωβά.—Ιη 24:1-29.

Αν και οι Ισραηλίτες είχαν συνάψει διαθήκη στη Συχέμ δεσμευόμενοι ότι θα υποστήριζαν την αληθινή λατρεία, οι κάτοικοι αυτής της πόλης άρχισαν να λατρεύουν τον Βάαλ-βερίθ. (Κρ 8:33· 9:4) Επίσης στήριξαν τις προσπάθειες που έκανε ο Αβιμέλεχ (γιος του Κριτή Γεδεών και της Συχεμίτισσας παλλακίδας του) να γίνει βασιλιάς. Τελικά, όμως, εξεγέρθηκαν εναντίον του Βασιλιά Αβιμέλεχ. Όταν ο Αβιμέλεχ κατέστειλε την εξέγερση, κατέστρεψε την πόλη και την έσπειρε με αλάτι, γεγονός που ενδεχομένως συμβόλιζε την επιθυμία του να παραμείνει ερημωμένη για πάντα.—Κρ 8:31-33· 9:1-49· παράβαλε Ψλ 107:33, 34· βλέπε ΑΒΙΜΕΛΕΧ Αρ. 4· ΒΑΑΛ-ΒΕΡΙΘ.

Αργότερα η Συχέμ ανοικοδομήθηκε. Εξελίχθηκε σε σημαντική πόλη, πράγμα που υποδηλώνεται από το ότι ο Ροβοάμ ενθρονίστηκε εκεί. (1Βα 12:1) Μετά τη διαίρεση του βασιλείου, ο Ιεροβοάμ, ο πρώτος βασιλιάς του βόρειου βασιλείου, έκανε κάποια οικοδομικά έργα στη Συχέμ και προφανώς κυβέρνησε από εκεί για κάποιο διάστημα. (1Βα 12:25) Αιώνες αργότερα, το 607 Π.Κ.Χ., μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλωνίους, κάποιοι άντρες από τη Συχέμ πήγαν στην Ιερουσαλήμ για να προσφέρουν λατρεία.—Ιερ 41:5.

ΣΥΧΕΜΙΤΕΣ

(Συχεμίτες) [Του (Από τον) Συχέμ].

Οι απόγονοι του Μανασσή από τον Συχέμ.—Αρ 26:29, 31.

ΣΦΑΛΜΑ

Αβλεψία, αποτυχία, ελάττωμα, λάθος, ατέλεια. Το σφάλμα μπορεί να δηλώνει παράλειψη από μέρους κάποιου να κάνει το σωστό, καθώς επίσης ευθύνη για αποτυχία ή αδικοπραγία. (Ψλ 50:20· Ματ 18:15) Στην Αγία Γραφή, το σφάλμα συσχετίζεται συνήθως με κάποια πράξη που επισύρει μομφή ή με συγκεκριμένη αιτία για αποδοκιμασία.

Η Έκφραση «Βρίσκω Σφάλμα(-τα)». Η έκφραση αυτή εμφανίζεται τόσο στις Εβραϊκές όσο και στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές. Στις Εβραϊκές Γραφές αποτελεί απόδοση του ρήματος ριβ, που σημαίνει «διαμάχομαι» σωματικά, φραστικά ή νομικά-δικαστικά. Ως εκ τούτου, αποδίδεται «μαλώνω», «αρχίζω διαμάχη», «φιλονικώ» και «χειρίζομαι δικαστική υπόθεση» (Γε 26:20· Δευ 33:7· 1Σα 24:15), αλλά και «επικρίνω», «βρίσκω σφάλματα».—Νε 5:7· 13:11, 17, 25· Ψλ 103:9· βλέπε ΕΡΙΔΑ, ΦΙΛΟΝΙΚΙΑ.

Στις Ελληνικές Γραφές η έκφραση «βρίσκω σφάλμα» αποδίδει την έκφραση εὑρίσκω αἰτίαν του πρωτότυπου κειμένου. (Παράβαλε Ματ 19:3· Πρ 13:28· 25:18, όπου η λέξη αἰτία αποδίδεται «κατηγορία» ή διατηρείται αυτούσια.) Ο Πιλάτος, αφού εξέτασε τον Ιησού Χριστό σε σχέση με τις κατηγορίες που του απέδιδαν οι Ιουδαίοι, δεν βρήκε αποδείξεις ενοχής και ανακοίνωσε στους Ιουδαίους τρεις φορές: «Εγώ δεν βρίσκω κανένα σφάλμα σε αυτόν». (Ιωα 18:38· 19:4, 6) Η έκφραση «βρίσκω σφάλμα» αποτελεί επίσης απόδοση του ρήματος μέμφομαι του πρωτότυπου κειμένου, το οποίο σημαίνει «κατακρίνω· επιρρίπτω μομφή».—Ρω 9:19· Εβρ 8:8.

Η Πολιτεία του Ιεχωβά με τη Σφάλλουσα Ανθρωπότητα. Ό,τι φτιάχνει ο Ιεχωβά Θεός είναι τέλειο, άψογο (εβρ., ταμίμ, λέξη που αναφέρεται σε κάτι άρτιο, τέλειο, άψογο), χωρίς σφάλμα, όπως και όλα τα λόγια του και οι ενέργειές του. (Δευ 32:4, υποσ.) Λόγω αυτού, καθώς και λόγω της παντοδυναμίας του, μπορεί να λέει τα εξής—όπως όταν διόρθωσε τον Ιώβ: «Πρέπει να διαμάχεται ο επικριτής [κατά κυριολεξία, εκείνος που τιμωρεί, διορθώνει, διαπαιδαγωγεί] με τον Παντοδύναμο;» (Ιωβ 40:1, 2) Ο απόστολος Παύλος επισημαίνει ότι ο Θεός έχει το δικαίωμα να πολιτεύεται με τα πλάσματά του όπως ευαρεστείται, σαν τον αγγειοπλάστη που φτιάχνει ό,τι σκεύη θέλει. Ο Θεός ανέχεται τα «σκεύη οργής» έχοντας κάποιον σκοπό υπόψη, όπως ακριβώς έκανε με τον Φαραώ, ενώ ελεεί τα «σκεύη ελέους», και εμείς δεν έχουμε το δικαίωμα να αμφισβητήσουμε αυτόν τον τρόπο ενέργειας του Θεού.—Ρω 9:14-24.

Από την άλλη πλευρά, συχνά οι οδοί και τα έργα του ανθρώπου είναι εσφαλμένα. Η αμαρτία και το σφάλμα αποτελούν το κληροδότημα του Αδάμ σε όλους τους ανθρώπους. (Ρω 5:12· Ψλ 51:5) Αλλά ο Ιεχωβά, ο οποίος είναι άψογος, «γνωρίζει καλά την πλάση μας, θυμάται ότι είμαστε χώμα» και είναι ελεήμων. (Ψλ 103:13, 14) Θεωρούσε τον πιστό, υπάκουο Νώε “άψογο ανάμεσα στους συγχρόνους του”. (Γε 6:9) Έδωσε στον Αβραάμ την εντολή: «Περπάτησε ενώπιόν μου και αποδείξου άψογος». (Γε 17:1) Παρότι και οι δύο αυτοί άνθρωποι ήταν ατελείς και πέθαναν, ο Ιεχωβά, ο οποίος «βλέπει την καρδιά», τους θεωρούσε άψογους. (1Σα 16:7· παράβαλε 2Βα 20:3· 2Χρ 16:9.) Εκείνος έδωσε στον Ισραήλ την εντολή: «Πρέπει να αποδεικνύεσαι άψογος προς τον Ιεχωβά τον Θεό σου». (Δευ 18:13· 2Σα 22:24) Προμήθευσε τον άψογο Γιο του (Εβρ 7:26) ως λυτρωτική θυσία, και βάσει αυτής της θυσίας μπορεί να αποκαλεί «δίκαιους», δηλαδή άψογους, εκείνους που εκδηλώνουν πίστη και υπακοή, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί τη θέση του ως ο δίκαιος και άψογος Κριτής.—Ρω 3:25, 26· βλέπε ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑ· ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ.

Η Διαθήκη του Νόμου. Ο απόστολος Παύλος λέει ότι ο Νόμος είναι «πνευματικός» και «καλός» (Ρω 7:14· 1Τι 1:8), και αφού σχολιάζει τη δέκατη εντολή, αναφέρει ότι «ο Νόμος αυτός καθαυτόν είναι άγιος, και η εντολή είναι άγια και δίκαιη και καλή». (Ρω 7:7-12) Γιατί, όμως, ο ίδιος λέει επίσης: «Αν εκείνη η πρώτη διαθήκη ήταν χωρίς σφάλμα [ἄμεμπτος, Κείμενο], δεν θα επιζητούνταν τόπος για δεύτερη»; (Εβρ 8:7) Ο Παύλος εξηγεί στη συνέχεια: «Εκείνος [ο Ιεχωβά, μέσω του Ιερεμία] βρίσκει σφάλμα [μεμφόμενος, Κείμενο] στο λαό». (Εβρ 8:8, 9· παράβαλε Ιερ 31:31, 32.) Αλλού δείχνει ότι υπήρχε μια ανεπάρκεια στο Νόμο, εφόσον ήταν «αδύναμος μέσω της σάρκας». (Ρω 8:3) Επίσης, καταδεικνύει λογικά ότι δεν μπορούσε να επιτευχθεί τελειότητα μέσω του Λευιτικού ιερατείου—το οποίο έπρεπε να αντικατασταθεί μαζί με το νόμο βάσει του οποίου λειτουργούσε—ότι «δεν τελειοποίησε τίποτα ο Νόμος» και ότι τα δώρα και οι θυσίες του δεν μπορούσαν «να κάνουν εκείνον που προσφέρει ιερή υπηρεσία τέλειο όσον αφορά τη συνείδησή του».—Εβρ 7:11, 12, 19· 9:9· βλέπε ΑΜΑΡΤΙΑ (Σφάλματα, Παραβάσεις, Παραπτώματα).

Αντιμετώπιση των Σφαλμάτων των Άλλων. Η Αγία Γραφή μάς δίνει τη συμβουλή να “ανεχόμαστε ο ένας τον άλλον και να συγχωρούμε ο ένας τον άλλον ανεπιφύλακτα, αν κανείς έχει αιτία για παράπονο εναντίον κάποιου άλλου”. (Κολ 3:13) Αν όλα τα σφάλματά μας χρησιμοποιούνταν εναντίον μας, θα ήμασταν όλοι καταδικασμένοι. Πολλά σφάλματα είναι δυνατόν να παραβλεφθούν. Ασφαλώς, ο Χριστιανός δεν πρέπει να σπεύδει να κοινοποιεί τα σφάλματα των αδελφών του. Οι Γραφές λένε για το πονηρό άτομο: «Κάθεσαι και μιλάς εναντίον του ίδιου σου του αδελφού, εναντίον του γιου της μητέρας σου αποκαλύπτεις σφάλμα».—Ψλ 50:16, 20.

Ωστόσο, ο Ιησούς Χριστός δίδαξε τους μαθητές του τι θα έπρεπε να κάνουν σε περιπτώσεις σοβαρών αμαρτιών. Ως πρώτο βήμα, συμβούλεψε: «Αν ο αδελφός σου διαπράξει αμαρτία, πήγαινε και έκθεσε ξεκάθαρα το σφάλμα του [ἔλεγξον αὐτὸν, Κείμενο] ανάμεσα σε εσένα και σε αυτόν μόνο. Αν σε ακούσει, έχεις κερδίσει τον αδελφό σου». Ο Ιησούς στη συνέχεια περιέγραψε τα βήματα που πρέπει να γίνουν αν αποτύχει αυτή η πρώτη προσπάθεια.—Ματ 18:15-17· βλέπε επίσης Γα 6:1.

Άμεμπτη Διακονία. Ο απόστολος Παύλος, ο οποίος έτρεφε μεγάλη ευγνωμοσύνη και εκτίμηση για τον ένδοξο θησαυρό της διακονίας, φρόντιζε να δοξάζει τη διακονία αυτή προσέχοντας κάθε πτυχή της ζωής του και της διαγωγής του. Στην επιστολή του προς την εκκλησία της Κορίνθου, είπε τα εξής: «Με κανέναν τρόπο δεν δίνουμε οποιαδήποτε αιτία για πρόσκομμα, για να μην καταλογιστεί σφάλμα στη διακονία μας». (2Κο 6:3) Κάποιοι που αμφισβητούσαν την αποστολική ιδιότητα του Παύλου ήταν συνταυτισμένοι με εκείνη την εκκλησία και επιδίδονταν κατά κόρον σε επικρίσεις και συκοφαντίες εναντίον του με σκοπό να τον μειώσουν και να υποσκάψουν την αποστολική εξουσία που είχε στην εκκλησία. Έχοντας επίγνωση αυτής της κατάστασης και γνωρίζοντας επίσης τον κίνδυνο που υπάρχει για επικρίσεις και αναστάτωση όταν περιλαμβάνονται οικονομικά ζητήματα, διαβεβαίωσε την εκκλησία ότι θα έστελνε τον Τίτο και κάποιον άλλον αξιόπιστο αδελφό τον οποίο είχαν διορίσει οι εκκλησίες για το χειρισμό των συνεισφορών. «Με αυτόν τον τρόπο», έγραψε ο Παύλος, «αποφεύγουμε το ενδεχόμενο να μας καταλογίσει κανείς σφάλμα σε σχέση με αυτή την απλόχερη συνεισφορά την οποία εμείς διαχειριζόμαστε».—2Κο 8:16-21.

Για ανάλυση του σφάλματος που αναφέρεται στα εδάφια Ιώβ 31:11, 28, βλέπε ΔΙΚΑΣΤΕΣ.

ΣΦΕΝΔΟΝΙΣΤΗΣ

Αυτός που εκτοξεύει βλήματα με σφεντόνα. Η σφεντόνα ήταν συνήθως ένας σχετικά κοντός ιμάντας τον οποίο δίπλωναν στα δύο και περιέστρεφαν με δύναμη. Όταν άφηναν ελεύθερο το ένα άκρο του ιμάντα, έφευγε μέσα από αυτόν με μεγάλη ταχύτητα το βλήμα, το οποίο ήταν συνήθως πέτρα.

Στην αρχαιότητα, οι πολεμιστές που εκσφενδόνιζαν πέτρες αποτελούσαν σημαντικό τμήμα μιας στρατιωτικής δύναμης. Η φυλή του Βενιαμίν είχε 700 επίλεκτους άντρες, ο καθένας από τους οποίους «σφεντόνιζε πέτρες στην τρίχα και δεν αστοχούσε». (Κρ 20:15, 16) Τα Ταργκούμ αναφέρουν ότι, ανάμεσα στους πολεμιστές του Δαβίδ, οι Χερεθαίοι και οι Φαλεθαίοι ήταν ικανότατοι σφενδονιστές. Οι άντρες που χρησιμοποιούσαν σφεντόνες αποτελούσαν σημαντικό τμήμα της στρατιωτικής δύναμης του Βασιλιά Οζία. (2Χρ 26:13, 14) Ο Σενναχειρείμ διατηρούσε ένα σώμα σφενδονιστών στον ασσυριακό στρατό, όπως μαρτυρούν τα μνημεία. Οι ένοπλες δυνάμεις των Αιγυπτίων, των Συρίων, των Περσών, των Σικελών και άλλων είχαν επίσης ανάλογα στρατιωτικά σώματα. Στο ρωμαϊκό στρατό, οι σφενδονιστές περιλαμβάνονταν στα auxilia (βοηθητικά σώματα). Ακόμη και τον πρώτο αιώνα Κ.Χ., ο Ιώσηπος αναφέρει ότι οι Ιουδαίοι σφενδονιστές χρησιμοποιούσαν την επιδεξιότητά τους εναντίον των ρωμαϊκών δυνάμεων.—Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΖ΄, 259 (x, 2)· Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Β΄, 422, 423 (xvii, 5)· Δ΄, 14, 15 (i, 3).

Στους αρχαίους στρατούς οι σφενδονιστές απάρτιζαν συνήθως μόνο μία υποδιαίρεση των πεζικάριων. Οι τοξότες, ως συμπλήρωμα των σφενδονιστών, και ένας μικρότερος αριθμός λογχοφόρων αποτελούσαν το υπόλοιπο πεζικό. Όταν οι σφενδονιστές καλούνταν να βγουν εμπρός για να αρχίσουν μια συμπλοκή ή για να ανακόψουν μια εχθρική προέλαση, ξεκινούσαν από τις πίσω γραμμές του στρατεύματος και προχωρούσαν περνώντας από ανοίγματα ανάμεσα στους στρατιώτες. Σε άλλες περιπτώσεις εκσφενδόνιζαν τα βλήματα από πίσω, πάνω από τα κεφάλια των λογχοφόρων. Οι σφενδονιστές ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικοί στις επιθέσεις σε περιτειχισμένες πόλεις. Τα βλήματά τους, τα οποία εκσφενδονίζονταν από το έδαφος, μπορούσαν να ρίξουν τον εχθρό από τα τείχη ή να προσβάλλουν στόχους μέσα στην πόλη. (2Βα 3:25) Όταν εφευρέθηκαν οι πολιορκητικές μηχανές και οι πύργοι επίθεσης, οι σφενδονιστές εκμεταλλεύονταν τις υπερυψωμένες θέσεις που τους πρόσφεραν οι εξέδρες αυτών των κατασκευών.

Ένα πλεονέκτημα του σφενδονιστή σε σχέση με το στρατιώτη που κρατούσε σπαθί ή δόρυ και έφερε πανοπλία ήταν η αποτελεσματικότητά του από απόσταση. Λέγεται ότι η εμβέλειά τους έφτανε μέχρι και τα 122 μ. όταν χρησιμοποιούσαν πέτρες, και ακόμη μακρύτερα όταν χρησιμοποιούσαν μολύβδινα σφαιρίδια.

Χρήση της Σφεντόνας από τον Δαβίδ. Απαιτούνταν πολύς χρόνος και εξάσκηση για να γίνει κάποιος επιδέξιος και έμπειρος σφενδονιστής. Οι νεαροί βοσκοί που πρόσεχαν και προστάτευαν τα ποίμνια από τα αρπακτικά θηρία ανέπτυσσαν αυτή την απαραίτητη επιδεξιότητα. Ο νεαρός βοσκός Δαβίδ ένιωθε πολύ καλύτερα οπλισμένος με τη σφεντόνα του παρά με τη βαριά πανοπλία του Σαούλ. Αναμφίβολα, όμως, θα ήταν αδύνατον να σταθεί απέναντι στον Γολιάθ χωρίς πίστη στον Ιεχωβά και ενίσχυση από Αυτόν. Το αποτέλεσμα της αναμέτρησης εξαρτόταν, όχι από την υπεροχή των όπλων ή την επιδεξιότητα, αλλά από τον Ιεχωβά, ο οποίος υποστήριζε τον Δαβίδ. Όπως είπε με δυνατή φωνή ο Δαβίδ στον Γολιάθ: «Έρχομαι σε εσένα με το όνομα του Ιεχωβά των στρατευμάτων, . . . που εσύ ενέπαιξες. . . . Και όλη αυτή η σύναξη θα γνωρίσει ότι ούτε με σπαθί ούτε με δόρυ σώζει ο Ιεχωβά, επειδή του Ιεχωβά είναι η μάχη». Μια πέτρα από τη σφεντόνα του Δαβίδ, την οποία αναμφίβολα κατηύθυνε ο Ιεχωβά και της έδωσε ασυνήθιστη δύναμη, καρφώθηκε στο μέτωπο του Γολιάθ ρίχνοντάς τον κάτω, και έτσι ο Δαβίδ μπόρεσε και «τον θανάτωσε» με το ίδιο του το σπαθί.—1Σα 17:38-51.

ΣΦΕΝΤΟΝΑ

Βλέπε ΟΠΛΑ, ΠΑΝΟΠΛΙΑ.

ΣΦΟΥΓΓΑΡΙ

Ο απορροφητικός, ανθεκτικός, ελαστικός σκελετός ορισμένων υδρόβιων ζώων που αφθονούν στα νερά της ανατολικής Μεσογείου και αλλού. Τα σφουγγάρια πιθανότατα συλλέγονταν (στο παρελθόν όπως και σήμερα) από δύτες που τα αποσπούσαν με το χέρι από υποθαλάσσιους βράχους. Όταν το ζωντανό ζώο πέθαινε και υφίστατο αποσύνθεση μέσα στο σκελετό του, έπλεναν το σφουγγάρι καλά ώσπου έμενε μόνο ο σκελετός.

Η ικανότητα που έχει το σφουγγάρι να απορροφά και να απελευθερώνει υγρά το καθιστούσε σπουδαίο εμπορικό προϊόν στην αρχαιότητα. Όταν ο Ιησούς Χριστός βρισκόταν στο ξύλο του βασανισμού, του πρόσφεραν ξινό κρασί με το οποίο ήταν διαποτισμένο ένα σφουγγάρι τοποθετημένο στην άκρη ενός καλαμιού.—Ματ 27:48· Μαρ 15:36· Ιωα 19:29.

ΣΦΡΑΓΙΔΑ

Αντικείμενο χρησιμοποιούμενο για τη δημιουργία αποτυπώματος (συνήθως σε πηλό ή κερί) το οποίο μαρτυρούσε κυριότητα, γνησιότητα ή συμφωνία. Οι αρχαίες σφραγίδες αποτελούνταν από ένα κομμάτι σκληρού υλικού (πέτρα, ελεφαντόδοντο ή ξύλο) στο οποίο είχαν χαραχτεί γράμματα ή σχέδια με αντίστροφη φορά. Οι σφραγίδες κατασκευάζονταν σε διάφορα σχήματα, λόγου χάρη ήταν κωνικές, τετράγωνες, κυλινδρικές, είχαν σχήμα σκαραβαίου ή κεφαλής ζώου. (Σχετικά με τα σφραγιδοφόρα δαχτυλίδια, βλέπε ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ.) Το μήκος των κυλινδρικών σφραγίδων κυμαινόταν συνήθως από 2 ως 4 εκ. Όταν κυλούσαν πάνω σε νωπό πηλό έναν κύλινδρο του οποίου η καμπύλη επιφάνεια ήταν εγχάρακτη, δημιουργούνταν μόνιμο ανάγλυφο αποτύπωμα. Άλλοι σφραγιδόλιθοι διέθεταν διαμπερή οπή για να κρέμονται από ένα κορδόνι.

Στη θεματολογία των παραστάσεων που έφεραν οι σφραγίδες στην Αίγυπτο και στη Μεσοποταμία περιλαμβάνονται θρησκευτικά σύμβολα, καθώς επίσης φυτά, ζώα και διάφορες απλές σκηνές. Η βαβυλωνιακή Σφραγίδα του «Πειρασμού» (Βρετανικό Μουσείο) απεικονίζει ένα δέντρο, από τη μια πλευρά του οποίου κάθεται ένας άντρας και από την άλλη μια γυναίκα, πίσω δε από τη γυναίκα διακρίνεται ένα όρθιο φίδι. Πολλές φορές οι σφραγίδες δήλωναν το όνομα και τη θέση του κατόχου τους. Παραδείγματος χάρη, μια σφραγίδα που βρέθηκε στην Παλαιστίνη φέρει την επιγραφή: «Του Σεμά, διακόνου του Ιεροβοάμ».—Ο Βιβλικός Κόσμος (The Biblical World), επιμέλεια Τσ. Φάιφερ, 1966, σ. 515.

Τα αποτυπώματα των σφραγίδων μαρτυρούσαν κατά περίπτωση κυριότητα ή γνησιότητα και μπορούσαν να αποτρέψουν την παραβίαση εγγράφων ή άλλων σφραγισμένων πραγμάτων, όπως ήταν οι σάκοι, οι πόρτες και τα μνήματα. (Ιωβ 14:17· Δα 6:17· Ματ 27:66) Όταν ο προφήτης Ιερεμίας αγόρασε έναν αγρό, το αντίγραφο του συμβολαίου με τις υπογραφές των μαρτύρων σφραγίστηκε, αλλά ένα δεύτερο αντίγραφο έμεινε ανοιχτό. Ενδεχομένως, το σφράγισμα γινόταν ως εξής: δίπλωναν το συμβόλαιο, το έδεναν με κορδόνι και κατόπιν τοποθετούσαν πάνω στο κορδόνι έναν σβόλο από κερί ή από κάποιο άλλο εύπλαστο υλικό, πάνω στον οποίο αποτύπωναν τη σφραγίδα. Αν αργότερα αμφισβητούνταν με οποιονδήποτε τρόπο η ακρίβεια του ανοιχτού αντιγράφου, μπορούσε να προσκομιστεί το συμβόλαιο που είχε σφραγιστεί ενώπιον μαρτύρων. (Ιερ 32:10-14, 44) Το άτομο στο οποίο ήταν εμπιστευμένη η σφραγίδα του βασιλιά μπορούσε να εκδίδει επίσημα διατάγματα, και το αποτύπωμα της σφραγίδας που έμπαινε σε αυτά αποδείκνυε τη γνησιότητά τους. (1Βα 21:8· Εσθ 3:10, 12· 8:2, 8, 10) Όταν κάποιος έβαζε τη σφραγίδα του σε ένα έγγραφο, αυτό σήμαινε ότι αποδεχόταν τους περιλαμβανόμενους όρους. (Νε 9:38· 10:1) Έχουν βρεθεί πολυάριθμα χερούλια αρχαίων αγγείων που φέρουν αποτυπώματα σφραγίδων. Μερικά από αυτά τα αποτυπώματα προσδιόριζαν τον κάτοχο και το περιεχόμενο του αγγείου, ενώ άλλα υποδείκνυαν την ποσότητα ή την ποιότητα του περιεχομένου.

Μεταφορική Χρήση. Η κυριολεκτική χρήση των σφραγίδων παρέχει τη βάση για διάφορες μεταφορικές εκφράσεις που εμφανίζονται στην Αγία Γραφή. Είχε προλεχθεί ότι ο Μεσσίας θα “έβαζε σφραγίδα σε όραμα και προφήτη”. Αυτό θα συνέβαινε καθόσον, εκπληρώνοντας τις προφητείες, ο Μεσσίας θα τις επισφράγιζε ως γνήσιες και θεόπνευστες. (Δα 9:24· παράβαλε Ιωα 3:33.) Με την έννοια του σημείου ιδιοκτησίας, ή αλλιώς κυριότητας, ο Αβραάμ έλαβε την περιτομή ως «σφραγίδα» της δικαιοσύνης που είχε. (Ρω 4:11) Εφόσον ο απόστολος Παύλος είχε βοηθήσει πολλούς Κορίνθιους να γίνουν Χριστιανοί, αυτοί αποτελούσαν τη σφραγίδα που επιβεβαίωνε τη γνησιότητα της αποστολικής του ιδιότητας. (1Κο 9:1, 2) Για τους Χριστιανούς του πρώτου αιώνα ειπώθηκε ότι είχαν «σφραγιστεί» μέσω του αγίου πνεύματος, το οποίο είναι προκαταβολική εγγύηση της ουράνιας κληρονομιάς τους. (Εφ 1:13, 14· 4:30) Η σφραγίδα μαρτυρεί ότι αυτοί είναι ιδιοκτησία του Θεού (2Κο 1:21, 22) και φανερώνει ότι έχουν πράγματι την προοπτική της ουράνιας ζωής. Το βιβλίο της Αποκάλυψης δείχνει ότι αυτοί που τελικά σφραγίζονται αριθμούν 144.000.—Απ 7:2-4· 9:4.

Η Αγία Γραφή περιγράφει ως σφραγισμένο κάτι που είναι κλειστό, κρυμμένο ή μυστικό. Τα προφητικά αγγέλματα ήταν “σφραγισμένα” όσον καιρό παρέμεναν ακατανόητα. (Δα 12:4, 9· Απ 5:1· 22:10· παράβαλε Ησ 8:16· 29:11.) Επίσης, λέγεται ότι ο Ιεχωβά “βάζει σφραγίδα γύρω από τα άστρα”, κάτι που σημαίνει προφανώς ότι τα κρύβει πίσω από τα σύννεφα.—Ιωβ 9:7.

[Εικόνα στη σελίδα 1086]

Αρχαίος σφραγιδοκύλινδρος με το ανάπτυγμά του. Απεικονίζονται λάτρεις εκατέρωθεν ενός δέντρου, ενώ από κάτω διακρίνονται υδρόβια πουλιά

ΣΦΥΡΙ

Εργαλείο που χρησιμοποιείται για την κρούση, θραύση και έμπηξη αντικειμένων. Με τα σφυριά έμπηγαν καρφιά (Ιερ 10:4) και πασσάλους σκηνών (Κρ 4:21), έσπαζαν με επανειλημμένα χτυπήματα πέτρες κατά τη λατόμηση, καθώς επίσης διαμόρφωναν και λείαιναν δομικούς λίθους (1Βα 6:7), αλλά και έδιναν σχήμα σε μέταλλα, όπως συνέβαινε στην κατασκευή ειδώλων.—Ησ 41:7· 44:12.

Οι κεφαλές των σφυριών κατασκευάζονταν από διάφορα υλικά, όπως πέτρα, μέταλλο και ξύλο. Το σφυρί που χρησιμοποίησε η Ιαήλ για να καρφώσει τον πάσσαλο της σκηνής στους κροτάφους του Σισάρα πιθανόν να ήταν ξύλινο.—Κρ 4:21· 5:26.

Με μεταφορική έννοια, ο λόγος της κρίσης του Ιεχωβά παραβάλλεται με σφύρα που συντρίβει το βράχο. (Ιερ 23:29) Επίσης, στο χέρι του Ιεχωβά, η Βαβυλώνα ήταν σαν σφύρα η οποία διέλυε έθνη και βασίλεια.—Ιερ 50:23· παράβαλε Ιερ 25:8, 9, 17-26.

ΣΧΙΒΒΩΛΕΘ

(Σχίββωλεθ).

Το σύνθημα που χρησιμοποιούσαν οι άντρες της Γαλαάδ για να εντοπίσουν όσους Εφραϊμίτες προσπαθούσαν να διαφύγουν διασχίζοντας τον Ιορδάνη. Η λέξη αυτή σημαίνει «στάχυ» ή «ρεύμα». Οι Εφραϊμίτες, εγκαταλείποντας τη μάχη με τον Ιεφθάε, προδίδονταν στους Γαλααδίτες σκοπούς που φύλαγαν τα περάσματα του Ιορδάνη επειδή δεν πρόφεραν σωστά το αρχικό «σχ» αυτού του συνθήματος, αλλά έλεγαν «Σίββωλεθ». (Κρ 12:4-6) Είναι, λοιπόν, προφανές ότι υπήρχαν κάποιες παραλλαγές στην προφορά ανάμεσα στις φυλές, όπως μεταγενέστερα ο τρόπος ομιλίας των Γαλιλαίων διέφερε από των κατοίκων της Ιουδαίας.—Παράβαλε Ματ 26:73· Λου 22:59.

ΣΧΟΙΝΙ

Αρκετές λέξεις του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου και μία του πρωτότυπου ελληνικού χρησιμοποιούνται στις Γραφές για να δηλώσουν κλωστές, ίνες, νήματα, κορδόνια και σχοινιά διαφόρων ειδών. Η πιο συχνή είναι η εβραϊκή λέξη χέβελ η οποία χρησιμοποιείται τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά με την έννοια του σχοινιού. (2Σα 17:13· Εκ 12:6· Ωσ 11:4) Μπορεί να σημαίνει, μεταξύ άλλων, μετρικό «σχοινί» (2Σα 8:2)—γι’ αυτό και χρησιμοποιείται μερικές φορές ως τοπογραφικός όρος για μια καταμετρημένη επιφάνεια—«μερίδιο» (Ιη 17:5, 14· 19:9) ή «περιοχή».—Δευ 3:4, 13, 14.

Στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, η μόνη σχετική λέξη που χρησιμοποιείται είναι η λέξη σχοινίον, η οποία αναφέρεται σε κορδόνι ή σχοινί και μπορεί να υποδηλώνει ένα σχοινί φτιαγμένο από καλάμια ή βούρλα. Ο Ιησούς Χριστός, δίκαια αγανακτισμένος, “έφτιαξε ένα μαστίγιο από σχοινιά και έδιωξε από το ναό όλους εκείνους με τα πρόβατα και τα βόδια”, χρησιμοποιώντας προφανώς το μαστίγιο από σχοινιά, όχι πάνω στους ανθρώπους, αλλά στα ζώα.—Ιωα 2:13-17.

Στην αρχαιότητα μερικά κορδόνια και σχοινιά ήταν φτιαγμένα από λινάρι, ενώ άλλα από ίνες κάνναβης, ραμίας ή χουρμαδιάς. Στην Εσιών-γεβέρ ανακαλύφτηκε ένα γερό, χοντρό σχοινί φτιαγμένο από τις ίνες του φλοιού του φοίνικα. Προφανώς χρησιμοποιούσαν επίσης βούρλα και καλάμια διαφόρων ειδών, ενώ μεταξύ των υλικών που είχαν στη διάθεσή τους οι Αιγύπτιοι ήταν στριφτές δερμάτινες λωρίδες από τις οποίες κατασκεύαζαν ένα δυνατό σχοινί. Το σχοινί που έφτιαχναν από τις ίνες της ραμίας (βοιχμηρία η χιονώδης [Boehmeria nivea], ασιατικό φυτό της οικογένειας Κνιδώδη) ήταν πολύ γερό, ιδιαίτερα χρήσιμο για τα δίχτυα των ψαράδων.

Σε μερικές περιπτώσεις τα κορδόνια χρησιμοποιούνταν ως εξαρτήματα της αμφίεσης. Για παράδειγμα, ο Ιούδας φαίνεται ότι είχε το σφραγιδοφόρο δαχτυλίδι του περασμένο σε ένα «κορδόνι». (Εβρ., παθίλ [Γε 38:18, 25]) «Στριφτές αλυσίδες, σαν σχοινί, από καθαρό χρυσάφι» ήταν περασμένες μέσα από τους δύο κρίκους που βρίσκονταν στις άκρες του περιστήθιου το οποίο φορούσε ο αρχιερέας του Ισραήλ. (Εξ 39:15-18) Στα ανάκτορα του Πέρση Βασιλιά Ασσουήρη υπήρχαν μεταξύ άλλων «λινά, εκλεκτά βαμβακερά και μπλε υφάσματα πιασμένα με σχοινιά από εκλεκτό υλικό».—Εσθ 1:6.

Τα «σχοινιά της σκηνής» (από το εβρ., μαιθάρ) τα χρησιμοποιούσαν για να στερεώνουν τις σκηνές. (Ησ 54:2· Εξ 39:40) Τα σχοινιά χρησιμοποιούνταν επίσης ως δεσμά για τους αιχμαλώτους (Κρ 15:13-15· Ιεζ 3:25) και ως ξάρτια για τα πλοία. (Ησ 33:23) Στη Ραάβ ειπώθηκε να δέσει ένα «σχοινί [από το εβρ., τικβάχ] από κατακόκκινη κλωστή [εβρ., χουτ]» στο παράθυρο έτσι ώστε να διασωθεί η ίδια και το σπιτικό της από την καταστροφή της Ιεριχώς.—Ιη 2:18-21.

Δύο άλλες εβραϊκές λέξεις με παρόμοια σημασία είναι η λέξη αβόθ (Ησ 5:18), η οποία χρησιμοποιείται για τα «λουριά» της άμαξας, και η λέξη γεθαρίμ (Ιωβ 30:11· Ψλ 11:2), που αναφέρεται στις «χορδές» του τόξου.

Μεταφορική Χρήση. Ο εκκλησιαστής είπε: «Το τριπλό σχοινί δεν κόβεται γρήγορα». (Εκ 4:12) Αν κάποιος ξεπλέξει ένα σχοινί που αποτελείται από τρεις ίνες, οι μεμονωμένες ίνες σπάζουν γρήγορα. Αν, όμως, οι ίνες είναι πλεγμένες, το «τριπλό σχοινί» το οποίο προκύπτει δεν κόβεται εύκολα. Παρόμοια, όταν οι υπηρέτες του Θεού είναι στενά συνδεδεμένοι ο ένας με τον άλλον, ενωμένοι από πλευράς απόψεων και σκοπού, τότε διαθέτουν μεγαλύτερη πνευματική δύναμη, η οποία είναι απαραίτητη για να αντιμετωπίσουν την εναντίωση. Ο εκκλησιαστής παρότρυνε, επίσης, να θυμάται κανείς τον Δημιουργό στη νεότητά του, «προτού αφαιρεθεί το ασημένιο σχοινί» (Εκ 12:1, 6), προφανώς ο νωτιαίος μυελός, του οποίου η διατομή προξενεί το θάνατο.

Ο Δαβίδ, αναφερόμενος σε μια περίπτωση κατά την οποία φαινόταν ότι επίκειτο βίαιος θάνατος και έμοιαζε βέβαιο ότι τον περίμενε ο Σιεόλ, είπε «με περικύκλωσαν τα σχοινιά του θανάτου» και «τα σχοινιά του Σιεόλ με έζωσαν». Προφανώς, αισθανόταν σαν να είχαν ρίξει σχοινιά γύρω του που τον τραβούσαν στον τάφο, σέρνοντάς τον στο θάνατο και στον Σιεόλ.—Ψλ 18:4, 5.

Ο Ησαΐας είπε: «Αλίμονο σε εκείνους που σέρνουν το σφάλμα με σχοινιά αναλήθειας και την αμαρτία σαν με λουριά άμαξας», πιθανώς για να δείξει ότι ήταν προσκολλημένοι στο σφάλμα και στην αμαρτία, όπως τα ζώα είναι δεμένα με σχοινιά ή με λουριά στις άμαξες τις οποίες σέρνουν πίσω τους.—Ησ 5:18.

Οι ηττημένοι Σύριοι προέβησαν σε μια ενέργεια που προφανώς συμβόλιζε δουλική υποταγή και ταπείνωση, όταν «έζωσαν . . . με σάκο την οσφύ τους, έχοντας σχοινιά στο κεφάλι τους, και πήγαν στο βασιλιά του Ισραήλ», με σκοπό να εξασφαλίσουν την επιείκεια του Αχαάβ απέναντι στον Σύριο Βασιλιά Βεν-αδάδ Β΄. Καθένας από αυτούς μπορεί να φορούσε ένα σχοινί σαν ταινία γύρω από το κεφάλι του ή το λαιμό του.—1Βα 20:31-34.

Όπως τα ειδωλολατρικά έθνη και οι άρχοντές τους που δεν ήθελαν να γίνουν υποτελείς των Ισραηλιτών συνάγονταν εναντίον του Θεού και του χρισμένου του στην αρχαιότητα, έτσι και μια Μεσσιανική προφητεία προείπε ότι οι βασιλιάδες της γης και οι ανώτεροι αξιωματούχοι θα συγκεντρώνονταν σαν ένας άνθρωπος «εναντίον του Ιεχωβά και εναντίον του χρισμένου του, λέγοντας: “Ας κόψουμε τα δεσμά τους και ας πετάξουμε από πάνω μας τα σχοινιά τους!”» Τα έθνη και οι άρχοντές τους θα εναντιώνονταν σε οποιουσδήποτε περιορισμούς θα επέβαλλε ο Ιεχωβά και ο Χρισμένος του. Εντούτοις, οι προσπάθειές τους να κόψουν αυτού του είδους τα δεσμά και να πετάξουν από πάνω τους αυτά τα σχοινιά θα ήταν μάταιες.—Ψλ 2:1-9.

Τα σχοινιά μιας σκηνής που είναι κομμένα στα δύο και δεν μπορούν πλέον να την κρατήσουν όρθια χρησιμοποιούνται μεταφορικά για να μεταδώσουν την εικόνα της ερήμωσης. (Ιερ 10:20) Ωστόσο υπάρχει προφητική διαβεβαίωση και για το ακριβώς αντίθετο, την αποκατάσταση και την εύνοια του Ιεχωβά, με τα εξής λόγια: «Κοίταξε τη Σιών, την πόλη των γιορταστικών γεγονότων μας! Τα μάτια σου θα δουν την Ιερουσαλήμ ως έναν αδιατάρακτο τόπο κατοίκησης, μια σκηνή που κανείς δεν θα μαζέψει. Οι πάσσαλοί της δεν θα βγουν ποτέ, και κανένα από τα σχοινιά της δεν θα κοπεί στα δύο».—Ησ 33:20.

ΣΧΟΛΕΙΟ

Εκπαιδευτικό ίδρυμα. Η λέξη «σχολείο» είναι παράγωγο της λέξης σχολή που βασικά σημαίνει «αργία, ελεύθερος χρόνος» και συνεκδοχικά τη δραστηριότητα για την οποία χρησιμοποιείται ο ελεύθερος χρόνος, δηλαδή τη συζήτηση, τις διαλέξεις, τη μελέτη, τη μάθηση.

Ο Δημιουργός ανέθεσε στους γονείς την ευθύνη να διδάσκουν στα παιδιά τους το πραγματικό νόημα της ζωής, τόσο της φυσικής όσο και της πνευματικής. Στον αρχαίο Ισραήλ ξεχώρισε επίσης τη φυλή του Λευί για την παροχή θρησκευτικής εκπαίδευσης.—Βλέπε ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ.

Μεταγενέστερα, ήρθαν σε ύπαρξη μεταξύ των Ιουδαίων χώροι ανώτερης θρησκευτικής εκπαίδευσης. Παραδείγματος χάρη, ο Σαύλος (Παύλος) είχε σπουδάσει στα πόδια του Γαμαλιήλ. Οι Ιουδαίοι αμφισβητούσαν τα προσόντα οποιουδήποτε ισχυριζόταν ότι δίδασκε το νόμο του Θεού αν δεν είχε σπουδάσει στα σχολεία τους.—Πρ 22:3· Ιωα 7:15.

Ο Παύλος, ενόσω ήταν στην Έφεσο, έκανε επί τρεις μήνες ομιλίες στη συναγωγή, επειδή οι συναγωγές ήταν χώροι διδασκαλίας. Αλλά όταν μερικοί εναντιώθηκαν σφοδρά στα καλά νέα, ο Παύλος αποσύρθηκε με τους μαθητές στην αίθουσα της σχολής του Τυράννου, όπου έκανε ομιλίες καθημερινά επί δύο χρόνια. Δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες όσον αφορά το σκοπό για τον οποίο είχε ιδρυθεί αυτή η σχολή, αλλά πάντως ο Παύλος είχε προφανώς το ελεύθερο να χρησιμοποιεί τις εγκαταστάσεις της, πιθανώς αρκετές ώρες κάθε ημέρα.—Πρ 19:8-10, υποσ.

Οι χώροι συναθροίσεων της Χριστιανικής εκκλησίας χρησίμευαν ως σχολεία όπου μπορούσε να ανατρέξει κάποιος στους ρόλους των Εβραϊκών Γραφών, καθώς και στα συγγράμματα των αποστόλων και των συνεργατών τους. Λίγοι Χριστιανοί μπορούσαν να έχουν στην κατοχή τους όλους τους Εβραϊκούς ρόλους ή αντίγραφα όλων των Χριστιανικών επιστολών. Στις συναθροίσεις δινόταν η ευκαιρία για λεπτομερή εξέταση και ανάλυση αυτών των συγγραμμάτων. (Κολ 4:16) Οι φτωχοί Χριστιανοί που δεν είχαν στη διάθεσή τους άλλου είδους γραφική ύλη πιθανόν να έγραφαν εδάφια της Αγίας Γραφής για προσωπική τους μελέτη και χρήση σε όστρακα, δηλαδή σε θραύσματα αγγείων. Καθώς άκουγαν την ανάγνωση των Γραφών ή συμβουλεύονταν τους ρόλους κατά τη διάρκεια της συνάθροισης, είχαν την ευκαιρία να αντιγράψουν εδάφια με μελάνι στα θραύσματα των αγγείων. Συγχρόνως συνεχιζόταν και η κατ’ οίκον εκπαίδευση ολόκληρης της οικογένειας ως ζωτικό μέρος της Χριστιανικής εκπαίδευσης. (Εφ 6:4· 1Κο 14:35) Ούτε οι Ιουδαίοι ούτε οι Χριστιανοί απόστολοι ενέκριναν ή εφάρμοσαν ποτέ την ξεχωριστή εκπαίδευση για τα παιδιά, όπως συμβαίνει σήμερα με το «κατηχητικό σχολείο».

ΣΩ

Αιγύπτιος βασιλιάς, σύγχρονος του Ωσιέ, του τελευταίου βασιλιά του δεκάφυλου βασιλείου του Ισραήλ. Ο Ωσιέ συνωμότησε με τον Σω εναντίον του Σαλμανασάρ Ε΄ και σταμάτησε να πληρώνει φόρο υποτελείας στην Ασσυρία, με αποτέλεσμα να φυλακιστεί. (2Βα 17:3, 4) Οι απόπειρες που γίνονται για να ταυτιστεί ο Σω με κάποιον από τους Αιγύπτιους ηγεμόνες της γενικότερης αυτής περιόδου οι οποίοι είναι γνωστοί από την ιστορία (όπως ο Οσορκόν Δ΄ ή ο Σαμπάκα) είναι πολύ επισφαλείς, ιδιαίτερα εξαιτίας της αναξιοπιστίας που διακρίνει την αιγυπτιακή χρονολόγηση.—Βλέπε ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ.

ΣΩΒΑΒ

(Σωβάβ) [από μια ρίζα που σημαίνει «επιστρέφω· επαναφέρω»].

1. Γιος του Χάλεβ, του αδελφού του Ιεραμεήλ, από τη φυλή του Ιούδα.—1Χρ 2:9, 18.

2. Γιος του Δαβίδ και της Βηθ-σαβεέ.—2Σα 5:14· 1Χρ 3:5· 14:4.

ΣΩΒΑΪ

(Σωβαΐ).

Λευίτης, ιδρυτής μιας οικογένειας πυλωρών του ναού. Μερικοί απόγονοί του επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία μαζί με τον Ζοροβάβελ.—Εσδ 2:1, 2, 40, 42· Νε 7:45.

ΣΩΒΑΚ

(Σωβάκ).

Αρχηγός του στρατεύματος του Σύριου Βασιλιά Αδαδέζερ. Ο Σωβάκ ηγήθηκε ενός στρατεύματος Συρίων τους οποίους μίσθωσαν οι Αμμωνίτες για να πολεμήσουν τον Δαβίδ, αλλά έχασε τη μάχη και τη ζωή του, καθώς και 40.700 από τους άντρες του. (2Σα 10:15-19) Εμφανίζεται ως Σωφάκ στα εδάφια 1 Χρονικών 19:16, 18.

ΣΩΒΑΛ

(Σωβάλ).

1. Χορίτης σεΐχης, γιος του Σηείρ και πατέρας πέντε γιων.—Γε 36:20, 23, 29· 1Χρ 1:38, 40.

2. Γιος του Χουρ, απόγονος του Χάλεβ από τη φυλή του Ιούδα. Ο Σωβάλ αναφέρεται ως πρόγονος αρκετών ατόμων, συμπεριλαμβανομένων των κατοίκων της Κιριάθ-ιαρίμ και άλλων πόλεων.—1Χρ 2:50, 52, 53· 4:1, 2.

ΣΩΒΗΒΑ

(Σωβηβά).

Απόγονος του Κωζ, μέλος της φυλής του Ιούδα.—1Χρ 4:1, 8.

ΣΩΒΗΚ

(Σωβήκ).

Ισραηλίτης ή επικεφαλής μιας οικογένειας που εκπροσωπήθηκε στην επικύρωση της “αξιόπιστης συμφωνίας” η οποία συνάφθηκε όταν ήταν κυβερνήτης ο Νεεμίας.—Νε 9:38· 10:1, 14, 24.

ΣΩΒΙ

(Σωβί).

Όσιος υπήκοος του Βασιλιά Δαβίδ. Ο Σωβί μαζί με άλλους δύο έφερε στον Δαβίδ άκρως απαραίτητες προμήθειες όταν ο βασιλιάς και αυτοί που ήταν μαζί του έφυγαν από την Ιερουσαλήμ λόγω της ανταρσίας του Αβεσσαλώμ. (2Σα 17:27-29) Ο Σωβί ήταν «ο γιος του Νάας, από τη Ραββά των γιων του Αμμών».—Βλέπε ΝΑΑΣ Αρ. 3.

ΣΩΕ

(Σωέ).

Λαός ή τόπος που κατονομάζεται μαζί με τη Φεκώδ και τον Κωέ. Οι στρατιωτικές δυνάμεις όλων αυτών θα χρησιμοποιούνταν από τον Ιεχωβά εναντίον της άπιστης Ιερουσαλήμ.—Ιεζ 23:4, 22, 23.

ΣΩΜΑ

Η φυσική κατασκευή ενός ανθρώπου ή ενός ζώου. Η εβραϊκή λέξη γκεβιγιάχ αναφέρεται σε ένα σώμα, είτε ζωντανό (Γε 47:18) είτε νεκρό. (1Σα 31:10· Ψλ 110:6) Η εβραϊκή λέξη νεβελάχ προέρχεται από τη ρίζα ναβέλ («μαραίνομαι»· Ψλ 1:3) και αποδίδεται κατά περίπτωση «νεκρό σώμα», «ψόφιο σώμα» και «πτώμα». (Δευ 21:23· Λευ 5:2· Ησ 26:19) Η εβραϊκή λέξη μπασάρ—που αποδίδεται «σάρκα»—μπορεί να αντιπροσωπεύει ολόκληρο το σώμα. (Παράβαλε Ψλ 16:9· βλέπε ΣΑΡΚΑ.) Η συνηθισμένη λέξη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου είναι η λέξη σῶμα (Ματ 5:29), αλλά και η λέξη χρώς, που κατά κυριολεξία σημαίνει «δέρμα», αποδίδεται «σώμα» στο εδάφιο Πράξεις 19:12. Η λέξη πτῶμα («πεσμένο σώμα») του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου παράγεται από το ρήμα πίπτω. (Ματ 14:12) Τα διάφορα είδη των φυσικών σωμάτων αποτελούνται από διάφορα είδη σάρκας και τη δύναμη της ζωής.—1Κο 15:39· Ιακ 2:26· Γε 7:22· βλέπε ΨΥΧΗ.

Πνευματικά Σώματα. Ενώ υπάρχουν φυσικά σώματα, ορατά και απτά, υπάρχουν επίσης πνευματικά σώματα, αόρατα στα ανθρώπινα μάτια και τελείως πέρα από τις ανθρώπινες αισθήσεις. (1Κο 15:44) Τα σώματα των πνευματικών προσώπων (του Θεού, του Χριστού, των αγγέλων) είναι ένδοξα. «Ποτέ δεν έχει δει κανείς τον Θεό». (1Ιω 4:12) Ο άνθρωπος δεν μπορεί να δει τον Θεό και να ζήσει. (Εξ 33:20) Όταν ο απόστολος Παύλος είδε μόνο μια φευγαλέα εικόνα της φανέρωσης του Ιησού Χριστού μετά την ανάσταση του Ιησού, έπεσε στο έδαφος και τυφλώθηκε από τη λάμψη, χρειάστηκε δε ένα θαύμα για να ξαναβρεί την όρασή του. (Πρ 9:3-5, 17, 18· 26:13, 14) Παρόμοια, οι άγγελοι είναι πολύ δυνατότεροι από τους ανθρώπους. (2Πε 2:11) Είναι ένδοξα, λαμπρά όντα, και τέτοια ήταν η εμφάνισή τους σε κάποιες περιπτώσεις στις οποίες φανερώθηκαν με μορφή ανθρώπου. (Ματ 28:2-4· Λου 2:9) Η όραση αυτών των πνευματικών γιων του Θεού είναι τόσο ισχυρή ώστε μπορούν να δουν και να αντέξουν τη λαμπρότητα του Παντοδύναμου Θεού.—Λου 1:19.

Επειδή εμείς δεν μπορούμε να δούμε τον Θεό με τα φυσικά μας μάτια, εκείνος χρησιμοποιεί ορισμένες ανθρωπομορφικές εκφράσεις για να μας βοηθήσει να καταλάβουμε και να συνειδητοποιήσουμε ορισμένα πράγματα σχετικά με τον εαυτό του. Η Αγία Γραφή λέει ότι εκείνος έχει μάτια (Ψλ 34:15· Εβρ 4:13), βραχίονες (Ιωβ 40:9· Ιωα 12:38), πόδια (Ψλ 18:9· Ζαχ 14:4), καρδιά (Γε 8:21· Παρ 27:11), χέρια (Εξ 3:20· Ρω 10:21), δάχτυλα (Εξ 31:18· Λου 11:20), μύτη, ρουθούνια (Ιεζ 8:17· Εξ 15:8) και αφτιά (2Χρ 6:40· Ψλ 10:17). Δεν πρέπει να υποθέσουμε ότι ο Θεός έχει κυριολεκτικά αυτά τα όργανα όπως τα γνωρίζουμε εμείς. Ο απόστολος Ιωάννης, ο οποίος έτρεφε την ελπίδα της ζωής στον ουρανό, είπε σε συγκληρονόμους της ουράνιας ζωής: «Αγαπητοί, τώρα είμαστε παιδιά του Θεού, αλλά ακόμη δεν έχει φανερωθεί τι θα είμαστε. Γνωρίζουμε, όμως, ότι όποτε αυτός φανερωθεί θα είμαστε όμοιοι με αυτόν, επειδή θα τον δούμε ακριβώς όπως είναι». (1Ιω 3:2) Αυτοί θα έχουν σώμα διαμορφωμένο κατά το «ένδοξο σώμα» του Ιησού Χριστού (Φλπ 3:21), ο οποίος είναι «η εικόνα του αόρατου Θεού», «η αντανάκλαση της δόξας του και η ακριβής απεικόνιση της ίδιας του της οντότητας». (Κολ 1:15· Εβρ 1:3) Επομένως, θα λάβουν σώματα άφθαρτα και αθάνατα, σε αντιδιαστολή με τους αγγέλους εν γένει και με τους ανθρώπους, που είναι θνητοί.—1Κο 15:53· 1Τι 1:17· 6:16· Μαρ 1:23, 24· Εβρ 2:14.

Το Σάρκινο Σώμα του Χριστού. Όταν θεσπίστηκε το Δείπνο του Κυρίου, ο Ιησούς πρόσφερε το άζυμο ψωμί στους 11 πιστούς αποστόλους, λέγοντας: «Αυτό σημαίνει το σώμα μου, το οποίο θα δοθεί για χάρη σας». (Λου 22:19) Μεταγενέστερα ο απόστολος Πέτρος είπε: «Αυτός [ο Ιησούς] βάσταξε τις αμαρτίες μας στο σώμα του πάνω στο ξύλο».—1Πε 2:24· Εβρ 10:10· βλέπε ΔΕΙΠΝΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ.

Για να είναι ο Ιησούς «ο τελευταίος Αδάμ» (1Κο 15:45) και για να αποτελεί «αντίστοιχο λύτρο για όλους [τους ανθρώπους]», το σάρκινο σώμα του έπρεπε να είναι πραγματικό ανθρώπινο σώμα, όχι ενσάρκωση. (1Τι 2:5, 6· Ματ 20:28) Έπρεπε να είναι τέλειο, διότι επρόκειτο να θυσιαστεί για να προσφερθεί στον Ιεχωβά Θεό το αντίτιμο της αγοράς. (1Πε 1:18, 19· Εβρ 9:14) Κανένας ατελής άνθρωπος δεν μπορούσε να προμηθεύσει το απαιτούμενο αντίτιμο. (Ψλ 49:7-9) Γι’ αυτόν το λόγο ο Ιησούς, όταν παρουσίασε τον εαυτό του για βάφτισμα ώστε να αρχίσει τη θυσιαστική του πορεία, είπε στον Πατέρα του: «Μου ετοίμασες σώμα».—Εβρ 10:5.

Το φυσικό σώμα του Ιησού Χριστού δεν αφέθηκε να υποστεί σήψη και να μεταβληθεί σε χώμα όπως τα σώματα του Μωυσή και του Δαβίδ, αντρών που χρησιμοποιήθηκαν για να προσκιάσουν τον Χριστό. (Δευ 34:5, 6· Πρ 13:35, 36· 2:27, 31) Όταν οι μαθητές του πήγαν στο μνήμα νωρίς την πρώτη ημέρα της εβδομάδας, το σώμα του Ιησού είχε εξαφανιστεί και οι επίδεσμοι με τους οποίους το είχαν τυλίξει είχαν αφεθεί στο μνήμα, άρα το σώμα του είχε αναμφίβολα αποσυντεθεί χωρίς να υποστεί τη διαδικασία της σήψης.—Ιωα 20:2-9· Λου 24:3-6.

Μετά την ανάστασή του, ο Ιησούς εμφανίστηκε με διαφορετικά σώματα. Η Μαρία τον πέρασε για τον κηπουρό. (Ιωα 20:14, 15) Σε μια άλλη εμφάνισή του, μπήκε σε κάποιο δωμάτιο με κλειδωμένες πόρτες, έχοντας ένα σώμα που έφερε σημάδια από πληγές. (Ιωα 20:24-29) Αρκετές φορές φανερώθηκε και τον αναγνώρισαν, όχι από την εμφάνισή του, αλλά από τα λόγια και τις πράξεις του. (Λου 24:15, 16, 30, 31, 36-45· Ματ 28:16-18) Σε κάποια περίπτωση, ένα θαύμα που έγινε κατ’ εντολήν του άνοιξε τα μάτια των μαθητών του ως προς την ταυτότητά του. (Ιωα 21:4-7, 12) Ο Ιησούς, εφόσον είχε αναστηθεί ως πνεύμα (1Πε 3:18), μπορούσε να υλοποιείται προσλαμβάνοντας κάποιο σώμα ανάλογα με την περίσταση όπως έκαναν οι άγγελοι προγενέστερα, όταν εμφανίζονταν ως αγγελιοφόροι. (Γε 18:2· 19:1, 12· Ιη 5:13, 14· Κρ 13:3, 6· Εβρ 13:2) Στις ημέρες πριν από τον Κατακλυσμό, οι άγγελοι οι οποίοι «δεν κράτησαν την αρχική τους θέση αλλά εγκατέλειψαν την κατοικία που τους άρμοζε» ενσαρκώθηκαν και πήραν ανθρώπινες συζύγους. Το ότι αυτοί οι αγγελικοί γιοι του Θεού δεν ήταν στ’ αλήθεια άνθρωποι, αλλά είχαν υλοποιημένα σώματα, καταδεικνύεται από το γεγονός ότι ο Κατακλυσμός δεν κατέστρεψε αυτούς τους αγγέλους, αλλά αυτοί εγκατέλειψαν τα υλικά τους σώματα και επέστρεψαν στο πνευματικό βασίλειο.—Ιου 6· Γε 6:4· 1Πε 3:19, 20· 2Πε 2:4.

Συμβολική Χρήση. Ο Ιησούς Χριστός περιγράφεται ως η Κεφαλή “της εκκλησίας, η οποία είναι το σώμα του”. (Εφ 1:22, 23· Κολ 1:18) Αυτό το Χριστιανικό σώμα που αποτελείται από ανθρώπους δεν έχει φυλετικές, εθνικές ή άλλου είδους διαιρέσεις, δεδομένου ότι αντιπροσωπεύονται σε αυτό Ιουδαίοι και άνθρωποι από όλα τα έθνη. (Γα 3:28· Εφ 2:16· 4:4) Όλοι βαφτίζονται μέσω του αγίου πνεύματος στον Χριστό και στο θάνατό του. Επομένως, βαφτίζονται όλοι σε ένα σώμα. (1Κο 12:13) Κατ’ αυτόν τον τρόπο όλο το σώμα ακολουθεί Εκείνον που είναι κεφαλή, πεθαίνοντας με έναν θάνατο όμοιο με το δικό του και λαβαίνοντας ανάσταση όμοια με τη δική του.—Ρω 6:3-5· βλέπε ΒΑΦΤΙΣΜΑ (Βάφτισμα στον Χριστό Ιησού, στο Θάνατό Του).

Ο απόστολος Παύλος χρησιμοποιεί τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος για να περιγράψει τη λειτουργία της Χριστιανικής εκκλησίας, παρομοιάζοντας τα μέλη που ζουν στη γη σε οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή με ένα σώμα, το οποίο έχει ως αόρατη Κεφαλή τον Χριστό. (Ρω 12:4, 5· 1Κο 12) Ο Παύλος τονίζει τη σπουδαιότητα της θέσης που κατέχει κάθε μέλος, την αλληλεξάρτηση των μελών, την αμοιβαία αγάπη και φροντίδα, καθώς και την επιτέλεση έργου. Ο Θεός έχει θέσει τον καθένα στη θέση του όσον αφορά το σώμα, και μέσω των διαφόρων λειτουργιών του αγίου πνεύματος το σώμα επιτελεί ό,τι είναι απαραίτητο. Η Κεφαλή, ο Ιησούς Χριστός, ως το συνδετικό μέλος, παρέχει στα μέλη του σώματος ό,τι χρειάζονται μέσω των «αρθρώσεων και των συνδέσμων», δηλαδή των μέσων και των διευθετήσεων για την παροχή πνευματικής διατροφής καθώς και για την επικοινωνία και το συντονισμό, με αποτέλεσμα να τρέφεται «το σώμα» καλά από πνευματική άποψη και να γνωρίζει κάθε μέλος ποιο καθήκον έχει να επιτελέσει.—Κολ 2:19· Εφ 4:16.

Κατάλληλη Χρήση του Σώματος. Ο Χριστιανός πρέπει να εκτιμάει το σώμα που του έχει δώσει ο Θεός και να αγαπάει τον εαυτό του ώστε να φροντίζει κατάλληλα το σώμα του προκειμένου να μπορεί να το παρουσιάζει για ευπρόσδεκτη, ιερή υπηρεσία στον Θεό. (Ρω 12:1) Αυτό απαιτεί τη χρήση της λογικής και τη συντήρηση του σώματος με τροφή και άλλα απαραίτητα πράγματα, καθώς και με σωματική καθαριότητα, ωστόσο κάποια άλλα είδη φροντίδας είναι ακόμη πιο σπουδαία. Σε αυτά περιλαμβάνονται η πνευματικότητα, το να επιζητεί κανείς τη Βασιλεία του Θεού και τη δικαιοσύνη του, καθώς και το να ενεργεί με ηθική ευθύτητα. (Ματ 6:25, 31-33· Κολ 2:20-23· 3:5) Ο απόστολος Παύλος συμβουλεύει: «Η σωματική εκγύμναση είναι ωφέλιμη σε μικρό βαθμό· αλλά η θεοσεβής αφοσίωση είναι ωφέλιμη για όλα τα πράγματα, εφόσον περιέχει υπόσχεση για την τωρινή ζωή και για αυτήν που θα έρθει».—1Τι 4:8.

Κάποιος ο οποίος είναι χρισμένο μέλος της Χριστιανικής εκκλησίας, του σώματος του Χριστού, και ο οποίος διαπράττει πορνεία παίρνει ένα μέλος του Χριστού και το κάνει μέλος πόρνης. Οποιοσδήποτε τέτοιος Χριστιανός διαπράττει πορνεία, εισάγει ηθικό μόλυσμα και επίσης «αμαρτάνει ενάντια στο ίδιο του το [σάρκινο] σώμα». Φέρνει τον εαυτό του σε επισφαλή θέση, κινδυνεύοντας να αποβληθεί από το σώμα του Χριστού, την όμοια με ναό οργάνωση, και εκθέτει τον εαυτό του σε απεχθείς ασθένειες. (1Κο 6:13, 15-20· Παρ 7:1-27) Μπορεί να “παραδοθεί από την εκκλησία στον Σατανά για την καταστροφή της σάρκας”.—1Κο 5:5.

Τα μέλη του σώματος του Χριστού, καθώς και τα άλλα αφιερωμένα άτομα τα οποία συνδέονται στενά με αυτά τα γεννημένα από το πνεύμα μέλη του σώματος, πρέπει να αποφεύγουν, όχι μόνο τη σωματική πορνεία, αλλά και την πνευματική πορνεία. Οι Γραφές αποκαλούν όποιον έχει φιλία με τον κόσμο “μοιχαλίδα”. (Ιακ 4:4) Ο Ιησούς είπε για τους μαθητές του: «Δεν είναι μέρος του κόσμου, όπως εγώ δεν είμαι μέρος του κόσμου». (Ιωα 17:16) Συνεπώς, ο Ιησούς προσέχει να είναι ηθικά και πνευματικά καθαροί εκείνοι που αποτελούν τα μέλη του σώματός του. (Εφ 5:26, 27) Λέγεται ότι αυτοί έχουν το «σώμα [τους] πλυμένο με καθαρό νερό». (Εβρ 10:22) Όπως λέει ο απόστολος Παύλος, μιλώντας για τους συζύγους: «Έτσι οφείλουν να αγαπούν οι σύζυγοι τις γυναίκες τους, όπως τα δικά τους σώματα. Αυτός που αγαπάει τη γυναίκα του αγαπάει τον εαυτό του, γιατί κανείς δεν μίσησε ποτέ τη σάρκα του, αλλά την τρέφει και την περιθάλπει, όπως και ο Χριστός την εκκλησία, επειδή είμαστε μέλη του σώματός του. “Γι’ αυτόν το λόγο ο άνθρωπος θα αφήσει τον πατέρα του και τη μητέρα του και θα προσκολληθεί στη σύζυγό του, και οι δύο θα γίνουν μία σάρκα”. Αυτό το ιερό μυστικό είναι μεγάλο. Μιλώ δε όσον αφορά τον Χριστό και την εκκλησία».—Εφ 5:28-32.

Βλέπε λήμματα για τα συγκεκριμένα μέρη του σώματος.

ΣΩΜΑΤΟΦΥΛΑΚΑΣ

Βλέπε ΚΑΡΙΚΗ ΣΩΜΑΤΟΦΥΛΑΚΗ· επίσης ΦΡΟΥΡΟΣ, ΦΥΛΑΚΑΣ.

ΣΩΜΗΡ

(Σωμήρ) [από μια ρίζα που σημαίνει «φυλάω»].

1. Απόγονος του Ασήρ του οποίου οι τέσσερις γιοι ήταν αρχηγοί και κεφαλές οικογενειών. Το όνομά του γράφεται επίσης Σεμέρ.—1Χρ 7:30, 32, 34, 40.

2. Ο Ιεχωζαβάδ, ένας από τους δολοφόνους του Ιωάς, του βασιλιά του Ιούδα, προσδιορίζεται ως γιος του Σωμήρ και «της Σιμρίθ της Μωαβίτισσας». (2Βα 12:21· 2Χρ 24:26) Το όνομα Σωμήρ είναι αρσενικού γένους στην εβραϊκή, ενώ το όνομα Σιμρίθ, θηλυκού. Ορισμένοι θεωρούν τον Σωμήρ πατέρα του Ιεχωζαβάδ και τη Σιμρίθ μητέρα του. Ωστόσο, ο Σωμήρ μπορεί να ήταν ο πατέρας της Σιμρίθ. Αν ισχύει αυτό, τότε ο Ιεχωζαβάδ ήταν εγγονός του Σωμήρ. Ο όρος «γιος» σημαίνει πολλές φορές απόγονος.

ΣΩΠΑΤΡΟΣ

(Σώπατρος) [πιθανότατα, Ο Σώζων τον Πατέρα].

Κάποιος Χριστιανός από τη Βέροια, σύντροφος του Παύλου στην Ελλάδα κατά το τρίτο ιεραποστολικό ταξίδι του Παύλου. Ο Σώπατρος ήταν γιος του Πύρρου και ίσως είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Σωσίπατρο, του οποίου τους χαιρετισμούς έστειλε ο Παύλος στη Ρώμη.—Πρ 20:2-6· Ρω 16:21.

ΣΩΡΗΚ, ΚΟΙΛΑΔΑ ΧΕΙΜΑΡΡΟΥ

(Σωρήκ).

Το μέρος στο οποίο βρισκόταν το σπίτι της Δαλιδά, όπου ο Σαμψών πλανήθηκε και αποκάλυψε το μυστικό της δύναμής του, με αποτέλεσμα να συλληφθεί, να τυφλωθεί και να φυλακιστεί από τους Φιλισταίους. (Κρ 16:4-21) Ταυτίζεται με το Ουάντι ες-Σαράρ (Νάχαλ Σορέκ), το οποίο τέμνει τη Σεφηλά προς τα δυτικά, με κατεύθυνση προς τη Μεσόγειο. Το όνομα Σωρήκ, το οποίο σημαίνει «Εκλεκτό Κόκκινο Κλήμα», φαίνεται ότι διασώζεται στο τοπωνύμιο του Χίρμπετ Σούρικ, το οποίο βρίσκεται περίπου 25 χλμ. Δ της Ιερουσαλήμ, στη Β πλευρά του ουάντι και απέναντι από τη Βαιθ-σεμές. Μεγάλο μέρος αυτής της περιοχής προσφερόταν πιθανότατα για αμπελοκαλλιέργειες, πράγμα που ισχύει και σήμερα (ίσως γι’ αυτό ονομάζεται έτσι). Η άμαξα των Φιλισταίων με την οποία επιστράφηκε η κιβωτός της διαθήκης στους Ισραηλίτες προφανώς ακολούθησε το δρόμο της κοιλάδας του χειμάρρου Σωρήκ, ξεκινώντας από την Ακκαρών και κατευθυνόμενη προς τη Βαιθ-σεμές.—1Σα 5:10· 6:10-12.

ΣΩΣΘΕΝΗΣ

(Σωσθένης) [παράγωγο των λέξεων σώζω και σθένος].

Ο αρχισυνάγωγος της Κορίνθου την εποχή που ο Παύλος επισκέφτηκε εκείνη την πόλη. Ίσως διαδέχθηκε τον Κρίσπο, ο οποίος έγινε Χριστιανός. Όταν ο Ανθύπατος Γαλλίων αρνήθηκε να ακούσει τις κατηγορίες των Ιουδαίων εναντίον της θρησκευτικής διδασκαλίας του Παύλου, το πλήθος πήρε τον Σωσθένη και τον χτύπησε. Ορισμένα χειρόγραφα λένε ότι το πλήθος αποτελούνταν από «Έλληνες» που εχθρεύονταν τους Ιουδαίους, ενώ άλλα κάνουν λόγο για «Ιουδαίους». Και οι δύο λέξεις, ωστόσο, είναι εμβόλιμες, εφόσον τα τρία αρχαιότερα χειρόγραφα δεν μας λένε ποια ομάδα φανατικών επιτέθηκε στον Σωσθένη.—Πρ 18:8, 12-17.

Πιθανόν εξαιτίας αυτής της άσχημης εμπειρίας να μεταστράφηκε ο Σωσθένης στη Χριστιανοσύνη και να έγινε αργότερα σύντροφος του Παύλου στην Έφεσο, διότι στους χαιρετισμούς που παραθέτει στην αρχή της πρώτης του επιστολής προς τους Κορινθίους, ο Παύλος περιλαμβάνει και τους χαιρετισμούς κάποιου Σωσθένη (αυτό το ελληνικό όνομα δεν ήταν και τόσο συνηθισμένο), χαρακτηρίζοντάς τον “αδελφό τους”.—1Κο 1:1.

ΣΩΣΙΠΑΤΡΟΣ

(Σωσίπατρος) [Ο Σώζων τον Πατέρα].

Σύντροφος του Παύλου όταν βρισκόταν στην Κόρινθο, τον οποίο ο απόστολος περιέγραψε ως “συγγενή του” και του οποίου τους χαιρετισμούς στέλνει από την Κόρινθο με την επιστολή του προς τους Ρωμαίους. (Ρω 16:21) Πιθανώς είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Σώπατρο, τον οποίο το εδάφιο Πράξεις 20:4 αναφέρει ως σύντροφο του Παύλου στην Ελλάδα.

ΣΩΤΑΪ

(Σωταΐ).

Ένας από τους υπηρέτες του Σολομώντα, απόγονοι του οποίου επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ με τον Ζοροβάβελ το 537 Π.Κ.Χ.—Εσδ 2:55· Νε 7:57.

ΣΩΤΗΡΑΣ

Εκείνος ο οποίος διαφυλάττει κάποιον ή τον απελευθερώνει από κίνδυνο ή καταστροφή. Ο Ιεχωβά προσδιορίζεται ως ο κυριότερος Σωτήρας, η μόνη Πηγή απελευθέρωσης. (Ησ 43:11· 45:21) Υπήρξε επανειλημμένα ο Σωτήρας και ο Απελευθερωτής του Ισραήλ. (Ψλ 106:8, 10, 21· Ησ 43:3· 45:15· Ιερ 14:8) Δεν έσωζε μόνο το έθνος αλλά και μεμονωμένους υπηρέτες του. (2Σα 22:1-3) Συχνά η σωτηρία αυτή ερχόταν μέσω αντρών που εκείνος ήγειρε ως σωτήρες. (Νε 9:27) Κατά την περίοδο των Κριτών, αυτοί οι ξεχωριστοί σωτήρες είχαν εκλεγεί και ενδυναμωθεί από τον Θεό για να απελευθερώσουν τον Ισραήλ από ξένους δυνάστες. (Κρ 2:16· 3:9, 15) Όσο ζούσε ο κριτής, βοηθούσε να παραμένει ο Ισραήλ στο σωστό δρόμο, και αυτό τους έφερνε ανακούφιση από τους εχθρούς τους. (Κρ 2:18) Τον καιρό που ήταν ο Ιησούς στη γη, Σωτήρας του ήταν ο Ιεχωβά, ο οποίος τον υποστήριζε και τον ενίσχυε, ώστε να διακρατεί ακεραιότητα εν μέσω των σκληρών δοκιμασιών που αντιμετώπιζε.—Εβρ 5:7· Ψλ 28:8.

Εκτός από Σωτήρας, ο Ιεχωβά είναι επίσης ο «Εξαγοραστής». (Ησ 49:26· 60:16) Στο παρελθόν εξαγόρασε το λαό του τον Ισραήλ από την αιχμαλωσία. Απελευθερώνοντας τους Χριστιανούς από τα δεσμά της αμαρτίας, πραγματοποιεί την εξαγορά μέσω του Γιου του, του Ιησού Χριστού (1Ιω 4:14), ο οποίος αποτελεί την προμήθεια του Ιεχωβά για σωτηρία, και γι’ αυτό εξυψώνεται ως “Πρώτιστος Παράγοντας και Σωτήρας”. (Πρ 5:31) Συνεπώς, ο Ιησούς Χριστός μπορεί ορθά να αποκαλείται “Σωτήρας μας”, παρότι πραγματοποιεί αυτή τη σωτηρία ως το μέσο ή ο παράγοντας τον οποίο χρησιμοποιεί ο Ιεχωβά γι’ αυτόν το σκοπό. (Τιτ 1:4· 2Πε 1:11) Το όνομα Ιησούς, το οποίο δόθηκε στον Γιο του Θεού με αγγελική κατεύθυνση, σημαίνει «Ο Ιεχωβά Είναι Σωτηρία», διότι, σύμφωνα με τα λόγια του αγγέλου, «αυτός θα σώσει το λαό του από τις αμαρτίες τους». (Ματ 1:21· Λου 1:31) Το εν λόγω όνομα καταδεικνύει ότι ο Ιεχωβά είναι η Πηγή της σωτηρίας, η οποία πραγματοποιείται μέσω του Ιησού. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Πατέρας και ο Γιος αναφέρονται μαζί σε σχέση με τη σωτηρία.—Τιτ 2:11-13· 3:4-6.

Η σωτηρία παρέχεται από τον Ιεχωβά μέσω του Ιησού Χριστού σε “κάθε είδους ανθρώπους”. (1Τι 4:10) Ο Ιεχωβά τούς σώζει από την αμαρτία και το θάνατο (Ρω 8:2), από τη Βαβυλώνα τη Μεγάλη (Απ 18:2, 4), από αυτόν τον κόσμο που είναι κάτω από τον έλεγχο του Σατανά (Ιωα 17:16· Κολ 1:13), καθώς και από την καταστροφή και τον αιώνιο θάνατο (Απ 7:14-17· 21:3, 4). Στα εδάφια Αποκάλυψη 7:9, 10 παρουσιάζεται «ένα μεγάλο πλήθος» που αποδίδει τη σωτηρία του στον Θεό και στο Αρνί.

Η λυτρωτική θυσία είναι η βάση για σωτηρία, και ο Χριστός Ιησούς, ως Βασιλιάς και αιώνιος Αρχιερέας, έχει την εξουσία και τη δύναμη «να σώζει πλήρως εκείνους που πλησιάζουν τον Θεό μέσω αυτού». (Εβρ 7:23-25· Απ 19:16) Είναι «σωτήρας αυτού του σώματος», της εκκλησίας των χρισμένων ακολούθων του, και επίσης όλων όσων ασκούν πίστη σε αυτόν.—Εφ 5:23· 1Ιω 4:14· Ιωα 3:16, 17.

ΣΩΤΗΡΙΑ

Βλέπε ΛΥΤΡΟ· ΣΩΤΗΡΑΣ.

ΣΩΦΑΚ

(Σωφάκ).

Παραλλαγή του ονόματος Σωβάκ.—1Χρ 19:16, 18· βλέπε ΣΩΒΑΚ.

ΣΩΦΑΡ

(Σωφάρ).

Ο ένας από τους τρεις “φίλους” του Ιώβ. Ήταν Νααμαθίτης. (Ιωβ 2:11) Ο Σωφάρ μιλούσε τρίτος κατά σειρά στην αντιπαράθεση με τον Ιώβ. Η γενική επιχειρηματολογία του ήταν παρόμοια με του Ελιφάς και του Βιλδάδ. Κατηγόρησε τον Ιώβ για πονηρία, λέγοντάς του να αποβάλει τις αμαρτωλές του συνήθειες. (Ιωβ κεφ. 11, 20) Αλλά έπειτα από δύο γύρους, ο Σωφάρ σταμάτησε να μιλάει—είχε πει όσα λόγια κατάκρισης ήθελε και δεν είχε να προσθέσει τίποτα στον τρίτο γύρο. Στο τέλος ο Ιεχωβά πρόσταξε να προσφέρουν αυτός και οι φίλοι του μια μεγάλη θυσία και να προσευχηθεί ο Ιώβ για χάρη τους.—Ιωβ 42:7-9.

ΣΩΦΕΡΕΘ

(Σωφέρεθ) [από μια ρίζα που σημαίνει «μετρώ· αριθμώ»].

Κατά τα φαινόμενα, πρόγονος μιας οικογένειας (“των γιων του Σωφέρεθ”) από “τους γιους των υπηρετών του Σολομώντα” που επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία. (Εσδ 2:55· Νε 7:57) Ο Έσδρας προσθέτει το οριστικό άρθρο μπροστά από τη λέξη Σοφέρεθ, σχηματίζοντας τον τύπο Χασσοφέρεθ, ο οποίος πιθανόν να σημαίνει «ο γραμματέας». Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι γιοι του Σωφέρεθ ήταν ένα επιτελείο γραμματέων ή αντιγραφέων. Οι σημασίες μερικών ονομάτων του καταλόγου ίσως επιτρέπουν το συσχετισμό με κάποιο επάγγελμα, ενώ κάποιων άλλων όχι.

ΣΩΧΩ(Χ)

(Σωχώ[χ]) [πιθανώς, Κλαδί].

1. Πόλη του Ιούδα στη Σεφηλά, η οποία φαίνεται ότι αναφέρεται τόσο ως Σωχώ όσο και ως Σωχώχ. (Ιη 15:20, 33, 35) Οι Φιλισταίοι συγκέντρωσαν το στρατό τους στη Σωχώχ και κατόπιν στρατοπέδευσαν στην κοντινή Εφές-δαμμίμ πριν από την αναμέτρηση του Γολιάθ με τον Δαβίδ. (1Σα 17:1) Έπειτα από χρόνια η εν λόγω Σωχώ ήταν προφανώς μια από τις πόλεις που ισχυροποίησε ο Ροβοάμ. (2Χρ 11:5-7· ωστόσο αυτή η περικοπή μπορεί να εφαρμόζεται στον Αρ. 2.) Παρ’ όλα αυτά, η Σωχώ και οι εξαρτώμενες κωμοπόλεις της καταλήφθηκαν από τους Φιλισταίους 200 και πλέον χρόνια αργότερα, στη διάρκεια της βασιλείας του Άχαζ. (2Χρ 28:16-18) Η πόλη ταυτίζεται με τα ερείπια στο Χίρμπετ Άμπαντ (Χορβάτ Σοχό), στην Κοιλάδα Ηλά, περίπου 4 χλμ. ΑΝΑ της Αζηκά, παρότι η Βιβλική ονομασία φαίνεται ότι διασώζεται στο όνομα του Χίρμπετ Σουουέικε, λίγο ανατολικότερα.

2. Η Σωχώχ ήταν μια πόλη στην ορεινή περιοχή του Ιούδα. (Ιη 15:20, 48) Ταυτίζεται συχνά με κάποιο Χίρμπετ Σουουέικε, περίπου 17 χλμ. ΝΔ της Χεβρών. Το εν λόγω Χίρμπετ Σουουέικε είναι διαφορετικό από αυτό για το οποίο γίνεται μνεία στον Αρ. 1.

3. Η Σωχώχ ήταν μια τοποθεσία που υπαγόταν στη διοίκηση ενός από τους διαχειριστές του Σολομώντα. (1Βα 4:7, 10) Η προτεινόμενη ταύτισή της με το Χίρμπετ Σουουέικετ ερ-Ρας, περίπου 15 χλμ. ΔΒΔ της Σαμάρειας, φαίνεται ότι εναρμονίζεται με την αφήγηση, εφόσον οι πιθανολογούμενες θέσεις της Αρουβώθ και της Χεφέρ (οι οποίες μνημονεύονται μαζί με τη Σωχώχ στην αφήγηση του Πρώτου Βασιλέων) βρίσκονται εκεί κοντά.

4. Στη γενεαλογία του Ιούδα, ο Χέβερ χαρακτηρίζεται “πατέρας της Σωχώ”. (1Χρ 4:18) Σύμφωνα με μία εκδοχή, το κείμενο μπορεί να υποδεικνύει ότι ο Χέβερ υπήρξε ο ιδρυτής της πόλης Σωχώ ή γενάρχης του πληθυσμού της. Ή, κατ’ άλλη εκδοχή, δεδομένου ότι το εβραϊκό κείμενο δεν διευκρινίζει αν πρόκειται για πόλη ή πρόσωπο, το όνομα Σωχώ μπορεί να είναι το προσωπικό όνομα κάποιου απογόνου του Χέβερ. Αν δεχτούμε ότι ισχύει η πρώτη εκδοχή, δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί αν πρόκειται για τη Σωχώ(χ) Αρ. 1 ή Αρ. 2.

ΤΑΑΝΑΘ-ΣΗΛΩ

(Ταανάθ-σηλώ).

Τοποθεσία στο σύνορο του Εφραΐμ. (Ιη 16:5, 6) Ταυτίζεται με το Χίρμπετ Τάνα ελ-Φάουκα, περίπου 10 χλμ. ΑΝΑ της Συχέμ.

ΤΑΒ

[ת].

Το 22ο και τελευταίο γράμμα του εβραϊκού αλφαβήτου. Το όνομα αυτού του γράμματος σημαίνει κατά κυριολεξία «σημάδι». (Παράβαλε Ιεζ 9:4, υποσ.) Στο εβραϊκό κείμενο, είναι το αρχικό γράμμα καθενός από τα οχτώ εδάφια της περικοπής Ψαλμός 119:169-176.

ΤΑΒΒΑΘ

(Ταββάθ).

Όταν δέχτηκαν την επίθεση των δυνάμεων του Γεδεών, οι Μαδιανίτες εχθροί τράπηκαν σε φυγή φτάνοντας «μέχρι τα περίχωρα της Αβέλ-μεολά κοντά στην Ταββάθ». (Κρ 7:12, 19-22) Κατά την τρέχουσα άποψη ορισμένων η Ταββάθ ταυτίζεται με το Ρας Αμπού Ταμπάτ, περίπου 5 χλμ. Α του Ιορδάνη Ποταμού και 10 χλμ. Β της Σοκχώθ. Η Αβέλ-μεολά προφανώς βρισκόταν Δ του Ιορδάνη και αναφέρεται ότι ήταν «κοντά στην [«απέναντι από την», JB] Ταββάθ».—Βλέπε ΑΒΕΛ-ΜΕΟΛΑ.

ΤΑΒΒΑΩΘ

(Ταββαώθ) [Σφραγιδοφόρα Δαχτυλίδια].

Προπάτορας μιας οικογένειας Νεθινίμ. Μερικοί από τους απογόνους του επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ με τον Ζοροβάβελ.—Εσδ 2:1, 2, 43· Νε 7:46.

ΤΑΒΕΗΛ

(Ταβεήλ) [Αγαθός Είναι ο Θεός].

1. Πατέρας κάποιου ανθρώπου τον οποίο οι βασιλιάδες του Ισραήλ και της Συρίας σκόπευαν να τοποθετήσουν στο θρόνο της Ιερουσαλήμ, σε περίπτωση που καταλάμβαναν την πρωτεύουσα του Ιούδα. Το όνομα του γιου δεν γίνεται γνωστό. Το περιστατικό συνέβη κατά την περίοδο που οι βασιλείες του Άχαζ και του Φεκά συνέπεσαν χρονικά (μεταξύ περίπου του 762 και του 759 Π.Κ.Χ.).—Ησ 7:5, 6.

2. Άτομο που έγραψε μαζί με άλλους μια επιστολή στην αραμαϊκή προς τον Πέρση Βασιλιά Αρταξέρξη, με την οποία αυτοί καταφέρονταν εναντίον του έργου ανοικοδόμησης των Ιουδαίων στην Ιερουσαλήμ και η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη διακοπή της ανοικοδόμησης του ναού.—Εσδ 4:7, 24.

ΤΑΒΕΡΑ

(Ταβερά) [Καύση [δηλαδή πυρκαγιά· ανάφλεξη]].

Τοποθεσία όπου στρατοπέδευσαν οι Ισραηλίτες στην έρημο του Σινά. Η ακριβής θέση της δεν είναι γνωστή. Λόγω των παραπόνων που εξέφρασε ο Ισραήλ εκεί, ο Θεός έστειλε φωτιά η οποία κατέφαγε μερικούς από το λαό στην άκρη του στρατοπέδου. Όταν, όμως, ο Μωυσής έκανε δέηση στον Ιεχωβά, «η φωτιά έσβησε». Το περιστατικό αυτό έδωσε την αφορμή για την ονομασία «Ταβερά».—Αρ 11:1-3· Δευ 9:22.

ΤΑΒΙΘΑ

Βλέπε ΔΟΡΚΑΣ.

ΤΑΒΡΙΜΜΩΝ

(Ταβριμμών) [Αγαθός Είναι ο Ριμμών [ο ασσυριακός θεός της θύελλας]].

Πατέρας του Σύριου Βασιλιά Βεν-αδάδ Α΄, γιος του Εζιών.—1Βα 15:18.

ΤΑΘΕΝΑΪ

(Ταθεναΐ).

Ο κυβερνήτης της περσικής επαρχίας «πέρα από τον Ποταμό» στη διάρκεια της βασιλείας του Δαρείου Α΄ (Υστάσπη). Όταν οι Ιουδαίοι άρχισαν και πάλι να ανοικοδομούν το ναό στο δεύτερο έτος του Δαρείου (520 Π.Κ.Χ.), ο Ταθεναΐ και οι συνεργάτες του πήγαν στην Ιερουσαλήμ για να διερευνήσουν την κατάσταση. Οι Ιουδαίοι επικαλέστηκαν το αρχικό διάταγμα του Κύρου, γι’ αυτό και ο Ταθεναΐ έγραψε στον Δαρείο ρωτώντας αν είχε εκδοθεί τέτοιο διάταγμα, όπως υποστήριζαν οι Ιουδαίοι. Η απάντηση που έλαβε επιβεβαίωνε το διάταγμα του Κύρου και τη νομιμότητα του έργου του ναού, και προειδοποιούσε τον Ταθεναΐ να μην αναμειχθεί αλλά να προσφέρει υλική βοήθεια στους Ιουδαίους. Αυτό και έκανε ο Ταθεναΐ.—Εσδ 4:24–6:13.

ΤΑΙΘ

[ט].

Το ένατο γράμμα του εβραϊκού αλφαβήτου. Ο ήχος που παριστάνεται από αυτό το γράμμα αντιστοιχεί σε ένα εμφατικό «τ», το οποίο παράγεται πιέζοντας τη γλώσσα δυνατά στον ουρανίσκο. Ο ήχος του διαφέρει από τον ήχο του γράμματος ταβ [ת] πρωτίστως επειδή το ταιθ δεν προφέρεται με τη συνοδεία εκπνεόμενου αέρα. Στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο, το γράμμα ταιθ εμφανίζεται στην αρχή κάθε εδαφίου της περικοπής Ψαλμός 119:65-72.

ΤΑΛΑΝΤΟ

Η μεγαλύτερη από τις εβραϊκές μονάδες μέτρησης βάρους και χρηματικής αξίας. (Εξ 38:29· 2Σα 12:30· 1Βα 10:10· 2Βα 23:33· 1Χρ 29:7· 2Χρ 36:3· Εσδ 8:26) Με βάση το στοιχείο ότι ισοδυναμούσε με 60 μνες ή 3.000 σίκλους (Εξ 38:25, 26· βλέπε ΜΝΑ), το βάρος του υπολογίζεται στα 34,2 κιλά. Με σημερινές τιμές ένα τάλαντο ασήμι θα ανερχόταν στα $6.606, ενώ ένα τάλαντο χρυσάφι στα $385.350.

Εφόσον τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. η μνα ισοδυναμούσε με 100 ελληνικές δραχμές, ένα τάλαντο των 60 μνων ζύγιζε 20,4 κιλά, δηλαδή ήταν ελαφρύτερο από ό,τι την εποχή των Εβραϊκών Γραφών. Επομένως, με σημερινές τιμές, ένα ασημένιο τάλαντο του πρώτου αιώνα θα άξιζε $3.924, ενώ ένα χρυσό τάλαντο $228.900.

Οι συμβολικοί χαλαζόλιθοι βάρους περίπου ενός ταλάντου (20,4 κιλών σύμφωνα με τον ελληνικό κανόνα μέτρησης), για τους οποίους γίνεται λόγος στο εδάφιο Αποκάλυψη 16:21, θα αποτελούσαν ερημωτική πληγή.

ΤΑΛΙΘΑ ΚΟΥΜΙ

(Ταλιθά κούμι).

Η σημιτική έκφραση την οποία χρησιμοποίησε ο Ιησούς Χριστός όταν ανέστησε την κόρη του Ιαείρου και η οποία σημαίνει: «Κορίτσι, σου λέω: Σήκω!» (Μαρ 5:41) Τα ελληνικά χειρόγραφα μεταγράφουν αυτή την έκφραση με διάφορους τρόπους. Μολονότι συνήθως προσδιορίζεται ως αραμαϊκή, τουλάχιστον το τελευταίο μέρος της («κούμι») θα μπορούσε να είναι είτε εβραϊκό είτε αραμαϊκό, σύμφωνα με Το Ερμηνευτικό Λεξικό των Λέξεων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, του Βάιν ([Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words] 1981, Τόμ. 4, σ. 109). Ο λεξικογράφος Γεσένιος θεωρεί ότι ο όρος «ταλιθά» παράγεται από την εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «αρνί» (ταλέχ).—Εβραϊκό και Αγγλικό Λεξικό της Παλαιάς Διαθήκης (A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament), των Μπράουν, Ντράιβερ και Μπριγκς, 1980, σ. 378.

ΤΑΛΜΩΝ

(Ταλμών).

Κεφαλή μιας Λευιτικής οικογένειας πυλωρών της μεταιχμαλωσιακής περιόδου. Αφού επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα με τον Ζοροβάβελ, ο ίδιος “και οι αδελφοί του” επιλέχθηκαν για να ζήσουν στην Ιερουσαλήμ.—1Χρ 9:3, 17· Εσδ 2:42· Νε 7:45· 11:1, 19· 12:25.

ΤΑΜΜΟΥΖ, 1

(Ταμμούζ).

Θεότητα για την οποία έκλαιγαν οι αποστάτιδες Εβραίες στην Ιερουσαλήμ, όπως είδε σε όραμα ο προφήτης Ιεζεκιήλ το έκτο έτος της εξορίας του (612 Π.Κ.Χ.).—Ιεζ 8:1, 3, 14.

Στα σουμεριακά κείμενα ο Ταμμούζ αποκαλείται Ντουμούζι και προσδιορίζεται ως ο σύζυγος ή εραστής της θεάς της γονιμότητας Ινανά (της βαβυλωνιακής Ιστάρ). Σύμφωνα με μια άποψη, ο Ταμμούζ ήταν αρχικά βασιλιάς ο οποίος θεοποιήθηκε μετά το θάνατό του. Σουμεριακά κείμενα που πιστεύεται ότι χρονολογούνται από το 18ο αιώνα Π.Κ.Χ. δείχνουν ότι οι βασιλιάδες του Σουμέρ ταυτίζονταν με τον Ντουμούζι.

Αναφορικά με την ταυτότητα του Ταμμούζ, η Ντ. Βολκστάιν και ο Σ. Ν. Κράμερ έκαναν την εξής παρατήρηση: «Υπήρχαν αρκετοί “θνήσκοντες θεοί” στο αρχαίο Σουμέρ, αλλά ο πιο γνωστός είναι ο Ντουμούζι, ο βιβλικός Ταμμούζ, για τον οποίο οι γυναίκες της Ιερουσαλήμ πενθούσαν ακόμη και μέχρι τις ημέρες του προφήτη Ιεζεκιήλ. Αρχικά, ο θεός Ντουμούζι ήταν θνητός Σουμέριος άρχοντας, του οποίου η ζωή και ο θάνατος είχαν προξενήσει βαθιά εντύπωση στους Σουμέριους στοχαστές και μυθογράφους». (Ινανά, Βασίλισσα του Ουρανού και της Γης [Inanna, Queen of Heaven and Earth], Νέα Υόρκη, 1983, σ. 124) Επιπρόσθετα, ο Ό. Ρ. Γκέρνι έγραψε: «Ο Ντουμούζι ήταν αρχικά άνθρωπος, βασιλιάς της Ερέχ . . . Η ανθρώπινη φύση του Ντουμούζι επιβεβαιώνεται περαιτέρω από το μυθολογικό απόσπασμα όπου λέει στην Ινανά: “Θα σε οδηγήσω στον οίκο του θεού μου”. Ένας θεός δεν θα μιλούσε έτσι».—Περιοδικό Σημιτικών Μελετών (Journal of Semitic Studies), Τόμ. 7, 1962, σ. 150-152.

ΤΑΜΜΟΥΖ, 2

(Ταμμούζ).

Το μεταιχμαλωσιακό όνομα που δόθηκε στον τέταρτο Ιουδαϊκό σεληνιακό μήνα του θρησκευτικού ημερολογίου αλλά δέκατο του πολιτικού ημερολογίου. Γι’ αυτό, στο Ταργκούμ του Ιωνάθαν η φράση «το δέκατο μήνα» του εδαφίου Γένεση 8:5 αποδίδεται «το μήνα Ταμμούζ». Το όνομα Ταμμούζ ανήκε σε μια βαβυλωνιακή θεότητα. (Ιεζ 8:14) Το Γραφικό υπόμνημα δεν χρησιμοποιεί αυτό το όνομα για τον τέταρτο μήνα αλλά απλώς αναφέρεται στο μήνα με την αριθμητική του σειρά. (Ιεζ 1:1) Το όνομα εμφανίζεται, ωστόσο, στο Ιουδαϊκό Μισνά (Ταανίτ 4:6) και σε άλλα μεταιχμαλωσιακά συγγράμματα. Το ειδωλολατρικό όνομα Ταμμούζ μπορεί να χρησιμοποιούνταν για τον τέταρτο μήνα, όπως και τα άλλα μεταιχμαλωσιακά ονόματα, απλώς και μόνο για τη διευκόλυνση των Ιουδαίων. Πρέπει να θυμόμαστε ότι οι Ιουδαίοι ήταν τότε υποδουλωμένοι, υποχρεωμένοι να έχουν δοσοληψίες με τις ξένες δυνάμεις που τους εξουσίαζαν και να δίνουν αναφορά σε αυτές. Με δεδομένη αυτή την κατάσταση, δεν είναι παράξενο το ότι χρησιμοποιούσαν τα ονόματα που είχαν δώσει στους μήνες αυτές οι ξένες δυνάμεις. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο που χρησιμοποιείται σήμερα έχει μήνες οι οποίοι πήραν τα ονόματά τους από τους θεούς Ιανό και Μαρς (Άρη), από τη θεά Γιούνο, καθώς επίσης από τους Καίσαρες Ιούλιο και Αύγουστο, εντούτοις χρησιμοποιείται από τους Χριστιανούς οι οποίοι υποτάσσονται «στις ανώτερες εξουσίες».—Ρω 13:1.

Αυτός ο μήνας, ο Ταμμούζ, αντιστοιχούσε με ένα μέρος του Ιουνίου και ένα μέρος του Ιουλίου και, συνεπώς, έπεφτε στην περίοδο που γινόταν εντονότερη η ζέστη του καλοκαιριού. Αυτή την εποχή τα κλήματα άρχιζαν να παράγουν τους πρώτους ώριμους καρπούς τους.—Αρ 13:20.

Την ένατη ημέρα αυτού του τέταρτου μήνα (Ταμμούζ), ο Ναβουχοδονόσορ άνοιξε ρήγμα στα τείχη της Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ., ύστερα από 18μηνη πολιορκία. (2Βα 25:3, 4· Ιερ 39:2· 52:6, 7) Στη διάρκεια της 70χρονης εξορίας που ακολούθησε, οι Ιουδαίοι συνήθιζαν να νηστεύουν την ένατη ημέρα του τέταρτου μήνα σε ανάμνηση αυτής της συμφοράς την οποία είχε υποστεί η Ιερουσαλήμ. (Ζαχ 8:19) Ωστόσο, μετά τη δεύτερη καταστροφή της Ιερουσαλήμ το έτος 70 Κ.Χ., η νηστεία τηρούνταν τη 17η ημέρα του τέταρτου μήνα, την ημέρα που ο Ρωμαίος στρατηγός Τίτος άνοιξε ρήγμα στα τείχη του ναού. Ο Ιεχωβά δεν είχε προσδιορίσει γιορτές για αυτόν το μήνα.

ΤΑΝΟΥΜΕΘ

(Τανουμέθ) [από μια ρίζα που σημαίνει «παρηγορώ»].

Ο Νετωφαθίτης πατέρας του Σεραΐα, ενός στρατιωτικού αρχηγού των Ιουδαίων που παρέμεινε στην Ιερουσαλήμ μετά την εκτόπιση στη Βαβυλώνα.—2Βα 25:23· Ιερ 40:8.

ΤΑΞΙΔΙ

Η λέξη «ταξίδι» χρησιμοποιείται συχνά στην Αγία Γραφή αναφερόμενη στην κάλυψη μιας γενικής απόστασης. (Γε 31:23· Εξ 3:18· Αρ 10:33) Η απόσταση που διένυε ένας ταξιδιώτης σε μία ημέρα εξαρτόταν από το χρησιμοποιούμενο μέσο μεταφοράς, καθώς και από τις συνθήκες και την κατάσταση του συγκεκριμένου εδάφους. Ένα μέσο χερσαίο ταξίδι μιας ημέρας αντιστοιχούσε ενδεχομένως σε απόσταση 32 χλμ. ή περισσότερο. Αλλά η «απόσταση οδοιπορίας σαββάτου» ήταν πολύ μικρότερη. (Ματ 24:20) Το εδάφιο Πράξεις 1:12 δείχνει ότι η Ιερουσαλήμ βρισκόταν σε «απόσταση οδοιπορίας σαββάτου» από το Όρος των Ελαιών. Ο Ιώσηπος ορίζει αυτή την απόσταση σε μια περίπτωση ως πέντε στάδια (925 μ.) και σε κάποια άλλη ως έξι στάδια (1.110 μ.), πιθανότατα επειδή την υπολόγισε από δύο διαφορετικά σημεία εκκίνησης. Ραβινικές πηγές, βασιζόμενες στο εδάφιο Ιησούς του Ναυή 3:4, δείχνουν ότι η «απόσταση οδοιπορίας σαββάτου» ήταν 2.000 πήχεις (890 μ.).

ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗ

Έλλειψη υπερηφάνειας ή αλαζονείας, ταπεινότητα φρονήματος. Η ταπεινοφροσύνη δεν αποτελεί αδυναμία, αλλά απεναντίας είναι μια διανοητική κατάσταση που ευαρεστεί τον Ιεχωβά.

Στις Εβραϊκές Γραφές, η λέξη που αποδίδεται «ταπεινοφροσύνη» είναι παράγωγο μιας ρίζας (‛ανάχ) που σημαίνει «ταλαιπωρούμαι· ταπεινώνομαι· καταδυναστεύομαι». Τα παράγωγα αυτής της ρίζας αποδίδονται κατά περίπτωση «ταπεινοφροσύνη», «πραότητα», «ταλαιπωρία» και ούτω καθεξής. Δύο άλλα ρήματα της εβραϊκής που έχουν σχέση με την «ταπεινοφροσύνη» είναι το ρήμα κανά‛ (κατά κυριολεξία, καθυποτάσσω [τον εαυτό μου]) και το ρήμα σαφέλ (κατά κυριολεξία, είμαι χαμηλός ή χαμηλώνω). Η λέξη ταπεινοφροσύνη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου είναι σύνθετη, προερχόμενη από τις λέξεις ταπεινός, δηλαδή «χαμηλός», και φρήν που σημαίνει «νους».

Ένας άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει ταπεινοφροσύνη κάνοντας στοχασμούς γύρω από τη σχέση του με τον Θεό και τους συνανθρώπους του, όπως αυτή ορίζεται στην Αγία Γραφή, και ακολούθως εφαρμόζοντας τις αρχές που έχει μάθει. Μια λέξη της εβραϊκής, η λέξη χιθραπές, η οποία αποδίδεται «ταπεινώσου», σημαίνει κατά κυριολεξία «ποδοπάτησε τον εαυτό σου». Εκφράζει εύστοχα την πράξη που περιγράφει ο σοφός Παροιμιαστής: «Γιε μου, αν έγινες εγγυητής για το συνάνθρωπό σου, . . . αν παγιδεύτηκες από τα λόγια του στόματός σου, . . . μπήκες στην παλάμη του συνανθρώπου σου: Πήγαινε να ταπεινωθείς [ποδοπάτησε τον εαυτό σου] και πολιόρκησε το συνάνθρωπό σου με παρακλήσεις. . . . Ελευθερώσου». (Παρ 6:1-5) Με άλλα λόγια, ρίξε την υπερηφάνειά σου, παραδέξου το λάθος σου, τακτοποίησε το ζήτημα και ζήτησε συγχώρηση. Η νουθεσία του Ιησού ήταν να ταπεινώνουμε τον εαυτό μας ενώπιον του Θεού σαν τα παιδιά και, αντί να προσπαθούμε να υπερέχουμε, να διακονούμε ή να υπηρετούμε τους αδελφούς μας.—Ματ 18:4· 23:12.

Από την άλλη πλευρά, ένα άτομο μπορεί να μάθει την ταπεινοφροσύνη με το να ταπεινωθεί από κάποιες εμπειρίες. Ο Ιεχωβά είπε στους Ισραηλίτες ότι τους έκανε να γίνουν ταπεινοί, βάζοντάς τους να πορευτούν 40 χρόνια στην έρημο, προκειμένου να τους υποβάλει σε δοκιμή για να γνωρίσει τι υπήρχε μέσα στην καρδιά τους και να τους κάνει να γνωρίσουν ότι «ο άνθρωπος δεν ζει μόνο με ψωμί, αλλά με κάθε έκφραση από το στόμα του Ιεχωβά ζει ο άνθρωπος». (Δευ 8:2, 3) Πολλοί Ισραηλίτες αναμφίβολα ωφελήθηκαν από αυτή τη σκληρή εμπειρία και μέσα από αυτήν ανέπτυξαν ταπεινοφροσύνη. (Παράβαλε Λευ 26:41· 2Χρ 7:14· 12:6, 7.) Αν ένα άτομο ή ένα έθνος αρνηθεί να ταπεινωθεί ή να δεχτεί διαπαιδαγώγηση που θα το κάνει ταπεινό, θα υποστεί ταπείνωση στον ορισμένο καιρό.—Παρ 15:32, 33· Ησ 2:11· 5:15.

Ευαρεστεί τον Θεό. Η ταπεινοφροσύνη έχει μεγάλη αξία στα μάτια του Ιεχωβά. Αν και ο Θεός δεν οφείλει τίποτα στο ανθρώπινο γένος, είναι έτοιμος, σε ένδειξη παρ’ αξία καλοσύνης, να εκδηλώσει έλεος και εύνοια σε όσους ταπεινώνουν τον εαυτό τους ενώπιόν του. Τέτοια άτομα δείχνουν ότι δεν εμπιστεύονται στον εαυτό τους ούτε κομπάζουν για αυτό που είναι, αλλά αποβλέπουν σε εκείνον και θέλουν να κάνουν το θέλημά του. Όπως δηλώνουν οι θεόπνευστοι Χριστιανοί συγγραφείς Ιάκωβος και Πέτρος: «Ο Θεός εναντιώνεται στους υπερηφάνους αλλά δίνει παρ’ αξία καλοσύνη στους ταπεινούς».—Ιακ 4:6· 1Πε 5:5.

Ακόμη και άτομα που έχουν κάνει πολύ άσχημα πράγματα στο παρελθόν, αν ταπεινώσουν ειλικρινά τον εαυτό τους ενώπιον του Ιεχωβά και τον ικετεύσουν για έλεος, θα εισακουστούν. Ο Βασιλιάς Μανασσής του Ιούδα, προωθώντας την ψεύτικη λατρεία στη χώρα, είχε παραπλανήσει τους κατοίκους του Ιούδα και της Ιερουσαλήμ «ώστε να πράττουν χειρότερα από τα έθνη τα οποία είχε αφανίσει ο Ιεχωβά μπροστά από τους γιους του Ισραήλ». Ωστόσο, όταν ο Ιεχωβά επέτρεψε να οδηγηθεί ο Μανασσής αιχμάλωτος στο βασιλιά της Ασσυρίας, αυτός «ταπείνωνε πολύ τον εαυτό του λόγω του Θεού των προπατόρων του. Και προσευχόταν συνεχώς σε Εκείνον, γι’ αυτό και Εκείνος δέχτηκε να ακούσει την ικεσία του και εισάκουσε το αίτημά του για εύνοια και τον αποκατέστησε στην Ιερουσαλήμ στη βασιλεία του· και γνώρισε ο Μανασσής ότι ο Ιεχωβά είναι ο αληθινός Θεός». Με αυτόν τον τρόπο ο Μανασσής έμαθε την ταπεινοφροσύνη.—2Χρ 33:9, 12, 13· παράβαλε 1Βα 21:27-29.

Προσφέρει Ορθή Καθοδηγία. Όποιος ταπεινώνει τον εαυτό του ενώπιον του Θεού μπορεί να αναμένει ότι θα έχει την καθοδηγία Του. Ο Έσδρας είχε τη βαριά ευθύνη να οδηγήσει πίσω στην Ιερουσαλήμ από τη Βαβυλώνα περισσότερους από 1.500 άντρες, μη συμπεριλαμβανομένων των ιερέων, των Νεθινίμ και των γυναικόπαιδων. Συν τοις άλλοις, αυτοί μετέφεραν μεγάλη ποσότητα χρυσού και ασημιού για τον εξωραϊσμό του ναού στην Ιερουσαλήμ. Χρειάζονταν προστασία κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, αλλά ο Έσδρας δεν ήθελε να ζητήσει στρατιωτική συνοδεία από το βασιλιά της Περσίας και να δείξει με αυτό ότι βασιζόταν σε ανθρώπινη δύναμη. Εκτός αυτού, προηγουμένως είχε πει στο βασιλιά: «Το χέρι του Θεού μας βρίσκεται πάνω από όλους όσους τον εκζητούν για καλό». Γι’ αυτό κήρυξε νηστεία, ώστε ο λαός να ταπεινωθεί ενώπιον του Ιεχωβά. Παρακάλεσαν τον Θεό, και εκείνος άκουσε και τους προστάτεψε από τις εχθρικές ενέδρες στο δρόμο, οπότε το επικίνδυνο ταξίδι ολοκληρώθηκε με επιτυχία. (Εσδ 8:1-14, 21-32) Ενόσω ο προφήτης Δανιήλ ήταν εξόριστος στη Βαβυλώνα, του δείχτηκε μεγάλη εύνοια καθώς ο Θεός τού έστειλε σε όραμα έναν άγγελο, επειδή ο Δανιήλ ταπείνωσε τον εαυτό του ενώπιον του Θεού, αναζητώντας καθοδήγηση και κατανόηση.—Δα 10:12.

Η ταπεινοφροσύνη θα οδηγεί κάποιον στο σωστό δρόμο και θα του φέρνει δόξα, επειδή ο Θεός είναι εκείνος που εξυψώνει τον έναν και υποβιβάζει τον άλλον. (Ψλ 75:7) «Πριν από τη συντριβή η καρδιά του ανθρώπου είναι επηρμένη, και πριν από τη δόξα υπάρχει η ταπεινοφροσύνη». (Παρ 18:12· 22:4) Έτσι λοιπόν, όποιος επιζητεί δόξα με υπεροψία θα αποτύχει, όπως συνέβη με τον Βασιλιά Οζία του Ιούδα, ο οποίος έγινε αυθάδης και σφετερίστηκε τα ιερατικά καθήκοντα: «Μόλις έγινε ισχυρός, η καρδιά του έγινε υπεροπτική, μάλιστα μέχρι του σημείου να προκληθεί καταστροφή· ώστε αυτός ενήργησε άπιστα εναντίον του Ιεχωβά του Θεού του και μπήκε στο ναό του Ιεχωβά για να κάψει θυμίαμα πάνω στο θυσιαστήριο του θυμιάματος». Όταν εξοργίστηκε με τους ιερείς επειδή τον διόρθωσαν, πατάχθηκε με λέπρα. (2Χρ 26:16-21) Η έλλειψη ταπεινοφροσύνης έκανε τον Οζία να παροδηγηθεί, πράγμα που κατέληξε στην πτώση του.

Βοηθάει σε Καιρούς Αντιξοοτήτων. Η ταπεινοφροσύνη μπορεί να βοηθήσει πολύ κάποιον να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις που θέτουν οι αντιξοότητες. Σε περίπτωση συμφοράς, η ταπεινοφροσύνη ικανώνει το άτομο να αντέξει και να υπομείνει, καθώς και να συνεχίσει την υπηρεσία του στον Θεό. Ο Βασιλιάς Δαβίδ αντιμετώπισε πολλές αντιξοότητες. Καταζητούνταν από τον Βασιλιά Σαούλ. Αλλά ποτέ δεν παραπονέθηκε εναντίον του Θεού ούτε εξύψωσε τον εαυτό του πάνω από τον χρισμένο του Ιεχωβά. (1Σα 26:9, 11, 23) Όταν αμάρτησε εναντίον του Ιεχωβά, στην περίπτωση με τη Βηθ-σαβεέ, και δέχτηκε αυστηρότατο έλεγχο από τον προφήτη του Θεού, τον Νάθαν, ταπείνωσε τον εαυτό του ενώπιον του Θεού. (2Σα 12:9-23) Κατόπιν, όταν κάποιος Βενιαμίτης ονόματι Σιμεΐ άρχισε να καταριέται δημόσια τον Δαβίδ και ένας αξιωματικός του Δαβίδ, ο Αβισαί, θέλησε να τον σκοτώσει για την τόση ασέβειά του απέναντι στο βασιλιά, ο Δαβίδ εκδήλωσε ταπεινοφροσύνη. Απάντησε στον Αβισαί: «Εδώ ο ίδιος μου ο γιος, που βγήκε από τα σπλάχνα μου, ζητάει την ψυχή μου· πόσο μάλλον ένας Βενιαμινίτης! . . . Ίσως ο Ιεχωβά δει με τα μάτια του και αποκαταστήσει ο Ιεχωβά σε εμένα αγαθότητα αντί της κατάρας που μου δίνει αυτός σήμερα». (2Σα 16:5-13) Αργότερα, ο Δαβίδ αρίθμησε το λαό, ενεργώντας ενάντια στο θέλημα του Ιεχωβά. Η αφήγηση αναφέρει: «Και η καρδιά του Δαβίδ άρχισε να τον τύπτει αφού αρίθμησε έτσι το λαό. Τότε ο Δαβίδ είπε στον Ιεχωβά: “Αμάρτησα πάρα πολύ με αυτό που έκανα . . . ενήργησα πολύ ανόητα”». (2Σα 24:1, 10) Αν και τιμωρήθηκε, ο Δαβίδ δεν καθαιρέθηκε από το βασιλικό αξίωμα. Η ταπεινοφροσύνη του έπαιξε μεγάλο ρόλο στο να αποκατασταθεί στην εύνοια του Ιεχωβά.

Ιδιότητα του Θεού. Ο ίδιος ο Ιεχωβά Θεός συγκαταλέγει την ταπεινοφροσύνη μεταξύ των ιδιοτήτων του. Αυτό δεν συμβαίνει επειδή είναι κατ’ οποιονδήποτε τρόπο κατώτερος ή επειδή υποτάσσεται κατ’ οποιονδήποτε τρόπο σε άλλους. Αντίθετα, δείχνει ταπεινοφροσύνη εκδηλώνοντας έλεος και μεγάλη συμπόνια στους ταπεινούς αμαρτωλούς. Και μόνο το γεγονός ότι πολιτεύεται με αμαρτωλούς και προμήθευσε τον Γιο του ως θυσία για τις αμαρτίες της ανθρωπότητας αποτελεί έκφραση της ταπεινοφροσύνης του. Ο Ιεχωβά Θεός έχει επιτρέψει το κακό για περίπου 6.000 χρόνια και έδωσε το περιθώριο να έρθει σε ύπαρξη η ανθρωπότητα, μολονότι ο πατέρας όλων των ανθρώπων, ο Αδάμ, είχε αμαρτήσει. Μέσω παρ’ αξία καλοσύνης δείχτηκε με αυτόν τον τρόπο έλεος στους απογόνους του Αδάμ, δίνοντάς τους την ευκαιρία να αποκτήσουν αιώνια ζωή. (Ρω 8:20, 21) Όλα αυτά, εκτός του ότι μαρτυρούν άλλες θαυμάσιες ιδιότητες του Θεού, μαρτυρούν και την ταπεινοφροσύνη του.

Ο Βασιλιάς Δαβίδ είδε και εκτίμησε αυτή την ιδιότητα στην παρ’ αξία καλοσύνη που εκδήλωσε ο Θεός απέναντί του. Αφού ο Ιεχωβά τον είχε απελευθερώσει από τα χέρια όλων των εχθρών του, εκείνος έψαλε: «Θα μου δώσεις την ασπίδα της σωτηρίας σου, και η ταπεινοφροσύνη σου είναι αυτή που με μεγαλύνει». (2Σα 22:36· Ψλ 18:35) Αν και ο Ιεχωβά κάθεται στην εξυψωμένη θέση του στους ύψιστους ουρανούς περιβεβλημένος με εξαιρετική μεγαλοπρέπεια, μπορεί παρ’ όλα αυτά να ειπωθεί για αυτόν: «Ποιος είναι όμοιος με τον Ιεχωβά τον Θεό μας, αυτόν που φτιάχνει την κατοικία του στα ύψη; Καταδέχεται να κοιτάζει τον ουρανό και τη γη, σηκώνοντας από το χώμα τον ασήμαντο· εξυψώνει από τις στάχτες τον φτωχό, για να τον βάλει να καθήσει μαζί με ευγενείς, με τους ευγενείς του λαού του».—Ψλ 113:5-8.

Η Ταπεινοφροσύνη του Ιησού Χριστού. Όταν ο Ιησούς Χριστός ήταν στη γη, έθεσε το μεγαλύτερο υπόδειγμα ταπεινού υπηρέτη του Θεού. Το βράδυ πριν από το θάνατό του, περιζώστηκε με μια πετσέτα και έπλυνε και σκούπισε τα πόδια καθενός από τους 12 αποστόλους του—μια υπηρεσία που συνήθως εκτελούσαν υπηρέτες και δούλοι. (Ιωα 13:2-5, 12-17) Ο Ιησούς είχε πει στους μαθητές του: «Όποιος εξυψώσει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί και όποιος ταπεινώσει τον εαυτό του θα εξυψωθεί». (Ματ 23:12· Λου 14:11) Ο απόστολος Πέτρος, που ήταν παρών εκείνη τη νύχτα, θυμόταν το θαυμάσιο παράδειγμα του Ιησού το οποίο συμβάδιζε με τα λόγια του. Αργότερα έδωσε στους ομοπίστους του την εξής νουθεσία: «Όλοι σας περιζωστείτε με ταπεινοφροσύνη ο ένας προς τον άλλον . . . Ταπεινωθείτε, λοιπόν, κάτω από το κραταιό χέρι του Θεού, ώστε αυτός να σας εξυψώσει στον ορισμένο καιρό».—1Πε 5:5, 6.

Ο απόστολος Παύλος προτρέπει τους Χριστιανούς να έχουν την ίδια διανοητική στάση με τον Ιησού Χριστό. Τονίζει την υψηλή θέση που είχε ο Γιος του Θεού κατά την προανθρώπινη ύπαρξή του στους ουρανούς με τον Πατέρα του, τον Ιεχωβά, και την προθυμία με την οποία άδειασε τον εαυτό του, πήρε μορφή δούλου και έγινε όμοιος με τους ανθρώπους. Ο Παύλος προσθέτει: «Και όταν βρέθηκε [ο Ιησούς] ως άνθρωπος κατά το σχήμα, ταπείνωσε τον εαυτό του και έγινε υπάκουος μέχρι θανάτου, ναι, θανάτου πάνω σε ξύλο βασανισμού». Τα λόγια του ίδιου του Ιησού αναφορικά με την ανταμοιβή της ταπεινοφροσύνης επαληθεύονται με δυναμικό τρόπο στον ίδιο προσωπικά, καθώς ο απόστολος λέει κατόπιν: «Γι’ αυτόν το λόγο και ο Θεός τον εξύψωσε σε ανώτερη θέση και του έδωσε με καλοσύνη το όνομα που είναι πάνω από κάθε άλλο όνομα».—Φλπ 2:5-11.

Ακόμη πιο αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο Χριστός, παρά την τόσο εξυψωμένη θέση του, αφού θα έχει ασκήσει “όλη την εξουσία στον ουρανό και στη γη” για να εκπληρώσει το θέλημα του Θεού σχετικά με τη γη (Ματ 28:18· 6:10), θα εξακολουθήσει να έχει την ίδια ταπεινοφροσύνη στο τέλος της Χιλιετούς Βασιλείας του. Με βάση αυτό, οι Γραφές δηλώνουν: «Όταν τα πάντα θα έχουν υποταχθεί σε αυτόν, τότε και ο ίδιος ο Γιος θα υποταχθεί σε Εκείνον που υπέταξε τα πάντα σε αυτόν, ώστε να είναι ο Θεός τα πάντα για όλους».—1Κο 15:28.

Ο Ιησούς Χριστός είπε για τον εαυτό του: «Είμαι πράος και ταπεινός στην καρδιά». (Ματ 11:29) Όταν παρουσιάστηκε στο λαό της Ιερουσαλήμ ως Βασιλιάς τους, εκπλήρωσε την προφητεία που έλεγε για αυτόν: «Δες! Ο βασιλιάς σου έρχεται σε εσένα. Είναι δίκαιος, ναι, σωσμένος· ταπεινός και ανεβασμένος σε γαϊδούρι, σε ενήλικο ζώο, γιο θηλυκού γαϊδουριού». (Ζαχ 9:9· Ιωα 12:12-16) Ενόσω βρίσκεται στην εξυψωμένη ουράνια θέση του και έρχεται εναντίον των εχθρών του Θεού, του δίνεται προφητικά η εντολή: «Με τη λαμπρότητα που έχεις προχώρα προς την επιτυχία· ίππευε για την υπόθεση της αλήθειας και της ταπεινοφροσύνης και της δικαιοσύνης». (Ψλ 45:4) Επομένως, οι ταπεινόφρονες μπορούν να αγάλλονται ακόμη και αν έχουν υποστεί συντριβή και κακομεταχείριση από τους υπερήφανους και υπερόπτες. Μπορούν να βρουν παρηγοριά στα εξής λόγια: «Εκζητείτε τον Ιεχωβά, όλοι εσείς οι πράοι της γης, που έχετε εφαρμόσει τη δικαστική Του απόφαση. Εκζητείτε δικαιοσύνη, εκζητείτε πραότητα. Πιθανόν να καλυφτείτε την ημέρα του θυμού του Ιεχωβά».—Σοφ 2:3.

Τα λόγια που είπε ο Ιεχωβά στον Ισραήλ, πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, προειδοποίησαν τους ταπεινούς και τους παρηγόρησαν δηλώνοντας ότι ο Θεός, παρ’ όλα αυτά, θα αναλάμβανε δράση για χάρη τους στο δικό του ορισμένο καιρό. Ο ίδιος είπε: «Τότε θα αφαιρέσω από το μέσο σου όσους αγάλλονται υπεροπτικά· και ποτέ ξανά δεν θα είσαι υπεροπτική στο άγιο βουνό μου. Και θα αφήσω να απομείνει στο μέσο σου ένας λαός ταπεινός και ασήμαντος, και αυτοί θα βρουν καταφύγιο στο όνομα του Ιεχωβά». (Σοφ 3:11, 12) Η ταπεινοφροσύνη θα έχει ως αποτέλεσμα τη σωτηρία πολλών, όπως είναι γραμμένο: «Θα σώσεις τον ταπεινό λαό, αλλά τα μάτια σου είναι ενάντια στους υπερόπτες για να τους ρίξεις χαμηλά». (2Σα 22:28) Έτσι λοιπόν, έχουμε τη διαβεβαίωση ότι ο Βασιλιάς Ιησούς Χριστός, ο οποίος ιππεύει για την υπόθεση της αλήθειας και της ταπεινοφροσύνης και της δικαιοσύνης, θα σώσει το λαό του που ταπεινώνεται ενώπιόν του και ενώπιον του Πατέρα του, του Ιεχωβά.

Οι Χριστιανοί Πρέπει να Καλλιεργούν Ταπεινοφροσύνη. Συμβουλεύοντας τους συγχριστιανούς του να ντυθούν την προσωπικότητα η οποία «γίνεται νέα σύμφωνα με την εικόνα Εκείνου που τη δημιούργησε», ο απόστολος Παύλος λέει: «Συνεπώς, ως εκλεγμένοι του Θεού, άγιοι και αγαπημένοι, ντυθείτε την τρυφερή στοργή της συμπόνιας, την καλοσύνη, την ταπεινοφροσύνη, την πραότητα και τη μακροθυμία». (Κολ 3:10, 12) Αναφερόμενος στο θαυμάσιο παράδειγμα του Χριστού, τους νουθετεί: “Με ταπεινοφροσύνη να θεωρείτε τους άλλους [υπηρέτες του Θεού] ανώτερους από εσάς”. (Φλπ 2:3) Απευθύνει δε και πάλι την έκκληση: «Να έχετε για τους άλλους το ίδιο φρόνημα όπως και για τον εαυτό σας· να μην είστε υψηλόφρονες, αλλά να οδηγείστε από τα ταπεινά πράγματα. Να μη γίνεστε φρόνιμοι κατά τη δική σας άποψη».—Ρω 12:16.

Παρόμοια, ο Παύλος λέει στους Χριστιανούς της πόλης της Κορίνθου: «Διότι, αν και είμαι ελεύθερος από όλους, έχω κάνει τον εαυτό μου το δούλο όλων, για να κερδίσω τους περισσότερους. Έτσι λοιπόν, στους Ιουδαίους έγινα ως Ιουδαίος, για να κερδίσω Ιουδαίους· σε εκείνους που είναι κάτω από νόμο έγινα ως κάτω από νόμο, αν και εγώ δεν είμαι κάτω από νόμο, για να κερδίσω εκείνους που είναι κάτω από νόμο. Σε εκείνους που είναι χωρίς νόμο έγινα ως χωρίς νόμο, αν και εγώ δεν είμαι χωρίς νόμο ως προς τον Θεό, αλλά κάτω από νόμο ως προς τον Χριστό, για να κερδίσω εκείνους που είναι χωρίς νόμο. Στους αδύναμους έγινα αδύναμος, για να κερδίσω τους αδύναμους. Έγινα τα πάντα σε ανθρώπους κάθε είδους, για να σώσω με κάθε τρόπο μερικούς». (1Κο 9:19-22) Απαιτείται πραγματική ταπεινοφροσύνη για να το κάνει κάποιος αυτό.

Συμβάλλει στην ειρήνη. Η ταπεινοφροσύνη προάγει την ειρήνη. Το ταπεινό άτομο δεν μάχεται τους Χριστιανούς αδελφούς του για να εδραιώσει τα υποτιθέμενα προσωπικά του «δικαιώματα». Ο απόστολος Παύλος ανέφερε ότι, αν και είχε την ελευθερία να κάνει τα πάντα, θα έκανε μόνο αυτά που εποικοδομούσαν, και αν η συνείδηση κάποιου αδελφού ενοχλούνταν από δικές του ενέργειες, εκείνος θα απέφευγε κάθε τέτοια ενέργεια.—Ρω 14:19-21· 1Κο 8:9-13· 10:23-33.

Απαιτείται επίσης ταπεινοφροσύνη για να διατηρήσει κάποιος την ειρήνη, θέτοντας σε εφαρμογή τη συμβουλή που έδωσε ο Ιησούς να συγχωρούμε στους άλλους τα αμαρτήματα που κάνουν εναντίον μας. (Ματ 6:12-15· 18:21, 22) Και όταν κάποιος βλάψει το συνάνθρωπό του, το να υπακούσει στην εντολή να πάει σε εκείνον τον οποίο έβλαψε και να παραδεχτεί το σφάλμα του, ζητώντας συγχώρηση, θέτει σε δοκιμή την ταπεινοφροσύνη του. (Ματ 5:23, 24) Επίσης, όταν τον πλησιάσει αυτός που έχει υποστεί τη βλάβη, μόνο η αγάπη σε συνδυασμό με την ταπεινοφροσύνη μπορεί να τον υποκινήσει να αναγνωρίσει το σφάλμα του και να κάνει αμέσως ενέργειες για να τακτοποιήσει το ζήτημα. (Ματ 18:15· Λου 17:3· παράβαλε Λευ 6:1-7.) Ωστόσο, οι καρποί που παράγει αυτού του είδους η ταπεινοφροσύνη, αποφέροντας ειρήνη στο άτομο και στην οργάνωση, αντισταθμίζουν κατά πολύ το αίσθημα της ταπείνωσης. Επίσης, η ταπεινή ενέργεια του ατόμου αναπτύσσει περαιτέρω και ενισχύει τη θαυμάσια ιδιότητα της ταπεινοφροσύνης μέσα του.

Ζωτική για την ενότητα της εκκλησίας. Η ταπεινοφροσύνη βοηθάει τον Χριστιανό να είναι ικανοποιημένος με τα πράγματα που έχει και να διατηρεί τη χαρά του και την ισορροπία του. Η αλληλεξάρτηση που υπάρχει μέσα στη Χριστιανική εκκλησία, όπως περιγράφεται παραστατικά από τον απόστολο Παύλο στην Πρώτη Επιστολή Προς τους Κορινθίους, κεφάλαιο 12, βασίζεται στην υπακοή, στην ταπεινοφροσύνη και στην υποτακτικότητα στις οργανωτικές διευθετήσεις του Θεού. Επομένως, ενώ στα άρρενα μέλη της εκκλησίας λέγεται ότι «αν κάποιος επιδιώκει θέση επισκόπου, επιθυμεί καλό έργο», τους λέγεται επίσης να μην επιδιώκουν θέση ευθύνης από φιλοδοξία, για παράδειγμα τη θέση του δασκάλου στην εκκλησία, επειδή αυτοί “θα λάβουν βαρύτερη κρίση”.—1Τι 3:1· Ιακ 3:1.

Όλοι, άντρες και γυναίκες, θα πρέπει να είναι υποτακτικοί σε εκείνους που αναλαμβάνουν την ηγεσία και θα πρέπει να προσμένουν τον Ιεχωβά για οποιονδήποτε διορισμό ή ανάθεση ευθύνης, επειδή από αυτόν έρχεται ο προβιβασμός. (Ψλ 75:6, 7) Όπως είπαν μερικοί από τους Λευίτες γιους του Κορέ: «Προτίμησα να στέκομαι στο κατώφλι του οίκου του Θεού μου παρά να περιφέρομαι στις σκηνές της πονηρίας». (Ψλ 84:10) Για να αναπτύξει κάποιος τέτοια γνήσια ταπεινοφροσύνη χρειάζεται χρόνος. Οι Γραφές, εκθέτοντας τα προσόντα τα οποία πρέπει να διαθέτει κάποιος που θα διοριστεί σε θέση επισκόπου, διευκρινίζουν ότι δεν πρέπει να διορίζεται ένας άντρας που είναι νεοπροσήλυτος, «για να μη φουσκώσει από υπερηφάνεια και πέσει στην κρίση η οποία έχει απαγγελθεί εναντίον του Διαβόλου».—1Τι 3:6.

Επίπλαστη Ταπεινοφροσύνη. Οι Χριστιανοί λαβαίνουν την προειδοποίηση να φροντίζουν ώστε η ταπεινοφροσύνη τους να μην είναι μόνο επιφανειακή. Όποιος αρέσκεται σε προσποιητή ταπεινοφροσύνη μπορεί να γίνει «αδικαιολόγητα φουσκωμένος με υπερηφάνεια από τη σαρκική διανοητική του διάθεση». Κάποιος που είναι πραγματικά ταπεινός δεν θα πιστεύει ότι η Βασιλεία του Θεού, ή το αν θα μπει κάποιος σε αυτήν, έχει σχέση με το τι τρώει ή τι πίνει ή, αντίθετα, με το τι δεν τρώει ή τι δεν πίνει. Η Αγία Γραφή δείχνει ότι κάποιο άτομο μπορεί να τρώει ή να πίνει ή μπορεί να απέχει από ορισμένα πράγματα επειδή πιστεύει ότι έτσι πρέπει να κάνει για λόγους υγείας ή συνείδησης. Ωστόσο, αν κάποιος πιστεύει ότι το να έχει ευνοϊκή υπόσταση ενώπιον του Θεού εξαρτάται από το αν τρώει, πίνει ή αγγίζει ορισμένα πράγματα, ή όχι, ή από το αν τηρεί ή δεν τηρεί ορισμένες ημέρες που έχουν θρησκευτική σημασία, τότε δεν συνειδητοποιεί ότι οι πράξεις του «έχουν εμφάνιση σοφίας με αυτοεπιβαλλόμενη θρησκεία και προσποιητή ταπεινοφροσύνη, μια αυστηρή μεταχείριση του σώματος· αλλά δεν έχουν καμιά αξία για την καταπολέμηση της ικανοποίησης της σάρκας».—Κολ 2:18, 23· Ρω 14:17· Γα 3:10, 11.

Η επίπλαστη ταπεινοφροσύνη μπορεί στην πραγματικότητα να οδηγήσει στην ανάπτυξη υπεροψίας μέσα σε κάποιον, επειδή αυτός ίσως έχει την τάση να νομίζει ότι είναι δίκαιος με την αξία του. Ή ίσως πιστεύει ότι επιτυγχάνει τους σκοπούς του, χωρίς να συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να εξαπατήσει τον Ιεχωβά. Αν αναπτυχθεί η υπεροψία μέσα σε κάποιο άτομο, με τον καιρό το άτομο αυτό θα ταπεινωθεί με τρόπο που δεν θα του είναι ευχάριστος. Θα υποβιβαστεί, και αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή του.—Παρ 18:12· 29:23.

ΤΑΡΙΧΕΥΣΗ

Η επεξεργασία νεκρού σώματος (ανθρώπου ή ζώου) με ουσίες όπως αρωματικά έλαια, η οποία αποσκοπούσε στην προστασία του από την αποσύνθεση. Ακόμη και αν οι Αιγύπτιοι δεν ήταν εκείνοι που επινόησαν την εν λόγω τέχνη, το βέβαιο είναι ότι την ασκούσαν από αρχαιοτάτων χρόνων. Το νεκρό σώμα ανθρώπου ή ζώου που έχει διατηρηθεί με αρχαίες αιγυπτιακές ή άλλες μεθόδους ταρίχευσης ονομάζεται μούμια. Η ταρίχευση ανθρώπων δεν εφαρμοζόταν μόνο από τους Αιγυπτίους, αλλά και από άλλους αρχαίους λαούς όπως οι Ασσύριοι, οι Πέρσες και οι Σκύθες.

Η Ταρίχευση του Ιακώβ και του Ιωσήφ. Η Αγία Γραφή χρησιμοποιεί συγκεκριμένα τον όρο «ταρίχευση» μόνο για δύο περιστατικά, τα οποία έλαβαν χώρα και τα δύο στην Αίγυπτο. Εκεί πέθανε ο Ιακώβ, το δε θεόπνευστο Υπόμνημα, αφού αναφέρει πώς εξωτερίκευσε ο Ιωσήφ τη λύπη του για την απώλεια του πατέρα του, δηλώνει: «Έπειτα ο Ιωσήφ διέταξε τους υπηρέτες του, τους γιατρούς, να ταριχεύσουν τον πατέρα του. Έτσι λοιπόν, οι γιατροί ταρίχευσαν τον Ισραήλ και χρειάστηκαν σαράντα ολόκληρες ημέρες για αυτόν, γιατί τόσες ημέρες χρειάζονται συνήθως για την ταρίχευση· και οι Αιγύπτιοι έκλαιγαν για αυτόν εβδομήντα ημέρες». (Γε 50:2, 3) Ο Ιωσήφ πέθανε σε ηλικία 110 χρονών, «και τον ταρίχευσαν και τον τοποθέτησαν σε ένα φέρετρο στην Αίγυπτο». (Γε 50:26) Στην περίπτωση του Ιακώβ, ο πρώτιστος σκοπός ήταν προφανώς η διατήρηση του σώματος μέχρι την ταφή του στην Υποσχεμένη Γη. Όσο για τον Ιωσήφ, αυτός ίσως ταριχεύτηκε επειδή κατείχε εξέχουσα θέση.—Γε 49:29-32· 50:13, 24, 25· Εξ 13:18, 19· Ιη 24:32.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι αιγυπτιακές μέθοδοι ταρίχευσης περιλάμβαναν την τοποθέτηση του πτώματος σε νάτρο επί εβδομήντα ημέρες. Ωστόσο, όταν ο Ιακώβ ταριχεύτηκε από Αιγύπτιους γιατρούς πολύ προγενέστερα, η Αγία Γραφή λέει ότι «χρειάστηκαν σαράντα ολόκληρες ημέρες για αυτόν, γιατί τόσες ημέρες χρειάζονται συνήθως για την ταρίχευση· και οι Αιγύπτιοι έκλαιγαν για αυτόν εβδομήντα ημέρες». (Γε 50:3) Οι μελετητές έχουν κάνει διάφορες προσπάθειες για να συμβιβάσουν το εδάφιο Γένεση 50:3 με τα λεγόμενα του Ηρόδοτου. Κατ’ αρχάς, οι 40 ημέρες μπορεί να μην περιλάμβαναν το χρόνο βύθισης του σώματος στο νάτρο. Ωστόσο, ο Ηρόδοτος μπορεί κάλλιστα απλώς να έσφαλε ισχυριζόμενος ότι το νεκρό σώμα τοποθετούνταν στο νάτρο επί 70 ημέρες. Ο μεταγενέστερος ιστορικός Διόδωρος ο Σικελιώτης (του πρώτου αιώνα Π.Κ.Χ.) ανέφερε ότι η αιγυπτιακή διαδικασία ταρίχευσης διαρκούσε πάνω από 30 ημέρες. (Βιβλιοθήκη Ιστορική, Α΄, 91, 5, 6) Φυσικά, είναι πιθανό να υπήρχαν αιγυπτιακές μέθοδοι ταρίχευσης τις οποίες δεν έθιξε κανένας από τους δύο αυτούς ιστορικούς, ίσως δε τα χρονικά διαστήματα που απαιτούνταν για την ταρίχευση να ποίκιλλαν ανάλογα με την ιστορική περίοδο.

Η Ταφή Εβραίων και Χριστιανών. Η κακή κατάσταση των ανθρώπινων λειψάνων που βρέθηκαν σε μνήματα της Παλαιστίνης μαρτυρεί ότι οι Εβραίοι δεν είχαν γενικά το έθιμο να ταριχεύουν τους νεκρούς (τουλάχιστον με σκοπό να τους συντηρούν επί μακρόν όπως οι Αιγύπτιοι) και ότι οι πρώτοι ακόλουθοι του Χριστού εκεί δεν ταρίχευαν τους νεκρούς τους προσπαθώντας να συντηρήσουν τα σώματά τους επ’ αόριστον. Οι πιστοί Εβραίοι και οι αληθινοί Χριστιανοί αντιλαμβάνονταν ότι η ψυχή, είτε ανθρώπου είτε ζώου, πεθαίνει και ότι το σώμα επιστρέφει στο χώμα. (Εκ 3:18-20· Ιεζ 18:4) Το γεγονός ότι οι Γραφές κάνουν μικρή μόνο αναφορά στην ταρίχευση φαίνεται πως αποτελεί επιπρόσθετη απόδειξη ότι αυτή η συνήθεια δεν ήταν διαδεδομένη μεταξύ των Εβραίων και των πρώτων Χριστιανών.

Όσον αφορά την ταφή του Βασιλιά Ασά, οι Γραφές αναφέρουν: «Τον έβαλαν σε κρεβάτι γεμάτο βάλσαμο και διάφορα είδη μύρου αναμειγμένα έτσι ώστε να αποτελούν μύρο ειδικής παρασκευής. Επίσης, έκαναν μια εξαιρετικά μεγάλη επικήδεια καύση για αυτόν». Εδώ δεν επρόκειτο για αποτέφρωση του βασιλιά αλλά για καύση μυρωδικών. (2Χρ 16:13, 14) Επιπρόσθετα, αν αυτή η χρήση μύρου μπορεί να θεωρηθεί υποτυπώδης έστω μορφή ταρίχευσης, δεν ήταν του είδους που εφάρμοζαν οι Αιγύπτιοι.

Όταν πέθανε ο Ιησούς Χριστός, ο Νικόδημος έφερε «έναν ρόλο από σμύρνα και αλόη, περίπου εκατό λίτρες», και αναφέρονται τα εξής: «Έτσι λοιπόν, πήραν το σώμα του Ιησού και το τύλιξαν με επιδέσμους μαζί με τα μυρωδικά, όπως έχουν έθιμο οι Ιουδαίοι να κάνουν τις προετοιμασίες για την ταφή». (Ιωα 19:39, 40) Ωστόσο, η διαδικασία που ακολουθήθηκε δεν αποκαλείται συγκεκριμένα «ταρίχευση» και δεν έμοιαζε με τις διαδικασίες ταρίχευσης που εφάρμοζαν οι Αιγύπτιοι. Επρόκειτο για τον εθιμικό τρόπο με τον οποίο προετοίμαζαν ένα σώμα για ταφή, όπως αναμφίβολα προετοίμασαν και τον Λάζαρο για τον ενταφιασμό του. Η περίπτωσή του δείχνει ότι το Ιουδαϊκό έθιμο δεν περιλάμβανε κάποια περίπλοκη διαδικασία ταρίχευσης η οποία αποσκοπούσε στη διατήρηση του σώματος επί μακρόν, διότι όταν ο Ιησούς είπε: «Μετακινήστε την πέτρα», η Μάρθα παρατήρησε: «Κύριε, τώρα πια θα πρέπει να μυρίζει, γιατί πάνε τέσσερις ημέρες». Η Μάρθα δεν θα ανέμενε να συμβαίνει κάτι τέτοιο αν ο Λάζαρος είχε όντως ταριχευτεί. Τα πόδια και τα χέρια του Λαζάρου ήταν δεμένα με περικαλύμματα, και «το πρόσωπό του ήταν περιτυλιγμένο με ένα πανί», προφανώς όμως όχι για να προστατευτεί το σώμα του από τη σήψη.—Ιωα 11:39, 44· βλέπε ΤΑΦΗ, ΤΑΦΟΣ.

ΤΑΡΣΟΣ

(Ταρσός).

Η κυριότερη πόλη και πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Κιλικίας. Γενέτειρα του αποστόλου Παύλου. (Πρ 9:11· 22:3) Ερείπια της αρχαίας πόλης εξακολουθούν να υπάρχουν στο σημερινό ομώνυμο οικισμό που απέχει περίπου 16 χλμ. από τις εκβολές του ποταμού Κύδνου, ο οποίος χύνεται στην ανατολική Μεσόγειο, περίπου 130 χλμ. Β του ανατολικού άκρου της Κύπρου.

Κανείς δεν γνωρίζει πότε ιδρύθηκε αρχικά η Ταρσός ή από ποιους, επειδή πρόκειται για πολύ αρχαία πόλη. Η πρώτη φορά που μνημονεύεται στην ιστορία συνδέεται με το γεγονός της κατάληψής της από τους Ασσυρίους (ποτέ δεν υπήρξε πόλη με ισχυρή οχύρωση), και έκτοτε η Ταρσός παρέμεινε υπόδουλη και κατέβαλλε φόρο υποτελείας επί πολύ καιρό στις διαδοχικές δυνάμεις της Ασσυρίας, της Περσίας, της Ελλάδας, κατόπιν στους Σελευκίδες βασιλιάδες και τελικά στη Ρώμη.

Η Ταρσός βρισκόταν σε μια εύφορη παράκτια περιοχή όπου καλλιεργούσαν λινάρι, και οι λινοκαλλιέργειες στήριζαν με τη σειρά τους ακμάζουσες βιοτεχνίες όπως η παραγωγή λινών υφασμάτων και η σκηνοποιία. Στη σκηνοποιία χρησιμοποιούσαν επίσης ιδιαίτερα ένα ύφασμα από τρίχες κατσικιών το οποίο ονομαζόταν κιλίκιο. Ωστόσο, ένας ακόμη σημαντικότερος παράγοντας που συντέλεσε στη φήμη και στον πλούτο της Ταρσού ήταν το εξαιρετικό λιμάνι της το οποίο κατείχε στρατηγική θέση δίπλα σε μια κύρια χερσαία εμπορική οδό μεταξύ Α και Δ. Η οδός αυτή προς τα Α οδηγούσε στη Συρία και στη Βαβυλώνα, ενώ το σκέλος της που οδηγούσε στις βόρειες και στις δυτικές περιοχές της Μικράς Ασίας διερχόταν από τις Κιλίκιες Πύλες, ένα στενό φαράγγι στα όρη του Ταύρου, περίπου 50 χλμ. Β της πόλης.

Στη διάρκεια της ιστορίας της η Ταρσός δέχτηκε την επίσκεψη αρκετών διάσημων προσώπων, περιλαμβανομένου του Ιούλιου Καίσαρα, του Μάρκου Αντώνιου, της Κλεοπάτρας και διαφόρων αυτοκρατόρων. Ο Κικέρων ήταν ο κυβερνήτης της πόλης από το 51 μέχρι το 50 Π.Κ.Χ. Η Ταρσός φημιζόταν επίσης ως κέντρο γραμμάτων τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. και, σύμφωνα με τον γεωγράφο Στράβωνα, σε αυτόν τον τομέα ξεπερνούσε ακόμη και την Αθήνα και την Αλεξάνδρεια.—Γεωγραφικά, ΙΔ΄, V, 13.

Γι’ αυτούς τους λόγους, λοιπόν, ο Παύλος μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηρίζει την Ταρσό “όχι άσημη πόλη”, έκφραση που χρησιμοποίησε όταν πληροφόρησε έναν στρατιωτικό διοικητή ότι ήταν πολίτης της Ταρσού και όχι Αιγύπτιος.—Πρ 21:37-39.

Από καιρό σε καιρό, κατά τη διάρκεια της διακονίας του, ο Παύλος επέστρεφε στην πατρίδα του την Ταρσό (Πρ 9:29, 30· 11:25, 26), και αναμφίβολα θα πέρασε από εκεί σε κάποια από τα ιεραποστολικά ταξίδια του.—Πρ 15:23, 41· 18:22, 23.

ΤΑΡΤΑΚ

(Ταρτάκ).

Θεότητα των Αβιτών, τους οποίους εγκατέστησε ο βασιλιάς της Ασσυρίας στην περιοχή της Σαμάρειας αφού πρώτα οδήγησε στην εξορία τους Ισραηλίτες του δεκάφυλου βασιλείου. (2Βα 17:31) Σύμφωνα με το Βαβυλωνιακό Ταλμούδ, ο Ταρτάκ είχε τη μορφή γαϊδουριού. (Σάνχεδριν 63β) Με βάση το συμπέρασμα ότι το όνομα Ταρτάκ ίσως αντιστοιχεί στη λέξη ταρ-θαχ (βαθύ σκοτάδι, ήρωας του σκότους) της παχλαβικής (περσικής) γλώσσας, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι το όνομα Ταρτάκ ίσως εννοούσε κάποιον δαίμονα του κάτω κόσμου. Ωστόσο, πέρα από τη σύντομη μνεία του Ταρτάκ στις Γραφές, τίποτα δεν μπορεί να λεχθεί με βεβαιότητα για τη φύση αυτής της θεότητας.

ΤΑΡΤΑΝ

(Ταρτάν).

Ασσυριακά κείμενα μαρτυρούν ότι ο τίτλος Ταρτάν χρησιμοποιούνταν για έναν υψηλά ιστάμενο αξιωματούχο, πιθανότατα δεύτερο μόνο μετά το βασιλιά. Όσον αφορά τη σειρά καταχώρισης των τίτλων στους ασσυριακούς καταλόγους των επωνύμων, ο Τζέιμς Μπ. Πρίτσαρντ, ο οποίος επιμελήθηκε το βιβλίο Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή ([Ancient Near Eastern Texts] 1974, σ. 274), σχολιάζει: «Μετέπειτα, η θέση του αξιωματούχου στην ιεραρχία ήταν καθοριστική για τη σειρά καταχώρισης: ο ανώτατος αξιωματούχος (ταρτανού) ήταν ο αμέσως επόμενος του βασιλιά, ενώ οι σημαίνοντες αξιωματούχοι του παλατιού . . . και οι κυβερνήτες των κυριότερων επαρχιών έπονταν σε μια καθιερωμένη σειρά». (Βλέπε ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ [Κατάλογοι των επωνύμων (λιμμού)].) Μια επιγραφή του Ασσύριου Βασιλιά Ασσουρμπανιπάλ, η οποία τώρα βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο, λέει εν μέρει: «Αυτά τα γεγονότα με εξόργισαν, η ψυχή μου φούντωσε. Κάλεσα τον αξιωματούχο-τουρτάν, τους κυβερνήτες και τους βοηθούς τους και έδωσα αμέσως την εντολή».—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή, σ. 296.

Ο Βασιλιάς Σενναχειρείμ έστειλε τον Ταρτάν μαζί με άλλους αξιωματούχους, μεταξύ των οποίων και ο Ραβσάκης, ο αρχιοινοχόος του βασιλιά που εκτέλεσε χρέη εκπροσώπου του, προκειμένου να επιδώσει στην Ιερουσαλήμ τελεσίγραφο συνθηκολόγησης. Ο Ταρτάν αναφέρεται πρώτος, πιθανώς επειδή κατείχε ανώτερο αξίωμα. (2Βα 18:17, 28-35) Στις ημέρες του προφήτη Ησαΐα, ο Βασιλιάς Σαργών Β΄ της Ασσυρίας έστειλε έναν Ταρτάν να πολιορκήσει την πόλη της Αζώτου.—Ησ 20:1.

ΤΑΡΤΑΡΟΣ

(Τάρταρος).

Όμοια με φυλακή κατάσταση υποβιβασμού στην οποία έριξε ο Θεός τους ανυπάκουους αγγέλους στις ημέρες του Νώε.

Αυτή η λέξη εμφανίζεται μόνο μία φορά στις θεόπνευστες Γραφές, στο εδάφιο 2 Πέτρου 2:4, όπου ο απόστολος Πέτρος γράφει: «Ο Θεός δεν δίστασε να τιμωρήσει τους αγγέλους που αμάρτησαν, αλλά ρίχνοντάς τους στον Τάρταρο τους παρέδωσε σε λάκκους πυκνού σκοταδιού για να φυλάττονται για κρίση». Η φράση «ρίχνοντάς τους στον Τάρταρο» προέρχεται από το ρήμα ταρταρόω του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου και συνεπώς εμπεριέχει τη λέξη «Τάρταρος».

Μια παράλληλη δήλωση βρίσκουμε στο εδάφιο Ιούδα 6: «Και τους αγγέλους που δεν κράτησαν την αρχική τους θέση αλλά εγκατέλειψαν την κατοικία που τους άρμοζε, τους έχει φυλάξει με αιώνια δεσμά σε πυκνό σκοτάδι για την κρίση της μεγάλης ημέρας». Δείχνοντας πότε αυτοί οι άγγελοι «εγκατέλειψαν την κατοικία που τους άρμοζε», ο Πέτρος αναφέρεται «στα πνεύματα στη φυλακή, τα οποία κάποτε είχαν γίνει ανυπάκουα όταν η υπομονή του Θεού περίμενε στις ημέρες του Νώε, ενώ κατασκευαζόταν η κιβωτός». (1Πε 3:19, 20) Αυτά τα λόγια παραπέμπουν άμεσα στην αφήγηση των εδαφίων Γένεση 6:1-4 αναφορικά με “τους γιους του αληθινού Θεού” οι οποίοι εγκατέλειψαν την ουράνια κατοικία τους για να συζήσουν με γυναίκες κατά την προκατακλυσμιαία εποχή και απέκτησαν με αυτές παιδιά, τους αποκαλούμενους Νεφιλείμ.—Βλέπε ΓΙΟΣ (ΓΙΟΙ) ΤΟΥ ΘΕΟΥ· ΝΕΦΙΛΕΙΜ.

Από αυτές τις περικοπές γίνεται φανερό ότι ο Τάρταρος είναι κατάσταση και όχι συγκεκριμένη τοποθεσία, εφόσον ο Πέτρος, από τη μια πλευρά, λέει ότι αυτά τα ανυπάκουα πνεύματα είναι σε «λάκκους πυκνού σκοταδιού», ενώ ο Παύλος λέει ότι είναι σε «ουράνιους τόπους» από όπου ασκούν εξουσία σκοταδιού ως πονηρές πνευματικές δυνάμεις. (2Πε 2:4· Εφ 6:10-12) Παρόμοια, το πυκνό σκοτάδι δεν αναφέρεται κατά κυριολεξία στην έλλειψη φωτός, αλλά προκύπτει από το γεγονός ότι αυτοί είναι αποκομμένοι από τη διαφώτιση που παρέχει ο Θεός, όντας αποστάτες και απόβλητοι από την οικογένειά του και έχοντας μόνο ζοφερές προοπτικές όσον αφορά την αιώνια κατάληξή τους.

Συνεπώς, ο Τάρταρος δεν είναι το ίδιο με τον Σιεόλ των Εβραϊκών Γραφών ή τον Άδη των Ελληνικών Γραφών, που και οι δύο αναφέρονται στον κοινό γήινο τάφο του ανθρωπίνου γένους. Αυτό φαίνεται καθαρά από το γεγονός ότι, ενώ ο απόστολος Πέτρος δείχνει πως ο Ιησούς Χριστός κήρυξε σε αυτά τα «πνεύματα στη φυλακή», δείχνει επίσης πως ο Ιησούς το έκανε αυτό, όχι κατά τη διάρκεια των τριών ημερών που ήταν θαμμένος στον Άδη (Σιεόλ), αλλά μετά την ανάστασή του από τον Άδη.—1Πε 3:18-20.

Παρόμοια, η κατάσταση υποβιβασμού που αντιπροσωπεύεται από τον Τάρταρο δεν θα πρέπει να συγχέεται με την «άβυσσο» στην οποία θα ριχτούν τελικά ο Σατανάς και οι δαίμονές του για τα χίλια χρόνια της διακυβέρνησης του Χριστού. (Απ 20:1-3) Προφανώς, οι ανυπάκουοι άγγελοι ρίχτηκαν στον Τάρταρο «στις ημέρες του Νώε» (1Πε 3:20), αλλά περίπου 2.000 χρόνια αργότερα τους βρίσκουμε να ικετεύουν τον Ιησού «να μην τους προστάξει να πάνε στην άβυσσο».—Λου 8:26-31· βλέπε ΑΒΥΣΣΟΣ.

Η λέξη «Τάρταρος» χρησιμοποιείται επίσης σε προχριστιανικές ειδωλολατρικές μυθολογίες. Στην Ιλιάδα του Ομήρου αυτός ο μυθικός Τάρταρος παρουσιάζεται ως υπόγεια φυλακή «τόσο πιο κάτω από τον Άδη, όσο πιο πάνω είναι ο ουρανός από τη γη». Εκεί βρίσκονταν φυλακισμένοι οι κατώτεροι θεοί, ο Κρόνος και οι άλλοι Τιτάνες. Όπως είδαμε, ο Τάρταρος της Αγίας Γραφής δεν είναι τόπος αλλά κατάσταση και, συνεπώς, δεν ταυτίζεται με τον Τάρταρο της ελληνικής μυθολογίας. Εντούτοις, αξίζει να αναφερθεί ότι ο μυθικός Τάρταρος παρουσιαζόταν, όχι σαν τόπος για ανθρώπους, αλλά σαν τόπος για υπερανθρώπινα πλάσματα. Από αυτή, λοιπόν, την άποψη υπάρχει μια ομοιότητα, εφόσον ο Βιβλικός Τάρταρος χρησιμοποιείται σαφώς, όχι για τον εγκλεισμό ανθρώπινων ψυχών (παράβαλε Ματ 11:23), αλλά μόνο για πονηρά υπερανθρώπινα πνεύματα που στασιάζουν κατά του Θεού.

Η κατάσταση του απόλυτου υποβιβασμού που αντιπροσωπεύει ο Τάρταρος αποτελεί προοίμιο της πτώσης στην άβυσσο την οποία θα υποστούν ο Σατανάς και οι δαίμονές του πριν από την έναρξη της Χιλιετούς Βασιλείας του Χριστού. Αυτή, με τη σειρά της, θα ακολουθηθεί από την ολοκληρωτική καταστροφή τους στο “δεύτερο θάνατο” μετά το τέλος των χιλίων ετών.—Ματ 25:41· Απ 20:1-3, 7-10, 14.

ΤΑΤΟΥΑΖ

Ανεξίτηλο σημάδι ή σχέδιο στο δέρμα, το οποίο δημιουργείται είτε με εντομές, ώστε να μείνουν ουλές, είτε με υποδόρια εισαγωγή χρωστικής ουσίας. Οι Ισραηλίτες απαγορευόταν να ακολουθούν αυτή τη συνήθεια, που ήταν κοινή σε άλλους αρχαίους λαούς. (Λευ 19:28) Για παράδειγμα, μερικές φορές οι Αιγύπτιοι αποτύπωναν με τατουάζ τα ονόματα ή τα σύμβολα των θεοτήτων τους στο στήθος ή στους βραχίονές τους. Υπακούοντας στο νόμο του Ιεχωβά που τους απαγόρευε να παραμορφώνουν τα σώματά τους, οι Ισραηλίτες θα ξεχώριζαν ως διαφορετικοί από τα άλλα έθνη. (Δευ 14:1, 2) Η απαγόρευση αυτή τους εντύπωνε επίσης το δέοντα σεβασμό για το ανθρώπινο σώμα ως δημιούργημα του Θεού, το οποίο πρέπει να χρησιμοποιείται για να τον τιμάει.—Ψλ 100:3· 139:13-16· Ρω 12:1.

ΤΑΥΡΟΣ

[εβρ., σωρ (Εξ 21:28), παρ (Εξ 29:10), μπακάρ (1Βα 7:25), ‛αγαλίμ («νεαροί ταύροι»· Αμ 6:4), ρε’έμ («άγριος ταύρος»· Αρ 23:22)· αραμαϊκή, τωρ (Δα 5:21)· ελλ. κείμενο, ταῦρος (Ματ 22:4), βοῦς (1Κο 9:9), μόσχος («νεαρός ταύρος»· Απ 4:7)].

Αυτές οι λέξεις των πρωτότυπων γλωσσών, λέξεις που προσδιορίζουν τα αρσενικά βοοειδή, έχουν μεταφραστεί με διάφορους τρόπους: «ταύρος», «μοσχάρι» και «βόδι». Σε μερικές γλώσσες, η λέξη «βόδι» αναφέρεται και στον ευνουχισμένο ταύρο, αλλά οι αντίστοιχες λέξεις των πρωτότυπων γλωσσών δεν πρέπει να εκλαμβάνονται με αυτή την περιορισμένη έννοια. Μολονότι ο ευνουχισμός είναι η μέθοδος που εφαρμόζεται συνήθως για να δαμάζονται οι ταύροι ώστε να χρησιμοποιούνται ως ζώα έλξης, προφανώς οι Ισραηλίτες δεν την είχαν υιοθετήσει, διότι τα ακρωτηριασμένα ζώα ήταν ακατάλληλα για θυσία. (Λευ 22:23, 24· Δευ 17:1· παράβαλε 1Βα 19:21.) Γι’ αυτό, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η φυλή των ταύρων που χρησιμοποιούσαν οι Ισραηλίτες ίσως είχε ήπια ιδιοσυγκρασία.

Το αρσενικό βόδι κατείχε εξέχουσα θέση στις θρησκείες πολλών ειδωλολατρικών λαών. Είτε λόγω της μεγάλης του δύναμης είτε λόγω της δυνατότητας που έχει να παράγει πολλούς απογόνους, του απέδιδαν τιμή, ακόμη δε και λατρεία. Οι Βαβυλώνιοι χρησιμοποιούσαν τον ταύρο ως σύμβολο του κύριου θεού τους, του Μαρντούκ. Στην Αίγυπτο, ζωντανοί ταύροι λατρεύονταν ως ενσαρκώσεις κάποιου θεού—είτε επρόκειτο για τον Άπι στη Μέμφιδα είτε για τον Μνεύι στην Ηλιούπολη. Το ότι ο Ταύρος είναι ένα από τα κύρια ζώδια αποδεικνύει περαιτέρω πόσο σπουδαία θέση κατείχε αυτό το ζώο στις ειδωλολατρικές θρησκείες.

Λίγο μετά την Έξοδο, ακόμη και οι Ισραηλίτες αντάλλαξαν τη δόξα του Ιεχωβά με «ομοίωμα ταύρου», πιθανότατα επειδή είχαν μολυνθεί από τις θρησκευτικές αντιλήψεις με τις οποίες είχαν εξοικειωθεί όταν βρίσκονταν στην Αίγυπτο. (Ψλ 106:19, 20) Μεταγενέστερα, ο πρώτος βασιλιάς του δεκάφυλου βασιλείου, ο Ιεροβοάμ, καθιέρωσε τη μοσχολατρία στη Δαν και στη Βαιθήλ. (1Βα 12:28, 29) Φυσικά, σύμφωνα με το νόμο του Θεού προς τον Ισραήλ, οι Ισραηλίτες δεν έπρεπε να δείχνουν καμιά απολύτως ευλάβεια στον ταύρο ή σε οποιοδήποτε άλλο ζώο, ούτε καν με αντιπροσωπευτικό τρόπο.—Εξ 20:4, 5· παράβαλε Εξ 32:8.

Οι Ισραηλίτες πρόσφεραν ταύρους ως θυσία (Εξ 29· Λευ 22:27· Αρ 7· 1Χρ 29:21), και μερικές φορές ο Νόμος όριζε συγκεκριμένα ότι έπρεπε να θυσιάζουν ταύρους. Αν ο αρχιερέας διέπραττε αμαρτία η οποία επέφερε ενοχή στο λαό, απαιτούνταν να προσφέρει έναν ταύρο—το μεγαλύτερο και πολυτιμότερο ζώο που μπορούσε να θυσιαστεί—θυσία που αναμφίβολα ήταν ανάλογη της υπεύθυνης θέσης την οποία κατείχε ως ηγέτης του Ισραήλ στην αληθινή λατρεία. Ταύρος έπρεπε, επίσης, να προσφέρεται όταν ολόκληρη η σύναξη του Ισραήλ έκανε κάποιο λάθος. (Λευ 4:3, 13, 14) Την Ημέρα της Εξιλέωσης έπρεπε να προσφέρεται ένας ταύρος για τον ιερατικό οίκο του Ααρών. (Λευ 16) Τον έβδομο μήνα του θρησκευτικού ημερολογίου τους, οι Ισραηλίτες απαιτούνταν να προσφέρουν 70 και πλέον ταύρους ως ολοκαυτώματα.—Αρ 29.

Οι Ισραηλίτες χρησιμοποιούσαν τον ταύρο σε αγροτικές εργασίες—όργωμα και αλώνισμα. (Δευ 22:10· 25:4) Έπρεπε να μεταχειρίζονται το ζώο με συμπόνια. Ο απόστολος Παύλος εφάρμοσε στους Χριστιανούς υπηρέτες του Θεού την αρχή που περιείχε ο Νόμος όσον αφορά το ότι δεν έπρεπε να φιμώνεται ο ταύρος όταν αλώνιζε, δείχνοντας ότι, όπως ο ταύρος που εργαζόταν δικαιούνταν να τρώει από τα σιτηρά που αλώνιζε, έτσι και το άτομο που μεταδίδει πνευματικά πράγματα σε άλλους αξίζει να λαβαίνει υλικές προμήθειες. (Εξ 23:4, 12· Δευ 25:4· 1Κο 9:7-10) Η νομοθεσία κάλυπτε την περίπτωση κλοπής ταύρου καθώς και την περίπτωση βλάβης ανθρώπων ή περιουσιακών στοιχείων από αφύλακτο ταύρο.—Εξ 21:28–22:15.

Οι ταύροι που θυσίαζαν οι Ισραηλίτες συμβόλιζαν τη μία άψογη προσφορά του Χριστού ως τη μόνη επαρκή θυσία για τις αμαρτίες της ανθρωπότητας. (Εβρ 9:12-14) Οι θυσιαζόμενοι ταύροι εξεικόνιζαν και μια άλλη θυσία, η οποία ευαρεστεί τον Ιεχωβά οποτεδήποτε και υπό οποιεσδήποτε περιστάσεις, δηλαδή τον αυθόρμητο καρπό των χειλιών που, σαν ακμαίοι νεαροί ταύροι, χρησιμοποιούνται για να «κάνουν δημόσια διακήρυξη για το όνομά του».—Ψλ 69:30, 31· Ωσ 14:2· Εβρ 13:15.

Στη συμβολική γλώσσα της Αγίας Γραφής, ο ταύρος χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει δύναμη και ισχύ. Η χυτή θάλασσα μπροστά στο ναό του Σολομώντα στηριζόταν πάνω σε ομοιώματα 12 ταύρων, οι οποίοι έβλεπαν ανά τρεις προς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. (2Χρ 4:2, 4) Το καθένα από τα τέσσερα ζωντανά πλάσματα που είδε σε όραμα ο προφήτης Ιεζεκιήλ να συνοδεύουν τον όμοιο με άρμα θρόνο του Ιεχωβά είχε τέσσερα πρόσωπα, ένα από τα οποία ήταν πρόσωπο ταύρου. (Ιεζ 1:10) Στο όραμα του αποστόλου Ιωάννη, ένα από τα τέσσερα ζωντανά πλάσματα γύρω από το θρόνο ήταν όμοιο με νεαρό ταύρο. (Απ 4:6, 7) Άρα, ο ταύρος συμβολίζει κατάλληλα μία από τις τέσσερις βασικές ιδιότητες του Ιεχωβά, δηλαδή την απεριόριστη δύναμη.—Ψλ 62:11· Ησ 40:26.

Στις Γραφές, ο ταύρος συμβολίζει επίσης τους επιθετικούς εχθρούς του Ιεχωβά και των λάτρεών του, οι οποίοι θα επιζητούσαν να υποδουλώσουν ή να καταστρέψουν τους υπηρέτες του Θεού, αλλά θα αφανίζονταν οι ίδιοι κατά την ημέρα εκδίκησης του Ιεχωβά.—Ψλ 22:12· 68:30· Ησ 34:7, 8· Ιεζ 39:18· βλέπε ΜΟΣΧΑΡΙ· ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ.

Σε ορισμένα Γραφικά εδάφια, γίνεται νύξη για αρκετά από τα χαρακτηριστικά του “άγριου ταύρου” (ρε’έμ): για τον ανυπότακτο χαρακτήρα του (Ιωβ 39:9-12), για το ότι είναι γρήγορος και ακατανίκητος (Αρ 23:22· 24:8), για τη δύναμη που έχουν τα μεγάλα του κέρατα (Δευ 33:17· Ψλ 22:21· 92:10) και για τη σβελτάδα που τον χαρακτηρίζει στη νεαρή του ηλικία (Ψλ 29:6). Οι άγριοι ταύροι χρησιμοποιούνται, επίσης, για να συμβολίσουν τους ανυπότακτους εχθρούς του Ιεχωβά ενάντια στους οποίους στρέφεται η εκτέλεση των κρίσεών του.—Ησ 34:7.

ΤΑΦΑΘ

(Ταφάθ).

Κόρη του Βασιλιά Σολομώντα και σύζυγος ενός από τους 12 διαχειριστές του.—1Βα 4:7, 11.

ΤΑΦΗ, ΤΑΦΟΣ

Μολονότι σήμερα η λέξη «τάφος» θεωρείται γενικά ότι δηλώνει ένα όρυγμα που χρησιμοποιείται για την εναπόθεση νεκρού σώματος, οι Εβραίοι και άλλοι λαοί της Ανατολής έθαβαν τους νεκρούς συνήθως σε φυσικές σπηλιές ή σε μνήματα λαξευμένα στο βράχο, δηλαδή σε κρύπτες.

Ο ενταφιασμός του σώματος του νεκρού ήταν πράξη μεγάλης σπουδαιότητας για τους ανθρώπους της Βιβλικής περιόδου. Γι’ αυτό, ο Αβραάμ, ο πρώτος για τον οποίο η Γραφική αφήγηση λέει ευθέως ότι έθαψε κάποιον νεκρό, ήταν διατεθειμένος να δαπανήσει αρκετά χρήματα προκειμένου να αποκτήσει έναν χώρο που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί κατάλληλα ως τόπος ταφής. (Βλέπε ΑΓΟΡΑ.) Οι Χετταίοι (οι γιοι του Χετ), από τους οποίους έγινε η αγορά, είχαν τους δικούς τους “εκλεκτούς” τόπους ταφής. (Γε 23:3-20) Η σπηλιά που απέκτησε ο Αβραάμ αποτέλεσε οικογενειακό τάφο, στον οποίο αποτέθηκε το σώμα της συζύγου του και, τελικά, το δικό του, καθώς επίσης του Ισαάκ, της Ρεβέκκας, της Λείας και του Ιακώβ. (Γε 25:9· 49:29-32) Ο Ιακώβ επιθυμούσε διακαώς να μη θαφτεί το σώμα του στην Αίγυπτο, αλλά μαζί με τους προπάτορές του. (Γε 47:29-31) Αυτό κατέστησε αναγκαία την ταρίχευση του σώματός του, το οποίο διαφορετικά θα είχε υποστεί σήψη εξαιτίας της ζέστης κατά τη διαδρομή από την Αίγυπτο μέχρι τη σπηλιά Μαχπελάχ. (Γε 50:1-3, 13) Ο Ιωσήφ εξέφρασε παρόμοια επιθυμία. Ως εκ τούτου, ταριχεύτηκε και το δικό του σώμα και τοποθετήθηκε σε φέρετρο, μέχρι τον καιρό της Εξόδου, οπότε και έγινε η μεταφορά του. (Γε 50:24-26· Ιη 24:32) Η επιθυμία τους αυτή συνδεόταν αναμφίβολα με το ότι είχαν την ίδια πίστη στις υποσχέσεις του Θεού και αποτελούσε έκφραση της βεβαιότητάς τους για την τελική εκπλήρωση αυτών των υποσχέσεων.—Εβρ 11:13-22, 39.

Σύμφωνα με το υπόδειγμα που έθεσε ο Αβραάμ, φαίνεται ότι προτιμούνταν οι οικογενειακοί τάφοι. (2Σα 19:34-37) Για τον Γεδεών, τον Σαμψών και τον Ασαήλ λέγεται ότι ο καθένας τους θάφτηκε «στον τάφο του πατέρα του». (Κρ 8:32· 16:31· 2Σα 2:32) Ωστόσο, η συχνή έκφραση “πλάγιασε, ή θάφτηκε, με τους προπάτορές του” δεν υπονοεί κατ’ ανάγκην εναπόθεση στον ίδιο τάφο, διότι χρησιμοποιείται αναφορικά με ανθρώπους οι οποίοι σαφώς δεν θάφτηκαν στον ίδιο τόπο με τους προπάτορές τους. (Γε 15:15· Δευ 31:16· 32:50· 1Βα 2:10· Πρ 13:36) Επομένως, πρέπει να σημαίνει ότι εισήλθαν και εκείνοι στον Σιεόλ (Άδη), τον κοινό τάφο του ανθρωπίνου γένους. Αυτός ο κοινός τάφος αποκαλείται το «σπίτι της σύναξης για όλους τους ζωντανούς».—Ιωβ 30:23.

Ο ενταφιασμός του σώματος κάποιου θεωρούνταν έκφραση στοργικής καλοσύνης, οι δε άντρες της Ιαβείς-γαλαάδ διακινδύνευσαν τη ζωή τους προκειμένου να θάψουν τον Σαούλ και τους γιους του. (1Σα 31:11-13· 2Σα 2:4-6) Η στέρηση ταφής θεωρούνταν συμφορά (Ιερ 14:16), χαρακτηρίζεται δε ως μέσο έκφρασης της θεϊκής απόρριψης για διάφορα άτομα που ακολουθούσαν εσφαλμένη πορεία. (Ιερ 8:1, 2· 9:22· 25:32, 33· Ησ 14:19, 20· παράβαλε Απ 11:7-9.) Το σώμα ενός τέτοιου ατόμου αφηνόταν εκτεθειμένο ως βορά για τα ζώα και τα νεκροφάγα πουλιά. (Ψλ 79:1-3· Ιερ 16:4) Η αξιοθρήνητη εικόνα της Ρεσφά, που αρνούνταν να εγκαταλείψει τα σώματα των νεκρών γιων της—ίσως μάλιστα επί μήνες—ώσπου τελικά επιτράπηκε να θαφτούν, καταδεικνύει έντονα πόσο σπουδαίο θεωρούνταν αυτό το ζήτημα.—2Σα 21:9-14.

Ο νόμος του Ιεχωβά μέσω του Μωυσή προέβλεπε την ταφή ακόμη και των εγκληματιών. (Δευ 21:23· παράβαλε Ιη 8:29.) Ο Αχιτόφελ, αν και αυτόχειρας, είχε ταφή. (2Σα 17:23) Όταν ο Σολομών διέταξε την εκτέλεση του Ιωάβ, έδωσε συγχρόνως οδηγίες και για την ταφή του. (1Βα 2:31) Ο Ιηού σκόπευε να παράσχει ταφή στην πονηρή Ιεζάβελ σεβόμενος το γεγονός ότι ήταν «κόρη βασιλιά», αλλά τον εμπόδισε η εκπλήρωση της προφητείας του Ιεχωβά, σύμφωνα με την οποία αυτή θα γινόταν «κοπριά στην επιφάνεια του χωραφιού».—2Βα 9:10, 34-37· παράβαλε 2Χρ 22:8, 9.

Εκτός από τις περιπτώσεις του Ιακώβ και του Ιωσήφ, φαίνεται ότι οι Ισραηλίτες έθαβαν τους νεκρούς αυθημερόν. Ο γρήγορος ενταφιασμός ήταν απαραίτητος λόγω της ταχύτατης αποσύνθεσης στο συνήθως ζεστό κλίμα των Βιβλικών χωρών. Ο ψεύτης Ανανίας θάφτηκε μέσα σε διάστημα περίπου τριών ωρών μετά το θάνατό του. (Πρ 5:5-10) Επιπλέον, υπό το Μωσαϊκό Νόμο το νεκρό σώμα θεωρούνταν ότι καθιστούσε όσους το άγγιζαν ακάθαρτους για εφτά ημέρες. Μολονότι η βάση για αυτή τη διάταξη ήταν αναμφίβολα το γεγονός ότι ο θάνατος είναι το αποτέλεσμα της αμαρτίας και της ατέλειας, η διάταξη απέτρεπε επίσης την εξάπλωση ασθενειών και ωφελούσε από πλευράς υγιεινής όσους την τηρούσαν. Όποιοι δεν τηρούσαν τη διαδικασία καθαρισμού που όριζε ο Νόμος υπόκειντο στην ποινή του θανάτου. (Αρ 19:11-20· παράβαλε Δευ 21:22, 23.) Ο Ιωσίας χρησιμοποίησε τα κόκαλα ειδωλολατρών για να κάνει τα θρησκευτικά τους θυσιαστήρια ακατάλληλα για λατρεία και βεβήλωσε τους τάφους τους.—2Βα 23:14-16· 2Χρ 34:4, 5.

Δεδομένης της Βιβλικής άποψης για τα νεκρά σώματα, είναι σαφές ότι δεν εφαρμοζόταν ούτε επιδοκιμαζόταν η εκδήλωση ευλάβειας προς τα σώματα διακεκριμένων υπηρετών του Θεού. Το σώμα του Μωυσή το έθαψε ο ίδιος ο Θεός σε άγνωστη τοποθεσία, πράγμα που επίσης κατέστησε αδύνατο οποιοδήποτε μελλοντικό προσκύνημα στον τάφο του.—Δευ 34:5, 6· παράβαλε Ιου 9.

Οι τοποθεσίες που επιλέγονταν ως χώροι ταφής ποίκιλλαν. Ο ενταφιασμός στο έδαφος—κοινή μέθοδος στη Δύση—μολονότι βεβαίως εφαρμοζόταν, δεν ήταν τόσο δημοφιλής στη Μέση Ανατολή. Η παραμάνα της Ρεβέκκας η Δεββώρα και, αρχικά τουλάχιστον, ο Βασιλιάς Σαούλ και οι γιοι του θάφτηκαν κάτω από μεγάλα δέντρα. (Γε 35:8· 1Χρ 10:12) Φαίνεται όμως ότι, όπως στην περίπτωση του Αβραάμ, προτιμούνταν οι φυσικές ή τεχνητές σπηλιές τις οποίες έσκαβαν στο μαλακό ασβεστόλιθο που είναι τόσο άφθονος στην Παλαιστίνη. Πολλές φορές το ίδιο το άτομο ετοίμαζε τον τάφο του πολύ νωρίτερα. (Γε 50:5· Ησ 22:16· 2Χρ 16:14) Ο χώρος αυτός μπορεί να βρισκόταν κοντά στο σπίτι του, ίσως σε έναν κήπο. (1Σα 25:1· 1Βα 2:34· 2Βα 21:25, 26) Η έκφραση «στην κατοικία του» δεν σημαίνει μέσα στο κτίριο, όπως καταδεικνύεται από τη σύγκριση των εδαφίων 2 Χρονικών 33:20 και 2 Βασιλέων 21:18.

Οι αρχαιολογικές έρευνες μας δίνουν μια ιδέα για το είδος των τάφων που χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα. Εκτός από απλοί τάφοι στο χώμα, οι τάφοι στην Παλαιστίνη μπορεί να ήταν κρύπτες ή θάλαμοι λαξευμένοι στο βράχο, πολλές φορές σε λοφοπλαγιές. Φαίνεται ότι προτιμούνταν τα υψώματα. (Ιη 24:33· 2Βα 23:16· 2Χρ 32:33· Ησ 22:16) Ο θάλαμος μπορεί να προοριζόταν για την ταφή ενός μόνο ατόμου και το σώμα να τοποθετούνταν σε όρυγμα στο δάπεδο. Ή μπορεί να ήταν διαρρυθμισμένος για τον ενταφιασμό πολλών ατόμων, με μακρόστενες εγκοπές—αρκετά μεγάλες ώστε να χωράει η καθεμιά ένα σώμα—λαξευμένες στους πλαϊνούς τοίχους του θαλάμου και σε ορθή γωνία με αυτούς. Το στενό άνοιγμα μέσα από το οποίο έβαζαν το σώμα καλυπτόταν στη συνέχεια με πέτρα κομμένη στις ανάλογες διαστάσεις. Σε άλλες περιπτώσεις λάξευαν στους πίσω και στους πλαϊνούς τοίχους μια κόγχη όμοια με πάγκο, μια εσοχή (Μαρ 16:5), ή μπορεί να κατασκεύαζαν διπλή σειρά από τέτοιες εσοχές, αυξάνοντας έτσι τη χωρητικότητα του τάφου. Τα μνήματα μπορεί μάλιστα να αποτελούνταν από πολλαπλούς θαλάμους, αν και μεταξύ των Ιουδαίων ο πιο συνηθισμένος τύπος φαίνεται ότι ήταν το μονοθάλαμο μνήμα. Εκεί βέβαια όπου το σώμα κειτόταν εκτεθειμένο σε εσοχή, έπρεπε να σφραγίζουν την είσοδο ώστε να αποτρέπουν τις επιθέσεις άγριων ζώων. Έτσι λοιπόν, έκλειναν την κύρια είσοδο του θαλάμου με μια μεγάλη πέτρα, που μερικές φορές άνοιγε σαν πόρτα, και σε κάποιες περιπτώσεις με μια κυκλική πέτρα την οποία τοποθετούσαν σε αύλακα και κυλούσαν μπροστά από την είσοδο. Τέτοιες κυκλικές πέτρες μπορεί να ζύγιζαν έναν τόνο ή περισσότερο.—Ματ 27:60· Μαρ 16:3, 4.

Οι αρχαίοι Ιουδαϊκοί τάφοι χαρακτηρίζονται από απλότητα. Επομένως, παρουσίαζαν μεγάλη αντίθεση με τα ειδωλολατρικά μνήματα, τα οποία έφεραν πολλές φορές τοιχογραφίες και άλλου είδους διακόσμηση. Μολονότι ο Ιακώβ έστησε μια στήλη πάνω από τον τάφο της Ραχήλ, αποτελούμενη ίσως από μία και μοναδική πέτρα (Γε 35:20), φαίνεται ότι αυτή έδειχνε απλώς πού βρισκόταν ο τάφος της, δεν ήταν μνημείο. (1Σα 10:2) Στο εδάφιο 2 Βασιλέων 23:17 γίνεται επίσης λόγος για «ταφόπετρα» που προσδιόριζε κάποιο σημείο ταφής. Ο Ιησούς αναφέρθηκε σε μνήματα «που δεν φαίνονται, ώστε οι άνθρωποι περπατούν πάνω τους χωρίς να το ξέρουν». (Λου 11:44) Επειδή οι νεκροί συνδέονταν με την τελετουργική ακαθαρσία, οι Ιουδαίοι είχαν το έθιμο να ασβεστώνουν τους τάφους ώστε να γίνεται αντιληπτή η ύπαρξή τους από τους περαστικούς. (Ματ 23:27) Αυτό το ασβέστωμα λέγεται ότι γινόταν μία φορά το χρόνο, πριν από το Πάσχα. Τα μνήματα κοντά στην Ιερουσαλήμ ασβεστώνονταν έναν μήνα πριν από το Πάσχα ώστε να μη γίνει κάποιος ακάθαρτος αυτή την ειδική περίοδο λατρείας αγγίζοντας κατά λάθος έναν τάφο. (Το Μισνά, Σεκαλίμ 1:1) Ο Ιησούς χρησιμοποίησε αυτό το έθιμο ως βάση για μια παραβολή αναφορικά με τους γραμματείς και τους Φαρισαίους οι οποίοι εξωτερικά φαίνονταν δίκαιοι αλλά μέσα ήταν «γεμάτοι υποκρισία και ανομία».—Ματ 23:27, 28.

Μετά το θάνατο του ατόμου, έπλεναν κατά κανόνα το σώμα (Πρ 9:37) και το έχριαν με αρωματικά έλαια και μύρα, πράξη που, αν θεωρηθεί υποτυπώδης μορφή ταρίχευσης, δεν ήταν του είδους που εφάρμοζαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι. (Παράβαλε Μαρ 14:3-8· Ιωα 12:3, 7.) Κατόπιν τύλιγαν το σώμα με ύφασμα, συνήθως λινό. (Ματ 27:59· Ιωα 11:44) Σύμφωνα με το έθιμο, πρόσθεταν στους επιδέσμους μυρωδικά, παραδείγματος χάρη σμύρνα και αλόη (Ιωα 19:39, 40), ή μπορεί να έβαζαν το σώμα σε έλαια και μύρο, όπως έγινε με το σώμα του Βασιλιά Ασά. (2Χρ 16:14) Η μεγάλη «επικήδεια καύση» που αναφέρεται σε σχέση με αυτή την τελευταία περίπτωση ήταν προφανώς καύση τέτοιων μυρωδικών, η οποία ανέδιδε αρωματικό θυμίαμα. Το κεφάλι μπορεί να το κάλυπταν με ξεχωριστό πανί.—Ιωα 20:7.

Οι γυναίκες που πήγαν στο μνήμα του Ιησού την τρίτη ημέρα για να αλείψουν το σώμα του με μυρωδικά ίσως ενήργησαν έτσι επειδή ο Ιησούς είχε θαφτεί βιαστικά, άρα ίσως είχαν σκοπό να επιμεληθούν το σώμα του καλύτερα ώστε να διατηρηθεί περισσότερο.—Μαρ 16:1· Λου 23:55, 56.

Το σώμα πιθανότατα μεταφερόταν στον τόπο ταφής πάνω σε νεκροκρέβατο—ενδεχομένως ένα ψάθινο φορείο που χρησιμοποιούνταν στις κηδείες—ίσως δε να συνοδευόταν από αρκετά μεγάλη πομπή στην οποία μπορεί να περιλαμβάνονταν μουσικοί που έπαιζαν πένθιμους σκοπούς. (Λου 7:12-14· Ματ 9:23) Στον τόπο της ταφής, και ενώ οι παριστάμενοι έκλαιγαν, μπορεί να λέγονταν και κάποιες εκφράσεις για τον εκλιπόντα.—2Σα 3:31-34· 2Χρ 35:23-25.

Με την πάροδο του χρόνου δημιουργήθηκαν κοιμητήρια, καθώς ο αριθμός των νεκρών πολλαπλασιαζόταν. Αυτά βρίσκονταν συνήθως έξω από τα τείχη των πόλεων. Οι βασιλιάδες του Ιούδα, όμως, θάβονταν «στην Πόλη του Δαβίδ», ενώ οι βασιλιάδες του Ισραήλ θάβονταν στην πρωτεύουσα του βόρειου βασιλείου. (1Σα 25:1· 1Βα 22:37· 2Χρ 9:31· 24:15, 16) Στο βιβλίο Η Βιβλική Ιστορία Ανασκάπτεται ([Digging Up Biblical History] 1931, Τόμ. 2, σ. 186), ο Τζ. Γκ. Ντάνκαν γράφει: «Οι Εβραίοι, μολονότι κάποιες φορές έθαβαν τους νεκρούς μέσα από τα τείχη των πόλεων, λάξευαν κατά κανόνα τα μνήματά τους στους βράχους μιας λοφοπλαγιάς κοντά στην πόλη τους. Η παρουσία μνημάτων λαξευμένων στους βράχους κάποιας λοφοπλαγιάς αποτελεί ως επί το πλείστον βέβαιη ένδειξη ότι υπήρχε οικισμός στον απέναντι ή στον κοντινό λόφο και, αντιθέτως, η απουσία κάθε ταφικής ένδειξης κοντά σε μια τοποθεσία αποτελεί βέβαιη απόδειξη ότι αυτή η τοποθεσία δεν είχε κατοικηθεί». Οι απότομες πλαγιές γύρω από την Ιερουσαλήμ βρίθουν από τάφους. (Παράβαλε Ησ 22:16.) “Το νεκροταφείο των γιων του λαού” (“ο τόπος ταφής του κοινού λαού”, RS) που βρισκόταν στην Κοιλάδα Κιδρόν πιστεύεται ότι ήταν νεκροταφείο για τη φτωχότερη τάξη. (Ιερ 26:23· 2Βα 23:6) Μνημονεύεται επίσης “ο αγρός του αγγειοπλάστη” για την ταφή ξένων.—Ματ 27:7· βλέπε ΑΚΕΛΔΑΜΑ.

Η αποτέφρωση, την οποία μεταγενέστερα εφάρμοζαν ευρέως οι Βαβυλώνιοι, οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι, ήταν κάτι σπάνιο μεταξύ των Ιουδαίων. Τα πτώματα του Σαούλ και των γιων του κάηκαν, αλλά τα κόκαλά τους θάφτηκαν.—1Σα 31:8-13· υπόψη επίσης Αμ 6:9, 10.

Η λέξη κέβερ του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου είναι η συνήθης λέξη που χρησιμοποιείται για να δηλώσει έναν τόπο ταφής, τάφο ή νεκροταφείο. (Γε 23:4, 7-9· Ιερ 8:1· 26:23) Η συγγενική λέξη κεβουράχ μπορεί παρομοίως να αναφέρεται απλώς σε έναν τάφο στο χώμα ή σε ένα μνήμα λαξευμένο σε βράχο. (Γε 35:20· 1Σα 10:2) Στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο χρησιμοποιούνται συνήθως το ουσιαστικό τάφος (Ματ 28:1) και το ρήμα θάπτω. (Ματ 8:21, 22) Εμφανίζονται επίσης οι λέξεις μνῆμα (Λου 23:53) και μνημεῖον. (Λου 23:55) Εφόσον αυτές οι λέξεις του εβραϊκού και του ελληνικού κειμένου προσδιορίζουν μεμονωμένους τάφους ή τόπους ταφής, χρησιμοποιούνται συχνά στον πληθυντικό αναφερόμενες σε πολλούς τέτοιους τάφους. Επομένως, διακρίνονται από τη λέξη σιε’όλ του εβραϊκού κειμένου και την αντίστοιχη λέξη ᾅδης του ελληνικού, οι οποίες προσδιορίζουν τον κοινό τάφο του ανθρωπίνου γένους και γι’ αυτό χρησιμοποιούνται πάντοτε στον ενικό. Ως εκ τούτου, πολλές σύγχρονες μεταφράσεις δεν ακολουθούν την τακτική της Μετάφρασης Βασιλέως Ιακώβου, στην οποία οι λέξεις σιε’όλ και ᾅδης αποδίδονται κατά περίπτωση «κόλαση» (“hell”), «τάφος» και «λάκκος», αλλά απλώς τις μεταγράφουν.—Βλέπε ΑΔΗΣ· ΜΝΗΜΑ· ΣΙΕΟΛ.

Εντούτοις, εφόσον η είσοδος στον Σιεόλ παρουσιάζεται σαν να πραγματοποιείται μέσω της εναπόθεσης σε μεμονωμένο τάφο ή τόπο ταφής, οι λέξεις που δηλώνουν αυτούς τους χώρους ενταφιασμού χρησιμοποιούνται ως παράλληλοι, αλλά όχι ισοδύναμοι, όροι με τον Σιεόλ.—Ιωβ 17:1, 13-16· 21:13, 32, 33· Ψλ 88:3-12.

Στο εδάφιο Ρωμαίους 3:13 ο απόστολος Παύλος παραθέτει από το εδάφιο Ψαλμός 5:9, παρομοιάζοντας το λάρυγγα των πονηρών και δόλιων ανθρώπων με “ανοιγμένο τάφο”. Όπως ένας ανοιγμένος τάφος γεμίζει με νεκρούς και φθορά, έτσι και ο λάρυγγάς τους ανοίγει για να πει λόγια θανατηφόρα και φθοροποιά.—Παράβαλε Ματ 15:18-20.

Ενώ ο τάφος παρομοιάζεται με λάκκο από τον οποίο ο άνθρωπος επιθυμεί δικαιολογημένα να ελευθερωθεί, ο Ιώβ στρέφει την προσοχή στην απελπισία όσων υποφέρουν και, μη έχοντας σαφή ελπίδα ή κατανόηση των σκοπών του Δημιουργού τους, επιζητούν το θάνατο και «αγάλλονται επειδή βρίσκουν τάφο». (Ιωβ 3:21, 22) Αυτή η στάση είναι εντελώς αντίθετη με τη στάση των ανθρώπων που αφιέρωσαν τη ζωή τους στην υπηρεσία του Δημιουργού τους και εγκολπώθηκαν με πεποίθηση την υπόσχεση της ανάστασης.—Ψλ 16:9-11· Πρ 24:15· Φλπ 1:21-26· 2Τι 4:6-8· Εβρ 11:17-19.

Οι Τάφοι των Βασιλιάδων ή του Δαβίδ. Την Πεντηκοστή, ο Πέτρος είπε: «[Ο Δαβίδ] και πέθανε και θάφτηκε και το μνήμα του είναι ανάμεσά μας μέχρι αυτή την ημέρα». (Πρ 2:29) Αυτό αφήνει να εννοηθεί ότι ο τάφος του Βασιλιά Δαβίδ εξακολουθούσε να υπάρχει το έτος 33 Κ.Χ.

Το εδάφιο 1 Βασιλέων 2:10 μας λέει ότι ο Δαβίδ θάφτηκε «στην Πόλη του Δαβίδ», η οποία προφανώς αποτέλεσε τον εθιμικό τόπο ταφής των μεταγενέστερων βασιλιάδων του Ιούδα. Δώδεκα από τους 20 βασιλιάδες μετά τον Δαβίδ δηλώνεται σαφώς ότι θάφτηκαν στην Πόλη του Δαβίδ, μολονότι δεν εναποτέθηκαν όλοι «στους τάφους των βασιλιάδων»—για τον Ιωράμ, τον Ιωάς και τον Άχαζ λέγεται συγκεκριμένα ότι δεν θάφτηκαν εκεί. (2Χρ 21:16, 20· 24:24, 25· 28:27) “Οι τάφοι των βασιλιάδων”, αντί να είναι ένα κοινό μνήμα με πολλούς θαλάμους, ήταν πιθανώς μια ορισμένη περιοχή μέσα στην Πόλη του Δαβίδ όπου βρίσκονταν τα μνήματα των βασιλιάδων. Ο Βασιλιάς Ασά θάφτηκε σε “μεγαλοπρεπή τάφο, τον οποίο είχε σκάψει για τον εαυτό του στην Πόλη του Δαβίδ” (2Χρ 16:14), ενώ για τον Εζεκία αναφέρεται ότι θάφτηκε «στον ανήφορο που οδηγούσε στους τάφους των γιων του Δαβίδ». (2Χρ 32:33) Ο λεπρός Βασιλιάς Οζίας θάφτηκε «με τους προπάτορές του, αλλά στον αγρό ταφής που ανήκε στους βασιλιάδες, γιατί είπαν: “Είναι λεπρός”». Αυτό αφήνει μάλλον να εννοηθεί ότι τοποθέτησαν το πτώμα του μέσα στο έδαφος και όχι σε μνήμα λαξευμένο σε βράχο.—2Χρ 26:23.

Όσο για τους άλλους βασιλιάδες του Ιούδα, ο Μανασσής και ο Αμών προφανώς θάφτηκαν αλλού, «στον κήπο του Οζά». (2Βα 21:18, 23, 26) Η δήλωση ότι ο γιος του Αμών, ο πιστός Βασιλιάς Ιωσίας, θάφτηκε «στο νεκροταφείο των προπατόρων του» μπορεί να σημαίνει ότι θάφτηκε είτε στα βασιλικά μνήματα της Πόλης του Δαβίδ είτε στους τάφους του Μανασσή και του Αμών. (2Χρ 35:23, 24) Τρεις βασιλιάδες πέθαναν στην εξορία: ο Ιωάχαζ (στην Αίγυπτο), ο Ιωαχίν και ο Σεδεκίας (στη Βαβυλώνα). (2Βα 23:34· 25:7, 27-30) Στον Ιωακείμ έγινε «ταφή γαϊδουριού», καθώς το σώμα του έμεινε «πεταμένο στη ζέστη την ημέρα και στην παγωνιά τη νύχτα», σε εκπλήρωση της προφητείας του Ιερεμία.—Ιερ 22:18, 19· 36:30.

Ο δίκαιος Αρχιερέας Ιωδαέ είχε την τιμή να θαφτεί «στην Πόλη του Δαβίδ μαζί με τους βασιλιάδες», το μόνο άτομο εκτός βασιλικής γραμμής για το οποίο αναφέρεται ότι του έγινε αυτή η διάκριση.—2Χρ 24:15, 16.

Η τοποθεσία αυτών των βασιλικών τάφων δεν είναι εξακριβωμένη. Με βάση την αναφορά του εδαφίου Νεεμίας 3:16 στους «Τάφους του Δαβίδ» και τη μνεία που γίνεται στο εδάφιο 2 Χρονικών 32:33 για τον «ανήφορο που οδηγούσε στους τάφους των γιων του Δαβίδ», ορισμένοι πιστεύουν ότι οι τάφοι αυτοί ενδέχεται να βρίσκονταν στο νοτιοανατολικό λόφο της πόλης, κοντά στην Κοιλάδα Κιδρόν. Σε αυτή την περιοχή έχουν ανακαλυφτεί πολλά ευρήματα που δίνουν την εντύπωση αρχαίων μνημάτων λαξευμένων σε βράχο, οι είσοδοι των οποίων έχουν τη μορφή σκαμμένων ορθογώνιων φρεατίων. Ωστόσο, δεν μπορεί να υπάρξει επακριβής προσδιορισμός, δεδομένου ότι κάθε απόπειρα προσδιορισμού περιπλέκεται, όχι μόνο επειδή η πόλη καταστράφηκε το έτος 70 Κ.Χ. και ξανά το 135 Κ.Χ., αλλά και επειδή οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν το νότιο τμήμα της ως λατομείο. Γι’ αυτό, τα προαναφερόμενα μνήματα είναι σε πολύ κακή κατάσταση.

Το μαυσωλείο της Βασίλισσας Ελένης της Αδιαβηνής, στα Β της σημερινής πόλης της Ιερουσαλήμ, φέρει την παροδηγητική ονομασία «Τάφοι των Βασιλιάδων». Στην πραγματικότητα, χτίστηκε τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. και δεν πρέπει να συγχέεται με τους βασιλικούς τάφους που αναφέρονται στη Βιβλική αφήγηση.

«Τα Πτώματα των Βασιλιάδων Τους». Στα εδάφια Ιεζεκιήλ 43:7-9 ο Ιεχωβά καταδίκασε τον οίκο του Ισραήλ και τους βασιλιάδες τους επειδή είχαν μολύνει το άγιο όνομά του με «την πορνεία τους και με τα πτώματα των βασιλιάδων τους κατά το θάνατό τους», και είπε: «Τώρα ας απομακρύνουν την πορνεία τους και τα πτώματα των βασιλιάδων τους από εμένα, και εγώ θα κατοικώ ανάμεσά τους στον αιώνα». Σύμφωνα με ορισμένους σχολιαστές, αυτό υποδηλώνει ότι οι Ιουδαίοι ήταν ένοχοι για το ότι έφτιαξαν τους τάφους κάποιων βασιλιάδων κοντά στην περιοχή του ναού. Στο εδάφιο 7, περίπου 20 εβραϊκά χειρόγραφα και εκδόσεις, καθώς και τα Ταργκούμ, περιέχουν τη φράση «κατά το θάνατό τους», ενώ αντίθετα το Μασοριτικό κείμενο λέει «στους υψηλούς τους τόπους», η δε Μετάφραση των Εβδομήκοντα λέει ἐν μέσῳ αὐτῶν.

Ακόμη και αν η φράση «κατά το θάνατό τους» είναι η σωστή εκδοχή εδώ, δεν φαίνεται να μπορούμε να συμπεράνουμε από αυτήν ότι κάποιοι από τους βασιλιάδες του Ιούδα θάφτηκαν κοντά στην περιοχή του ναού. Εφόσον το νεκρό σώμα ενός ατόμου ήταν ακάθαρτο σύμφωνα με το Νόμο, το να θαφτεί κάποιος κοντά στο ναό θα συνιστούσε απροκάλυπτη προσβολή του Θεού, και μια τέτοια κατάφωρη και χονδροειδής παραβίαση της αγιότητας του ναού ούτε καν υπονοείται στις ιστορίες των βασιλιάδων. Οι βασιλιάδες που δεν θάφτηκαν στους «τάφους των βασιλιάδων» ή «των γιων του Δαβίδ» είναι απίθανο να θάφτηκαν σε επιφανέστερο χώρο, όπως ήταν η περιοχή κοντά στο ναό, αλλά τουναντίον, πρέπει να θάφτηκαν σε λιγότερο σπουδαίο και τιμητικό σημείο.

Μια προσεκτικότερη εξέταση των εδαφίων Ιεζεκιήλ 43:7-9 αποκαλύπτει ότι εδώ γίνεται λόγος για την ειδωλολατρία και ότι, όπως η «πορνεία» είναι κατά κύριο λόγο μεταφορική, έτσι και «τα πτώματα των βασιλιάδων τους» αντιπροσωπεύουν τα νεκρά είδωλα που είχαν λατρέψει ο οίκος του Ισραήλ και οι ηγεμόνες του. Ανάλογα, στο εδάφιο Λευιτικό 26:30 ο Ιεχωβά προειδοποίησε τους Ισραηλίτες ότι η ανυπακοή τους θα τον έκανε “να αφανίσει τους ιερούς υψηλούς τόπους τους και να κόψει τις στήλες του θυμιάματός τους και να βάλει τα πτώματά τους πάνω στα πτώματα των κοπρωδών ειδώλων τους”. (Παράβαλε Ιερ 16:18· Ιεζ 6:4-6.) Το υπόμνημα δείχνει ότι τέτοια είδωλα είχαν φερθεί μέσα στην περιοχή του ναού. (Ιεζ 8:5-17) Ας σημειωθεί επίσης ότι μερικοί από αυτούς τους ειδωλολατρικούς θεούς προσδιορίζονταν ως βασιλιάδες, καθώς η λέξη που σημαίνει «βασιλιάς» περιλαμβάνεται στα ονόματα Μολόχ (1Βα 11:7), Μελχώμ (1Βα 11:5) και Μαλχάμ (Ιερ 49:1). Σχετικά με τους ειδωλολατρικούς θεούς του βόρειου βασιλείου, ο προφήτης Αμώς (5:26) έγραψε: «Και θα κουβαλήσετε τον Σακκούθ, το βασιλιά σας, και τον Καϊβάν, τις εικόνες σας, το άστρο του θεού σας, που φτιάξατε για τον εαυτό σας». Όπως φαίνεται, λοιπόν, βαραίνει περισσότερο η άποψη ότι το εδάφιο αποτελεί καταδίκη της ειδωλολατρίας παρά η εκδοχή ότι αναφέρεται σε βεβήλωση της αφιερωμένης περιοχής μέσω ακατάλληλης ταφής κατά γράμμα ηγεμόνων.

ΤΑΧΑΘ

(Ταχάθ) [από μια ρίζα που σημαίνει «χαμηλότερα· κάτω»].

1. Απόγονος του Εφραΐμ μέσω του Σουθαλά.—1Χρ 7:20.

2. Άλλος Εφραϊμίτης, συγγενής με το πρόσωπο Αρ. 1.—1Χρ 7:20.

3. Κααθίτης Λευίτης, προπάτορας του Σαμουήλ και του Αιμάν.—1Χρ 6:22, 24, 33, 37, 38.

4. Τοποθεσία όπου στρατοπέδευσε ο Ισραήλ στην έρημο. Η θέση της δεν είναι γνωστή.—Αρ 33:26, 27.

ΤΑΧΑΝ

(Ταχάν), ΤΑΧΑΝΙΤΕΣ (Ταχανίτες) [Του (Από τον) Ταχάν].

Ο Ταχάν ήταν ο ιδρυτής μιας πατριάς Εφραϊμιτών, των Ταχανιτών. (Αρ 26:35) Δεν είναι βέβαιο αν πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο με τον Ταχάν του εδαφίου 1 Χρονικών 7:25.

ΤΑΧΑΣ

(Ταχάς) [Δέρμα Φώκιας].

Γιος του Ναχώρ, αδελφού του Αβραάμ, από την παλλακίδα του τη Ρευμά.—Γε 22:23, 24.

ΤΑΧΕΜΟΝΙΤΗΣ

(Ταχεμονίτης).

Επωνυμία του Ιοσέβ-βασεβέθ, ενός από τους κραταιούς άντρες του Δαβίδ. (2Σα 23:8) Στο εδάφιο 1 Χρονικών 11:11 εμφανίζεται με τη μορφή «Αχμονίτης» και υποδηλώνει κάποιον απόγονο του Αχμονί.

ΤΑΧΠΑΝΕΣ

(Τάχπανες, Ταχπανές), ΤΕΧΑΦΝΕΧΕΣ (Τεχαφνεχές).

Πόλη της Αιγύπτου που αναφέρεται συχνά μαζί με άλλες πόλεις της βόρειας (Κάτω) Αιγύπτου, όπως η Νοφ (Μέμφις), η Ων (Ηλιούπολη) και η Πιβεσέθ (Βούβαστις).

Τα τελευταία χρόνια του βασιλείου του Ιούδα, ο προφήτης Ιερεμίας προειδοποιούσε συστηματικά το λαό του να μη συνάπτει πολιτικές συμμαχίες με την Αίγυπτο ούτε να βασίζεται σε αυτήν για βοήθεια εναντίον της ανερχόμενης δύναμης της Βαβυλώνας. Η Νοφ (Μέμφις), η πρωτεύουσα της Αιγύπτου, και η Ταχπανές λέγεται ότι «κατέτρωγαν [τον Ιούδα και την Ιερουσαλήμ] στην κορυφή του κεφαλιού» ως αποτέλεσμα της αποστασίας των Ιουδαίων. Οποιαδήποτε υποστήριξη από την Αίγυπτο εξασφαλίστηκε βέβαια με υψηλό αντίτιμο από τους βασιλικούς ηγέτες του Ιούδα, αλλά οι Ιουδαίοι θα ντρέπονταν για την Αίγυπτο, ακριβώς όπως είχαν ντραπεί για την Ασσυρία.—Ιερ 2:1, 2, 14-19, 36.

Το Υπόλοιπο Καταφεύγει Εκεί. Μετά την κατάκτηση του Ιούδα από τους Βαβυλωνίους το 607 Π.Κ.Χ. και την επακόλουθη δολοφονία του Γεδαλία, το υπόλοιπο των Ιουδαίων κατέβηκε στην Αίγυπτο, παίρνοντας μαζί τους τον προφήτη Ιερεμία. Ο πρώτος κατονομαζόμενος τόπος της Αιγύπτου στον οποίο έφτασαν (ή εγκαταστάθηκαν) είναι η Ταχπανές. (Ιερ 43:5-7) Αυτό δείχνει ότι η Ταχπανές βρισκόταν στην περιοχή του ανατολικού Δέλτα, δηλαδή στη βορειοανατολική γωνία της Κάτω Αιγύπτου. Ορισμένοι από τους πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν εκεί. (Ιερ 44:1, 7, 8) Όταν έφτασαν στην Ταχπανές, ο Ιερεμίας αναπαρέστησε μια προφητική σκηνή όπως του υπέδειξε ο Ιεχωβά, τοποθετώντας πέτρες μέσα στο κονίαμα “του πλίθινου προαυλίου που βρισκόταν στην είσοδο της κατοικίας του Φαραώ στην Ταχπανές”, ενώ οι άλλοι Ιουδαίοι παρατηρούσαν. Κατόπιν εξήγγειλε ότι ο Ναβουχοδονόσορ θα ερχόταν και θα έβαζε το θρόνο του και θα εξέτεινε τη μεγαλοπρεπή σκηνή του ακριβώς πάνω σε εκείνες τις πέτρες.—Ιερ 43:8-13· παράβαλε 46:13, 14.

Στη μακρινή Βαβυλώνα (το 27ο έτος από την πρώτη εξορία, δηλαδή το 591 Π.Κ.Χ.), ο προφήτης Ιεζεκιήλ προείπε και αυτός ότι ο Ναβουχοδονόσορ θα κατακτούσε την Αίγυπτο και “στην Τεχαφνεχές η ημέρα θα σκοτείνιαζε”, διότι ο Ιεχωβά θα έσπαζε εκεί τους ζυγούς και το καμάρι της ισχύος της Αιγύπτου. Αυτή η δήλωση καθώς και το ότι ο Ιεζεκιήλ έκανε λόγο για «εξαρτώμενες κωμοπόλεις» της Ταχπανές δείχνουν ότι η πόλη ήταν σπουδαία και μεγάλη.—Ιεζ 29:19· 30:1, 2, 10-18.

Πιθανή Ετυμολογία του Ονόματος. Ορισμένοι μεταφραστές υποστηρίζουν ότι το όνομα Ταχπανές σημαίνει (στην αιγυπτιακή) «το Οχυρό του Πενχάσε»—ο Πενχάσε ήταν στρατηγός από την πόλη των Θηβών στο νότο, ο οποίος εξουδετέρωσε κάποια στασιαστικά στοιχεία στην περιοχή του Δέλτα της Αιγύπτου, προφανώς στα τέλη της δεύτερης χιλιετίας Π.Κ.Χ.

Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα χρησιμοποιεί για την Ταχπανές την απόδοση «Τάφνας», και είναι γενικά παραδεκτό ότι αυτό το όνομα συμπίπτει με την ονομασία μιας σημαντικής οχυρωμένης πόλης στα ανατολικά σύνορα της Αιγύπτου την οποία οι Έλληνες κλασικοί αποκαλούσαν Δάφναι. Γι’ αυτόν το λόγο, ορισμένοι γεωγράφοι ταυτίζουν την Ταχπανές με το Τελλ Ντέφνε, το οποίο βρίσκεται σχεδόν 50 χλμ. ΝΝΔ του Πορτ Σάιντ και περίπου 45 χλμ. ΔΝΔ του Πηλουσίου, της τοποθεσίας όπου λέγεται ότι βρισκόταν η Σιν.

ΤΑΧΠΕΝΕΣ

(Ταχπενές).

Η σύζυγος του Φαραώ της Αιγύπτου που ήταν σύγχρονος του Δαβίδ και του Σολομώντα. Η αδελφή της Ταχπενές δόθηκε ως σύζυγος στον Αδάδ, κάποιον που αντιστεκόταν στον Σολομώντα. Η Ταχπενές ανέθρεψε τον Γενουβάθ, το παιδί που γεννήθηκε από αυτόν το γάμο, μαζί με τα δικά της παιδιά στον οίκο του Φαραώ.—1Βα 11:19, 20.

ΤΑΧΤΙΜ-ΟΔΣΙ

(Ταχτίμ-οδσί).

«Γη» στη διαδρομή που ακολούθησαν οι απογραφείς τους οποίους έστειλε ο Δαβίδ. (2Σα 24:4-6) Η ακριβής θέση της Ταχτίμ-οδσί δεν είναι γνωστή. Ωστόσο, μνημονεύεται μεταξύ της Γαλαάδ και της Δαν-ιαάν, γεγονός που την τοποθετεί στο βόρειο τμήμα της Υποσχεμένης Γης. Το κείμενο Λαγκάρντ της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα έχει την απόδοση “γη των Χετταίων προς την Κάδης”, και παρόμοια είναι η απόδοση μερικών σύγχρονων μεταφράσεων.—JB, RS, ΜΠΚ.

ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ

Άντρας της βασιλικής σωματοφυλακής, ειδικά επιλεγμένος για να παραδίδει διατάγματα και άλλου είδους επείγουσες επιστολές από το βασιλιά σε απομακρυσμένες περιοχές της επικράτειάς του. Η ταχύτητα με την οποία οι ταχυδρόμοι (εβρ., ρατσίμ· κατά κυριολεξία, δρομείς) παρέδιδαν τα μηνύματα ήταν πρωταρχικής σπουδαιότητας. Από την αρχαιότητα, αυτοί οι άντρες αναφέρονταν ως «δρομείς». Έτσι αποκαλούνται στα εδάφια 2 Χρονικών 30:6, 10 και Ιερεμίας 51:31.

Στην Περσική Αυτοκρατορία χρησιμοποιούνταν γρήγορα άλογα, καθώς και σταθμοί ανεφοδιασμού, όπου περίμεναν ξεκούραστοι ταχυδρόμοι και άλογα για να συνεχιστεί η μεταφορά των σημαντικών μηνυμάτων. (Εσθ 3:13-15· 8:10, 14) Οι ταχυδρόμοι έσπευδαν να μεταφέρουν τα μηνύματα στον προορισμό τους ταξιδεύοντας ημέρα και νύχτα, υπό οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες. Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υπήρχαν κάθε λίγα χιλιόμετρα σταθμοί για τους ταχυδρόμους όπου συντηρούνταν σε μόνιμη βάση 40 άλογα. Οι Ρωμαίοι ταχυδρόμοι είχαν τη δυνατότητα να καλύπτουν περίπου 160 χλμ. την ημέρα—αξιοσημείωτη ταχύτητα για εκείνη την εποχή. Με αυτό το σύστημα των ταχυδρομικών αλόγων, τα βασιλικά μηνύματα μπορούσαν να αποστέλλονται στα πέρατα μιας αυτοκρατορίας σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.

ΤΕΒΑΛΙΑΣ

(Τεβαλίας) [πιθανώς, Καλό για τον Ιεχωβά].

Μεραρίτης Λευίτης, ο τρίτος στη σειρά κατονομαζόμενος γιος του Οσά και πυλωρός την εποχή του Δαβίδ.—1Χρ 26:1, 10, 11, 16.

ΤΕΒΑΧ

(Τεβάχ) [Σφαγή].

Ο πρώτος κατονομαζόμενος γιος του Ναχώρ, αδελφού του Αβραάμ, από την παλλακίδα του τη Ρευμά. (Γε 22:23, 24) Οι απόγονοί του μπορεί να έχουν σχέση με την πόλη Βετάχ (Τιβάθ).—2Σα 8:8· 1Χρ 18:8· βλέπε ΒΕΤΑΧ.

ΤΕΒΕΘ

(Τεβέθ).

Το μεταιχμαλωσιακό όνομα του δέκατου Ιουδαϊκού σεληνιακού μήνα στο θρησκευτικό ημερολόγιο αλλά τέταρτου στο πολιτικό ημερολόγιο. (Εσθ 2:16) Αντιστοιχεί με ένα μέρος του Δεκεμβρίου και ένα μέρος του Ιανουαρίου. Γενικά αναφέρεται απλώς ως «ο δέκατος μήνας».—1Χρ 27:13.

Το όνομα Τεβέθ πιστεύεται ότι προέρχεται από μια ακκαδική ρίζα που σημαίνει «βουλιάζω» ή «βυθίζομαι», και αυτό ίσως αναφέρεται στην πολλή λάσπη που υπάρχει στη διάρκεια αυτού του χειμωνιάτικου μήνα κατά τον οποίο οι βροχοπτώσεις φτάνουν στο αποκορύφωμά τους. Οι χειμερινές βροχές είναι συχνά καταρρακτώδεις, όπως αυτή που έβαλε τέλος στην ανομβρία η οποία διήρκεσε τριάμισι χρόνια στις ημέρες του Ηλία ή αυτή που περιέγραψε ο Ιησούς στην παραβολή με το σπίτι, τα αμμώδη θεμέλια του οποίου παρασύρθηκαν από την ορμητική βροχή. (1Βα 18:45· Ματ 7:24-27) Σύμφωνα με το βιβλίο Η Γεωγραφία της Αγίας Γραφής ([The Geography of the Bible] 1957, σ. 50) του Ντένις Μπέιλι, μετά τα μέσα Δεκεμβρίου σημειώνεται συχνά παγετός στις λοφώδεις περιοχές και σποραδικές χιονοπτώσεις στην Ιερουσαλήμ. (2Σα 23:20) Υπήρξαν περιπτώσεις, αν και σπάνιες, όπου οι δρόμοι έκλεισαν προσωρινά λόγω της πυκνής χιονόπτωσης. Ίσως να συνέβη αυτόν το μήνα, τον Τεβέθ, η πυκνή χιονόπτωση που παρεμπόδισε τον Σελευκίδη στρατηγό Τρύφωνα να φτάσει στην Ιερουσαλήμ. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΓ΄, 208 [vi, 6]· Α΄ Μακκαβαίων 13:22) Ο μήνας Τεβέθ προφανώς δεν προσφερόταν ούτε για ταξίδια ούτε για τη διανυκτέρευση των βοσκών στους αγρούς. Για αυτούς και για άλλους λόγους δεν θα μπορούσε να είναι ο μήνας κατά τον οποίο γεννήθηκε ο Ιησούς.

Τη δέκατη ημέρα του Τεβέθ το 609 Π.Κ.Χ., ο Ναβουχοδονόσορ άρχισε να πολιορκεί την Ιερουσαλήμ. (2Βα 25:1· Ιερ 39:1· 52:4· Ιεζ 24:1, 2) Πιθανότατα σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος οι Ιουδαίοι τηρούσαν τη «νηστεία του δέκατου μήνα».—Ζαχ 8:19.

ΤΕΚΝΟΠΟΙΗΣΗ

Ο Δημιουργός έχει παραχωρήσει αποκλειστικά στις γυναίκες το προνόμιο να γεννούν παιδιά, σχεδιάζοντας μάλιστα και εξαρτίζοντας το γυναικείο φύλο ειδικά γι’ αυτόν το σκοπό. Η εδεμική εντολή που δόθηκε στο πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι και μεταγενέστερα επαναλήφθηκε στους επιζώντες του Κατακλυσμού περιλάμβανε τη σύλληψη και τη γέννηση παιδιών. (Γε 1:28· 9:7) Ωστόσο, εξαιτίας της αμαρτίας και της ανυπακοής, ο Ιεχωβά είπε στην Εύα, αναφορικά με την τεκνοποίηση: «Θα αυξήσω πολύ τον πόνο της εγκυμοσύνης σου· με πόνους θα γεννάς παιδιά».—Γε 3:16· βλέπε ΓΕΝΝΗΣΗ· ΠΟΝΟΙ ΤΟΚΕΤΟΥ.

Σχετικά με την τεκνοποίηση και τη μητρότητα, ο απόστολος Παύλος εξέφρασε την άποψη ότι οι νεότερες χήρες—οι οποίες μπορεί να αναστατώνονται πολύ αν δεν έχουν ικανοποιηθεί τα μητρικά τους ένστικτα—θα έπρεπε να παντρεύονται και να τεκνοποιούν αντί να περνούν τον καιρό τους περιφερόμενες άσκοπα ως «σπερμολόγοι και άτομα που ανακατεύονται στις υποθέσεις των άλλων». (1Τι 5:11-15) Σχετικά με τις γυναίκες στη Χριστιανική εκκλησία, ο Παύλος είπε ότι “θα διατηρηθούν ασφαλείς μέσω της τεκνοποίησης, με την προϋπόθεση ότι θα παραμείνουν στην πίστη και στην αγάπη και στον αγιασμό μαζί με σωφροσύνη”.—1Τι 2:15.

ΤΕΛ-ΑΒΙΒ

(Τελ-αβίβ) [Ύψωμα των Χλωρών Σταχυών].

Τοποθεσία δίπλα στον ποταμό Χεβάρ, στη γη των Χαλδαίων, όπου είχαν εξοριστεί ο Ιεζεκιήλ και άλλοι Ιουδαίοι. Η ακριβής θέση της δεν είναι γνωστή.—Ιεζ 1:1-3· 3:15· βλέπε ΧΕΒΑΡ.

ΤΕΛΑΪΜ

(Τελαΐμ).

Τοποθεσία, προφανώς στον Ιούδα, όπου ο Σαούλ καταμέτρησε τις δυνάμεις του προτού χτυπήσει τους Αμαληκίτες. (1Σα 15:1-4) Η Τελαΐμ φαίνεται ότι ταυτίζεται με την Τελέμ, η οποία καταχωρίζεται με κάποιες πόλεις του νότιου Ιούδα. (Ιη 15:21, 24) Επίσης, πιθανότατα πρέπει να συνδέεται με την «Τελάμ».—1Σα 27:8.

ΤΕΛΑΜ

(Τελάμ).

Δώδεκα χειρόγραφα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα αναφέρουν ότι η Τελά(μ) ήταν ένα από τα όρια της περιοχής όπου κατοικούσαν οι Γεσουρίτες, οι Γιρζίτες και οι Αμαληκίτες στις ημέρες του Δαβίδ. (1Σα 27:8) Αυτό φαίνεται να συνδέει την Τελάμ με την Τελαΐμ, η οποία αναφέρεται στο εδάφιο 1 Σαμουήλ 15:4, και με την Τελέμ του νότιου Ιούδα. (Ιη 15:21, 24) Στο εδάφιο 1 Σαμουήλ 27:8, το εβραϊκό Μασοριτικό κείμενο έχει την απόδοση «από παλιά», η οποία διαφέρει από την έκφραση «από την Τελάμ» κατά δύο εβραϊκά σύμφωνα μόνο.

ΤΕΛ-ΑΡΣΑ

(Τελ-αρσά).

Τοποθεσία στη Βαβυλώνα από όπου το 537 Π.Κ.Χ. ήρθαν στον Ιούδα μαζί με τους εξορίστους ορισμένοι οι οποίοι δεν μπόρεσαν να αποδείξουν ότι ήταν Ισραηλίτες με βάση τη γενεαλογία τους. (Εσδ 2:1, 59· Νε 7:6, 61) Κατά τα άλλα η τοποθεσία αυτή είναι άγνωστη.

ΤΕΛ-ΑΣΣΑΡ

(Τελ-ασσάρ).

Περιοχή που κατοικούνταν από «τους γιους της Εδέμ» και η οποία αναφέρεται μαζί με τη Γωζάν, τη Χαρράν και τη Ρεζέφ—τοποθεσίες της βόρειας Μεσοποταμίας. (2Βα 19:12· Ησ 37:12) Ο Σενναχειρείμ, μέσω των αγγελιοφόρων του, καυχήθηκε ότι οι θεοί τους οποίους λάτρευαν οι λαοί αυτών των περιοχών είχαν σταθεί ανίκανοι να τους απελευθερώσουν από την ισχύ των προπατόρων του. Λόγω της αναφοράς που γίνεται στους «γιους της Εδέμ», η Τελ-ασσάρ συνδέεται γενικά με το μικρό βασίλειο Μπιτ-αντινί που βρισκόταν κατά μήκος του Άνω Ευφράτη. Οι Ασσύριοι μονάρχες Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄ και Εσάρ-αδδών κάνουν και οι δύο λόγο για κάποιο μέρος με το όνομα Τιλ-Ασουρί, το οποίο όμως θεωρείται ότι βρισκόταν κοντά στα σύνορα του Ελάμ με την Ασσυρία. Ως εκ τούτου, το πού βρισκόταν η Τελ-ασσάρ παραμένει αβέβαιο.

ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ

Η ιδέα της τελειότητας μεταδίδεται από εβραϊκούς όρους προερχόμενους από ρήματα όπως το καλάλ (τελειοποιώ [παράβαλε Ιεζ 27:4]), το σαλάμ (ολοκληρώνομαι [παράβαλε Ησ 60:20]) και το ταμάμ (τελειώνω, φτάνω σε τελειότητα [παράβαλε Ψλ 102:27· Ησ 18:5]). Στο πρωτότυπο κείμενο των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών οι λέξεις τέλειος, τελειότης και τελειόω χρησιμοποιούνται με παρόμοιο τρόπο, μεταδίδοντας τις ακόλουθες έννοιες: ολοκληρώνω, καθιστώ κάτι πλήρες (Λου 8:14· 2Κο 12:9· Ιακ 1:4), είμαι πλήρως αναπτυγμένος, ενήλικος ή ώριμος (1Κο 14:20· Εβρ 5:14), έχω επιτύχει τον κατάλληλο ή προσδιορισμένο σκοπό ή στόχο (Ιωα 19:28· Φλπ 3:12).

Η Σπουδαιότητα της Ορθής Άποψης. Για να έχει κάποιος ορθή κατανόηση της Αγίας Γραφής δεν πρέπει να κάνει το κοινό σφάλμα να νομίζει ότι καθετί που αποκαλείται «τέλειο» είναι τέλειο με την απόλυτη έννοια, δηλαδή σε άπειρο βαθμό, απεριόριστα. Η τελειότητα με αυτή την απόλυτη έννοια χαρακτηρίζει μόνο τον Δημιουργό, τον Ιεχωβά Θεό. Ως εκ τούτου ο Ιησούς μπορούσε να πει για τον πατέρα του: «Κανείς δεν είναι αγαθός παρά μόνο ένας, ο Θεός». (Μαρ 10:18) Ο Ιεχωβά είναι ασύγκριτος από πλευράς υπεροχής, άξιος κάθε αίνου, υπέρτατος ως προς τις έξοχες ιδιότητες και δυνάμεις του, έτσι ώστε «μόνο το δικό του όνομα είναι άφταστα υψηλό». (Ψλ 148:1-13· Ιωβ 36:3, 4, 26· 37:16, 23, 24· Ψλ 145:2-10, 21) Ο Μωυσής εξύμνησε την τελειότητα του Θεού, λέγοντας: «Διότι θα διακηρύξω το όνομα του Ιεχωβά. Αποδώστε μεγαλοσύνη στον Θεό μας! Ο Βράχος—οι ενέργειές του είναι τέλειες, διότι όλες οι οδοί του είναι δικαιοσύνη. Θεός πιστότητας στον οποίο δεν υπάρχει αδικία· δίκαιος και ευθύς είναι αυτός». (Δευ 32:3, 4) Όλες οι οδοί του Θεού, τα λόγια του και ο νόμος του είναι τέλεια, καθαρά, χωρίς κανένα ψεγάδι ή ελάττωμα. (Ψλ 18:30· 19:7· Ιακ 1:17, 25) Δεν υπάρχει ποτέ βάσιμη αιτία για ένσταση, μομφή ή επίκριση σε βάρος του Ίδιου ή των ενεργειών Του. Απεναντίας, Του οφείλεται πάντοτε αίνος.—Ιωβ 36:22-24.

Οποιαδήποτε άλλη τελειότητα είναι σχετική. Επομένως, η τελειότητα οποιουδήποτε άλλου προσώπου ή πράγματος είναι σχετική, όχι απόλυτη. (Παράβαλε Ψλ 119:96.) Αυτό σημαίνει ότι κάτι είναι «τέλειο» σύμφωνα, δηλαδή σε σχέση, με το σκοπό ή το στόχο για τον οποίο προορίζεται από το σχεδιαστή ή τον κατασκευαστή του, ή με τη χρήση στην οποία πρόκειται να υποβληθεί από τον αποδέκτη ή το χρήστη του. Αυτή καθαυτή η έννοια της τελειότητας προϋποθέτει την ύπαρξη κάποιου ο οποίος αποφασίζει πότε έχει επιτευχθεί η «πληρότητα», ποια είναι τα κριτήρια της αρτιότητας, ποιες προϋποθέσεις πρέπει να πληρούνται και ποιες λεπτομέρειες είναι ουσιώδεις. Σε τελική ανάλυση, ο Θεός, ο Δημιουργός, είναι ο οριστικός Κριτής της τελειότητας, Αυτός που θέτει τους κανόνες με βάση τους δικούς του δίκαιους σκοπούς και τα δίκαια συμφέροντά του.—Ρω 12:2· βλέπε ΙΕΧΩΒΑ (Θεός ηθικών κανόνων).

Για παράδειγμα, ο πλανήτης Γη ήταν ένα από τα δημιουργήματα του Θεού, και στο τέλος έξι δημιουργικών “ημερών” εργασίας σε σχέση με αυτήν, ο Θεός χαρακτήρισε το αποτέλεσμα «πολύ καλό». (Γε 1:31) Η γη ανταποκρινόταν στα δικά του υπέρτατα κριτήρια αρτιότητας και, ως εκ τούτου, ήταν τέλεια. Ωστόσο, ο Θεός ανέθεσε κατόπιν στον άνθρωπο να την “καθυποτάξει”, προφανώς με την έννοια του να καλλιεργήσει τη γη και να κάνει ολόκληρο τον πλανήτη, και όχι μόνο την Εδέμ, κήπο του Θεού.—Γε 1:28· 2:8.

Η σκηνή της μαρτυρίας, που κατασκευάστηκε στην έρημο κατ’ εντολήν του Θεού και σύμφωνα με τις δικές του προδιαγραφές, χρησίμευσε ως εξεικονιστικός τύπος ή προφητικό πρότυπο, σε μικρογραφία, μιας «μεγαλύτερης και τελειότερης σκηνής», της οποίας τα Άγια των Αγίων είναι η ουράνια κατοικία του Ιεχωβά όπου εισήλθε ο Χριστός Ιησούς ως Αρχιερέας. (Εβρ 9:11-14, 23, 24) Η επίγεια σκηνή ήταν τέλεια από την άποψη ότι πληρούσε τις απαιτήσεις του Θεού, εξυπηρετούσε το σκοπό για τον οποίο προοριζόταν. Ωστόσο, όταν ο σκοπός του Θεού σχετικά με τη σκηνή της μαρτυρίας επιτεύχθηκε, αυτή σταμάτησε να χρησιμοποιείται και έπαψε να υπάρχει. Η τελειότητα αυτού το οποίο αντιπροσώπευε ήταν πολύ ανώτερη.

Η πόλη της Ιερουσαλήμ με το λόφο της Σιών αποκαλούνταν «η τελειότητα της ομορφιάς». (Θρ 2:15· Ψλ 50:2) Αυτό δεν σημαίνει ότι και η παραμικρή πτυχή της όψης της πόλης χαρακτηριζόταν από ανυπέρβλητο κάλλος. Τουναντίον, η συγκεκριμένη δήλωση συνδέεται με το γεγονός ότι ο Θεός χρησιμοποιούσε αυτή την πόλη, οπότε η ομορφιά της οφειλόταν στη λαμπρότητα που της προσέδωσε εκείνος, καθιστώντας την πρωτεύουσα των χρισμένων βασιλιάδων του και τοποθεσία του ναού του. (Ιεζ 16:14) Η πλούσια εμπορική πόλη της Τύρου παριστάνεται ως πλοίο του οποίου οι κατασκευαστές, εκείνοι που εργάζονταν για τα υλικά συμφέροντα της πόλης, είχαν “τελειοποιήσει την ομορφιά του”, γεμίζοντάς το με πολυτελή προϊόντα από πολλές χώρες.—Ιεζ 27:3-25.

Έτσι λοιπόν, σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζονται τα συμφραζόμενα για να διαπιστωθεί πώς ή σε σχέση με τι εννοείται η τελειότητα.

Η Τελειότητα του Μωσαϊκού Νόμου. Ο Νόμος που δόθηκε στον Ισραήλ μέσω του Μωυσή περιλάμβανε μεταξύ άλλων στις διατάξεις του την εγκαθίδρυση ενός ιερατείου και την προσφορά διαφόρων θυσιών ζώων. Αν και ο Νόμος προερχόταν από τον Θεό, και επομένως ήταν τέλειος, ούτε αυτός ούτε το ιερατείο του ούτε οι θυσίες έφεραν τελειότητα σε όσους υπόκειντο σε αυτόν, όπως δείχνει ο θεόπνευστος απόστολος Παύλος. (Εβρ 7:11, 19· 10:1) Αντί να ελευθερώνει από την αμαρτία και το θάνατο, στην πραγματικότητα έκανε την αμαρτία πιο φανερή. (Ρω 3:20· 7:7-13) Ωστόσο, όλες αυτές οι θεϊκές προμήθειες εξυπηρέτησαν το σκοπό για τον οποίο τις είχε προορίσει ο Θεός. Ο Νόμος λειτούργησε ως «παιδαγωγός» για να οδηγήσει τους ανθρώπους στον Χριστό, όντας τέλεια «σκιά των καλών μελλοντικών πραγμάτων». (Γα 3:19-25· Εβρ 10:1) Επομένως, όταν ο Παύλος κάνει λόγο για «μια ανεπάρκεια στο Νόμο, καθόσον ήταν αδύναμος μέσω της σάρκας» (Ρω 8:3), αναφέρεται προφανώς στο γεγονός ότι ο σαρκικός Ιουδαίος αρχιερέας (ο οποίος είχε κατασταθεί υπεύθυνος από το Νόμο για τις θυσίες και ο οποίος έμπαινε στα Άγια των Αγίων την Ημέρα της Εξιλέωσης με αίμα θυσιών) ήταν ανίκανος να «σώζει πλήρως» αυτούς που υπηρετούσε, όπως εξηγούν τα εδάφια Εβραίους 7:11, 18-28. Αν και η προσφορά θυσιών μέσω του Ααρωνικού ιερατείου εξασφάλιζε στο λαό δίκαιη υπόσταση ενώπιον του Θεού, δεν τους απάλλασσε πλήρως ή τελείως από τη συναίσθηση της αμαρτίας. Ο απόστολος αναφέρεται σε αυτό λέγοντας ότι οι θυσίες εξιλέωσης δεν μπορούσαν «να τελειοποιήσουν εκείνους που πλησιάζουν», δηλαδή σε ό,τι αφορούσε τη συνείδησή τους. (Εβρ 10:1-4· παράβαλε Εβρ 9:9.) Ο αρχιερέας ήταν ανίκανος να καταβάλει το λυτρωτικό αντίτιμο που χρειαζόταν για να επιτευχθεί αληθινή απολύτρωση από την αμαρτία. Μόνο η διαρκής ιερατική υπηρεσία του Χριστού και η αποτελεσματική θυσία του το επιτυγχάνουν αυτό.—Εβρ 9:14· 10:12-22.

Ο Νόμος ήταν «άγιος» και «καλός» (Ρω 7:12, 16), και οποιοσδήποτε κατάφερνε να ζήσει σε πλήρη αρμονία με αυτόν τον τέλειο Νόμο θα αποδεικνυόταν τέλειος άνθρωπος, άξιος για ζωή. (Λευ 18:5· Ρω 10:5· Γα 3:12) Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ο Νόμος έφερνε καταδίκη αντί για ζωή, όχι επειδή δεν ήταν καλός, αλλά εξαιτίας της ατελούς, αμαρτωλής φύσης όσων υπόκειντο σε αυτόν. (Ρω 7:13-16· Γα 3:10-12, 19-22) Ο τέλειος Νόμος έκανε την ατέλεια και την αμαρτωλότητά τους ιδιαίτερα φανερή. (Ρω 3:19, 20· Γα 3:19, 22) Από αυτή την άποψη ο Νόμος βοήθησε επίσης στον προσδιορισμό του Ιησού ως Μεσσία, επειδή μόνο αυτός ήταν σε θέση να εφαρμόσει το Νόμο από κάθε άποψη, αποδεικνύοντας ότι ήταν τέλειος άνθρωπος.—Ιωα 8:46· 2Κο 5:21· Εβρ 7:26.

Η Τελειότητα της Αγίας Γραφής. Οι Άγιες Γραφές είναι ένα τέλειο άγγελμα από τον Θεό, καθαρό, αγνό και αληθινό. (Ψλ 12:6· 119:140, 160· Παρ 30:5· Ιωα 17:17) Παρ’ όλο που έπειτα από χιλιάδες χρόνια αντιγραφής έχουν προκύψει σαφώς κάποιες παραλλαγές από τα πρωτότυπα συγγράμματα, αυτές είναι ομολογουμένως τόσο αμελητέες, ώστε, ακόμη και αν τα σημερινά αντίγραφα και οι μεταφράσεις μας δεν είναι απόλυτα αλάνθαστα, το θεϊκό άγγελμα που μεταφέρουν είναι.

Ορισμένοι ίσως θεωρούν ότι η Αγία Γραφή δεν διαβάζεται τόσο εύκολα όσο άλλα βιβλία, ότι απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια και συγκέντρωση. Ίσως μάλιστα βρίσκουν πολλά ακατανόητα σημεία. Μερικά άτομα με επικριτική διάθεση μπορεί να επιμένουν ότι για να είναι τέλεια η Αγία Γραφή δεν θα έπρεπε να περιέχει ούτε καν κάποιες επιφανειακές διαφορές ή κάποια σημεία που, σύμφωνα με τα κριτήριά τους, φαίνεται να συνιστούν ασυνέπειες. Τίποτα, όμως, από αυτά δεν μειώνει την τελειότητα της Αγίας Γραφής. Αυτό συμβαίνει επειδή το πραγματικό μέτρο της τελειότητάς της είναι το γεγονός ότι ανταποκρίνεται στα κριτήρια αρτιότητας που έχει θέσει ο Ιεχωβά Θεός, καθώς επίσης το γεγονός ότι εκπληρώνει το στόχο ή το σκοπό για τον οποίο την έχει προορίσει αυτός, ως ο πραγματικός Συγγραφέας της, και το ότι δεν περιέχει κανένα ψεύδος, ως ο εκπεφρασμένος Λόγος του Θεού της αλήθειας. Ο απόστολος Παύλος υπογραμμίζει την τελειότητα “των αγίων συγγραμμάτων” λέγοντας: «Όλη η Γραφή είναι θεόπνευστη και ωφέλιμη για διδασκαλία, για έλεγχο, για τακτοποίηση ζητημάτων, για διαπαιδαγώγηση στη δικαιοσύνη, ώστε ο άνθρωπος του Θεού να είναι πλήρως ικανός, απόλυτα εξοπλισμένος για κάθε καλό έργο». (2Τι 3:15-17) Τα οφέλη που αποκόμιζε το έθνος του Ισραήλ από τις Εβραϊκές Γραφές εφόσον τις τηρούσε, τα οφέλη για τη Χριστιανική εκκλησία του πρώτου αιώνα από ολόκληρη τη Γραφή και τα οφέλη που παρέχει η Αγία Γραφή σε ανθρώπους σήμερα πιστοποιούν ότι συνιστά ιδεώδες μέσο το οποίο χρησιμοποιεί ο Θεός για να εκπληρώσει το σκοπό του.—Παράβαλε 1Κο 1:18.

Η γενική ιδέα που μεταδίδουν οι Γραφές, περιλαμβανομένων των διδασκαλιών του Γιου του Θεού, είναι ότι η απόκτηση κατανόησης γύρω από τους σκοπούς του Θεού, η εκτέλεση του θελήματός του και η σωτηρία για ζωή εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από την καρδιά του ατόμου. (1Σα 16:7· 1Χρ 28:9· Παρ 4:23· 21:2· Ματ 15:8· Λου 8:5-15· Ρω 10:10) Η Αγία Γραφή έχει τη μοναδική ικανότητα να «διακρίνει σκέψεις και προθέσεις της καρδιάς», αποκαλύπτοντας τι είναι πραγματικά κάποιος. (Εβρ 4:12, 13) Από τις Γραφές γίνεται σαφές ότι ο Θεός δεν κατέστησε την απόκτηση γνώσης σχετικά με τον εαυτό του εφικτή χωρίς κόπο. (Παράβαλε Παρ 2:1-14· 8:32-36· Ησ 55:6-11· Ματ 7:7, 8.) Επίσης γίνεται φανερό ότι ο Θεός έχει φροντίσει να αποκαλυφτούν οι σκοποί του στους ταπεινούς και να μείνουν κρυμμένοι από τους υπερόπτες, επειδή “αυτός είναι ο τρόπος ενέργειας που έχει επιδοκιμάσει”. (Ματ 11:25-27· 13:10-15· 1Κο 2:6-16· Ιακ 4:6) Επομένως, το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι των οποίων η καρδιά δεν ανταποκρίνεται στο άγγελμα της Αγίας Γραφής βρίσκουν σε αυτήν πράγματα που, κατά τη γνώμη τους, τους δικαιώνουν για το ότι απορρίπτουν το άγγελμα, τον έλεγχο και τη διαπαιδαγώγηση που παρέχει αυτή δεν σημαίνει ότι η Αγία Γραφή έχει κάποια ατέλεια. Απεναντίας, επιβεβαιώνει τα Γραφικά σημεία που μόλις αναφέρθηκαν και, επομένως, καταδεικνύει την τελειότητα της Αγίας Γραφής, σύμφωνα με την άποψη του Συγγραφέα της, του οποίου η άποψη είναι η μόνη που έχει καθοριστική σημασία. (Ησ 29:13, 14· Ιωα 9:39· Πρ 28:23-27· Ρω 1:28) Τα πράγματα που σχετίζονται με το Λόγο και την οδό του Θεού, και τα οποία οι κατά κόσμον σοφοί θεωρούν “ανόητα” ή “αδύναμα”, αποδεικνύονται από το χρόνο, αλλά και στην πράξη, ανώτερα σε σοφία και ισχύ από τις θεωρίες, τις φιλοσοφίες και τους συλλογισμούς των ανθρώπινων επικριτών.—1Κο 1:22-25· 1Πε 1:24, 25.

Η πίστη εξακολουθεί να αποτελεί ουσιώδη απαίτηση για την κατανόηση και την εκτίμηση του τέλειου Λόγου του Θεού. Ένα άτομο μπορεί να πιστεύει ότι η Αγία Γραφή θα έπρεπε να περιέχει λεπτομέρειες και εξηγήσεις που να αποκαλύπτουν γιατί, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, εκδήλωσε ο Θεός την επιδοκιμασία του ή την αποδοκιμασία του ή γιατί ακολούθησε μια ορισμένη πορεία ενέργειας. Το άτομο αυτό μπορεί επίσης να πιστεύει ότι άλλες λεπτομέρειες που περιέχονται στην Αγία Γραφή είναι περιττές. Ωστόσο θα πρέπει να αντιληφθεί ότι, αν η Αγία Γραφή ικανοποιούσε ανθρώπινα κριτήρια, όπως τα δικά του, αυτό δεν θα αποδείκνυε ότι είναι θεϊκά τέλεια. Ο Ιεχωβά, εκθέτοντας το πόσο λανθασμένη είναι μια τέτοια άποψη, διακηρύττει την ανωτερότητα των δικών του σκέψεων και οδών σε σύγκριση με των ανθρώπων και εγγυάται ότι ο λόγος του θα «έχει βέβαιη επιτυχία» στην εκπλήρωση του σκοπού Του. (Ησ 55:8-11· Ψλ 119:89) Αυτό ακριβώς σημαίνει τελειότητα, όπως δείχνουν οι ορισμοί στην εισαγωγή αυτού του λήμματος.

Τελειότητα και Ελεύθερη Βούληση. Οι παραπάνω πληροφορίες μάς βοηθούν να κατανοήσουμε πώς ήταν δυνατόν να γίνουν ανυπάκουα κάποια τέλεια πλάσματα του Θεού. Αν κάποιος το θεωρεί αυτό ασύμβατο με την τελειότητα, αγνοεί την έννοια του όρου και την έχει υποκαταστήσει με μια προσωπική αντίληψη που συγκρούεται με τα γεγονότα. Ο Θεός φρόντισε να είναι τα νοήμονα πλάσματά του ελεύθεροι ηθικοί παράγοντες, να έχουν το προνόμιο και την ευθύνη της λήψης προσωπικών αποφάσεων για την πορεία που πρόκειται να ακολουθήσουν. (Δευ 30:19, 20· Ιη 24:15) Είναι φανερό ότι αυτό ίσχυε για το πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι, και έτσι ήταν δυνατόν να τεθεί σε δοκιμή η αφοσίωσή τους στον Θεό. (Γε 2:15-17· 3:2, 3) Ο Ιεχωβά, ως ο Πλάστης τους, γνώριζε τι ήθελε από αυτούς, και από τις Γραφές καθίσταται σαφές ότι δεν ήθελε υπακοή αυτόματη, στην ουσία μηχανική, αλλά λατρεία και υπηρεσία που να πηγάζει από την καρδιά και τη διάνοιά τους τις οποίες θα υποκινούσε η γνήσια αγάπη. (Παράβαλε Δευ 30:15, 16· 1Χρ 28:9· 29:17· Ιωα 4:23, 24.) Αν ο Αδάμ και η σύζυγός του δεν είχαν την ικανότητα να επιλέξουν σε αυτό το ζήτημα, δεν θα ανταποκρίνονταν στις απαιτήσεις του Θεού. Δεν θα ήταν πλήρεις, τέλειοι, σύμφωνα με τα κριτήριά του.

Πρέπει να θυμόμαστε ότι, όσον αφορά τους ανθρώπους, η τελειότητα είναι σχετική, περιορισμένη στα ανθρώπινα πλαίσια. Ο Αδάμ, αν και δημιουργήθηκε τέλειος, δεν μπορούσε να υπερβεί τα όρια που του είχε θέσει ο Δημιουργός του. Δεν μπορούσε να φάει χώμα, χαλίκια ή ξύλα χωρίς να υποστεί δυσάρεστες συνέπειες. Αν προσπαθούσε να εισπνεύσει νερό αντί για αέρα, θα πνιγόταν. Παρόμοια, αν επέτρεπε στη διάνοια και στην καρδιά του να τρέφονται με εσφαλμένες σκέψεις, αυτό θα οδηγούσε στην καλλιέργεια εσφαλμένων επιθυμιών και τελικά θα επέφερε αμαρτία και θάνατο.—Ιακ 1:14, 15· παράβαλε Γε 1:29· Ματ 4:4.

Το ότι η προσωπική βούληση και επιλογή του πλάσματος είναι καθοριστικοί παράγοντες καθίσταται εύκολα φανερό. Αν επιμέναμε ότι ένας τέλειος άνθρωπος δεν θα μπορούσε να ακολουθήσει εσφαλμένη πορεία σε σχέση με κάποιο ηθικό ζήτημα, δεν θα έπρεπε λογικά να ισχυριζόμαστε επίσης ότι ένα ατελές πλάσμα δεν θα μπορούσε να ακολουθήσει ορθή πορεία σε σχέση με ένα τέτοιο ηθικό ζήτημα; Και όμως, μερικά ατελή πλάσματα ακολουθούν ορθή πορεία σε ηθικά ζητήματα που περιλαμβάνουν υπακοή στον Θεό, προτιμώντας μάλιστα να υποστούν διωγμό παρά να αλλάξουν πορεία, ενώ την ίδια στιγμή άλλοι κάνουν από σκοπού πράγματα που γνωρίζουν ότι είναι εσφαλμένα. Επομένως, δεν μπορούν να δικαιολογηθούν όλες οι εσφαλμένες ενέργειες με βάση την ανθρώπινη ατέλεια. Η βούληση και η επιλογή του ατόμου είναι παράγοντες αποφασιστικής σημασίας. Αντίστοιχα, αυτό που θα εγγυόταν ότι ο πρώτος άνθρωπος θα ενεργούσε ορθά δεν ήταν η ανθρώπινη τελειότητα από μόνη της, αλλά τουναντίον η άσκηση της ελεύθερης βούλησης και επιλογής που διέθετε, με κίνητρο την αγάπη για τον Θεό του και για το ορθό.—Παρ 4:23.

Ο πρώτος αμαρτωλός και ο βασιλιάς της Τύρου. Βέβαια, η αμαρτία και η ατέλεια στο πνευματικό βασίλειο προηγήθηκαν της ανθρώπινης αμαρτίας και ατέλειας, όπως αποκαλύπτουν τα λόγια του Ιησού στο εδάφιο Ιωάννης 8:44 και η αφήγηση στο 3ο κεφάλαιο της Γένεσης. Η θρηνωδία που έχει καταγραφεί στα εδάφια Ιεζεκιήλ 28:12-19, αν και απευθύνεται στον ανθρώπινο «βασιλιά της Τύρου», παραλληλίζεται προφανώς με την πορεία του πνευματικού γιου του Θεού που αμάρτησε πρώτος. Η υπερηφάνεια του «βασιλιά της Τύρου», το ότι έκανε τον εαυτό του “θεό”, το ότι αποκαλείται «χερούβ», καθώς και η αναφορά στην “Εδέμ, τον κήπο του Θεού”, όλα αυτά αντιστοιχούν ασφαλώς στις πληροφορίες που δίνει η Αγία Γραφή για τον Σατανά τον Διάβολο ο οποίος φούσκωσε από υπερηφάνεια, ο οποίος συνδέεται με το φίδι στην Εδέμ και ο οποίος αποκαλείται «ο θεός αυτού του συστήματος πραγμάτων».—1Τι 3:6· Γε 3:1-5, 14, 15· Απ 12:9· 2Κο 4:4.

Ο ανώνυμος βασιλιάς της Τύρου, ο οποίος κατοικούσε στην πόλη που ισχυριζόταν ότι ήταν «τέλεια σε ομορφιά», ήταν και ο ίδιος «πλήρης σοφίας και τέλειος [συγγενικό επίθετο του εβρ. καλάλ] σε ομορφιά», καθώς επίσης «άψογος [εβρ., ταμίμ]» στις οδούς του από τη δημιουργία του και μέχρις ότου βρέθηκε αδικία σε αυτόν. (Ιεζ 27:3· 28:12, 15) Η θρηνωδία του Ιεζεκιήλ μπορεί να εφαρμόζεται κατά πρώτον ή άμεσα στη γραμμή των αρχόντων της Τύρου και όχι σε έναν συγκεκριμένο βασιλιά. (Παράβαλε με την προφητεία που απευθύνεται κατά του ανώνυμου «βασιλιά της Βαβυλώνας» στα εδ. Ησ 14:4-20.) Σε αυτή την περίπτωση ίσως εννοείται η πορεία φιλίας και συνεργασίας που επιδίωκε αρχικά η ηγεσία της Τύρου, στη διάρκεια της βασιλείας του Δαβίδ και του Σολομώντα, όταν η Τύρος συνεισέφερε μάλιστα στην ανέγερση του ναού του Ιεχωβά στο Όρος Μοριά. Επομένως, στην αρχή δεν υπήρχε ψεγάδι στην επίσημη στάση της Τύρου απέναντι στο λαό του Ιεχωβά, τον Ισραήλ. (1Βα 5:1-18· 9:10, 11, 14· 2Χρ 2:3-16) Ωστόσο, μεταγενέστεροι βασιλιάδες παρέκκλιναν από αυτή την “άψογη” πορεία, και η Τύρος έλαβε τις καταδικαστικές κρίσεις των θεόσταλτων προφητών Ιωήλ και Αμώς, όπως και του Ιεζεκιήλ. (Ιωλ 3:4-8· Αμ 1:9, 10) Εκτός από την προφανή ομοιότητα της πορείας του «βασιλιά της Τύρου» με την πορεία του κυριότερου Αντιδίκου του Θεού, η προφητεία καταδεικνύει για άλλη μια φορά πώς οι λέξεις «τέλειος» και «άψογος» μπορούν να χρησιμοποιηθούν με περιορισμένη έννοια.

Πώς είναι δυνατόν να χαρακτηρίζονται «άψογοι» ατελείς υπηρέτες του Θεού;

Ο δίκαιος Νώε αποδείχτηκε «άψογος ανάμεσα στους συγχρόνους του». (Γε 6:9) Ο Ιώβ ήταν «άμεμπτος και ευθύς». (Ιωβ 1:8) Παρόμοιες εκφράσεις έχουν χρησιμοποιηθεί και για άλλους υπηρέτες του Θεού. Εφόσον όλοι τους ήταν απόγονοι του αμαρτωλού Αδάμ, και επομένως αμαρτωλοί, είναι σαφές ότι ήταν “άψογοι” και “άμεμπτοι” με την έννοια ότι ανταποκρίνονταν πλήρως στις απαιτήσεις του Θεού για αυτούς, απαιτήσεις που λάβαιναν υπόψη την ατέλεια και την ανεπάρκειά τους. (Παράβαλε Μιχ 6:8.) Όπως ο αγγειοπλάστης που φτιάχνει ένα βάζο από κοινό πηλό δεν θα ανέμενε να έχει αυτό την ποιότητα που θα είχε αν το διαμόρφωνε από ειδικό, επεξεργασμένο πηλό, έτσι και οι απαιτήσεις του Ιεχωβά λαβαίνουν υπόψη την αδυναμία των ατελών ανθρώπων. (Ψλ 103:10-14· Ησ 64:8) Αυτοί οι πιστοί άνθρωποι, αν και έκαναν σφάλματα και παραβάσεις εξαιτίας της σαρκικής τους ατέλειας, επέδειξαν «πλήρη [εβρ., σαλέμ] καρδιά» προς τον Ιεχωβά. (1Βα 11:4· 15:14· 2Βα 20:3· 2Χρ 16:9) Επομένως, στο μέτρο των δυνατοτήτων τους, η αφοσίωσή τους ήταν πλήρης, ακλόνητη και ικανοποιούσε τις απαιτήσεις που είχε ο Θεός από αυτούς. Εφόσον ο Θεός, ο Κριτής, ευαρεστούνταν στη λατρεία τους, κανένα ανθρώπινο ή πνευματικό πλάσμα δεν θα μπορούσε να βρει δικαιολογημένα κάποιο ψεγάδι στην υπηρεσία τους προς Αυτόν.—Παράβαλε Λου 1:6· Εβρ 11:4-16· Ρω 14:4· βλέπε ΙΕΧΩΒΑ (Γιατί μπορεί να πολιτεύεται με ατελείς ανθρώπους).

Οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές αναγνωρίζουν την έμφυτη ατέλεια των ανθρώπων που κατάγονται από τον Αδάμ. Το εδάφιο Ιακώβου 3:2 δείχνει ότι κάποιος θα ήταν «τέλειος άντρας, ικανός να χαλιναγωγήσει . . . όλο το σώμα του», αν μπορούσε να χαλιναγωγήσει τη γλώσσα του και να μη σφάλλει σε λόγο, αλλά σε αυτόν τον τομέα «όλοι σφάλλουμε πολλές φορές». (Παράβαλε Ιακ 3:8.) Ωστόσο, η σχετική τελειότητα σε κάποιους τομείς προβάλλεται ως κάτι που είναι μέσα στις δυνατότητες των αμαρτωλών ανθρώπων. Ο Ιησούς είπε στους ακολούθους του: «Πρέπει, επομένως, να είστε τέλειοι, όπως ο ουράνιος Πατέρας σας είναι τέλειος». (Ματ 5:48) Εδώ ο Ιησούς αναφερόταν στο θέμα της αγάπης και της γενναιοδωρίας. Έδειξε ότι το “να αγαπάει κάποιος εκείνους που τον αγαπούν” και μόνο συνιστούσε ελλιπή, ελαττωματική αγάπη. Άρα οι ακόλουθοί του θα έπρεπε να τελειοποιήσουν την αγάπη τους, δηλαδή να την κάνουν πλήρη, με το να αγαπούν και τους εχθρούς τους επίσης, ακολουθώντας έτσι το παράδειγμα του Θεού. (Ματ 5:43-47) Παρόμοια, ο Ιησούς έδειξε στον νεαρό που τον ρώτησε πώς μπορούσε να αποκτήσει αιώνια ζωή ότι η λατρεία του, η οποία ήδη περιλάμβανε υπακοή στις εντολές του Νόμου, υστερούσε παρ’ όλα αυτά σε ζωτικά σημεία. Αν “ήθελε να είναι τέλειος”, έπρεπε να επιτύχει την πλήρη ανάπτυξη της λατρείας του (παράβαλε Λου 8:14· Ησ 18:5), ανταποκρινόμενος σε αυτούς τους τομείς.—Ματ 19:21· παράβαλε Ρω 12:2.

Ο απόστολος Ιωάννης δείχνει ότι η αγάπη του Θεού τελειοποιείται στους Χριστιανούς που παραμένουν σε ενότητα με Αυτόν, τηρώντας το λόγο του Γιου του και αγαπώντας ο ένας τον άλλον. (1Ιω 2:5· 4:11-18) Αυτή η τέλεια αγάπη διώχνει έξω το φόβο, εξασφαλίζει «παρρησία». Εδώ τα συμφραζόμενα δείχνουν ότι ο Ιωάννης κάνει λόγο για «παρρησία προς τον Θεό», όπως στην προσευχή. (1Ιω 3:19-22· παράβαλε Εβρ 4:16· 10:19-22.) Εκείνος στον οποίο η αγάπη του Θεού βρίσκει την πλήρη έκφρασή της μπορεί να πλησιάζει τον ουράνιο Πατέρα του με πεποίθηση, χωρίς να αισθάνεται καταδικασμένος στην καρδιά του σαν να ήταν υποκριτής ή αποδοκιμασμένος. Γνωρίζει ότι τηρεί τις εντολές του Θεού και ότι κάνει αυτό που ευαρεστεί τον Πατέρα του, και επομένως εκφράζεται ελεύθερα στον Ιεχωβά και του υποβάλλει ελεύθερα τα αιτήματά του. Δεν αισθάνεται ότι υπόκειται σε περιορισμό από τον Θεό όσον αφορά το τι έχει το προνόμιο να πει ή να ζητήσει. (Παράβαλε Αρ 12:10-15· Ιωβ 40:1-5· Θρ 3:40-44· 1Πε 3:7.) Δεν τον κωλύει νοσηρός φόβος. Δεν έρχεται στην «ημέρα της κρίσης» με την αίσθηση ότι υπάρχει κάποιο «μελανό σημείο» σε βάρος του ή με την επιθυμία να κρύψει κάποια πράγματα. (Παράβαλε Εβρ 10:27, 31.) Όπως ένα παιδί δεν φοβάται να ζητήσει από τους στοργικούς γονείς του οτιδήποτε, έτσι και ο Χριστιανός στον οποίο η αγάπη έχει αναπτυχθεί πλήρως είναι βέβαιος πως «ό,τι και αν είναι αυτό που ζητάμε σύμφωνα με το θέλημά του αυτός μας ακούει. Και αν γνωρίζουμε ότι μας ακούει σχετικά με οτιδήποτε ζητάμε, γνωρίζουμε ότι θα έχουμε αυτά που ζητήθηκαν, εφόσον τα έχουμε ζητήσει από αυτόν».—1Ιω 5:14, 15.

Επομένως, αυτή «η τέλεια αγάπη» δεν διώχνει έξω κάθε είδους φόβο. Δεν εξαλείφει τον ευλαβικό φόβο για τον Θεό ως Πατέρα, έναν φόβο που απορρέει από το βαθύ σεβασμό για τη θέση, τη δύναμη και τη δικαιοσύνη του. (Ψλ 111:9, 10· Εβρ 11:7) Επίσης, δεν απομακρύνει το φυσιολογικό φόβο που κάνει ένα άτομο να αποφεύγει τον κίνδυνο ή να προστατεύει τη ζωή του, όταν αυτό είναι δυνατόν, ούτε απομακρύνει το φόβο που προκαλείται από μια αναπάντεχη κατάσταση έκτακτης ανάγκης.—Παράβαλε 1Σα 21:10-15· 2Κο 11:32, 33· Ιωβ 37:1-5· Αββ 3:16, 18.

Επίσης, η πλήρης ενότητα επιτυγχάνεται μέσω του “τέλειου δεσμού” της αγάπης που κάνει τους αληθινούς Χριστιανούς να «τελειοποιηθούν σε ένα». (Κολ 3:14· Ιωα 17:23) Προφανώς η τελειότητα αυτής της ενότητας είναι επίσης σχετική και δεν συνεπάγεται εξάλειψη όλων των διαφορών στην προσωπικότητα, όπως οι ατομικές ικανότητες, οι συνήθειες και η συνείδηση. Ωστόσο, άπαξ και επιτευχθεί αυτή η ενότητα, η πληρότητά της οδηγεί σε ενοποιημένη δράση, πίστη και διδασκαλία.—Ρω 15:5, 6· 1Κο 1:10· Εφ 4:3· Φλπ 1:27.

Η Τελειότητα του Χριστού Ιησού. Ο Ιησούς γεννήθηκε ως τέλειος άνθρωπος—άγιος, αναμάρτητος. (Λου 1:30-35· Εβρ 7:26) Βέβαια, η σωματική του τελειότητα δεν ήταν απεριόριστη, αλλά μέσα στα ανθρώπινα πλαίσια. Ο Ιησούς υπόκειτο στους ανθρώπινους περιορισμούς: κουραζόταν, διψούσε και πεινούσε. Επίσης, ήταν θνητός. (Μαρ 4:36-39· Ιωα 4:6, 7· Ματ 4:2· Μαρ 15:37, 44, 45) Ο σκοπός του Ιεχωβά Θεού ήταν να χρησιμοποιήσει τον Γιο του ως τον Αρχιερέα του προς όφελος της ανθρωπότητας. Παρότι ο Ιησούς ήταν τέλειος άνθρωπος, έπρεπε να “τελειοποιηθεί” (τελειόω, Κείμενο) για να αναλάβει αυτή τη θέση, ανταποκρινόμενος πλήρως στις απαιτήσεις που είχε θέσει ο Πατέρας του, με το να φερθεί στον προσδιορισμένο στόχο. Οι απαιτήσεις επέβαλλαν να γίνει αυτός «όμοιος με τους “αδελφούς” του από όλες τις απόψεις», υπομένοντας παθήματα και μαθαίνοντας την υπακοή κάτω από δοκιμασία, όπως ακριβώς οι «αδελφοί» του ή πιστοί του ακόλουθοι. Επομένως, θα μπορούσε να “αισθανθεί συμπόνια για τις αδυναμίες μας, ως κάποιος που έχει δοκιμαστεί από όλες τις απόψεις όπως εμείς, αλλά χωρίς αμαρτία”. (Εβρ 2:10-18· 4:15, 16· 5:7-10) Επιπρόσθετα, αφού θα πέθαινε ως τέλεια θυσία και θα ανασταινόταν, θα έπρεπε να λάβει αθάνατη πνευματική ζωή στους ουρανούς, έτσι ώστε να είναι «τελειοποιημένος για πάντα» για το ιερατικό του αξίωμα. (Εβρ 7:15–8:4· 9:11-14, 24) Με παρόμοιο τρόπο, όλοι εκείνοι που θα υπηρετήσουν με τον Χριστό ως υφιερείς θα “τελειοποιηθούν”, δηλαδή θα φερθούν στον ουράνιο στόχο τον οποίο επιδιώκουν και στον οποίο έχουν κληθεί.—Φλπ 3:8-14· Εβρ 12:22, 23· Απ 20:6.

Ο «Τελειοποιητής της πίστης μας». Ο Ιησούς αποκαλείται “ο Πρώτιστος Παράγοντας [ἀρχηγός, Κείμενο· Πρώτιστος Ηγέτης] και Τελειοποιητής της πίστης μας”. (Εβρ 12:2) Είναι αλήθεια ότι πολύ πριν από τον ερχομό του Ιησού Χριστού, η πίστη του Αβραάμ «τελειοποιήθηκε» μέσω των έργων πίστης και υπακοής που έκανε, και έτσι εκείνος απέκτησε την επιδοκιμασία του Θεού και σύναψε μαζί του ένορκη διαθήκη. (Ιακ 2:21-23· Γε 22:15-18) Αλλά η πίστη όλων των ανθρώπων πίστης που έζησαν πριν από την επίγεια διακονία του Ιησού δεν ήταν ολοκληρωμένη, με άλλα λόγια ήταν ατελής, με την έννοια ότι αυτοί δεν κατανοούσαν τις μέχρι τότε ανεκπλήρωτες προφητείες σχετικά με τον Ιησού ως Σπέρμα του Θεού και Μεσσία. (1Πε 1:10-12) Με τη γέννηση, τη διακονία, το θάνατο και την ανάσταση του Χριστού σε ουράνια ζωή, αυτές οι προφητείες εκπληρώθηκαν, και η πίστη για εκείνον απέκτησε ενισχυμένο θεμέλιο βασισμένο σε ιστορικά γεγονότα. Έτσι λοιπόν, η πίστη με αυτή την τελειοποιημένη έννοια «έχει έρθει» μέσω του Χριστού Ιησού (Γα 3:24, 25), ο οποίος με αυτόν τον τρόπο αποδείχτηκε ο «ηγέτης» (AT), ο «πρωτοπόρος» (Mo) ή ο Πρώτιστος Παράγοντας της πίστης μας. Αυτός συνέχισε να είναι ο Τελειοποιητής της πίστης των ακολούθων του από την ουράνια θέση του, εκχέοντας πάνω τους άγιο πνεύμα την Πεντηκοστή και παρέχοντάς τους αποκαλύψεις που προοδευτικά συμπλήρωναν και ανέπτυσσαν την πίστη τους.—Πρ 2:32, 33· Εβρ 2:4· Απ 1:1, 2· 22:16· Ρω 10:17.

«Να Μην Τελειοποιηθούν Χωρίς Εμάς». Ο απόστολος Παύλος, αφού ανασκοπεί το υπόμνημα πιστών ανθρώπων της προχριστιανικής περιόδου από τον Άβελ και μετά, λέει ότι κανείς τους δεν έλαβε «την εκπλήρωση της υπόσχεσης, επειδή ο Θεός προείδε κάτι καλύτερο για εμάς, ώστε αυτοί να μην τελειοποιηθούν χωρίς εμάς». (Εβρ 11:39, 40) Η λέξη «εμάς» εδώ αναφέρεται σαφώς στους χρισμένους Χριστιανούς (Εβρ 1:2· 2:1-4), που είναι «μέτοχοι της ουράνιας κλήσης» (Εβρ 3:1) και για τους οποίους ο Χριστός «εγκαινίασε . . . νέα και ζωντανή οδό» προς τον άγιο τόπο της ουράνιας παρουσίας του Θεού. (Εβρ 10:19, 20) Αυτή η ουράνια κλήση περιλαμβάνει την υπηρεσία που αποδίδουν εκείνοι ως ουράνιοι ιερείς του Θεού και του Χριστού στη διάρκεια της Χιλιετούς Βασιλείας του Χριστού. Επίσης, τους δίνεται «εξουσία να κρίνουν». (Απ 20:4-6) Λογικά, λοιπόν, η ουράνια ζωή και τα προνόμια που λαβαίνουν όσοι έχουν κληθεί είναι το «κάτι καλύτερο» που προείδε ο Θεός για τους χρισμένους Χριστιανούς. (Εβρ 11:40) Ωστόσο, η αποκάλυψή τους, όταν θα αναλάβουν δράση από τον ουρανό με τον Χριστό για να καταστρέψουν το πονηρό σύστημα, πρόκειται να ανοίξει το δρόμο για να απελευθερωθούν από την υποδούλωση στη φθορά όσοι από τη δημιουργία επιδιώκουν «την ένδοξη ελευθερία των παιδιών του Θεού». (Ρω 8:19-22) Το εδάφιο Εβραίους 11:35 δείχνει ότι πιστοί άνθρωποι των προχριστιανικών χρόνων διακράτησαν ακεραιότητα παρά τα παθήματα «για να φτάσουν σε καλύτερη ανάσταση», προφανώς καλύτερη από των “νεκρών” που αναφέρονται στην αρχή του εδαφίου, οι οποίοι αναστήθηκαν μεν αλλά πέθαναν και πάλι. (Παράβαλε 1Βα 17:17-23· 2Βα 4:17-20, 32-37.) Επομένως, η “τελειοποίηση” για αυτούς τους πιστούς ανθρώπους των προχριστιανικών χρόνων πρέπει να έχει σχέση με την ανάστασή τους, με άλλα λόγια την αποκατάστασή τους σε ζωή, και εν συνεχεία με την «απελευθέρωσή τους από την υποδούλωση στη φθορά» μέσω των ιερατικών υπηρεσιών του Χριστού Ιησού και των υφιερέων του στη διάρκεια της Χιλιετούς Διακυβέρνησης.

Επαναφορά της Ανθρωπότητας σε Τελειότητα Εδώ στη Γη. Σύμφωνα με την προσευχή «Ας γίνει το θέλημά σου, όπως στον ουρανό, έτσι και πάνω στη γη», αυτός ο πλανήτης πρόκειται να γευτεί όλη την ένταση και τον αντίκτυπο της εκτέλεσης των σκοπών του Θεού. (Ματ 6:10) Το πονηρό σύστημα που βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Σατανά θα καταστραφεί. Οι επιζώντες που θα συνεχίζουν υπάκουα να εκδηλώνουν πίστη πρόκειται να απαλλαχτούν από κάθε ψεγάδι και ελάττωμα, έτσι ώστε αυτό που θα μείνει τελικά να ανταποκρίνεται στα κριτήρια αρτιότητας και πληρότητας που θέτει ο Θεός. Το ότι αυτό θα περιλαμβάνει τελειότητα όσον αφορά τις επίγειες συνθήκες και τα ανθρώπινα πλάσματα γίνεται φανερό από τα εδάφια Αποκάλυψη 5:9, 10. Εκεί αναφέρεται ότι άτομα που “αγοράστηκαν για τον Θεό” (παράβαλε Απ 14:1, 3) γίνονται «βασιλεία και ιερείς στον Θεό μας, και αυτοί θα κυβερνήσουν τη γη ως βασιλιάδες». Υπό τη διαθήκη του Νόμου οι ιερείς δεν είχαν μόνο το καθήκον να εκπροσωπούν άτομα ενώπιον του Θεού κατά την προσφορά θυσιών, αλλά και την ευθύνη να περιφρουρούν τη σωματική υγεία του έθνους, ασκώντας τα ιερατικά τους καθήκοντα σε σχέση με τον καθαρισμό εκείνων που είχαν μολυνθεί και κρίνοντας κατά πόσον είχε επέλθει θεραπεία όταν υπήρχαν κρούσματα λέπρας. (Λευ 13-15) Επιπλέον, το ιερατείο είχε την ευθύνη να συμβάλλει στην ψυχική και στην πνευματική ανάταση και υγεία του λαού. (Δευ 17:8-13· Μαλ 2:7) Εφόσον ο Νόμος είχε «σκιά των καλών μελλοντικών πραγμάτων», έπεται ότι το ουράνιο ιερατείο που θα λειτουργεί υπό τον Χριστό Ιησού στη διάρκεια της Χιλιετούς Βασιλείας του (Απ 20:4-6) θα επιτελεί παρόμοιο έργο.—Εβρ 10:1.

Η απαλλαγή της απολυτρωμένης ανθρωπότητας από τα δάκρυα, το πένθος, την κραυγή, τον πόνο και το θάνατο είναι κάτι το οποίο εγγυάται η προφητική εικόνα που σκιαγραφούν τα εδάφια Αποκάλυψη 21:1-5. Μέσω του Αδάμ, η αμαρτία, με τα συνακόλουθα παθήματα και το θάνατο, διείσδυσε στο ανθρώπινο γένος (Ρω 5:12), και όλα αυτά συμπεριλαμβάνονται ασφαλώς στα «παλιά» που πρόκειται να παρέλθουν. Ο θάνατος είναι ο μισθός της αμαρτίας, και ως «τελευταίος εχθρός, θα εκμηδενιστεί» μέσω της διακυβέρνησης της Βασιλείας του Χριστού. (Ρω 6:23· 1Κο 15:25, 26, 56) Για την υπάκουη ανθρωπότητα αυτό θα σημάνει επιστροφή στην κατάσταση τελειότητας που απολάμβανε ο άνθρωπος στην αρχή της ανθρώπινης ιστορίας, στην Εδέμ. Έτσι λοιπόν, οι άνθρωποι θα είναι σε θέση να απολαμβάνουν τελειότητα όχι μόνο ως προς την πίστη και την αγάπη αλλά και ως προς την απουσία αμαρτίας. Θα ανταποκρίνονται πλήρως και άψογα στους δίκαιους κανόνες του Θεού για τους ανθρώπους. Η προφητεία στα εδάφια Αποκάλυψη 21:1-5 σχετίζεται και με τη Χιλιετή Βασιλεία του Χριστού, εφόσον η «Νέα Ιερουσαλήμ»—της οποίας “η κάθοδος από τον ουρανό” συνδέεται με την απαλλαγή του ανθρωπίνου γένους από τα παθήματα—καταδεικνύεται ότι είναι η «νύφη» του Χριστού, ή αλλιώς η ενδοξασμένη εκκλησία, άρα εκείνοι που απαρτίζουν το βασιλικό ιερατείο της Χιλιετούς Διακυβέρνησης του Χριστού.—Απ 21:9, 10· Εφ 5:25-32· 1Πε 2:9· Απ 20:4-6.

Η τελειότητα του ανθρωπίνου γένους θα είναι σχετική, περιορισμένη στα ανθρώπινα πλαίσια. Ωστόσο, θα δώσει σίγουρα σε όσους την αποκτήσουν την ικανότητα να απολαμβάνουν τη ζωή στη γη στον πληρέστερο δυνατό βαθμό. «Χαρά μέχρι χορτασμού συνοδεύει το πρόσωπο» του Ιεχωβά, και το γεγονός ότι «η σκηνή του Θεού είναι με τους ανθρώπους» δείχνει ότι εδώ εννοούνται οι υπάκουοι άνθρωποι, εκείνοι στους οποίους στρέφεται με επιδοκιμασία το πρόσωπο του Ιεχωβά. (Ψλ 16:11· Απ 21:3· παράβαλε Ψλ 15:1-3· 27:4, 5· 61:4· Ησ 66:23.) Ωστόσο, τελειότητα δεν σημαίνει κατάργηση της ποικιλίας, όπως νομίζουν συχνά ορισμένοι. Το ζωικό βασίλειο, που είναι προϊόν των “τέλειων ενεργειών” του Ιεχωβά (Γε 1:20-24· Δευ 32:4), χαρακτηρίζεται από τεράστια ποικιλία. Παρόμοια, η τελειότητα του πλανήτη Γη δεν είναι ασύμβατη με την ποικιλία, τις εναλλαγές ή τις αντιθέσεις. Επιτρέπει να συνυπάρχουν το απλό και το περίπλοκο, το λιτό και το περίτεχνο, το πικρό και το γλυκό, το τραχύ και το ομαλό, τα λιβάδια και τα δάση, τα βουνά και οι κοιλάδες. Περιλαμβάνει την αναζωογονητική φρεσκάδα των πρώτων ημερών της άνοιξης, τη ζεστασιά του καλοκαιριού με τον καταγάλανο ουρανό, τα ωραία χρώματα του φθινοπώρου, την αγνή ομορφιά του φρέσκου χιονιού. (Γε 8:22) Επομένως, οι τέλειοι άνθρωποι δεν θα είναι ίδιοι και απαράλλακτοι, με πανομοιότυπη προσωπικότητα, ταλέντα και ικανότητες. Όπως έδειξαν οι αρχικοί ορισμοί, δεν είναι αυτή κατ’ ανάγκην η έννοια της τελειότητας.

ΤΕΛΕΜ

(Τελέμ).

1. Πυλωρός, ένας από εκείνους που απέπεμψαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους στις ημέρες του Έσδρα.—Εσδ 10:16, 17, 24.

2. Πόλη στο νότιο τμήμα του Ιούδα. (Ιη 15:21, 24) Είναι πιθανώς η ίδια πόλη με την Τελαΐμ.

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ

Στις Βιβλικές προφητείες, ο όρος «τελευταίες ημέρες», ή ανάλογες εκφράσεις όπως το «τελικό διάστημα των ημερών», χρησιμοποιήθηκε για να προσδιορίσει έναν καιρό κατά τον οποίο κορυφώνονται κάποια ιστορικά γεγονότα. (Ιεζ 38:8, 16· Δα 10:14) Το περιεχόμενο της προφητείας καθορίζει την αφετηρία του “τελικού διαστήματος των ημερών”, οπότε θα άρχιζαν να συμβαίνουν τα προειπωμένα γεγονότα. Επομένως, όσοι ζουν στον καιρό εκπλήρωσης της προφητείας θα μπορούσε να λεχθεί ότι ζουν στις «τελευταίες ημέρες» ή στο «τελικό διάστημα των ημερών». Ανάλογα με τη φύση της προφητείας, αυτή η περίοδος μπορεί να καλύπτει είτε λίγα μόνο χρόνια είτε πολλά και μπορεί να εφαρμόζεται σε χρονικές περιόδους που απέχουν πολύ μεταξύ τους.

Η Προφητεία που Εξήγγειλε ο Ιακώβ στην Επιθανάτια Κλίνη Του. Όταν ο Ιακώβ είπε στους γιους του: «Συγκεντρωθείτε για να σας πω τι θα σας συμβεί στο τελικό διάστημα των ημερών» ή «τις μέρες που θάρθουν» (ΓΛ), μιλούσε για το μελλοντικό εκείνον καιρό κατά τον οποίο θα άρχιζαν να εκπληρώνονται τα λόγια του. (Γε 49:1) Δύο αιώνες και πλέον νωρίτερα, ο Ιεχωβά είχε δηλώσει στον παππού του Ιακώβ, τον Άβραμ (Αβραάμ), ότι οι απόγονοί του θα ταλαιπωρούνταν 400 χρόνια. (Γε 15:13) Συνεπώς, σε αυτή την περίπτωση, ο μελλοντικός καιρός στον οποίο αναφέρθηκε ο Ιακώβ ως το «τελικό διάστημα των ημερών» δεν θα μπορούσε να αρχίσει αν δεν τελείωναν τα 400 χρόνια ταλαιπωρίας. (Για λεπτομέρειες γύρω από το 49ο κεφάλαιο της Γένεσης, βλέπε λήμματα με τα ονόματα των γιων του Ιακώβ.) Θα μπορούσε, επίσης, να αναμένεται μια μεταγενέστερη εφαρμογή της προφητείας που θα αφορούσε τον πνευματικό «Ισραήλ του Θεού».—Γα 6:16· Ρω 9:6.

Η Προφητεία του Βαλαάμ. Πριν από την είσοδο των Ισραηλιτών στην Υποσχεμένη Γη, ο προφήτης Βαλαάμ είπε στον Βασιλιά Βαλάκ του Μωάβ: «Έλα να σε πληροφορήσω τι θα κάνει αυτός ο λαός [ο Ισραήλ] στο λαό σου μετά, στο τέλος των ημερών. . . . Άστρο θα ξεπροβάλει από τον Ιακώβ, και σκήπτρο θα εγερθεί από τον Ισραήλ. Και θα διαλύσει τους κροτάφους του Μωάβ και το κρανίο όλων των γιων της θύελλας του πολέμου». (Αρ 24:14-17) Στην αρχική εκπλήρωση αυτής της προφητείας, το «άστρο» αποδείχτηκε ότι ήταν ο Βασιλιάς Δαβίδ, ο οποίος υπέταξε τους Μωαβίτες. (2Σα 8:2) Προφανώς, λοιπόν, σε εκείνη την εκπλήρωση της συγκεκριμένης προφητείας, το «τέλος των ημερών» άρχισε όταν έγινε βασιλιάς ο Δαβίδ. Εφόσον ο Δαβίδ προσκίαζε τον Ιησού ως τον Μεσσιανικό Βασιλιά, η προφητεία έχει εφαρμογή και στον Ιησού τον καιρό κατά τον οποίο υποτάσσει τους εχθρούς του.—Ησ 9:7· Ψλ 2:8, 9.

Η Προφητεία του Ησαΐα και του Μιχαία. Στα εδάφια Ησαΐας 2:2 και Μιχαίας 4:1 οι λέξεις «τελικό διάστημα των ημερών» εισάγουν μια προφητεία σχετικά με τον καιρό κατά τον οποίο άνθρωποι από όλα τα έθνη θα συνέρρεαν στο «βουνό του οίκου του Ιεχωβά». Σε μια τυπική εκπλήρωση, ανάμεσα στο 29 και στο 70 Κ.Χ., στο τελικό διάστημα των ημερών του Ιουδαϊκού συστήματος πραγμάτων, η λατρεία του Ιεχωβά εξυψώθηκε πάνω από την υψηλή θέση στην οποία τοποθετούσαν τα ειδωλολατρικά έθνη τους ψεύτικους θεούς τους. Ο Βασιλιάς, ο Ιησούς Χριστός, “άνοιξε πέρασμα” όσον αφορά την εξύψωση της αληθινής λατρείας, και τον ακολούθησε πρώτα ένα υπόλοιπο από το έθνος του Ισραήλ και κατόπιν άνθρωποι από όλα τα έθνη. (Ησ 2:2· Μιχ 2:13· Πρ 10:34, 35) Σε μια αντιτυπική εκπλήρωση, στο τελικό διάστημα των ημερών αυτού του συστήματος πραγμάτων, η λατρεία του Ιεχωβά έχει υψωθεί μέχρι τον ουρανό. Ο Βασιλιάς, ο Ιησούς Χριστός, έχει οδηγήσει το υπόλοιπο του πνευματικού Ισραήλ στην αγνή λατρεία, και αυτούς τους έχει ακολουθήσει ένα μεγάλο πλήθος από όλα τα έθνη.—Απ 7:9.

Οι Τελευταίες Ημέρες του Ιουδαϊκού Συστήματος Πραγμάτων. Λιγότερο από τριάμισι χρόνια προτού γίνουν οι μη Ιουδαίοι μέρος της Χριστιανικής εκκλησίας, το πνεύμα του Θεού εκχύθηκε σε πιστούς Ιουδαίους μαθητές του Ιησού Χριστού. Τότε ο Πέτρος εξήγησε ότι αυτό συνέβη σε εκπλήρωση της προφητείας του Ιωήλ, η οποία αναφέρει: «“Και στις τελευταίες ημέρες”, λέει ο Θεός, “θα εκχύσω από το πνεύμα μου πάνω σε κάθε είδους σάρκα . . . Και θα παρουσιάσω θαυμαστά προμηνύματα πάνω στον ουρανό και σημεία κάτω στη γη, αίμα και φωτιά και ομίχλη καπνού· ο ήλιος θα μετατραπεί σε σκοτάδι και η σελήνη σε αίμα πριν έρθει η μεγάλη και περίλαμπρη ημέρα του Ιεχωβά”». (Πρ 2:16-20) Σε αυτή την περίπτωση, οι «τελευταίες ημέρες» προηγήθηκαν της “μεγάλης και περίλαμπρης ημέρας του Ιεχωβά”, η οποία «ημέρα» προφανώς έφερε την ολοκλήρωση αυτών των “τελευταίων ημερών”. (Παράβαλε Σοφ 1:14-18· Μαλ 4:5· Ματ 11:13, 14· βλέπε ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΙΕΧΩΒΑ.) Εφόσον ο Πέτρος απευθυνόταν σε φυσικούς Ιουδαίους και σε προσήλυτους στον Ιουδαϊσμό, τα λόγια του πρέπει να εφαρμόζονταν ιδιαίτερα σε αυτούς και σαφώς καταδείκνυαν ότι οι ίδιοι ζούσαν στις «τελευταίες ημέρες» του τότε Ιουδαϊκού συστήματος πραγμάτων, του οποίου το κέντρο λατρείας βρισκόταν στην Ιερουσαλήμ. Νωρίτερα, ο ίδιος ο Χριστός Ιησούς είχε προείπει την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού της (Λου 19:41-44· 21:5, 6), η οποία έλαβε χώρα το 70 Κ.Χ.

Και πάλι σε σχέση με το τέλος του Ιουδαϊκού συστήματος πραγμάτων πρέπει να λέχθηκε για τον Χριστό Ιησού ότι εμφανίστηκε και έδρασε «στο τέλος των καιρών» ή «στο τέλος αυτών των ημερών». (1Πε 1:20, 21· Εβρ 1:1, 2) Αυτό επιβεβαιώνεται από τα λόγια του εδαφίου Εβραίους 9:26: «Τώρα όμως [ο Ιησούς] έχει φανερωθεί μία φορά για πάντα στην τελική περίοδο των συστημάτων πραγμάτων για να καταργήσει την αμαρτία μέσω της θυσίας του εαυτού του».

Οι Τελευταίες Ημέρες Συσχετίζονται με την Αποστασία. Μερικές φορές, ο όρος «τελευταίες ημέρες», ή ανάλογες εκφράσεις, χρησιμοποιείται σε σχέση με την αποστασία που θα αναπτυσσόταν μέσα στη Χριστιανική εκκλησία. Ο απόστολος Παύλος έγραψε στον Τιμόθεο: «Ο εμπνευσμένος λόγος λέει ρητά ότι σε μεταγενέστερες χρονικές περιόδους μερικοί θα πέσουν από την πίστη, δίνοντας προσοχή σε παροδηγητικούς εμπνευσμένους λόγους και διδασκαλίες δαιμόνων». (1Τι 4:1· παράβαλε Πρ 20:29, 30.) Σε μεταγενέστερη επιστολή προς τον Τιμόθεο, ο Παύλος πραγματεύτηκε ξανά αυτό το θέμα και μίλησε για τις μελλοντικές «τελευταίες ημέρες». Επειδή οι άνθρωποι θα εγκατέλειπαν τότε τη σωστή διαγωγή, αυτοί οι “καιροί θα ήταν κρίσιμοι, δύσκολοι στην αντιμετώπισή τους” ή, πιο κυριολεκτικά, θα ήταν “άγριοι καιροί” (καιροί χαλεποί, Κείμενο). Αφού περιέγραψε λεπτομερώς την αχαλίνωτη πορεία και τις διεστραμμένες απόψεις όσων θα ζούσαν εκείνον τον καιρό, ο Παύλος συνέχισε: «Από αυτούς προέρχονται εκείνοι που εισχωρούν ύπουλα σε σπιτικά και σέρνουν σαν αιχμάλωτές τους αδύναμες γυναίκες καταφορτωμένες με αμαρτίες, που οδηγούνται από διάφορες επιθυμίες, που πάντοτε μαθαίνουν και όμως ποτέ δεν μπορούν να έρθουν σε ακριβή γνώση της αλήθειας». (2Τι 3:1-7) Κατόπιν ο Παύλος αντιπαρέβαλε τέτοια διεφθαρμένα άτομα με τον Τιμόθεο, ο οποίος είχε ακολουθήσει προσεκτικά τη διδασκαλία του αποστόλου, και τον παρότρυνε να “παραμείνει στα πράγματα που είχε μάθει και είχε πειστεί να πιστεύει”. (2Τι 3:8-17· βλέπε επίσης 2Τι 4:3-5.) Άρα, από τα συμφραζόμενα γίνεται σαφές ότι ο απόστολος γνωστοποιούσε στον Τιμόθεο, πολύ καιρό εκ των προτέρων, κάποιες μελλοντικές εξελίξεις οι οποίες θα λάβαιναν χώρα ανάμεσα σε εκείνους που ομολογούσαν ότι είναι Χριστιανοί και περιέγραφε την καρποφορία που θα απέφερε τελικά αυτή η αποστασία.

Παρόμοια, ο απόστολος Πέτρος έκανε γνωστές εκ των προτέρων στους συγχριστιανούς του τις πιέσεις που θα προέρχονταν μέσα από την εκκλησία: «Θα υπάρξουν και ψευδοδιδάσκαλοι μεταξύ σας. Αυτοί θα εισαγάγουν αθόρυβα καταστροφικές αιρέσεις και θα απαρνηθούν ακόμη και τον ιδιοκτήτη που τους αγόρασε, επιφέροντας στον εαυτό τους γοργή καταστροφή. Και πολλοί θα ακολουθήσουν τις πράξεις της έκλυτης διαγωγής τους». (2Πε 2:1, 2) Την ίδια αυτή προειδοποίηση απηχούν τα λόγια του Ιούδα ο οποίος παρότρυνε τους Χριστιανούς “να αγωνίζονται σκληρά για την πίστη”: «Εσείς όμως, αγαπητοί, θυμηθείτε τα λόγια που προειπώθηκαν από τους αποστόλους του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, ότι σας έλεγαν: “Στον τελευταίο καιρό θα υπάρχουν εμπαίκτες, που θα περπατούν σύμφωνα με τις επιθυμίες τους για ασεβή πράγματα”». (Ιου 3, 17, 18) Στα τέλη του πρώτου αιώνα Κ.Χ., τα αποστατικά στοιχεία ήταν εμφανώς ορατά. Στις ημέρες μας, η πλήρης καρποφορία αυτής της αποστασίας είναι ολοφάνερη. Οι «τελευταίες ημέρες» στις οποίες αναφέρθηκε ο Παύλος έχουν φτάσει.

“Η Τελική Περίοδος του Συστήματος Πραγμάτων”. Ωστόσο, όπως είχε προείπει ο Ιησούς Χριστός, η αποστασία δεν παρέσυρε ολόκληρο το σώμα των Χριστιανών. Οι αληθινοί, όσιοι Χριστιανοί θα ήταν σαν «σιτάρι» ανάμεσα σε «ζιζάνια». Μετά την έναρξη της αόρατης, πνευματικής παρουσίας του Χριστού, και στη διάρκεια της «τελικής περιόδου του συστήματος πραγμάτων» το οποίο θα υφίστατο τότε, θα γινόταν φανερός ένας σαφής αποχωρισμός και διαχωρισμός. Τα «ζιζάνια», «οι γιοι του πονηρού», θα “μαζεύονταν από τη βασιλεία του Γιου του ανθρώπου”. Με το ξεκαθάρισμα στην αληθινή Χριστιανική εκκλησία θα έμενε ένας αγρός καθαρού σιταριού. Οι ψεύτικοι, κατ’ απομίμηση Χριστιανοί θα βρίσκονταν έξω από την αληθινή Χριστιανική εκκλησία. Ενώ τα όμοια με ζιζάνια άτομα θα ρίχνονταν τελικά στο «πύρινο καμίνι», τα άτομα που θα ήταν όμοια με σιτάρι θα “έλαμπαν τόσο φωτεινά όσο ο ήλιος στη βασιλεία του Πατέρα τους”. (Ματ 13:24-30, 37-43) Αυτό παρέπεμπε σαφώς στο τελικό μέρος του συστήματος πραγμάτων το οποίο βρίσκεται υπό την πονηρή διακυβέρνηση του Σατανά, δηλαδή στη χρονική περίοδο που προηγείται της καταστροφής αυτού του συστήματος.

Επιπλέον, η παραβολή έδειχνε ότι η αποστασία θα παρήγε την πλήρη καρποφορία της πονηρίας στη διάρκεια της “τελικής περιόδου του συστήματος πραγμάτων” το οποίο βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Σατανά. Λογικά, λοιπόν, εκείνον τον καιρό οι συνθήκες που παρουσιάζονται από τους συγγραφείς των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών να σηματοδοτούν τις «τελευταίες ημέρες» θα ήταν φανερές σε μεγάλη κλίμακα ανάμεσα στους καθ’ ομολογία Χριστιανούς. Θα υπήρχε αυξανόμενη ανομία και ανυπακοή προς τους γονείς. Οι άνθρωποι θα “αγαπούσαν τις απολαύσεις μάλλον παρά τον Θεό και θα είχαν μορφή θεοσεβούς αφοσίωσης, αλλά θα αποδεικνύονταν ψευδείς ως προς τη δύναμή της”. (2Τι 3:2-5) Επίσης, θα υπήρχαν “εμπαίκτες με τον εμπαιγμό τους, που θα περπατούσαν σύμφωνα με τις επιθυμίες τους και θα έλεγαν: