τον Ισμαήλ. Όπως ο Ισμαήλ ήταν ο γιος της δευτερεύουσας συζύγου του Αβραάμ, έτσι και οι Ιουδαίοι ήταν τα παιδιά της δευτερεύουσας «συζύγου» του Ιεχωβά. Ο δεσμός που ένωνε τον Ισραήλ με τον Ιεχωβά ήταν η διαθήκη του Νόμου. Ο Παύλος παρομοιάζει την «άνω Ιερουσαλήμ», τη «γυναίκα» του Ιεχωβά, με τη Σάρρα, την ελεύθερη σύζυγο του Αβραάμ. Αυτής της ελεύθερης γυναίκας, της «άνω Ιερουσαλήμ», είναι ελεύθερα πνευματικά παιδιά οι Χριστιανοί.—Γα 4:21-31· παράβαλε Ησ 54:1-6.

Όπως ο Αβραάμ, έτσι και ο Ιεχωβά Θεός, ως ο μεγάλος Πατέρας, επιβλέπει την επιλογή μιας νύφης για το γιο του τον Ιησού Χριστό—όχι κάποιας επίγειας γυναίκας αλλά της Χριστιανικής εκκλησίας. (Γε 24:1-4· 2Θε 2:13· 1Πε 2:5) Τα πρώτα μέλη της εκκλησίας του Ιησού τα παρουσίασε σε αυτόν «ο φίλος του γαμπρού», ο Ιωάννης ο Βαφτιστής, τον οποίο είχε στείλει ο Ιεχωβά πριν από τον Γιο του. (Ιωα 3:28, 29) Αυτή η εκκλησιαστική νύφη είναι «ένα πνεύμα» με τον Χριστό, ως το σώμα του. (1Κο 6:17· Εφ 1:22, 23· 5:22, 23) Όπως ακριβώς η νύφη στον Ισραήλ λουζόταν και στολιζόταν, έτσι και ο Ιησούς Χριστός φροντίζει να λουστεί η νύφη του, προετοιμαζόμενη για το γάμο, ώστε να είναι εντελώς καθαρή, χωρίς κηλίδα ή ψεγάδι. (Εφ 5:25-27) Στον 45ο Ψαλμό και στο 21ο κεφάλαιο της Αποκάλυψης αυτή απεικονίζεται να είναι όμορφα στολισμένη για το γάμο.

Επίσης στο βιβλίο της Αποκάλυψης, ο Ιεχωβά αναφέρεται προφητικά στον καιρό κατά τον οποίο θα πλησίαζε ο γάμος του Γιου του και η νύφη θα ήταν ετοιμασμένη και στολισμένη με λαμπρό, καθαρό, εκλεκτό λινό ύφασμα. Χαρακτηρίζει ευτυχισμένους εκείνους που έχουν προσκληθεί στο δείπνο του γάμου του Αρνιού. (Απ 19:7-9· 21:2, 9-21) Τη νύχτα πριν από το θάνατό του, ο Ιησούς θέσπισε το Δείπνο του Κυρίου, την Ανάμνηση του θανάτου του, και παρήγγειλε στους μαθητές του να εξακολουθήσουν να το τηρούν. (Λου 22:19) Η τήρηση αυτού του εορτασμού πρέπει να συνεχίζεται «ωσότου αυτός έρθει». (1Κο 11:26) Όπως στην αρχαιότητα ο γαμπρός έφτανε στο σπίτι της νύφης για να την πάρει από τους γονείς της και να την πάει στο σπιτικό που είχε ετοιμάσει για αυτήν στο σπίτι του πατέρα του, έτσι και ο Ιησούς Χριστός έρχεται να πάρει τους χρισμένους ακολούθους του από την προηγούμενη επίγεια κατοικία τους, ώστε να είναι μαζί του εκεί που είναι και ο ίδιος, στο σπίτι του Πατέρα του, στον ουρανό.—Ιωα 14:1-3.

Βλέπε ΑΝΔΡΑΔΕΛΦΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ.

ΓΑΜΨΟΣ ΚΟΠΤΗΡΑΣ

Αυτός ο όρος αποτελεί μετάφραση της εβραϊκής λέξης μα‛ατσάδ, η οποία υποδηλώνει ένα εργαλείο που χρησιμοποιούνταν στη διαμόρφωση του ξύλου ή ακόμη και του σίδερου. (Ιερ 10:3· Ησ 44:12) Η ρίζα από την οποία πιστεύεται ότι παράγεται αυτή η εβραϊκή λέξη έχει συσχετιστεί με λέξεις συγγενικών γλωσσών που σημαίνουν «θερίζω», «κόβω». Ως εκ τούτου, οι Κέλερ και Μπαουμγκάρτνερ ορίζουν τη λέξη μα‛ατσάδ ως «γαμψός κοπτήρας» (Λεξικό των Βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης [Lexicon in Veteris Testamenti Libros], Λέιντεν, 1958, σ. 550), δηλαδή ένα εργαλείο που αποτελείται από στειλεό και λεπίδα με αγκιστροειδές άκρο. Ωστόσο, άλλοι θεωρούν ότι η λέξη μα‛ατσάδ υποδηλώνει κάποιου είδους τσεκούρι, επειδή μεταγενέστερα προσέλαβε αυτή την έννοια στην εβραϊκή, και πιθανολογούν ότι μπορεί να αναφέρεται στο σκεπάρνι.

ΓΑΡΗΒ

(Γαρήβ) [Αυτός που Έχει Ψώρα].

1. Ένας από τους κραταιούς άντρες του Δαβίδ, Ιεθρίτης από τη φυλή του Ιούδα.—2Σα 23:8, 38· 1Χρ 2:4, 5, 18, 19, 50, 53· 11:26, 40.

2. Λόφος ο οποίος αναφέρεται σε μια προφητεία αποκατάστασης που έγραψε ο Ιερεμίας (31:39), παραπέμποντας προφανώς στα δυτικά όρια της ανοικοδομημένης πόλης της Ιερουσαλήμ. Η ακριβής θέση του είναι άγνωστη.

ΓΑΡΙΖΙΝ, ΟΡΟΣ

(Γαριζίν).

Το Όρος Γαριζίν, τώρα γνωστό ως Τζέμπελ ετ Τουρ (Χαρ Γκεριζίμ), μαζί με το Όρος Εβάλ στα ΒΑ, βρίσκεται στην καρδιά της περιφέρειας της Σαμάρειας. Αυτά τα βουνά, τα οποία υψώνονται το ένα απέναντι από το άλλο, είναι τα ψηλότερα της περιοχής και φρουρούν ένα σημαντικό πέρασμα μεταξύ Α και Δ. Ανάμεσα στα δύο βουνά εκτείνεται μια εύφορη κοιλάδα, η Κοιλάδα της Συχέμ, όπου βρίσκεται η σημερινή Ναμπλούς. Η Συχέμ, μια ισχυρή και σημαντική πόλη της Χαναάν πριν από την είσοδο των Ισραηλιτών στην Υποσχεμένη Γη, βρισκόταν στο ανατολικό άκρο της κοιλάδας, περίπου 1,5 χλμ. ΝΑ της Ναμπλούς. Η στρατηγική θέση που κατείχαν τα όρη Γαριζίν και Εβάλ τούς προσέδιδε στρατιωτική και πολιτική σπουδαιότητα, αλλά η περιοχή αυτή ήταν σημαντική και από θρησκευτική άποψη.—ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 331.

Η κορυφή του Όρους Γαριζίν υψώνεται 850 μ. και πλέον πάνω από τη Μεσόγειο. Αν και το Γαριζίν είναι περίπου 60 μ. χαμηλότερο από το Όρος Εβάλ, προσφέρει εξαιρετική θέα της γύρω περιοχής. Από αυτό μπορεί να δει κανείς στα Β τη χιονισμένη κορυφή του Όρους Αερμών, στα Α την εύφορη κοιλάδα του Ιορδάνη, στα Ν τα βουνά της περιοχής του Εφραΐμ και στα Δ την Πεδιάδα του Σαρών και τη γαλάζια Μεσόγειο.

Ο Άβραμ (Αβραάμ) κατασκήνωσε κάποτε «κοντά στα μεγάλα δέντρα του Μορέχ», ανάμεσα στα όρη Γαριζίν και Εβάλ, και εκεί έλαβε από τον Ιεχωβά την ακόλουθη υπόσχεση: «Στο σπέρμα σου πρόκειται να δώσω αυτή τη γη». (Γε 12:6, 7) Ο Ιακώβ επίσης κατασκήνωσε σε εκείνη την περιοχή.—Γε 33:18.

Σε αρμονία με τις οδηγίες που είχε δώσει ο Μωυσής, οι φυλές του Ισραήλ συγκεντρώθηκαν στα όρη Γαριζίν και Εβάλ υπό την κατεύθυνση του Ιησού του Ναυή, λίγο μετά την κατάληψη της Γαι. Εκεί διαβάστηκαν εις επήκοον του λαού οι ευλογίες που θα λάβαιναν αν υπάκουαν στον Ιεχωβά και οι κατάρες που τους περίμεναν αν τον παρήκουαν. Οι φυλές του Συμεών, του Λευί, του Ιούδα, του Ισσάχαρ, του Ιωσήφ και του Βενιαμίν στάθηκαν μπροστά στο Όρος Γαριζίν. Οι Λευίτες και η κιβωτός της διαθήκης είχαν σταθεί στην κοιλάδα, και οι άλλες έξι φυλές στέκονταν μπροστά στο Όρος Εβάλ. (Δευ 11:29, 30· 27:11-13· Ιη 8:28-35) Προφανώς οι φυλές που στέκονταν μπροστά στο Όρος Γαριζίν αποκρίνονταν στις ευλογίες που διαβάζονταν προς την πλευρά τους, ενώ οι άλλες φυλές αποκρίνονταν στις κατάρες που διαβάζονταν προς την πλευρά του Όρους Εβάλ. Αν και έχει υποστηριχτεί ότι οι ευλογίες διαβάζονταν προς την πλευρά του Όρους Γαριζίν λόγω της μεγαλύτερης φυσικής ομορφιάς του και του εύφορου εδάφους του σε αντιδιαστολή με το βραχώδες και ως επί το πλείστον άγονο Όρος Εβάλ, η Αγία Γραφή δεν δίνει καμιά σχετική πληροφορία. Ο Νόμος διαβάστηκε μεγαλόφωνα «μπροστά σε όλη την εκκλησία του Ισραήλ, μαζί με τις γυναίκες και τα μικρά παιδιά και τους πάροικους που περπατούσαν ανάμεσά τους». (Ιη 8:35) Αυτό το τεράστιο πλήθος μπορούσε να ακούσει τα λόγια από τις θέσεις όπου είχε σταθεί μπροστά σε καθένα από τα δύο βουνά. Αυτό πιθανότατα οφειλόταν, τουλάχιστον εν μέρει, στην εξαίρετη ακουστική της περιοχής.—Βλέπε ΕΒΑΛ, ΟΡΟΣ.

Στις ημέρες των Κριτών του Ισραήλ, ο γιος του Γεδεών ο Ιωθάμ μίλησε στους κτηματίες της Συχέμ από την «κορυφή του Όρους Γαριζίν». (Κρ 9:7) Ακόμη και σήμερα μια επίπεδη προεξοχή στο μέσο περίπου του βουνού ονομάζεται «βήμα του Ιωθάμ», αλλά πρόκειται για τοποθεσία που υποστηρίζεται μόνο από την παράδοση.

Ο Σαμαρειτικός Ναός. Ένας σαμαρειτικός ναός ο οποίος ανταγωνιζόταν το ναό της Ιερουσαλήμ ανεγέρθηκε στο Όρος Γαριζίν πιθανώς τον τέταρτο αιώνα Π.Κ.Χ. και καταστράφηκε το 128 Π.Κ.Χ. Σύμφωνα με την παράδοση, ερημώθηκε από τον Ιωάννη Υρκανό. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΑ΄, 310, 311, 324 [viii, 2, 4]· ΙΓ΄, 254-256 [ix, 1]· Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Α΄, 63 [ii, 6]) Ακόμη και στη σημερινή εποχή οι Σαμαρείτες τελούν κάποιες γιορτές όπως το Πάσχα στο Όρος Γαριζίν, στο μέρος όπου πιστεύουν ότι βρισκόταν ο αρχαίος ναός. Προφανώς η Σαμαρείτισσα αναφερόταν στο Όρος Γαριζίν όταν είπε στον Ιησού Χριστό: «Οι προπάτορές μας ασκούσαν λατρεία σε αυτό το βουνό· εσείς όμως λέτε ότι στην Ιερουσαλήμ είναι ο τόπος όπου πρέπει να ασκούν λατρεία οι άνθρωποι».—Ιωα 4:5, 19, 20.

Όπως απεικονίζεται σε αρχαία νομίσματα που ανακαλύφτηκαν στη Ναμπλούς, στο βορειοανατολικό τμήμα του Όρους Γαριζίν υπήρχε κάποτε ναός του Δία, στον οποίο για να φτάσει κανείς υπολογίζεται ότι έπρεπε να ανεβεί 1.500 σκαλοπάτια. Μια εκκλησία χτίστηκε στην κορυφή του βουνού τον πέμπτο αιώνα Κ.Χ., και μια άλλη οικοδομήθηκε από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Υπάρχει η άποψη ότι τα ερείπια που βρίσκονται τώρα εκεί ανάγονται στην εποχή του Ιουστινιανού.

ΓΑΡΜΙΤΙΚΗ

(Γαρμιτική) [Του (Από το) Γκέρεμ (Οστό)].

Αυτή η επωνυμία συνδέεται με την Κεϊλά, όνομα που εμφανίζεται σε έναν κατάλογο απογόνων του Ιούδα.—1Χρ 4:19.

ΓΕΒΑΛ

(Γεβάλ) [πιθανώς, Περιοχή· Σύνορο], ΓΕΒΑΛΙΤΕΣ (Γεβαλίτες).

1. Η Γεβάλ, μια φοινικική πόλη στα παράλια της Μεσογείου, ταυτίζεται με το σημερινό Τζεμπέιλ, περίπου 28 χλμ. ΒΒΑ της Βηρυτού. Οι ιστορικοί θεωρούν ότι η Γεβάλ, ή Βύβλος όπως την ονόμαζαν οι Έλληνες, ήταν μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Μέσης Ανατολής.—Βλέπε Ιη 13:5, υποσ.

Ο Ιεχωβά συμπεριέλαβε τη «γη των Γεβαλιτών» στα εδάφη που απέμενε να καταληφθούν από τον Ισραήλ την εποχή του Ιησού του Ναυή. (Ιη 13:1-5) Κάποιοι κριτικοί μέμφονται αυτή τη δήλωση θεωρώντας την ανακριβή, με βάση το ότι η πόλη Γεβάλ βρισκόταν πολύ βορειότερα του Ισραήλ (περ. 100 χλμ. Β της Δαν) και προφανώς δεν περιήλθε ποτέ υπό την κυριαρχία του Ισραήλ. Ορισμένοι λόγιοι έχουν υποστηρίξει ότι αυτό το εδάφιο του εβραϊκού κειμένου ίσως έχει καταστραφεί και πιστεύουν ότι το αρχαίο κείμενο έλεγε: «η γη που γειτονεύει με τον Λίβανο» ή “μέχρι το σύνορο των Γεβαλιτών”. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι οι υποσχέσεις του Ιεχωβά που βρίσκονται καταγραμμένες στα εδάφια Ιησούς του Ναυή 13:2-7 δόθηκαν υπό όρους. Άρα, ο Ισραήλ ίσως δεν έλαβε ποτέ τη Γεβάλ λόγω της δικής του ανυπακοής.—Παράβαλε Ιη 23:12, 13.

Τον 11ο αιώνα Π.Κ.Χ., οι Γεβαλίτες βοήθησαν τον Σολομώντα στην προετοιμασία των υλικών για την οικοδόμηση του ναού. (1Βα 5:18) Ο Ιεχωβά μνημονεύει τους “ηλικιωμένους από τη Γεβάλ” μεταξύ εκείνων που συνέβαλαν στη διατήρηση της εμπορικής ισχύος και δόξας της αρχαίας Τύρου.—Ιεζ 27:9.

2. Μια άλλη τοποθεσία που αποκαλείται «Γεβάλ» αναφέρεται μαζί με τον Αμμών και τον Αμαλήκ στο εδάφιο Ψαλμός 83:7, και από αυτό συνάγεται ότι προφανώς βρισκόταν Ν ή Α της Νεκράς Θαλάσσης. Παρότι η ακριβής θέση της δεν είναι γνωστή, μερικοί λόγιοι την τοποθετούν στην περιοχή της Πέτρας, περίπου 100 χλμ. ΒΒΑ του Κόλπου της Άκαμπα.

ΓΕΒΕΡ

(Γεβέρ) [Ακμαίος Άντρας].

Ένας από τους 12 διαχειριστές του Σολομώντα οι οποίοι είχαν την ευθύνη να προμηθεύουν τροφή στο βασιλιά και στο σπιτικό του έναν μήνα το χρόνο. Ο Γεβέρ προσδιορίζεται ως ο γιος του Ουρί, και είναι πιθανό να υπηρέτησε και ο γιος του επίσης ως διαχειριστής.—1Βα 4:7, 13, 19.

ΓΕΒΙΜ

(Γεβίμ) [Αυλάκια].

Τοποθεσία της οποίας οι κάτοικοι αναζήτησαν καταφύγιο προκειμένου να ξεφύγουν από τον προελαύνοντα ασσυριακό στρατό όταν αυτός βάδιζε εναντίον της Σιών, προφανώς στις ημέρες του Εζεκία. (Ησ 10:24, 31· παράβαλε κεφ. 36, 37.) Η ακριβής θέση της δεν είναι γνωστή.

ΓΕΔΑΛΙΑΣ

(Γεδαλίας) [Ο Ιεχωβά Είναι Μεγάλος].

1. Λευίτης υμνωδός ο οποίος, την εποχή του Δαβίδ, κληρώθηκε να είναι υπεύθυνος της δεύτερης από τις 24 ομάδες υπηρεσίας, καθεμιά από τις οποίες είχε 12 μουσικούς.—1Χρ 25:3, 9, 31.

2. Παππούς του προφήτη Σοφονία και, πιθανώς, απόγονος του Βασιλιά Εζεκία.—Σοφ 1:1.

3. Γιος του Πασχώρ. Ένας από τους άρχοντες της Ιερουσαλήμ οι οποίοι κατηγόρησαν τον Ιερεμία στον Βασιλιά Σεδεκία λέγοντας ότι αποδυναμώνει τους μαχητές και όλο το λαό και ζήτησαν να θανατωθεί για αυτό. Όταν ο βασιλιάς τούς έδωσε το ελεύθερο, αυτοί οι άρχοντες έριξαν τον Ιερεμία στο βούρκο μιας στέρνας.—Ιερ 38:1-6.

4. «Ο γιος του Αχικάμ, γιου του Σαφάν». Έπειτα από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ., ο Βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ διόρισε τον Γεδαλία κυβερνήτη των Ιουδαίων που είχαν απομείνει στη γη του Ιούδα. Ο Γεδαλίας εγκαταστάθηκε στη Μισπά, όπου ήρθε να κατοικήσει και ο προφήτης Ιερεμίας. Μόλις οι Ιουδαίοι στρατιωτικοί αρχηγοί που είχαν διαφύγει την αιχμαλωσία άκουσαν ότι ο Γεδαλίας είχε διοριστεί κυβερνήτης, πήγαν μαζί με τους άντρες τους σε αυτόν στη Μισπά. Ο Γεδαλίας τούς βεβαίωσε με όρκο ότι τα πράγματα θα πήγαιναν καλά για αυτούς εφόσον θα υπηρετούσαν το βασιλιά της Βαβυλώνας, και τους ενθάρρυνε να συγκεντρώσουν κρασί, λάδι και καλοκαιρινούς καρπούς. Ακόμη και οι Ιουδαίοι που είχαν διασπαρθεί στον Μωάβ, στον Αμμών, στον Εδώμ και σε άλλους τόπους έρχονταν στον Γεδαλία.

Όλα αυτά προφανώς δεν άρεσαν στον Βααλείς, το βασιλιά του Αμμών, ο οποίος εξασφάλισε τη συνεργασία του Ισμαήλ σε μια πλεκτάνη που έστησε για τη δολοφονία του Κυβερνήτη Γεδαλία. Όταν ο Ιωανάν και οι υπόλοιποι αρχηγοί των στρατιωτικών δυνάμεων το έμαθαν αυτό, ενημέρωσαν τον κυβερνήτη, αλλά εκείνος δεν τους πίστεψε. Ο Ιωανάν πλησίασε μάλιστα κατ’ ιδίαν τον Γεδαλία και προσφέρθηκε να ανατρέψει το δόλιο σχέδιο θανατώνοντας τον Ισμαήλ. Αλλά ο Γεδαλίας δεν τον άκουσε, θεωρώντας ψέματα αυτά που λέγονταν για τον Ισμαήλ. Έτσι λοιπόν, όταν ο Ισμαήλ μαζί με δέκα άλλους άντρες πήγαν στη Μισπά, ο Γεδαλίας δεν πήρε καμιά προφύλαξη. Κάθησε να φάει μαζί τους, και ενώ έτρωγαν, ο Ισμαήλ και οι άντρες του σηκώθηκαν και θανάτωσαν τον Γεδαλία καθώς και όλους τους Ιουδαίους και τους Χαλδαίους που ήταν μαζί με τον Γεδαλία.—2Βα 25:22-25· Ιερ 39:14· 40:5–41:3.

5. Ένας από τους ιερείς της εποχής του Έσδρα οι οποίοι είχαν πάρει αλλοεθνείς συζύγους και υποσχέθηκαν να τις εξαποστείλουν.—Εσδ 10:18, 19.

ΓΕΔΕΡ

(Γεδέρ) [Πέτρινο Τείχος].

Κωμόπολη στη Χαναάν. Ο βασιλιάς της ήταν ένας από τους 31 βασιλιάδες που νίκησε ο Ιησούς του Ναυή. (Ιη 12:13) Τα εδάφια Ιησούς του Ναυή 12:7, 8 δείχνουν ότι βρισκόταν στη δυτική πλευρά του Ιορδάνη, και το γεγονός ότι αναφέρεται μετά τη Δεβίρ ίσως την τοποθετεί στην περιοχή της Σεφηλά. Ενδεχομένως είναι η Βαιθ-γαδέρ του εδαφίου 1 Χρονικών 2:51. Ωστόσο, η ακριβής θέση της δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα. Την εποχή του Δαβίδ, κάποιος ονόματι Βάαλ-χανάν ο Γεδερίτης ήταν υπεύθυνος για τους ελαιώνες και τις συκομουριές του Δαβίδ στη Σεφηλά, και πιστεύεται ότι ίσως καταγόταν είτε από τη Γεδέρ είτε από τη Γεδηρά.—1Χρ 27:28.

ΓΕΔΕΡΙΤΗΣ

(Γεδερίτης) [Της (Από τη) Γεδέρ].

Προσδιορισμός που εφαρμόζεται στον Βάαλ-χανάν (1Χρ 27:28) και πιστεύεται ότι παράγεται από το όνομα της γενέτειράς του, είτε της Γεδέρ (Ιη 12:13) είτε της Γεδηρά.—Ιη 15:36.

ΓΕΔΕΩΝ

(Γεδεών) [Αυτός που Κόβει· Αυτός που Εκκόπτει].

Ένας από τους εξέχοντες κριτές του Ισραήλ, γιος του Ιεχωάς από την οικογένεια του Αβί-έζερ και τη φυλή του Μανασσή. Ο Γεδεών κατοικούσε στην Οφρά, μια πόλη που προφανώς βρισκόταν Δ του Ιορδάνη. Η φυλετική υποδιαίρεση στην οποία ανήκε ήταν η πιο ασήμαντη στον Μανασσή και ο ίδιος ήταν «ο μικρότερος στον οίκο του πατέρα [του]».—Κρ 6:11, 15.

Ο Γεδεών έζησε σε μια πολύ ταραχώδη περίοδο της ιστορίας του Ισραήλ. Εξαιτίας της απιστίας τους προς τον Ιεχωβά, οι Ισραηλίτες δεν απολάμβαναν τους καρπούς του κόπου τους. Επί αρκετά χρόνια, διάφορα γειτονικά ειδωλολατρικά έθνη, και ιδιαίτερα οι Μαδιανίτες, εισέβαλλαν στον Ισραήλ τον καιρό του θερισμού κατά στίφη “πολυάριθμα σαν τις ακρίδες”. Το χέρι του Μαδιάμ ήταν τόσο βαρύ πάνω τους επί εφτά χρόνια ώστε οι Ισραηλίτες έφτιαξαν υπόγειες αποθήκες για να κρύβουν τα αποθέματα των τροφίμων τους από τους εισβολείς.—Κρ 6:1-6.

Καλείται να Υπηρετήσει ως Ελευθερωτής. Για να μην τον ανακαλύψουν οι Μαδιανίτες, ο Γεδεών αλώνιζε το σιτάρι σε ένα πατητήρι και όχι έξω στο ύπαιθρο, όταν εμφανίστηκε σε αυτόν ένας άγγελος και του είπε: «Ο Ιεχωβά είναι μαζί σου, γενναίε, κραταιέ». Αυτό υποκίνησε τον Γεδεών να ρωτήσει πώς ήταν δυνατόν να αληθεύει κάτι τέτοιο, δεδομένης της καταδυνάστευσης του έθνους από τους Μαδιανίτες. Όταν του ειπώθηκε ότι αυτός θα ήταν εκείνος που θα ελευθέρωνε τον Ισραήλ, ο Γεδεών μίλησε με μετριοφροσύνη για την ασήμαντη θέση του. Του δόθηκε, όμως, η διαβεβαίωση ότι ο Ιεχωβά θα ήταν μαζί του. Γι’ αυτό και ο Γεδεών ζήτησε σημείο για να βεβαιωθεί ότι ο αγγελιοφόρος ήταν πράγματι άγγελος του Ιεχωβά. Έφερε ως δώρο κρέας, άζυμους άρτους και ζωμό και, κατόπιν υπόδειξης του αγγέλου, έβαλε το κρέας και τους άζυμους άρτους πάνω σε έναν μεγάλο βράχο και έχυσε το ζωμό. Ο άγγελος άγγιξε το κρέας και τους άζυμους άρτους με το ραβδί του, και άρχισε να ανεβαίνει φωτιά από το βράχο και να κατατρώει την προσφορά. Αμέσως μετά, ο άγγελος εξαφανίστηκε.—Κρ 6:11-22.

Την ίδια εκείνη νύχτα ο Ιεχωβά υπέβαλε τον Γεδεών σε δοκιμή διατάζοντάς τον να γκρεμίσει το θυσιαστήριο που είχε ο πατέρας του για τον θεό Βάαλ, να κόψει τον ιερό στύλο που βρισκόταν δίπλα σε αυτό, να χτίσει ένα θυσιαστήριο για τον Ιεχωβά και κατόπιν να προσφέρει πάνω σε αυτό το νεαρό εφταετή ταύρο του πατέρα του (προφανώς κάποιον ταύρο που θεωρούνταν ιερός ως αφιερωμένος στον Βάαλ), χρησιμοποιώντας ως καύσιμη ύλη τον ιερό στύλο. Εκδηλώνοντας τη δέουσα επιφυλακτικότητα, ο Γεδεών τα έκανε όλα αυτά τη νύχτα με τη βοήθεια δέκα υπηρετών. Όταν οι άντρες της πόλης σηκώθηκαν το πρωί και είδαν τι είχε συμβεί και κατόπιν έμαθαν ότι υπαίτιος ήταν ο Γεδεών, απαίτησαν να θανατωθεί. Ο Ιεχωάς, όμως, δεν τους παρέδωσε το γιο του, αλλά αποκρίθηκε ότι ο Βάαλ θα έπρεπε να υπερασπιστεί ο ίδιος τον εαυτό του. Τότε ο Ιεχωάς έδωσε στο γιο του τον Γεδεών το όνομα Ιεροβάαλ (που σημαίνει «Ας Κάνει Νομική Υπεράσπιση (Ας Αντιδικήσει) ο Βάαλ»), λέγοντας: «Ας κάνει ο Βάαλ νομική υπεράσπιση για λογαριασμό του, εφόσον κάποιος γκρέμισε το θυσιαστήριό του».—Κρ 6:25-32.

Νίκη επί του Μαδιάμ. Έπειτα από αυτό, όταν οι Μαδιανίτες, μαζί με τους Αμαληκίτες και τους κατοίκους της Ανατολής, εισέβαλαν και πάλι στον Ισραήλ και στρατοπέδευσαν στην Κοιλάδα της Ιεζραέλ, το πνεύμα του Ιεχωβά περικάλυψε τον Γεδεών. Αφού συγκέντρωσε για πόλεμο τους Αβιεζερίτες, ο Γεδεών έστειλε αγγελιοφόρους σε όλο τον Μανασσή καθώς και στον Ασήρ, στον Ζαβουλών και στον Νεφθαλί, προτρέποντας τους άντρες να τον συνοδεύσουν. Επειδή ήθελε και άλλες αποδείξεις για το ότι ο Ιεχωβά ήταν μαζί του, ζήτησε να αφήσει εκτεθειμένο στο αλώνι έναν πόκο μαλλιού όλη τη νύχτα και το επόμενο πρωί αυτός να έχει υγρανθεί αλλά το αλώνι να έχει μείνει στεγνό. Όταν ο Ιεχωβά έκανε για χάρη του αυτό το θαύμα, ο Γεδεών θέλησε επιφυλακτικά να επιβεβαιώσει με ένα δεύτερο σημείο το ότι ο Ιεχωβά ήταν μαζί του, και γι’ αυτό ζήτησε και έλαβε ένα θαύμα με ακριβώς αντίθετες συνθήκες.—Κρ 6:33-40.

Τριάντα δύο χιλιάδες πολεμιστές παρατάχθηκαν στο πλευρό του Γεδεών ανταποκρινόμενοι στην πρόσκλησή του. Στρατοπέδευσαν κοντά στο πηγάδι Αρώδ, νότια του στρατοπέδου των Μαδιανιτών που βρισκόταν στο λόφο Μορέχ, μέσα στην κοιλάδα. Στον καθένα από τους 32.000 Ισραηλίτες αντιστοιχούσαν περισσότεροι από τέσσερις εισβολείς, των οποίων το στράτευμα αποτελούνταν από 135.000 περίπου. (Κρ 8:10) Αλλά ο Ιεχωβά είπε ότι υπήρχαν πάρα πολλοί άντρες μαζί με τον Γεδεών, υπό την έννοια ότι, αν ο Θεός έδινε τον Μαδιάμ στο χέρι τους, αυτοί θα μπορούσαν να συμπεράνουν ότι η σωτηρία ήταν αποτέλεσμα της δικής τους γενναιότητας. Καθοδηγούμενος από τον Θεό, ο Γεδεών είπε να αποχωρήσουν όσοι φοβούνταν και έτρεμαν. Είκοσι δύο χιλιάδες έφυγαν, αλλά και πάλι οι άντρες ήταν πάρα πολλοί. Στη συνέχεια, ο Ιεχωβά έδωσε στον Γεδεών την οδηγία να βάλει τους υπόλοιπους 10.000 άντρες να κατεβούν στο νερό για να δοκιμαστούν. Λίγοι, μόνο 300, έφεραν το νερό στο στόμα τους με τη χούφτα τους, και αυτοί ξεχωρίστηκαν στη μία πλευρά. Οι άλλοι, εκείνοι που έπεσαν στα γόνατά τους για να πιουν, δεν θα χρησιμοποιούνταν. Οι 300, με τον τρόπο με τον οποίο ήπιαν, έδειξαν αγρύπνια, ενδιαφέρον για τη μάχη που δινόταν υπέρ της αληθινής λατρείας στο όνομα του Ιεχωβά. Μέσω αυτής της μικρής ομάδας των 300, ο Ιεχωβά υποσχέθηκε να σώσει τον Ισραήλ.—Κρ 7:1-7.

Ο Γεδεών με τον υπηρέτη του τον Φουρά πήγαν τη νύχτα να ανιχνεύσουν το στρατόπεδο του εχθρού. Εκεί ο Γεδεών άκουσε κάποιον άνθρωπο να αφηγείται ένα όνειρο στο σύντροφό του. Ο σύντροφός του, στη συνέχεια, ερμήνευσε το όνειρο λέγοντας ότι ο Μαδιάμ και όλο το στρατόπεδο θα δινόταν στο χέρι του Γεδεών. Ενισχυμένος από όσα άκουσε, ο Γεδεών επέστρεψε στο στρατόπεδο του Ισραήλ, οργάνωσε τους 300 σε τρεις ομάδες για να μπορέσει να πλησιάσει το στρατόπεδο του Μαδιάμ από τρεις πλευρές και έδωσε στον καθένα ένα κέρας και μια μεγάλη στάμνα μέσα στην οποία είχε βάλει έναν πυρσό.—Κρ 7:9-16.

Με τη δική του ομάδα των 100 αντρών, ο Γεδεών έφτασε στην άκρη του στρατοπέδου των Μαδιανιτών μόλις εκείνοι είχαν τοποθετήσει τους σκοπούς για τη μεσαία νυχτερινή φυλακή. Τότε, σε αρμονία με τις οδηγίες του Γεδεών, οι άντρες του έκαναν ό,τι ακριβώς έκανε εκείνος. Η νυχτερινή ησυχία διακόπηκε από το σάλπισμα 300 κεράτων, τη συντριβή 300 μεγάλων σταμνών και τον ήχο 300 πολεμικών κραυγών. Την ίδια στιγμή, ο ουρανός φωτίστηκε από 300 πυρσούς. Σύγχυση κατέλαβε το στρατόπεδο του εχθρού. Οι εισβολείς άρχισαν να κραυγάζουν και να τρέπονται σε φυγή, και «ο Ιεχωβά έβαλε το σπαθί του καθενός εναντίον του άλλου σε όλο το στρατόπεδο· και το στρατόπεδο εξακολούθησε τη φυγή του μέχρι τη Βαιθ-σεττά, και από εκεί ως τη Ζερερά, μέχρι τα περίχωρα της Αβέλ-μεολά κοντά στην Ταββάθ».—Κρ 7:17-22.

Στο μεταξύ, οι άντρες του Νεφθαλί, του Ασήρ και του Μανασσή συγκεντρώθηκαν για να καταδιώξουν τον Μαδιάμ. Επιπλέον, στάλθηκαν αγγελιοφόροι για να ειδοποιήσουν τον Εφραΐμ να φράξει το δρόμο στους Μαδιανίτες που είχαν τραπεί σε φυγή. Οι Εφραϊμίτες ανταποκρίθηκαν και κατέλαβαν τα νερά μέχρι τη Βαιθ-βαρά και τον Ιορδάνη. Έπιασαν επίσης και σκότωσαν τους δύο Μαδιανίτες άρχοντες, τον Ωρήβ και τον Ζηβ. Όταν, όμως, συνάντησαν τον Γεδεών, οι Εφραϊμίτες «προσπάθησαν επίμονα να μαλώσουν μαζί του», επειδή δεν τους είχε καλέσει από την αρχή να βοηθήσουν. Ωστόσο, ο Γεδεών, επισημαίνοντας με μετριοφροσύνη ότι αυτό που είχε κάνει ο ίδιος δεν ήταν τίποτα σε σύγκριση με αυτό που είχαν κάνει εκείνοι όταν έπιασαν τον Ωρήβ και τον Ζηβ, ηρέμησε το πνεύμα τους και απέφυγε τη σύγκρουση.—Κρ 7:23–8:3.

Αφού πέρασε στην απέναντι όχθη του Ιορδάνη, ο Γεδεών και οι 300 άντρες που ήταν μαζί του συνέχισαν παρά την κούρασή τους να καταδιώκουν τον Ζεβεέ και τον Ζαλμανά, τους βασιλιάδες του Μαδιάμ, καθώς και τους άντρες που ήταν μαζί τους. Καθ’ οδόν, ζήτησε τρόφιμα από τους άντρες της Σοκχώθ, αλλά οι άρχοντες της Σοκχώθ αρνήθηκαν να προσφέρουν βοήθεια, λέγοντας: «Μήπως είναι οι παλάμες του Ζεβεέ και του Ζαλμανά ήδη στο χέρι σου ώστε να δοθεί ψωμί στο στρατό σου;» Παρόμοια, και οι άντρες της Φανουήλ αρνήθηκαν να ανταποκριθούν στο αίτημα του Γεδεών.—Κρ 8:4-9.

Όταν έφτασε στην Καρκόρ όπου είχαν στρατοπεδεύσει οι εισβολείς, οι οποίοι είχαν μειωθεί στους 15.000 περίπου, ο Γεδεών χτύπησε το στρατόπεδο του εχθρού ενώ ήταν αφύλακτο. Ο Ζεβεέ και ο Ζαλμανά τράπηκαν σε φυγή. Ο Γεδεών τούς καταδίωξε αμέσως και τους έπιασε. Επιπλέον, «έφερε τρόμο σε όλο το στρατόπεδο».—Κρ 8:10-12.

Καθώς επέστρεφε από τη μάχη, ο Γεδεών έπιασε έναν νεαρό από τη Σοκχώθ και έμαθε από αυτόν τα ονόματα των αρχόντων και των πρεσβυτέρων της πόλης. Τηρώντας ό,τι είχε πει προηγουμένως όταν εκείνοι δεν ανταποκρίθηκαν στο αίτημά του για τρόφιμα, ο Γεδεών έδωσε ένα μάθημα στους πρεσβυτέρους της Σοκχώθ χρησιμοποιώντας αγκάθια και βάτους. Επίσης, όπως είχε προειδοποιήσει, ο Γεδεών γκρέμισε τον πύργο της Φανουήλ και σκότωσε τους άντρες εκείνης της πόλης επειδή δεν συνεργάστηκαν προμηθεύοντας τρόφιμα στους άντρες του.—Κρ 8:13-17.

Έπειτα από αυτό, ο Γεδεών διέταξε τον πρωτότοκο γιο του τον Ιεθέρ να θανατώσει τον Ζεβεέ και τον Ζαλμανά επειδή αυτοί είχαν σκοτώσει τους αδελφούς του Γεδεών, τους γιους της μητέρας του. Όντας νεαρός, ο Ιεθέρ φοβήθηκε να θανατώσει τους Μαδιανίτες βασιλιάδες. Έτσι λοιπόν, τους εκτέλεσε ο ίδιος ο Γεδεών, όπως τον είχαν προκαλέσει να κάνει ο Ζεβεέ και ο Ζαλμανά.—Κρ 8:18-21.

Το Εφόδ το Οποίο Έφτιαξε. Ευγνώμονες οι Ισραηλίτες ζήτησαν από τον Γεδεών να καταστήσει την οικογένειά του δυναστεία κυβερνητών. Ωστόσο, ο Γεδεών αναγνώριζε ότι ο Ιεχωβά ήταν ο δικαιωματικός Βασιλιάς του Ισραήλ και γι’ αυτόν το λόγο δεν ανταποκρίθηκε στο αίτημά τους. Στη συνέχεια τους πρότεινε να συνεισφέρουν τα χρυσά κοσμήματα που είχαν πάρει ως λάφυρα στον πόλεμο—οι κρίκοι της μύτης και μόνο έφτασαν τους 1.700 σίκλους χρυσάφι ($218.365). Κατόπιν, ο Γεδεών έφτιαξε ένα εφόδ από τα λάφυρα που δόθηκαν ως συνεισφορά και το εξέθεσε στην Οφρά. Αλλά όλος ο Ισραήλ άρχισε να έχει «ανήθικες σχέσεις» με το εφόδ, και μάλιστα αυτό αποτέλεσε παγίδα ακόμη και για τον Γεδεών και το σπιτικό του. Μολονότι, λοιπόν, η ενέργειά του αυτή είχε αναμφίβολα σωστό κίνητρο, το εφόδ απέσπασε την προσοχή από το αληθινό αγιαστήριο που είχε ορίσει ο Ιεχωβά—τη σκηνή της μαρτυρίας. Οι προσπάθειες του Γεδεών δεν τελεσφόρησαν, αλλά είχαν το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που εκείνος είχε κατά νου.—Κρ 8:22-27· βλέπε ΕΦΟΔ, 1.

Πεθαίνει ως Επιδοκιμασμένος Μάρτυρας. Η απελευθέρωση που έφερε ο Ιεχωβά μέσω του Γεδεών ήταν τόσο πλήρης ώστε δεν υπήρξε άλλη αναστάτωση στα 40 χρόνια κατά τα οποία υπηρέτησε ως κριτής. Ο Γεδεών πήρε πολλές συζύγους, από τις οποίες απέκτησε 70 γιους. Αφού εκείνος πέθανε σε καλά γηρατειά, ο Ισραήλ έπεσε και πάλι θύμα της λατρείας του Βάαλ. Επιπλέον, ο Αβιμέλεχ, ο γιος που απέκτησε ο Γεδεών από την παλλακίδα του, μια γυναίκα από τη Συχέμ, σκότωσε τους άλλους γιους του Γεδεών. Μόνο ο νεότερος, ο Ιωθάμ, διέφυγε.—Κρ 8:28–9:5· βλέπε ΑΒΙΜΕΛΕΧ Αρ. 4· ΟΦΡΑ Αρ. 3.

Η πίστη που έδειξε ο Γεδεών, αντιμετωπίζοντας τεράστιες δυσκολίες, του έδωσε το δικαίωμα να αναφέρεται ως ένας από το «τόσο μεγάλο σύννεφο μαρτύρων». (Εβρ 11:32· 12:1) Επιπρόσθετα, η μετριοφροσύνη του ήταν υποδειγματική και συνδυαζόταν με την επιφυλακτικότητα. Προφανώς, η επιφυλακτικότητα που εκδήλωσε ο Γεδεών ήταν κατάλληλη και δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι πήγαζε από έλλειψη πίστης, εφόσον ούτε μία φορά δεν επιτιμήθηκε για το ότι φάνηκε επιφυλακτικός. Επιπλέον, όπως υποδεικνύεται από τον 83ο Ψαλμό, η ήττα του Μαδιάμ στις ημέρες του Γεδεών παρέχει ένα προφητικό πρότυπο της επικείμενης καταστροφής όλων όσων εναντιώνονται στον Ιεχωβά, μέσω της οποίας Εκείνος θα μεγαλύνει το όνομά του και θα δικαιώσει την κυριαρχία του.—Παράβαλε Ησ 9:4· 10:26.

ΓΕΔΕΩΝΙ

(Γεδεωνί) [Αυτός που Κόβει· Αυτός που Εκκόπτει].

Πατέρας του Αβιδάν, αρχηγού της φυλής του Βενιαμίν την εποχή του Μωυσή.—Αρ 1:11, 16.

ΓΕΔΗΡΑ

(Γεδηρά) [Πέτρινο Μαντρί].

1. Πόλη στη Σεφηλά η οποία είχε παραχωρηθεί στον Ιούδα. (Ιη 15:20, 33, 36) Η Γεδηρά ταυτίζεται συνήθως με την Τζεντίρε (Γκεντέρα), περίπου 22 χλμ. ΔΒΔ της πιθανολογούμενης θέσης της Εσθαόλ. Κάποιοι από τους κατοίκους αυτής της πόλης ήταν γνωστοί ως αγγειοπλάστες.—1Χρ 4:23.

2. Προφανώς το όνομα μιας τοποθεσίας στην περιοχή του Βενιαμίν που ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα του “Ιωζαβάδ του Γεδηραθίτη”. (1Χρ 12:1, 2, 4) Κατά την τρέχουσα άποψη ορισμένων γεωγράφων, ταυτίζεται με το Τζουντέιρα, περίπου 1,5 χλμ. ΒΑ της Γαβαών.

ΓΕΔΗΡΑΘΙΤΗΣ

(Γεδηραθίτης) [Της (Από τη) Γεδηρά].

Επωνυμία του Ιωζαβάδ, ενός αμφοτεροδέξιου Βενιαμίτη πολεμιστή που συντάχθηκε με τον Δαβίδ. Ο προσδιορισμός αυτός προφανώς σημαίνει ότι ο Ιωζαβάδ καταγόταν από τη Γεδηρά του Βενιαμίν.—1Χρ 12:1-4· βλέπε ΓΕΔΗΡΑ Αρ. 2.

ΓΕΔΗΡΩΘ

(Γεδηρώθ) [Πέτρινα Μαντριά].

Πόλη στη Σεφηλά η οποία είχε παραχωρηθεί στον Ιούδα (Ιη 15:20, 33, 41) και μια από τις τοποθεσίες που κατέλαβαν οι Φιλισταίοι στη διάρκεια της βασιλείας του Άχαζ (761-746 Π.Κ.Χ.). (2Χρ 28:18, 19) Μερικοί γεωγράφοι τοποθετούν τη Γεδηρώθ στο Κάτρα, ένα εγκαταλειμμένο χωριό χτισμένο πάνω σε ύψωμα, στη σημερινή Γκεντέρα, περίπου 13 χλμ. ΑΒΑ της Αζώτου, αν και κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι αυτό το μέρος βρίσκεται πολύ δυτικά για να ανήκει στη Σεφηλά.

ΓΕΔΗΡΩΘΑΪΜ

(Γεδηρωθαΐμ).

Όνομα που σημαίνει «Δύο Πέτρινα Μαντριά». Αυτή η τοποθεσία αναφέρεται μεταξύ κάποιων πόλεων του Ιούδα στη Σεφηλά, αλλά η θέση της είναι άγνωστη σήμερα. (Ιη 15:20, 33, 36) Αντί του ονόματος Γεδηρωθαΐμ, η Μετάφραση των Εβδομήκοντα έχει την απόδοση καί αἱ ἐπαύλεις αὐτῆς, δηλαδή οι «μάντρες» των προβάτων της προαναφερθείσας τοποθεσίας, της Γεδηρά. Αυτή η απόδοση μειώνει το συνολικό αριθμό των πόλεων στον κατάλογο από 15 σε 14, αριθμό που δηλώνει το ίδιο το υπόμνημα. (Ιη 15:33-36) Εφόσον μια τέτοια έκφραση δεν συνηθιζόταν σε τέτοιου είδους καταλόγους, μερικοί υποστηρίζουν ότι το εδάφιο θα μπορούσε να αποδοθεί ως «η Γεδηρά ή Γεδηρωθαΐμ» αντί «η Γεδηρά και η Γεδηρωθαΐμ».

ΓΕΔΩΡ

(Γεδώρ) [Πέτρινο Τείχος].

1. Ο γιος του Ιεϊήλ από την πόλη Γαβαών. Ήταν μέλος της φυλής του Βενιαμίν και αδελφός του παππού του Βασιλιά Σαούλ.—1Χρ 8:29-31· 9:35-39.

2. Γιος του Φανουήλ από τη φυλή του Ιούδα. Επειδή το εβραϊκό κείμενο δεν διευκρινίζει αν πρόκειται για πρόσωπο ή πόλη, η λέξη «Γεδώρ» ίσως να αποτελεί ονομασία πόλης.—1Χρ 4:4.

3. Γιος του Ιέρεδ, επίσης από τη φυλή του Ιούδα.—1Χρ 4:18.

4. Πόλη στην ορεινή περιοχή του Ιούδα. (Ιη 15:48, 58) Ταυτίζεται με το Χίρμπετ Τζεντούρ, περίπου 12 χλμ. Β της Χεβρών. Η πόλη αυτή ίσως να εννοείται και στο εδάφιο 1 Χρονικών 4:18. Το γεγονός ότι στο ίδιο εδάφιο αναφέρονται τα ονόματα Σωχώ και Ζανωά, τα οποία αλλού εμφανίζονται ως ονομασίες πόλεων, αποτελεί, σύμφωνα με μερικούς, ένδειξη ότι πιθανότατα και το όνομα Γεδώρ είναι ονομασία πόλης, της οποίας ιδρυτής, ή “πατέρας”, ήταν ο Ιέρεδ.

5. Πόλη που αναφέρεται σε σχέση με κάποιες δραστηριότητες των Συμεωνιτών. (1Χρ 4:24, 39) Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα χρησιμοποιεί εδώ τη λέξη «Γέραρα».—Βλέπε ΓΕΡΑΡΑ.

6. Τοποθεσία στην περιοχή του Βενιαμίν. (1Χρ 12:1, 2, 7) Πιθανολογείται ότι ταυτίζεται με το Χίρμπετ ελ-Τζουντέιρα, περίπου 16 χλμ. ΒΔ της Ιερουσαλήμ.

ΓΕΕΝΝΑ

(Γέεννα) [ελλ. μορφή του εβρ. Γκε Χιννόμ, «Κοιλάδα του Εννόμ»].

Αυτό το όνομα εμφανίζεται 12 φορές στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, και ενώ πολλοί μεταφραστές ελευθεριάζουν αποδίδοντάς το με τη λέξη «κόλαση» (αγγλικά, “hell”), αρκετές σύγχρονες μεταφράσεις χρησιμοποιούν αυτούσια τη λέξη γέεννα του πρωτότυπου κειμένου ή τη μεταγράφουν στη γλώσσα τους.—Ματ 5:22, Ro, Mo, ED, ΜΝΚ, ΒΑΜ, ΕΜΖ, ΚΔΤΚ.

Η βαθιά, στενή Κοιλάδα του Εννόμ, που αργότερα έγινε γνωστή με το εν λόγω εξελληνισμένο όνομα, βρισκόταν Ν και ΝΔ της αρχαίας Ιερουσαλήμ και ταυτίζεται με το σημερινό Ουάντι ερ-Ραμπάμπι (Γκε Μπεν Χινόμ). (Ιη 15:8· 18:16· Ιερ 19:2, 6· βλέπε ΕΝΝΟΜ, ΚΟΙΛΑΔΑ.) Οι βασιλιάδες Άχαζ και Μανασσής του Ιούδα επιδόθηκαν εκεί σε ειδωλολατρία, η οποία περιλάμβανε ανθρωποθυσίες στη φωτιά προς τιμήν του Βάαλ. (2Χρ 28:1, 3· 33:1, 6· Ιερ 7:31, 32· 32:35) Αργότερα, για να μην ξανασυμβούν τέτοιες πράξεις εκεί, ο πιστός Βασιλιάς Ιωσίας βεβήλωσε εκείνον τον τόπο όπου ασκούνταν ειδωλολατρία, ιδιαίτερα το συγκεκριμένο τμήμα που λεγόταν Τοφέθ.—2Βα 23:10.

Δεν Αποτελεί Σύμβολο Αιώνιων Βασάνων. Ο Ιησούς Χριστός συσχέτισε τη φωτιά με τη Γέεννα (Ματ 5:22· 18:9· Μαρ 9:47, 48), όπως έκανε και ο μαθητής Ιάκωβος, ο μόνος Βιβλικός συγγραφέας, εκτός από τον Ματθαίο, τον Μάρκο και τον Λουκά, που χρησιμοποιεί αυτή τη λέξη. (Ιακ 3:6) Μερικοί σχολιαστές προσπαθούν να συνδέσουν αυτό το πύρινο χαρακτηριστικό της Γέεννας με τις ανθρωποθυσίες που γίνονταν με φωτιά πριν από τη βασιλεία του Ιωσία, και βάσει αυτού θεωρούν ότι η Γέεννα χρησιμοποιήθηκε από τον Ιησού ως σύμβολο αιώνιων βασάνων. Ωστόσο, εφόσον ο Ιεχωβά Θεός εξέφρασε την απέχθειά του για αυτή τη συνήθεια, λέγοντας ότι ήταν κάτι που δεν είχε «διατάξει και το οποίο δεν είχε ανεβεί στην καρδιά» του (Ιερ 7:31· 32:35), φαίνεται εντελώς απίθανο ότι ο Γιος του Θεού, αναφερόμενος στη θεϊκή κρίση, θα βάσιζε σε αυτή την ειδωλολατρική συνήθεια τη συμβολική σημασία της Γέεννας. Ας σημειωθεί πως ο Θεός δήλωσε προφητικά ότι η Κοιλάδα του Εννόμ θα χρησιμοποιούνταν ως τόπος για τη μαζική απόθεση των νεκρών σωμάτων και όχι για το βασανισμό ζωντανών θυμάτων. (Ιερ 7:32, 33· 19:2, 6, 7, 10, 11) Έτσι λοιπόν, στο εδάφιο Ιερεμίας 31:40 η αναφορά στην «κοιλάδα των πτωμάτων και της λιπώδους στάχτης» υποδεικνύει κατά γενική παραδοχή την Κοιλάδα του Εννόμ, ενώ μια πύλη γνωστή ως «Πύλη των Σωρών της Στάχτης» προφανώς οδηγούσε στην ανατολική άκρη της κοιλάδας, εκεί που ενωνόταν με τη χαράδρα του Κιδρόν.—Νε 3:13, 14.

Επομένως, τα στοιχεία που δίνει η Αγία Γραφή για τη Γέεννα βρίσκονται γενικά σε αρμονία με την παραδοσιακή άποψη την οποία παρουσιάζουν ραβινικές και άλλες πηγές. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, η Κοιλάδα του Εννόμ χρησιμοποιούνταν ως σκουπιδότοπος για την Ιερουσαλήμ. (Στο εδάφιο Ματ 5:30 η Ph αποδίδει τη λέξη γέεννα ως «σωρό απορριμμάτων».) Σχετικά με την «Γκεχιννόμ», ο Ιουδαίος σχολιαστής Δαβίδ Κιμχί (1160;-1235;), σχολιάζοντας το εδάφιο Ψαλμός 27:13, παρέχει τις εξής ιστορικές πληροφορίες: «Και είναι ένας τόπος στα περίχωρα της Ιερουσαλήμ, και είναι ένας απεχθής τόπος, και εκεί ρίχνουν ακάθαρτα πράγματα και πτώματα. Επίσης, εκεί υπήρχε συνεχώς φωτιά για να καίγονται τα ακάθαρτα πράγματα και τα οστά των πτωμάτων. Γι’ αυτό, η κρίση των πονηρών ονομάζεται παραβολικά Γκεχιννόμ».

Συμβολίζει Ολοκληρωτική Καταστροφή. Είναι προφανές ότι ο Ιησούς χρησιμοποίησε τη Γέεννα για να εκφράσει την απόλυτη καταστροφή την οποία συνεπάγεται η δυσμενής κρίση του Θεού, άρα την καταστροφή στην οποία δεν υπάρχει δυνατότητα να αναστηθεί το άτομο σε ζωή ως ψυχή. (Ματ 10:28· Λου 12:4, 5) Οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι, που αποτελούσαν μια τάξη πονηρών ανθρώπων, καταγγέλθηκαν ως “υποψήφιοι για τη Γέεννα”. (Ματ 23:13-15, 33) Για να αποφύγουν οι ακόλουθοι του Ιησού αυτού του είδους την καταστροφή, έπρεπε να απαλλαχτούν από οτιδήποτε θα μπορούσε να προκαλέσει πνευματικό πρόσκομμα, “κόβοντας το χέρι ή το πόδι τους” και “βγάζοντας το μάτι τους”, κάτι που συμβολικά εννοούσε τη νέκρωση αυτών των μελών του σώματος σε σχέση με την αμαρτία.—Ματ 18:9· Μαρ 9:43-47· Κολ 3:5· παράβαλε Ματ 5:27-30.

Φαίνεται επίσης ότι ο Ιησούς παρέπεμψε εμμέσως στο εδάφιο Ησαΐας 66:24 όταν περιέγραψε τη Γέεννα ως μέρος «όπου το σκουλήκι τους δεν πεθαίνει και η φωτιά δεν σβήνεται». (Μαρ 9:47, 48) Το ότι αυτή η συμβολική εικόνα δεν περιγράφει βάσανα αλλά, αντίθετα, ολοκληρωτική καταστροφή είναι φανερό από το γεγονός ότι το εδάφιο του Ησαΐα ασχολούνταν, όχι με ζωντανά άτομα, αλλά με «τα πτώματα των ανθρώπων που ήταν παραβάτες» εναντίον του Θεού. Αν, όπως υποδεικνύουν οι διαθέσιμες αποδείξεις, η Κοιλάδα του Εννόμ ήταν ένα μέρος όπου πετούσαν τα σκουπίδια και τα πτώματα, τότε η φωτιά, της οποίας η ένταση πιθανώς δυνάμωνε με την προσθήκη θειαφιού (παράβαλε Ησ 30:33), θα ήταν το μόνο κατάλληλο μέσο για την εξάλειψη τέτοιων αποβλήτων. Όπου δεν έφτανε η φωτιά, αναπτύσσονταν σκουλήκια τα οποία κατανάλωναν οτιδήποτε δεν καταστρεφόταν από τη φωτιά. Με βάση αυτό, τα λόγια του Ιησού εννοούσαν ότι η καταστροφική επίδραση της δυσμενούς κρίσης του Θεού δεν θα σταματούσε μέχρις ότου επερχόταν ολοκληρωτική καταστροφή.

Μεταφορική Χρήση. Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιεί ο μαθητής Ιάκωβος τη λέξη «Γέεννα» δείχνει ότι η ανυπότακτη γλώσσα είναι από μόνη της ένας κόσμος αδικίας και ότι ολόκληρος ο κύκλος της ζωής κάποιου μπορεί να επηρεαστεί από πύρινα λόγια τα οποία μολύνουν το σώμα εκείνου που τα λέει. Η γλώσσα ενός τέτοιου ατόμου, η οποία είναι «γεμάτη θανατηφόρο δηλητήριο» και δείχνει ότι υπάρχει κακή κατάσταση καρδιάς, μπορεί να επιφέρει στο άτομο την καταδίκη του Θεού ώστε να πάει στη συμβολική Γέεννα.—Ιακ 3:6, 8· παράβαλε Ματ 12:37· Ψλ 5:9· 140:3· Ρω 3:13.

Η Βιβλική χρήση του όρου «Γέεννα» ως συμβόλου αντιστοιχεί με τη χρήση του όρου «λίμνη της φωτιάς» στο βιβλίο της Αποκάλυψης.—Απ 20:14, 15· βλέπε ΛΙΜΝΗ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ.

ΓΕΖΕΡ

(Γεζέρ) [Κομμάτι· Τμήμα].

Βασιλική πόλη στο εσωτερικό τμήμα της παράκτιας παλαιστινιακής πεδιάδας. Η πρώτη μνεία της Γεζέρ συνδέεται με την ανεπιτυχή προσπάθεια του βασιλιά της να σώσει τη Λαχείς από τον ισραηλιτικό στρατό που τελούσε υπό τις διαταγές του Ιησού του Ναυή. (Ιη 10:33· 12:7, 8, 12) Η Γεζέρ παραχωρήθηκε στους Εφραϊμίτες ως μεθόρια τοποθεσία τους (Ιη 16:3· 1Χρ 7:28), αλλά αυτοί δεν εκδίωξαν πλήρως τους Χαναναίους κατοίκους. (Ιη 16:10· Κρ 1:29) Η Γεζέρ ορίστηκε επίσης ως Λευιτική πόλη για τους Κααθίτες.—Ιη 21:20, 21· 1Χρ 6:66, 67.

Την εποχή του Δαβίδ, η πόλη μνημονεύεται σε σχέση με τους Φιλισταίους, όπως στην περίπτωση όπου ο Δαβίδ συνέτριψε την ισχύ τους «από τη Γααβά ως τη Γεζέρ». (2Σα 5:25· 1Χρ 14:16) Επίσης, ο Σιββεχαΐ ο Χουσαθίτης διακρίθηκε κατά την ήττα των Φιλισταίων στη Γεζέρ πατάσσοντας τον Σιφφαΐ, έναν απόγονο των Ρεφαΐμ. (1Χρ 20:4) Μεταγενέστερα, ο Φαραώ της Αιγύπτου επιτέθηκε στη Γεζέρ για κάποιον αδιευκρίνιστο λόγο. Αφού έκαψε την πόλη και σκότωσε τους Χαναναίους κατοίκους της, την έδωσε ως προίκα στη σύζυγο του Σολομώντα. Ο Σολομών ανοικοδόμησε και ενδεχομένως οχύρωσε την πόλη.—1Βα 9:15-17.

Η Γεζέρ αναφέρεται επίσης συχνά σε μη Βιβλικές πηγές. Στους τοίχους του ναού του Καρνάκ, ο Τούθμωσις Γ΄ κατέγραψε την κατάκτηση της Γεζέρ. Μεταγενέστερα, η πόλη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις Πινακίδες της Αμάρνα όπου κατονομάζεται τουλάχιστον εννιά φορές. Ο Φαραώ Μερνεπτά καυχήθηκε στη στήλη του ότι “κατέλαβε τη Γεζέρ”.

Οι λόγιοι θεωρούν ότι η αρχαία Γεζέρ είναι το σημερινό Τελλ Τζέζερ (Αμπού Σουσέχ· Τελ Γκέζερ), το οποίο βρίσκεται περίπου στο μέσο του δρόμου που συνδέει την Ιερουσαλήμ με το Τελ Αβίβ-Γιάφο (Ιόππη). Επομένως βρισκόταν κοντά σε μια άλλη μεγάλη οδό η οποία συνέδεε επί χιλιετίες την Αίγυπτο με τη Μεσοποταμία για εμπορικούς και στρατιωτικούς σκοπούς. Η θέση του Τελλ Τζέζερ ψηλά σε μια ράχη της Σεφηλά τού επέτρεπε να έχει τον έλεγχο και των δύο αυτών δρόμων.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές πρωτάρχισαν σε αυτό το τελλ (γήλοφο) στις αρχές του 20ού αιώνα. Από τότε αυτή έχει γίνει μία από τις πλέον ανεσκαμμένες και εξερευνημένες τοποθεσίες της Παλαιστίνης. Ανάμεσα στα ευρήματα που ανακαλύφτηκαν εκεί είναι η «Σολομώντεια πύλη και το τείχος με τα φυλάκια», τα οποία είναι χτισμένα πάνω σε ένα στρώμα ερειπίων που μερικοί εικάζουν ότι είναι τα απομεινάρια της πυρκαγιάς που προκάλεσε ο Φαραώ στη Γεζέρ. Η αρχιτεκτονική της θεωρείται τόσο όμοια με την αρχιτεκτονική κτισμάτων που βρέθηκαν στην Ασώρ και στη Μεγιδδώ, ώστε φαίνεται ότι και οι τρεις χτίστηκαν με βάση τα ίδια σχέδια. Σε αρχαιότερα στρώματα έρχονται στο φως πλήθος φιλισταϊκών αγγείων. Παρ’ όλα αυτά, το πιο φημισμένο ίσως εύρημα από το Τελλ Τζέζερ είναι το «ημερολόγιο» της Γεζέρ, μια πλάκα η οποία φαίνεται να περιέχει τις ασκήσεις απομνημόνευσης ενός μαθητή. Έχει αποδειχτεί πολύτιμο επειδή παρέχει πληροφορίες στους σύγχρονους ερευνητές για τις γεωργικές εποχές του αρχαίου Ισραήλ και δίνει μια εικόνα της εβραϊκής γραφής και γλώσσας των ημερών του Σολομώντα.

ΓΕΘΕΡ

(Γεθέρ).

Απόγονος του Αράμ, γιου του Σημ. (Γε 10:22, 23· 1Χρ 1:17) Τίποτα συγκεκριμένο δεν είναι γνωστό σχετικά με τους απογόνους του Γεθέρ.

ΓΕΘΣΗΜΑΝΗ

(Γεθσημανή) [Ελαιοπιεστήριο].

Κατά πάσα πιθανότητα ένας κήπος με ελαιόδεντρα που διέθετε πιεστήριο για την παραγωγή ελαιόλαδου. Η Γεθσημανή βρισκόταν Α της Ιερουσαλήμ, στην απέναντι πλευρά της Κοιλάδας Κιδρόν (Ιωα 18:1), πάνω ή κοντά στο Όρος των Ελαιών. (Λου 22:39) Εδώ συναντιόταν συχνά με τους μαθητές του ο Ιησούς Χριστός. (Ιωα 18:2) Τη νύχτα του Πάσχα του 33 Κ.Χ., ο ίδιος και οι πιστοί μαθητές του αποσύρθηκαν σε αυτόν τον κήπο για να προσευχηθούν. Εκεί ο Ιούδας ο Ισκαριώτης βρήκε και πρόδωσε τον Ιησού, τον οποίο συνέλαβε κατόπιν ένας οπλισμένος όχλος.—Ματ 26:36-56· Μαρ 14:32-52· Λου 22:39-53· Ιωα 18:1-12.

Η ακριβής θέση του κήπου της Γεθσημανή δεν μπορεί να καθοριστεί, επειδή (σύμφωνα με τη μαρτυρία του Ιώσηπου) όλα τα δέντρα γύρω από την Ιερουσαλήμ κόπηκαν κατά τη ρωμαϊκή πολιορκία το 70 Κ.Χ. (Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, ΣΤ΄, 5-8 [i, 1]) Κάποια παράδοση ταυτίζει τη Γεθσημανή με τον κήπο που περιέφραξαν οι Φραγκισκανοί το 1848. Ο συγκεκριμένος κήπος έχει έκταση περίπου 46 επί 43 μ. και βρίσκεται στους πρόποδες του Όρους των Ελαιών, στο σημείο όπου διχάζεται ο δρόμος στη δυτική του πλαγιά. Σε αυτόν τον κήπο υπάρχουν οχτώ ελαιόδεντρα ηλικίας εκατοντάδων ετών.

[Εικόνα στη σελίδα 583]

Άποψη από το Όρος του Ναού προς την τοποθεσία όπου κατά την παράδοση βρισκόταν η Γεθσημανή

ΓΕΙΤΟΝΑΣ

Βλέπε ΠΛΗΣΙΟΝ, ΓΕΙΤΟΝΑΣ.

ΓΕΛΒΟΥΕ

(Γελβουέ) [πιθανώς, Λοφώδης Περιοχή].

Βουνό το οποίο κατά παράδοση ταυτίζεται με το Τζέμπελ Φουκούα, μια ημισεληνοειδή ράχη αποτελούμενη από ασβεστολιθικούς λόφους, Α της Κοιλάδας της Ιεζραέλ και Δ της Βαιθ-σεάν. Η οροσειρά χωρίζεται από χαράδρες σε αρκετά οροπέδια. Μεγάλο μέρος της αποτελείται από γυμνά βράχια, στο δε βόρειο και στο δυτικό τμήμα της όπου ο ασβεστόλιθος έχει υποστεί διάβρωση εμφανίζονται τραχιές αυλακώσεις. Ωστόσο, στις ομαλές δυτικές πλαγιές καλλιεργείται σιτάρι και κριθάρι. Επίσης, εκεί υπάρχουν βοσκότοποι, όπως και συκιές και ελαιόδεντρα. Η βόρεια πλευρά είναι η πιο απόκρημνη και η πιο ψηλή, καθώς υψώνεται περίπου 520 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Λόγω της στρατηγικής θέσης που κατέχει στα Α της εύφορης Κοιλάδας της Ιεζραέλ, ανάμεσα στην κοιλάδα του χειμάρρου Κισών και στην Κοιλάδα του Ιορδάνη, το Γελβουέ υπήρξε πεδίο δύο τουλάχιστον μεγάλων μαχών. «Στο πηγάδι Αρώδ», το οποίο συνήθως συνδέεται με την πηγή που βρίσκεται στο βορειοδυτικό κλάδο του Γελβουέ, στρατοπέδευσε ο Γεδεών και οι άντρες του. (Κρ 7:1) Σε μεταγενέστερη εποχή, ο Βασιλιάς Σαούλ συγκέντρωσε τις δυνάμεις του στο Γελβουέ όπου υπέστη ήττα από τους Φιλισταίους. Επίσης εκεί σκοτώθηκαν τρεις γιοι του, ο Ιωνάθαν, ο Αβιναδάβ και ο Μαλχί-σουά, ενώ ο ίδιος ο Σαούλ αυτοκτόνησε.—1Σα 28:4· 31:1-4, 8· 2Σα 1:4-10, 21· 1Χρ 10:1-8.

ΓΕΛΙΟ

Οι εβραϊκές λέξεις που αποδίδονται «γέλιο» (τσεχόκ και η παράλληλη μορφή σεχόκ) είναι, σύμφωνα με τον Γεσένιο, ονοματοποιημένες, δηλαδή αποτελούν μίμηση του ήχου τον οποίο παράγει κάποιος όταν γελάει (όπως τα επιφωνήματα «χο! χο!» και «χα! χα!»). Το όνομα του Ισαάκ, Γιτσχάκ, που επίσης σημαίνει «Γέλιο», έχει τον ίδιο μιμητικό χαρακτήρα.

Τόσο ο Αβραάμ όσο και η Σάρρα γέλασαν ακούγοντας τις αγγελικές αναγγελίες ότι θα αποκτούσαν γιο στα γηρατειά τους. Στον Αβραάμ δεν δόθηκε έλεγχος επειδή γέλασε αλλά στη Σάρρα δόθηκε, και μάλιστα η ίδια προσπάθησε να αρνηθεί ότι είχε γελάσει. Φαίνεται, λοιπόν, ότι ο Αβραάμ γέλασε από χαρά με την καταπληκτική προοπτική να αποκτήσει γιο από τη Σάρρα στα γηρατειά του. Η Σάρρα, όμως, προφανώς γέλασε επειδή η ίδια αυτή καταπληκτική προοπτική τής φάνηκε λίγο αστεία. Η σκέψη ότι μια γυναίκα της ηλικίας της—στείρα μέχρι τότε—θα αποκτούσε παιδί δημιούργησε κατά τα φαινόμενα μια κάπως περίεργη εικόνα στη διάνοιά της. (Γε 17:17· 18:9-15) Ωστόσο, το γέλιο κανενός από τους δύο δεν εξέφραζε περιφρόνηση ή εσκεμμένο εμπαιγμό, αναφέρεται δε ότι και οι δύο εκδήλωσαν πίστη στην υπόσχεση του Θεού. (Ρω 4:18-22· Εβρ 11:1, 8-12) Όταν αυτός ο γιος γεννήθηκε, οι γονείς ασφαλώς χάρηκαν πολύ, δεδομένου ότι αυτή ήταν επί χρόνια η επιθυμία της καρδιάς τους. Ο Αβραάμ έδωσε όνομα στο γιο τους, και κατόπιν η Σάρρα είπε: «Ο Θεός ετοίμασε γέλιο για εμένα· όποιος το ακούσει θα γελάσει μαζί μου». (Γε 21:1-7) Και άλλοι αναμφίβολα έμειναν έκπληκτοι και χάρηκαν πολύ όταν έμαθαν τα καλά νέα ότι ο Αβραάμ και η Σάρρα είχαν ευλογηθεί από το χέρι του Ιεχωβά.

Πότε Είναι Κατάλληλο. Ο Ιεχωβά είναι “ο ευτυχισμένος Θεός” και θέλει να είναι ευτυχισμένοι και οι υπηρέτες του. (1Τι 1:11) Ωστόσο, οι Γραφές δείχνουν ότι το γέλιο αρμόζει μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις. Υπάρχει «καιρός να κλαίει κανείς και καιρός να γελάει». (Εκ 3:1, 4) Ο σοφός Βασιλιάς Σολομών μάς συμβουλεύει: «Πήγαινε, φάε την τροφή σου με χαρά και πιες το κρασί σου με εύθυμη καρδιά, επειδή ήδη ο αληθινός Θεός έχει ευαρεστηθεί στα έργα σου». Ωστόσο, δεν υπάρχει πραγματική αιτία για χαρά αν η δραστηριότητα του ατόμου φανερώνει περιφρόνηση για τις δίκαιες οδούς του Θεού.—Εκ 9:7.

Πότε Είναι Ακατάλληλο. Αυτό που έχει σημασία είναι να ζει κανείς έτσι ώστε να δημιουργήσει καλό όνομα ενώπιον του Ιεχωβά. Επομένως, σε αυτό το σύστημα πραγμάτων, το γέλιο μπορεί μερικές φορές να είναι τελείως ακατάλληλο, ακόμη και επιβλαβές. Ο Σολομών, στο πείραμα που έκανε “για να κρατήσει την ανοησία ώσπου να δει τι καλό αποκόμιζαν οι γιοι των ανθρώπων από όσα έκαναν”, είπε μέσα στην καρδιά του: «Έλα τώρα να σε δοκιμάσω με τη χαρά. Και απόλαυσε το καλό». Ανακάλυψε, όμως, ότι η επιδίωξη αυτή ήταν μάταιη. Διαπίστωσε ότι η ευθυμία και το γέλιο από μόνα τους δεν είναι στ’ αλήθεια ικανοποιητικά, διότι δεν φέρνουν πραγματική και μόνιμη ευτυχία. Πρέπει να υπάρχει το σωστό θεμέλιο για να έχει κανείς διαρκή, εποικοδομητική χαρά. Ο Σολομών εξέφρασε τα συναισθήματά του ως εξής: «Είπα στο γέλιο: “Παραλογισμός!” και στη χαρά: “Τι προσφέρει αυτή;”»—Εκ 2:1-3.

Ο Σολομών δείχνει παραστατικά πόσο σοφό είναι να μη ζει κάποιος μόνο και μόνο για να επιδιώκει την απόλαυση, λέγοντας: «Καλύτερα να πάει κανείς σε σπίτι πένθους παρά να πάει σε σπίτι συμποσίου, επειδή αυτό είναι το τέλος όλων των ανθρώπων· και ο ζωντανός πρέπει να το βάλει στην καρδιά του». Με τη δήλωση αυτή δεν συνιστάται η λύπη ως ανώτερη από τη χαρά. Γίνεται αναφορά σε έναν συγκεκριμένο καιρό, τον καιρό που κάποιος έχει πεθάνει και το σπίτι του πενθεί. Πήγαινε εκεί να παρηγορήσεις τους λυπημένους ανθρώπους που άφησε πίσω του ο θανών, αντί να εκδηλώσεις αναισθησία ξεχνώντας τους, ενώ παράλληλα συμποσιάζεις και γλεντάς ξέφρενα. Επισκεπτόμενος τους πενθούντες, όχι μόνο θα παρηγορήσει ο επισκέπτης τα άτομα που έχασαν έναν δικό τους, αλλά επίσης θα θυμηθεί ότι η ζωή είναι σύντομη, θα αντιληφθεί ότι ο θάνατος που ήρθε σε αυτό το σπίτι θα έρθει αργά ή γρήγορα σε όλους και ότι οι ζωντανοί πρέπει να το έχουν αυτό κατά νου. Καλό όνομα δημιουργεί κάποιος ενόσω είναι ακόμη ζωντανός, όχι όταν πεθαίνει. Και το καλό όνομα ενώπιον του Θεού είναι το μόνο πράγμα που έχει αληθινή αξία για κάποιον την ώρα του θανάτου.—Εκ 7:2· Γε 50:10· Ιωα 11:31.

Ο Σολομών συνεχίζει λέγοντας: «Καλύτερα στενοχώρια παρά γέλιο, γιατί με τη σκυθρωπότητα του προσώπου η καρδιά γίνεται καλύτερη». (Εκ 7:3) Το γέλιο είναι καλό φάρμακο, αλλά υπάρχουν στιγμές κατά τις οποίες πρέπει να εξετάζουμε με σοβαρότητα τη ζωή μας και τον τρόπο με τον οποίο τη ζούμε. Αν δούμε ότι σπαταλούμε υπερβολικό χρόνο σε επιπόλαια γλέντια και δεν δημιουργούμε καλό όνομα κάνοντας καλά έργα, έχουμε λόγους να στενοχωρηθούμε με τον εαυτό μας, να λυπηθούμε και να αλλάξουμε. Αυτό θα κάνει την καρδιά μας καλύτερη. Θα μας βοηθήσει να δημιουργήσουμε καλό όνομα έτσι ώστε η ημέρα του θανάτου μας ή η στιγμή της τελικής μας επιθεώρησης από τον Θεό και τον Χριστό να είναι καλύτερη για εμάς από την ημέρα της γέννησής μας.—Εκ 7:1.

«Η καρδιά των σοφών βρίσκεται σε σπίτι πένθους, αλλά η καρδιά των αφρόνων βρίσκεται σε σπίτι χαράς», λέει κατόπιν ο Σολομών. «Καλύτερα να ακούει κανείς την επίπληξη κάποιου σοφού παρά να είναι ένας άνθρωπος που ακούει το τραγούδι των αφρόνων». (Εκ 7:4, 5) Σε σπίτι όπου κάποιος έχει πεθάνει, η σοφή καρδιά αποκτάει τη σοβαρότητα που επικρατεί φυσιολογικά σε έναν τέτοιον χώρο και έτσι επηρεάζεται ώστε το εν λόγω άτομο να προσέξει πώς ζει τη ζωή του, ενώ η ανέμελη διάθεση που επικρατεί σε έναν τόπο ξέφρενου γλεντιού ελκύει την ανόητη καρδιά και κάνει το άτομο να αντιμετωπίζει τη ζωή με επιπόλαιο, απερίσκεπτο πνεύμα. Αν κάποιος ξεστρατίζει από τα ορθά μονοπάτια, η επίπληξη του σοφού θα τον επαναφέρει στην οδό της ζωής διορθώνοντάς τον και καθιστώντας τον ικανό να δημιουργήσει καλό όνομα για τον εαυτό του. Αλλά πώς θα μπορούσαμε να βοηθηθούμε ακούγοντας το τραγούδι του ανόητου ή κενές κολακείες που αποκρύπτουν τα λάθη και μας σκληραίνουν ώστε να εμμένουμε σε εσφαλμένη πορεία; Κάτι τέτοιο θα μας υποκινούσε να συνεχίζουμε να δημιουργούμε κακό όνομα και δεν θα μας διόρθωνε ώστε να βαδίζουμε σε οδούς που οδηγούν στην απόκτηση καλού ονόματος ενώπιον του Ιεχωβά.

«Διότι όπως ο ήχος που κάνουν τα αγκάθια κάτω από το τσουκάλι, έτσι είναι το γέλιο του άφρονα· και αυτό επίσης είναι ματαιότητα». (Εκ 7:6) Τα αγκάθια ανάβουν γρήγορα αλλά εξίσου γρήγορα γίνονται στάχτη. Μπορεί να μη διαρκέσουν όσο χρειάζεται για να μαγειρευτεί αυτό που βρίσκεται μέσα στο τσουκάλι, και στην περίπτωση αυτή δεν επιτελούν το έργο για το οποίο ανάβει κάποιος τη φωτιά. Επομένως, το φανταχτερό, θορυβώδες, δυνατό σπίθισμά τους αποδεικνύεται ανώφελο και μάταιο. Έτσι είναι και τα επιπόλαια γέλια και οι παραλογισμοί του ανόητου. Επίσης, ο ίδιος ο ήχος που παράγει ένας ανόητος γελώντας ενοχλεί τα αφτιά, όντας ακατάλληλος για τη στιγμή ή την περίσταση, και τείνει να αποθαρρύνει παρά να ενθαρρύνει. Δεν βοηθάει κανέναν να σημειώσει πρόοδο στο σοβαρό έργο της δημιουργίας καλού ονόματος το οποίο θα θυμάται ο Θεός, και ως εκ τούτου να διασφαλίσει ότι “η ημέρα του θανάτου θα είναι καλύτερη από την ημέρα της γέννησης”.

Γέλιο που Μετατρέπεται σε Πένθος. Στην Επί του Όρους Ομιλία του, ο Ιησούς Χριστός είπε: «Ευτυχισμένοι είστε εσείς που κλαίτε τώρα, επειδή θα γελάσετε» και «Αλίμονο σε εσάς που γελάτε τώρα, επειδή θα πενθήσετε και θα κλάψετε». (Λου 6:21, 25) Ο Ιησούς τόνιζε προφανώς ότι όσοι λυπούνταν λόγω των κακών θρησκευτικών συνθηκών που επικρατούσαν τότε στον Ισραήλ θα μπορούσαν να μετατρέψουν το κλάμα τους σε γέλιο ασκώντας πίστη σε Εκείνον, ενώ όσοι απολάμβαναν το γέλιο και τη ζωή χωρίς να ανησυχούν για το μέλλον θα διαπίστωναν ότι το γέλιο τους θα μετατρεπόταν σε πένθος. (Παράβαλε Λου 16:19-31.) Γράφοντας σε Χριστιανούς, ο ετεροθαλής αδελφός του Ιησού, ο Ιάκωβος, παρότρυνε όσους από αυτούς είχαν κοσμικό φρόνημα: «Νιώστε συντριβή και πενθήστε και κλάψτε. Ας μετατραπεί το γέλιο σας σε πένθος, και η χαρά σας σε κατήφεια. Ταπεινωθείτε στα μάτια του Ιεχωβά, και αυτός θα σας εξυψώσει». (Ιακ 4:4, 9, 10) Τέτοια εξύψωση θα έφερνε γνήσια ευτυχία.

Ως Έκφραση Χλευασμού. Το γέλιο παρουσιάζεται πολύ συχνά στις Γραφές ως έκφραση χλευασμού. Το εβραϊκό ρήμα τσαχάκ (γελώ) σημαίνει επίσης «περιγελώ· κάνω περίγελο».—Γε 21:9· 39:14.

Ακόμη και μέλη της ζωικής κτίσης παρουσιάζονται να γελούν περιφρονητικά. Η στρουθοκάμηλος εμφανίζεται να γελάει με το άλογο που την καταδιώκει και τον αναβάτη του (λόγω της ταχύτητάς της), το δε άλογο να γελάει με το φόβο όταν πηγαίνει στη μάχη (λόγω της δύναμης και της αφοβιάς του). (Ιωβ 39:13, 18, 19, 22) Ο Λευιάθαν (ο κροκόδειλος) λέγεται ότι γελάει με τον ήχο του ακόντιου, εξαιτίας της βαριάς θωράκισής του.—Ιωβ 41:1, 29.

Οι υπηρέτες του Θεού έχουν αναγκαστεί να υπομείνουν πολλά χλευαστικά γέλια εναντίον τους. Ο Ιώβ είπε: «Περίγελος του συνανθρώπου γίνομαι». (Ιωβ 12:4· 30:1) Ο Ιερεμίας ήταν αντικείμενο γέλιου όλη την ημέρα ανάμεσα στους συγχρόνους του. (Ιερ 20:7) Ακόμη και με τον Ιησού Χριστό γέλασαν με καταφρόνηση προτού αναστήσει την κόρη του Ιαείρου. (Ματ 9:24· Μαρ 5:40· Λου 8:41-53) Εντούτοις, όλοι όσοι γνώριζαν τη δύναμη και τη σοφία του Θεού και ήταν υπάκουοι σε αυτόν είχαν βάσιμους λόγους να είναι ευτυχισμένοι.—Ματ 5:11, 12.

Ο Ιεχωβά Θεός περιγράφεται να γελάει χλευαστικά με τα έθνη, με τα ατελέσφορα κομπαστικά τους λόγια και με τη σύγχυση που προξενεί η ανόητη πορεία τους εναντίον του. (Ψλ 59:8) Εκείνος γνωρίζει τη δύναμη και τους σκοπούς του και γελάει με την ασήμαντη, μάταιη εναντίωση που προβάλλουν στον ίδιο και στο λαό του. (Ψλ 2:1-4) Το σοφό άτομο δεν θέλει ασφαλώς να κάνει τον Ιεχωβά να γελάει μαζί του. (Παρ 1:26) Μολονότι ο Ιεχωβά δεν ευαρεστείται με το θάνατο των πονηρών (Ιεζ 18:23, 32), δεν ανησυχεί για τις πλεκτάνες που στήνουν αυτοί εναντίον του λαού του και γελάει επειδή βλέπει την ημέρα της απελευθέρωσης των δικαίων, κατά την οποία τα δόλια σχέδια των πονηρών θα αποτύχουν και η πονηρία θα τερματιστεί για πάντα.—Ψλ 37:12, 13, 20.

ΓΕΜΑΛΙ

(Γεμαλί) [πιθανώς, Απογαλακτισμένος (ή, Εκείνος που Έχει Κατάλληλη Μεταχείριση)· ή, Καμηλιέρης].

Δανίτης του οποίου ο γιος, ο Αμμιήλ, εκπροσώπησε τη φυλή του ως ένας από τους κατασκόπους που στάλθηκαν στη Χαναάν.—Αρ 13:12, 16.

ΓΕΜΑΡΙΑΣ

(Γεμαρίας) [Ο Ιεχωβά Έχει Τελειοποιήσει (Ολοκληρώσει)].

1. “Γιος του Σαφάν, του αντιγραφέα”. Ένας από τους άρχοντες στη διάρκεια της βασιλείας του Ιωακείμ (628-618 Π.Κ.Χ.). Ο Γεμαρίας είχε τη δική του τραπεζαρία στην άνω αυλή του ναού, και αυτό ήταν το μέρος όπου ο Βαρούχ διάβασε μεγαλόφωνα τα λόγια του βιβλίου τα οποία του είχε υπαγορεύσει ο προφήτης Ιερεμίας. Ο Μιχαΐας, ο γιος του Γεμαρία, άκουσε την αρχική ανάγνωση του βιβλίου και κατόπιν ανέφερε το λόγο του Ιεχωβά στους άρχοντες, οι οποίοι στη συνέχεια ειδοποίησαν τον Βαρούχ να έρθει και να τους διαβάσει το βιβλίο. Μόλις άκουσαν τα λόγια του βιβλίου, συνέστησαν να κρυφτεί ο Βαρούχ και ο Ιερεμίας. Αργότερα, όταν διαβαζόταν ο ρόλος στον Βασιλιά Ιωακείμ, ο Γεμαρίας ήταν ένας από τους άρχοντες που παρακαλούσαν το βασιλιά να μην κάψει το ρόλο.—Ιερ 36:10-25.

Πρόσφατα βρέθηκε στην Ιερουσαλήμ ένα κομμάτι από πηλό που κάποτε ήταν στερεωμένο σε ένα έγγραφο και έφερε το αποτύπωμα σφραγίδας. Πάνω του υπήρχε η εξής επιγραφή: «Του Γεμαρία [εβρ., Γκεμαργιάχου], γιου του Σαφάν». Λέγεται ότι αυτή η βούλα είναι του έβδομου αιώνα Π.Κ.Χ. περίπου, και εικάζεται ότι κάτοχός της ήταν ο Γεμαρίας ο οποίος αναφέρεται στο 36ο κεφάλαιο του Ιερεμία.

2. “Γιος του Χελκία, τον οποίο έστειλε στη Βαβυλώνα ο Σεδεκίας, ο βασιλιάς του Ιούδα, προς τον Ναβουχοδονόσορα”. Σε εκείνη την περίπτωση, ο Ιερεμίας έστειλε μια επιστολή μέσω του Γεμαρία και του Ελασά στους εξόριστους Ιουδαίους οι οποίοι είχαν οδηγηθεί στη Βαβυλώνα μαζί με τον Ιωαχίν (Ιεχονία) το 617 Π.Κ.Χ.—Ιερ 29:1-3.

ΓΕΜΙΖΩ ΤΟ ΧΕΡΙ ΔΥΝΑΜΗ

Η εβραϊκή έκφραση μιλλέ’ γιαδ, που αποδίδεται «καθαγιάζω» σε πολλές μεταφράσεις, σημαίνει κατά κυριολεξία «γεμίζω το χέρι» και χρησιμοποιείται αναφορικά με την παραχώρηση πλήρους δύναμης στα χέρια όσων επρόκειτο να υπηρετήσουν σε ιερατικό αξίωμα. Όταν ο Ααρών και οι γιοι του καθιερώθηκαν ως ιερείς του Ιεχωβά, τα χέρια τους γέμισαν δύναμη ώστε αυτοί να υπηρετούν στη συγκεκριμένη θέση. (Εξ 28:41· 29:9, 29, 33, 35· Λευ 8:33· 16:32· 21:10· Αρ 3:3) Ως σύμβολο αυτού του γεγονότος, θανατώθηκε και διαμελίστηκε το κριάρι της καθιέρωσης, μέρη δε από αυτό μαζί με ψημένα παρασκευάσματα από το καλάθι των άζυμων άρτων τοποθετήθηκαν από τον Μωυσή πάνω στις παλάμες του Ααρών και των γιων του, οι οποίοι κατόπιν κίνησαν πέρα δώθε αυτή την προσφορά ενώπιον του Ιεχωβά. Τελικά, έκαναν τα περιεχόμενα της κινητής προσφοράς να βγάλουν καπνό στο θυσιαστήριο, πάνω από το ολοκαύτωμα.—Εξ 29:19-25· Λευ 8:22-28· βλέπε ΙΕΡΕΑΣ· ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ· ΧΡΙΣΜΑ, ΧΡΙΣΜΕΝΟΣ.

Και άλλοι, επίσης, γέμισαν τα χέρια των ιερέων τους δύναμη. Ο ειδωλολάτρης Μιχαίας εξουσιοδότησε πρώτα έναν από τους γιους του και κατόπιν έναν άπιστο Λευίτη να είναι ιερείς για τον “οίκο των θεών” του. (Κρ 17:5, 12) Μεταγενέστερα, όταν ο Βασιλιάς Ιεροβοάμ καθιέρωσε τη μοσχολατρία στον Ισραήλ, εγκατέστησε τους δικούς του ιερείς από το λαό γενικά. Οι Ααρωνικοί ιερείς και οι Λευίτες παρέμειναν όσιοι στη λατρεία του Ιεχωβά που είχε επίκεντρο την Ιερουσαλήμ και, προφανώς γι’ αυτόν το λόγο, εκδιώχθηκαν από το δεκάφυλο βασίλειο.—1Βα 12:31· 13:33· 2Χρ 13:9.

ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ

Καταγραφή ανθρώπινων γενεαλογικών δέντρων τα οποία περιλαμβάνουν προγόνους ή συγγενείς. Ο Ιεχωβά Θεός είναι ο μεγάλος Γενεαλόγος που τηρεί αρχείο για τη δημιουργία, τις απαρχές, τις γεννήσεις και την καταγωγή. Είναι “ο Πατέρας, στον οποίο κάθε οικογένεια στον ουρανό και στη γη οφείλει το όνομά της”. (Εφ 3:14, 15) Ο Λόγος Του, η Αγία Γραφή, περιέχει ακριβές αρχείο γενεαλογιών που παίζουν σπουδαίο ρόλο στο σκοπό του.

Ο άνθρωπος έχει την εγγενή επιθυμία να γνωρίζει την καταγωγή του και να διατηρεί το όνομα της οικογένειάς του ζωντανό. Πολλά αρχαία έθνη τηρούσαν εκτενή γενεαλογικά αρχεία, ιδιαίτερα για τις γραμμές των ιερέων και των βασιλιάδων τους. Οι Αιγύπτιοι κρατούσαν τέτοια αρχεία, όπως επίσης και οι Άραβες. Έχουν ανακαλυφτεί πινακίδες σφηνοειδούς γραφής με τις γενεαλογίες των βασιλιάδων της Βαβυλώνας και της Ασσυρίας. Πιο πρόσφατα παραδείγματα είναι οι γενεαλογικοί κατάλογοι των αρχαίων Ελλήνων, των Κελτών, των Σαξόνων και των Ρωμαίων.

Το εβραϊκό ρήμα που περιγράφει την καταχώριση της νόμιμης καταγωγής είναι το γιαχάς και αποδίδεται “καταγράφομαι γενεαλογικά” (1Χρ 5:17), ενώ το συγγενικό ουσιαστικό είναι το γιάχας και μεταφράζεται “γενεαλογική καταγραφή”. (Νε 7:5) Ο όρος γενεαλογία του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου εμφανίζεται στα εδάφια 1 Τιμόθεο 1:4 και Τίτο 3:9 και αναφέρεται σε προσωπικά γενεαλογικά δέντρα.

Ο απόστολος Ματθαίος ξεκινάει την αφήγηση του Ευαγγελίου του με την εισαγωγή: «Το βιβλίο της ιστορίας [γενέσεως] του Ιησού Χριστού, γιου του Δαβίδ, γιου του Αβραάμ». (Ματ 1:1) Η λέξη γένεσις του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου σημαίνει κατά κυριολεξία «γένος· καταγωγή». Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα χρησιμοποιεί αυτή την ελληνική λέξη ως απόδοση της εβραϊκής λέξης τωλεδώθ, η οποία έχει την ίδια βασική έννοια και σημαίνει προφανώς «ιστορία» στις πολλές περιπτώσεις όπου εμφανίζεται στο βιβλίο της Γένεσης.—Παράβαλε Γε 2:4, υποσ.

Φυσικά, ο Ματθαίος δεν παραθέτει απλώς μια γενεαλογία του Χριστού. Στη συνέχεια αφηγείται την ιστορία της ανθρώπινης γέννησης του Ιησού, της διακονίας, του θανάτου και της ανάστασής του. Αυτή η τακτική δεν ήταν ασυνήθιστη εκείνη την εποχή, δεδομένου ότι τα πιο παλιά ελληνικά ιστορικά συγγράμματα είχαν γενεαλογικό χαρακτήρα. Σε εκείνους τους αρχαίους καιρούς, μια τέτοια ιστορία, που περιείχε γενεαλογία, περιστρεφόταν γύρω από τα πρόσωπα που περιλαμβάνονταν σε αυτή τη γενεαλογία ή παρουσιάζονταν από αυτήν. Έτσι λοιπόν, η γενεαλογία ήταν σημαντικό μέρος της ιστορίας, αποτελώντας σε πολλές περιπτώσεις την εισαγωγή της.—Βλέπε 1Χρ 1–9.

Κατά την κρίση που εξαγγέλθηκε στην Εδέμ, ο Θεός έδωσε την υπόσχεση για το Σπέρμα της “γυναίκας” που θα συνέτριβε το κεφάλι του Φιδιού. (Γε 3:15) Αυτό μπορεί να δημιούργησε την ιδέα περί ανθρώπινης γενεαλογικής γραμμής του Σπέρματος, μολονότι δεν είχε διευκρινιστεί συγκεκριμένα ότι η γραμμή του Σπέρματος θα ακολουθούσε επίγεια πορεία μέχρις ότου ειπώθηκε στον Αβραάμ ότι το Σπέρμα του θα αποτελούσε το μέσο για την ευλογία όλων των εθνών. (Γε 22:17, 18) Αυτό προσέδωσε στην οικογενειακή γενεαλογία της γραμμής του Αβραάμ εξαιρετική σπουδαιότητα. Η Αγία Γραφή είναι το μοναδικό υπόμνημα που περιέχει τις ρίζες, όχι μόνο του Αβραάμ, αλλά επίσης και όλων των εθνών τα οποία κατάγονται από τους γιους του Νώε, τον Σημ, τον Χαμ και τον Ιάφεθ.—Γε 10:32.

Όπως σχολιάζει ο Ε. Τζ. Χάμλιν στο Βιβλικό Λεξικό του Ερμηνευτή (The Interpreter’s Dictionary of the Bible), ο πίνακας των εθνών στη Γένεση είναι «μοναδικός στην αρχαία λογοτεχνία. . . . Παρόμοια έμφαση στην ιστορία δεν μπορεί να βρεθεί σε κανένα άλλο ιερό κείμενο του κόσμου».—Επιμέλεια Τζ. Μπάτρικ, 1962, Τόμ. 3, σ. 515.

Σκοπός των Γενεαλογικών Αρχείων. Πέρα από τη φυσική τάση που έχει ο άνθρωπος να κρατάει αρχεία των γεννήσεων και των συγγενειών, οι γενεαλογίες ήταν σημαντικές για τη χρονολόγηση, ιδίως στην παλαιότερη περίοδο της ιστορίας του ανθρώπου. Ακόμη περισσότερο, όμως, λόγω των υποσχέσεων, των προφητειών και της πολιτείας του Θεού, έγινε απαραίτητη η ύπαρξη αρχείων για ορισμένες γενεαλογικές γραμμές.

Μετά τον Κατακλυσμό, η ευλογία που απήγγειλε ο Νώε έδειξε ότι οι απόγονοι του Σημ θα απολάμβαναν τη θεϊκή εύνοια. (Γε 9:26, 27) Μεταγενέστερα, ο Θεός αποκάλυψε στον Αβραάμ ότι αυτό που θα αποκαλούνταν «σπέρμα» του θα ήταν μέσω του Ισαάκ. (Γε 17:19· Ρω 9:7) Επομένως, έγινε φανερό ότι ο προσδιορισμός αυτού του Σπέρματος θα απαιτούσε πολύ ακριβές γενεαλογικό αρχείο. Έτσι λοιπόν, με το πέρασμα του χρόνου, θα καταχωριζόταν με μεγάλη σχολαστικότητα η γραμμή του Ιούδα—η φυλή που έλαβε την υπόσχεση ότι θα είχε την ηγεσία (Γε 49:10)—και ειδικά η οικογένεια του Δαβίδ, η βασιλική γραμμή. (2Σα 7:12-16) Αυτό το αρχείο θα περιείχε τη γενεαλογία του Μεσσία, του Σπέρματος, τη γραμμή που είχε εξαιρετική σπουδαιότητα.—Ιωα 7:42.

Μια άλλη γενεαλογία, η δεύτερη ως προς την επιμελή τήρηση αρχείων, ήταν η γενεαλογία της φυλής του Λευί, με ιδιαίτερη έμφαση στην ιερατική οικογένεια του Ααρών.—Εξ 28:1-3· Αρ 3:5-10.

Επιπρόσθετα, υπό το Νόμο, τα γενεαλογικά αρχεία ήταν ζωτικά προκειμένου να καθοριστούν οι φυλετικοί συσχετισμοί για τη διαμοίραση της γης και να εξακριβωθεί η οικογενειακή συγγένεια του καθενός όταν επρόκειτο για μεμονωμένη κληρονομιά γης. Εξυπηρετούσαν τον απαραίτητο σκοπό του προσδιορισμού του στενότερου συγγενή ως του γκο’έλ, δηλαδή εκείνου που πληρούσε τις προϋποθέσεις για να συνάψει ανδραδελφικό γάμο (Δευ 25:5, 6), να εξαγοράσει το συγγενή του (Λευ 25:47-49) και να ενεργήσει ως εκδικητής του αίματος εναντίον του ανθρωποκτόνου (Αρ 35:19). Επίσης, η διαθήκη του Νόμου απαγόρευε το γάμο ανάμεσα σε άτομα που είχαν συγκεκριμένους βαθμούς συγγένειας εξ αίματος ή εξ αγχιστείας, πράγμα που καθιστούσε απαραίτητη τη γνώση των γενεαλογικών συγγενειών.—Λευ 18:6-18.

Η αυστηρότητα με την οποία οι Ισραηλίτες προσκολλούνταν σε αυτές τις γενεαλογίες φαίνεται από την κατάσταση που προέκυψε μετά την επιστροφή από τη Βαβυλώνα, όταν ορισμένοι, οι οποίοι υποτίθεται ότι είχαν ιερατική καταγωγή, δεν μπόρεσαν να βρουν πού ήταν εγγεγραμμένοι. Ο Ζοροβάβελ παρήγγειλε να μην τρώνε αυτοί από τα αγιότατα πράγματα που δίνονταν για το ιερατείο μέχρι να μπορέσουν να αποδείξουν τη γενεαλογία τους δημόσια. (Νε 7:63-65) Η απογραφή του λαού συμπεριέλαβε τους Νεθινίμ, διότι αυτοί, αν και μη Ισραηλίτες, αποτελούσαν επίσημα μια ομάδα αφιερωμένη στην υπηρεσία του ναού.—Νε 7:46-56.

Όσον αφορά τη χρονολόγηση, στις περισσότερες περιπτώσεις οι γενεαλογικοί κατάλογοι δεν αποσκοπούν με κανέναν τρόπο στην παροχή ολοκληρωμένων στοιχείων. Εντούτοις, πολλές φορές είναι υποβοηθητικοί επειδή επιβεβαιώνουν ορισμένα χρονολογικά σημεία ή συμπληρώνουν σπουδαίες λεπτομέρειες. Ούτε μπορεί να θεωρήσει κανείς ότι οι γενεαλογικοί κατάλογοι αποτελούν συνήθως δείκτες της αύξησης του πληθυσμού, διότι σε πολλές περιπτώσεις ορισμένοι ενδιάμεσοι κρίκοι παραλείπονται όταν δεν είναι απαραίτητοι για τη συγκεκριμένη γενεαλογία. Και εφόσον οι γενεαλογίες δεν περιέχουν συνήθως ονόματα γυναικών, τα ονόματα των συζύγων και των παλλακίδων που μπορεί να είχε ένας άντρας δεν αναφέρονται. Παρόμοια, μπορεί να μην κατονομάζονται και όλοι οι γιοι του από αυτές τις συζύγους, ενώ μερικές φορές μπορεί να παραλείπονται ακόμη και μερικοί από τους γιους της κύριας συζύγου.

Από τον Αδάμ ως τον Κατακλυσμό. Η Αγία Γραφή παρέχει στοιχεία για την ύπαρξη καταλόγων με οικογενειακές συγγένειες από την αρχή της ανθρωπότητας. Όταν γεννήθηκε ο Σηθ, ο γιος του Αδάμ, η Εύα είπε: «Ο Θεός όρισε για εμένα άλλο σπέρμα αντί του Άβελ, επειδή εκείνον τον σκότωσε ο Κάιν». (Γε 4:25) Εκπρόσωποι της γραμμής που ξεκίνησε με τον Σηθ επέζησαν από τον Κατακλυσμό.—Γε 5:3-29, 32· 8:18· 1Πε 3:19, 20.

Από τον Κατακλυσμό ως τον Αβραάμ. Από τη γραμμή του Σημ, γιου του Νώε, ο οποίος έλαβε την ευλογία του Νώε, προήλθε ο Άβραμ (Αβραάμ), ο «φίλος του Ιεχωβά». (Ιακ 2:23) Αυτή η γενεαλογία, μαζί με την προκατακλυσμιαία γενεαλογία που αναφέρθηκε προηγουμένως, αποτελεί το μόνο μέσο για τη χρονολόγηση της ιστορίας του ανθρώπου μέχρι τον Αβραάμ. Στον προκατακλυσμιαίο κατάλογο το αρχείο ακολουθεί τη γραμμή του Σηθ, ενώ στο μετακατακλυσμιαίο κατάλογο, τη γραμμή του Σημ. Αναφέρει με συνέπεια το διάστημα από τη γέννηση ενός άντρα ως τη γέννηση του γιου του. (Γε 11:10-24, 32· 12:4) Δεν υπάρχουν άλλοι εκτενείς γενεαλογικοί κατάλογοι που να καλύπτουν αυτή την ιστορική περίοδο—ένδειξη για το ότι αυτοί οι κατάλογοι εξυπηρετούν το διπλό σκοπό της γενεαλογίας και της χρονολόγησης. Σε ορισμένες άλλες περιπτώσεις η τοποθέτηση συγκεκριμένων γεγονότων στο ρεύμα του χρόνου επιτυγχάνεται με τη χρήση γενεαλογικών πληροφοριών.—Βλέπε ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ (Από το 2370 Π.Κ.Χ. ως τη διαθήκη με τον Αβραάμ).

Από τον Αβραάμ ως τον Χριστό. Με παρέμβαση του ίδιου του Θεού, ο Αβραάμ και η Σάρρα απέκτησαν έναν γιο, τον Ισαάκ, μέσω του οποίου επρόκειτο να έρθει το «σπέρμα» της υπόσχεσης. (Γε 21:1-7· Εβρ 11:11, 12) Από το γιο του Ισαάκ, τον Ιακώβ (Ισραήλ), προήλθαν οι αρχικές 12 φυλές. (Γε 35:22-26· Αρ 1:20-50) Η φυλή του Ιούδα επρόκειτο να είναι η βασιλική φυλή, κάτι που περιορίστηκε μεταγενέστερα στην οικογένεια του Δαβίδ. Οι απόγονοι του Λευί έγιναν η ιερατική φυλή, ενώ το ίδιο το ιερατείο προερχόταν αποκλειστικά από τη γραμμή του Ααρών. Για να είναι αδιαφιλονίκητο το νόμιμο δικαίωμα του Ιησού Χριστού του Βασιλιά στο θρόνο, έπρεπε να μπορεί να αποδειχτεί ότι ο ίδιος προερχόταν από την οικογένεια του Δαβίδ και τη γραμμή του Ιούδα. Αλλά επειδή η ιεροσύνη του ήταν, μέσω όρκου του Θεού, σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο ήταν ιερέας ο Μελχισεδέκ, δεν απαιτούνταν Λευιτική καταγωγή.—Ψλ 110:1, 4· Εβρ 7:11-14.

Άλλοι Σημαντικοί Γενεαλογικοί Κατάλογοι. Εκτός από τη γενεαλογική γραμμή από τον Αδάμ ως τον Ιησού Χριστό και τις εκτενείς γενεαλογίες των 12 γιων του Ιακώβ, υπάρχουν γενεαλογικά αρχεία για τις ρίζες των λαών που συγγένευαν με τον Ισραήλ. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι αδελφοί του Αβραάμ (Γε 11:27-29· 22:20-24), οι γιοι του Ισμαήλ (Γε 25:13-18), ο Μωάβ και ο Αμμών, που ήταν γιοι του ανιψιού του Αβραάμ, του Λωτ (Γε 19:33-38), οι γιοι του Αβραάμ από τη Χετούρα, από την οποία προήλθε ο Μαδιάμ και άλλες φυλές (Γε 25:1-4), καθώς και οι απόγονοι του Ησαύ (Εδώμ) (Γε 36:1-19, 40-43).

Αυτά τα έθνη είναι σημαντικά λόγω της συγγένειάς τους με τον εκλεκτό λαό του Θεού, τον Ισραήλ. Τόσο ο Ισαάκ όσο και ο Ιακώβ πήραν συζύγους από την οικογένεια του αδελφού του Αβραάμ. (Γε 22:20-23· 24:4, 67· 28:1-4· 29:21-28) Ο Θεός καθόρισε για τα έθνη του Μωάβ, του Αμμών και του Εδώμ περιοχές που συνόρευαν με τον Ισραήλ, στον οποίο ειπώθηκε να μην καταπατήσει την εδαφική κληρονομιά αυτών των λαών ούτε να τους ενοχλήσει.—Δευ 2:4, 5, 9, 19.

Επίσημα Αρχεία. Φαίνεται ότι στον Ισραήλ, εκτός από τα αρχεία που κρατούσαν οι ίδιες οι οικογένειες, τηρούνταν και εθνικά γενεαλογικά αρχεία. Στο 46ο κεφάλαιο της Γένεσης, βρίσκουμε τον κατάλογο εκείνων που γεννήθηκαν στο σπιτικό του Ιακώβ ως τον καιρό που αυτός μπήκε στην Αίγυπτο και, στη συνέχεια, προφανώς μέχρι τον καιρό του θανάτου του. Μια γενεαλογία, κυρίως των απογόνων του Λευί, η οποία όπως φαίνεται είναι αντίγραφο κάποιου παλιότερου αρχείου, εμφανίζεται στα εδάφια Έξοδος 6:14-25. Η πρώτη απογραφή του έθνους έγινε στην έρημο του Σινά το 1512 Π.Κ.Χ., το δεύτερο έτος της εξόδου τους από την Αίγυπτο, οπότε πιστοποιήθηκε η καταγωγή τους «σε ό,τι αφορά τις οικογένειες του οίκου των πατέρων τους». (Αρ 1:1, 18· βλέπε επίσης Αρ 3.) Η μόνη άλλη θεϊκά εξουσιοδοτημένη εθνική απογραφή του Ισραήλ που είχε καταγραφεί πριν από την εξορία είναι αυτή που έγινε έπειτα από 39 χρόνια περίπου, στις Πεδιάδες του Μωάβ.—Αρ 26.

Εκτός από τις γενεαλογίες που έχουν καταγραφεί στα συγγράμματα του Μωυσή, παρέχονται παρόμοιοι κατάλογοι και από άλλους επίσημους χρονικογράφους, όπως ο Σαμουήλ—ο συγγραφέας των βιβλίων Κριτές, Ρουθ και μέρους του Πρώτου Σαμουήλ—ο Έσδρας, που έγραψε το Πρώτο και το Δεύτερο Χρονικών καθώς και το βιβλίο του Έσδρα, και ο Νεεμίας, ο συγγραφέας του ομώνυμου βιβλίου. Μέσα σε αυτά τα συγγράμματα βρίσκουμε επίσης στοιχεία ότι υπήρχαν και άλλοι γενεαλόγοι: ο Ιδδώ (2Χρ 12:15) και ο Ζοροβάβελ, ο οποίος προφανώς παρήγγειλε να καταγραφούν γενεαλογικά οι επαναπατρισμένοι Ισραηλίτες. (Εσδ 2) Ενόσω βασίλευε ο δίκαιος Βασιλιάς Ιωθάμ, καταρτίστηκε ένας γενεαλογικός κατάλογος των φυλών του Ισραήλ που ζούσαν στη γη Γαλαάδ.—1Χρ 5:1-17.

Αυτές οι γενεαλογίες διατηρήθηκαν προσεκτικά μέχρι την αρχή της Κοινής Χρονολογίας. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι κάθε οικογένεια στον Ισραήλ ήταν σε θέση να επιστρέψει στην πόλη του οίκου του πατέρα της για να απογραφεί σύμφωνα με το διάταγμα του Καίσαρα Αυγούστου λίγο πριν από τη γέννηση του Ιησού. (Λου 2:1-5) Επίσης, ο πατέρας του Ιωάννη του Βαφτιστή, ο Ζαχαρίας, αναφέρεται ότι ήταν από την ιερατική υποδιαίρεση του Αβιά, ενώ η μητέρα του Ιωάννη, η Ελισάβετ, από τις κόρες του Ααρών. (Λου 1:5) Για την Άννα την προφήτισσα λέγεται ότι ήταν «από τη φυλή του Ασήρ». (Λου 2:36) Και φυσικά, οι εκτενείς κατάλογοι των προπατόρων του Ιησού στο 1ο κεφάλαιο του Ματθαίου και στο 3ο κεφάλαιο του Λουκά καθιστούν σαφές ότι τέτοια έγγραφα κρατούνταν σε δημόσια αρχειοφυλάκια και ήταν διαθέσιμα προς εξέταση.

Ο ιστορικός Ιώσηπος επιβεβαιώνει την ύπαρξη Ιουδαϊκών επίσημων γενεαλογικών αρχείων όταν λέει: «Η οικογένειά μου δεν είναι ταπεινής καταγωγής αλλά απόγονος ιερέων. . . . Λοιπόν, όχι μόνο ήταν ιερείς οι πρόγονοί μου, αλλά ανήκαν στην πρώτη από τις είκοσι τέσσερις εφημερίες, διάκριση ξεχωριστή, και στην πιο εξέχουσα από τις φυλετικές ομάδες που τη συνιστούσαν». Στη συνέχεια, αφού επισημαίνει ότι η μητέρα του καταγόταν από τους Ασαμωναίους, καταλήγει: «Το γενεαλογικό μας δέντρο, λοιπόν, το παραθέτω όπως το βρήκα καταγραμμένο στα δημόσια αρχεία και έτσι μπορώ να αντιμετωπίσω όποιον σκόπευε να μας διαβάλλει».—Βίος, 1, 2, 6 (1).

Οι επίσημες γενεαλογίες των Ιουδαίων καταστράφηκαν, όχι από τον Βασιλιά Ηρώδη τον Μέγα, όπως ισχυρίστηκε ο Αφρικανός στις αρχές του τρίτου αιώνα, αλλά προφανώς από τους Ρωμαίους κατά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 70 Κ.Χ. (Κατ’ Απίωνος, Φ. Ιώσηπου, Α΄, 30-38 [7]· Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Β΄, 426-428 [xvii, 6]· ΣΤ΄, 354 [vi, 3]) Έκτοτε οι Ιουδαίοι δεν μπορούν να εξακριβώσουν την καταγωγή τους ακόμη και σε σχέση με τις δύο σπουδαιότερες γραμμές, του Δαβίδ και του Λευί.

Προσδιορισμός Συγγένειας. Για τον καθορισμό της συγγένειας είναι πολλές φορές απαραίτητα τα συμφραζόμενα ή μια παραβολή παράλληλων καταλόγων ή περικοπών από διαφορετικά τμήματα της Αγίας Γραφής. Παραδείγματος χάρη, η λέξη «γιος» μπορεί να σημαίνει στην πραγματικότητα εγγονός ή απλώς απόγονος. (Ματ 1:1) Επίσης, ένας κατάλογος ονομάτων μπορεί να δίνει την εντύπωση ότι αποτελεί αρχείο αδελφών, γιων του ίδιου άντρα. Έπειτα από προσεκτικότερη εξέταση και κατόπιν παραβολής με άλλες περικοπές, όμως, μπορεί να αποδειχτεί ότι πρόκειται για αρχείο γενεαλογικής γραμμής, στην οποία κατονομάζονται μερικοί γιοι αλλά και μερικοί εγγονοί ή μεταγενέστεροι απόγονοι. Το εδάφιο Γένεση 46:21 αναφέρει προφανώς τόσο γιους όσο και εγγονούς του Βενιαμίν ως «γιους», όπως φαίνεται κατόπιν παραβολής με τα εδάφια Αριθμοί 26:38-40.

Η παραπάνω κατάσταση εμφανίζεται ακόμη και στις γενεαλογίες μερικών σημαντικών οικογενειών. Παραδείγματος χάρη, τα εδάφια 1 Χρονικών 6:22-24 παραθέτουν δέκα “γιους του Καάθ”. Αλλά στο 18ο εδάφιο, καθώς και στο εδάφιο Έξοδος 6:18, βρίσκουμε να αποδίδονται στον Καάθ μόνο τέσσερις γιοι. Μια εξέταση δε των συμφραζομένων δείχνει ότι ο κατάλογος των “γιων του Καάθ” στα εδάφια 1 Χρονικών 6:22-24 αποτελεί στην πραγματικότητα μέρος μιας γενεαλογίας οικογενειών της γραμμής του Καάθ, σε εκπροσώπους των οποίων ανέθεσε ο Δαβίδ συγκεκριμένα καθήκοντα στο ναό.

Αντίστροφα, η λέξη «πατέρας» μπορεί να σημαίνει «παππούς» ή ακόμη και προκάτοχος στο βασιλικό θρόνο. (Δα 5:11, 18) Σε πολλές περιπτώσεις, όπως στα εδάφια Δευτερονόμιο 26:5· 1 Βασιλέων 15:11, 24 και 2 Βασιλέων 15:38, η εβραϊκή λέξη ’αβ (πατέρας) χρησιμοποιείται και με την έννοια «πρόγονος» ή «προπάτορας». Παρόμοια, οι εβραϊκές λέξεις ’εμ (μητέρα) και μπαθ (κόρη) χρησιμοποιούνται σε ορισμένες περιπτώσεις με τις έννοιες «γιαγιά» και «εγγονή» αντίστοιχα.—1Βα 15:10, 13.

Πόλεις και ονόματα στον πληθυντικό. Σε μερικούς καταλόγους ένας άντρας μπορεί να χαρακτηρίζεται ως «ο πατέρας» κάποιας πόλης, όπως στα εδάφια 1 Χρονικών 2:50-54, όπου, για παράδειγμα, ο Σαλμά ονομάζεται «πατέρας της Βηθλεέμ» και ο Σωβάλ «πατέρας της Κιριάθ-ιαρίμ». Προφανώς οι πόλεις Βηθλεέμ και Κιριάθ-ιαρίμ είτε ιδρύθηκαν από αυτούς τους άντρες είτε κατοικήθηκαν από τους απογόνους τους. Ο ίδιος κατάλογος αναφέρει περαιτέρω: «Οι γιοι του Σαλμά ήταν η Βηθλεέμ και οι Νετωφαθίτες, η Ατρώθ-βαιθ-ιωάβ και οι μισοί Μαναχαθίτες, και οι Ζορίτες». (1Χρ 2:54) Εδώ, οι Νετωφαθίτες, οι Μαναχαθίτες και οι Ζορίτες ήταν προφανώς οικογένειες.

Στα εδάφια Γένεση 10:13, 14, τα ονόματα των απογόνων του Μισραΐμ φαίνεται ότι είναι στον πληθυντικό αριθμό. Έχει προβληθεί η άποψη ότι αντιπροσωπεύουν τα ονόματα οικογενειών ή φυλών και όχι μεμονωμένων ατόμων. Ωστόσο, πρέπει να θυμόμαστε ότι άλλα ονόματα στο δυϊκό αριθμό, όπως Εφραΐμ, Απφαΐμ, Διβλαΐμ, καθώς και το όνομα του προαναφερόμενου Μισραΐμ, γιου του Χαμ, αναφέρονται το καθένα σε ένα άτομο.—Γε 41:52· 1Χρ 2:30, 31· Ωσ 1:3.

Συντομευμένοι κατάλογοι. Πολλές φορές οι Βιβλικοί συγγραφείς συντόμευαν κατά πολύ έναν γενεαλογικό κατάλογο, κατονομάζοντας προφανώς μόνο τις κεφαλές οικογενειών των σπουδαιότερων οίκων, σημαντικές προσωπικότητες ή άτομα που έπαιζαν τον κυριότερο ρόλο στην εν λόγω ιστορία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, προφανώς ο χρονικογράφος ήθελε να καταδείξει απλώς την καταγωγή από έναν συγκεκριμένο μακρινό πρόγονο, και γι’ αυτό παρέλειπε πολλά ενδιάμεσα ονόματα.

Παράδειγμα τέτοιας συντόμευσης βρίσκουμε στη γενεαλογία του ίδιου του Έσδρα. (Εσδ 7:1-5) Αυτός παραθέτει την καταγωγή του από τον Ααρών τον αρχιερέα, αλλά στον παράλληλο κατάλογο των εδαφίων 1 Χρονικών 6:3-14 εμφανίζονται αρκετά ονόματα στα εδάφια 7 ως 10 που παραλείπονται στο εδάφιο Έσδρας 7:3. Πιθανώς ο Έσδρας το έκανε αυτό για να αποφύγει τις άσκοπες επαναλήψεις και για να μικρύνει το μακρύ ονομαστικό κατάλογο. Παρ’ όλα αυτά, ο κατάλογος ήταν απόλυτα επαρκής για να αποδείξει την ιερατική καταγωγή του. Ο Έσδρας λέει ότι είναι «γιος» του Σεραΐα, εννοώντας ότι ήταν απόγονός του, και αυτό διότι πρέπει να ήταν δισέγγονος ή ίσως τρισέγγονος του Σεραΐα. Ο Σεραΐας ήταν αρχιερέας και θανατώθηκε από τον Ναβουχοδονόσορα την εποχή που έλαβε χώρα η εξορία στη Βαβυλώνα (607 Π.Κ.Χ.), ενώ ο γιος του ο Ιωσεδέκ οδηγήθηκε στην εξορία. (2Βα 25:18-21· 1Χρ 6:14, 15) Ο Ιησούς ο αρχιερέας, ο οποίος επέστρεψε έπειτα από 70 χρόνια με τον Ζοροβάβελ, ήταν εγγονός του Σεραΐα. (Εσδ 5:2· Αγγ 1:1) Ο Έσδρας πήγε στην Ιερουσαλήμ 69 χρόνια αργότερα, πράγμα που καθιστά αδύνατον το να ήταν ο Έσδρας κατά γράμμα γιος του Σεραΐα και αδελφός του Ιωσεδέκ.

Κάτι άλλο που μαθαίνουμε παραβάλλοντας τις γενεαλογίες εδώ είναι ότι ο Έσδρας, αν και καταγόταν από τον Ααρών μέσω του Σεραΐα, προφανώς δεν ήταν από εκείνη τη γραμμή του Σεραΐα στην οποία μεταβιβαζόταν κληρονομικά το αξίωμα του αρχιερέα, δηλαδή από τον Ιωσεδέκ. Η αρχιερατική γραμμή από τον Σεραΐα διερχόταν μέσω του Ιησού, του Ιεχωακείμ και του Ελιασίβ—ο τελευταίος υπηρετούσε ως αρχιερέας όταν ήταν κυβερνήτης ο Νεεμίας. Ο Έσδρας, λοιπόν, πέτυχε το στόχο του με τη συντομευμένη γενεαλογία του, παρέχοντας όσα ακριβώς ονόματα ήταν απαραίτητα για να αποδείξει τη θέση του στη γενεαλογική γραμμή του Ααρών.—Νε 3:1· 12:10.

Μερικοί Λόγοι για τις Διαφοροποιήσεις στους Καταλόγους. Συχνά ένας γιος που πέθαινε άτεκνος δεν κατονομαζόταν. Σε ορισμένες περιπτώσεις ένας άντρας μπορεί να είχε κόρη αλλά όχι γιο, και η κληρονομιά μπορεί να μεταβιβαζόταν μέσω της κόρης η οποία, όταν παντρευόταν, υπαγόταν στην κεφαλή μιας άλλης οικογένειας της ίδιας φυλής. (Αρ 36:7, 8) Μερικές φορές μια λιγότερο εξέχουσα οικογένεια μπορεί να συγχωνεύεται στη γενεαλογία κάτω από την κεφαλή μιας άλλης οικογένειας, και έτσι δεν αναφέρεται στον κατάλογο η μικρότερη οικογένεια. Επομένως, η ατεκνία, η μεταβίβαση της κληρονομιάς μέσω γυναικών, ίσως η υιοθεσία ή η αδυναμία ίδρυσης ξεχωριστού πατρογονικού οίκου είχε ως αποτέλεσμα να παραλείπονται μερικά ονόματα από κάποιους γενεαλογικούς καταλόγους, ενώ με τη δημιουργία καινούριων οίκων ίσως προστίθεντο νέα ονόματα σε αυτούς. Επομένως, είναι φανερό ότι τα ονόματα σε μια μεταγενέστερη γενεαλογία θα μπορούσαν να διαφέρουν σε πολλά σημεία από εκείνα που περιέχονταν σε έναν παλιότερο κατάλογο.

Αρκετές κεφαλές οικογενειών μπορεί να εμφανίζονται σε έναν κατάλογο που μοιάζει να είναι κατάλογος αδελφών, αλλά ο οποίος μπορεί στην πραγματικότητα να περιλαμβάνει και ανιψιούς, όπως στην περίπτωση που ο Ιακώβ «υιοθέτησε» τους γιους του Ιωσήφ, λέγοντας: «Ο Εφραΐμ και ο Μανασσής θα γίνουν δικοί μου σαν τον Ρουβήν και τον Συμεών». (Γε 48:5) Γι’ αυτό, μεταγενέστερα, ο Εφραΐμ και ο Μανασσής υπολογίζονται μαζί με τους θείους τους ως κεφαλές φυλών.—Αρ 2:18-21· Ιη 17:17.

Το 10ο κεφάλαιο του Νεεμία παρουσιάζει αρκετά ονόματα ατόμων που επικύρωσαν με σφραγίδα «μια αξιόπιστη συμφωνία» για την εκτέλεση των εντολών του Θεού. (Νε 9:38) Σε αυτούς τους καταλόγους, τα αναφερόμενα ονόματα δεν ανήκουν κατ’ ανάγκην στα άτομα που σύναψαν τις συμφωνίες, αλλά ίσως αντιστοιχούν στους περιλαμβανόμενους οίκους, οπότε τα άτομα που κατονομάζονται ίσως είναι οι κεφαλές των πατρογονικών οίκων. (Παράβαλε Εσδ 10:16.) Αυτό μπορεί να διαφαίνεται από το γεγονός ότι πολλά από τα παρατιθέμενα ονόματα είναι ίδια με τα ονόματα εκείνων που έχει καταγραφεί ότι επέστρεψαν με τον Ζοροβάβελ από τη Βαβυλώνα περίπου 80 χρόνια πρωτύτερα. Έτσι λοιπόν, μολονότι οι παρόντες μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να είχαν το ίδιο όνομα με την κεφαλή του πατρογονικού οίκου, ίσως ήταν απλώς εκπρόσωποι των οίκων που αναφέρονται με αυτά τα ονόματα.

Επανάληψη ονομάτων. Πολύ συχνά σε έναν γενεαλογικό κατάλογο επανεμφανίζεται το ίδιο όνομα. Η χρήση του ίδιου ονόματος για έναν μεταγενέστερο απόγονο ήταν αναμφίβολα μια μέθοδος που διευκόλυνε εκείνο το άτομο να προσδιορίζει τη γενεαλογική του γραμμή, μολονότι, φυσικά, ενίοτε υπήρχαν άτομα με το ίδιο όνομα σε διαφορετικές οικογενειακές γραμμές. Μερικά από τα πολλά ονόματα που επανεμφανίζονται στην ίδια πατρογονική γραμμή είναι: Σαδώκ (1Χρ 6:8, 12), Αζαρίας (1Χρ 6:9, 13, 14) και Ελκανά.—1Χρ 6:34-36.

Σε αρκετές περιπτώσεις, τα ονόματα που εμφανίζονται σε παράλληλους καταλόγους διαφέρουν. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή ορισμένα άτομα δεν είχαν μόνο ένα όνομα, όπως για παράδειγμα ο Ιακώβ, που ονομαζόταν και «Ισραήλ». (Γε 32:28) Επίσης, ένα όνομα μπορεί να εμφανίζεται ελαφρά παραλλαγμένο, με αποτέλεσμα κάποιες φορές να προσλαμβάνει ακόμη και διαφορετική σημασία. Μερικά παραδείγματα είναι: Άβραμ (που σημαίνει «Ο Πατέρας Είναι Υψηλός (Εξυψωμένος)») και Αβραάμ (που σημαίνει «Πατέρας Πλήθους»), Σαραΐ (πιθανώς, «Φιλόνικη») και Σάρρα («Αρχόντισσα»). Ο πρόγονος του προφήτη Σαμουήλ, ο Ελιού, εμφανίζεται επίσης με τα ονόματα Ελιάβ και Ελιήλ.—1Σα 1:1· 1Χρ 6:27, 34.

Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές χρησιμοποιούνται ενίοτε επονομασίες, όπως συμβαίνει με τον Σίμωνα Πέτρο, που αποκαλούνταν Κηφάς, από το αραμαϊκό αντίστοιχο του ελληνικού ονόματος «Πέτρος» (Λου 6:14· Ιωα 1:42), ενώ ανάλογη είναι και η περίπτωση του Ιωάννη Μάρκου. (Πρ 12:12) Ένα άτομο μπορεί να έπαιρνε ένα όνομα λόγω κάποιου χαρακτηριστικού γνωρίσματος. Η επωνυμία «Καναναίος» του Σίμωνα (ο οποίος αποκαλούνταν και «ο ζηλωτής») ξεχωρίζει αυτόν τον απόστολο από τον Σίμωνα Πέτρο. (Ματ 10:4· Λου 6:15) Σε ορισμένες περιπτώσεις η διαφοροποίηση γίνεται με εκφράσεις όπως «Ιάκωβος, ο γιος του Αλφαίου», έτσι ώστε αυτός ο Ιάκωβος να ξεχωρίζει από τον Ιάκωβο, το γιο του Ζεβεδαίου και αδελφό του αποστόλου Ιωάννη. (Ματ 10:2, 3) Μπορεί να πρόσθεταν την πόλη, την περιοχή ή τη χώρα από την οποία προερχόταν κάποιος, όπως «ο Ιωσήφ . . . από την Αριμαθαία» και «ο Ιούδας ο Γαλιλαίος». (Μαρ 15:43· Πρ 5:37) Η ονομασία Ιούδας ο Ισκαριώτης πιστεύεται ότι σημαίνει πιθανώς Ιούδας ο «Άντρας από την Κεριώθ». (Ματ 10:4) Οι ίδιες μέθοδοι χρησιμοποιούνταν και στις Εβραϊκές Γραφές. (Γε 25:20· 1Σα 17:4, 58) Για να διευκρινιστεί η ταυτότητα κάποιου ατόμου μπορεί να αναφερόταν το όνομα του αδελφού του. (Ιωα 1:40) Τις γυναίκες που είχαν το ίδιο όνομα τις ξεχώριζαν και αυτές κατονομάζοντας τον πατέρα, τη μητέρα, τον αδελφό, την αδελφή, το σύζυγο ή το γιο τους.—Γε 11:29· 28:9· 36:39· Ιωα 19:25· Πρ 1:14· 12:12.

Τόσο στις Εβραϊκές Γραφές όσο και στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, μπορεί να χρησιμοποιείται το όνομα της οικογένειας ή ο τίτλος κάποιου ατόμου, ο δε προσδιορισμός της ταυτότητάς του να γίνεται με το προσωπικό του όνομα ή με το χρόνο και τα ιστορικά γεγονότα με τα οποία αυτό το άτομο σχετιζόταν. Λόγου χάρη, η λέξη «Αβιμέλεχ» ήταν προφανώς είτε προσωπικό όνομα είτε τίτλος τριών Φιλισταίων βασιλιάδων, όπως ήταν η λέξη «Φαραώ» για τους Αιγυπτίους. (Γε 20:2· 26:26· 40:2· Εξ 1:22· 3:10) Επομένως, ο συγκεκριμένος Αβιμέλεχ ή Φαραώ προσδιοριζόταν από το χρόνο και τις περιστάσεις. Η λέξη «Ηρώδης» ήταν όνομα οικογένειας, ενώ η λέξη «Καίσαρας» ήταν όνομα οικογένειας που έγινε τίτλος. Αναφερόμενος σε έναν από τους Ηρωδίδες, ο ομιλών (αν υπήρχε κίνδυνος ασάφειας) μπορούσε να προσδιορίσει ποιον εννοούσε χρησιμοποιώντας μόνο το προσωπικό του όνομα, λόγου χάρη Αγρίππας, ή συνδυάζοντας το προσωπικό όνομα ή τον επιπρόσθετο τίτλο με τη λέξη «Ηρώδης», λόγου χάρη Ηρώδης Αντίπας, Ηρώδης Αγρίππας—και ανάλογα τους Καίσαρες, λόγου χάρη Καίσαρας Αύγουστος, Τιβέριος Καίσαρας.—Λου 2:1· 3:1· Πρ 25:13.

Ονόματα Γυναικών. Οι γυναίκες κατονομάζονταν μερικές φορές στα γενεαλογικά αρχεία όταν συνέτρεχε κάποιος ιστορικός λόγος. Στα εδάφια Γένεση 11:29, 30, αναφέρεται η Σαραΐ (Σάρρα), προφανώς επειδή το υποσχεμένο Σπέρμα επρόκειτο να έρθει μέσω εκείνης, όχι μέσω κάποιας άλλης συζύγου του Αβραάμ. Η Μελχά ίσως κατονομάζεται στην ίδια περικοπή επειδή ήταν η γιαγιά της Ρεβέκκας, της συζύγου του Ισαάκ, και έτσι αποδεικνύεται ότι η Ρεβέκκα καταγόταν από τους συγγενείς του Αβραάμ, εφόσον ο Ισαάκ δεν έπρεπε να πάρει σύζυγο από τα άλλα έθνη. (Γε 22:20-23· 24:2-4) Στο εδάφιο Γένεση 25:1 αναφέρεται το όνομα της Χετούρας, μεταγενέστερης συζύγου του Αβραάμ. Αυτό δείχνει ότι ο Αβραάμ ξαναπαντρεύτηκε μετά το θάνατο της Σάρρας και ότι οι αναπαραγωγικές του δυνάμεις παρέμεναν ζωντανές 40 και πλέον χρόνια μετά τη θαυματουργική αναζωογόνησή τους από τον Ιεχωβά. (Ρω 4:19· Γε 24:67· 25:20) Επίσης, αποκαλύπτει τη σχέση του Μαδιάμ και άλλων αραβικών φυλών με τον Ισραήλ.

Η Λεία, η Ραχήλ και οι παλλακίδες του Ιακώβ, μαζί με τους γιους που γέννησαν, αναφέρονται ονομαστικά. (Γε 35:21-26) Έτσι βοηθούμαστε να καταλάβουμε τη μεταγενέστερη πολιτεία του Θεού με αυτούς τους γιους. Για παρόμοιους λόγους βρίσκουμε τα ονόματα και άλλων γυναικών στα γενεαλογικά αρχεία. Όταν η κληρονομιά μεταβιβαζόταν μέσω αυτών, τα ονόματά τους μπορεί να αναφέρονταν. (Αρ 26:33) Φυσικά, η Θάμαρ, η Ραάβ και η Ρουθ έχουν εξέχουσα θέση. Για την καθεμιά υπάρχει κάτι αξιοσημείωτο στον τρόπο με τον οποίο περιλήφθηκε στη γραμμή των προγόνων του Μεσσία, του Ιησού Χριστού. (Γε 38· Ρθ 1:3-5· 4:13-15· Ματ 1:1-5) Άλλες περιπτώσεις στις οποίες αναφέρονται γυναίκες στους γενεαλογικούς καταλόγους υπάρχουν στα εδάφια 1 Χρονικών 2:35, 48, 49· 3:1-3, 5.

Γενεαλογία και Γενιές. Σε κάποιες γενεαλογίες βρίσκουμε καταγραμμένα τα ονόματα ενός άντρα και των απογόνων του μέχρι τους τρισέγγονούς του. Αυτοί θα μπορούσαν να υπολογιστούν, από μια άποψη, ως τέσσερις ή πέντε γενιές. Ωστόσο, ο άντρας που κατονομάζεται πρώτος μπορεί να πρόλαβε να δει όλες αυτές τις γενιές απογόνων. Έτσι λοιπόν, από τη δική του άποψη, μια «γενιά» μπορούσε να σημαίνει το χρόνο από τη γέννηση μέχρι το θάνατό του ή μέχρι τον πιο μακρινό απόγονο που πρόλαβε να δει. Αν εννοείται αυτού του είδους η «γενιά», τότε φυσικά αυτή περιλαμβάνει πολύ μεγαλύτερη περίοδο χρόνου από ό,τι η γενιά κατά την άποψη που αναφέρθηκε παραπάνω.

Για παράδειγμα: ο Αδάμ έζησε 930 χρόνια και απέκτησε γιους και κόρες. Σε αυτό το διάστημα είδε τουλάχιστον οχτώ γενιές απογόνων του. Ωστόσο, ο ίδιος έζησε για κάποιο διάστημα παράλληλα με τον Λάμεχ, τον πατέρα του Νώε. Άρα, από αυτή την άποψη, ο Κατακλυσμός συνέβη στην τρίτη γενιά της ανθρώπινης ιστορίας.—Γε 5:3-32.

Στην Αγία Γραφή βρίσκουμε ορισμένες περιπτώσεις αυτής της μεθόδου υπολογισμού. Ο Ιεχωβά υποσχέθηκε στον Αβραάμ ότι το σπέρμα του θα γίνονταν πάροικοι σε γη που δεν θα ήταν δική τους και ότι θα επέστρεφαν στη Χαναάν «στην τέταρτη γενιά». (Γε 15:13, 16) Η απογραφή στο βιβλίο των Αριθμών, κεφάλαια 1-3, υποδηλώνει ότι πρέπει να υπήρξαν πολλές γενιές πατέρα-γιου κατά την παραμονή των 215 χρόνων στην Αίγυπτο, εφόσον ο συνολικός αριθμός των αντρών από 20 χρονών και πάνω λίγο μετά την Έξοδο ήταν 603.550 (εκτός από αυτούς της φυλής του Λευί). Αλλά οι “τέσσερις γενιές” του εδαφίου Γένεση 15:16, μετρώντας από τον καιρό της εισόδου στην Αίγυπτο μέχρι την Έξοδο, θα μπορούσαν να υπολογιστούν ως εξής: (1) Λευί, (2) Καάθ, (3) Αμράμ, (4) Μωυσής. (Εξ 6:16, 18, 20) Κατά μέσο όρο το μήκος της ζωής αυτών των ατόμων ξεπέρασε κατά πολύ τα εκατό χρόνια. Επομένως, καθεμιά από αυτές τις τέσσερις «γενιές» είδε πολλούς απογόνους, ίσως μέχρι τρισέγγονα ή και πιο πέρα, αν θεωρήσουμε ότι μεσολαβούσαν 20 ή μερικές φορές και 30 χρόνια από τον πατέρα ως τη γέννηση του πρώτου του γιου. Έτσι εξηγείται πώς μέσα σε “τέσσερις γενιές” δημιουργήθηκε τόσο μεγάλος πληθυσμός μέχρι τον καιρό της Εξόδου.—Βλέπε ΕΞΟΔΟΣ.

Ένα άλλο πρόβλημα για τους Βιβλικούς λογίους σχετίζεται με την ίδια απογραφή. Στα εδάφια Αριθμοί 3:27, 28, αναφέρεται ότι από τον Καάθ προήλθαν τέσσερις οικογένειες οι οποίες, τον καιρό της Εξόδου, αριθμούσαν συνολικά 8.600 άρρενες (8.300, σύμφωνα με ορισμένα χειρόγραφα της Ο΄) από ενός μηνός και πάνω—αριθμός πράγματι υψηλός. Δίνεται, λοιπόν, η εντύπωση ότι ο Μωυσής είχε τότε χιλιάδες αδελφούς, εξαδέλφους και ανιψιούς. Ορισμένοι έχουν συμπεράνει από αυτό ότι ο Μωυσής δεν ήταν γιος του Αμράμ γιου του Καάθ, αλλά γιος ενός άλλου Αμράμ, και ότι ανάμεσα σε αυτούς τους δύο είχαν μεσολαβήσει αρκετές γενιές, έτσι ώστε υπήρξε ο χρόνος που χρειαζόταν για να δημιουργηθεί τόσο μεγάλος αντρικός πληθυσμός σε τέσσερις μόνο οικογένειες Κααθιτών μέχρι τον καιρό της Εξόδου των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο.

Ωστόσο, το πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί με δύο τρόπους. Πρώτον, δεν κατονομάζονταν πάντοτε όλοι οι γιοι ενός άντρα, όπως καταδείχτηκε πρωτύτερα. Επομένως, οι τέσσερις κατονομαζόμενοι γιοι του Καάθ μπορεί να είχαν περισσότερους γιους από όσους αναφέρονται συγκεκριμένα. Δεύτερον, μολονότι ο Λευί, ο Καάθ, ο Αμράμ και ο Μωυσής εκπροσωπούν τέσσερις γενιές από την άποψη της διάρκειας ζωής αυτών των τεσσάρων αντρών, ο καθένας μπορεί να είδε αρκετές γενιές στη διάρκεια της ζωής του. Άρα, ακόμη και αν θεωρήσουμε ότι μεσολάβησαν κάθε φορά 60 χρόνια ανάμεσα στη γέννηση του Λευί και του Καάθ, του Καάθ και του Αμράμ, και του Αμράμ και του Μωυσή, θα μπορούσαν να έχουν γεννηθεί πολλές γενιές μέσα σε κάθε περίοδο 60 ετών. Ο Μωυσής θα μπορούσε να είχε δει δισέγγονους των ανιψιών του, ίσως δε ακόμη και τα παιδιά εκείνων, μέχρι τον καιρό της Εξόδου. Συνεπώς, ο συνολικός αριθμός των 8.600 (ή πιθανώς των 8.300) δεν καθιστά απαραίτητη την ύπαρξη ενός άλλου Αμράμ ανάμεσα στον Αμράμ το γιο του Καάθ και στον Μωυσή.

Εγείρεται ένα ερώτημα σε σχέση με τη γραμμή του υποσχεμένου Σπέρματος, του Μεσσία, στη γενεαλογία που αρχίζει από τον Ναασών, ο οποίος ήταν αρχηγός της φυλής του Ιούδα μετά την Έξοδο. Στα εδάφια Ρουθ 4:20-22, ο Ιεσσαί είναι ο πέμπτος κρίκος από τον Ναασών μέχρι τον Δαβίδ. Το χρονικό διάστημα από την Έξοδο μέχρι τον Δαβίδ είναι περίπου 400 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι κατά μέσο όρο ο καθένας από αυτούς τους προπάτορες του Δαβίδ πιθανόν να ήταν 100 χρονών (όπως ο Αβραάμ) όταν γεννήθηκε ο γιος του. Κάτι τέτοιο δεν είναι αδύνατον και ίσως τα πράγματα να έγιναν έτσι. Αυτοί οι γιοι που αναφέρονται στο βιβλίο της Ρουθ δεν ήταν απαραίτητα πρωτότοκοι γιοι, όπως και ο Δαβίδ δεν ήταν ο πρωτότοκος, αλλά ο νεότερος από τους πολλούς γιους του Ιεσσαί. Επίσης, ο Ιεχωβά μπορεί να έκανε τη γραμμή του Σπέρματος να ακολουθήσει αυτή τη σχεδόν θαυματουργική πορεία ώστε εκ των υστέρων να είναι φανερό ότι Εκείνος κατηύθυνε εξαρχής τα ζητήματα που αφορούσαν το υποσχεμένο Σπέρμα, όπως είχε κάνει σαφώς στις περιπτώσεις του Ισαάκ και του Ιακώβ.

Φυσικά, και πάλι μπορεί να υπήρξαν σκόπιμες παραλείψεις ονομάτων σε αυτό το τμήμα των 400 ετών της Μεσσιανικής γενεαλογίας, το οποίο είναι επίσης καταγραμμένο στα εδάφια 1 Χρονικών 2:11-15· Ματθαίος 1:4-6 και Λουκάς 3:31, 32. Το γεγονός, όμως, ότι όλοι οι κατάλογοι συμφωνούν σε αυτό το τμήμα της γενεαλογίας ίσως σημαίνει ότι δεν παραλείφθηκαν ονόματα. Εντούτοις, ακόμη και αν οι χρονικογράφοι που συνέταξαν αυτούς τους καταλόγους παρέλειψαν όντως κάποια ονόματα τα οποία δεν θεώρησαν σημαντικά ή απαραίτητα για το σκοπό τους, αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα, διότι η υπόθεση ότι μεσολάβησαν αρκετές επιπρόσθετες γενιές δεν αντικρούει άλλες δηλώσεις της Γραφής ή τη Βιβλική χρονολόγηση.

Οι Βιβλικές Γενεαλογίες Είναι Αξιόπιστες. Ο προσεκτικός, ειλικρινής μελετητής των Βιβλικών γενεαλογιών δεν μπορεί να κατηγορήσει τους Βιβλικούς χρονικογράφους ότι υπήρξαν αμελείς, ανακριβείς ή υπερβολικοί προσπαθώντας να προσδώσουν δόξα στο έθνος τους, σε μια φυλή ή σε ένα άτομο. Πρέπει να θυμόμαστε ότι όσοι συμπεριέλαβαν γενεαλογίες στα συγγράμματά τους (για παράδειγμα, ο Έσδρας και ο Νεεμίας) ανέτρεχαν στα εθνικά αρχεία και αντλούσαν το υλικό τους από τις επίσημες πηγές που τους ήταν διαθέσιμες. (Βλέπε ΧΡΟΝΙΚΩΝ [ΒΙΒΛΙΑ].) Εκεί έβρισκαν τις πληροφορίες που χρειάζονταν. Χρησιμοποιούσαν αυτούς τους καταλόγους για να αποδεικνύουν ικανοποιητικά σε όλους ό,τι χρειαζόταν να αποδειχτεί τότε. Προφανώς, οι γενεαλογικοί τους κατάλογοι ήταν πλήρως αποδεκτοί από τους συγχρόνους τους, ανθρώπους οι οποίοι είχαν πρόσβαση στα στοιχεία και στα αρχεία. Επομένως, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την κατάσταση την οποία είχαν να αντιμετωπίσουν. Ο Έσδρας και ο Νεεμίας χειρίζονταν αυτά τα ζητήματα σε περιόδους αναδιοργάνωσης, και οι γενεαλογίες που συνέταξαν ήταν απαραίτητες για τη λειτουργία πραγμάτων ζωτικών για την ύπαρξη του έθνους.

Αυτοί οι γενεαλογικοί κατάλογοι ήταν αναπόφευκτο να διαφέρουν κατά περιόδους, καθώς προστίθεντο καινούρια ονόματα και παραλείπονταν άλλα, ενώ συχνά, στους καταλόγους που ασχολούνταν με το πιο μακρινό παρελθόν, κατονομάζονταν μόνο οι κεφαλές των σπουδαιότερων οικογενειών. Μερικές φορές, λιγότερο σπουδαία ονόματα μπορεί να εμφανίζονταν σε ορισμένους καταλόγους επειδή ήταν επίκαιρα. Οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να περιείχαν μόνο αποσπασματικούς καταλόγους. Μερικά τμήματα μπορεί να έλειπαν ή ο ίδιος ο χρονικογράφος μπορεί να παρέλειψε κάποια αποσπάσματα επειδή δεν ήταν απαραίτητα για το σκοπό του. Και δεν είναι απαραίτητα ούτε για το δικό μας σκοπό σήμερα.

Σε λίγες περιπτώσεις μπορεί να παρεισέφρησαν στο κείμενο λάθη αντιγραφέων, ιδίως όσον αφορά τον τρόπο γραφής των ονομάτων. Αλλά αυτά δεν δημιουργούν ουσιαστικά προβλήματα στις γενεαλογικές γραμμές που είναι απαραίτητες για να κατανοήσουμε την Αγία Γραφή ούτε επηρεάζουν το θεμέλιο της Χριστιανοσύνης.

Μια προσεκτική εξέταση της Αγίας Γραφής καταρρίπτει τη λανθασμένη ιδέα που προωθείται μερικές φορές ότι οι αρχαίες γενεαλογίες στη Γένεση, κεφάλαια 5 και 11, καθώς και σε άλλα βιβλία της Γραφής περιέχουν φανταστικά ονόματα προκειμένου να εξυπηρετηθεί κάποιο δόλιο σχέδιο του χρονικογράφου. Αυτοί οι χρονικογράφοι ήταν αφιερωμένοι υπηρέτες του Ιεχωβά, όχι εθνικιστές. Ενδιαφέρονταν για το όνομα του Ιεχωβά και την πολιτεία του με το λαό του. Επιπλέον, πολλά από αυτά τα άτομα τα ανέφεραν ως πραγματικά πρόσωπα και άλλοι Βιβλικοί συγγραφείς, όπως άλλωστε και ο Ιησούς Χριστός. (Ησ 54:9· Ιεζ 14:14, 20· Ματ 24:38· Ιωα 8:56· Ρω 5:14· 1Κο 15:22, 45· 1Τι 2:13, 14· Εβρ 11:4, 5, 7, 31· Ιακ 2:25· Ιου 14) Το να αντικρούσει κανείς όλες αυτές τις μαρτυρίες θα ισοδυναμούσε με το να κατηγορήσει τον Θεό της αλήθειας ότι ψεύδεται ή ότι χρειάζεται κάποιο τέχνασμα ή εφεύρημα για να προωθήσει την πίστη στο Λόγο του. Θα ισοδυναμούσε επίσης με άρνηση της θεοπνευστίας της Αγίας Γραφής.

Όπως δηλώνει ο απόστολος Παύλος: «Όλη η Γραφή είναι θεόπνευστη και ωφέλιμη για διδασκαλία, για έλεγχο, για τακτοποίηση ζητημάτων, για διαπαιδαγώγηση στη δικαιοσύνη, ώστε ο άνθρωπος του Θεού να είναι πλήρως ικανός, απόλυτα εξοπλισμένος για κάθε καλό έργο». (2Τι 3:16, 17) Επομένως, μπορούμε να εμπιστευόμαστε πλήρως τις γενεαλογίες της Αγίας Γραφής. Αυτές παρείχαν ζωτικά στατιστικά στοιχεία, όχι μόνο για την εποχή στην οποία γράφτηκαν, αλλά και για εμάς σήμερα. Χάρη σε αυτές είμαστε εντελώς βέβαιοι από γενεαλογική άποψη ότι ο Ιησούς Χριστός είναι το υποσχεμένο, το από πολλού αναμενόμενο Σπέρμα του Αβραάμ. Βοηθούμαστε πολύ να καθορίσουμε τη χρονολόγηση μέχρι τον Αδάμ, κάτι που δεν βρίσκουμε σε καμιά άλλη πηγή. Μαθαίνουμε ότι ο Θεός «έκανε από έναν άνθρωπο κάθε έθνος ανθρώπων για να κατοικούν σε ολόκληρη την επιφάνεια της γης». (Πρ 17:26) Βλέπουμε ότι αληθινά, «όταν ο Ύψιστος έδωσε στα έθνη κληρονομιά, όταν χώρισε τους γιους του Αδάμ τον έναν από τον άλλον, στερέωσε το όριο των λαών με τον αριθμό των γιων του Ισραήλ υπόψη» (Δευ 32:8), και καταλαβαίνουμε πώς συγγενεύουν τα έθνη.

Γνωρίζοντας την προέλευση της ανθρωπότητας, ότι ο Αδάμ ήταν αρχικά “γιος του Θεού” και ότι όλοι προήλθαμε από τον Αδάμ (Λου 3:38), μπορούμε να καταλάβουμε πολύ καλά τη δήλωση: «Όπως μέσω ενός ανθρώπου μπήκε η αμαρτία στον κόσμο και μέσω της αμαρτίας ο θάνατος, και έτσι ο θάνατος απλώθηκε σε όλους τους ανθρώπους, επειδή όλοι είχαν αμαρτήσει». (Ρω 5:12) Επίσης, αυτή η γνώση κάνει κατανοητό το πώς θα μπορούσε ο Ιησούς Χριστός να είναι «ο τελευταίος Αδάμ» και ο «Αιώνιος Πατέρας» και για ποιο λόγο αληθεύει ότι, «όπως σε σχέση με τον Αδάμ όλοι πεθαίνουν, έτσι και σε σχέση με τον Χριστό όλοι θα ζωοποιηθούν». (Ησ 9:6· 1Κο 15:22, 45) Μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα το σκοπό που έχει ο Θεός να ξανακάνει τους υπάκουους ανθρώπους “παιδιά του Θεού”. (Ρω 8:20, 21) Παρατηρούμε ότι η στοργική καλοσύνη του Ιεχωβά εκδηλώνεται προς εκείνους που τον αγαπούν και τηρούν τις εντολές του «μέχρι χίλιες γενιές». (Δευ 7:9) Παρατηρούμε πόσο συνεπής είναι ως ο Θεός ο οποίος τηρεί διαθήκες και πώς διατήρησε προσεκτικά ένα ιστορικό αρχείο πάνω στο οποίο εμείς μπορούμε να οικοδομήσουμε με ασφάλεια την πίστη μας. Οι γενεαλογίες, όπως και άλλα χαρακτηριστικά της Αγίας Γραφής, αποδεικνύουν ότι ο Θεός είναι ο μεγάλος Υπομνηματογράφος και Διατηρητής της ιστορίας.—Βλέπε ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ.

Η Συμβουλή του Παύλου Σχετικά με τις Γενεαλογίες. Ο απόστολος Παύλος, γράφοντας περίπου το 61-64 Κ.Χ., είπε στον Τιμόθεο να μη δίνει προσοχή σε «ψεύτικες ιστορίες και σε γενεαλογίες, οι οποίες δεν καταλήγουν πουθενά, αλλά οδηγούν σε ερωτήματα για έρευνα μάλλον παρά σε διανομή οποιουδήποτε πράγματος από τον Θεό σε σχέση με την πίστη». (1Τι 1:4) Η σημασία αυτής της προειδοποίησης γίνεται περισσότερο αντιληπτή όταν μαθαίνουμε σε τι άκρα έφτασαν μεταγενέστερα οι Ιουδαίοι ερευνώντας τις γενεαλογίες και πόσο εξονυχιστικά ανέλυαν κάθε πιθανή αντίφαση. Το Βαβυλωνιακό Ταλμούδ (Πεζαχίμ 62β) αναφέρει ότι «μεταξύ “Αζήλ” και “Αζήλ” [1 Χρονικών 8:38–9:44, ένα τμήμα της Αγίας Γραφής που περιέχει γενεαλογίες] υπήρχαν τετρακόσια φορτία καμήλων με επεξηγηματικές ερμηνείες!»—Εβραιοαγγλική Έκδοση του Βαβυλωνιακού Ταλμούδ (Hebrew-English Edition of the Babylonian Talmud), μετάφραση (στην αγγλική) Χ. Φρίντμαν, Λονδίνο, 1967.

Η μελέτη και οι συζητήσεις γύρω από τέτοια θέματα ήταν άσκοπες, και μάλιστα ακόμη περισσότερο την εποχή που έγραψε ο Παύλος στον Τιμόθεο. Δεν ήταν πια ζωτική η διαφύλαξη γενεαλογικών αρχείων για την πιστοποίηση της καταγωγής ενός ατόμου, εφόσον ο Θεός δεν αναγνώριζε πλέον καμιά διάκριση ανάμεσα σε Ιουδαίο και σε Εθνικό στη Χριστιανική εκκλησία. (Γα 3:28) Τα γενεαλογικά αρχεία είχαν ήδη τεκμηριώσει την καταγωγή του Χριστού μέσω της γραμμής του Δαβίδ. Επίσης, προτού περάσει πολύς καιρός από τότε που ο Παύλος έγραψε αυτή τη νουθεσία, η Ιερουσαλήμ επρόκειτο να καταστραφεί, και μαζί με αυτήν και τα Ιουδαϊκά αρχεία. Ο Θεός δεν τα διαφύλαξε. Γι’ αυτό, ο Παύλος ανησυχούσε μήπως ο Τιμόθεος και οι εκκλησίες παρεκκλίνουν από το στόχο τους σπαταλώντας χρόνο σε έρευνες και σε διενέξεις γύρω από ζητήματα προσωπικών γενεαλογικών δέντρων, κάτι που δεν συνεισέφερε τίποτα στη Χριστιανική πίστη. Οι γενεαλογίες που περιέχει η Αγία Γραφή αρκούν για να αποδειχτεί η Μεσσιανική ιδιότητα του Χριστού—το γενεαλογικό ζήτημα που έχει την πρώτιστη σπουδαιότητα για τους Χριστιανούς. Οι άλλες Βιβλικές γενεαλογίες επιβεβαιώνουν την αυθεντικότητα του Γραφικού υπομνήματος, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι πρόκειται για γνήσια ιστορική αφήγηση.

ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Στο πρώτο κεφάλαιο του Ματθαίου βρίσκουμε τη γενεαλογία του Ιησού από τον Αβραάμ και έπειτα. Στο 3ο κεφάλαιο του Λουκά υπάρχει μια γενεαλογία που ανατρέχει μέχρι τον “Αδάμ, γιο του Θεού”. Η γενεαλογία του Ιησού είναι η μόνη που αναφέρεται στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές. Μέρος της γενεαλογίας του εμφανίζεται στα κεφάλαια 1 ως 3 του Πρώτου Χρονικών, αρχίζοντας από τον Αδάμ και συνεχίζοντας μέσω του Σολομώντα και του Ζοροβάβελ. Συνδυασμένα μεταξύ τους, τα βιβλία της Γένεσης και της Ρουθ δίνουν τη γραμμή από τον Αδάμ ως τον Δαβίδ.

Οι τρεις τελευταίοι κατάλογοι (Γένεση/Ρουθ, 1 Χρονικών και Λουκάς) συμφωνούν πλήρως από τον Αδάμ ως τον Αρφαξάδ, με μικροδιαφορές σε ορισμένα ονόματα, όπως το όνομα Κενάν, που εμφανίζεται ως «Καϊνάν» στο εδάφιο Λουκάς 3:37. Οι κατάλογοι του Πρώτου Χρονικών και της Γένεσης/Ρουθ συμφωνούν μέχρι τον Δαβίδ, ενώ στην αφήγηση του Λουκά εμφανίζεται ένας άλλος «Καϊνάν» ανάμεσα στον Αρφαξάδ και στον Σηλά.—Λου 3:35, 36.

Από τον Σολομώντα ως τον Ζοροβάβελ, το υπόμνημα του Πρώτου Χρονικών και ο Ματθαίος συμφωνούν ως επί το πλείστον—ο Ματθαίος παραλείπει μερικά ονόματα. Αυτές οι διαφορές, καθώς και οι διαφορές στην αφήγηση του Λουκά από τον Δαβίδ ως τον Ιησού, θα εξεταστούν πιο κάτω.

Στο λήμμα ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ αποδείξαμε ότι, εκτός από τα πολλά ιδιωτικά, οικογενειακά αρχεία, οι Ιουδαίοι κρατούσαν και δημόσια αρχεία γενεαλογιών και ότι οι χρονικογράφοι, όπως ο Έσδρας, είχαν πρόσβαση σε αυτά όταν κατάρτιζαν τους καταλόγους τους. Επίσης, αποδείξαμε ότι τα δημόσια αρχεία υπήρχαν τον πρώτο αιώνα, προφανώς μέχρι το 70 Κ.Χ. Το ζήτημα της καταγωγής του Μεσσία από τον Αβραάμ, μέσω του Δαβίδ, ήταν πρώτιστης σπουδαιότητας για αυτούς. Μπορούμε, λοιπόν, να είμαστε βέβαιοι ότι τόσο ο Ματθαίος όσο και ο Λουκάς συμβουλεύτηκαν αυτούς τους γενεαλογικούς πίνακες.

Αξιοπιστία των Γενεαλογιών των Ευαγγελίων. Εγείρεται το ερώτημα: Γιατί παραλείπει ο Ματθαίος μερικά ονόματα που περιέχονται στους καταλόγους των άλλων χρονικογράφων; Πρώτα από όλα, για να αποδείξει κάποιος τη γενεαλογία του δεν ήταν απαραίτητο να κατονομάσει κάθε κρίκο της γενεαλογικής γραμμής. Παραδείγματος χάρη, ο Έσδρας, αποδεικνύοντας την ιερατική καταγωγή του στα εδάφια Έσδρας 7:1-5, παρέλειψε αρκετά ονόματα από τον κατάλογο της ιερατικής γραμμής των εδαφίων 1 Χρονικών 6:1-15. Προφανώς δεν ήταν απαραίτητο να κατονομάσει όλους αυτούς τους προγόνους για να πείσει τους Ιουδαίους ότι είχε ιερατική καταγωγή. Το ίδιο συνέβη και με τον Ματθαίο: Αναμφίβολα χρησιμοποίησε τα δημόσια αρχεία και αντέγραψε από αυτά, αν όχι κάθε όνομα, τουλάχιστον όσα ονόματα ήταν απαραίτητα για να αποδείξει την καταγωγή του Ιησού από τον Αβραάμ και τον Δαβίδ. Είχε επίσης πρόσβαση στις Εβραϊκές Γραφές και μπορούσε να συμβουλεύεται και αυτές, εκτός από τα επίσημα δημόσια αρχεία.—Παράβαλε Ρθ 4:12, 18-22 και Ματ 1:3-6.

Οι κατάλογοι που κατάρτισαν τόσο ο Ματθαίος όσο και ο Λουκάς αποτελούνταν από ονόματα που οι Ιουδαίοι εκείνης της εποχής αναγνώριζαν δημοσίως ως γνήσια. Οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι, όπως και οι Σαδδουκαίοι, ήταν αδυσώπητοι εχθροί της Χριστιανοσύνης και θα είχαν χρησιμοποιήσει κάθε πιθανό επιχείρημα για να δυσφημήσουν τον Ιησού, αλλά είναι αξιοσημείωτο ότι δεν αμφισβήτησαν ποτέ αυτές τις γενεαλογίες. Αν η γενεαλογία του Ιησού, είτε σύμφωνα με τον Ματθαίο είτε σύμφωνα με τον Λουκά, ήταν εσφαλμένη, τι ευκαιρία θα είχαν εκείνοι οι εναντιούμενοι να το αποδείξουν αυτό χωρίς καθυστέρηση, αφού προφανώς μέχρι το 70 Κ.Χ. είχαν άμεση πρόσβαση στα δημόσια γενεαλογικά αρχεία και στις Γραφές!

Το ίδιο ισχύει επίσης για τους ειδωλολάτρες εχθρούς της Χριστιανοσύνης που ζούσαν τον πρώτο αιώνα, πολλοί από τους οποίους ήταν ευρυμαθείς όπως εκείνοι οι Ιουδαίοι, και θα έσπευδαν να επισημάνουν οποιοδήποτε στοιχείο αποδείκνυε ότι οι κατάλογοι του Ματθαίου και του Λουκά ήταν ψεύτικοι και αντιφατικοί. Αλλά δεν υπάρχει μαρτυρία ότι οι πρώτοι ειδωλολάτρες εχθροί εγκάλεσαν τους Χριστιανούς για αυτό το θέμα.

Επίσης, τόσο ο Ματθαίος όσο και ο Λουκάς πέτυχαν το στόχο τους, και αυτό ήταν αρκετό. Για να αποδείξουν ότι ο Ιησούς καταγόταν από τον Αβραάμ και τον Δαβίδ, δεν χρειαζόταν να φτιάξουν έναν νέο γενεαλογικό κατάλογο. Το μόνο που έπρεπε να κάνουν ήταν να αντιγράψουν στοιχεία από τους δημόσιους πίνακες τους οποίους το έθνος αποδεχόταν ανεπιφύλακτα όσον αφορά τη γενεαλογική γραμμή του Δαβίδ και του ιερατείου και όλα τα άλλα ζητήματα για τα οποία έπρεπε να αποδείξει κανείς την καταγωγή του. (Βλέπε Λου 1:5· 2:3-5· Ρω 11:1.) Ακόμη και αν υπήρχε κάποια παράλειψη σε αυτούς τους πίνακες, αυτή δεν μείωσε καθόλου εκείνο που ήθελαν να πετύχουν—και όντως πέτυχαν—οι Ευαγγελιστές, δηλαδή να παρουσιάσουν νομικά και δημόσια αναγνωρισμένες αποδείξεις της γενεαλογίας του Ιησού του Μεσσία.

Προβλήματα στη Γενεαλογία του Ιησού Σύμφωνα με τον Ματθαίο. Ο Ματθαίος χωρίζει τη γενεαλογία από τον Αβραάμ ως τον Ιησού σε τρία τμήματα, 14 γενεών το καθένα. (Ματ 1:17) Αυτός ο διαχωρισμός μπορεί να διευκόλυνε την απομνημόνευση της γενεαλογίας. Ωστόσο, όταν μετρήσουμε τα ονόματα, βρίσκουμε ότι είναι συνολικά 41, όχι 42. Μια εισήγηση για το πώς μπορούν να μετρηθούν είναι η εξής: Υπολογίζουμε από τον Αβραάμ ως τον Δαβίδ 14 ονόματα, κατόπιν χρησιμοποιούμε το όνομα του Δαβίδ ως το πρώτο για τα επόμενα 14, με τελευταίο το όνομα του Ιωσία, και τέλος, ξεκινάμε την τρίτη ομάδα των 14 ονομάτων με τον Ιεχονία (Ιωαχίν) και ολοκληρώνουμε με τον Ιησού. Προσέξτε ότι ο Ματθαίος αναφέρει δύο φορές το όνομα του Δαβίδ, ως τελευταίο από τα πρώτα 14 ονόματα και πρώτο από τα επόμενα 14. Στη συνέχεια επαναλαμβάνει την έκφραση «εκτόπιση στη Βαβυλώνα», την οποία συνδέει με τον Ιωσία και τους γιους του.—Ματ 1:17.

Όπως προαναφέρθηκε, ο Ματθαίος μπορεί να αντέγραψε τον κατάλογό του ακριβώς από το δημόσιο αρχείο που χρησιμοποίησε ή μπορεί να παρέλειψε επί τούτου κάποιους κρίκους για να διευκολύνει την απομνημόνευση. Εντούτοις, μια εκδοχή σχετικά με το λόγο για τον οποίο παραλείφθηκαν σε αυτή την περίπτωση τρεις βασιλιάδες της γραμμής του Δαβίδ ανάμεσα στον Ιωράμ και στον Οζία (Αζαρία) είναι το ότι ο Ιωράμ παντρεύτηκε την πονηρή Γοθολία από τον οίκο του Αχαάβ, την κόρη της Ιεζάβελ, εισάγοντας έτσι αυτό το καταδικασμένο από τον Θεό γένος στη γραμμή των βασιλιάδων του Ιούδα. (1Βα 21:20-26· 2Βα 8:25-27) Αφού κατονομάζει τον Ιωράμ—τον πρώτο βασιλιά αυτής της πονηρής συμμαχίας—ο Ματθαίος παραλείπει τα ονόματα των επόμενων τριών βασιλιάδων ως την τέταρτη γενιά—του Οχοζία, του Ιωάς και του Αμαζία—των καρπών αυτής της συμμαχίας.—Παράβαλε Ματ 1:8 με 1Χρ 3:10-12.

Ο Ματθαίος δείχνει ότι ο Ζοροβάβελ ήταν γιος του Σαλαθιήλ (Ματ 1:12) και αυτό συμπίπτει με άλλες δηλώσεις. (Εσδ 3:2· Νε 12:1· Αγγ 1:14· Λου 3:27) Ωστόσο, στο εδάφιο 1 Χρονικών 3:19 ο Ζοροβάβελ παρουσιάζεται ως γιος του Φεδαΐα. Προφανώς ο Ζοροβάβελ ήταν φυσικός γιος του Φεδαΐα, αλλά γιος του Σαλαθιήλ από νομική άποψη μέσω ανδραδελφικού γάμου. Ή μπορεί μετά το θάνατο του πατέρα του Ζοροβάβελ, του Φεδαΐα, να ανέθρεψε τον Ζοροβάβελ ως γιο του ο Σαλαθιήλ και έτσι αυτός να αναγνωρίστηκε νομικά ως γιος του Σαλαθιήλ.

Ένα Πρόβλημα στη Γενεαλογία του Ιησού Σύμφωνα με τον Λουκά. Υπάρχοντα χειρόγραφα που αποτελούν αντίγραφα του Ευαγγελίου του Λουκά παρεμβάλλουν έναν δεύτερο «Καϊνάν» ανάμεσα στον Αρφαξάδ και στον Σηλά. (Λου 3:35, 36· παράβαλε Γε 10:24· 11:12· 1Χρ 1:18, 24.) Οι περισσότεροι μελετητές θεωρούν ότι πρόκειται για λάθος κάποιου αντιγραφέα. Στις Εβραϊκές Γραφές, το όνομα «Καϊνάν» δεν υπάρχει στην αντίστοιχη θέση των γενεαλογικών καταλόγων των εβραϊκών ή των σαμαρειτικών κειμένων ούτε εμφανίζεται σε κάποιο από τα Ταργκούμ ή σε κάποια μετάφραση εκτός από τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα. Και δεν φαίνεται να υπήρχε ούτε στα πρώτα αντίγραφα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα, διότι ο Ιώσηπος, που συνήθως ακολουθεί αυτή τη μετάφραση, αναφέρει τον Σέλη (Σηλά) μετά τον Αρφαξάδη (Αρφαξάδ) ως γιο εκείνου. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Α΄, 146 [vi, 4]) Οι συγγραφείς των πρώτων αιώνων Κ.Χ. Ειρηναίος, Αφρικανός, Ευσέβιος και Ιερώνυμος απέρριψαν ως εμβόλιμο στοιχείο τον δεύτερο «Καϊνάν» που αναφέρεται σε αντίγραφα της αφήγησης του Λουκά.—Βλέπε ΚΑΪΝΑΝ Αρ. 2.

Γιατί διαφέρουν οι γενεαλογίες του Ιησού Χριστού όπως παρατίθενται από τον Ματθαίο και τον Λουκά;

Το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα ονόματα στη γενεαλογία του Ιησού σύμφωνα με τον Λουκά διαφέρουν από τα ονόματα που παρουσιάζει ο Ματθαίος εξηγείται εύκολα από το ότι ο Λουκάς ακολούθησε τη γενεαλογική γραμμή που διερχόταν από τον Νάθαν, έναν άλλον γιο του Δαβίδ, και όχι αυτήν που διερχόταν από τον Σολομώντα όπως έκανε ο Ματθαίος. (Λου 3:31· Ματ 1:6, 7) Ο Λουκάς προφανώς παραθέτει τους προγόνους της Μαρίας, αποδεικνύοντας έτσι ότι ο Ιησούς ήταν φυσικός απόγονος του Δαβίδ, ενώ ο Ματθαίος αποδεικνύει ότι ο Ιησούς είχε το νόμιμο δικαίωμα στο θρόνο του Δαβίδ επειδή καταγόταν από τον Σολομώντα μέσω του Ιωσήφ, ο οποίος ήταν ο πατέρας του Ιησού από νομική άποψη. Τόσο ο Ματθαίος όσο και ο Λουκάς υποδηλώνουν ότι ο Ιωσήφ δεν ήταν ο πραγματικός πατέρας του Ιησού αλλά μόνο ο θετός του πατέρας, ο οποίος του μεταβίβασε το νόμιμο δικαίωμα. Όταν ο Ματθαίος φτάνει στον Ιησού, παρεκκλίνει από τη φρασεολογία που χρησιμοποιεί σε όλη τη γενεαλογία του, λέγοντας: «Ο Ιακώβ έγινε πατέρας του Ιωσήφ, του συζύγου της Μαρίας, από την οποία γεννήθηκε ο Ιησούς που αποκαλείται Χριστός». (Ματ 1:16) Προσέξτε ότι δεν λέει “ο Ιωσήφ έγινε πατέρας του Ιησού”, αλλά ότι αυτός ήταν “ο σύζυγος της Μαρίας, από την οποία γεννήθηκε ο Ιησούς”. Ο Λουκάς είναι ακόμη πιο σαφής όταν, αφού προηγουμένως καταδεικνύει ότι ο Ιησούς ήταν στην πραγματικότητα ο Γιος του Θεού από τη Μαρία (Λου 1:32-35), στη συνέχεια λέει: «Ο Ιησούς . . . ήταν . . . γιος, όπως νόμιζαν, του Ιωσήφ, γιου του Ηλί».—Λου 3:23.

Εφόσον ο Ιησούς δεν ήταν φυσικός γιος του Ιωσήφ αλλά ο Γιος του Θεού, η γενεαλογία του Ιησού σύμφωνα με τον Λουκά αποδείκνυε ότι, διαμέσου της ανθρώπινης γέννησής του, αυτός ήταν γιος του Δαβίδ μέσω της φυσικής του μητέρας, της Μαρίας. Σχετικά με τις γενεαλογίες του Ιησού όπως παρατίθενται από τον Ματθαίο και τον Λουκά, ο Φρεντερίκ Λουί Γκοντέ έγραψε: «Η διεξοδική εξέταση του κειμένου επιβεβαιώνει, λοιπόν, το συμπέρασμα στο οποίο μας έκανε αμέσως να οδηγηθούμε η απουσία του άρθρου από τη λέξη Ιωσήφ: ότι το γενεαλογικό αρχείο που καταγράφει ο Λουκάς αφορά τον Ηλί, τον παππού του Ιησού· και ότι, εφόσον η γενεαλογική σύνδεση του Ιησού με τον Ηλί είναι εμφανώς διαφορετική από τη γενεαλογική Του σύνδεση με τον Ιωσήφ, το έγγραφο που έχει διαφυλάξει για εμάς ο Λουκάς δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο κατά την άποψή του παρά η γενεαλογία του Ιησού μέσω της Μαρίας. Αλλά γιατί δεν κατονομάζει ο Λουκάς τη Μαρία, και γιατί περνάει κατευθείαν από τον Ιησού στον παππού Του; Μεταξύ των Ελλήνων ο άντρας ήταν γιος του πατέρα του, όχι της μητέρας του, ενώ μεταξύ των Ιουδαίων ίσχυε το ρητό: “Genus matris non vocatur genus [«Ο απόγονος της μητέρας δεν ονομάζεται απόγονός (της)»]” (“Μπαβά μπατρά”, 110, α)».—Σχολιολόγιο στο Ευαγγέλιο του Αγίου Λουκά (Commentaire sur l’Evangile de saint Luc), 1871, Τόμ. 1, σ. 192.

Στην ουσία, η κάθε γενεαλογία (και ο πίνακας του Ματθαίου και ο πίνακας του Λουκά) αποδεικνύει την καταγωγή από τον Δαβίδ, μέσω του Σολομώντα και μέσω του Νάθαν. (Ματ 1:6· Λου 3:31) Εξετάζοντας τους καταλόγους του Ματθαίου και του Λουκά, διαπιστώνουμε ότι, αφού διαχωρίζονται στον Σολομώντα και στον Νάθαν, ενώνονται και πάλι σε δύο άτομα, τον Σαλαθιήλ και τον Ζοροβάβελ. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί ως εξής: Ο Σαλαθιήλ ήταν γιος του Ιεχονία, αλλά ίσως παντρεύτηκε την κόρη του Νηρί και έγινε γαμπρός του, γι’ αυτό και ονομάζεται “γιος του Νηρί”. Είναι επίσης πιθανό να μην είχε γιους ο Νηρί, και έτσι ο Σαλαθιήλ να θεωρήθηκε «γιος» του και γι’ αυτόν το λόγο. Ο Ζοροβάβελ, που πιθανότατα ήταν πραγματικός γιος του Φεδαΐα, θεωρούνταν από νομική άποψη γιος του Σαλαθιήλ, όπως προαναφέρθηκε.—Παράβαλε Ματ 1:12· Λου 3:27· 1Χρ 3:17-19.

Κατόπιν οι αφηγήσεις δείχνουν ότι ο Ζοροβάβελ είχε δύο γιους, τον Ρησά και τον Αβιούδ, και οι γραμμές διαχωρίζονται και πάλι σε αυτό το σημείο. (Αυτοί οι δύο μπορεί να ήταν, όχι πραγματικοί γιοι, αλλά απόγονοι ή ο ένας τουλάχιστον μπορεί να ήταν γαμπρός. Παράβαλε 1Χρ 3:19.) (Λου 3:27· Ματ 1:13) Η γενεαλογία του Ιησού τόσο σύμφωνα με τον Ματθαίο όσο και σύμφωνα με τον Λουκά διαφέρει εδώ από τη γενεαλογία που εμφανίζεται στο 3ο κεφάλαιο του Πρώτου Χρονικών. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή ο Ματθαίος παρέλειψε επί τούτου μερικά ονόματα, και ίσως να έκανε το ίδιο και ο Λουκάς. Αλλά πρέπει να θυμόμαστε το γεγονός ότι αυτές οι διαφορές στους γενεαλογικούς καταλόγους του Ματθαίου και του Λουκά πολύ πιθανόν να υπήρχαν ήδη στα γενεαλογικά αρχεία τα οποία χρησιμοποιούνταν τότε και ήταν πλήρως αποδεκτά από τους Ιουδαίους, και να μην ήταν αλλαγές που έκαναν ο Ματθαίος και ο Λουκάς.

Επομένως, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι δύο κατάλογοι του Ματθαίου και του Λουκά συγχωνεύουν τις δύο αλήθειες, δηλαδή (1) ότι ο Ιησούς ήταν πράγματι ο Γιος του Θεού και ο φυσικός κληρονόμος της Βασιλείας μέσω θαυματουργικής γέννησης από την παρθένα κοπέλα Μαρία, η οποία καταγόταν από τη γραμμή του Δαβίδ, και (2) ότι ο Ιησούς ήταν επίσης ο νόμιμος κληρονόμος στη γενεαλογική γραμμή των αρρένων από τον Δαβίδ και τον Σολομώντα μέσω του θετού του πατέρα, του Ιωσήφ. (Λου 1:32, 35· Ρω 1:1-4) Αν κάποιοι εχθρικοί Ιουδαίοι διατύπωναν την κατηγορία ότι η γέννηση του Ιησού υπήρξε παράνομη, το γεγονός ότι ο Ιωσήφ, γνωρίζοντας τις περιστάσεις, είχε παντρευτεί τη Μαρία και της είχε προσφέρει την προστασία του καλού του ονόματος και της βασιλικής του καταγωγής θα ακύρωνε αυτές τις συκοφαντίες.

[Πίνακας στις σελίδες 595, 596]

ΒΙΒΛΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ΤΗΣ ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ

Γένεση και Ρουθ

1 Χρονικών Κεφ. 1, 2, 3

Ματθαίος Κεφ. 1

Λουκάς Κεφ. 3

Αδάμ

Αδάμ

—

Αδάμ

Σηθ

Σηθ

—

Σηθ

Ενώς

Ενώς

—

Ενώς

Κενάν

Κενάν

—

Καϊνάν

Μααλαλήλ

Μααλαλήλ

—

Μααλαλήλ

Ιάρεδ

Ιάρεδ

—

Ιάρεδ

Ενώχ

Ενώχ

—

Ενώχ

Μαθουσάλα

Μαθουσάλα

—

Μαθουσάλα

Λάμεχ

Λάμεχ

—

Λάμεχ

Νώε

Νώε

—

Νώε

Σημ

Σημ

—

Σημ

Αρφαξάδ

Αρφαξάδ

—

Αρφαξάδ

—

—

—

Καϊνάν

Σηλά

Σηλά

—

Σηλά

Έβερ

Έβερ

—

Έβερ

Φάλεκ

Φάλεκ

—

Φάλεκ

Ραγαύ

Ραγαύ

—

Ραγαύ

Σερούχ

Σερούχ

—

Σερούχ

Ναχώρ

Ναχώρ

—

Ναχώρ

Θάρα

Θάρα

—

Θάρα

Άβραμ (Αβραάμ)

Άβραμ

Άβραμ

Άβραμ

Ισαάκ

Ισαάκ

Ισαάκ

Ισαάκ

Ιακώβ (Ισραήλ)

Ιακώβ

Ιακώβ

Ιακώβ

Ιούδας (και Θάμαρ)

Ιούδας

Ιούδας (και Θάμαρ)

Ιούδας

Φαρές

Φαρές

Φαρές

Φαρές

Εσρών

Εσρών

Εσρών

Εσρών

Ραμ

Ραμ

Ραμ

Αρνεί (Ραμ;)

Αμμιναδάβ

Αμμιναδάβ

Αμμιναδάβ

Αμμιναδάβ

Ναασών

Ναασών

Ναασών

Ναασών

Σαλμών

Σαλμών (Σαλμά, 1Χρ 2:11)

Σαλμών (και Ραάβ)

Σαλμών

Βοόζ (και Ρουθ)

Βοόζ

Βοόζ (και Ρουθ)

Βοόζ

Ωβήδ

Ωβήδ

Ωβήδ

Ωβήδ

Ιεσσαί

Ιεσσαί

Ιεσσαί

Ιεσσαί

Δαβίδ

Δαβίδ

Δαβίδ (και Βηθ-σαβεέ)

Δαβίδ

—

Σολομών

Σολομών

Νάθαν¹

Ματταθά

Μεννά

Μελεά

Ελιακείμ

Ιωνάμ

Ιωσήφ

Ιούδας

Συμεών

Λευί

Ματθάτ

Ιωρείμ

Ελιέζερ

Ιησούς

Ηρ

Ελμαδάμ

Κωσάμ

Αδδί

Μελχί

Νηρί

—

Ροβοάμ

Ροβοάμ

—

Αβιά

Αβιά

—

Ασά

Ασά

—

Ιωσαφάτ

Ιωσαφάτ

—

Ιωράμ

Ιωράμ

—

Οχοζίας

—

—

Ιωάς

—

—

Αμαζίας

—

—

Αζαρίας (Οζίας)

Οζίας (Αζαρίας)

—

Ιωθάμ

Ιωθάμ

—

Άχαζ

Άχαζ

—

Εζεκίας

Εζεκίας

—

Μανασσής

Μανασσής

—

Αμών

Αμών

—

Ιωσίας

Ιωσίας

—

Ιωακείμ

—

—

Ιεχονίας

Ιεχονίας (Ιωαχίν)

—

Σαλαθιήλ (Φεδαΐας)²

Σαλαθιήλ

Σαλαθιήλ³

—

Ζοροβάβελ⁴

Ζοροβάβελ

Ζοροβάβελ

Ρησά

Ιωανάν

Ιωδά

Ιωσήχ

Σεμεείν

Ματταθίας

Μαάθ

Ναγγαΐ

Εσλί

Ναούμ

Αμώς

Ματταθίας

Ιωσήφ

Ιανναΐ

Μελχί

Λευί

Ματθάτ

Ηλί (πατέρας της Μαρίας)

—

—

Αβιούδ

—

—

Ελιακείμ

—

—

Αζώρ

—

—

Σαδώκ

—

—

Αχείμ

—

—

Ελιούδ

—

—

Ελεάζαρ

—

—

Ματθάν

—

—

Ιακώβ

—

—

Ιωσήφ

Ιωσήφ (γαμπρός του Ηλί)

—

—

Ιησούς (θετός γιος)

Ιησούς (γιος της Μαρίας)

¹ Στον Νάθαν, ο Λουκάς αρχίζει να παραθέτει τη γενεαλογία από τη συγγένεια της μητέρας του Ιησού, ενώ ο Ματθαίος συνεχίζει με τη συγγένεια του πατέρα.

² Ο Ζοροβάβελ ήταν προφανώς φυσικός γιος του Φεδαΐα αλλά από νομική άποψη γιος του Σαλαθιήλ μέσω ανδραδελφικού γάμου. Ή ανατράφηκε από τον Σαλαθιήλ μετά το θάνατο του πατέρα του, του Φεδαΐα, και αναγνωρίστηκε νομικά ως γιος του Σαλαθιήλ.—1Χρ 3:17-19· Εσδ 3:2· Λου 3:27.

³ Ο Σαλαθιήλ, ο γιος του Ιεχονία, πιθανόν να ήταν γαμπρός του Νηρί.—1Χρ 3:17· Λου 3:27.

⁴ Οι γραμμές καταγωγής συναντώνται στον Σαλαθιήλ και στον Ζοροβάβελ και έπειτα διαχωρίζονται. Αυτός ο διαχωρισμός μπορεί να προέκυψε μέσω δύο διαφορετικών απογόνων του Ζοροβάβελ, ή αλλιώς είτε ο Ρησά είτε ο Αβιούδ μπορεί να ήταν γαμπρός του.

ΓΕΝΕΘΛΙΑ

Η επέτειος της γέννησης κάποιου· στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο, γιωμ χουλλέδεθ (Γε 40:20) και στο πρωτότυπο ελληνικό, γενέσια (Ματ 14:6· Μαρ 6:21).

Οι Εβραίοι κατέγραφαν σε αρχεία το έτος γέννησης κάποιου, όπως αποκαλύπτουν τα γενεαλογικά και χρονολογικά στοιχεία της Γραφής. (Αρ 1:2, 3· Ιη 14:10· 2Χρ 31:16, 17) Δεν χρειαζόταν να καταφεύγει κανείς σε εικασίες όσον αφορά την ηλικία των Λευιτών, των ιερέων και των βασιλιάδων. (Αρ 4:3· 8:23-25· 2Βα 11:21· 15:2· 18:2) Το ίδιο ίσχυε και για τον Ιησού.—Λου 2:21, 22, 42· 3:23.

Σύμφωνα με τις Γραφές, η ημέρα της γέννησης ενός βρέφους ήταν συνήθως ημέρα χαράς και απόδοσης ευχαριστιών από μέρους των γονέων, κάτι που ήταν δικαιολογημένο, διότι «δείτε! Οι γιοι είναι κληρονομιά από τον Ιεχωβά· ο καρπός της κοιλιάς είναι ανταμοιβή». (Ψλ 127:3· Ιερ 20:15· Λου 1:57, 58) Ωστόσο, δεν υπάρχει καμιά ένδειξη στις Γραφές ότι οι πιστοί λάτρεις του Ιεχωβά τηρούσαν ποτέ την ειδωλολατρική συνήθεια του ετήσιου εορτασμού γενεθλίων.

Η Αγία Γραφή αναφέρει άμεσα μόνο δύο εορτασμούς γενεθλίων—τα γενέθλια του Φαραώ της Αιγύπτου (18ος αιώνας Π.Κ.Χ.) και τα γενέθλια του Ηρώδη Αντίπα (1ος αιώνας Κ.Χ.). Αυτές οι δύο αφηγήσεις μοιάζουν κατά το ότι και στις δύο περιπτώσεις παρατέθηκαν μεγάλα συμπόσια και έγινε χάρη σε κάποιον. Και τις δύο περιπτώσεις τις θυμόμαστε σε συνάρτηση με κάποια εκτέλεση—τον αποκεφαλισμό του αρχιαρτοποιού του Φαραώ στην πρώτη και τον αποκεφαλισμό του Ιωάννη του Βαφτιστή στη δεύτερη.—Γε 40:18-22· 41:13· Ματ 14:6-11· Μαρ 6:21-28.

Η έκφραση «την ημέρα του βασιλιά μας», στο εδάφιο Ωσηέ 7:5, αν και ενδέχεται να υποδηλώνει κάποιο πάρτι γενεθλίων για τον αποστάτη βασιλιά του Ισραήλ, στη διάρκεια του οποίου οι άρχοντες «έκαναν τον εαυτό τους να αρρωστήσει . . . εξαιτίας του κρασιού», είναι εξίσου πιθανό να αναφέρεται στην επέτειο της ενθρόνισής του, οπότε λάβαιναν χώρα παρόμοιοι εορτασμοί.

Όταν κάποιος διαβάζει ότι οι γιοι του Ιώβ «έκαναν συμπόσιο στο σπίτι του καθενός τους, ο καθένας τη δική του ημέρα», δεν πρέπει να υποθέτει ότι γιόρταζαν τα γενέθλιά τους. (Ιωβ 1:4) Η λέξη «ημέρα» σε αυτό το εδάφιο αποτελεί μετάφραση της εβραϊκής λέξης γιωμ και αναφέρεται στη χρονική περίοδο από την ανατολή ως τη δύση του ήλιου. Αντίθετα, η λέξη «γενέθλια» αποδίδει τις δύο εβραϊκές λέξεις γιωμ (ημέρα) και χουλλέδεθ. Η διάκριση ανάμεσα στην «ημέρα» και στα γενέθλια κάποιου είναι εμφανής στο εδάφιο Γένεση 40:20, όπου υπάρχουν και οι δύο εκφράσεις: «Την τρίτη ημέρα [γιωμ], λοιπόν, συνέβη να είναι τα γενέθλια του Φαραώ [κατά κυριολεξία, «η ημέρα (γιωμ) της γέννησης (χουλλέδεθ) του Φαραώ»]». Άρα, είναι βέβαιο ότι το εδάφιο Ιώβ 1:4 δεν αναφέρεται σε γενέθλια, όπως συμβαίνει σαφώς με το εδάφιο Γένεση 40:20. Φαίνεται ότι οι εφτά γιοι του Ιώβ έκαναν μια οικογενειακή συγκέντρωση (πιθανόν επ’ ευκαιρία της άνοιξης ή του θερισμού) και καθώς ο εορτασμός διένυε τον εβδομαδιαίο κύκλο του, κάθε γιος φιλοξενούσε το συμπόσιο στο σπίτι του «τη δική του ημέρα».

Με την εμφάνιση της Χριστιανοσύνης η άποψη για τα γενέθλια δεν άλλαξε. Ο Ιησούς εγκαινίασε μια δεσμευτική Ανάμνηση, όχι της γέννησής του, αλλά του θανάτου του, λέγοντας: «Εξακολουθήστε να το κάνετε αυτό σε ανάμνησή μου». (Λου 22:19) Αν οι πρώτοι Χριστιανοί δεν γιόρταζαν ή δεν τηρούσαν την ανάμνηση των γενεθλίων του Σωτήρα τους, είναι πολύ πιο απίθανο να γιόρταζαν την ημέρα της δικής τους γέννησης. Ο ιστορικός Αύγουστος Νέανδρος γράφει: «Η έννοια του εορτασμού γενεθλίων απείχε πολύ από τις ιδέες των Χριστιανών αυτής της περιόδου». (Γενική Ιστορία της Χριστιανικής Θρησκείας και Εκκλησίας [Allgemeine Geschichte der christlichen Religion und Kirche], 1842, Τόμ. 1, σ. 518) «Ο Ωριγένης [συγγραφέας του τρίτου αιώνα Κ.Χ.] . . . επιμένει ότι “από όλους τους άγιους ανθρώπους που κατονομάζονται στις Γραφές, κανείς δεν αναφέρεται ότι έκανε γιορτή ή παρέθεσε μεγάλο συμπόσιο στα γενέθλιά του. Μόνο αμαρτωλοί (όπως ο Φαραώ και ο Ηρώδης) κάνουν μεγάλα γλέντια για την ημέρα που γεννήθηκαν σε αυτόν τον κόσμο εδώ κάτω”».—Η Καθολική Εγκυκλοπαίδεια (The Catholic Encyclopedia), 1913, Τόμ. 10, σ. 709.

Είναι σαφές, λοιπόν, ότι τα γενέθλια δεν έχουν την προέλευσή τους ούτε στις Εβραϊκές ούτε στις Ελληνικές Γραφές. Επιπρόσθετα, η Εγκυκλοπαίδεια (Cyclopædia) των Μακ Κλίντοκ και Στρονγκ (1882, Τόμ. 1, σ. 817) λέει ότι οι Ιουδαίοι «θεωρούσαν τα γενέθλια κομμάτι της ειδωλολατρίας . . . , και αυτό οφειλόταν πιθανότατα στις ειδωλολατρικές ιεροτελεστίες προς τιμήν των θεών που θεωρούνταν προστάτες της ημέρας κατά την οποία είχε γεννηθεί ο εορτάζων».

ΓΕΝΕΙΑΔΑ

Το τρίχωμα που αναπτύσσεται στο πηγούνι και στα μάγουλα ενός άντρα, και το οποίο μερικές φορές συμπεριλαμβάνει το τρίχωμα του πάνω χείλους. Στις Εβραϊκές Γραφές, η λέξη ζακάν αποδίδεται «γενειάδα», ενώ η λέξη σαφάμ, που προσδιορίζει το χείλος, αποδίδεται από τους μεταφραστές με διάφορους τρόπους: «γενειάδα», «μουστάκι» και «πάνω χείλος». Σε κάποιες περιπτώσεις η λέξη ζακάν δεν αναφέρεται στη γενειάδα αλλά στο «πηγούνι».—Λευ 13:29, 30· 14:9.

Σε πολλούς αρχαίους λαούς της Ανατολής, μεταξύ των οποίων και οι Ισραηλίτες, άρεσε ιδιαίτερα η γενειάδα καθώς τη θεωρούσαν ένδειξη αντρικής αξιοπρέπειας. Ο νόμος του Θεού προς τους Ισραηλίτες τούς απαγόρευε την εκκοπή “των μαλλιών στα πλάγια του κεφαλιού”—των μαλλιών ανάμεσα στο αφτί και στο μάτι—καθώς και των τριχών στις άκρες της γενειάδας. (Λευ 19:27· 21:5) Η απαγόρευση αυτή οφειλόταν χωρίς αμφιβολία στο γεγονός ότι κάτι τέτοιο αποτελούσε θρησκευτική συνήθεια για ορισμένους ειδωλολάτρες.

Σε περιπτώσεις υπερβολικής λύπης, ντροπής ή ταπείνωσης, ένας άντρας μπορεί να ξερίζωνε τρίχες από τη γενειάδα του ή να άφηνε τη γενειάδα ή το μουστάκι του απεριποίητα. (Εσδ 9:3) Ο Δαβίδ ίσως κατάλαβε από την απεριποίητη γενειάδα του Μεφιβοσθέ, γιου του Ιωνάθαν, πως αυτός μπορεί να έλεγε την αλήθεια όταν είπε ότι τον είχε συκοφαντήσει ο υπηρέτης του ο Ζιβά, και πως πενθούσε πράγματι ενόσω ο Δαβίδ ήταν φυγάς εξαιτίας του Αβεσσαλώμ, αντίθετα από ό,τι είχε αναφέρει ο Ζιβά. (2Σα 16:3· 19:24-30) Το ξύρισμα της γενειάδας φανέρωνε συμφορά ή μεγάλο πένθος λόγω συμφοράς.—Ησ 7:20· 15:2· Ιερ 48:37· Ιεζ 5:1.

Μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ., κάποιοι από τη Συχέμ, τη Σηλώ και τη Σαμάρεια εξέφρασαν την οδύνη τους ξυρίζοντας τη γενειάδα τους, σκίζοντας τα ενδύματά τους και κάνοντας τομές πάνω τους. Αν και έφερναν προσφορές στον οίκο του Ιεχωβά, οι προσφορές αυτές ήταν αναίμακτες και προφανώς επρόκειτο να προσφερθούν εκεί όπου βρισκόταν άλλοτε ο ναός. (Ιερ 41:5) Το ότι οι πράξεις αυτών των αντρών δεν ήταν σε πλήρη αρμονία με το νόμο του Θεού φαίνεται από το ότι είχαν κάνει τομές πάνω τους, συνήθεια που απαγορευόταν αυστηρά από το Νόμο.—Λευ 19:28· 21:5.

Η σπουδαιότητα που αποδιδόταν στη γενειάδα και στην περιποίησή της επηρέασε τη στάση του Αγχούς, του βασιλιά της Γαθ, απέναντι στον Δαβίδ, όταν εκείνος συγκάλυψε τη διανοητική του υγεία αφήνοντας το σάλιο του να τρέχει πάνω στη γενειάδα του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο Βασιλιάς Αγχούς πείστηκε ότι ο Δαβίδ ήταν παράφρων. (1Σα 21:13) Μεταγενέστερα, όταν ο Ανούν, ο βασιλιάς του Αμμών, πρόσβαλε κατάφωρα τους πρεσβευτές του Δαβίδ κόβοντας τη μισή γενειάδα τους, ο Δαβίδ παρήγγειλε συμπονετικά στους άντρες του να μείνουν στην Ιεριχώ ώσπου να ξαναμεγαλώσουν αρκετά οι γενειάδες τους. Οι Αμμωνίτες γνώριζαν ότι αυτό ήταν μεγάλη προσβολή για τον Δαβίδ και ότι είχαν γίνει αηδιαστική μυρωδιά ενώπιόν του εξαιτίας αυτού του περιστατικού, γι’ αυτό και ετοιμάστηκαν για πόλεμο.—2Σα 10:4-6· 1Χρ 19:1-6.

Το να έχουν οι άντρες γενειάδα ήταν κάτι συνηθισμένο ακόμη και προτού γίνει η διαθήκη του Νόμου. Μολονότι οι Εβραίοι δεν έφτιαχναν μνημεία στα οποία να παριστάνονται οι μορφές τους, έχουν βρεθεί πολλά μνημεία και εγχάρακτα σχέδια στην Αίγυπτο, στη Μεσοποταμία και σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής, στα οποία οι Ασσύριοι, οι Βαβυλώνιοι και οι Χαναναίοι εμφανίζονται γενειοφόροι. Ακόμη και κάποια ομοιώματα χρονολογούμενα από την τρίτη χιλιετία Π.Κ.Χ. παρουσιάζουν γενειάδες διαφόρων ειδών. Ανάμεσα στους προαναφερθέντες λαούς, οι ευνούχοι ήταν κυρίως αυτοί που απεικονίζονταν αγένειοι. Στον Ισραήλ όμως δεν εφάρμοζαν τον ευνουχισμό, διότι ο Νόμος απέκλειε τους ευνούχους από την εκκλησία του Ισραήλ.—Δευ 23:1.

Εφόσον οι περισσότεροι Σημίτες απεικονίζονται γενειοφόροι, ακόμη και πριν από την εποχή του Νόμου, έπεται λογικά ότι οι πιστοί άντρες της γραμμής του Σημ, που συνέχιζαν να μιλούν τη γλώσσα της Εδέμ και αναμφίβολα ακολουθούσαν πιο αυστηρά τα αρχικά έθιμα από τον καιρό του προπάτορά τους, του Σημ, είχαν γενειάδα. Συνεπώς, υπάρχει βάσιμος λόγος να πιστεύουμε ότι ο Νώε, ο Ενώχ, ο Σηθ και ο Αδάμ ήταν και αυτοί γενειοφόροι.

Ο Ηρόδοτος (Β΄, 36) λέει ότι οι Αιγύπτιοι ξύριζαν τις τρίχες και του προσώπου και του κεφαλιού. Για τους άντρες τα μακριά μαλλιά και η γενειάδα ήταν ένδειξη πένθους ή ατημελησίας. Γι’ αυτόν το λόγο ο Ιωσήφ, όταν τον έβγαλαν από τη φυλακή, ξυρίστηκε προτού παρουσιαστεί στον Φαραώ. (Γε 41:14) Ωστόσο, οι Αιγύπτιοι φορούσαν ψεύτικες γενειάδες και περούκες.

Είχε ο Ιησούς γενειάδα όταν ήταν στη γη; Οπωσδήποτε οι Ιουδαίοι τηρούσαν αυστηρά αυτό το έθιμο. Ο Ιησούς, που γεννήθηκε Ιουδαίος, «βρέθηκε κάτω από νόμο» και εκπλήρωσε το Νόμο. (Γα 4:4· Ματ 5:17) Όπως όλοι οι άλλοι Ιουδαίοι, έτσι και ο Ιησούς ήταν αφιερωμένος στον Ιεχωβά Θεό από τη γέννησή του λόγω της διαθήκης του Νόμου, και είχε την υποχρέωση να τηρεί ολόκληρο το Νόμο, ο οποίος μεταξύ άλλων απαγόρευε στους Ιουδαίους να ξυρίζουν τις άκρες της γενειάδας. Επίσης, τον καιρό που ο Ιησούς ήταν στη γη, οι Ρωμαίοι είχαν τη συνήθεια να ξυρίζουν τα γένια τους. Επομένως, αν ο Ιησούς ήταν αγένειος, θα είχαν δημιουργηθεί υπόνοιες ότι ήταν είτε ευνούχος είτε Ρωμαίος. Είναι αξιοσημείωτο ότι μια προφητεία σχετικά με τα παθήματα του Ιησού δηλώνει: «Τη ράχη μου την έδωσα σε εκείνους που χτυπούν, και τα μάγουλά μου σε εκείνους που τριχομαδούν».—Ησ 50:6.

ΓΕΝΕΣΗ

Το πρώτο βιβλίο της Πεντατεύχου (λέξη που σημαίνει «πέντε ρόλοι» ή «πενταπλός τόμος»). Γένεσις είναι η ονομασία του πρώτου από αυτά τα βιβλία σύμφωνα με τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα, ενώ ο εβραϊκός του τίτλος Μπερε’σίθ (Στην Αρχή) οφείλεται στην πρώτη λέξη της εναρκτήριας πρότασής του.

Χρόνος και Τόπος Συγγραφής. Το βιβλίο της Γένεσης αποτελούσε προφανώς τμήμα του ενιαίου αρχικού συγγράμματος (της Τορά), και ίσως ολοκληρώθηκε από τον Μωυσή στην έρημο του Σινά το έτος 1513 Π.Κ.Χ. Μετά τα εδάφια Γένεση 1:1, 2 (που αναφέρονται στη δημιουργία των ουρανών και της γης), το βιβλίο προφανώς καλύπτει μια περίοδο χιλιάδων ετών κατά την οποία η γη προετοιμαζόταν για να αποτελέσει την κατοικία του ανθρώπου (βλέπε ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ· ΗΜΕΡΑ), και στη συνέχεια καλύπτει την περίοδο από τη δημιουργία του ανθρώπου ως το έτος 1657 Π.Κ.Χ., οπότε πέθανε ο Ιωσήφ.—Βλέπε ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ (Από τη Δημιουργία του Ανθρώπου Μέχρι Σήμερα).

Συγγραφή. Η αντίρρηση που ήγειραν κάποτε μερικοί σκεπτικιστές, σύμφωνα με την οποία η γραφή δεν ήταν γνωστή στις ημέρες του Μωυσή, σήμερα απορρίπτεται γενικά. Στο βιβλίο του Νέες Ανακαλύψεις στη Βαβυλωνία για τη Γένεση ([New Discoveries in Babylonia About Genesis] 1949, σ. 35), ο Π. Τζ. Γουάιζμαν επισημαίνει ότι η αρχαιολογική έρευνα παρέχει άφθονες αποδείξεις για το ότι «η τέχνη της γραφής άρχισε στους αρχαιότερους ιστορικούς χρόνους που είναι γνωστοί στον άνθρωπο». Ουσιαστικά, όλοι οι σύγχρονοι μελετητές δέχονται ότι η γραφή υπήρχε πολύ πριν από τον καιρό του Μωυσή (στη δεύτερη χιλιετία Π.Κ.Χ.). Εκφράσεις όπως αυτή που βρίσκεται στο εδάφιο Έξοδος 17:14: «Γράψε αυτό ως ενθύμημα στο βιβλίο» τεκμηριώνουν το γεγονός ότι η γραφή χρησιμοποιούνταν ευρέως στις ημέρες του Μωυσή. Ο Αδάμ πρέπει να είχε την ικανότητα να επινοήσει κάποια μορφή γραφής, δεδομένου ότι ο Θεός είχε δώσει σε αυτόν τον τέλειο άνθρωπο μια γλώσσα, με την ικανότητα να τη χειρίζεται τέλεια, ακόμη και μέχρι του σημείου να συνθέτει ποίηση.—Γε 2:19, 23.

Από πού πήρε ο Μωυσής τις πληροφορίες που περιέλαβε στη Γένεση;

Όλες οι πληροφορίες του βιβλίου της Γένεσης αναφέρονται σε γεγονότα που συνέβησαν πριν από τη γέννηση του Μωυσή. Ο Μωυσής μπορεί να τις έλαβε απευθείας μέσω θεϊκής αποκάλυψης. Είναι φανερό ότι κάποιος έπρεπε να λάβει με αυτόν τον τρόπο τις πληροφορίες αναφορικά με τα γεγονότα πριν από τη δημιουργία του ανθρώπου—είτε ο Μωυσής είτε κάποιος πριν από αυτόν. (Γε 1:1-27· 2:7, 8) Ωστόσο, αυτές οι πληροφορίες και οι υπόλοιπες λεπτομέρειες θα μπορούσαν να είχαν μεταδοθεί στον Μωυσή μέσω προφορικής παράδοσης. Λόγω του μεγάλου μήκους ζωής των ανθρώπων εκείνης της περιόδου, οι πληροφορίες θα μπορούσαν να είχαν μεταβιβαστεί από τον Αδάμ στον Μωυσή μέσω μόνο πέντε ανθρώπινων κρίκων, δηλαδή του Μαθουσάλα, του Σημ, του Ισαάκ, του Λευί και του Αμράμ. Μια τρίτη πιθανότητα είναι να συνέλεξε ο Μωυσής πολλές από τις πληροφορίες που χρησιμοποίησε στη Γένεση από ήδη υπάρχοντα συγγράμματα ή κείμενα. Από το 18ο κιόλας αιώνα, ο Ολλανδός λόγιος Καμπέτζιους Βίτρινγκα υποστήριζε αυτή την άποψη, βασιζόμενος στο γεγονός ότι στη Γένεση εμφανίζεται συχνά (δέκα φορές) η έκφραση (σύμφωνα με την KJ) «αυτές είναι οι γενεές τού» και μία φορά η έκφραση «αυτό είναι το βιβλίο των γενεών τού». (Γε 2:4· 5:1· 6:9· 10:1· 11:10, 27· 25:12, 19· 36:1, 9· 37:2) Σε αυτή την έκφραση, η εβραϊκή λέξη που μεταφράζεται «γενεές» είναι η λέξη τωλεδώθ, η οποία αποδίδεται καλύτερα «ιστορίες» ή «απαρχές». Παραδείγματος χάρη, η έκφραση «οι γενεές των ουρανών και της γης» είναι αδόκιμη, ενώ η έκφραση «η ιστορία των ουρανών και της γης» μεταδίδει σωστά το νόημα. (Γε 2:4) Σε αρμονία με αυτό, η γερμανική μετάφραση Ελμπερφέλντερ, η γαλλική Κραμπόν και η ισπανική Μπόβερ-Καντέρα χρησιμοποιούν όλες τη λέξη «ιστορία», όπως και η Μετάφραση Νέου Κόσμου. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όπως οι άνθρωποι σήμερα ενδιαφέρονται να έχουν ένα ακριβές ιστορικό υπόμνημα, το ίδιο συνέβαινε και από την αρχή.

Για αυτούς τους λόγους, ο Βίτρινγκα και άλλοι έκτοτε θεώρησαν ότι κάθε φορά που χρησιμοποιείται η λέξη τωλεδώθ στη Γένεση εννοείται ένα προϋπάρχον γραπτό ιστορικό κείμενο, το οποίο είχε στα χέρια του ο Μωυσής και στο οποίο βασίστηκε για τις περισσότερες από τις πληροφορίες που έχουν καταγραφεί στη Γένεση. Πιστεύουν ότι τα άτομα που κατονομάζονται σε άμεση συνάρτηση με τέτοιες “ιστορίες” (ο Αδάμ, ο Νώε, οι γιοι του Νώε, ο Σημ, ο Θάρα, ο Ισμαήλ, ο Ισαάκ, ο Ησαύ και ο Ιακώβ) ήταν είτε οι συγγραφείς είτε οι αρχικοί κάτοχοι αυτών των γραπτών κειμένων. Αυτό, βέβαια, και πάλι δεν θα εξηγούσε πώς έφτασαν όλα αυτά τα κείμενα στα χέρια του Μωυσή. Επίσης, δεν εξηγεί γιατί κείμενα προερχόμενα από ανθρώπους που δεν διακρίθηκαν ως πιστοί λάτρεις του Ιεχωβά (όπως ο Ισμαήλ και ο Ησαύ) θα έπρεπε να αποτελούν την πηγή πολλών από τις χρησιμοποιούμενες πληροφορίες. Κατά πάσα πιθανότητα, η έκφραση «Αυτή είναι η ιστορία τού» είναι απλώς μια εισαγωγική φράση που εξυπηρετεί το χωρισμό των διαφόρων τμημάτων της μακροσκελούς γενικής αφήγησης. Παράβαλε τη χρήση παρόμοιας έκφρασης από τον Ματθαίο στην εισαγωγή του Ευαγγελίου του.—Ματ 1:1· βλέπε ΓΡΑΦΗ, 1.

Επομένως, δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε οριστικό συμπέρασμα ως προς την άμεση πηγή από την οποία πήρε ο Μωυσής τις πληροφορίες που κατέγραψε. Μπορεί να τις συνέλεξε, όχι μόνο με έναν από τους εξεταζόμενους τρόπους, αλλά και με τους τρεις—μερικές μέσω άμεσης αποκάλυψης, μερικές μέσω προφορικής μετάδοσης και μερικές από γραπτά κείμενα. Το σημαντικό είναι ότι ο Ιεχωβά Θεός καθοδήγησε τον προφήτη Μωυσή, και εκείνος έγραψε υπό θεϊκή έμπνευση.—2Πε 1:21.

Το συγκεκριμένο υλικό έπρεπε να αποτελεί θεόπνευστο οδηγό για τις μελλοντικές γενιές. Έπρεπε να διαβάζεται στο λαό σε τακτικές περιστάσεις (Δευ 31:10-12· 2Βα 23:2, 3· Νε 8:2, 3, 18), οι δε βασιλιάδες του Ισραήλ έπρεπε να καθοδηγούνται από αυτό.—Δευ 17:18, 19.

Η Κριτική «Θεωρία των Πηγών». Σύμφωνα με μια θεωρία που έχουν διατυπώσει ορισμένοι κριτικοί της Αγίας Γραφής, η Γένεση δεν είναι έργο ενός μόνο συγγραφέα ή συντάκτη, συγκεκριμένα του Μωυσή, αλλά αρκετών συγγραφέων, μερικοί από τους οποίους ήταν πολύ μεταγενέστεροι του Μωυσή. Με βάση υποτιθέμενες διαφορές στο ύφος και στη χρήση των λέξεων, έχουν προωθήσει τη λεγόμενη θεωρία των πηγών. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, υπήρξαν τρεις πηγές, τις οποίες ονομάζουν «J» (Γιαχβική), «E» (Ελοχιμική) και «P» (Ιερατικός Κώδικας). Επειδή κάποιο γεγονός αναφέρεται δύο φορές ή κάποιες αφηγήσεις σε διαφορετικά μέρη της Γένεσης παρουσιάζουν ομοιότητα, μερικοί προσθέτουν στον κατάλογο ακόμη περισσότερες πηγές, κατακερματίζοντας το βιβλίο σε τέτοιον βαθμό ώστε να ισχυρίζονται ότι υπήρξαν μέχρι και 14 ανεξάρτητες πηγές. Υποστηρίζουν ότι αυτές οι διάφορες πηγές ή οι διάφοροι συγγραφείς είχαν διαφορετικές γνώμες και θεολογικές απόψεις, αλλά ότι παρ’ όλα αυτά η Γένεση ως συμπίλημα αυτών των πηγών αποτελεί με κάποιον τρόπο ένα συγκροτημένο σύνολο. Καταφεύγουν σε πολλούς παραλογισμούς για να υποστηρίξουν τις θεωρίες τους, μερικοί από τους οποίους μπορούν να αναφερθούν.

Η αρχική βάση για τη θεωρία των πηγών ήταν η χρήση διαφορετικών τίτλων για τον Θεό. Οι κριτικοί ισχυρίζονται ότι αυτό υποδηλώνει διαφορετικούς συγγραφείς. Το παράλογο μιας τέτοιας άποψης, όμως, καταδεικνύεται από το ότι σε ένα μικρό μόνο τμήμα της Γένεσης βρίσκουμε τους ακόλουθους τίτλους: “ο Ύψιστος Θεός” (’Ελ ‛Ελγιών, Γε 14:18)· “Αυτός που έκανε τον ουρανό και τη γη” (14:19)· “Υπέρτατος Κύριος” (’Αδονάι, 15:2)· «Θεός όρασης» (16:13)· «ο Θεός ο Παντοδύναμος» (’Ελ Σανταΐ, 17:1)· «Θεός» (’Ελοχίμ, 17:3)· “ο αληθινός Θεός” (χα’Ελοχίμ, 17:18)· «ο Κριτής όλης της γης» (18:25). Το να προσπαθεί κανείς να το χρησιμοποιήσει αυτό ως βάση για να αποδώσει το καθένα από αυτά τα τμήματα σε διαφορετικό συγγραφέα προκαλεί ανυπέρβλητες δυσκολίες και καταντάει παράλογο. Τουναντίον, η αλήθεια είναι ότι οι διαφορετικοί τίτλοι που εφαρμόζει η Γένεση στον Θεό χρησιμοποιούνται λόγω της σημασίας τους, αποκαλύπτοντας τις διαφορετικές ιδιότητες του Ιεχωβά, τα ποικίλα έργα του και την πολιτεία του με το λαό του.

Άλλα παραδείγματα: Επειδή στο εδάφιο Γένεση 1:1 χρησιμοποιείται η λέξη μπαρά’, «δημιούργησε», λέγεται ότι αυτό γράφτηκε από την πηγή που ονομάζεται «P». Εντούτοις, βρίσκουμε την ίδια λέξη και στο εδάφιο Γένεση 6:7, στην πηγή που υποτίθεται ότι είναι η «J». Η έκφραση «γη Χαναάν», που εμφανίζεται σε αρκετές περικοπές (μεταξύ των οποίων τα εδ. Γε 12:5· 13:12α· 16:3· 17:8), λέγεται ότι αποτελεί ιδιαιτερότητα του συγγραφέα που είναι γνωστός ως «P», και επομένως αυτοί οι κριτικοί θεωρούν ότι ο «P» έγραψε τα εν λόγω αποσπάσματα. Αλλά την ίδια αυτή έκφραση βρίσκουμε και στα κεφάλαια 42, 44, 47 και 50, στα γραφόμενα που αυτοί οι ίδιοι κριτικοί αποδίδουν στον «J» και στον «E». Έτσι λοιπόν, ενώ οι κριτικοί ισχυρίζονται ότι οι θεωρίες τους είναι απαραίτητες για να εξηγηθούν κάποιες υποτιθέμενες ασυνέπειες στη Γένεση, η έρευνα δείχνει ότι οι ίδιες οι θεωρίες βρίθουν από ασυνέπειες.

Αν η ύλη που αποδίδεται σε κάθε υποθετική πηγή εξαχθεί τμήμα τμήμα και πρόταση πρόταση από την αφήγηση της Γένεσης, και κατόπιν επανασυναρμολογηθεί, το αποτέλεσμα θα είναι ένα συνονθύλευμα αφηγήσεων, καθεμιά από τις οποίες είναι από μόνη της παράλογη και ασύνδετη. Αν δεχτούμε ότι αυτές οι διαφορετικές πηγές χρησιμοποιήθηκαν και συναρμολογήθηκαν από κάποιον μεταγενέστερο συντάκτη, θα πρέπει να δεχτούμε επίσης ότι αυτές οι ασύνδετες αφηγήσεις, προτού συγχωνευτούν, ήταν αποδεκτές ως ιστορικά γεγονότα και χρησιμοποιούνταν επί αιώνες από το έθνος του Ισραήλ. Ποιος συγγραφέας, όμως, και ειδικά ποιος ιστορικός, θα κατασκεύαζε τέτοιες ασυνάρτητες διηγήσεις, και, αν το έκανε, ποιο έθνος θα τις δεχόταν ως την ιστορία του λαού του;

Η ακόλουθη δήλωση του αιγυπτιολόγου Κ. Ά. Κίτσεν δείχνει παραστατικά τον παραλογισμό των υποστηρικτών της “θεωρίας των πηγών”: «Στην κριτική της Πεντατεύχου συνηθίζεται επί μακρόν να διαιρείται το σύνολο σε ξεχωριστά κείμενα ή “χέρια”. . . . Αλλά η τακτική που ακολουθεί η κριτική της Παλαιάς Διαθήκης, σύμφωνα με την οποία αυτά τα χαρακτηριστικά αποδίδονται σε διαφορετικά “χέρια” ή κείμενα, αποδεικνύεται κατάφωρος παραλογισμός όταν εφαρμοστεί σε άλλα αρχαία συγγράμματα της Ανατολής τα οποία παρουσιάζουν ακριβώς παρόμοια φαινόμενα». Κατόπιν ο Κίτσεν παραθέτει ένα παράδειγμα από μια αιγυπτιακή βιογραφία η οποία θα μπορούσε, χρησιμοποιώντας τις θεωρητικές μεθόδους που εφαρμόζουν οι κριτικοί της Γένεσης, να αποδοθεί σε διαφορετικά «χέρια» αλλά η οποία, όπως δείχνουν οι αποδείξεις, «επινοήθηκε, συντέθηκε, γράφτηκε και χαράχτηκε μέσα σε μήνες, εβδομάδες ή ακόμη μικρότερο διάστημα. Δεν μπορεί να υπάρχουν “χέρια” πίσω από το ύφος της, το οποίο απλά ποικίλλει ανάλογα με τα θέματα που εξετάζονται και το χειρισμό που απαιτείται». (Το Νέο Λεξικό της Αγίας Γραφής [The New Bible Dictionary], επιμέλεια Τζ. Ντάγκλας, 1980, σ. 349) Η αδυναμία που παρουσιάζουν οι θεωρίες των κριτικών ενισχύει στην πραγματικότητα τις αποδείξεις ότι μόνο ένας άνθρωπος, ο Μωυσής, κατέγραψε υπό θεϊκή έμπνευση το συγκροτημένο υπόμνημα της Γένεσης με τη συνοχή που το χαρακτηρίζει.

Ο Ιστορικός Χαρακτήρας της Γένεσης. Η Γένεση είναι η μόνη γνωστή στους ανθρώπους πηγή η οποία παρέχει μια λογική, συγκροτημένη ιστορία των γεγονότων που φτάνουν μέχρι την αρχή. Αν δεν είχαμε την αληθινή ιστορία της Γένεσης για τον πρώτο άντρα και την πρώτη γυναίκα, θα είχαμε μείνει μόνο με τις ευφάνταστες ιστορίες ή τις αλληγορικές εξηγήσεις της αρχής του ανθρώπου που περιέχονται στις αφηγήσεις περί δημιουργίας των ειδωλολατρικών εθνών. Μια παραβολή του βιβλίου της Γένεσης με τις ειδωλολατρικές αφηγήσεις περί δημιουργίας δείχνει ξεκάθαρα την ανωτερότητα της Βιβλικής αφήγησης.

Παραδείγματος χάρη, ο βασικός βαβυλωνιακός μύθος αναφέρει ότι ο θεός Μαρντούκ, ο κυριότερος θεός της Βαβυλώνας, σκότωσε τη θεά Τιαμάτ και στη συνέχεια πήρε το πτώμα της και «το χώρισε στα δύο σαν στρείδι: το ένα μισό το έβαλε ψηλά και το στερέωσε ως ουρανό». Έτσι ήρθε σε ύπαρξη η γη και ο ουρανός της. Όσον αφορά τη δημιουργία της ανθρώπινης ζωής, αυτός ο μύθος λέει ότι οι θεοί έπιασαν τον θεό Κινγκού και «του επέβαλαν την ποινή για την ενοχή του και έκοψαν το αίμα του (τις φλέβες του). Από το αίμα του έπλασαν τους ανθρώπους». (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή [Ancient Near Eastern Texts], επιμέλεια Τζέιμς Πρίτσαρντ, 1974, σ. 67, 68) Παρόμοια, οι αιγυπτιακοί μύθοι περί δημιουργίας μιλούν για τη δράση διαφόρων θεών, διαφωνούν όμως ως προς το ποιας πόλης ο θεός (της Μέμφιδος ή των Θηβών) ήταν αυτός που εμπνεύστηκε τη δημιουργία. Ένας αιγυπτιακός μύθος αναφέρει ότι ο θεός του ήλιου, ο Ρα, δημιούργησε τους ανθρώπους από τα δάκρυά του. Οι ελληνικοί μύθοι είναι παράλληλοι με τους μύθους των Βαβυλωνίων. Τα αρχαία κινέζικα κείμενα είναι κυρίως ημερολόγια και χρονικοί υπολογισμοί ή περιέχουν αφηγήσεις καθαρά τοπικού ή προσωρινού ενδιαφέροντος.

Ούτε μία από αυτές τις αρχαίες πηγές δεν μας δίνει την ιστορία, τις γενεαλογίες και τη χρονολόγηση που μας παρέχει το βιβλίο της Γένεσης. Τα συγγράμματα των αρχαίων εθνών γενικά φανερώνουν αβεβαιότητα και σύγχυση ως προς το ποιοι ήταν οι γενάρχες τους. Η οριστικότητα και οι λεπτομέρειες με τις οποίες παρουσιάζεται η αρχαία ιστορία του Ισραήλ είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Στην πραγματικότητα δεν θα έπρεπε να περιμένουμε να είναι αλλιώς τα πράγματα, αν λάβουμε υπόψη το σκοπό του Θεού για το λαό του. Η Αγία Γραφή μάς λέει ότι το έθνος του Ισραήλ κυβερνιόταν άμεσα από τον Θεό και ότι εκείνος πολιτεύτηκε με τους προπάτορές τους, ειδικά με τον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ. Έπειτα, ο Θεός χρησιμοποίησε τον Μωυσή με έναν πολύ ειδικό τρόπο, δίνοντας μέσω αυτού στον Ισραήλ το Νόμο που τους κατέστησε έθνος. Η ιστορία του Ισραήλ είναι σε καταγραμμένη μορφή, όχι μόνο προς όφελος του Ισραήλ, αλλά και προς όφελος όλων αυτών που θέλουν να μάθουν τις οδούς και την πολιτεία του αληθινού Θεού και να τον υπηρετούν.

Απαντώντας σε όσους απορρίπτουν πολλά τμήματα της Γένεσης ως μύθους ή λαϊκές παραδόσεις, ο Βίλχελμ Μούλερ λέει: «Θεωρώ αδύνατον το να πιστέψει κανείς ότι οι θρύλοι και οι μύθοι οποιουδήποτε λαού γίνονται, με το πέρασμα του χρόνου, όλο και πιο αποδεκτοί ως πραγματικά γεγονότα, σαν να λέγαμε ότι τώρα θα έπρεπε ίσως να δεχόμαστε πρόθυμα ως ιστορικές αλήθειες το Τραγούδι των Νιμπελούνγκεν ή την Κοκκινοσκουφίτσα. Αυτό όμως πρέπει να συνέβη, σύμφωνα με τους κριτικούς, στην περίπτωση του Ισραήλ». (Η Διεθνής Στερεότυπη Εγκυκλοπαίδεια της Βίβλου [The International Standard Bible Encyclopaedia], επιμέλεια Τζ. Ορ, 1960, Τόμ. 2, σ. 1209) Συνεχίζοντας, επισημαίνει ότι οι προφήτες δέχονταν ως σωστή την αφήγηση της καταστροφής των Σοδόμων και των Γομόρρων (Ησ 1:9· Αμ 4:11) και ότι θεωρούσαν τον Αβραάμ, τον Ισαάκ, τον Ιακώβ και τον Ιωσήφ πραγματικά πρόσωπα. (Ησ 29:22· Μιχ 7:20) Εκτός αυτού, ο Αβραάμ μνημονεύεται στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές σε πολλά μέρη, ακόμη και από τον Ιησού Χριστό στο εδάφιο Ματθαίος 22:32, στα πλαίσια της επιχειρηματολογίας για την ανάσταση. Αν ο Αβραάμ, ο Ισαάκ και ο Ιακώβ δεν είχαν ζήσει πραγματικά, ο Ιησούς θα χρησιμοποιούσε άλλο παράδειγμα.—Ματ 22:31-33.

Η Αξία του Βιβλίου. Η Γένεση μας λέει πώς ήρθε σε ύπαρξη το σύμπαν. Περιγράφει με ρεαλισμό τα θαύματα της δημιουργίας, χωρίς να τα αφήνει να επισκιάζουν τον κύριο σκοπό του βιβλίου. Συνεπώς, δεν μοιάζει με τις ειδωλολατρικές ιστορίες περί δημιουργίας που κάνουν αυτά τα θαύματα κεντρικό τους θέμα και καταφεύγουν σε παραλογισμούς και καταφανείς αναλήθειες για να τα τονίσουν. Η Γένεση μιλάει για το δημιουργικό έργο και δείχνει ποιος ήταν ο σκοπός του Θεού όταν δημιούργησε τον άνθρωπο, ποια είναι η σχέση του ανθρώπου με τον Θεό και ποια είναι η σχέση του ανθρώπου με τα ζώα. Μας αναφέρει το λόγο για τον οποίο η ανθρωπότητα πλήττεται από το θάνατο και τα προβλήματα, καθώς επίσης την ελπίδα της απελευθέρωσης. Επισημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι κατάγονται από έναν άνθρωπο, τον Αδάμ, ο οποίος αμάρτησε και έχασε τη ζωή για τους απογόνους του. Με αυτόν τον τρόπο μάς βοηθάει να καταλάβουμε πώς η λυτρωτική θυσία ενός ανθρώπου, του Ιησού Χριστού, μπορούσε να αποτελέσει εξιλέωση για τις αμαρτίες της ανθρωπότητας. Η Γένεση μας διευκρινίζει πώς το συμβολικό φίδι, ο Σατανάς ο Διάβολος, ήγειρε το ζήτημα του κατά πόσον είναι δικαιωματική η κυριαρχία του Θεού. Παρέχει τη βέβαιη ελπίδα της καταστροφής του Σατανά και της ανακούφισης της ανθρωπότητας. Εξιστορεί την αρχή της Βαβυλώνας και συνεπώς όλης της ψεύτικης θρησκείας στη μετακατακλυσμιαία γη, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στον προσδιορισμό της Βαβυλώνας της Μεγάλης που αναφέρεται στο βιβλίο της Αποκάλυψης.—Βλέπε ΒΑΒΥΛΩΝΑ Η ΜΕΓΑΛΗ.

Ο Ιησούς είπε ότι, αν κάποιος υπηρετεί τον Θεό, πρέπει να Τον λατρεύει με πνεύμα και αλήθεια. (Ιωα 4:24) Η αφήγηση της Γένεσης εκθέτει την αλήθεια για τις απαρχές του ανθρώπου και για την πολιτεία του Θεού με αυτόν. Εφόσον καθετί που αναγράφεται στη Γένεση είναι αληθινό και όχι μυθικό, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε την αλήθεια για την ιστορία του ανθρώπου. Μπορούμε να δούμε ότι, μέχρι την εποχή του Κατακλυσμού, οι άνθρωποι οπωσδήποτε γνώριζαν την αλήθεια της Βιβλικής αφήγησης για την Εδέμ, διότι ο κήπος ήταν εκεί και τα χερουβείμ ήταν εκεί με το φλεγόμενο σπαθί στην πύλη του. (Γε 3:24) Όσοι όμως ήθελαν να ακολουθούν τις δικές τους επιθυμίες αγνοούσαν τα γεγονότα που βρίσκονταν ενώπιόν τους. Εντούτοις, ο Νώε υπηρέτησε τον Θεό όπως ο άνθρωπος δημιουργήθηκε αρχικά να τον υπηρετεί, σύμφωνα με την αληθινή ιστορία. Αν και, μετά τον Κατακλυσμό, ο Νεβρώδ ξεκίνησε ανταρσία εναντίον του Θεού στον Πύργο της Βαβέλ, οι πατριάρχες της γραμμής του Σημ ενέμειναν στο σωστό τρόπο ζωής. Όταν ήρθε ο καιρός του Θεού να οργανώσει τον Ισραήλ σε έθνος και να τους δώσει το Νόμο, αυτό δεν αποτέλεσε για εκείνους κάτι παντελώς άγνωστο, μια επαναστατική αλλαγή στον τρόπο ζωής τους, και αυτό διότι στην πατριαρχική κοινωνία εκτελούσαν ήδη πολλά από τα πράγματα που βρίσκονται στο Νόμο. Όπως δηλώνει η Εγκυκλοπαίδεια (Cyclopædia) των Μακ Κλίντοκ και Στρονγκ (1881, Τόμ. 3, σ. 782): «Αυτή η θεοκρατία δεν μπορεί να εισήλθε στην ιστορία χωρίς προπαρασκευαστικά γεγονότα. Τα γεγονότα που οδήγησαν στην εισαγωγή της θεοκρατίας περιέχονται στις αφηγήσεις της Γένεσης».

Αυτό, με τη σειρά του, προετοίμασε το δρόμο για τον Μεσσία και την εισαγωγή της Χριστιανοσύνης. Όταν ήρθε ο Ιησούς Χριστός, όσοι ζούσαν σύμφωνα με το Νόμο στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους μπόρεσαν σύντομα να τον αναγνωρίσουν. Ο Ιησούς δεν εμφανίστηκε ξαφνικά αναγγέλλοντας ότι είναι μεγάλος σωτήρας και ηγέτης χωρίς κάποιο υπόβαθρο ή ιστορικά διαπιστευτήρια. Το υπόβαθρο που είχε διαμορφωθεί ήδη από την εποχή της Γένεσης έδωσε τη δυνατότητα στα άτομα που είχαν ειλικρινή καρδιά να τον αναγνωρίσουν και να τον ακολουθήσουν. Έτσι λοιπόν, μπόρεσε να σχηματιστεί ως πυρήνας μια ισχυρή οργάνωση Ιουδαίων Χριστιανών που ήταν έτοιμοι να μεταφέρουν ένα πειστικό ευαγγέλιο στα έθνη. Οι προπάτορες των ειδωλολατρικών εθνών είχαν οδηγήσει αυτά τα έθνη μακριά από την αλήθεια. Ήταν “αποξενωμένα από την πολιτεία του Ισραήλ και ξένα ως προς τις διαθήκες της υπόσχεσης, και δεν είχαν ελπίδα και ήταν χωρίς Θεό στον κόσμο”. (Εφ 2:12) Επομένως, έπρεπε να μάθουν τις αρχές του Θεού ξεκινώντας από το μηδέν προτού ασπαστούν τη Χριστιανοσύνη.

Επομένως, η Γένεση παρέχει πολύτιμη βάση για την κατανόηση όλων των άλλων βιβλίων της Αγίας Γραφής και είναι ουσιώδης για τη Χριστιανοσύνη. Θέτει το θέμα της Αγίας Γραφής, δηλαδή τη δικαίωση της κυριαρχίας του Ιεχωβά και την τελική εκπλήρωση του σκοπού του για τη γη, μέσω της Βασιλείας του υπό το υποσχεμένο Σπέρμα. Εκτός από την πρώτη και βασική προφητεία του εδαφίου Γένεση 3:15, η Γένεση περιέχει πολυάριθμες άλλες προφητείες, πολλές από τις οποίες έχουν εκπληρωθεί από την εποχή της συγγραφής της και εφεξής.

[Πλαίσιο στη σελίδα 603]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΕΝΕΣΗ

Αφήγηση η οποία αποκαλύπτει πώς ο Θεός δημιούργησε και προετοίμασε τη γη για να αποτελέσει την κατοικία του ανθρώπου, ποιος είναι ο ρόλος της ανθρωπότητας στο σκοπό του Θεού και πώς πολιτεύτηκε ο Θεός με ανθρώπους πίστης τα πρώτα 2.300 περίπου χρόνια της ανθρώπινης ιστορίας

Καλύπτει την περίοδο από την αρχή της φυσικής δημιουργίας μέχρι το θάνατο του Ιωσήφ στην Αίγυπτο (1657 Π.Κ.Χ.)

Η δημιουργία των φυσικών ουρανών και της γης, και η προετοιμασία της γης για να αποτελέσει την κατοικία του ανθρώπου (1:1–2:25)

Η αμαρτία και ο θάνατος εισέρχονται στον κόσμο. Προλέγεται το «σπέρμα» ως ελευθερωτής (3:1–5:5)

Το φίδι εξαπατά τη γυναίκα. Αυτή και ο Αδάμ τρώνε από τον απαγορευμένο καρπό

Το φίδι, η γυναίκα και ο Αδάμ καταδικάζονται. Το σπέρμα της γυναίκας θα συντρίψει το φίδι

Ο Κάιν, ο πρωτότοκος γιος του Αδάμ και της Εύας, δολοφονεί τον αδελφό του τον Άβελ

Σε εκπλήρωση της κρίσης του Θεού, ο Αδάμ πεθαίνει σε ηλικία 930 ετών

Πονηροί άγγελοι και άνθρωποι καταστρέφουν τη γη. Ο Θεός φέρνει παγγήινο Κατακλυσμό (5:6–11:9)

Γεννιέται ο Νώε στη γραμμή του Σηθ, γιου του Αδάμ. Στις ημέρες του ανυπάκουοι άγγελοι παντρεύονται γυναίκες και γίνονται πατέρες των Νεφιλείμ, που επιδίδονται στη βία

Ο Ιεχωβά αποφασίζει να φέρει καταστροφή με έναν κατακλυσμό αλλά παραγγέλλει στον Νώε να φτιάξει μια κιβωτό για την επιβίωση της οικογένειάς του και των βασικών ζωικών ειδών

Τα νερά του Κατακλυσμού πλημμυρίζουν ολόκληρη τη γη. Όσοι άνθρωποι, πετούμενα πλάσματα και χερσαία ζώα βρίσκονται έξω από την κιβωτό εξαλείφονται

Μετά τον Κατακλυσμό, ο Ιεχωβά απαγορεύει τη βρώση αίματος, εγκρίνει τη θανατική ποινή για το φόνο και θεσπίζει τη διαθήκη του ουράνιου τόξου, υποσχόμενος να μην ξαναφέρει ποτέ άλλον κατακλυσμό

Στη διάρκεια της δεύτερης γενιάς που γεννήθηκε μετά τον Κατακλυσμό, οι άνθρωποι αρχίζουν να χτίζουν έναν πύργο, αψηφώντας το σκοπό του Θεού για αυτούς, σύμφωνα με τον οποίο έπρεπε να εξαπλωθούν παντού. Ο Ιεχωβά συγχέει τη γλώσσα τους, διασκορπίζοντάς τους

Η πολιτεία του Ιεχωβά με τον Αβραάμ (11:10–25:26)

Ο Άβραμ, απόγονος του Σημ, φεύγει από την Ουρ υπακούοντας στο κάλεσμα του Θεού

Στη Χαναάν, του δίνεται η υπόσχεση ότι το σπέρμα του θα αποκτήσει εκείνη τη γη

Ο Λωτ φεύγει από το θείο του τον Άβραμ, εγκαθίσταται κοντά στα Σόδομα, αιχμαλωτίζεται και κατόπιν ελευθερώνεται από τον Άβραμ. Ο Μελχισεδέκ ευλογεί τον Άβραμ

Ο Άβραμ παίρνει ως παλλακίδα την Άγαρ, και εκείνη γεννάει τον Ισμαήλ

Ο Ιεχωβά μετονομάζει τον Άβραμ σε Αβραάμ, και τη Σαραΐ σε Σάρρα. Θεσπίζεται η διαθήκη της περιτομής

Ο άγγελος του Ιεχωβά πληροφορεί τον Αβραάμ ότι η Σάρρα θα γεννήσει γιο—τον Ισαάκ

Ο Αβραάμ ενημερώνεται για την κρίση κατά των Σοδόμων και ικετεύει υπέρ των δικαίων

Οι άγγελοι πιέζουν τον Λωτ και την οικογένειά του να φύγουν από τα Σόδομα. Η γυναίκα του Λωτ αφανίζεται λόγω ανυπακοής

Γεννιέται ο Ισαάκ. Ο Ισμαήλ αποπέμπεται επειδή τον εμπαίζει κατά τον απογαλακτισμό του

Υπακούοντας στον Ιεχωβά, ο Αβραάμ επιχειρεί να θυσιάσει τον Ισαάκ και λαβαίνει διαβεβαίωση σχετικά με τις υποσχέσεις της διαθήκης

Μετά το θάνατο της Σάρρας, ο Αβραάμ κάνει διευθετήσεις προκειμένου να εξασφαλίσει σύζυγο για τον Ισαάκ

Η σύζυγος του Ισαάκ, η Ρεβέκκα, γεννάει τον Ησαύ και τον Ιακώβ

Ο Ιακώβ (Ισραήλ) και οι 12 γιοι του. Στην Αίγυπτο για διατήρηση της ζωής (25:27–50:26)

Αφού ο Ιακώβ αγοράζει τα πρωτοτόκια από τον Ησαύ δίνοντάς του ένα γεύμα και αργότερα, παρακινούμενος από τη Ρεβέκκα, παίρνει την ευλογία που ο Ισαάκ προόριζε για τον Ησαύ, πηγαίνει στην Παδάν-αράμ για να βρει σύζυγο

Ο αδελφός της Ρεβέκκας, ο Λάβαν, εξαπατά τον Ιακώβ ώστε αυτός παντρεύεται τη Λεία. Κατόπιν παντρεύεται τη Ραχήλ. Από τη Λεία, τη Ραχήλ και τις δύο υπηρέτριές τους, ο Ιακώβ αποκτάει 11 γιους και μια κόρη, τη Δείνα, προτού φύγει από την Παδάν-αράμ με την οικογένειά του

Ο Ιακώβ παλεύει με έναν άγγελο, και η άρθρωση του μηρού του εξαρθρώνεται. Προσκολλάται απεγνωσμένα στον άγγελο προκειμένου να λάβει ευλογία και μετονομάζεται σε Ισραήλ

Ύστερα από μια ειρηνική συνάντηση με τον Ησαύ, ο Ιακώβ κατοικεί στη Σοκχώθ και έπειτα στη Συχέμ, όπου η Δείνα ατιμάζεται

Η Ραχήλ πεθαίνει ενώ γεννάει το 12ο γιο του Ιακώβ, τον Βενιαμίν

Από μίσος για τον Ιωσήφ, τον πρωτότοκο της Ραχήλ, οι ετεροθαλείς αδελφοί του τον πουλούν. Γίνεται δούλος του Πετεφρή στην Αίγυπτο

Ενώ ο Ιωσήφ είναι φυλακισμένος με ψεύτικες κατηγορίες, τα πράγματα εξελίσσονται έτσι ώστε η ικανότητα που έχει να ερμηνεύει όνειρα φέρνεται στην προσοχή του Φαραώ

Ο Ιωσήφ ερμηνεύει τα όνειρα του Φαραώ σχετικά με μια πείνα και καθίσταται ο δεύτερος άρχοντας της Αιγύπτου

Η πείνα στη Χαναάν αναγκάζει τους γιους του Ιακώβ να πάνε στην Αίγυπτο για τροφή. Αργότερα ο Ιωσήφ αποκαλύπτεται στους ετεροθαλείς αδελφούς του

Ο Ιακώβ και το σπιτικό του μετακομίζουν στην Αίγυπτο. Ο Ιωσήφ τούς φροντίζει

Ο Ιακώβ πεθαίνει στην Αίγυπτο αφού εξαγγέλλει προφητικές ευλογίες για τους γιους του Ιωσήφ—τον Εφραΐμ και τον Μανασσή—και τους 12 δικούς του γιους

ΓΕΝΙΑ

(Γενιά).

Η γενιά αναφέρεται συνήθως σε όλους όσους γεννήθηκαν τον ίδιο περίπου καιρό. (Εξ 1:6· Ματ 11:16) Παρεμφερής είναι η έννοια της λέξης «σύγχρονοι». Στο εδάφιο Γένεση 6:9 δηλώνεται το εξής σχετικά με τον Νώε: «Αποδείχτηκε άψογος ανάμεσα στους συγχρόνους [κατά κυριολεξία, στις γενιές] του». Όταν χρησιμοποιείται για συγγενείς, η γενιά μπορεί να αναφέρεται σε μια ομάδα απογόνων, όπως σε γιους και κόρες ή σε εγγονούς και εγγονές.—Ιωβ 42:16.

Αυτός ο όρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέτρο χρόνου αναφορικά με παρελθοντικές ή μελλοντικές εποχές. Οι γενιές των ανθρώπων που κατάγονται από τον αμαρτωλό Αδάμ υπήρξαν εφήμερες, σε αντίθεση με τη γη, η οποία παραμένει για πάντα. (Εκ 1:4· Ψλ 104:5) Αλλά οι φράσεις «αναρίθμητες γενιές» και «χίλιες γενιές» αναφέρονται σε κάτι που διαρκεί αιωνίως. (1Χρ 16:15· Ησ 51:8) Η προσταγή που ανέφερε ότι οι Ισραηλίτες έπρεπε να τηρούν τον εορτασμό του Πάσχα “σε όλες τις γενιές τους” υποδήλωνε αδιάλειπτη εφαρμογή «στον αιώνα», δηλαδή μέχρι έναν καιρό ο οποίος ήταν τότε απροσδιόριστος. (Εξ 12:14) Ο Θεός δήλωσε στον Μωυσή ότι Ιεχωβά ήταν το όνομά Του ως ενθύμημα «στον αιώνα», «επί γενεές γενεών», εννοώντας για πάντα. (Εξ 3:15) Ο απόστολος Παύλος μάς λέει ότι στον Θεό πρέπει να δοθεί δόξα «σε όλες τις γενιές στους αιώνες των αιώνων».—Εφ 3:21.

Η γενιά μπορεί να σημαίνει μια τάξη ατόμων, δηλαδή άτομα που χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένες ιδιότητες ή περιστάσεις. Η Αγία Γραφή κάνει λόγο για τη «γενιά του δικαίου» (Ψλ 14:5· 24:6· 112:2) και για «γενιά στρεβλή και διεστραμμένη», «γενιά διαστροφής». (Δευ 32:5, 20· Παρ 30:11-14) Όταν ο Ιησούς Χριστός ήταν στη γη, μίλησε με παρόμοιο τρόπο για τους ανθρώπους του Ιουδαϊκού έθνους εκείνων των ημερών, ενώ ο απόστολος Παύλος εφάρμοσε τέτοιους όρους στον κόσμο των ημερών του γενικά, ο οποίος ήταν αποξενωμένος από τον Θεό.—Ματ 12:39· 16:4· 17:17· Μαρ 8:38· Φλπ 2:14, 15.

Μια εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «γενιά» είναι η λέξη ντωρ, η οποία αντιστοιχεί με την αραμαϊκή νταρ. (Δα 4:3, 34) Η λέξη ντωρ προέρχεται από μια ρίζα που σημαίνει «στοιβάζω κυκλικά» ή «περιφέρομαι» (Ιεζ 24:5· Ψλ 84:10), και επομένως ενέχει κατά βάση την έννοια του «κύκλου». Η συγγενική λέξη ντουρ σημαίνει «μπάλα». (Ησ 22:18) Η αντίστοιχη λέξη γενεά του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου σχετίζεται ετυμολογικά με το ρήμα γεννῶ.

Μια άλλη εβραϊκή λέξη, η λέξη τωλεδώθ, αποδίδεται ενίοτε «γενιές» ή «γενεαλογία» (Αρ 3:1· Ρθ 4:18), καθώς επίσης “απόγονοι” ή «οικογένειες» (1Χρ 5:7· 7:2, 4, 9) και «ιστορία» ή «απαρχές».—Γε 2:4· 5:1· 6:9· παράβαλε AS, AT, KJ, Dy, RS, ΜΝΚ και άλλες μεταφράσεις.

Διάρκεια. Όταν ο όρος «γενιά» χρησιμοποιείται για ανθρώπους που ζουν σε συγκεκριμένη περίοδο, δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί η ακριβής διάρκεια της περιόδου, παρά μόνο το γεγονός ότι η εν λόγω περίοδος θα πρέπει να εμπίπτει σε λογικά όρια. Αυτά τα όρια θα μπορούσαν να καθοριστούν από τη διάρκεια ζωής των ανθρώπων που ζουν εκείνη την περίοδο ή που αποτελούν εκείνον τον πληθυσμό. Η διάρκεια ζωής των δέκα γενεών από τον Αδάμ ως τον Νώε ήταν κατά μέσο όρο πάνω από 850 χρόνια για την κάθε γενιά. (Γε 5:5-31· 9:29) Αλλά μετά τον Νώε, η διάρκεια ζωής του ανθρώπου έπεσε κατακόρυφα. Ο Αβραάμ, λόγου χάρη, έζησε μόνο 175 χρόνια. (Γε 25:7) Σήμερα, περίπου όπως και στον καιρό του Μωυσή, οι άνθρωποι μπορούν υπό ευνοϊκές συνθήκες να φτάσουν τα 70 ή 80 χρόνια. Ο Μωυσής έγραψε: «Αυτές καθαυτές οι ημέρες των χρόνων μας είναι εβδομήντα χρόνια, και αν υπάρχει ευρωστία, ογδόντα χρόνια· εντούτοις, εμμένουν σε προβλήματα και οδυνηρά πράγματα· διότι γρήγορα περνάει, και εμείς πετάμε μακριά». (Ψλ 90:10) Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να ζουν περισσότερο, αλλά ο Μωυσής διατύπωσε το γενικό κανόνα. Ο ίδιος ο Μωυσής, ο οποίος έζησε 120 χρόνια, αποτελούσε εξαίρεση, όπως και ο αδελφός του ο Ααρών (123 χρόνια), ο Ιησούς του Ναυή (110 χρόνια) και μερικοί άλλοι με ασυνήθιστο σθένος και σφρίγος.—Δευ 34:7· Αρ 33:39· Ιη 24:29.

«Αυτή η Γενιά» των Προφητειών του Χριστού. Όταν η Βιβλική προφητεία μιλάει για «αυτή τη γενιά», είναι αναγκαίο να ληφθούν υπόψη τα συμφραζόμενα προκειμένου να καθοριστεί ποια γενιά εννοείται. Ο Ιησούς Χριστός, όταν κατέκρινε τους Ιουδαίους θρησκευτικούς ηγέτες, ολοκλήρωσε τα λόγια του ως εξής: «Αληθινά σας λέω: Όλα αυτά θα έρθουν πάνω σε αυτή τη γενιά». Η ιστορία αναφέρει ότι περίπου 37 χρόνια αργότερα (το 70 Κ.Χ.) η γενιά εκείνης της περιόδου έζησε προσωπικά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, όπως είχε προειπωθεί.—Ματ 23:36.

Αργότερα την ίδια εκείνη ημέρα, ο Ιησούς χρησιμοποίησε και πάλι ουσιαστικά τις ίδιες λέξεις, όταν είπε: «Αληθινά σας λέω ότι αυτή η γενιά δεν πρόκειται να παρέλθει μέχρι να συμβούν όλα αυτά». (Ματ 24:34) Στην προκειμένη περίπτωση, ο Ιησούς απαντούσε σε ερώτηση σχετικά με την ερήμωση της Ιερουσαλήμ και του ναού της, καθώς και σχετικά με το σημείο της παρουσίας του και της τελικής περιόδου του συστήματος πραγμάτων. Άρα λοιπόν, το σχόλιό του για «αυτή τη γενιά» είχε λογικά μια εφαρμογή μέχρι το 70 Κ.Χ. Εντούτοις, χρησιμοποιούσε επίσης τη λέξη «γενιά» αναφερόμενος σε ανθρώπους των οποίων οι ζωές θα ήταν κατά κάποιον τρόπο συνδεδεμένες με τα προειπωμένα γεγονότα κατά τη διάρκεια της παρουσίας του.—Ματ 24.

ΓΕΝΝΑΙΟΔΩΡΙΑ

Η ευγενής και εγκάρδια προθυμία με την οποία κάποιος ευλογεί τους άλλους προσφέροντας απλόχερα, χωρίς φειδώ. Η εβραϊκή λέξη ναδίβ, που αποδίδεται «γενναιόδωρος» στο εδάφιο Ησαΐας 32:8, αποδίδεται επίσης “πρόθυμος” και “ευγενής”. (Ψλ 51:12· Αρ 21:18, υποσ.) Η λέξη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που αποδίδεται «γενναιοδωρία» (2Κο 8:2· 9:11), «απλοχεριά» (Ρω 12:8) και «ειλικρίνεια» (Εφ 6:5· 2Κο 11:3) είναι η λέξη ἁπλότης. Ο ίδιος ο Ιεχωβά είναι η προσωποποίηση της γενναιοδωρίας, Εκείνος ο οποίος καλύπτει πλήρως όλες τις ανάγκες των υπάκουων πλασμάτων του «σύμφωνα με το θέλημά του». (1Ιω 5:14· Φλπ 4:19) Κάθε καλό δώρο και κάθε τέλειο δώρημα προέρχεται από αυτόν, περιλαμβανομένου και ενός τόσο ασύλληπτου δώρου όσο η σοφία.—Ιακ 1:5, 17.

Ο Μωυσής παρότρυνε τους ομοεθνείς του να καλλιεργούν αυτή τη θεϊκή ιδιότητα της γενναιοδωρίας, ακόμη και όταν δάνειζαν με ενέχυρο. «Δεν πρέπει να σκληρύνεις την καρδιά σου ή να είσαι σφιχτοχέρης προς το φτωχό αδελφό σου. Διότι πρέπει να ανοίξεις το χέρι σου γενναιόδωρα προς αυτόν . . . Πρέπει οπωσδήποτε να του δώσεις, και η καρδιά σου δεν πρέπει να τσιγκουνευτεί σε αυτά που θα του δώσεις . . . Να γιατί σε διατάζω, λέγοντας: “Πρέπει να ανοίγεις το χέρι σου γενναιόδωρα προς τον ταλαιπωρημένο και φτωχό αδελφό σου που υπάρχει στη γη σου”».—Δευ 15:7-11.

Η παροιμία λέει: «Η γενναιόδωρη ψυχή [κατά κυριολεξία, η ψυχή με δώρο ευλογίας] θα παχυνθεί [θα ευημερήσει], και όποιος ποτίζει άλλους άφθονα θα ποτιστεί άφθονα και ο ίδιος». (Παρ 11:25) Ο Ιησούς Χριστός εξέφρασε την ίδια σκέψη ως εξής: «Υπάρχει περισσότερη ευτυχία στο να δίνει κανείς παρά στο να λαβαίνει». (Πρ 20:35) Επίσης, είπε: «Να δίνετε και οι άνθρωποι θα σας δώσουν. Θα ρίξουν στον κόρφο σας μέτρο καλό, συμπιεσμένο, κουνημένο καλά, που θα ξεχειλίζει. Διότι με το μέτρο με το οποίο μετράτε θα μετρήσουν σε εσάς, σε ανταπόδοση».—Λου 6:38.

Στη Χριστιανική Εκκλησία. Και ο απόστολος Παύλος εξέφρασε την αλήθεια αυτής της παροιμίας, με διαφορετικό τρόπο: «Εκείνος που σπέρνει με τσιγκουνιά θα θερίσει και με τσιγκουνιά· και εκείνος που σπέρνει με αφθονία θα θερίσει και με αφθονία». Επομένως, συμπεραίνει ο ίδιος, «ο καθένας ας ενεργήσει ακριβώς όπως έχει αποφασίσει στην καρδιά του, όχι απρόθυμα ή αναγκαστικά, γιατί ο Θεός αγαπάει το χαρωπό δότη». (2Κο 9:6, 7) Ο Παύλος συνεχίζει επισημαίνοντας το εξαίρετο παράδειγμα γενναιοδωρίας που θέτει ο Ιεχωβά, όχι μόνο χορηγώντας άφθονα σπόρο για το σπορέα και ψωμί για τροφή, αλλά επίσης καθιστώντας τους Κορίνθιους αδελφούς πλούσιους «για κάθε είδους γενναιοδωρία», ώστε να είναι γενναιόδωροι απέναντι στους άλλους. Τέτοιες γενναιόδωρες χειρονομίες, δήλωσε ο Παύλος, είχαν ως αποτέλεσμα «ευχαριστία προς τον Θεό».—2Κο 9:8-13.

Ο Παύλος, ενθαρρύνοντας την εκδήλωση της ίδιας αυτής θεοειδούς γενναιοδωρίας, έγραψε στους Ρωμαίους (12:8): «Αυτός που μοιράζει, ας μοιράζει με απλοχεριά». Στους Εβραίους (13:16) έγραψε: «Και μην ξεχνάτε να κάνετε το καλό και να μοιράζεστε πράγματα με άλλους, γιατί με τέτοιες θυσίες ευαρεστείται ο Θεός». Οι εκκλησίες στη Μακεδονία αποτελούσαν εξαιρετικά παραδείγματα γενναιόδωρης προσφοράς. Το γεγονός ότι είχαν ξεπεράσει κιόλας, και μάλιστα ευχαρίστως, «την πραγματική δυνατότητά τους», συνεισφέροντας από τη φτώχεια τους, έκανε «να αφθονεί ο πλούτος της γενναιοδωρίας τους».—2Κο 8:1-4.

Ας σημειωθεί ότι αυτά τα εδάφια για τη γενναιοδωρία και την απλοχεριά δεν έρχονται σε σύγκρουση ούτε είναι σε δυσαρμονία με άλλα εδάφια που καταδικάζουν τα αχάριστα, νωθρά και τεμπέλικα άτομα. Για παράδειγμα, ο τεμπέλης που δεν οργώνει όταν έχει κρύο δεν αξίζει καμιά βοήθεια όταν ζητιανεύει τον καιρό του θερισμού. Όποιος αρνείται να εργαστεί δεν δικαιούται να είναι αποδέκτης της γενναιοδωρίας των άλλων. (Παρ 20:4· 2Θε 3:10) Οι χήρες δεν έπρεπε να καταγράφονται στον κατάλογο για παροχή βοήθειας αν δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις. (1Τι 5:9, 10) Οι συνεισφορές που έγιναν από τις εκκλησίες όλης της Γαλατίας, της Μακεδονίας και της Αχαΐας δεν προορίζονταν για τους απόρους μεταξύ των ειδωλολατρών γενικά αλλά για τους άπορους «αγίους».—1Κο 16:1· 2Κο 9:1, 2.

ΓΕΝΝΗΣΑΡΕΤ

(Γεννησαρέτ).

1. Μικρή, κάπως τριγωνική πεδιάδα που συνορεύει με τη βορειοδυτική ακτή της Θάλασσας της Γαλιλαίας και έχει μέγεθος περίπου 5 επί 2,5 χλμ. Σε αυτή την περιοχή ο Ιησούς Χριστός εκτέλεσε θαυματουργικές θεραπείες. (Ματ 14:34-36· Μαρ 6:53-56· ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 739) Σύμφωνα με τον Ιουδαίο ιστορικό Ιώσηπο, αυτή η πεδιάδα ήταν μια όμορφη, εύφορη περιοχή με άφθονα νερά, όπου ευδοκιμούσαν οι καρυδιές, οι φοίνικες και οι ελιές και όπου υπήρχαν σύκα και σταφύλια δέκα μήνες το χρόνο.—Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Γ΄, 516-521 (x, 8).

2. Η ονομασία «λίμνη της Γεννησαρέτ» ήταν ένα ακόμη όνομα της Θάλασσας της Γαλιλαίας. (Λου 5:1) Μερικοί λόγιοι πιστεύουν ότι «Γεννησαρέτ» είναι πιθανότατα ο ελληνικός τύπος του αρχαίου εβραϊκού ονόματος Χιννερέθ.—Αρ 34:11· βλέπε ΓΑΛΙΛΑΙΑΣ, ΘΑΛΑΣΣΑ.

ΓΕΝΝΗΣΗ

Η εβραϊκή λέξη γιαλάδ σημαίνει «γεννώ· γίνομαι πατέρας». (Γε 4:1, 2· 16:15· 30:39· 1Χρ 1:10) Είναι συγγενική των λέξεων γέλεδ («παιδί» [Γε 21:8]), μωλέδεθ (γέννηση· σπίτι· συγγενείς [Γε 31:13, υποσ.]) και τωλεδώθ (ιστορία· ιστορικές απαρχές· γεννήσεις· γενεαλογία [Γε 2:4, υποσ.· Ματ 1:1, υποσ.]). Η εβραϊκή λέξη χιλ (ή χουλ) μολονότι χρησιμοποιείται κυρίως με την έννοια «έχω πόνους τοκετού», στα εδάφια Ιώβ 39:1 και Παροιμίες 25:23 χρησιμοποιείται με την έννοια «γεννώ». (Παράβαλε Ησ 26:17, 18· βλέπε ΠΟΝΟΙ ΤΟΚΕΤΟΥ.) Το ρήμα γεννάω του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου σημαίνει «γίνομαι πατέρας· γεννώ». (Ματ 1:2· Λου 1:57· Ιωα 16:21· Ματ 2:1) Το ρήμα τίκτω αποδίδεται «γεννώ».—Ματ 1:21.

Υπάρχει «καιρός να γεννιέται κανείς», είπε ο Σολομών, και φυσιολογικά στους ανθρώπους η γέννηση λαβαίνει χώρα περίπου 280 ημέρες μετά τη σύλληψη. (Εκ 3:2) Για τους γονείς, η ημέρα που γεννιέται το μωρό τους είναι συνήθως ημέρα μεγάλης χαράς, μολονότι για το ίδιο το άτομο, σύμφωνα με τον σοφό Βασιλιά Σολομώντα, η ημέρα του θανάτου του είναι ακόμη καλύτερη από την ημέρα της γέννησής του αν αφήνει πίσω μια ζωή αγαθών επιτευγμάτων και καλό όνομα ενώπιον του Θεού.—Λου 1:57, 58· Εκ 7:1.

Από την αρχαιότητα οι μαίες βοηθούσαν στον τοκετό. Ως βοήθημα για τη μητέρα και για τη μαία που την ξεγεννούσε χρησιμοποιούνταν κάποιου είδους σκαμνιά τοκετού. Αυτά μπορεί να αποτελούνταν από δύο πέτρες ή πλίθους πάνω στους οποίους η μητέρα ήταν συσπειρωμένη στη διάρκεια της γέννας. (Εξ 1:16) Η εβραϊκή λέξη που μεταφράζεται «σκαμνί του τοκετού» στην Έξοδο (’οβνάγιμ) είναι συγγενική της εβραϊκής λέξης η οποία αποδίδεται «πέτρα» και εμφανίζεται μόνο μία φορά ακόμη στην Αγία Γραφή (Ιερ 18:3), όπου αποδίδεται “κεραμικοί τροχοί”. Η Διεθνής Στερεότυπη Εγκυκλοπαίδεια της Βίβλου δηλώνει: «Η λέξη χρησιμοποιείται και στα δύο εδάφια στο δυϊκό αριθμό, πράγμα που δείχνει, αναμφίβολα, ότι ο κεραμικός τροχός αποτελούνταν από δύο δίσκους και υποδηλώνει ότι παρόμοια και το σκαμνί του τοκετού ήταν διπλό». ([The International Standard Bible Encyclopedia] Τόμ. 1, 1979, σ. 516) Αρχαία ιερογλυφικά επιβεβαιώνουν ότι στην Αίγυπτο χρησιμοποιούνταν τέτοια σκαμνιά τοκετού.

Η διαδικασία που ακολουθούνταν μετά τον τοκετό και την οποία αναλάμβαναν συνήθως οι μαίες αναφέρεται στο εδάφιο Ιεζεκιήλ 16:4, αν και με μεταφορική έννοια. Έκοβαν τον ομφάλιο λώρο και έπλεναν το μωρό, το έτριβαν με αλάτι και έπειτα το σπαργάνωναν. Το αλάτι ίσως το χρησιμοποιούσαν για να στεγνώσουν το δέρμα και να το κάνουν ελαστικό και σφιχτό. Το σπαργάνωμα του μωρού από το κεφάλι ως τα πόδια, όπως συνέβη με τον Ιησού (Λου 2:7), έκανε το βρέφος να μοιάζει σχεδόν με μούμια και διατηρούσε το σώμα του ζεστό και ίσιο. Τα σπάργανα τα περνούσαν κάτω από το πηγούνι και γύρω από την κορυφή του κεφαλιού για να μάθει, όπως λέγεται, το παιδί να αναπνέει από τα ρουθούνια του. Αυτού του είδους η φροντίδα των νεογνών ανάγεται πολύ βαθιά στην αρχαιότητα, δεδομένου ότι ο Ιώβ ήξερε τα σπάργανα.—Ιωβ 38:9.

Αφού φρόντιζαν για τις άμεσες ανάγκες της μητέρας και του παιδιού, παρουσίαζαν το μωρό στον πατέρα ή ανακοίνωναν τη γέννησή του, και ο πατέρας το αναγνώριζε ως δικό του. (Ιερ 20:15) Κατά τον ίδιο τρόπο, όταν μια υπηρέτρια υποκαθιστούσε τη στείρα κυρία της αποκτώντας παιδί από το σύζυγο εκείνης, το παιδί αναγνωριζόταν ως παιδί της κυρίας. (Γε 16:2) Αυτό προφανώς εννοούσε η Ραχήλ όταν ζήτησε να “γεννήσει στα γόνατά της” η δούλη της η Βαλλά ώστε να “αποκτήσει παιδιά από αυτήν”. (Γε 30:3) Αυτό δεν σήμαινε ότι ο τοκετός επρόκειτο να γίνει κυριολεκτικά πάνω στα γόνατα της Ραχήλ, αλλά ότι εκείνη θα έπαιζε το παιδί στα γόνατά της σαν να ήταν δικό της.—Παράβαλε Γε 50:23.

Είτε όταν γεννιόταν το μωρό είτε όταν έκαναν περιτομή στα αγόρια έπειτα από οχτώ ημέρες, ένας από τους γονείς έδινε στο βρέφος το όνομά του. Αν υπήρχαν διαφορετικές απόψεις, την οριστική απόφαση σχετικά με το όνομα την έπαιρνε ο πατέρας. (Γε 16:15· 21:3· 29:32-35· 35:18· Λου 1:59-63· 2:21) Το μωρό κανονικά το θήλαζε η μητέρα (Γε 21:7· Ψλ 22:9· Ησ 49:15· 1Θε 2:7), μολονότι φαίνεται ότι μερικές φορές χρησιμοποιούνταν άλλες γυναίκες. (Εξ 2:7) Συνήθως το παιδί δεν απογαλακτιζόταν προτού γίνει δύο ή τριών χρονών ή και μεγαλύτερο. Ο Ισαάκ, από ό,τι φαίνεται, απογαλακτίστηκε στα πέντε του χρόνια, και στην περίπτωσή του το γεγονός αυτό αποτέλεσε αφορμή για γιορτή και συμπόσιο.—Γε 21:8· 1Σα 1:22, 23.

Υπό το Μωσαϊκό Νόμο η γυναίκα που γεννούσε αγόρι ήταν τελετουργικά ακάθαρτη για 7 ημέρες, ενώ απαιτούνταν άλλες 33 ημέρες για τον καθαρισμό της. Αν το παιδί ήταν κορίτσι, τότε η μητέρα θεωρούνταν ακάθαρτη για 14 ημέρες και απαιτούνταν άλλες 66 ημέρες για τον καθαρισμό της. Όταν ολοκληρωνόταν η περίοδος του καθαρισμού έπρεπε να γίνουν για λογαριασμό της ένα ολοκαύτωμα και μια προσφορά για αμαρτία: ένα νεαρό κριάρι και ένα τρυγόνι ή ένα νεαρό περιστέρι, ή δύο τρυγόνια ή δύο νεαρά περιστέρια, ανάλογα με το τι επέτρεπαν οι περιστάσεις των γονέων. (Λευ 12:1-8· Λου 2:24) Αν ο γιος ήταν ο πρωτότοκος, έπρεπε να απολυτρωθεί με πέντε σίκλους ασήμι ($11).—Αρ 18:15, 16· βλέπε ΠΡΩΤΟΤΟΚΟΣ.

Πολλές φορές οι Γραφές χρησιμοποιούν με μεταφορική έννοια όρους σχετικούς με τη φυσική γέννηση. (Ψλ 90:2· Παρ 27:1· Ησ 66:8, 9· Ιακ 1:15) Οι δυνατοί πόνοι της γέννας περιγράφουν κατάλληλα τα αναπόφευκτα παθήματα που προέρχονται από άλλες πηγές. (Ψλ 48:6· Ιερ 13:21· Μιχ 4:9, 10· Γα 4:19· 1Θε 5:3) Με πνευματική έννοια, ο Ιησούς είπε ότι κάποιος πρέπει να «γεννηθεί από νερό και πνεύμα» για να μπει στη Βασιλεία. Αυτό περιλαμβάνει το βάφτισμα στο νερό και τη γέννηση από το πνεύμα του Θεού, πράγματα με τα οποία γίνεται κάποιος γιος του Θεού με προοπτική να συμμετάσχει στην ουράνια Βασιλεία. (Ιωα 3:3-8· 2Κο 5:17· 1Πε 1:3, 23) Με συμβολική γλώσσα, η Αποκάλυψη περιγράφει πώς “γεννήθηκε γιος, αρσενικό”, στον ουρανό ύστερα από μια περίοδο αγωνιώδους πόνου.—Απ 12:1-5.

ΓΕΝΟΥΒΑΘ

(Γενουβάθ).

Γιος του Εδωμίτη άρχοντα Αδάδ. Όταν ο Ιωάβ, ο αρχηγός του στρατεύματος, κατέλαβε τον Εδώμ στη διάρκεια της βασιλείας του Δαβίδ, ο Αδάδ κατέφυγε στην Αίγυπτο. Εκεί κέρδισε την εύνοια του Φαραώ, ο οποίος του έδωσε για σύζυγο την κουνιάδα του. Από αυτήν ο Αδάδ απέκτησε τον Γενουβάθ, ο οποίος μεγάλωσε μαζί με τους γιους του Φαραώ.—1Βα 11:14-20.

ΓΕΟΥΗΛ

(Γεουήλ) [πιθανώς, Εξοχότητα του Θεού].

Γιος του Μαχί από τη φυλή του Γαδ. Ένας από τους 12 αρχηγούς τους οποίους έστειλε ο Μωυσής από την έρημο Φαράν για να κατασκοπεύσουν τη γη Χαναάν.—Αρ 13:2, 3, 15, 16.

ΓΕΡΑ

(γερά).

Μονάδα μέτρησης βάρους αντίστοιχη με το ¹⁄20 του σίκλου και ίση με 0,57 γρ.—Εξ 30:13· Λευ 27:25· Αρ 3:47· 18:16· Ιεζ 45:12.

ΓΕΡΑΚΙ

[εβρ., νετς].

Οι σύγχρονοι λεξικογράφοι πιστεύουν ότι η εβραϊκή λέξη νετς αναφέρεται στα γνήσια γεράκια (οικογένεια Ιερακίδες), μολονότι ορισμένοι πιστεύουν ότι περιλαμβάνει και τα μη γνήσια γεράκια, τα οποία μοιάζουν πολύ με τα πρώτα, αλλά κατατάσσονται από τους ορνιθολόγους σε ξεχωριστή οικογένεια (Ακκιπιτρίδες). «Το γεράκι κατά το είδος του» («όλα τα είδη του γερακιού», ΜΠΚ), ως αρπακτικό που τρώει φίδια, σαύρες, μικρά θηλαστικά και άλλα πουλιά, περιλαμβανόταν στα πουλιά τα οποία ο Μωσαϊκός Νόμος όριζε ως «ακάθαρτα».—Λευ 11:16· Δευ 14:15.

Μερικά γεράκια συναγωνίζονται τα πετροχελίδονα ως τα ταχύτερα πουλιά—παρατηρητές αναφέρουν ότι είδαν ένα γεράκι να εφορμά με ταχύτητα 290 χλμ./ώ. Στα γεράκια που βρίσκονται στην Παλαιστίνη συγκαταλέγεται το μεταναστευτικό γεράκι (πετρίτης) (ιέραξ ο μεταναστευτικός [Falco peregrinus]), ένα σχετικά συνηθισμένο αποδημητικό πουλί. Υπάρχουν επίσης οι κάπως μεγαλύτεροι χρυσογέρακες (ιέραξ ο θηρευτικός [Falco biarmicus]), οι οποίοι αφθονούσαν παλιότερα στους γκρεμούς και στις βραχώδεις χαράδρες που εκτείνονται από το Όρος Αερμών ως τη Νεκρά Θάλασσα. Οι κυνηγογέρακες (ιέραξ ο ιερός [Falco cherrug]) παρατηρούνται ενίοτε στη δυτική Νεγκέμπ.

Το βραχοκιρκίνεζο (ιέραξ ο βραχοδίαιτος [Falco tinnunculus]), που είναι μικρότερο και έχει μήκος περίπου 36 εκ., ανήκει και αυτό στο ίδιο γένος με τα γνήσια γεράκια. Αφθονεί καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους στους αγροτικούς οικισμούς και στα περιβόλια ολόκληρης της Παλαιστίνης. Μάλιστα φωλιάζει ακόμη και σε μεγάλα κτίρια των πόλεων.

Το εδάφιο Ιώβ 39:26 λέει ότι το γεράκι «πετάει ψηλά . . . και απλώνει τις φτερούγες του προς το νότιο άνεμο»—σύμφωνα με ορισμένους, η φράση αυτή αναφέρεται στη μετανάστευση προς το Ν (JB· επίσης: «αφού εξαπλώσει τα πτερά του . . . προς τον Νότον . . . διά να μεταναστεύση εκεί», ΤΙ)—πράγμα που αληθεύει για το μικρότερο σε μέγεθος βραχοκιρκίνεζο της οικογένειας Ιερακίδες και, ως έναν βαθμό, για το μεταναστευτικό γεράκι. Ωστόσο, άλλοι πιστεύουν ότι αυτό το εδάφιο περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο το πουλί στρέφεται προς τον επερχόμενο άνεμο και με τη δύναμη των φτερούγων του πετάει κόντρα σε αυτόν, ανεβαίνοντας ολοένα και πιο ψηλά. Λέγεται ότι τα γεράκια «ανεβαίνουν σε πολύ μεγάλο ύψος, προσπαθώντας πάντοτε να πετούν ψηλότερα από οποιοδήποτε πουλί μπορεί να κυνηγούν» ώστε να είναι σε θέση να πέφτουν με φοβερή ταχύτητα πάνω στη λεία τους που βρίσκεται χαμηλότερα και, καθώς το κάνουν αυτό, συχνά «εκμεταλλεύονται τον άνεμο και, πετώντας κόντρα σε αυτόν, ανυψώνονται σαν το χαρταετό». (Νέα Στερεότυπη Εγκυκλοπαίδεια των Φανκ και Γουάγκναλς [Funk and Wagnalls New Standard Encyclopedia], 1931, Τόμ. 11, σ. 329, 330) Παρόμοια, το βραχοκιρκίνεζο «φτερουγίζει επί τόπου στον αέρα ενόσω κυνηγάει. Μένει στραμμένο προς τον άνεμο και χτυπάει τις φτερούγες του καθώς εξετάζει το έδαφος ψάχνοντας για λεία».—Η Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου (The World Book Encyclopedia), 1987, Τόμ. 11, σ. 237.

Το γεράκι κατείχε πολύ εξέχουσα θέση στη θρησκεία της Αιγύπτου. Έγινε σύμβολο του Ώρου, του ιερακοκέφαλου θεού της Αιγύπτου, ο οποίος μαζί με την Ίσιδα και τον Όσιρι σχημάτιζε την κύρια τριάδα, ή αλλιώς την «άγια οικογένεια», ανάμεσα στους θεούς και στις θεές της Αιγύπτου. Το σύμβολο του γερακιού χρησιμοποιούνταν πάντοτε για τη γραφή του τίτλου των Φαραώ, και ενίοτε αυτοί οι ηγέτες θεωρούνταν ενσάρκωση του Ώρου. Από τα εκατοντάδες ταριχευμένα πουλιά που έχουν βρεθεί στην Αίγυπτο, τα γεράκια, και κυρίως τα βραχοκιρκίνεζα, είναι από τα πιο πολυάριθμα. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι όποιος σκότωνε γεράκι στην Αίγυπτο, έστω και άθελά του, θανατωνόταν.

ΓΕΡΑΡΑ

(Γέραρα).

Τοποθεσία κοντά στη Γάζα η οποία μνημονεύεται την πρώτη φορά που περιγράφονται τα όρια της περιοχής των Χαναναίων. (Γε 10:19) Στο παρελθόν, τα Γέραρα συνδέονταν συνήθως με το Τελλ Τζέμε (Τελ Γκάμα), περίπου 12 χλμ. Ν της σημερινής Γάζας. Τώρα, όμως, αρκετοί γεωγράφοι τα ταυτίζουν με το Τελλ Αμπού Χουρέιρα (Τελ Χαρόρ), το οποίο βρίσκεται στους πρόποδες των βουνών της Ιουδαίας, περίπου 19 χλμ. ΝΑ της σημερινής Γάζας. Πολλά θραύσματα αγγείων τα οποία πιστεύεται ότι χρονολογούνται από την εποχή των πατριαρχών έχουν βρεθεί εκεί. Ο Αβραάμ και αργότερα ο Ισαάκ έμειναν για ένα διάστημα στα Γέραρα ως πάροικοι και είχαν επαφές με το βασιλιά των Γεράρων, τον Αβιμέλεχ (πιθανώς επρόκειτο για δύο διαφορετικούς άρχοντες που έφεραν αυτό το όνομα ή επίσημο τίτλο).—Γε 20:1-18· 21:22-34· 26:1-31· βλέπε ΑΒΙΜΕΛΕΧ Αρ. 1 και 2.

Όταν ο Ιεχωβά επέφερε ήττα στο εντυπωσιακό στράτευμα του Ζερά του Αιθίοπα, οι δυνάμεις του Βασιλιά Ασά καταδίωξαν μέχρι τα Γέραρα τον εχθρό που είχε τραπεί σε φυγή. Κατόπιν, οι Ιουδαίοι χτύπησαν και λεηλάτησαν «όλες τις πόλεις γύρω από τα Γέραρα» (πιθανότατα επειδή είχαν συμμαχήσει με τους Αιθίοπες). «Ακόμη και τις σκηνές με τα ζωντανά χτύπησαν και έτσι αιχμαλώτισαν ποίμνια πολλά και καμήλες».—2Χρ 14:8-15.

Μερικοί λόγιοι προτείνουν κάποια τροποποίηση στα εδάφια 1 Χρονικών 4:39, 40, ώστε η απόδοση να είναι «Γέραρα» (όπως στην Ο΄) και όχι «Γεδώρ». Αυτό το χωρίο συνδέει τη Γεδώρ με μια περιοχή στην οποία αρχικά κατοικούσαν οι Χαμίτες και η οποία διέθετε καλή βοσκή—περιγραφή που ταιριάζει με τις Βιβλικές αναφορές στην περιοχή γύρω από τα Γέραρα.

ΓΕΡΑΡΩΝ, ΚΟΙΛΑΔΑ ΧΕΙΜΑΡΡΟΥ

Σε πρόσφατα χρόνια έχει υποστηριχτεί η άποψη ότι η κοιλάδα του χειμάρρου των Γεράρων αντιστοιχεί στο Ουάντι ες-Σαρία (Νάχαλ Γκεράρ), το οποίο περνάει περίπου 0,5 χλμ. Ν του Τελλ Αμπού Χουρέιρα (Τελ Χαρόρ), του τόπου όπου πιθανότατα βρίσκονταν τα αρχαία Γέραρα. Η ευρύτερη περιοχή γύρω από την κοιλάδα του χειμάρρου των Γεράρων ήταν ιδεώδης για ποιμενική ζωή. Προφανώς μπορούσε κανείς να βρει εύκολα νερό σκάβοντας λάκκους στην κοίτη του χειμάρρου. (Γε 26:17-19) Ο πατριάρχης Αβραάμ έμεινε προσωρινά ως πάροικος σε εκείνη την περιοχή. (Γε 20:1, 2) Αργότερα, σε περίοδο πείνας, ο Ισαάκ επέστρεψε εκεί και ασχολήθηκε με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. (Γε 26:1, 6, 12-14) Στην κοιλάδα αυτού του χειμάρρου οι υπηρέτες του Ισαάκ έσκαψαν δύο πηγάδια που έγιναν αφορμή για διαμάχες με τους άπληστους ποιμένες των Γεράρων.—Γε 26:17-22.

ΓΕΡΑΣΗΝΟΙ

(Γερασηνοί) [Από τα Γέρασα].

Στη «χώρα των Γερασηνών», της οποίας τουλάχιστον ένα μέρος βρισκόταν Α της Θάλασσας της Γαλιλαίας, ο Ιησούς Χριστός θεράπευσε δύο δαιμονισμένους. (Μαρ 5:1-20· Λου 8:26-39· παράβαλε Ματ 8:28-34.) Τα ακριβή όρια αυτής της περιοχής είναι άγνωστα σήμερα και δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστούν με βεβαιότητα. Μερικοί λόγιοι συνδέουν τη «χώρα των Γερασηνών» με την περιοχή γύρω από το Κούρσι, στην ανατολική ακτή της Θάλασσας της Γαλιλαίας. Άλλοι πιστεύουν ότι ο προσδιορισμός αυτός ίσως αναφέρεται σε μια μεγάλη περιφέρεια που επικεντρώνεται γύρω από την πόλη Γέρασα (Τζεράς).—Βλέπε ΓΑΔΑΡΗΝΟΙ.

ΓΕΡΓΕΣΑΙΟΙ

(Γεργεσαίοι).

Λαός που προήλθε από τον Χαμ μέσω του Χαναάν. (Γε 10:6, 15, 16· 1Χρ 1:8, 13, 14) Οι Γεργεσαίοι κατοικούσαν Δ του Ιορδάνη. Αν και ισχυροί, οι ίδιοι και άλλα έξι χαναανιτικά έθνη υπέστησαν ήττα, διότι ο Ιεχωβά τούς παρέδωσε στα χέρια του λαού του. (Δευ 7:1, 2· Ιη 3:10· 24:11) Αυτό αποτέλεσε εκπλήρωση της υπόσχεσης που είχε δώσει ο Θεός στον Αβραάμ πριν από αιώνες. (Γε 15:13-21· Νε 9:7, 8) Τα ονόματα «Γκεργκές» και «Μπεν-Γκεργκές», που βρέθηκαν σε ουγκαριτικά κείμενα, έχουν αναφερθεί ως έμμεση επιβεβαίωση της ύπαρξης των Γεργεσαίων.

ΓΕΣΕΝ

(Γεσέν).

1. Περιοχή της Αιγύπτου στην οποία κατοίκησαν οι Ισραηλίτες επί 215 χρόνια (1728-1513 Π.Κ.Χ.). (Γε 45:10· 47:27) Μολονότι η ακριβής τοποθεσία της Γεσέν δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα, φαίνεται ότι βρισκόταν στο ανατολικό Δέλτα του Νείλου, στην είσοδο της καθαυτό Αιγύπτου. Αυτό υποδηλώνεται από το γεγονός ότι ο Ιωσήφ έφυγε από την έδρα του στην Αίγυπτο για να συναντήσει τον πατέρα του (που ερχόταν από τη Χαναάν) στη Γεσέν. (Γε 46:28, 29) Οι αποδόσεις της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα αφήνουν να εννοηθεί ότι η Γεσέν βρισκόταν κοντά στο Ουάντι Τουμίλατ.

Ο Φαραώ εξέτρεφε ζώα στη Γεσέν, και αυτή την περιοχή χρησιμοποιούσαν επίσης οι Εβραίοι ως βοσκότοπο για τα ποίμνια και τα βόδια τους. (Γε 47:1, 4-6· 50:8) Ο χαρακτηρισμός της ως “το καλύτερο μέρος της γης της Αιγύπτου” είναι προφανώς ένας σχετικός όρος ο οποίος εννοεί τον πιο εύφορο βοσκότοπο, το τμήμα της γης που ανταποκρινόταν καλύτερα στις ιδιαίτερες ανάγκες της οικογένειας του Ιακώβ. Η Γεσέν ίσως ταυτίζεται με τη «γη Ραμεσσής». (Γε 47:6, 11) Με αφετηρία το τέταρτο πλήγμα εναντίον της Αιγύπτου, ο Ιεχωβά ξεχώρισε συγκεκριμένα τη «Γεσέν» ώστε να μείνει ανέπαφη από τις πληγές.—Εξ 8:22· 9:26.

2. Πόλη στην ορεινή περιοχή του Ιούδα. (Ιη 15:20, 48, 51) Κατά την τρέχουσα άποψη ορισμένων μελετητών, ταυτίζεται με την Εδ Δαχιρίγια, περίπου 18 χλμ. ΝΔ της Χεβρών. Η «γη Γεσέν» των εδαφίων Ιησούς του Ναυή 10:41 και 11:16 ήταν προφανώς μια περιφέρεια κοντά στη συγκεκριμένη πόλη. Αυτή η περιφέρεια θα καταλάμβανε την ορεινή περιοχή μεταξύ της Χεβρών και της Νεγκέμπ.

ΓΕΣΙΜΩΝ

(Γεσιμών) [Έρημος].

1. Άγονη έρημος στο βορειοανατολικό, όπως φαίνεται, άκρο της Νεκράς Θαλάσσης, όπου πιθανώς βρισκόταν η Βαιθ-ιεσιμώθ. Προφανώς, το Φασγά και το Φεγώρ δέσποζαν στη Γεσιμών.—Αρ 21:20· 23:28· Ιη 12:1-3.

2. Περιοχή κοντά στη Ζιφ, η οποία βρισκόταν Β της ερήμου της Μαών. Φαίνεται ότι η Γεσιμών περιλάμβανε μέρος της ερήμου του Ιούδα και βρισκόταν μερικά χιλιόμετρα ΝΑ της Χεβρών. Σε αυτή την περιοχή με τους γυμνούς, ασβεστολιθικούς λόφους κρύβονταν ο Δαβίδ και οι άντρες του από τον Βασιλιά Σαούλ.—1Σα 23:19, 24· 26:1, 3· βλέπε ΙΟΥΔΑ, ΕΡΗΜΟΣ.

ΓΕΣΟΥΡ

(Γεσούρ).

1. Αραμαϊκό βασίλειο το οποίο συνόρευε με την περιοχή Αργόβ της Βασάν, Α του Ιορδάνη Ποταμού. Βόρεια συνόρευε με τους Μααχαθίτες. Παρότι οι πρώτες κατακτήσεις του Ισραήλ έφτασαν μέχρι τη Γεσούρ, αυτή καθαυτή η περιοχή της Γεσούρ δεν καταλήφθηκε. (Δευ 3:14· Ιη 12:1, 4, 5· 13:13) Ο Αβεσσαλώμ, μετά τη δολοφονία του ετεροθαλούς αδελφού του, του Αμνών, κατέφυγε στη Γεσούρ, στο βασίλειο του Θαλμαΐ, του παππού του από τη συγγένεια της μητέρας του. Εκεί παρέμεινε εκτοπισμένος τρία χρόνια, μέχρις ότου τον επανέφερε στην Ιερουσαλήμ ο Ιωάβ. (2Σα 3:2, 3· 13:28-38· 14:23· 15:8) Αργότερα, η Γεσούρ και η Συρία προσάρτησαν πολλές ισραηλιτικές πόλεις Α του Ιορδάνη.—1Χρ 2:23.

2. Η περιοχή των Γεσουριτών στη νότια Παλαιστίνη, κοντά στην επικράτεια των Φιλισταίων. (Ιη 13:2· 1Σα 27:7-11) Αναφορικά με αυτή την περιοχή δεν χρησιμοποιείται συγκεκριμένα ο τύπος «Γεσούρ».

ΓΕΣΟΥΡΙΤΕΣ

(Γεσουρίτες) [Της (Από τη) Γεσούρ].

1. Οι κάτοικοι της Γεσούρ, μιας περιοχής Α του Ιορδάνη.—Δευ 3:14· Ιη 12:4, 5· 13:11, 13.

2. Λαός της νότιας Παλαιστίνης ο οποίος κατοικούσε κοντά στην επικράτεια των Φιλισταίων. (Ιη 13:2) Τον καιρό που ο Δαβίδ είχε τεθεί εκτός νόμου από τον Βασιλιά Σαούλ έκανε επιδρομές στους Γεσουρίτες και σε άλλους λαούς οι οποίοι κατοικούσαν σε εκείνη την ευρύτερη περιοχή.—1Σα 27:7-11.

ΓΕΥΜΑ

Πολλές φορές τα γεύματα των αρχαίων Εβραίων και μεταγενέστερα των πρώτων Χριστιανών αποτελούσαν περιστάσεις χαρωπής συναναστροφής και πνευματικής ωφέλειας. Επίσης, παρείχαν την ευκαιρία να εκδηλωθεί αγάπη και φιλοξενία. Φαίνεται ότι οι Εβραίοι και οι πρώτοι Χριστιανοί είχαν τη συνήθεια να προσεύχονται στα γεύματα.—1Σα 9:13· Πρ 27:35· 1Τι 4:1, 3· βλέπε ΔΕΙΠΝΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ· ΣΥΜΠΟΣΙΑ ΑΓΑΠΗΣ· ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ.

Προφανώς οι Ισραηλίτες έτρωγαν δύο κυρίως γεύματα την ημέρα—ένα το πρωί και ένα το βράδυ, στο τέλος των εργασιών τους. (Παράβαλε Ρθ 3:2, 3, 7· 1Βα 17:6.) Μολονότι πολλοί έτρωγαν το πρωινό τους στο σπίτι, άλλοι, όπως οι ψαράδες που μοχθούσαν όλη νύχτα, είχαν προφανώς τη συνήθεια να παίρνουν μαζί τους λίγο φαγητό όταν πήγαιναν στη δουλειά. Οι ψαράδες μπορούσαν επίσης να φτιάξουν πρωινό χρησιμοποιώντας μέρος της ψαριάς τους.—Παράβαλε Μαρ 8:14· Ιωα 21:12, 15.

Υπάρχουν στοιχεία, ωστόσο, ότι κατά το μεσημέρι σέρβιραν ένα άλλο γεύμα το οποίο τις περισσότερες φορές ίσως να ήταν ελαφρύτερο. (Πρ 10:9, 10) Πιθανώς αυτή την ώρα σταματούσαν για να ξεκουραστούν και να φάνε κάτι όσοι εργάζονταν στους αγρούς.—Παράβαλε Ρθ 2:14.

Συνήθως οι γυναίκες σέρβιραν το φαγητό. (Ιωα 12:1-3) Ενίοτε, όμως, γευμάτιζαν μαζί με τους άντρες. (1Σα 1:4, 5· Ιωβ 1:4) Στα εύπορα, και ιδιαίτερα στα βασιλικά, σπιτικά σέρβιραν οι υπηρέτες. Μάλιστα οι τραπεζοκόμοι του Βασιλιά Σολομώντα είχαν ειδική φορεσιά.—1Βα 10:4, 5· 2Χρ 9:3, 4.

Τα ποτά σερβίρονταν συνήθως σε ατομικά ποτήρια, αλλά το φαγητό τοποθετούνταν πολλές φορές σε κοινό πιάτο. Οι συνδαιτυμόνες μπορούσαν να το πάρουν με τα δάχτυλά τους ή να χρησιμοποιήσουν σαν κουτάλι ένα κομμάτι ψωμί για ορισμένα φαγητά.—Μαρ 14:20· Ιωα 13:25, 26· βλέπε επίσης Παρ 26:15.

Γευμάτιζαν είτε πλαγιασμένοι είτε καθιστοί. (Γε 18:4· 27:19· Κρ 19:6· Λου 9:14) Ένα ανάγλυφο από το ανάκτορο του Ασσύριου Βασιλιά Ασσουρμπανιπάλ απεικονίζει τον ίδιο πλαγιασμένο σε ντιβάνι και τη βασίλισσά του καθιστή σε ψηλή καρέκλα, ενώ συμποσιάζουν. Και οι Πέρσες επίσης συνήθιζαν, από ό,τι φαίνεται, να πλαγιάζουν σε ντιβάνια κατά τα γεύματα. (Εσθ 7:8) Την εποχή του Ιεζεκιήλ, τουλάχιστον μερικοί Ισραηλίτες χρησιμοποιούσαν τραπέζια και ντιβάνια.—Ιεζ 23:41.

Στη Διάρκεια της Επίγειας Διακονίας του Ιησού. Τον πρώτο αιώνα Κ.Χ., οι Εβραίοι είχαν γενικά τη συνήθεια να πλένουν τα χέρια τους προτού γευματίσουν. Για τους γραμματείς και τους Φαρισαίους το πλύσιμο των χεριών αποτελούσε τελετουργία.—Μαρ 7:1-8· βλέπε ΠΛΥΣΙΜΟ ΧΕΡΙΩΝ.

Στα συμπόσια ή στις μεγάλες γιορτές, τον καιρό της επίγειας διακονίας του Ιησού, τοποθετούσαν ανάκλιντρα γύρω από τις τρεις πλευρές του τραπεζιού. Έτσι λοιπόν, η τέταρτη πλευρά έμενε ελεύθερη για να μπορούν να έχουν πρόσβαση στο τραπέζι εκείνοι που σέρβιραν το φαγητό. Σε μερικές περιπτώσεις πλάγιαζαν στο ίδιο ανάκλιντρο τέσσερα ή πέντε άτομα, αλλά τις περισσότερες φορές τρία. Οι συνδαιτυμόνες στηρίζονταν συνήθως στον αριστερό αγκώνα, πιθανόν πάνω σε ένα μαξιλάρι, με το κεφάλι τους προς την πλευρά του τραπεζιού. Το φαγητό το έπαιρναν κανονικά με το δεξί χέρι. Το άτομο που δεν είχε κανέναν πίσω του στο ανάκλιντρο κατείχε την πιο σημαντική θέση. Το να βρίσκεται κάποιος «στον κόλπο» ενός άλλου που πλάγιαζε για το γεύμα σήμαινε ότι βρισκόταν μπροστά του και επίσης υποδήλωνε ότι είχε την εύνοιά του. (Ιωα 13:23) Το άτομο που είχε κάποιον στον κόλπο του μπορούσε εύκολα να συζητάει μαζί του εμπιστευτικά.

Οι τρεις θέσεις που υπήρχαν συνήθως σε κάθε ανάκλιντρο υποδήλωναν ότι κάποιος είχε σε αυτό την πρώτη, τη μεσαία ή την τελευταία θέση. Όταν χρησιμοποιούσαν αρκετά ανάκλιντρα, αυτός που είχε την τελευταία θέση στο πιο απομακρυσμένο ανάκλιντρο από τον οικοδεσπότη είχε και την τελευταία θέση στο γεύμα.—Παράβαλε Ματ 23:6· Λου 14:7-11.

Τουλάχιστον σε ορισμένες εορταστικές περιστάσεις, ένα μεγάλο γεύμα ή συμπόσιο μπορεί να βρισκόταν υπό την επίβλεψη ενός επικεφαλής (Ιωα 2:9) και να περιλάμβανε κάποιου είδους ψυχαγωγία όπως «μουσική συναυλία και χορό».—Λου 15:25.

Κατάλληλη Άποψη για τα Γεύματα. Ο Θεός θέλει να απολαμβάνει ο άνθρωπος το φαγητό και το ποτό. (Εκ 2:24) Οι υπερβολές, ωστόσο, του είναι απεχθείς. (Παρ 23:20, 21· Εκ 10:17· Ρω 13:13· 1Πε 4:3· βλέπε ΛΑΙΜΑΡΓΟΣ· ΜΕΘΗ.) Εφόσον το να γευματίζει κανείς με μετριοπάθεια μπορεί να είναι κάτι ιδιαίτερα ευχάριστο, η κατάσταση αυτού που έχει εύθυμη καρδιά παραβάλλεται με συνεχές συμπόσιο. (Παρ 15:15) Επίσης, μια ατμόσφαιρα αγάπης συμβάλλει στην απόλαυση ενός γεύματος. Η παροιμία λέει: «Καλύτερα ένα πιάτο λαχανικά όπου υπάρχει αγάπη παρά ένας ταύρος θρεμμένος στο παχνί και συνάμα μίσος».—Παρ 15:17.

Μεταφορική Χρήση. Το να συντρώγει κανείς με κάποιον άλλον υποδήλωνε φιλία και ειρήνη με αυτό το άτομο. Επομένως, όποιος είχε το προνόμιο να τρώει τακτικά στο τραπέζι ενός βασιλιά ήταν ιδιαίτερα ευνοημένος και απολάμβανε πολύ στενό δεσμό με το μονάρχη. (1Βα 2:7) Αυτή τη σχέση υποσχέθηκε ο Ιησούς στους πιστούς μαθητές του, όταν τους είπε ότι θα έτρωγαν και θα έπιναν μαζί του στη Βασιλεία του.—Λου 22:28-30· βλέπε επίσης Λου 13:29· Απ 19:9.

Η καταστροφή όσων εναντιώνονται στον Θεό παρέχει την ευκαιρία για ένα «μεγάλο δείπνο». Αυτό το δείπνο προορίζεται για τα πουλιά που θα τραφούν από τα νεκρά σώματα των θανατωμένων. (Απ 19:15-18) Πολύ διαφορετικό γεύμα είναι το μεγάλο συμπόσιο για όλους τους λαούς το οποίο περιγράφεται στο εδάφιο Ησαΐας 25:6.

ΓΕΩΡΓΙΑ

Αγροκαλλιέργεια, η καλλιέργεια του εδάφους για την παραγωγή σοδειάς. Η γεωργία ξεκίνησε στην Εδέμ, εφόσον ο Αδάμ, μετά τη δημιουργία του από τον Θεό, τοποθετήθηκε στον κήπο «για να τον καλλιεργεί και να τον φροντίζει». (Γε 2:5, 15) Ωστόσο, εξαιτίας της απιστίας του πρώτου ανθρώπινου ζευγαριού, ο Παράδεισος της Εδέμ δεν επεκτάθηκε. Απεναντίας, η γη περιήλθε υπό την κατάρα του Θεού. Απαιτούνταν ιδρώτας και μόχθος για να εξοικονομεί κάποιος τα προς το ζην καλλιεργώντας το έδαφος.—Γε 3:17-19.

Ο πρώτος γιος του Αδάμ και της Εύας, ο Κάιν, έγινε «καλλιεργητής της γης», ενώ ο Άβελ έγινε βοσκός προβάτων. (Γε 4:2-4) Μετά τον Κατακλυσμό, «ο Νώε . . . άρχισε να εργάζεται ως γεωργός» και φύτεψε ένα αμπέλι. (Γε 9:20) Σε μεταγενέστερη χρονική περίοδο, ο Αβραάμ, ο Ισαάκ και ο Ιακώβ ζούσαν βασικά νομαδική και ποιμενική ζωή με τα κοπάδια τους, παρόμοια με τη ζωή του Ιαβάλ πριν από τον Κατακλυσμό (Γε 4:20), μολονότι στην περίπτωση του Ισαάκ και του Ιακώβ υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι αυτοί ασχολούνταν και με γεωργικές καλλιέργειες—αναφέρεται συγκεκριμένα το σιτάρι.—Γε 26:12· 27:37· 30:14· 37:7.

Η Γεωργία στον Ισραήλ. Αρχαιολογικές ανασκαφές δείχνουν ότι η περιοχή της Παλαιστίνης αποτελούσε ένα από τα παλαιότερα κέντρα γεωργίας. Η Γη της Υπόσχεσης ήταν εξαιρετικά εύφορη. Στις ημέρες του Λωτ, η περιφέρεια του Ιορδάνη ήταν «σαν τον κήπο του Ιεχωβά, σαν τη γη της Αιγύπτου, μέχρι τη Σηγώρ». (Γε 13:10) Πριν από την Έξοδο, το έθνος του Ισραήλ είχε εξοικειωθεί με τη γεωργία στη χώρα της Αιγύπτου, όπου καλλιεργούνταν σιτάρι, λινάρι, κριθάρι, αγγούρια, καρπούζια, πράσα, κρεμμύδια, σκόρδα και άλλα προϊόντα. (Εξ 9:25, 26, 31, 32· Αρ 11:5· Δευ 11:10) Κατόπιν το έθνος έζησε 40 χρόνια περιπλανώμενο στην έρημο, όπου βέβαια ήταν σχετικά απαλλαγμένο από τη φθοροποιά συναναστροφή με ειδωλολατρικούς λαούς.

Όταν εισήλθε στη Γη της Υπόσχεσης, το έθνος καταστάλαξε σε έναν τρόπο ζωής που περιστρεφόταν γύρω από τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Το γεγονός ότι πήραν στην κατοχή τους μια γη που ήδη καλλιεργούνταν τους ωφέλησε ιδιαίτερα. Η μεγάλη πλειονότητα των Εβραίων που ήταν εξοικειωμένοι με τη γεωργία στην Αίγυπτο είχε ήδη αφανιστεί στην έρημο, οπότε υπήρχαν λίγοι, αν όχι καθόλου, ικανοί και έμπειροι γεωργοί για να ξεκινήσουν την καλλιέργεια μιας γης που τους ήταν καινούρια και άγνωστη. (Αρ 14:22-30· Εβρ 3:16, 17) Συνεπώς, ωφελήθηκαν πολύ από το γεγονός ότι κληρονόμησαν “σπίτια γεμάτα με όλα τα αγαθά, στέρνες λαξευτές, αμπέλια και ελαιόδεντρα που ήταν ήδη φυτεμένα και καρποφόρα”.—Δευ 6:10, 11· 8:6-9.

Μετά τη διαμοίραση της γης στις φυλές, διανεμήθηκαν αγροτεμάχια, προφανώς με τη χρήση μετρικού σχοινιού. (Ψλ 78:55· Ιεζ 40:3· Αμ 7:17· Μιχ 2:4, 5) Από τη στιγμή που προσδιορίστηκαν αυτά τα όρια, έπρεπε να γίνονται αποδεκτά και σεβαστά.—Δευ 19:14· 27:17· Παρ 22:28· Ωσ 5:10· παράβαλε Ιωβ 24:2.

Η γεωργία κατείχε σημαντική θέση στη νομοθεσία που δόθηκε στον Ισραήλ. Η γη ανήκε στον Ιεχωβά, και γι’ αυτό δεν επιτρεπόταν η κακή χρήση της. (Λευ 25:23) Δεν μπορούσε να πουληθεί για πάντα, και, με εξαίρεση τις ιδιοκτησίες που βρίσκονταν μέσα σε περιτειχισμένες πόλεις, η γη που πουλιόταν εξαιτίας συμφορών ή οικονομικών δυσχερειών έπρεπε να επιστρέφεται στον αρχικό της κάτοχο το Ιωβηλαίο έτος. (Λευ 25:10, 23-31) Κάθε έβδομο έτος έπρεπε να τηρείται ανάπαυση σαββάτου, στη διάρκεια της οποίας η γη δεν καλλιεργούνταν και η γονιμότητά της αποκαθίστατο, πράγμα που εξασφάλιζε ό,τι και η σημερινή αμειψισπορά. (Εξ 23:10, 11· Λευ 25:3-7) Μια τέτοια απαίτηση ίσως να φαινόταν ριψοκίνδυνη και αναμφίβολα αποτελούσε δοκιμασία για την πίστη του έθνους στην υπόσχεση που είχε δώσει ο Θεός ότι θα παρείχε άφθονα προϊόντα τα οποία θα επαρκούσαν μέχρι τη συγκομιδή του επόμενου έτους. Ταυτόχρονα, προωθούσε τη σύνεση και την προνοητικότητα. Το Ιωβηλαίο έτος (κάθε 50ό έτος) ήταν και αυτό έτος αγρανάπαυσης.—Λευ 25:11, 12.

Οι τρεις ετήσιες γιορτές που είχε εντολή να γιορτάζει ο Ισραήλ είχαν οριστεί έτσι ώστε να συμπίπτουν χρονικά με συγκεκριμένες γεωργικές εποχές: η Γιορτή των Άζυμων Άρτων με τον καιρό του θερισμού του κριθαριού, η Πεντηκοστή με τον καιρό του θερισμού του σιταριού και η Γιορτή των Σκηνών με τον καιρό κατά τον οποίο γινόταν η συγκομιδή των τελευταίων προϊόντων του απερχόμενου έτους. (Εξ 23:14-16) Για τους Ισραηλίτες, οι εποχές και η συγκομιδή αποτελούσαν μέσα προσδιορισμού του χρόνου, τα χρησιμοποιούσαν δε με αυτόν τον τρόπο περισσότερο από ό,τι χρησιμοποιούσαν τα ονόματα των ημερολογιακών μηνών. Αυτός ο γεωργικός τρόπος ζωής προστάτευε επίσης τους Ισραηλίτες από πνευματική άποψη, εφόσον τους καθιστούσε σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητους από άλλους λαούς για την κάλυψη των αναγκών τους και ελαχιστοποιούσε την ανάγκη για εμπορικές συναλλαγές με τα γύρω έθνη.

Μολονότι στη γη τους επρόκειτο να «ρέει το γάλα και το μέλι» υπό την ευλογία του Θεού, υπήρχαν γεωργικά προβλήματα που χρειάζονταν επίλυση. Υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάκουαν, δεν θα υπήρχε ανάγκη για εκτεταμένη άρδευση. (Δευ 8:7· 11:9-17) Η εποχή των βροχών άρχιζε με τις πρώιμες βροχές κατά τα μέσα Οκτωβρίου και συνεχιζόταν ως τον καιρό των όψιμων βροχών, που τελείωνε κατά τα μέσα Απριλίου. (Δευ 11:14) Έπειτα ακολουθούσαν πέντε μήνες που χαρακτηρίζονταν συνήθως από ανομβρία, των οποίων τη ζέστη και την ξηρασία απάλυνε η έντονη δροσιά που έπεφτε τη νύχτα και αναζωογονούσε το έδαφος και τα φυτά.—Γε 27:28· Δευ 33:28· βλέπε ΔΡΟΣΙΑ.

Προκειμένου να συγκρατείται το χώμα στις πλαγιές, φαίνεται ότι χρησιμοποιούσαν αναβαθμίδες τις οποίες στήριζαν με λιθόκτιστα τοιχία για να μην παρασύρεται από τις βροχές το ζωτικής σημασίας επιφανειακό χώμα. Αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν φέρει στο φως σε μερικές πλαγιές λόφων μέχρι και 60 ή περισσότερες τέτοιες αναβαθμίδες που υψώνονται η μια πάνω από την άλλη. Για την προστασία της σοδειάς, έστηναν σκηνές, καλύβες ή κατασκεύαζαν ακόμη και μόνιμους πύργους στα αμπέλια και στους αγρούς, όπου μπορούσε να τοποθετηθεί φύλακας για να επιβλέπει τις γύρω περιοχές.—Ησ 1:8· 5:2· Ματ 21:33.

Για τον Βασιλιά Οζία αναφέρεται συγκεκριμένα ότι «αγαπούσε τη γεωργία [κατά κυριολεξία, το έδαφος]».—2Χρ 26:10.

Μολονότι η μετέπειτα ανυπακοή οδήγησε στην απόσυρση της ευλογίας του Θεού και σε γεωργικές καταστροφές—αποτυχημένες σοδειές, ξηρασίες, επιδρομές από ακρίδες, μυκητίαση των φυτών και άλλα προβλήματα—και μολονότι, εξαιτίας της καταστροφής μεγάλου μέρους των δασών και της εγκατάλειψης του συστήματος των αναβαθμίδων, οι βροχές έχουν παρασύρει στο πέρασμα των αιώνων τεράστιες ποσότητες επιφανειακού χώματος σε μεγάλο μέρος της Παλαιστίνης, το έδαφος που έχει απομείνει εξακολουθεί σε γενικές γραμμές να είναι ιδιαίτερα εύφορο μέχρι σήμερα.—Βλέπε ΑΛΩΝΙΣΜΑ· ΘΕΡΙΣΜΟΣ, ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ· ΣΠΟΡΕΑΣ, ΣΠΟΡΑ και άλλα λήμματα για συναφή θέματα.

[Εικόνα στη σελίδα 612]

Αναβαθμίδες σε πλαγιά λόφου, συνηθισμένη γεωργική τακτική στον Ισραήλ

ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Μολονότι η Αγία Γραφή αναφέρει διάφορες γεωργικές εργασίες, τα εργαλεία που χρησιμοποιούνταν για την καλλιέργεια της γης δεν περιγράφονται με λεπτομέρειες. Ωστόσο, οι απεικονίσεις γεωργικών εργαλείων σε αιγυπτιακά μνημεία, καθώς και τέτοιου είδους σύνεργα που βρέθηκαν στην Αίγυπτο και στην Παλαιστίνη, συμπληρώνουν ως έναν βαθμό τη Βιβλική αφήγηση. Εκτός αυτού, τα απλά γεωργικά εργαλεία που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε ορισμένα μέρη της Αιγύπτου και της Παλαιστίνης παρουσιάζουν μεγάλη ομοιότητα.

Το απλό ξύλινο αλέτρι, που χρησιμοποιείται ακόμη σε ορισμένα μέρη των Βιβλικών χωρών, έχει αλλάξει ελάχιστα στη διάρκεια των αιώνων, όπως φαίνεται ξεκάθαρα αν το συγκρίνουμε με τις αναπαραστάσεις αλετριών σε αρχαία μνημεία ή ακόμη και σε πήλινες πινακίδες. Το αλέτρι δεν ήταν εφοδιασμένο με τροχούς ούτε ήταν σχεδιασμένο για να ανοίγει αυλάκια, απλώς έξυνε την επιφάνεια του εδάφους σε βάθος περίπου 8 ως 10 εκ. Αν εξαιρέσουμε το υνί που ήταν μεταλλικό, το υπόλοιπο αλέτρι ήταν ξύλινο. (Παράβαλε 1Σα 13:20· 1Βα 19:19, 21· Ησ 2:4.) Το μεγαλύτερο τμήμα του ήταν ένα ραβδί, πάνω στο οποίο προσαρμοζόταν το υνί. Τα χάλκινα και μπρούντζινα υνιά (που στην ουσία ήταν αιχμηρά ελάσματα κάτω από το αλέτρι) τα οποία έχουν φέρει στο φως οι ανασκαφές στο Ισραήλ είναι γενικά πολύ παραμορφωμένα από τη χρήση.—Βλέπε ΟΡΓΩΜΑ.

Η αλωνιστική σβάρνα ήταν σχεδιασμένη για να διαχωρίζει τους σπόρους από τα στάχυα των σιτηρών. Το εργαλείο που χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα έμοιαζε πιθανότατα με τα δύο είδη σβάρνας που χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα σε ορισμένα μέρη των Βιβλικών χωρών. Το ένα αποτελείται από σανίδες ενωμένες μεταξύ τους και ανασηκωμένες στο μπροστινό μέρος. Στην κάτω πλευρά του τοποθετούνται κοφτερές πέτρες ή μεταλλικές λεπίδες. (Παράβαλε 1Χρ 21:23· Ιωβ 41:30· Ησ 41:15.) Ο χειριστής στέκεται πάνω στη σβάρνα για να την πιέζει με το βάρος του. Το άλλο είδος έχει κάθισμα για το χειριστή και αποτελείται από έναν χαμηλό, τετράγωνο σκελετό άμαξας. Σε αυτόν το σκελετό προσαρμόζονται δύο ή τρεις παράλληλοι περιστρεφόμενοι κύλινδροι, εφοδιασμένοι με σιδερένια ελάσματα.—Παράβαλε Ησ 28:27, 28.

Οι αξίνες πιθανότατα χρησιμοποιούνταν για το σκάλισμα και το μαλάκωμα του εδάφους. Περιλαμβάνονταν στα εργαλεία τα οποία έπρεπε να πηγαίνουν για ακόνισμα οι Ισραηλίτες των ημερών του Σαούλ στους Φιλισταίους. (1Σα 13:20, 21) Έχουν βρεθεί μπρούντζινες και σιδερένιες αξίνες που μοιάζουν κάπως με τις σημερινές.

Τα δικράνια που χρησιμοποιούνταν για το λίχνισμα (Ησ 30:24· Ιερ 15:7), όπως και σε πιο σύγχρονους καιρούς, πιθανώς ήταν ξύλινα και είχαν κυρτά δόντια.

Τα δρεπάνια χρησιμοποιούνταν κυρίως για το θερισμό των σιτηρών, μολονότι η Αγία Γραφή αναφέρει τη χρήση του δρεπανιού και για το τρύγημα του αμπελιού. (Ιωλ 3:10, 13· Απ 14:18) Τα δρεπάνια που έχουν βρεθεί στο Ισραήλ είναι ελαφρώς κυρτά. Μερικά από αυτά αποτελούνται από οδοντωτά κομμάτια πυρόλιθου που είχαν συναρμολογηθεί και κολληθεί με άσφαλτο πάνω σε έναν σκελετό από ξύλο ή κόκαλο. Έχουν βρεθεί επίσης σιδερένιες λεπίδες δρεπανιών, οι οποίες στερεώνονταν σε μια λαβή είτε με πριτσίνια είτε με μια ειδική προεξοχή του μετάλλου είτε μέσω εσοχής.

Τα κλαδευτήρια αναφέρονται συγκεκριμένα στην Αγία Γραφή σε σχέση με το κλάδεμα του αμπελιού. (Ησ 18:5) Αυτά τα εργαλεία αποτελούνταν μάλλον από μια κοφτερή, όμοια με μαχαίρι λεπίδα στερεωμένη πάνω σε λαβή και μπορεί να έμοιαζαν με το δρεπάνι.

Η γεωργική εργασία του σβαρνίσματος μνημονεύεται στην Αγία Γραφή ως διαφορετική από το όργωμα, μολονότι το ίδιο το εργαλείο για το σβάρνισμα δεν αναφέρεται. (Ιωβ 39:10· Ησ 28:24· Ωσ 10:11) Η κονιορτοποίηση και η εξομάλυνση του εδάφους αποτελούν τον κύριο σκοπό του σύγχρονου σβαρνίσματος, μολονότι αυτό χρησιμοποιείται και για τη λίπανση με οργανικά υπολείμματα, την κάλυψη των σπόρων και την απομάκρυνση των αγριόχορτων. Στην αρχαιότητα, πιθανώς έσερναν στο οργωμένο έδαφος μια σανίδα με κάποιο βάρος πάνω της ή έναν ακατέργαστο κορμό για να σπάσουν τους σβόλους και να ισιώσουν το χώμα.

Οι τσάπες χρησιμοποιούνταν για τον καθαρισμό του εδάφους από τα αγριόχορτα, πιθανώς δε και για το σπάσιμο των χωμάτινων σβόλων. Ορισμένες προφητικές περικοπές αναφέρουν συγκεκριμένα τη χρήση της τσάπας στα αμπέλια.—Ησ 5:5, 6· 7:23-25.

Τα φτυάρια για το λίχνισμα, που πιθανότατα ήταν ξύλινα, τα χρησιμοποιούσαν για να πετούν τα αλωνισμένα σιτηρά στον αέρα έτσι ώστε ο άνεμος να παρασύρει το άχυρο.—Ματ 3:12.

ΓΗ

Ο πέμπτος σε μέγεθος πλανήτης του ηλιακού συστήματος και ο τρίτος κατά σειρά απόστασης από τον ήλιο. Το σχήμα του είναι πεπλατυσμένο σφαιροειδές, ελαφρά πεπιεσμένο στους πόλους. Παρατηρήσεις που έχουν γίνει από δορυφόρους έχουν υποδείξει και άλλες μικρές ανωμαλίες στο σχήμα της γης. Η μάζα της είναι κατά προσέγγιση 5,98 × 10²⁴ κιλά. Η επιφάνειά της έχει έκταση περίπου 510.000.000 τ. χλμ. Οι διαστάσεις της γης είναι (κατά προσέγγιση): περιφέρεια στον ισημερινό, λίγο πάνω από 40.000 χλμ.· διάμετρος στον ισημερινό, 12.750 χλμ. Οι ωκεανοί και οι θάλασσες καλύπτουν σχεδόν το 71 τοις εκατό της επιφάνειάς της, δηλαδή αφήνουν για την ξηρά περίπου 149.000.000 τ. χλμ.

Η γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της, προκαλώντας την εναλλαγή ημέρας και νύχτας. (Γε 1:4, 5) Η ηλιακή ημέρα, ή φαινόμενη ημέρα, δηλαδή ο χρόνος που χρειάζεται ένας παρατηρητής σε οποιοδήποτε σημείο της γης για να επανέλθει στην ίδια θέση ως προς τον ήλιο, είναι μια περίοδος 24 ωρών. Το τροπικό έτος, το οποίο σχετίζεται με την επάνοδο των εποχών, δηλαδή ο χρόνος που μεσολαβεί ανάμεσα σε δύο διαδοχικές επιστροφές του ήλιου στην εαρινή ισημερία, είναι κατά μέσο όρο 365 ημέρες, 5 ώρες, 48 λεπτά και 46 δευτερόλεπτα. Αυτός ο αριθμός χρησιμοποιείται στο ημερολογιακό σύστημα που βασίζεται στο ηλιακό έτος, και επειδή είναι κλασματικός έχει προκαλέσει μεγάλη δυσκολία στην ακριβή κατάρτιση του ημερολογίου.

Ο άξονας της γης έχει κλίση 23° 27ʹ από την κάθετο που τέμνει την τροχιά της γης. Η γυροσκοπική κίνηση διατηρεί τον άξονα της γης βασικά στην ίδια κατεύθυνση ως προς τα άστρα άσχετα από τη θέση της στην τροχιά της γύρω από τον ήλιο. Αυτή η κλίση του άξονα προκαλεί τις εναλλαγές των εποχών.

Η ατμόσφαιρα της γης, η οποία αποτελείται κυρίως από άζωτο, οξυγόνο, υδρατμούς και άλλα αέρια, εκτείνεται 960 χλμ. και πλέον πάνω από την επιφάνεια της γης. Από εκεί και πέρα βρίσκεται αυτό που ονομάζεται «έξω διάστημα».

Βιβλικοί Όροι και Σημασίες. Στις Εβραϊκές Γραφές, η λέξη που χρησιμοποιείται για τη γη ως πλανήτη είναι η λέξη ’έρετς. Η λέξη ’έρετς αναφέρεται (1) στη γη, εν αντιθέσει προς τον ουρανό (Γε 1:2), (2) σε τόπο, χώρα, περιοχή (Γε 10:10), (3) στο έδαφος, στην επιφάνεια του εδάφους (Γε 1:26) και (4) στους ανθρώπους όλης της υδρογείου (Γε 18:25).

Η λέξη ’αδαμάχ μεταφράζεται «έδαφος», «χώμα» ή «γη». Αυτή η λέξη αναφέρεται (1) στη γη που καλλιεργείται και αποδίδει τροφή (Γε 3:23), (2) σε ένα κομμάτι γης, την κτηματική περιουσία κάποιου (Γε 47:18), (3) στη γη ως υλικό, στο χώμα (Ιερ 14:4· 1Σα 4:12), (4) στην ορατή επιφάνεια της γης (Γε 1:25), (5) σε τόπο, περιοχή, χώρα (Λευ 20:24) και (6) σε ολόκληρη τη γη, στην κατοικημένη γη (Γε 12:3). Η λέξη ’αδαμάχ φαίνεται ότι συνδέεται ετυμολογικά με τη λέξη ’αδάμ, δεδομένου ότι ο πρώτος άνθρωπος Αδάμ πλάστηκε από το χώμα της γης.—Γε 2:7.

Στις Ελληνικές Γραφές, η λέξη γῆ υποδηλώνει το καλλιεργήσιμο έδαφος ή χώμα. (Ματ 13:5, 8) Χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει την ύλη από την οποία πλάστηκε ο Αδάμ, τη γη (1Κο 15:47), την υδρόγειο σφαίρα (Ματ 5:18, 35· 6:19), τη γη ως τόπο κατοίκησης ανθρώπων και ζώων (Λου 21:35· Πρ 1:8· 8:33· 10:12· 11:6· 17:26), κάποιον τόπο, χώρα ή περιοχή (Λου 4:25· Ιωα 3:22), το έδαφος (Ματ 10:29· Μαρ 4:26), καθώς επίσης τη στεριά, την παραλία, εν αντιθέσει με τη θάλασσα ή τα νερά (Ιωα 21:8, 9, 11· Μαρ 4:1).

Η λέξη οἰκουμένη, που αποδίδεται «κόσμος» στη Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου, υποδηλώνει την «κατοικημένη γη».—Ματ 24:14· Λου 2:1· Πρ 17:6· Απ 12:9.

Στην κάθε περίπτωση όλων των παραπάνω εννοιών με τις οποίες χρησιμοποιούνται αυτές οι λέξεις, ο τύπος της λέξης στην πρωτότυπη γλώσσα και ειδικότερα τα συμφραζόμενα καθορίζουν ποια είναι η σωστή έννοια.

Οι Εβραίοι διαιρούσαν τη γη σε τέσσερα τμήματα ή περιοχές που αντιστοιχούσαν στις τέσσερις κατευθύνσεις της πυξίδας. Στις Εβραϊκές Γραφές οι λέξεις «ενώπιον» και «μπροστά» προσδιορίζουν τα «ανατολικά» και μεταφράζονται με αυτή τη λέξη (Γε 12:8), η λέξη «πίσω» μπορεί να σημαίνει «δυτικά» (Ησ 9:12), η λέξη «δεξιά» μπορεί να σημαίνει «νότια» (1Σα 23:24) και η λέξη «αριστερά» μπορεί να μεταφραστεί «στο βορρά» (Ιωβ 23:8, 9· παράβαλε Ro, ΜΠΚ). Μερικές φορές η ανατολική κατεύθυνση (στην εβρ.) υποδηλωνόταν επίσης από τη λέξη που σήμαινε την ανατολή του ήλιου, όπως για παράδειγμα στο εδάφιο Ιησούς του Ναυή 4:19. Η δυτική κατεύθυνση (στην εβρ.) ήταν ταυτόσημη με τη δύση του ήλιου. (2Χρ 32:30) Επίσης, χρησιμοποιούνταν φυσικά χαρακτηριστικά. Αποτελώντας σχεδόν εξ ολοκλήρου το δυτικό όριο της Παλαιστίνης, η «Θάλασσα» (η Μεσόγειος) χρησιμοποιούνταν μερικές φορές για να υποδηλώσει τη δύση.—Αρ 34:6.

Δημιουργία. Ο τρόπος με τον οποίο ήρθε σε ύπαρξη ο πλανήτης δηλώνεται στην Αγία Γραφή με την απλή φράση: «Στην αρχή ο Θεός δημιούργησε τους ουρανούς και τη γη». (Γε 1:1) Η Γραφή δεν αναφέρει πριν από πόσο καιρό ακριβώς δημιουργήθηκαν οι έναστροι ουρανοί και η γη. Επομένως, οι μελετητές της Αγίας Γραφής δεν έχουν βάση για να αμφισβητούν τους επιστημονικούς υπολογισμούς γύρω από την ηλικία του πλανήτη. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι η ηλικία ορισμένων πετρωμάτων φτάνει τα τριάμισι δισεκατομμύρια χρόνια και ότι η ηλικία της ίδιας της γης φτάνει ή ξεπερνάει τα τέσσερα ή τεσσεράμισι δισεκατομμύρια χρόνια περίπου.

Όσον αφορά το χρόνο, οι Γραφές είναι πιο συγκεκριμένες για τις έξι δημιουργικές ημέρες της αφήγησης της Γένεσης. Αυτές οι ημέρες αφορούν, όχι τη δημιουργία της ύλης της γης, αλλά την προπαρασκευή και την προετοιμασία της ώστε να αποτελέσει την κατοικία του ανθρώπου.

Η Αγία Γραφή δεν αποκαλύπτει αν ο Θεός δημιούργησε ζωή σε κάποιον από τους άλλους πλανήτες του σύμπαντος. Ωστόσο, οι αστρονόμοι σήμερα δεν έχουν βρει αποδείξεις ότι υπάρχει ζωή σε οποιονδήποτε από αυτούς τους πλανήτες και, στην πραγματικότητα, δεν γνωρίζουν άλλον πλανήτη εκτός από τη γη που να μπορεί προς το παρόν να συντηρήσει τη ζωή σαρκικών πλασμάτων.

Σκοπός. Όπως όλα τα άλλα δημιουργήματα, έτσι και η γη ήρθε σε ύπαρξη λόγω του θελήματος («ευαρέστησης», KJ) του Ιεχωβά. (Απ 4:11) Δημιουργήθηκε για να παραμείνει για πάντα. (Ψλ 78:69· 104:5· 119:90· Εκ 1:4) Ο Θεός αυτοπροσδιορίζεται ως Θεός που έχει σκοπό και δηλώνει ότι οι σκοποί του οπωσδήποτε θα πραγματοποιηθούν. (Ησ 46:10· 55:11) Διασαφήνισε πολύ καθαρά το σκοπό του για τη γη όταν είπε στο πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι: «Να είστε καρποφόροι και να πληθυνθείτε και να γεμίσετε τη γη και να την καθυποτάξετε και να έχετε σε υποταγή τα ψάρια της θάλασσας και τα πετούμενα πλάσματα των ουρανών και κάθε ζωντανό πλάσμα που κινείται πάνω στη γη». (Γε 1:28) Δεν υπήρχαν ψεγάδια στη γη ή σε όσα βρίσκονταν σε αυτήν. Αφού δημιούργησε όλα τα απαραίτητα πράγματα, ο Ιεχωβά είδε ότι αυτά ήταν “πολύ καλά” και «άρχισε να αναπαύεται», δηλαδή δεν έκανε άλλα επίγεια δημιουργικά έργα.—Γε 1:31–2:2.

Ο άνθρωπος πρόκειται επίσης να κατοικεί μόνιμα στη γη. Όταν ο Θεός έδωσε στον άνθρωπο το νόμο σχετικά με το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού, άφησε να εννοηθεί ότι ο άνθρωπος θα μπορούσε να ζει στη γη για πάντα. (Γε 2:17) Τα ίδια τα λόγια του Ιεχωβά μάς διαβεβαιώνουν ότι «όλες τις ημέρες που παραμένει η γη, η σπορά και ο θερισμός, και το κρύο και η ζέστη, και το καλοκαίρι και ο χειμώνας, και η ημέρα και η νύχτα δεν θα πάψουν ποτέ» (Γε 8:22) και ότι εκείνος δεν θα καταστρέψει ποτέ ξανά κάθε σάρκα με κατακλυσμό. (Γε 9:12-16) Ο Ιεχωβά λέει ότι δεν έφτιαξε τη γη μάταια αλλά, απεναντίας, ότι την έδωσε στους ανθρώπους ως κατοικία και ότι ο θάνατος τελικά θα εξαλειφθεί. Επομένως, ο σκοπός του Θεού είναι να αποτελεί η γη την κατοικία του ανθρώπου στην οποία θα απολαμβάνει τελειότητα και ευτυχία με αιώνια ζωή.—Ψλ 37:11· 115:16· Ησ 45:18· Απ 21:3, 4.

Το ότι αυτός είναι ο σκοπός του Ιεχωβά Θεού, ιερός για τον ίδιο και μη ανατρέψιμος, καταδεικνύεται από τα εξής λόγια της Γραφής: «Και μέχρι την έβδομη ημέρα ο Θεός ολοκλήρωσε το έργο του που είχε κάνει . . . Και ο Θεός ευλόγησε την έβδομη ημέρα και την κατέστησε ιερή, επειδή σε αυτήν έχει αναπαυτεί από όλο το έργο του, το οποίο δημιούργησε ο Θεός ώστε να το φτιάξει». (Γε 2:2, 3) Η έβδομη ημέρα, η ημέρα της ανάπαυσης, δεν φαίνεται από την αφήγηση της Γένεσης να τελειώνει, όπως οι άλλες έξι ημέρες. Ο απόστολος Παύλος εξήγησε ότι η ημέρα ανάπαυσης του Θεού συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας των Ισραηλιτών, φτάνοντας μέχρι τη δική του εποχή, και δεν είχε τελειώσει ακόμη. (Εβρ 3:7-11· 4:3-9) Ο Θεός λέει ότι η έβδομη ημέρα ξεχωρίστηκε ως ιερή για αυτόν. Ο ίδιος θα έφερνε σε πέρας το σκοπό του σχετικά με τη γη, ο οποίος σκοπός θα εκπληρωνόταν πλήρως εκείνη την ημέρα, χωρίς να υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω δημιουργικά έργα ως προς τη γη σε εκείνο το διάστημα.

Η Αρμονία της Γραφής με τα Επιστημονικά Δεδομένα. Στο εδάφιο Ιώβ 26:7, η Αγία Γραφή λέει ότι ο Θεός «κρεμάει τη γη στο τίποτα». Η επιστήμη λέει ότι η γη παραμένει στην τροχιά της στο διάστημα κυρίως εξαιτίας της αλληλεπίδρασης της βαρύτητας και της φυγόκεντρης δύναμης. Φυσικά, αυτές οι δυνάμεις είναι αόρατες. Επομένως, η γη, όπως και τα άλλα ουράνια σώματα, αιωρείται στο διάστημα σαν να κρέμεται στο τίποτα. Μιλώντας με βάση την οπτική γωνία του Ιεχωβά, ο προφήτης Ησαΐας έγραψε υπό θεϊκή έμπνευση: «Υπάρχει Αυτός που κατοικεί πάνω από τον κύκλο της γης, της οποίας οι κάτοικοι είναι σαν ακρίδες». (Ησ 40:22) Η Αγία Γραφή λέει: «[Ο Θεός] διέγραψε κύκλο πάνω στο πρόσωπο των νερών». (Ιωβ 26:10) Τα νερά περιορίζονται με διάταγμά του στο καθορισμένο τους μέρος. Δεν ανεβαίνουν να πλημμυρίσουν τη στεριά ούτε ξεφεύγουν στο διάστημα. (Ιωβ 38:8-11) Από την οπτική γωνία του Ιεχωβά, το πρόσωπο της γης, ή η επιφάνεια των νερών, έχει φυσικά κυκλικό σχήμα, όπως το περίγραμμα της σελήνης φαίνεται κυκλικό σε εμάς. Προτού εμφανιστούν οι στεριές, η επιφάνεια ολόκληρης της υδρογείου ήταν μια κυκλική (σφαιρική) μάζα ορμητικών νερών.—Γε 1:2.

Οι Βιβλικοί συγγραφείς μιλούν συχνά από την άποψη ενός παρατηρητή στη γη ή από τη συγκεκριμένη γεωγραφική θέση του, όπως κάνουμε φυσιολογικά πολλές φορές και σήμερα. Παραδείγματος χάρη, η Αγία Γραφή μνημονεύει το σημείο από όπου «ανατέλλει ο ήλιος». (Αρ 2:3· 34:15) Μερικοί το έχουν χρησιμοποιήσει αυτό ως αφορμή για να δυσφημήσουν τη Γραφή ως επιστημονικά ανακριβή, υποστηρίζοντας ότι οι Εβραίοι θεωρούσαν πως η γη ήταν το κέντρο των πραγμάτων και ο ήλιος περιστρεφόταν γύρω της. Αλλά οι Βιβλικοί συγγραφείς δεν ισχυρίστηκαν ποτέ κάτι τέτοιο. Οι ίδιοι αυτοί κριτικοί παραβλέπουν το γεγονός ότι και εκείνοι χρησιμοποιούν την έκφραση «ανατολή ηλίου» η οποία υπάρχει σε όλα τα ημερολόγιά τους. Είναι συνηθισμένο να ακούμε κάποιον να λέει: “ο ήλιος ανατέλλει” ή “ο ήλιος έδυσε” ή “ο ήλιος διέσχισε τον ουρανό”. Η Αγία Γραφή μιλάει επίσης για «την άκρη της γης» (Ψλ 46:9), «τα πέρατα της γης» (Ψλ 22:27), «τις τέσσερις άκρες της γης» (Ησ 11:12), τις «τέσσερις γωνιές της γης» και «τους τέσσερις ανέμους της γης» (Απ 7:1). Αυτές οι εκφράσεις δεν μπορούν να θεωρηθούν απόδειξη του ότι οι Εβραίοι φαντάζονταν τη γη τετράγωνη. Ο αριθμός τέσσερα χρησιμοποιείται συχνά για να υποδηλώσει κάτι στην ολότητά του, όπως έχουμε τέσσερις κατευθύνσεις και μερικές φορές χρησιμοποιούμε τις εκφράσεις «ως τα πέρατα της γης» και «στις τέσσερις γωνιές της γης» υπονοώντας ότι περιλαμβάνεται ολόκληρη η γη.—Παράβαλε Ιεζ 1:15-17· Λου 13:29.

Μεταφορικές και Συμβολικές Εκφράσεις. Σε αρκετές περιπτώσεις η γη αναφέρεται μεταφορικά. Παρομοιάζεται με κτίριο, στα εδάφια Ιώβ 38:4-6, όπου ο Ιεχωβά απευθύνει στον Ιώβ ερωτήσεις αναφορικά με τη δημιουργία της γης και τις σχετικές διεργασίες από τον Ίδιο, στις οποίες ο Ιώβ προφανώς δεν μπορεί να απαντήσει. Ο Ιεχωβά χρησιμοποιεί επίσης μια μεταφορική έκφραση για να περιγράψει το αποτέλεσμα της περιστροφής της γης, λέγοντας: «[Η γη] μετασχηματίζεται όπως ο πηλός κάτω από τη σφραγίδα». (Ιωβ 38:14) Στους Βιβλικούς χρόνους μερικές σφραγίδες που χρησιμοποιούνταν για την «υπογραφή» εγγράφων είχαν τη μορφή κυλίνδρου στον οποίο ήταν χαραγμένο το έμβλημα του συντάκτη. Όταν κυλούσαν τη σφραγίδα πάνω στο έγγραφο που ήταν φτιαγμένο από μαλακό πηλό ή πάνω στην πήλινη θήκη του, έμενε στον πηλό ένα αποτύπωμα. Παρόμοια, όταν χαράζει η αυγή, το τμήμα της γης που βγαίνει από το σκοτάδι της νύχτας αρχίζει να αποκτάει μορφή και χρώμα, καθώς πέφτει σταδιακά πάνω του το φως του ήλιου. Οι ουρανοί, ο τόπος όπου βρίσκεται ο θρόνος του Ιεχωβά, είναι ψηλότεροι από τη γη, γι’ αυτό η γη αποτελεί μεταφορικά το υποπόδιό του. (Ψλ 103:11· Ησ 55:9· 66:1· Ματ 5:35· Πρ 7:49) Όσοι είναι στον Σιεόλ, δηλαδή στον Άδη, τον κοινό τάφο του ανθρωπίνου γένους, θεωρείται ότι βρίσκονται κάτω από τη γη.—Απ 5:3.

Ο απόστολος Πέτρος παραβάλλει τους κατά γράμμα ουρανούς και την κατά γράμμα γη (2Πε 3:5) με τους συμβολικούς ουρανούς και τη συμβολική γη (2Πε 3:7). «Οι ουρανοί» του εδαφίου 7 δεν είναι η κατοικία του ίδιου του Ιεχωβά—ο τόπος όπου βρίσκεται ο θρόνος του στους ουρανούς. Οι ουρανοί του Ιεχωβά δεν μπορούν να σειστούν. Ούτε «η γη» του ίδιου εδαφίου είναι ο κατά γράμμα πλανήτης γη, διότι ο Ιεχωβά λέει ότι έχει στερεώσει τη γη. (Ψλ 78:69· 119:90) Εντούτοις, ο Θεός λέει ότι θα σείσει και τους ουρανούς και τη γη (Αγγ 2:21· Εβρ 12:26), ότι οι ουρανοί και η γη θα φύγουν από μπροστά του και ότι θα εγκαθιδρυθούν νέοι ουρανοί και νέα γη. (2Πε 3:13· Απ 20:11· 21:1) Είναι φανερό ότι οι «ουρανοί» είναι συμβολικοί και ότι η «γη» αναφέρεται εδώ συμβολικά σε μια κοινωνία ανθρώπων που ζουν στη γη, όπως συμβαίνει στο εδάφιο Ψαλμός 96:1, υποσ.—Βλέπε ΟΥΡΑΝΟΣ (Νέοι ουρανοί και νέα γη).

Η γη χρησιμοποιείται επίσης ως σύμβολο των πιο στερεών και σταθερών στοιχείων της ανθρωπότητας. Τα ταραγμένα, ασταθή στοιχεία της ανθρωπότητας εξεικονίζονται από τη χαρακτηριστική ταραχή της θάλασσας.—Ησ 57:20· Ιακ 1:6· Ιου 13· παράβαλε Απ 12:16· 20:11· 21:1.

Το εδάφιο Ιωάννης 3:31 αντιπαραβάλλει κάποιον που έρχεται από πάνω με κάποιον που έρχεται από τη γη, λέγοντας ότι ο πρώτος είναι ανώτερος. Η λέξη ἐπίγειος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει τα γήινα, φυσικά πράγματα, ιδίως εν αντιθέσει με τα ουράνια, ως πράγματα κατώτερα από εκείνα και φτιαγμένα από τραχύτερο υλικό. Ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος από το υλικό της γης. (2Κο 5:1· παράβαλε 1Κο 15:46-49.) Εντούτοις, μπορεί να ευαρεστεί τον Θεό ζώντας μια “πνευματική” ζωή, μια ζωή που κατευθύνεται από το Λόγο και το πνεύμα του Θεού. (1Κο 2:12, 15, 16· Εβρ 12:9) Εξαιτίας της πτώσης των ανθρώπων στην αμαρτία και της ροπής που εκδηλώνουν προς τα υλικά πράγματα παραμελώντας ή αποκλείοντας τα πνευματικά (Γε 8:21· 1Κο 2:14), η λέξη «επίγειος» μπορεί να έχει ανεπιθύμητη χροιά και να σημαίνει «διεφθαρμένος» ή «αντιτιθέμενος στο πνεύμα».—Φλπ 3:19· Ιακ 3:15.

ΓΗΡΑ

(Γηρά) [πιθανώς, Πάροικος].

1. Γιος του Βελά, του πρωτοτόκου του Βενιαμίν. (1Χρ 8:1, 3) Ο χαρακτηρισμός «γιοι» στο εδάφιο Γένεση 46:21, όπου κατονομάζεται ο Γηρά, περιλαμβάνει προφανώς και τους εγγονούς.

2. Κατά τα φαινόμενα, άλλος ένας απόγονος του Βελά του Βενιαμίτη. Ίσως ταυτίζεται με τον Γηρά ο οποίος αναφέρεται στο εδάφιο 1 Χρονικών 8:7.—1Χρ 8:5.

3. Ο πατέρας του Βενιαμίτη Κριτή Αώδ.—Κρ 3:15.

4. Ο πατέρας του Βενιαμίτη Σιμεΐ ο οποίος καταράστηκε τον Δαβίδ.—2Σα 16:5· 19:16, 18· 1Βα 2:8.

ΓΗΡΣΩΜ

(Γηρσώμ) [Πάροικος Εκεί].

1. Ο πρώτος κατονομαζόμενος γιος του Λευί, του γιου του Ιακώβ. Ήταν ο πατέρας του Λιβνί και του Σιμεΐ. (1Χρ 6:16, 17, 20, 43, 62, 71) Ονομάζεται και Γηρσών.—Γε 46:11· Εξ 6:16, 17· Αρ 3:17, 18· 1Χρ 6:1· 23:6.

2. Ο πρωτότοκος γιος του Μωυσή και της Σεπφώρας. Γεννήθηκε στη Μαδιάμ. (Εξ 2:21, 22· 1Χρ 23:14-16) Ο πεθερός του Μωυσή, ο Ιοθόρ, πήγε στον Μωυσή στην έρημο φέρνοντας μαζί του τη σύζυγο του Μωυσή, τη Σεπφώρα, και τους δύο γιους τους, τον Γηρσώμ και τον Ελιέζερ. (Εξ 18:2-4) Η ιερατική υπηρεσία που πρόσφερε υπέρ των Δανιτών ένας απόγονος του Γηρσώμ, ο Ιωνάθαν, ήταν παράνομη επειδή, αν και ήταν Λευίτης, δεν προερχόταν από την οικογένεια του Ααρών.—Κρ 18:30.

3. Κεφαλή του πατρικού οίκου του Φινεές, που συνόδευσε τον Έσδρα από τη Βαβυλώνα.—Εσδ 8:1, 2.

ΓΗΡΣΩΝ

(Γηρσών) [Πάροικος Εκεί].

Ο πρώτος από τους τρεις γιους του Λευί στη σειρά με την οποία αναφέρονται. Οι απόγονοι του Γηρσών ονομάζονταν Γηρσωνίτες και “γιοι του Γηρσών”. (Εξ 6:16· Αρ 3:17, 21· 7:7· 26:57· Ιη 21:6, 27· 1Χρ 6:1· 23:6) Ονομάζεται και Γηρσώμ. (1Χρ 6:16, 17, 20, 43, 62, 71· 15:7) Οι γιοι του Γηρσών ήταν ο Λιβνί (ο οποίος προφανώς αποκαλείται Λαδάν στα εδάφια 1Χρ 23:7· 26:21) και ο Σιμεΐ.—Εξ 6:17· Αρ 3:18· 1Χρ 6:17, 20.

ΓΗΡΣΩΝΙΤΕΣ

(Γηρσωνίτες) [Του (Από τον) Γηρσών].

Οι απόγονοι του Γηρσών ή Γηρσώμ—του πρώτου από τους τρεις γιους του Λευί στη σειρά με την οποία κατονομάζονται—μέσω των δύο γιων του, του Λιβνί και του Σιμεΐ. (1Χρ 6:1, 16, 17) Οι Γηρσωνίτες αποτελούσαν τη μία από τις τρεις μεγάλες υποδιαιρέσεις των Λευιτών. Στην πρώτη απογραφή που έγινε στην έρημο, αριθμούσαν 7.500 άρρενες ηλικίας ενός μηνός και πάνω. Οι άρρενες από 30 ως 50 χρονών που υπηρετούσαν στη σκηνή της μαρτυρίας ήταν 2.630. (Αρ 3:21, 22· 4:38-41) Οι αρμοδιότητες των Γηρσωνιτών στην έρημο περιλάμβαναν το να φροντίζουν τη σκηνή της μαρτυρίας (ή αλλιώς της συνάντησης), τα διάφορα καλύμματά της, το προπέτασμα της εισόδου της σκηνής, τα παραπετάσματα της αυλής, το προπέτασμα της εισόδου της αυλής και τα σχοινιά της σκηνής. (Αρ 3:23-26· 4:21-28· Εξ 26:1, 7, 14, 36· 27:9, 16) Κατά τη στρατοπέδευση στην έρημο, η θέση τους ήταν στη δυτική πλευρά της σκηνής της μαρτυρίας. Πίσω τους, σε κάποια απόσταση από τη σκηνή, στρατοπέδευε η τρίφυλη υποδιαίρεση του Εφραΐμ. (Αρ 3:23· 2:18) Όταν οι αρχηγοί του Ισραήλ πρόσφεραν 6 σκεπαστές άμαξες και 12 ταύρους για την υπηρεσία της σκηνής, ο Μωυσής έδωσε 2 άμαξες και 4 ταύρους στους γιους του Γηρσών. (Αρ 7:1-7) Κατά τις μεταστρατοπεδεύσεις, οι Γηρσωνίτες πορεύονταν μαζί με τους Μεραρίτες, ανάμεσα στην προπορευόμενη τρίφυλη υποδιαίρεση του Ιούδα και στην τρίφυλη υποδιαίρεση του Ρουβήν.—Αρ 10:14-20.

Στους Γηρσωνίτες παραχωρήθηκαν 13 πόλεις με τα βοσκοτόπια τους στις περιοχές των φυλών του Μανασσή, του Ισσάχαρ, του Ασήρ και του Νεφθαλί. Η Κέδες της Γαλιλαίας και η Γκολάν της Βασάν, οι οποίες είχαν παραχωρηθεί σε αυτούς, ήταν δύο από τις έξι πόλεις καταφυγίου του έθνους. (Ιη 21:27-33) Όταν ο Δαβίδ αναδιοργάνωσε τους Λευίτες, ανατέθηκαν σε μερικούς από τους Γηρσωνίτες ευθύνες σε σχέση με την υμνωδία και το θησαυροφυλάκιο. (1Χρ 6:31, 32, 39-43· 23:4-11· 26:21, 22) Ανάμεσα στους Λευίτες που ανέλαβαν τον καθαρισμό του ναού στις ημέρες του Βασιλιά Εζεκία ήταν και Γηρσωνίτες.—2Χρ 29:12-17.

ΓΗΣΑΝ

(Γησάν).

Ο τρίτος στη σειρά κατονομαζόμενος γιος του Ιαδαΐ από τη φυλή του Ιούδα. Ο Γησάν συγκαταλέγεται στους απογόνους του Χάλεβ.—1Χρ 2:47.

ΓΗΣΕΜ

(Γησέμ) [πιθανώς, Νεροποντή· Δυνατή Βροχή].

Άραβας ο οποίος, μαζί με τον Σαναβαλλάτ και τον Τωβία, εναντιώθηκε στον Νεεμία κατά την ανοικοδόμηση του τείχους της Ιερουσαλήμ. Αυτοί οι εχθροί αρχικά χλεύασαν τον Νεεμία και τους συνεργάτες του. (Νε 2:19) Στη συνέχεια, συνωμότησαν και έστησαν πλεκτάνη εναντίον του Νεεμία, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. (Νε 6:1-4) Τελικά, ο Σαναβαλλάτ έστειλε μια επιστολή στον Νεεμία όπου παρέθετε κάποια κατηγορία του Γησέμ σύμφωνα με την οποία ο Νεεμίας και οι Ιουδαίοι σχεδίαζαν να στασιάσουν και ο Νεεμίας θα γινόταν βασιλιάς τους. Και πάλι, όμως, οι εχθροί απέτυχαν. (Νε 6:5-7) Το γεγονός ότι ο Σαναβαλλάτ παραθέτει στην επιστολή τα λόγια του Γησέμ αφήνει να εννοηθεί ότι ο Γησέμ ήταν άνθρωπος με κύρος. Ας σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι σχέσεις ανάμεσα στην περσική αυλή και στις αραβικές φυλές ήταν καλές μετά την περσική εισβολή στην Αίγυπτο.

Μια ιδιωματική μορφή του ονόματος Γησέμ, το όνομα Γκασμ, αναφέρεται σε μια επιγραφή που βρέθηκε στην αρχαία Δαιδάν, στο βόρειο τμήμα της Αραβίας. Το όνομα Γησέμ εμφανίζεται σε κάποια αραμαϊκή επιγραφή πάνω σε μια ασημένια κούπα η οποία βρέθηκε στην Αίγυπτο. Η επιγραφή λέει: «Αυτό το οποίο ο Καϊνού μπαρ Γκεσέμ [Γησέμ], βασιλιάς της Κηδάρ, έφερε ως προσφορά στη [θεά] χαν-Ιλάτ».—Εφημερίδα Μελετών της Εγγύς Ανατολής (Journal of Near Eastern Studies), 1956, Τόμ. 15, σ. 2.

ΓΗ ΤΗΣ ΦΥΓΗΣ

Περιοχή «ανατολικά της Εδέμ» όπου κατοίκησε ο καταδικασμένος δολοφόνος Κάιν. (Γε 4:16) Η εβραϊκή λέξη νωδ (φυγή) παράγεται από τη ρίζα νουδ, ένας τύπος της οποίας αποδίδεται «φυγάς» στα εδάφια 12 και 14. Η θέση αυτής της περιοχής δεν είναι γνωστή.

ΓΙΑ

(Γία) [Ξεχύνομαι· Ξεπηδώ].

Τοποθεσία κοντά «στο λόφο Αμμά» η οποία μνημονεύεται στην περιγραφή της καταδίωξης του Αβενήρ από τον Ιωάβ και τον Αβισαί. (2Σα 2:24) Μερικοί συνάγουν από τα συμφραζόμενα ότι η Γία βρισκόταν Α της Γαβαών, στην περιοχή του Βενιαμίν. Ορισμένοι λόγιοι έχουν προτείνει κάποιες τοποθεσίες με βάση τροποποιήσεις στο κείμενο, αλλά η ακριβής θέση της Γία παραμένει άγνωστη.—Βλέπε ΑΜΜΑ.

ΓΙΑΤΡΕΙΑ

Βλέπε ΘΕΡΑΠΕΙΑ.

ΓΙΑΤΡΟΣ

Βλέπε ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ.

ΓΙΑΧ

Ποιητικός συντετμημένος τύπος του ονόματος «Ιεχωβά», του ονόματος του Υψίστου Θεού. (Εξ 15:1, 2) Ο εν λόγω συντετμημένος τύπος παριστάνεται με το πρώτο μισό του εβραϊκού Τετραγράμματου יהוה (ΓΧΒΧ), δηλαδή με τα γράμματα γιωδ (י) και χε’ (ה)—το δέκατο και το πέμπτο γράμμα του εβραϊκού αλφαβήτου αντίστοιχα.

Ο τύπος Γιαχ εμφανίζεται 50 φορές στις Εβραϊκές Γραφές: 26 φορές μόνος του και 24 φορές στην έκφραση «Αλληλούια», η οποία κατά κυριολεξία είναι μια εντολή που σημαίνει: «Αινείτε τον Γιαχ». Ωστόσο, ορισμένες δημοφιλείς μεταφράσεις έχουν αγνοήσει εντελώς την ύπαρξη της λέξης «Γιαχ» στο πρωτότυπο κείμενο. (Dy, Mo, RS) Η Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου και η Αμερικανική Μετάφραση αναφέρουν τον τύπο «Γιαχ» μόνο μία φορά. (Ψλ 68:4) Στο κυρίως κείμενο της Αγγλικής Αναθεωρημένης Μετάφρασης ο τύπος «Γιαχ» εμφανίζεται δύο φορές (Ψλ 68:4· 89:8), ενώ η Αμερικανική Στερεότυπη Μετάφραση έχει αντικαταστήσει παντού αυτόν τον τύπο με τον αναπτυγμένο τύπο, «Ιεχωβά», αλλά αυτές οι δύο μεταφράσεις επισημαίνουν μέσω υποσημειώσεων σχεδόν όλες τις περιπτώσεις στις οποίες εμφανίζεται ο συντετμημένος τύπος. Η Μετάφραση Νέου Κόσμου έχει διατηρήσει προς όφελος του αναγνώστη τον τύπο «Γιαχ» και στις 50 περιπτώσεις στις οποίες αυτός εμφανίζεται, ενώ η Εμφατική Βίβλος του Ρόδερχαμ τον έχει διατηρήσει σε 49 περιπτώσεις.

Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές η λέξη «Γιαχ» εμφανίζεται τέσσερις φορές στην έκφραση «Αλληλούια». (Απ 19:1, 3, 4, 6) Οι περισσότερες μεταφράσεις της Αγίας Γραφής απλώς μεταφέρουν αυτούσια αυτή την έκφραση του πρωτότυπου κειμένου ή τη μεταγράφουν, αλλά ο Τζ. Γ. Γουέιντ την αποδίδει «Αινείτε τον Ιεχωβά» και η Μετάφραση Νέου Κόσμου την αποδίδει «Αινείτε τον Γιαχ!»

Από χρονολογικής πλευράς, η λέξη «Γιαχ» δεν μπορεί να ήταν αρχαϊκός τύπος του θεϊκού ονόματος ο οποίος χρησιμοποιούνταν σε προγενέστερη περίοδο από το Τετραγράμματο. Ο αναπτυγμένος τύπος «Ιεχωβά» εμφανίζεται 165 φορές στο Μασοριτικό κείμενο του βιβλίου της Γένεσης, ενώ ο συντετμημένος τύπος εμφανίζεται πρώτη φορά μετά την εξιστόρηση των γεγονότων που ακολούθησαν την Έξοδο από την Αίγυπτο.—Εξ 15:2.

Ο μονοσύλλαβος τύπος «Γιαχ» συνδέεται συνήθως με τα βαθύτερα συναισθήματα που συνοδεύουν τον αίνο και τον ύμνο, την προσευχή και την ικεσία, και εμφανίζεται κατά κύριο λόγο σε περικοπές που έχουν ως θέμα τους τη χαρά για κάποια νίκη και απελευθέρωση ή σε περικοπές όπου εκφράζεται εκτίμηση για το κραταιό χέρι και τη δύναμη του Θεού. Υπάρχουν άφθονα παραδείγματα περιπτώσεων όπου ο τύπος «Γιαχ» χρησιμοποιείται με αυτόν τον ειδικό τρόπο. Η φράση «Αινείτε τον Γιαχ!» (Αλληλούια) εμφανίζεται στους Ψαλμούς ως δοξολογία, δηλαδή ως έκφραση αίνου προς τον Θεό, και η πρώτη τέτοια περίπτωση βρίσκεται στο εδάφιο Ψαλμός 104:35. Σε άλλους ψαλμούς εμφανίζεται μόνο στην αρχή (Ψλ 111, 112), ενίοτε μέσα στον ψαλμό (135:3), άλλοτε μόνο στο τέλος (Ψλ 104, 105, 115-117), συχνά όμως εμφανίζεται και στην αρχή και στο τέλος (Ψλ 106, 113, 135, 146-150). Στο βιβλίο της Αποκάλυψης ουράνια πρόσωπα διανθίζουν επανειλημμένα τον αίνο τους προς τον Ιεχωβά με αυτή την έκφραση.—Απ 19:1-6.

Και οι υπόλοιπες περιπτώσεις όπου εμφανίζεται ο τύπος «Γιαχ» απηχούν εξύψωση του Ιεχωβά με ύμνους και ικεσίες. Λόγου χάρη, έχουμε τον ύμνο του Μωυσή για την απελευθέρωση. (Εξ 15:2) Στις περιπτώσεις που αναφέρονται στο βιβλίο του Ησαΐα επιτυγχάνεται διπλή έμφαση με το συνδυασμό των δύο ονομάτων, «Γιαχ Ιεχωβά». (Ησ 12:2· 26:4) Ο Εζεκίας, εκφράζοντας ποιητικά την αγαλλίασή του μετά τη θαυματουργική ίασή του που έλαβε χώρα όταν βρέθηκε στο χείλος του θανάτου, εξωτερίκευσε τα έντονα συναισθήματά του επαναλαμβάνοντας το όνομα Γιαχ. (Ησ 38:9, 11) Αλλού καταδεικνύεται η αντίθεση ανάμεσα στους νεκρούς, που δεν μπορούν να αινέσουν τον Γιαχ, και σε εκείνους που είναι αποφασισμένοι να τον αινούν με τη ζωή τους. (Ψλ 115:17, 18· 118:17-19) Άλλοι ψαλμοί φανερώνουν ευλαβική εκτίμηση για την παροχή απελευθέρωσης, προστασίας και διόρθωσης.—Ψλ 94:12· 118:5, 14.

ΓΙΑΧΒΕ

Βλέπε ΙΕΧΩΒΑ.

ΓΙΒΒΑΡ

(Γιββάρ) [Ανώτερος· Κραταιός· Υπερισχύων].

Πιθανώς το όνομα κάποιου που ήταν κεφαλή οικογένειας. Ενενήντα πέντε από τους “γιους” (απογόνους) του επέστρεψαν με τον Ζοροβάβελ από τη βαβυλωνιακή εξορία το 537 Π.Κ.Χ. (Εσδ 2:1, 2, 20) Ωστόσο, στην παράλληλη περικοπή που βρίσκεται στο εδάφιο Νεεμίας 7:25 αναφέρεται το όνομα Γαβαών αντί του Γιββάρ. Συνεπώς, η φράση «οι γιοι του Γιββάρ [της Γαβαών], ενενήντα πέντε» ίσως αναφέρεται στους απογόνους των πρώην κατοίκων της Γαβαών, εφόσον εμφανίζονται και άλλα τοπωνύμια στα εδάφια Έσδρας 2:21-34—για παράδειγμα, «οι γιοι της Βηθλεέμ».

ΓΙΒΒΕΘΩΝ

(Γιββεθών) [Ράχη· Ύψωμα].

Πόλη που αρχικά είχε παραχωρηθεί στη φυλή του Δαν (Ιη 19:40, 41, 44) αλλά αργότερα δόθηκε στους Κααθίτες ως Λευιτική πόλη. (Ιη 21:20, 23) Αιώνες αργότερα, η Γιββεθών είχε περάσει στα χέρια των Φιλισταίων, και ενόσω ο Βασιλιάς Ναδάβ του Ισραήλ προσπαθούσε να τους αποσπάσει την πόλη, ο συνωμότης Βαασά τον δολοφόνησε. (1Βα 15:27) Περίπου 24 χρόνια μετά, η Γιββεθών παρέμενε υπό την κυριαρχία των Φιλισταίων όταν ο Αμρί, ο αρχηγός του στρατεύματος του Ισραήλ, στρατοπέδευσε εναντίον της. Ο Αμρί, ο οποίος ανακηρύχτηκε βασιλιάς από το στρατόπεδο των Ισραηλιτών εκεί, διέκοψε την πολιορκία της Γιββεθών για να επιτεθεί στον Ζιμβρί, τον αντίπαλο βασιλιά του Ισραήλ.—1Βα 16:15-18.

Η Γιββεθών ταυτίζεται γενικά με το Τελλ ελ-Μελάτ (Τελ Μαλότ), περίπου 9 χλμ. Β του σημείου όπου εικάζεται ότι βρισκόταν η φιλισταϊκή πόλη Ακκαρών.

ΓΙΓΑΝΤΑΣ

Η Αγία Γραφή περιέχει αφηγήσεις για υπερμεγέθεις άντρες. Ένας από αυτούς ήταν ο Ωγ, ο βασιλιάς της Βασάν, ο οποίος ήταν από τους Ρεφαΐμ και του οποίου το νεκροκρέβατο είχε μήκος εννιά πήχεις (4 μ.) και πλάτος τέσσερις πήχεις (1,8 μ.). (Δευ 3:11) Ο Γολιάθ από τη Γαθ, τον οποίο σκότωσε ο Δαβίδ, είχε ύψος έξι πήχεις και μία σπιθαμή (2,9 μ.). Ενδεικτικό του μεγέθους και της δύναμης του Γολιάθ ήταν το βάρος του οπλισμού του. Ο χάλκινος φολιδωτός του θώρακας ζύγιζε 5.000 σίκλους (57 κιλά), ενώ η σιδερένια αιχμή στο δόρυ του ζύγιζε 600 σίκλους (6,8 κιλά).—1Σα 17:4-7.

Εκτός από τον Ωγ και τον Γολιάθ, υπήρχαν και άλλοι ασυνήθιστα μεγαλόσωμοι Ρεφαΐμ, μεταξύ αυτών και ο Ισβί-βενώβ, του οποίου το δόρυ είχε βάρος 300 σίκλους χαλκού (3,4 κιλά) (2Σα 21:16), ο Σαφ ή Σιφφαΐ (2Σα 21:18· 1Χρ 20:4), ο Λααμί, αδελφός του Γολιάθ, «του οποίου το δόρυ είχε κοντάρι σαν το αντί εκείνων που δουλεύουν στον αργαλειό» (1Χρ 20:5), και ένας υπερμεγέθης άντρας ο οποίος είχε έξι δάχτυλα σε κάθε του χέρι και σε κάθε του πόδι, συνολικά 24 δάχτυλα (2Σα 21:20).

Οι άπιστοι κατάσκοποι ανέφεραν στους Ισραηλίτες σχετικά με τη Χαναάν: «Είδαμε τους Νεφιλείμ, τους γιους του Ανάκ, που είναι από τους Νεφιλείμ, ώστε στα ίδια μας τα μάτια φαινόμασταν σαν ακρίδες, και έτσι φαινόμασταν και στα μάτια εκείνων». (Αρ 13:33) Αυτοί οι υπερμεγέθεις άντρες, οι οποίοι αποκαλούνταν γιοι του Ανάκ (όνομα που πιθανότατα σημαίνει «Μακρολαίμης [δηλαδή υψηλού αναστήματος]»), στην πραγματικότητα δεν ήταν Νεφιλείμ, όπως αναφέρθηκε, αλλά ήταν απλώς ασυνήθιστα ψηλοί άντρες, διότι οι Νεφιλείμ, οι απόγονοι αγγέλων και γυναικών (Γε 6:4), αφανίστηκαν στον Κατακλυσμό.

ΓΙΔΔΑΛΘΙ

(Γιδδαλθί) [Έχω Μεγαλύνει].

Γιος του Αιμάν. Λευίτης υμνωδός ο οποίος, την εποχή του Δαβίδ, κληρώθηκε να υπηρετεί ως ο επικεφαλής της 22ης από τις 24 ομάδες υπηρεσίας, καθεμιά από τις οποίες είχε 12 μουσικούς.—1Χρ 25:1, 4, 29.

ΓΙΔΔΗΛ

(Γιδδήλ) [Μεγαλωμένος].

1. Πρόγονος μιας οικογένειας Νεθινίμ, δηλαδή δούλων του ναού, που ήταν μεταξύ εκείνων οι οποίοι επέστρεψαν με τον Ζοροβάβελ από τη βαβυλωνιακή εξορία το 537 Π.Κ.Χ.—Εσδ 2:1, 2, 43, 47· Νε 7:49.

2. Κεφαλή ενός από τους πατρικούς οίκους “των γιων των υπηρετών του Σολομώντα” οι οποίοι συγκαταλέγονται μεταξύ εκείνων που επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ και στον Ιούδα το 537 Π.Κ.Χ.—Εσδ 2:1, 2, 55, 56· Νε 7:58.

ΓΙΔΩΜ

(Γιδώμ) [Κοπή· Εκκοπή].

Τοποθεσία που αναφέρεται στο εδάφιο Κριτές 20:45. Έπειτα από ένα ειδεχθές σεξουαλικό έγκλημα που διέπραξαν κάποιοι Βενιαμίτες, οι άλλες φυλές του Ισραήλ καταδίωξαν τους Βενιαμίτες ως αυτό το σημείο. Η ακριβής του θέση δεν είναι γνωστή.

ΓΙΕΖΙ

(Γιεζί).

Υπηρέτης του Ελισαιέ του προφήτη.

Όταν ο Ελισαιέ αναρωτήθηκε τι μπορούσε να κάνει για μια φιλόξενη Σουναμίτισσα, ο Γιεζί ήταν εκείνος που επισήμανε στον κύριό του ότι ήταν άτεκνη και ότι ο σύζυγός της ήταν γέρος. Ο Ελισαιέ, λοιπόν, της είπε ότι θα ανταμειβόταν με έναν γιο. Έπειτα από χρόνια, το αγόρι που είχε αποκτηθεί θαυματουργικά αρρώστησε και πέθανε. Τότε η Σουναμίτισσα ανέβηκε σε ένα γαϊδούρι για να πάει να δει τον Ελισαιέ στο Όρος Κάρμηλος, και μόλις έφτασε εκεί τον έπιασε από τα πόδια. Βλέποντάς το αυτό, ο Γιεζί προσπάθησε να την απομακρύνει, αλλά του έγινε σύσταση να την αφήσει. Όταν ολοκλήρωσε τα λόγια της, ο Ελισαιέ έστειλε αμέσως τον Γιεζί στο αγόρι, ενώ ο ίδιος και η γυναίκα ακολουθούσαν. Καθώς αυτοί κατευθύνονταν εκεί, τους συνάντησε ο Γιεζί και τους είπε ότι, παρ’ όλο που είχε βάλει το μπαστούνι του Ελισαιέ πάνω στο πρόσωπο του αγοριού, «το αγόρι δεν ξύπνησε». Εντούτοις, λίγο μετά την άφιξή του, ο Ελισαιέ ανέστησε το γιο της Σουναμίτισσας.—2Βα 4:12-37.

Αργότερα, λόγω μιας εφταετούς πείνας που επρόκειτο να έρθει, ο Ελισαιέ συνέστησε στη Σουναμίτισσα και στο σπιτικό της να κατοικήσουν ως πάροικοι όπου μπορούσαν. Όταν πέρασε η πείνα, εκείνη επέστρεψε από τη Φιλιστία στον Ισραήλ και παρουσιάστηκε στο βασιλιά ζητώντας να της επιστραφούν το σπίτι και ο αγρός της. Την ίδια στιγμή, συνέβη να αφηγείται ο Γιεζί στο βασιλιά πώς ο Ελισαιέ είχε αναστήσει το γιο αυτής της γυναίκας. Όταν ο βασιλιάς άκουσε την αφήγηση της ίδιας της Σουναμίτισσας για αυτό το γεγονός, έδωσε εντολή να της επιστραφούν τα πάντα, περιλαμβανομένων και όλων των προϊόντων που παρήγαγε ο αγρός κατά την απουσία της.—2Βα 8:1-6.

Η απληστία για ιδιοτελές κέρδος υπήρξε ολέθρια για τον Γιεζί. Αυτό συνέβη όταν έλαβε χώρα η θεραπεία του Νεεμάν του Συρίου. Αν και ο Ελισαιέ είχε αρνηθεί να δεχτεί κάποιο δώρο από τον Νεεμάν για το ότι είχε θεραπεύσει τη λέπρα του (2Βα 5:14-16), ο Γιεζί υποκινούμενος από πλεονεξία επιθύμησε ένα δώρο και συλλογίστηκε ότι ήταν απολύτως ορθό να το λάβει. Γι’ αυτό, έτρεξε πίσω από τον Νεεμάν και, εν ονόματι του Ελισαιέ, ζήτησε ένα τάλαντο ασήμι (αξίας $6.606) και δύο αλλαξιές ενδύματα, προσποιούμενος ότι τα ήθελε για δύο νεαρούς από τους γιους των προφητών οι οποίοι μόλις είχαν έρθει από την ορεινή περιοχή του Εφραΐμ. Ο Νεεμάν τού έδωσε ευχαρίστως, όχι μόνο ένα, αλλά δύο τάλαντα ασήμι, καθώς και τις δύο αλλαξιές, και ανέθεσε σε δύο υπηρέτες του να μεταφέρουν αυτοί το δώρο αντί του Γιεζί. Στο Οφήλ, ο Γιεζί πήρε το δώρο από τα χέρια των υπηρετών, τους είπε να φύγουν, άφησε το δώρο στο σπίτι του και κατόπιν παρουσιάστηκε στον Ελισαιέ με άδεια χέρια—μάλιστα αρνήθηκε ότι είχε πάει κάπου όταν εκείνος τον ρώτησε: «Από πού ήρθες, Γιεζί;» Εξαιτίας αυτού, ο Γιεζί πατάχθηκε με λέπρα. Έτσι λοιπόν, η απληστία του Γιεζί, σε συνδυασμό με τη δολιότητά του, του στοίχισε το προνόμιο να συνεχίσει να είναι υπηρέτης του Ελισαιέ, εκτός του ότι επέφερε λέπρα στον ίδιο και στους απογόνους του.—2Βα 5:20-27.

ΓΙΖΩΝΙΤΗΣ

(Γιζωνίτης) [πιθανώς, Του (Από τη) Γιμζώ].

Επωνυμία που αναφέρεται είτε στην οικογένεια είτε στον τόπο καταγωγής του Ασήμ, οι «γιοι» του οποίου ήταν μεταξύ των κραταιών αντρών που υπηρετούσαν στις στρατιωτικές δυνάμεις του Δαβίδ.—1Χρ 11:26, 34.

ΓΙΘΙΤΗΣ

(Γιθίτης) [Της (Από τη) Γαθ].

Ονομασία που αναφέρεται συχνά σε άτομα που κατοικούσαν στη φιλισταϊκή πόλη Γαθ ή κατάγονταν από αυτήν. (Ιη 13:2, 3) Ο γίγαντας Γολιάθ ήταν Γιθίτης. (2Σα 21:19· 1Χρ 20:5) Διάφοροι Γιθίτες, περιλαμβανομένου και του Ιτταΐ (ο οποίος αποκαλείται «αλλοεθνής» και «εξόριστος» από τον τόπο του), προσκολλήθηκαν πιστά στον Δαβίδ όταν εκείνος τράπηκε σε φυγή, στο διάστημα της ανταρσίας του Αβεσσαλώμ.—2Σα 15:13, 18-22· 18:2· βλέπε ΓΑΘ· ΙΤΤΑΪ Αρ. 1.

Ωστόσο, η ονομασία «Γιθίτης» χρησιμοποιείται και για τον Ωβήδ-εδώμ, στο σπίτι του οποίου έμεινε προσωρινά η κιβωτός της διαθήκης. (2Σα 6:10, 11· 1Χρ 13:13) Μερικοί λόγιοι πιστεύουν ότι και αυτός ήταν από τη Γαθ της Φιλιστίας. Φαίνεται, όμως, πιο πιθανό να ήταν Λευίτης και να αποκαλούνταν Γιθίτης επειδή καταγόταν από τη Λευιτική πόλη Γαθ-ριμμών.—Ιη 21:20, 23, 24· βλέπε ΩΒΗΔ-ΕΔΩΜ Αρ. 1.

ΓΙΛΑΛΑΪ

(Γιλαλαΐ).

Ένας από τους Λευίτες μουσικούς ο οποίος συμμετείχε στην πομπή που διοργάνωσε ο Νεεμίας κατά την εγκαινίαση του ανοικοδομημένου τείχους της Ιερουσαλήμ το 455 Π.Κ.Χ.—Νε 12:27, 31, 36.

ΓΙΛΩ

(Γιλώ).

Πόλη στην ορεινή περιοχή του Ιούδα (Ιη 15:48, 51) και ιδιαίτερη πατρίδα του προδότη «Αχιτόφελ του Γιλωνίτη». (2Σα 15:12· 23:34) Παρότι η ακριβής θέση της Γιλώ δεν είναι γνωστή, κατά την τρέχουσα άποψη ορισμένων γεωγράφων η πόλη αυτή ταυτίζεται με το Χίρμπετ Τζάλα, περίπου 10 χλμ. ΒΒΔ της Χεβρών.

ΓΙΛΩΝΙΤΗΣ

(Γιλωνίτης) [Της (Από τη) Γιλώ].

Ο κάτοικος της Γιλώ. Η επωνυμία αυτή χρησιμοποιείται για τον Αχιτόφελ, το σύμβουλο του Δαβίδ.—Ιη 15:51· 2Σα 15:12· 23:34.

ΓΙΜΖΩ

(Γιμζώ).

Πόλη του Ιούδα η οποία μαζί με τις εξαρτώμενες κωμοπόλεις της καταλήφθηκε από τους Φιλισταίους στη διάρκεια της βασιλείας του Άχαζ. (2Χρ 28:18, 19) Συνήθως ταυτίζεται με το Γκίμζου, ένα χωριό περίπου 23 χλμ. ΝΑ του σημερινού Τελ Αβίβ-Γιάφο.

ΓΙΝΑΘ

(Γινάθ).

Πατέρας του Θιβνί, του αντιπάλου του Αμρί, ο οποίος δεν κατάφερε να πάρει το θρόνο του δεκάφυλου βασιλείου του Ισραήλ.—1Βα 16:21, 22.

ΓΙΝΝΕΘΩ

(Γιννεθώ).

Ένας από τους επικεφαλής των ιερέων που επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα με τον Ζοροβάβελ το 537 Π.Κ.Χ. (Νε 12:1, 4, 7) Ίσως να είναι ο ίδιος με τον Γιννεθών που αναφέρεται στο εδάφιο Νεεμίας 12:16.

ΓΙΝΝΕΘΩΝ

(Γιννεθών).

1. Πατρικός οίκος ιερέων του οποίου επικεφαλής ήταν κάποιος Μεσουλλάμ την εποχή που ήταν κυβερνήτης ο Νεεμίας.—Νε 12:12, 16, 26.

2. Ένας από τους ιερείς, ή κάποιος προπάτοράς του, οι οποίοι επικύρωσαν με σφραγίδα την «αξιόπιστη συμφωνία» που συνάφθηκε όταν ήταν κυβερνήτης ο Νεεμίας.—Νε 9:38· 10:1, 6, 8.

ΓΙΟΙ ΒΡΟΝΤΗΣ

Βλέπε ΒΟΑΝΕΡΓΕΣ.

ΓΙΟΡΤΗ

Οι γιορτές αποτελούσαν αναπόσπαστο μέρος της αληθινής λατρείας του Θεού, καθώς είχαν καθοριστεί από τον Ιεχωβά για τον εκλεκτό λαό του τον Ισραήλ μέσω του Μωυσή. Η εβραϊκή λέξη χαγ, η οποία μεταφράζεται «γιορτή», προέρχεται πιθανώς από ένα ρήμα που υποδηλώνει κυκλικότητα ως προς την κίνηση ή το σχήμα, χορό σε κύκλο, άρα την τέλεση μιας περιοδικής γιορτής. Η λέξη μω‛έδ, η οποία επίσης αποδίδεται «γιορτή», αναφέρεται βασικά σε έναν καθορισμένο χρόνο ή τόπο σύναξης.—1Σα 20:35· 2Σα 20:5.

Ακολουθεί συνοπτική περιγραφή των γιορτών και παρόμοιων ειδικών ημερών.

ΓΙΟΡΤΕΣ ΣΤΟΝ ΙΣΡΑΗΛ

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ

ΕΤΗΣΙΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ

1. Πάσχα, 14 Αβίβ (Νισάν)

2. Άζυμων Άρτων, 15-21 Αβίβ (Νισάν)

3. Εβδομάδων ή Πεντηκοστή, 6 Σιβάν

4. Σαλπίσματος, 1 Εθανίμ (Τισρί)

5. Ημέρα της Εξιλέωσης, 10 Εθανίμ (Τισρί)

6. Σκηνών, 15-21 Εθανίμ (Τισρί), με επίσημη σύναξη στις 22

ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ

1. Εβδομαδιαίο Σάββατο

2. Νέα Σελήνη

3. Σαββατιαίο έτος (κάθε 7ο έτος)

4. Ιωβηλαίο έτος (κάθε 50ό έτος)

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ

1. Γιορτή της Αφιέρωσης, 25 Χισλέβ

2. Γιορτή των Πουρίμ, 14 και 15 Αδάρ

Οι Τρεις Μεγάλες Γιορτές. Οι τρεις κύριες «εποχιακές γιορτές», οι οποίες ονομάζονται ενίοτε γιορτές προσκυνήματος επειδή όλοι οι άρρενες συγκεντρώνονταν στην Ιερουσαλήμ, λάβαιναν χώρα σε καθορισμένο χρόνο και προσδιορίζονταν από την εβραϊκή λέξη μω‛έδ. (Λευ 23:2, 4) Ωστόσο, η λέξη που χρησιμοποιούνταν συνήθως όταν γινόταν λόγος αποκλειστικά για τις τρεις μεγάλες γιορτές είναι η λέξη χαγ, η οποία δεν υποδηλώνει μόνο την περιοδικότητα του γεγονότος, αλλά και τη μεγάλη χαρά που το χαρακτήριζε. Αυτές οι τρεις μεγάλες γιορτές είναι:

(1) Η Γιορτή των Άζυμων Άρτων (Εξ 23:15). Αυτή η γιορτή άρχιζε την επομένη του Πάσχα και διαρκούσε από τις 15 ως τις 21 Αβίβ (Νισάν). Το Πάσχα τηρούνταν στις 14 Νισάν και αποτελούσε από μόνο του γιορτή, αλλά εφόσον έπεφτε τόσο κοντά στη Γιορτή των Άζυμων Άρτων, οι δύο αυτές γιορτές αποκαλούνταν συχνά από κοινού Πάσχα.—Ματ 26:17· Μαρ 14:12· Λου 22:7.

(2) Η Γιορτή των Εβδομάδων, ή αλλιώς (όπως ονομάστηκε μεταγενέστερα) Πεντηκοστή, γιορταζόταν την 50ή ημέρα μετά τις 16 Νισάν, δηλαδή στις 6 Σιβάν.—Εξ 23:16α· 34:22α.

(3) Η Γιορτή των Σκηνών ή της Συγκομιδής. Αυτή λάβαινε χώρα τον έβδομο μήνα, τον Εθανίμ (Τισρί), από τις 15 ως τις 21, με επίσημη σύναξη στις 22.—Λευ 23:34-36.

Ο χρόνος, ο τόπος και ο τρόπος με τον οποίο έπρεπε να διεξάγονται αυτές οι γιορτές είχαν καθοριστεί από τον Ιεχωβά. Όπως υποδηλώνει η έκφραση «εποχιακές γιορτές του Ιεχωβά», αυτές συνδέονταν με διάφορες εποχές του θρησκευτικού ημερολογιακού έτους—την αρχή της άνοιξης, το τέλος της άνοιξης και το φθινόπωρο. Πόση σημασία είχε αυτό, δεδομένου ότι σε εκείνες τις περιστάσεις οι πρώτοι καρποί του αγρού και των αμπελιών έφερναν μεγάλη χαρά και ευτυχία στους κατοίκους της Υποσχεμένης Γης, οι οποίοι μέσω αυτών των γιορτών αναγνώριζαν ότι ο Ιεχωβά ήταν ο γενναιόδωρος Προμηθευτής όλων των αγαθών!

Έθιμα που Ήταν Κοινά σε Αυτές τις Γιορτές. Η διαθήκη του Νόμου απαιτούσε να εμφανίζονται όλοι οι άρρενες «ενώπιον του Ιεχωβά του Θεού σου στον τόπο που θα εκλέξει εκείνος» κάθε χρόνο, στη διάρκεια καθεμιάς από τις τρεις μεγάλες ετήσιες γιορτές. (Δευ 16:16) Ο τόπος που εκλέχθηκε τελικά ως κέντρο των εορταστικών εκδηλώσεων ήταν η Ιερουσαλήμ. Δεν ορίστηκε συγκεκριμένη τιμωρία για όποιον απουσίαζε από αυτές τις γιορτές, με εξαίρεση το Πάσχα, η απουσία από το οποίο τιμωρούνταν με θάνατο. (Αρ 9:9-13) Εντούτοις, η παραμέληση οποιουδήποτε από τους νόμους του Θεού, περιλαμβανομένων των γιορτών και των σαββάτων Του, θα επέφερε κρίση και οδύνη σε εθνική κλίμακα. (Δευ 28:58-62) Το ίδιο το Πάσχα έπρεπε να τηρείται στις 14 Νισάν ή, σε ειδικές περιπτώσεις, έναν μήνα αργότερα.

Μολονότι οι γυναίκες δεν ήταν υποχρεωμένες να ταξιδεύουν για τις ετήσιες γιορτές όπως οι άντρες, υπάρχουν παραδείγματα γυναικών που παρευρίσκονταν στις γιορτές, όπως η Άννα, η μητέρα του Σαμουήλ (1Σα 1:7), και η Μαρία, η μητέρα του Ιησού. (Λου 2:41) Οι Ισραηλίτισσες που αγαπούσαν τον Ιεχωβά παρευρίσκονταν σε αυτές τις γιορτές όποτε ήταν δυνατόν. Μάλιστα δεν παρευρίσκονταν τακτικά μόνο οι γονείς του Ιησού στις γιορτές, αλλά μαζί τους πήγαιναν επίσης οι συγγενείς και οι γνωστοί τους.—Λου 2:44.

Ο Ιεχωβά έδωσε την εξής υπόσχεση: «Κανείς δεν θα επιθυμήσει τη γη σου όταν εσύ θα ανεβαίνεις για να δεις το πρόσωπο του Ιεχωβά του Θεού σου τρεις φορές το χρόνο». (Εξ 34:24) Μολονότι δεν έμεναν άντρες για να φυλάνε τις πόλεις και τη γη, αποδείχτηκε αληθές ότι κανένα ξένο έθνος δεν ανέβηκε ποτέ να πάρει τη γη των Ιουδαίων στη διάρκεια των γιορτών τους πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 70 Κ.Χ. Ωστόσο, το 66 Κ.Χ., αφού προηγουμένως το Ιουδαϊκό έθνος είχε απορρίψει τον Χριστό, ο Κέστιος Γάλλος θανάτωσε 50 άτομα στη Λύδδα στη διάρκεια της Γιορτής των Σκηνών.

Κανένας από τους άρρενες παρευρισκομένους δεν έπρεπε να έρχεται με άδεια χέρια. Έπρεπε να φέρνουν δώρο «ανάλογο με την ευλογία που σου έχει δώσει ο Ιεχωβά ο Θεός σου». (Δευ 16:16, 17) Επίσης, στην Ιερουσαλήμ έπρεπε να τρώνε το “δεύτερο” δέκατο (σε αντίθεση με εκείνο που δινόταν για τη συντήρηση των Λευιτών [Αρ 18:26, 27]) από τα σιτηρά, το κρασί και το λάδι του τρέχοντος έτους, καθώς επίσης τα πρωτότοκα των βοδιών και του ποιμνίου. Αυτά έπρεπε να τα μοιράζονται με τους Λευίτες. Ωστόσο, σε περίπτωση που το ταξίδι προς τον τόπο της γιορτής ήταν πολύ μεγάλο, ο Νόμος προέβλεπε ότι μπορούσαν να μετατρέψουν αυτά τα αγαθά σε χρήματα, τα οποία θα μπορούσαν κατόπιν να διαθέσουν για να αγοράσουν την τροφή και το ποτό που θα κατανάλωναν ενόσω βρίσκονταν στο αγιαστήριο. (Δευ 14:22-27) Αυτές οι γιορτές έδιναν στον καθένα την ευκαιρία να δείξει την αφοσίωσή του στον Ιεχωβά, και έπρεπε να τις γιορτάζουν με χαρά, συμπεριλαμβάνοντας στις εκδηλώσεις τον πάροικο, το αγόρι που ήταν ορφανό από πατέρα και τη χήρα. (Δευ 16:11, 14) Αυτό προϋπέθετε, βέβαια, ότι οι άντρες μεταξύ αυτών των πάροικων ήταν περιτμημένοι λάτρεις του Ιεχωβά. (Εξ 12:48, 49) Πάντα προσφέρονταν ειδικές θυσίες επιπρόσθετα από τις καθημερινές προσφορές, και ενόσω προσφέρονταν τα ολοκαυτώματα και οι θυσίες συμμετοχής, σάλπιζαν οι σάλπιγγες.—Αρ 10:10.

Λίγο πριν από την οικοδόμηση του ναού, το ιερατείο αναδιοργανώθηκε από τον Βασιλιά Δαβίδ, ο οποίος διευθέτησε να κατανεμηθεί το τεράστιο προσωπικό των εκατοντάδων Ααρωνικών ιερέων σε 24 υποδιαιρέσεις, μαζί με τους Λευίτες βοηθούς. (1Χρ 24) Αργότερα, κάθε υποδιαίρεση εκπαιδευμένων εργατών υπηρετούσε δύο φορές το χρόνο στο ναό, μία εβδομάδα κάθε φορά, τις δε αναγκαίες διευθετήσεις έκανε η κεφαλή του πατρικού οίκου. Το εδάφιο 2 Χρονικών 5:11 υποδηλώνει ότι και οι 24 υποδιαιρέσεις των ιερέων υπηρέτησαν μαζί στην αφιέρωση του ναού, η οποία έλαβε χώρα στη διάρκεια της Γιορτής των Σκηνών. (1Βα 8:2· Λευ 23:34) Ο Άλφρεντ Έντερσχαϊμ λέει ότι τις ημέρες των γιορτών κάθε ιερέας μπορούσε, αν ήθελε, να ανεβεί και να βοηθήσει στην υπηρεσία του ναού, αλλά στη Γιορτή των Σκηνών έπρεπε να παρευρίσκονται και οι 24 υποδιαιρέσεις των ιερέων.—Ο Ναός (The Temple), 1874, σ. 66.

Στη διάρκεια αυτών των εορτασμών, τεράστιος φόρτος εργασίας έπεφτε στους ώμους των ιερέων, των Λευιτών και των Νεθινίμ που υπηρετούσαν μαζί τους. Παράδειγμα της εργασίας που επιτελούσαν δίνεται στην περιγραφή της Γιορτής των Άζυμων Άρτων την οποία τέλεσε ο Βασιλιάς Εζεκίας αφού καθάρισε το ναό, γιορτή που, σε αυτή την περίπτωση, παρατάθηκε άλλες εφτά ημέρες. Η αφήγηση δηλώνει ότι ο ίδιος ο Εζεκίας συνεισέφερε για τις θυσίες 1.000 ταύρους και 7.000 πρόβατα και ότι οι άρχοντες συνεισέφεραν 1.000 ταύρους και 10.000 πρόβατα.—2Χρ 30:21-24.

Ορισμένες ημέρες αυτών των γιορτών ήταν επίσημες συνάξεις ή άγιες συνελεύσεις. Αυτές οι ημέρες ήταν σάββατα, και όπως συνέβαινε με τα εβδομαδιαία Σάββατα, απαιτούνταν κατά τη διάρκειά τους πλήρης παύση των συνηθισμένων εργασιών. Δεν έπρεπε να γίνεται καμιά κοσμική εργασία. Εξαίρεση σε σχέση με την κανονική διευθέτηση του Σαββάτου αποτελούσε το γεγονός ότι εργασία όπως η παρασκευή τροφής—που ήταν παράνομη κατά τα εβδομαδιαία Σάββατα—επιτρεπόταν στα πλαίσια των ετοιμασιών για τα γιορταστικά έθιμα. (Εξ 12:16) Από αυτή την άποψη οι “άγιες συνελεύσεις” των γιορτών διέφεραν από τα κανονικά εβδομαδιαία Σάββατα (και από το Σάββατο τη δέκατη ημέρα του έβδομου μήνα, δηλαδή την Ημέρα της Εξιλέωσης, μια περίοδο νηστείας), κατά τα οποία δεν επιτρεπόταν κανενός είδους εργασία, ούτε ακόμη και το άναμμα φωτιάς «σε καμιά από τις κατοικίες» τους.—Παράβαλε Λευιτικό 23:3, 26-32 με τα εδάφια 7, 8, 21, 24, 25, 35, 36 και με τα εδάφια Έξοδος 35:2, 3.

Η Σπουδαιότητα των Γιορτών στη Ζωή του Ισραήλ. Οι γιορτές έπαιζαν πολύ σπουδαίο ρόλο στη ζωή των Ισραηλιτών σε εθνικό επίπεδο. Όταν βρίσκονταν ακόμη σε δουλεία στην Αίγυπτο, ο Μωυσής είπε στον Φαραώ ότι ο λόγος για τον οποίο απαιτούσε να επιτραπεί στους Ισραηλίτες και στα ζωντανά τους να φύγουν από την Αίγυπτο ήταν επειδή «έχουμε γιορτή για τον Ιεχωβά». (Εξ 10:9) Η διαθήκη του Νόμου περιλάμβανε πολλές λεπτομερείς οδηγίες σχετικά με την τήρηση των γιορτών. (Εξ 34:18-24· Λευ 23:1-44· Δευ 16:1-17) Σε αρμονία με τις εντολές του Θεού, οι γιορτές βοηθούσαν όλους όσους παρευρίσκονταν σε αυτές να κρατούν τη διάνοιά τους προσηλωμένη στο λόγο του Θεού και να μην απορροφούνται τόσο πολύ από τις προσωπικές τους υποθέσεις ώστε να ξεχνούν την πιο σπουδαία πνευματική πλευρά της καθημερινής τους ζωής. Αυτές οι γιορτές τούς υπενθύμιζαν επίσης ότι ήταν λαός για το όνομα του Ιεχωβά. Το ταξίδι προς και από τις εορταστικές συγκεντρώσεις τούς έδινε φυσικά πολλές ευκαιρίες να μιλούν για την αγαθότητα του Θεού τους και για τις ευλογίες που απολάμβαναν κάθε μέρα και κάθε εποχή. Οι γιορτές παρείχαν χρόνο και ευκαιρία για στοχασμό, συναναστροφή και συζητήσεις γύρω από το νόμο του Ιεχωβά. Διεύρυναν τη γνώση για τη θεόδοτη γη, αύξαναν την κατανόηση και την αγάπη για τον πλησίον μεταξύ των Ισραηλιτών και προωθούσαν την ενότητα και την καθαρή λατρεία. Οι γιορτές ήταν ευτυχείς περιστάσεις. Η διάνοια των παρευρισκομένων γέμιζε με τις σκέψεις και τις οδούς του Θεού, και όλοι όσοι συμμετείχαν με ειλικρίνεια λάβαιναν πλούσια πνευματική ευλογία. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, πόσο ευλογήθηκαν χιλιάδες παρευρισκόμενοι στη Γιορτή της Πεντηκοστής στην Ιερουσαλήμ το 33 Κ.Χ.—Πρ 2:1-47.

Οι γιορτές ήταν σύμβολο ευτυχίας για τους Ιουδαίους. Πριν από την εξορία στη Βαβυλώνα, οπότε το έθνος γενικά είχε πάψει να διακρίνει τον αληθινό πνευματικό σκοπό των γιορτών, οι προφήτες Ωσηέ και Αμώς συνέδεσαν την επερχόμενη προειπωμένη ερήμωση της Ιερουσαλήμ με την παύση αυτών των χαρούμενων και ευτυχισμένων εορτασμών ή με τη μετατροπή τους σε πένθιμες περιστάσεις. (Ωσ 2:11· Αμ 8:10) Μετά την πτώση της Ιερουσαλήμ, ο Ιερεμίας παρατήρησε θρηνώντας ότι «οι δρόμοι της Σιών πενθούν, επειδή κανείς δεν έρχεται στη γιορτή». Οι γιορτές και τα Σάββατα είχαν πλέον “ξεχαστεί”. (Θρ 1:4· 2:6) Ο Ησαΐας περιέγραψε εκ των προτέρων την ευτυχία των εξορίστων που επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα το 537 Π.Κ.Χ., με τα εξής λόγια: «Εσείς θα έχετε έναν ύμνο σαν τον ύμνο που λέγεται τη νύχτα κατά την οποία αγιάζει κάποιος τον εαυτό του για γιορτή». (Ησ 30:29) Ωστόσο, προτού περάσει πολύς καιρός από την αποκατάστασή τους στη θεόδοτη γη τους, αυτοί διέφθειραν και πάλι τις γιορτές του Ιεχωβά, γι’ αυτό και ο Θεός, μέσω του προφήτη Μαλαχία, προειδοποίησε τους ιερείς ότι η κοπριά των γιορτών τους θα σκορπιζόταν πάνω στα πρόσωπά τους.—Μαλ 2:1-3.

Οι συγγραφείς των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών κάνουν αρκετές άμεσες και έμμεσες αναφορές στις γιορτές, προσδίδοντάς τους ενίοτε χαρούμενη, συμβολική και προφητική εφαρμογή όσον αφορά τους Χριστιανούς. Ωστόσο, η κατά γράμμα τήρηση αυτών των γιορτών δεν αποτέλεσε απαίτηση για τους Χριστιανούς.—Κολ 2:16, 17· βλέπε τις διάφορες γιορτές ονομαστικά.

ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΑΦΙΕΡΩΣΗΣ

Η Γιορτή της Αφιέρωσης (εβρ., χανουκκάχ) τηρείται σε ανάμνηση της ανάκτησης της Ιουδαϊκής ανεξαρτησίας από τη συροελληνική κυριαρχία και της επαναφιέρωσης του ναού της Ιερουσαλήμ στον Ιεχωβά, ο οποίος ναός είχε βεβηλωθεί από τον Αντίοχο Δ΄ τον Επιφανή, τον αυτοαποκαλούμενο «Θεό Επιφανή». Αυτός ανήγειρε έναν βωμό πάνω στο μεγάλο θυσιαστήριο στο οποίο προσφερόταν προηγουμένως το καθημερινό ολοκαύτωμα. (Α΄ Μακκαβαίων 1:54-59) Σε αυτή την περίπτωση (25 Χισλέβ του 168 Π.Κ.Χ.), ο Αντίοχος, για να δείξει το μίσος και την περιφρόνησή του για τον Ιεχωβά, τον Θεό των Ιουδαίων, και για να μιάνει το ναό Του στο μέγιστο βαθμό, θυσίασε ένα γουρούνι στο θυσιαστήριο και έβαλε να ραντίσουν με το ζωμό που έφτιαξε από το κρέας του όλο το ναό. Επίσης, έκαψε τις πύλες του ναού, γκρέμισε τα δωμάτια των ιερέων και απομάκρυνε το χρυσό θυσιαστήριο, καθώς και το τραπέζι του ψωμιού της πρόθεσης και το χρυσό λυχνοστάτη. Ο ναός του Ζοροβάβελ επαναφιερώθηκε στον ειδωλολατρικό θεό Ολύμπιο Δία.

Δύο χρόνια αργότερα, ο Ιούδας Μακκαβαίος ανακατέλαβε την πόλη και το ναό. Το αγιαστήριο ήταν ερημωμένο και στις αυλές του ναού φύτρωναν αγριόχορτα. Ο Ιούδας κατεδάφισε το παλιό, μιασμένο θυσιαστήριο και έχτισε καινούριο με απελέκητες πέτρες. Επίσης, διέταξε να κατασκευαστούν για το ναό σκεύη και έφερε το θυσιαστήριο του θυμιάματος, το τραπέζι του ψωμιού της πρόθεσης και το λυχνοστάτη μέσα στο ναό. Αφού ο ναός εξαγνίστηκε από το μίασμα, επαναφιερώθηκε στις 25 Χισλέβ του 165 Π.Κ.Χ., ακριβώς τρία χρόνια μετά την ημέρα κατά την οποία ο Αντίοχος είχε κάνει τη θυσία του στο θυσιαστήριο αποδίδοντας λατρεία στον ειδωλολατρικό θεό. Άρχισαν και πάλι να προσφέρονται τα καθημερινά ή μόνιμα ολοκαυτώματα.—Α΄ Μακκαβαίων 4:36-54· Β΄ Μακκαβαίων 10:1-9.

Εορταστικά Έθιμα. Η ίδια η φύση της γιορτής την καθιστούσε περίοδο μεγάλης χαράς. Ως προς το τελετουργικό έμοιαζε κάπως με τη Γιορτή των Σκηνών. Οι εορταστικές εκδηλώσεις διαρκούσαν οχτώ ημέρες, από τις 25 Χισλέβ και έπειτα. (Α΄ Μακκαβαίων 4:59) Στις αυλές του ναού υπήρχε μεγάλη φωταγώγηση, και όλα τα σπίτια φωτίζονταν με διακοσμητικά λυχνάρια. Το Ταλμούδ ονομάζει αυτή τη γιορτή «Γιορτή του Φωτισμού». Μεταγενέστερα, μερικοί συνήθιζαν να ανάβουν οχτώ λυχνάρια την πρώτη νύχτα και να μειώνουν τον αριθμό τους κατά ένα κάθε βράδυ, ενώ άλλοι άρχιζαν με ένα λυχνάρι και τα αύξαναν σε οχτώ. Τα λυχνάρια τοποθετούνταν κοντά σε εξώπορτες, όχι μόνο για να φωτίζουν το σπίτι, αλλά και για να βλέπουν το φως όλοι όσοι βρίσκονταν έξω. Το άναμμα των λυχναριών συνοδευόταν από υμνωδία που δόξαζε τον Θεό, τον Απελευθερωτή του Ισραήλ. Ο Ιώσηπος λέει σχετικά με την εγκαινίαση της γιορτής: «Ήταν τόση η ευχαρίστηση που πήραν με την αναβίωση των εθίμων τους και με την αναπάντεχη ανάκτηση του δικαιώματος να ασκούν τη θρησκεία τους έπειτα από τόσον καιρό, ώστε έθεσαν νόμο να εορτάζουν οι απόγονοί τους την αποκατάσταση της λειτουργίας του ναού επί οχτώ ημέρες. Από τότε διατηρούμε τούτη τη γιορτή μέχρι τώρα, ονομάζοντάς την “φώτα”, δίνοντάς της αυτή την ονομασία, νομίζω, εκ του ότι μας εμφανίστηκε ανέλπιστα τούτο το δικαίωμα». (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΒ΄, 324, 325 [vii, 7]) Οι κοπιαστικές εργασίες επιτρέπονταν, καθώς η γιορτή δεν θεωρούνταν σάββατο.

Οι δύο προηγούμενες αφιερώσεις—η αφιέρωση του πρώτου ναού, που χτίστηκε από τον Σολομώντα, και η αφιέρωση του δεύτερου, που χτίστηκε από τον Ζοροβάβελ—είχαν τελεστεί επίσημα μετά την ολοκλήρωση της οικοδόμησης. Δεν καθιερώθηκε, όμως, αναμνηστικός εορτασμός αυτών των αφιερώσεων, όπως καθιερώθηκε για την επαναφιέρωση του δεύτερου ναού από τον Ιούδα Μακκαβαίο. Ανόμοια με τις τρεις μεγάλες γιορτές στις οποίες υποχρεούνταν να παρευρίσκονται στην Ιερουσαλήμ όλοι οι άρρενες, η Γιορτή της Αφιέρωσης μπορούσε να τηρείται στις πόλεις τους, όπως και η Γιορτή των Πουρίμ. (Εξ 23:14-17· Εσθ 9:18-32) Σε ολόκληρη τη χώρα συναθροίζονταν στις συναγωγές τους υμνολογώντας και αγαλλόμενοι και κρατώντας κλαδιά δέντρων, ενώ οι συναγωγές και τα σπίτια ήταν κατάφωτα. Οι Εβραίοι τηρούν αυτή τη γιορτή μέχρι σήμερα.

Σημασία για τους Χριστιανούς. Ο Ιησούς επισκέφτηκε το ναό κατά τη Γιορτή της Αφιέρωσης, τον τελευταίο χειμώνα της διακονίας του, το 32 Κ.Χ. Η αφήγηση αναφέρει: «Εκείνον τον καιρό έγινε η γιορτή της αφιέρωσης στην Ιερουσαλήμ. Ήταν χειμώνας, και ο Ιησούς περπατούσε στο ναό, στη στοά του Σολομώντα». (Ιωα 10:22, 23) Ο Χισλέβ, ο ένατος μήνας, αντιστοιχεί με μέρος της περιόδου Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου. Φυσικά, όλοι οι Ιουδαίοι γνώριζαν ότι αυτή η γιορτή λάβαινε χώρα το χειμώνα. Συνεπώς, η αναφορά στο χειμώνα ίσως γίνεται εδώ για να υποδειχτεί η κατάσταση του καιρού, και όχι η εποχή, ως ο λόγος για τον οποίο ο Ιησούς επέλεξε για τη διδασκαλία του ένα προφυλαγμένο μέρος, τη «στοά του Σολομώντα». Αυτή η σκεπαστή στοά βρισκόταν στην ανατολική πλευρά της εξωτερικής αυλής των Εθνικών, όπου συγκεντρώνονταν πολλά άτομα.—Πρ 3:11· 5:12.

Στις θεόπνευστες Γραφές δεν δηλώνεται άμεσα ότι ο Ιεχωβά χάρισε τη νίκη στον Ιούδα Μακκαβαίο και τον κατηύθυνε στην επισκευή του ναού, στον εκ νέου εξοπλισμό του, στην κατασκευή των σκευών και τελικά στην επαναφιέρωσή του. Εντούτοις, για να μπορούν να εκπληρωθούν οι προφητείες σχετικά με τον Ιησού και τη διακονία του και να συνεχιστούν οι Λευιτικές θυσίες μέχρις ότου επιτελούνταν η μεγάλη θυσία του Γιου του Θεού, ο ναός έπρεπε να εξακολουθεί να υπάρχει και οι υπηρεσίες του να λειτουργούν την εποχή που θα εμφανιζόταν ο Μεσσίας. (Ιωα 2:17· Δα 9:27) Ο Ιεχωβά είχε χρησιμοποιήσει ανθρώπους από ξένα έθνη, όπως τον Κύρο, για να φέρουν σε πέρας ορισμένους σκοπούς σχετικά με τη λατρεία Του. (Ησ 45:1) Πολύ περισσότερο, λοιπόν, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει έναν άνθρωπο από τον αφιερωμένο λαό του, τους Ιουδαίους.

Η ουσία είναι ότι οι υπηρεσίες του ναού λειτουργούσαν στη διάρκεια της διακονίας του Ιησού Χριστού. Ο ναός του Ζοροβάβελ είχε ανοικοδομηθεί (αντικατασταθεί) από τον Ηρώδη και είχε γίνει πιο περίτεχνος. Γι’ αυτόν το λόγο και εξαιτίας της αντιπάθειάς τους για τον Ηρώδη, οι Ιουδαίοι κάνουν συνήθως λόγο μόνο για δύο ναούς—του Σολομώντα και του Ζοροβάβελ. Ούτε στα λόγια του Ιησού ούτε σε οποιοδήποτε από τα συγγράμματα των μαθητών του βρίσκουμε κάποια επίκριση για τη Γιορτή της Αφιέρωσης. Ωστόσο, η τήρησή της δεν αποτελεί απαίτηση για τους Χριστιανούς σύμφωνα με τη νέα διαθήκη.—Κολ 2:16· Γα 4:10, 11· Εβρ 8:6.

ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΕΛΗΝΗΣ

Η εντολή του Θεού προς τους Ισραηλίτες ήταν ότι κάθε νέα σελήνη, η οποία σηματοδοτούσε την έναρξη των σεληνιακών μηνών του Ιουδαϊκού ημερολογίου, έπρεπε να ηχούν οι σάλπιγγες για τα ολοκαυτώματα και τις θυσίες συμμετοχής τους. (Αρ 10:10) Αυτές τις ημέρες έπρεπε να προσφέρουν ειδικές θυσίες εκτός από τη μόνιμη καθημερινή θυσία. Η προσφορά της νέας σελήνης έπρεπε να αποτελείται από δύο ταύρους, ένα κριάρι και εφτά μονοετή αρσενικά αρνιά που θα θυσιάζονταν ως ολοκαύτωμα, μαζί με τις αντίστοιχες προσφορές σιτηρών και κρασιού, καθώς επίσης από ένα κατσικάκι που θυσιαζόταν ως προσφορά για αμαρτία.—Αρ 28:11-15.

Αυτές είναι όλες οι εντολές που περιέχονται στην Πεντάτευχο αναφορικά με την τήρηση της νέας σελήνης, αλλά με τον καιρό αυτή εξελίχθηκε σε σημαντική εθνική γιορτή. Στα εδάφια Ησαΐας 1:13, 14 κατατάσσεται μαζί με τα Σάββατα και τις γιορταστικές περιόδους. Τουλάχιστον στην εποχή των μεταγενέστερων προφητών, ο λαός δεν επιδιδόταν σε εμπορικές δραστηριότητες κατά τις ημέρες της νέας σελήνης, όπως υποδηλώνει το εδάφιο Αμώς 8:5. Αυτό υπερέβαινε τις Γραφικές απαιτήσεις για τις ημέρες της νέας σελήνης. Ούτως ή άλλως, όμως, όπως δείχνουν οι δύο παραπάνω Γραφικές περικοπές, η τήρηση της νέας σελήνης από τους Ιουδαίους είχε καταντήσει πλέον τυπολατρική και ήταν μισητή στα μάτια του Ιεχωβά.

Η ημέρα της νέας σελήνης θεωρούνταν κατ’ εξοχήν ημέρα συνάξεων και συμποσίων. Αυτό φαίνεται από το συνειρμό που έκανε ο Σαούλ όταν δεν εμφανίστηκε στο τραπέζι του ο Δαβίδ την ημέρα της νέας σελήνης. Ο Σαούλ είπε μέσα του: «Κάτι συνέβη και δεν είναι καθαρός, γιατί δεν καθαρίστηκε». (1Σα 20:5, 18, 24, 26) Μολονότι αυτή την ημέρα μπορούσαν να γίνουν κάποιες μορφές εργασίας που απαγορεύονταν το Σάββατο, η νέα σελήνη θεωρούνταν ημέρα ενασχόλησης με πνευματικά ζητήματα. Ο λαός συναγόταν σε συνελεύσεις (Ησ 1:13· 66:23· Ψλ 81:3· Ιεζ 46:3) ή επισκεπτόταν τους προφήτες ή τους ανθρώπους του Θεού.—2Βα 4:23.

Ο εορτασμός της ημέρας της νέας σελήνης δεν περιλάμβανε την απόδοση λατρείας στη σελήνη, λατρεία την οποία ασκούσαν μερικά ειδωλολατρικά έθνη, ούτε είχε οποιαδήποτε σχέση με την αστρολογία.—Κρ 8:21· 2Βα 23:5· Ιωβ 31:26-28.

Ο Ησαΐας έγραψε για έναν μελλοντικό καιρό κατά τον οποίο κάθε σάρκα θα προσερχόταν για να προσκυνάει τον Ιεχωβά στις ημέρες της νέας σελήνης. (Ησ 66:23) Στην προφητεία του Ιεζεκιήλ, την περίοδο της εξορίας στη Βαβυλώνα, όταν δόθηκε σε αυτόν το όραμα ενός ναού, ο Ιεχωβά τού είπε: «Η πύλη της εσωτερικής αυλής που βλέπει ανατολικά θα πρέπει να παραμένει κλειστή τις έξι εργάσιμες ημέρες, και την ημέρα του σαββάτου θα πρέπει να ανοίγεται και την ημέρα της νέας σελήνης θα πρέπει να ανοίγεται. Και ο λαός του τόπου θα προσκυνάει στην είσοδο εκείνης της πύλης κατά τα σάββατα και κατά τη νέα σελήνη, ενώπιον του Ιεχωβά».—Ιεζ 46:1, 3.

Οι Εβραίοι σήμερα γιορτάζουν τη νέα σελήνη με πολλές διεξοδικές τελετές και της προσδίδουν μεγάλη σπουδαιότητα. Ωστόσο, οι Χριστιανοί πληροφορούνται ότι δεν είναι υποχρεωμένοι να τηρούν τη νέα σελήνη ή το σάββατο, τα οποία απλώς αποτελούσαν μέρος της σκιάς των μελλοντικών πραγμάτων, ενώ η πραγματικότητα βρίσκεται στον Ιησού Χριστό. Οι γιορτές του φυσικού Ισραήλ έχουν συμβολική σημασία και βρίσκουν την εκπλήρωσή τους σε πολλές ευλογίες οι οποίες γίνονται εφικτές μέσω του Γιου του Θεού.—Κολ 2:16, 17.

ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ

Βλέπε ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ ΣΚΗΝΩΝ.

ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ

Βλέπε ΣΑΒΒΑΤΟ.

ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΣΑΛΠΙΣΜΑΤΟΣ

Αυτή η γιορτή λάβαινε χώρα την πρώτη ημέρα (ή τη νέα σελήνη) του έβδομου μήνα, του Εθανίμ (Τισρί). Σηματοδοτούσε την έναρξη του πολιτικού έτους των Ιουδαίων. Διέφερε από τη Γιορτή της Νέας Σελήνης, που λάβαινε χώρα τους άλλους 11 μήνες, καθόσον ήταν πιο σημαντική. Η εντολή αναφέρει επιπλέον σχετικά με τη Γιορτή του Σαλπίσματος ότι έπρεπε να ξεχωρίζεται ως ημέρα άγιας συνέλευσης, στην οποία δεν έπρεπε να γίνεται κανενός είδους κοπιαστική εργασία.

Η γιορτή πήρε το όνομά της από την εντολή: «Πρέπει να γίνεται για εσάς πλήρης ανάπαυση, ενθύμημα μέσω σαλπίσματος». «Θα είναι ημέρα σαλπίσματος για εσάς». Εκείνη την ημέρα προσφερόταν ένας νεαρός ταύρος, ένα κριάρι και εφτά υγιή, μονοετή αρσενικά αρνιά ως θυσία, παράλληλα με μια προσφορά σιτηρών από λεπτό αλεύρι μουσκεμένο με λάδι, καθώς επίσης θυσιαζόταν ένα αρσενικό κατσικάκι ως προσφορά για αμαρτία. Αυτές οι προσφορές έρχονταν να προστεθούν στις μόνιμες καθημερινές προσφορές, καθώς και στις θυσίες που γίνονταν ειδικά κατά τις ημέρες της νέας σελήνης.—Λευ 23:24· Αρ 29:1-6.

Η γιορτή αυτή ήταν ασφαλώς σημαντική, όχι μόνο επειδή ο μήνας που άρχιζε σηματοδοτούσε την έναρξη ενός νέου γεωργικού και εργατικού έτους, αλλά και επειδή η Ημέρα της Εξιλέωσης έπεφτε τη 10η ημέρα αυτού του μήνα, η δε Γιορτή των Σκηνών άρχιζε τη 15η. Η συγκομιδή των καρπών του απερχόμενου έτους ολοκληρωνόταν ως επί το πλείστον αυτόν το μήνα. Στους καρπούς που μαζεύονταν αυτόν το μήνα περιλαμβάνονταν τα σταφύλια, από τα οποία παράγεται το κρασί που ευφραίνει την καρδιά του ανθρώπου, και οι ελιές, οι οποίες μεταξύ άλλων παρείχαν τροφή αλλά και λάδι για φωτισμό και για χρήση σε πολλές προσφορές σιτηρών. (Ψλ 104:15) Πραγματικά, αυτή η γιορτή σημείωνε την έναρξη ενός μηνός που παρείχε λόγους για ευγνωμοσύνη προς τον Ιεχωβά.

ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ ΑΖΥΜΩΝ ΑΡΤΩΝ

Η γιορτή αυτή άρχιζε στις 15 Νισάν, την επομένη του Πάσχα, και συνεχιζόταν επί εφτά ημέρες, μέχρι τις 21 Νισάν. (Βλέπε ΠΑΣΧΑ.) Οφείλει το όνομά της στους άζυμους άρτους (εβρ., ματσώθ), το μοναδικό ψωμί που επιτρεπόταν να υπάρχει στη διάρκεια των εφτά ημερών της γιορτής. Το άζυμο ψωμί ζυμώνεται με νερό αλλά χωρίς μαγιά. Πρέπει να παρασκευαστεί βιαστικά για να μην αρχίσει η ζύμωση.

Η πρώτη ημέρα της Γιορτής των Άζυμων Άρτων ήταν επίσημη σύναξη, καθώς επίσης σάββατο. Τη δεύτερη ημέρα, στις 16 Νισάν, έφερναν στον ιερέα ένα δεμάτι από τους πρώτους καρπούς του θερισμού του κριθαριού—της πρώτης σοδειάς που ωρίμαζε στην Παλαιστίνη. Πριν από αυτή τη γιορτή δεν μπορούσαν να φάνε καινούρια σιτηρά, ψωμί ή ψημένα σιτηρά από τη νέα συγκομιδή. Ο ιερέας πρόσφερε συμβολικά αυτούς τους πρώτους καρπούς στον Ιεχωβά κινώντας ένα δεμάτι με σιτηρά πέρα δώθε, ενώ προσφερόταν ως ολοκαύτωμα ένα υγιές κριάρι στον πρώτο του χρόνο μαζί με μια προσφορά σιτηρών μουσκεμένων με λάδι και μια σπονδή. (Λευ 23:6-14) Δεν υπήρχε εντολή να καίγεται μέρος από τα σιτηρά ή από το αλεύρι των σιτηρών στο θυσιαστήριο, όπως συνήθιζαν να κάνουν μεταγενέστερα οι ιερείς. Εκτός από τη δημόσια ή εθνική προσφορά πρώτων καρπών, υπήρχε επίσης η πρόβλεψη να προσφέρει κάθε οικογένεια και κάθε άτομο που είχε ιδιοκτησία στον Ισραήλ ευχαριστήριες θυσίες στη διάρκεια αυτής της εορταστικής περίστασης.—Εξ 23:19· Δευ 26:1, 2· βλέπε ΠΡΩΤΟΙ ΚΑΡΠΟΙ.

Σημασία. Η βρώση άζυμων άρτων αυτή την περίοδο ήταν σε αρμονία με τις οδηγίες που είχε λάβει ο Μωυσής από τον Ιεχωβά, όπως αυτές παρατίθενται στα εδάφια Έξοδος 12:14-20, όπου περιλαμβάνεται η εξής αυστηρή εντολή, στο εδάφιο 19: «Επί εφτά ημέρες δεν θα βρίσκεται στα σπίτια σας προζύμι». Στο εδάφιο Δευτερονόμιο 16:3 οι άζυμοι άρτοι ονομάζονται «ψωμί της ταλαιπωρίας», διότι κάθε χρόνο υπενθύμιζαν στους Ισραηλίτες τη βιαστική τους αναχώρηση από τη γη της Αιγύπτου (κατά την οποία δεν υπήρχε χρόνος για να υποστεί ζύμωση το ζυμάρι τους [Εξ 12:34]). Ως εκ τούτου, επανέφεραν στη μνήμη τους την κατάσταση ταλαιπωρίας και δουλείας από την οποία απελευθερώθηκε ο Ισραήλ, όπως είπε ο ίδιος ο Ιεχωβά, «ώστε να θυμάσαι την ημέρα που βγήκες από τη γη της Αιγύπτου όλες τις ημέρες της ζωής σου». Η συνειδητοποίηση της τωρινής ελευθερίας που απολάμβαναν ως έθνος και η αναγνώριση του Ιεχωβά ως Ελευθερωτή τους αποτελούσαν το κατάλληλο υπόβαθρο για την πρώτη από τις τρεις μεγάλες ετήσιες γιορτές των Ισραηλιτών.—Δευ 16:16.

Εορτασμοί στην Προαιχμαλωσιακή Περίοδο. Στις Γραφές υπάρχουν τρεις καταγραμμένες περιπτώσεις κατά τις οποίες τηρήθηκε η Γιορτή των Άζυμων Άρτων μετά την είσοδο των Ισραηλιτών στην Υποσχεμένη Γη και πριν από την εξορία τους στη Βαβυλώνα. Ωστόσο, η απουσία μνείας άλλου εορτασμού δεν πρέπει να εκληφθεί ως ένδειξη ότι η γιορτή δεν τηρούνταν. Τουναντίον, στην πρώτη καταγραμμένη περίπτωση γίνεται γενική αναφορά σε όλες τις γιορτές καθώς και στις διευθετήσεις που έκανε ο Σολομών για την τήρησή τους.—2Χρ 8:12, 13.

Στους άλλους δύο εορτασμούς, οι περιστάσεις ήταν εξαιρετικές. Ο πρώτος αφορά την αναβίωση της Γιορτής των Άζυμων Άρτων ύστερα από ένα διάστημα παραμέλησής της. Αυτό συνέβη το πρώτο έτος της βασιλείας του πιστού Εζεκία. Είναι ενδιαφέρον ότι, στην εν λόγω περίπτωση, δεν πρόλαβαν να είναι έτοιμοι για την ετήσια γιορτή στις 15 Νισάν, επειδή οι εργασίες καθαρισμού και επισκευής του ναού διήρκεσαν μέχρι τις 16 του μήνα. Γι’ αυτό, επωφελήθηκαν από μια διάταξη του Νόμου που προέβλεπε να τελείται η γιορτή το δεύτερο μήνα. (2Χρ 29:17· 30:13, 21, 22· Αρ 9:10, 11) Η περίσταση αυτή ήταν τόσο χαρωπή και κατέληξε σε τόσο μεγάλη θρησκευτική αναζωογόνηση ώστε ο εφταήμερος εορτασμός αποδείχτηκε πολύ σύντομος, γι’ αυτό και παρατάθηκε άλλες εφτά ημέρες. Ο Βασιλιάς Εζεκίας και οι άρχοντές του συνεισέφεραν γενναιόδωρα, δίνοντας 2.000 ταύρους και 17.000 πρόβατα για να τραφούν τα πλήθη των παρευρισκομένων.—2Χρ 30:23, 24.

Ο εορτασμός αυτός στάθηκε η αρχή μιας μεγάλης εκστρατείας κατά της ψεύτικης θρησκείας, η οποία σε πολλές πόλεις πραγματοποιήθηκε προτού επιστρέψουν οι λάτρεις στα σπίτια τους. (2Χρ 31:1) Αυτή η τήρηση της Γιορτής των Άζυμων Άρτων έφερε την ευλογία του Ιεχωβά, όπως επίσης απελευθέρωση από τη δαιμονολατρία, και αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα της ευεργετικής επίδρασης που ασκούσε στους Ισραηλίτες η τήρηση αυτών των γιορτών.

Η τελευταία καταγραμμένη τήρηση της Γιορτής των Άζυμων Άρτων στην προαιχμαλωσιακή περίοδο έλαβε χώρα στη διάρκεια της βασιλείας του Ιωσία, όταν αυτός έκανε μια θαρραλέα προσπάθεια να αποκαταστήσει την αγνή λατρεία του Ιεχωβά στον Ιούδα.—2Χρ 35:1-19.

Μολονότι αυτοί είναι οι μόνοι εορτασμοί για τους οποίους γίνεται ειδική μνεία, αναμφίβολα οι πιστοί κριτές και ιερείς του Ισραήλ πριν από την περίοδο των βασιλιάδων μεριμνούσαν για την τήρηση των γιορτών. Μεταγενέστερα, τόσο ο Δαβίδ όσο και ο Σολομών έκαναν επισταμένες διευθετήσεις για την εύρυθμη λειτουργία του ιερατείου, ενώ και άλλοι βασιλιάδες του Ιούδα πρέπει να φρόντισαν να τηρούνται οι γιορτές τακτικά. Επίσης, η Γιορτή των Άζυμων Άρτων τηρούνταν πολύ τακτικά στη μεταιχμαλωσιακή περίοδο.

Εορτασμοί στη Μεταιχμαλωσιακή Περίοδο. Μετά την απελευθέρωση των Ιουδαίων από τη Βαβυλώνα και την επιστροφή τους στην Υποσχεμένη Γη, ο ναός της Ιερουσαλήμ ανοικοδομήθηκε και ολοκληρώθηκε με τη δυναμική ενθάρρυνση που έδωσαν ο Αγγαίος και ο Ζαχαρίας, προφήτες του Ιεχωβά. (Εσδ 5:1, 2) Το 515 Π.Κ.Χ. ο ανοικοδομημένος οίκος του Ιεχωβά εγκαινιάστηκε με μεγάλη χαρά και με όλες τις αρμόζουσες θυσίες που συνόδευαν τη Γιορτή των Άζυμων Άρτων. Το εδάφιο Έσδρας 6:22 δηλώνει: «Και τέλεσαν τη γιορτή των άζυμων άρτων εφτά ημέρες με χαρά».

Το βιβλίο του Μαλαχία δείχνει ότι, παρά το ενθουσιώδες ξεκίνημα για την αποκατάσταση της αληθινής λατρείας το οποίο έλαβε χώρα όταν οι εξόριστοι επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα, οι ιερείς έγιναν με τον καιρό αδιάφοροι, υπερήφανοι και αυτοδικαιούμενοι. Η υπηρεσία στο ναό κατάντησε εμπαιγμός, μολονότι οι γιορτές τηρούνταν τυπολατρικά. (Μαλ 1:6-8, 12-14· 2:1-3· 3:8-10) Ο Ιησούς βρήκε τους γραμματείς και τους Φαρισαίους να τηρούν με σχολαστικότητα τις λεπτομέρειες του Νόμου, μαζί με τις δικές τους πρόσθετες παραδόσεις. Αυτοί τηρούσαν με ζήλο τις γιορτές, μεταξύ των οποίων τη Γιορτή των Άζυμων Άρτων, αλλά ο Ιησούς τούς καταδίκασε διότι, εξαιτίας της υποκρισίας τους, δεν μπορούσαν να διακρίνουν την πραγματική σημασία αυτών των εξαιρετικών διευθετήσεων που είχε κάνει ο Ιεχωβά για την ευλογία τους.—Ματ 15:1-9· 23:23, 24· Λου 19:45, 46.

Προφητική Σημασία. Ο Ιησούς Χριστός εξήγησε τη συμβολική σημασία που έχει το προζύμι, όπως αναγράφεται στα εδάφια Ματθαίος 16:6, 11, 12, προειδοποιώντας τους μαθητές του: «Να έχετε τα μάτια σας ανοιχτά και να προσέχετε από το προζύμι των Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων». Όταν οι μαθητές του συζήτησαν μεταξύ τους και έβγαλαν εσφαλμένο συμπέρασμα ως προς το τι εννοούσε, εκείνος μίλησε ξεκάθαρα: «“Πώς γίνεται να μη διακρίνετε ότι δεν σας μίλησα για ψωμιά; Να προσέχετε, όμως, από το προζύμι των Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων”. Τότε κατάλαβαν ότι είπε να προσέχουν . . . από τη διδασκαλία των Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων». Επίσης, ο Λουκάς αναφέρει ότι ο Ιησούς δήλωσε συγκεκριμένα σε μια άλλη περίπτωση: «Να προσέχετε από το προζύμι των Φαρισαίων, το οποίο είναι η υποκρισία».—Λου 12:1.

Ο απόστολος Παύλος αποδίδει παρόμοια σημασία στο προζύμι σε συσχετισμό με τη Γιορτή των Άζυμων Άρτων όταν περιγράφει την πορεία που πρέπει να ακολουθούν οι Χριστιανοί. Στα εδάφια 1 Κορινθίους 5:6-8 δίνει την εξής συμβουλή στους Χριστιανούς αδελφούς του: «Δεν γνωρίζετε ότι λίγο προζύμι προκαλεί ζύμωση σε όλο το ζυμάρι; Πετάξτε το παλιό προζύμι για να είστε νέο ζυμάρι, καθώς είστε χωρίς ζύμωση. Διότι πράγματι ο Χριστός, το πάσχα μας, έχει θυσιαστεί. Συνεπώς, ας τηρούμε τη γιορτή, όχι με παλιό προζύμι ούτε με προζύμι κακίας και πονηρίας, αλλά με άζυμους άρτους ειλικρίνειας και αλήθειας».

Στις 16 Νισάν, τη δεύτερη ημέρα της Γιορτής των Άζυμων Άρτων, ο αρχιερέας κινούσε πέρα δώθε τους πρώτους καρπούς του θερισμού του κριθαριού—της πρώτης σοδειάς του έτους—ή αυτά που θα μπορούσαν να ονομαστούν οι πρώτοι από τους πρώτους καρπούς της γης. (Λευ 23:10, 11) Έχει σημασία το ότι ο Ιησούς Χριστός αναστήθηκε αυτήν ακριβώς την ημέρα, στις 16 Νισάν, του έτους 33 Κ.Χ. Ο απόστολος Παύλος παραβάλλει τον Χριστό με άλλους οι οποίοι ανασταίνονται, λέγοντας: «Ωστόσο, τώρα ο Χριστός έχει εγερθεί από τους νεκρούς, ως οι πρώτοι καρποί από εκείνους που έχουν κοιμηθεί τον ύπνο του θανάτου. . . . Αλλά ο καθένας στη δική του τάξη: ο Χριστός ως οι πρώτοι καρποί, έπειτα εκείνοι που ανήκουν στον Χριστό στη διάρκεια της παρουσίας του». Ο Χριστός αποκαλείται επίσης «ο πρωτότοκος ανάμεσα σε πολλούς αδελφούς».—1Κο 15:20-23· Ρω 8:29.

ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ ΕΒΔΟΜΑΔΩΝ

Βλέπε ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ.

ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ ΚΛΗΡΩΝ

Βλέπε ΠΟΥΡΙΜ.

ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ ΣΚΗΝΩΝ

Γνωστή επίσης ως Γιορτή της Συγκομιδής ή «γιορτή του Ιεχωβά», όπως ονομάζεται στο εδάφιο Λευιτικό 23:39. Οι οδηγίες για την τήρησή της αναγράφονται στα εδάφια Λευιτικό 23:34-43, Αριθμοί 29:12-38 και Δευτερονόμιο 16:13-15. Η γιορτή διαρκούσε από τις 15 ως τις 21 Εθανίμ, ενώ στις 22 γινόταν επίσημη σύναξη. Ο Εθανίμ (Τισρί· Σεπτέμβριος-Οκτώβριος) ήταν αρχικά ο πρώτος μήνας του Ιουδαϊκού ημερολογίου, αλλά μετά την Έξοδο από την Αίγυπτο έγινε ο έβδομος μήνας του θρησκευτικού έτους, εφόσον ο Αβίβ (Νισάν· Μάρτιος-Απρίλιος), που ήταν προηγουμένως ο έβδομος μήνας, έγινε ο πρώτος. (Εξ 12:2) Με τη Γιορτή των Σκηνών γιορταζόταν η συγκομιδή των καρπών, “των προϊόντων της γης”, που περιλάμβαναν τα σιτηρά, το λάδι και το κρασί. (Λευ 23:39) Αναφέρεται ως η «γιορτή της συγκομιδής στην αλλαγή του έτους». Η άγια συνέλευση την όγδοη ημέρα σημείωνε επίσημα το τέλος του ετήσιου εορταστικού κύκλου.—Εξ 34:22· Λευ 23:34-38.

Με τη Γιορτή των Σκηνών τελείωνε στην ουσία το μεγαλύτερο μέρος του γεωργικού έτους των Ισραηλιτών. Συνεπώς, η γιορτή αυτή αποτελούσε περίοδο χαράς και απόδοσης ευχαριστιών για όλες τις ευλογίες που είχε δώσει ο Ιεχωβά σε σχέση με την καρποφορία όλων των καλλιεργειών τους. Επίσης, εφόσον η Ημέρα της Εξιλέωσης τηρούνταν μόλις πέντε ημέρες νωρίτερα, ο λαός αισθανόταν ότι βρισκόταν σε ειρήνη με τον Ιεχωβά. Μολονότι μόνο οι άρρενες ήταν υποχρεωμένοι να παρευρίσκονται στη γιορτή, προσέρχονταν ολόκληρες οικογένειες, οι οποίες έπρεπε να κατοικούν σε σκηνές (εβρ., σουκκώθ) τις εφτά ημέρες της γιορτής. Συνήθως κάθε οικογένεια χρησιμοποιούσε μία σκηνή. (Εξ 34:23· Λευ 23:42) Οι σκηνές στήνονταν στις αυλές των σπιτιών, στις ταράτσες των κατοικιών, στις αυλές του ναού, στις πλατείες, καθώς και σε δρόμους κοντά στην πόλη, σε ακτίνα οδοιπορίας Σαββάτου. Οι Ισραηλίτες έπρεπε να χρησιμοποιούν «καρπό ωραίων δέντρων», κλαδιά φοινίκων, καθώς επίσης κλαριά από πολύκλαδα δέντρα και από λεύκες. (Λευ 23:40) Στις ημέρες του Έσδρα, χρησιμοποιούνταν για αυτές τις πρόχειρες κατασκευές φύλλα ελιάς και ελαιωδών δέντρων, φύλλα μυρτιάς (πολύ ευωδιαστά) και φύλλα φοίνικα, καθώς επίσης κλαδιά άλλων δέντρων. Το γεγονός ότι όλοι—πλούσιοι και φτωχοί—κατοικούσαν σε σκηνές, γευματίζοντας μάλιστα μέσα σε αυτές κατά τις εφτά ημέρες, και το γεγονός ότι όλες οι σκηνές ήταν φτιαγμένες από τα ίδια υλικά, τα οποία είχαν συλλεχθεί από τους λόφους και τις κοιλάδες της υπαίθρου, τόνιζαν ότι όλοι ήταν ίσοι σε σχέση με τη γιορτή.—Νε 8:14-16.

Οι περισσότεροι από τους εορταστές, αν όχι όλοι, έφταναν στην Ιερουσαλήμ την προηγουμένη της γιορτής, στις 14 Εθανίμ. Η 14η ήταν ημέρα προετοιμασίας, εκτός αν τύχαινε να είναι ημέρα εβδομαδιαίου Σαββάτου, οπότε οι προετοιμασίες μπορούσαν να γίνουν νωρίτερα. Όλοι ασχολούνταν εντατικά με την κατασκευή των σκηνών, τον τελετουργικό καθαρισμό και τη φροντίδα των προσφορών που είχε φέρει ο καθένας, αλλά απολάμβαναν και χαρούμενη συναναστροφή. Η Ιερουσαλήμ και τα περίχωρά της παρουσίαζαν μια μοναδική και γραφική εικόνα, καθώς οι σκηνές ήταν διάσπαρτες σε όλη την πόλη, στους δρόμους και στους κήπους γύρω από αυτήν. Τη γιορταστική ατμόσφαιρα έκανε εντονότερη η όμορφη πολυχρωμία των καρπών και των φύλλων, μαζί με την ευωδιά που ανέδιδαν οι μυρτιές. Όλοι βρίσκονταν σε αναμονή, περιμένοντας το σάλπισμα που θα ακουγόταν από την υπερυψωμένη τοποθεσία του ναού νωρίς εκείνο το φθινοπωρινό βράδυ και θα ανάγγελλε την έναρξη της γιορτής.

Στη διάρκεια αυτής της γιορτής προσφέρονταν περισσότερες θυσίες από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη γιορτή του χρόνου. Η εθνική θυσία, που ξεκινούσε με 13 ταύρους την πρώτη ημέρα και μειωνόταν κατά έναν κάθε ημέρα, έφτανε συνολικά τους 70 ταύρους, εκτός από 119 αρνιά, κριάρια και κατσίκια, συν τις προσφορές σιτηρών και κρασιού. Στη διάρκεια της εβδομάδας, γίνονταν επίσης χιλιάδες ατομικές προσφορές από τους παρευρισκομένους. (Αρ 29:12-34, 39) Την όγδοη ημέρα, κατά την οποία δεν μπορούσε να γίνει καμιά κοπιαστική εργασία, προσφέρονταν ως ολοκαύτωμα ένας ταύρος, ένα κριάρι και εφτά μονοετή αρσενικά αρνιά, μαζί με προσφορές σιτηρών και σπονδές, καθώς και ένα κατσίκι ως προσφορά για αμαρτία.—Αρ 29:35-38.

Τα Σαββατιαία έτη ο Νόμος διαβαζόταν σε όλο το λαό στη διάρκεια της γιορτής. (Δευ 31:10-13) Ενδεχομένως η πρώτη από τις 24 υποδιαιρέσεις των ιερέων τις οποίες καθιέρωσε ο Δαβίδ άρχισε να υπηρετεί στο ναό μετά τη Γιορτή των Σκηνών, εφόσον ο ναός του Σολομώντα εγκαινιάστηκε την περίοδο αυτής της γιορτής το 1026 Π.Κ.Χ.—1Βα 6:37, 38· 1Χρ 24:1-18· 2Χρ 5:3· 7:7-10.

Το ιδιαίτερο γνώρισμα της Γιορτής των Σκηνών, ο κατ’ εξοχήν χαρακτήρας της, ήταν η χαρούμενη απόδοση ευχαριστιών. Ο Ιεχωβά επιθυμούσε να χαίρεται ο λαός του σε σχέση με αυτόν. «Πρέπει να χαρείτε ενώπιον του Ιεχωβά του Θεού σας». (Λευ 23:40) Ήταν μια γιορτή απόδοσης ευχαριστιών για τη συγκομιδή—όχι μόνο για τα σιτηρά, αλλά επίσης για το λάδι και το κρασί, τα οποία συνέβαλλαν πολύ στην απόλαυση της ζωής. Στη διάρκεια αυτής της γιορτής, οι Ισραηλίτες μπορούσαν να κάνουν στοχασμούς μέσα στην καρδιά τους γύρω από το γεγονός ότι η ευημερία τους και η αφθονία των καλών πραγμάτων δεν ήταν αποτέλεσμα της δικής τους δύναμης. Όχι, αυτή η ευημερία οφειλόταν στη φροντίδα με την οποία τους περιέβαλλε ο Ιεχωβά ο Θεός τους. Οι Ισραηλίτες έπρεπε να σκέφτονται σε βάθος αυτά τα πράγματα, ώστε, όπως είπε ο Μωυσής, να μην «υψωθεί η καρδιά σου και ξεχάσει τον Ιεχωβά τον Θεό σου, που σε έβγαλε από τη γη της Αιγύπτου, από το σπίτι των δούλων». Ο Μωυσής διακήρυξε επίσης: «Και πρέπει να θυμάσαι τον Ιεχωβά τον Θεό σου, επειδή αυτός είναι που σου δίνει τη δύναμη να δημιουργείς πλούτο· προκειμένου να εκτελείς τη διαθήκη του που ορκίστηκε στους προπάτορές σου, όπως συμβαίνει αυτή την ημέρα».—Δευ 8:14, 18.

Ο Ισραήλ έλαβε την εντολή να ζει μια εβδομάδα σε σκηνές, «προκειμένου να ξέρουν οι γενιές σας ότι στις σκηνές έβαλα τους γιους του Ισραήλ να κατοικήσουν όταν τους έβγαζα από τη γη της Αιγύπτου. Εγώ είμαι ο Ιεχωβά ο Θεός σας». (Λευ 23:42, 43) Μπορούσαν να αναλογίζονται με χαρά και ευγνωμοσύνη τη θεϊκή φροντίδα την οποία είχαν απολαύσει στην έρημο όταν τους είχε προστατέψει ο Ιεχωβά, “που τους έκανε να πορευτούν μέσα στη μεγάλη και φοβερή έρημο με τα δηλητηριώδη φίδια και τους σκορπιούς και το διψασμένο, άνυδρο έδαφος, που τους έβγαλε νερό από τον πυρολιθικό βράχο, που τους έθρεψε στην έρημο με μάννα, το οποίο δεν ήξεραν οι πατέρες τους”. (Δευ 8:15, 16) Αυτό τους έδινε λόγους να χαίρονται για τη συνεχώς αυξανόμενη φροντίδα και γενναιοδωρία που εκδήλωνε ο Θεός προς αυτούς.

Χαρακτηριστικά που Προστέθηκαν Μεταγενέστερα. Ένα μεταγενέστερο έθιμο, για το οποίο γίνεται πιθανώς νύξη στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές (Ιωα 7:37, 38) αλλά όχι στις Εβραϊκές Γραφές, ήταν η άντληση νερού από τη Δεξαμενή του Σιλωάμ και η έκχυσή του, μαζί με κρασί, πάνω στο θυσιαστήριο την ώρα της πρωινής θυσίας. Σύμφωνα με τους περισσότερους μελετητές, αυτό γινόταν τις εφτά ημέρες της γιορτής, αλλά όχι την όγδοη. Ο ιερέας πήγαινε στη Δεξαμενή του Σιλωάμ με ένα χρυσό κανάτι (εκτός από την εναρκτήρια ημέρα της γιορτής, που ήταν σάββατο, οπότε έπαιρνε το νερό από ένα χρυσό δοχείο μέσα στο ναό, στο οποίο το είχαν μεταφέρει από τον Σιλωάμ την προηγουμένη). Ο ιερέας κανόνιζε να επιστρέφει από τον Σιλωάμ με το νερό ακριβώς τη στιγμή κατά την οποία οι ιερείς στο ναό ήταν έτοιμοι να τοποθετήσουν τα κομμάτια της θυσίας πάνω στο θυσιαστήριο. Καθώς έμπαινε στην Αυλή των Ιερέων από την Πύλη των Υδάτων, η είσοδός του αναγγελλόταν με τριπλό σάλπισμα από τις σάλπιγγες των ιερέων. Τότε έχυνε το νερό σε μια λεκάνη που οδηγούσε στη βάση του θυσιαστηρίου, ενώ την ίδια στιγμή χυνόταν και το κρασί σε μια άλλη. Κατόπιν, με τη συνοδεία των μουσικών οργάνων του ναού, ψάλλονταν οι ύμνοι Χαλλέλ (Ψαλμοί 113-118), ενώ ταυτόχρονα οι λάτρεις κουνούσαν προς το θυσιαστήριο τα φοινικόκλαδά τους. Αυτή η τελετή μπορεί να θύμιζε στους χαρούμενους εορταστές τα προφητικά λόγια του Ησαΐα: «Με αγαλλίαση θα βγάλετε βεβαίως νερό από τις πηγές της σωτηρίας».—Ησ 12:3.

Μια άλλη τελετή, κάπως παρόμοια, ήταν ότι καθεμιά από τις εφτά ημέρες της γιορτής οι ιερείς σχημάτιζαν πομπή και περπατούσαν γύρω από το θυσιαστήριο, ψάλλοντας: «Ω! Ιεχωβά, σώσε, παρακαλώ! Ω! Ιεχωβά, χάρισε την επιτυχία, παρακαλώ!» (Ψλ 118:25) Την έβδομη ημέρα, όμως, έκαναν το γύρο εφτά φορές.

Σύμφωνα με ραβινικές πηγές, υπήρχε και άλλο ένα εξέχον χαρακτηριστικό αυτής της γιορτής το οποίο, όπως και η μεταφορά του νερού του Σιλωάμ, τηρούνταν όταν ο Ιησούς ήταν στη γη. Αυτή η τελετή άρχιζε με το τέλος της 15ης Τισρί, της πρώτης ημέρας της γιορτής—στην πραγματικότητα με την αρχή της 16ης, της δεύτερης ημέρας της γιορτής—και συνεχιζόταν επί πέντε διαδοχικές νύχτες. Οι προετοιμασίες γίνονταν στην Αυλή των Γυναικών. Στην αυλή αυτή υπήρχαν τέσσερις μεγάλοι χρυσοί λυχνοστάτες, ο καθένας από τους οποίους είχε τέσσερις χρυσούς υποδοχείς. Τέσσερις νέοι ιερατικής καταγωγής ανέβαιναν σε σκάλες κρατώντας μεγάλα κανάτια με λάδι και γέμιζαν τους 16 υποδοχείς. Τα παλιά ρούχα των ιερέων χρησίμευαν ως φιτίλια για αυτά τα λυχνάρια. Ιουδαίοι συγγραφείς λένε ότι τα λυχνάρια εξέπεμπαν δυνατό φως που ήταν ορατό σε μεγάλη απόσταση και φώτιζε τις αυλές των σπιτιών στην Ιερουσαλήμ. Κάποιοι άντρες, περιλαμβανομένων μερικών πρεσβυτέρων, χόρευαν κρατώντας αναμμένους πυρσούς και έψαλλαν ύμνους με τη συνοδεία μουσικών οργάνων.

Μια ενδιαφέρουσα επισήμανση είναι ότι ο Ιεροβοάμ, ο οποίος αποσχίστηκε από τον Ροβοάμ, το γιο του Σολομώντα, και έγινε βασιλιάς των δέκα βόρειων φυλών, θέσπισε (τον όγδοο μήνα, όχι τον έβδομο) μια απομίμηση της Γιορτής των Σκηνών, προφανώς για να κρατήσει τις φυλές μακριά από την Ιερουσαλήμ. Αλλά, φυσικά, οι θυσίες προσφέρονταν στα χρυσά μοσχάρια που είχε στήσει αυτός ενεργώντας αντίθετα από την εντολή του Ιεχωβά.—1Βα 12:31-33.

Κατά πάσα πιθανότητα, ο Ιησούς έκανε νύξη της πνευματικής σημασίας της Γιορτής των Σκηνών και ίσως της τελετής με το νερό του Σιλωάμ όταν «την τελευταία ημέρα, τη μεγάλη ημέρα της γιορτής, ο Ιησούς στεκόταν όρθιος και φώναξε, λέγοντας: “Αν κανείς διψάει, ας έρθει σε εμένα και ας πιει. Αυτός που θέτει πίστη σε εμένα, όπως είπε η Γραφή, «Από τα σωθικά του θα ρεύσουν ποτάμια ζωντανού νερού»”». (Ιωα 7:37, 38) Μπορεί επίσης να έκανε νύξη της φωταγώγησης της Ιερουσαλήμ με τα λυχνάρια και τους πυρσούς που άναβαν στην περιοχή του ναού κατά τη γιορτή, όταν λίγο αργότερα είπε στους Ιουδαίους: «Εγώ είμαι το φως του κόσμου. Αυτός που με ακολουθεί δεν πρόκειται να περπατήσει στο σκοτάδι, αλλά θα αποκτήσει το φως της ζωής». (Ιωα 8:12) Λίγο μετά τη συζήτησή του με τους Ιουδαίους, ο Ιησούς ίσως συνέδεσε τον Σιλωάμ με τη γιορτή και τα φώτα της όταν συνάντησε έναν εκ γενετής τυφλό. Αφού είπε στους μαθητές του: «Είμαι το φως του κόσμου», έφτυσε στο έδαφος και έφτιαξε πηλό με το σάλιο, έβαλε αυτόν τον πηλό πάνω στα μάτια του ανθρώπου και του είπε: «Πήγαινε να πλυθείς στη δεξαμενή του Σιλωάμ».—Ιωα 9:1-7.

Το ότι ο λαός κουνούσε φοινικόκλαδα σε αυτή τη γιορτή μάς θυμίζει επίσης τα πλήθη που κουνούσαν φοινικόκλαδα κατά την είσοδο του Ιησού στην Ιερουσαλήμ λίγο πριν από το θάνατό του, αν και αυτό δεν συνέβη την περίοδο της Γιορτής των Σκηνών αλλά πριν από το Πάσχα. (Ιωα 12:12, 13) Επίσης, ο απόστολος Ιωάννης, ο οποίος είδε σε όραμα 144.000 δούλους του Θεού που ήταν σφραγισμένοι στα μέτωπά τους, μας λέει: «Έπειτα από αυτά, είδα ένα μεγάλο πλήθος, το οποίο κανένας άνθρωπος δεν μπορούσε να αριθμήσει, από όλα τα έθνη και τις φυλές και τους λαούς και τις γλώσσες, οι οποίοι στέκονταν ενώπιον του θρόνου και ενώπιον του Αρνιού, ντυμένοι με λευκές στολές· και είχαν φοινικόκλαδα στα χέρια τους. Και κραυγάζουν με δυνατή φωνή, λέγοντας: “Τη σωτηρία την οφείλουμε στον Θεό μας, που κάθεται στο θρόνο, και στο Αρνί”».—Απ 7:1-10.

Ασφαλώς, η Γιορτή των Σκηνών ολοκλήρωνε κατάλληλα το μεγαλύτερο μέρος του γεωργικού έτους και τον ετήσιο εορταστικό κύκλο. Τα πάντα γύρω από αυτήν αποπνέουν χαρά, άφθονες ευλογίες από το χέρι του Ιεχωβά, αναζωογόνηση και ζωή.

ΓΙΟΣ

Η λέξη μπεν του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου και η αντίστοιχη λέξη υἱός του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου χρησιμοποιούνται συχνά με ευρύτερη έννοια και όχι απλώς αναφερόμενες στον άμεσο άρρενα απόγονο κάποιου. Με τον όρο «γιος» μπορεί να εννοείται ένας θετός γιος (Εξ 2:10· Ιωα 1:45), ένας απόγονος, όπως εγγονός ή δισέγγονος (Εξ 1:7· 2Χρ 35:14· Ιερ 35:16· Ματ 12:23), ή ένας γαμπρός.—Παράβαλε 1Χρ 3:17 και Λου 3:27 (ο Σαλαθιήλ ήταν προφανώς γιος του Ιεχονία και γαμπρός του Νηρί)· Λου 3:23, “ο Ιωσήφ, γιος του Ηλί”, ήταν προφανώς γαμπρός του (σε αυτή τη φράση δεν υπάρχει η λέξη υἱός στο ελληνικό κείμενο, αλλά εννοείται).

Τους άντρες συχνά τους προσδιόριζαν ή τους ξεχώριζαν με το πατρώνυμό τους ή με το όνομα ενός πιο μακρινού προπάτορα, παραδείγματος χάρη (ο Δαβίδ) «ο γιος του Ιεσσαί». (1Σα 22:7, 9) Η λέξη βεν [απόδοση του εβραϊκού μπεν] και η λέξη βαρ [απόδοση του αραμαϊκού μπαρ], «γιος», προστίθεντο συχνά ως πρόθημα στο πατρώνυμο, προσδίδοντας στο γιο μια επονομασία, όπως Βαρ-Ιησούς (που σημαίνει «Γιος του Ιησού»). (Πρ 13:6) Μερικές μεταφράσεις αφήνουν το πρόθημα αμετάφραστο, άλλες ως επί το πλείστον το μεταφράζουν, ενώ ορισμένες αναφέρουν τη μετάφραση σε περιθωριακή σημείωση. Το πρόθημα μπορεί επίσης να προστίθεται στο όνομα με αφορμή περιστατικά που σχετίζονται με τη γέννηση του παιδιού, όπως Βεν-αμμί, που σημαίνει «Γιος του Λαού Μου [δηλαδή των συγγενών μου]», και όχι γιος αλλοεθνών, ή Βεν-ονί, που σημαίνει «Γιος του Πένθους Μου», όπως ονόμασε τον Βενιαμίν η ετοιμοθάνατη μητέρα του η Ραχήλ.—Γε 19:38· 35:18.

Επιπρόσθετα, η λέξη «γιοι» χρησιμοποιείται πολλές φορές ως περιγραφικός όρος, όπως στις ακόλουθες περιπτώσεις: κάτοικοι της Ανατολής (κατά κυριολεξία, «γιοι της Ανατολής» [1Βα 4:30· Ιωβ 1:3, υποσ.]), «χρισμένοι» (κατά κυριολεξία, «γιοι του λαδιού» [Ζαχ 4:14, υποσ.]), μέλη («γιοι») ομάδων με συγκεκριμένη απασχόληση, όπως “γιοι των προφητών” (1Βα 20:35) ή «ένα μέλος [«γιος»] των μυροποιών» (Νε 3:8), επαναπατρισμένοι εξόριστοι («γιοι της Εξορίας») (Εσδ 10:7, 16, υποσ.) και άχρηστοι, άθλιοι άντρες («γιοι του βελίαλ») (1Σα 2:12, υποσ.). Όσοι ακολουθούν μια ορισμένη πορεία διαγωγής ή εκδηλώνουν κάποιο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό προσδιορίζονται με εκφράσεις όπως «γιοι του Υψίστου», «γιοι φωτός και γιοι ημέρας», «γιοι της βασιλείας», «γιοι του πονηρού», “γιος του Διαβόλου” και “γιοι της ανυπακοής”. (Λου 6:35· 1Θε 5:5· Ματ 13:38· Πρ 13:10· Εφ 2:2) Ο ίδιος τρόπος έκφρασης χρησιμοποιείται σε σχέση με την κρίση ή το αποτέλεσμα που αντιστοιχεί στο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, για παράδειγμα “υποψήφιος για τη Γέεννα” (κατά κυριολεξία, γιος της Γέεννας) και «ο γιος της καταστροφής». (Ματ 23:15· Ιωα 17:12· 2Θε 2:3) Ο Ησαΐας, που προφήτευσε ότι ο Θεός θα τιμωρούσε τον Ισραήλ, αποκάλεσε το έθνος «αλώνισμά μου και γιε του αλωνιού μου».—Ησ 21:10.

Οι άγγελοι, που δημιουργήθηκαν από τον Θεό, είναι γιοι του Θεού. (Ιωβ 1:6· 38:7) Ο Αδάμ ως δημιούργημα του Θεού ήταν γιος του Θεού. (Λου 3:38) Οι κριτές και οι άρχοντες στον Ισραήλ εναντίον των οποίων στράφηκε ο λόγος του Θεού αποκλήθηκαν «γιοι του Υψίστου», αναμφίβολα επειδή κατείχαν κάποιο αξίωμα στον Ισραήλ εκπροσωπώντας τη θεϊκή διακυβέρνηση, μολονότι ήταν παραβάτες. (Ψλ 82:6) Εκείνοι τους οποίους διαλέγει ο Θεός για να είναι συγκληρονόμοι με τον Γιο του τον Ιησού Χριστό ονομάζονται «γιοι του Θεού».—Ρω 8:14-17.

Επιθυμία για Άρρενες Απογόνους. Στην αρχαιότητα τα αντρόγυνα επιθυμούσαν πολύ να αποκτήσουν έναν άρρενα απόγονο. (Γε 4:1, 25· 29:32-35) Όπως το εξέφρασε ο ψαλμωδός: «Οι γιοι είναι κληρονομιά από τον Ιεχωβά . . . Ευτυχισμένος είναι ο ακμαίος άντρας που γέμισε τη φαρέτρα του με αυτούς». (Ψλ 127:3-5) Με τους γιους εξασφαλιζόταν η γενεαλογική γραμμή, διατηρούνταν το όνομα των προπατόρων μεταξύ των επόμενων γενεών και παρέμενε στην οικογένεια η κληρονομική ιδιοκτησία γης. (Αρ 27:8) Οι Ισραηλίτισσες επιθυμούσαν να αποκτήσουν γιους, ελπίζοντας ίσως ότι ένας από τους γιους τους μπορεί να αποδεικνυόταν το «σπέρμα» μέσω του οποίου θα έρχονταν στην ανθρωπότητα οι ευλογίες του Θεού, σύμφωνα με την υπόσχεση που είχε δοθεί στον Αβραάμ. (Γε 22:18· 1Σα 1:5-11) Στον ορισμένο καιρό, ο άγγελος Γαβριήλ ανήγγειλε στη Μαρία, μια παρθένα κοπέλα από τη φυλή του Ιούδα, ότι ήταν «εξαιρετικά ευνοημένη», προσθέτοντας: «Θα συλλάβεις στην κοιλιά σου και θα γεννήσεις γιο και θα καλέσεις το όνομά του Ιησού. Αυτός θα είναι μεγάλος και θα αποκληθεί Γιος του Υψίστου· και ο Ιεχωβά Θεός θα του δώσει το θρόνο του Δαβίδ του πατέρα του».—Λου 1:28, 31, 32.

ΓΙΟΣ (ΓΙΟΙ) ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Η έκφραση «Γιος του Θεού» προσδιορίζει πρωτίστως τον Χριστό Ιησού. Άλλα πρόσωπα που αναφέρονται ως «γιος (γιοι) του Θεού» είναι τα νοήμονα πνευματικά πλάσματα που δημιουργήθηκαν από τον Θεό, ο άνθρωπος Αδάμ προτού αμαρτήσει, καθώς και άνθρωποι με τους οποίους ο Θεός πολιτεύτηκε με βάση μια σχέση διαθήκης.

«Γιοι του Αληθινού Θεού». Η πρώτη μνεία των “γιων του αληθινού Θεού” γίνεται στα εδάφια Γένεση 6:2-4. Εκεί λέγεται για αυτούς ότι «άρχισαν να παρατηρούν τις κόρες των ανθρώπων, ότι ήταν όμορφες· και άρχισαν να παίρνουν συζύγους—όλες όσες διάλεξαν». Αυτό συνέβη πριν από τον παγγήινο Κατακλυσμό.

Πολλοί σχολιαστές υποστηρίζουν ότι αυτοί οι “γιοι του Θεού” ήταν στην πραγματικότητα άνθρωποι, άντρες από τη γραμμή του Σηθ. Βασίζουν το επιχείρημά τους στο γεγονός ότι η γραμμή του Σηθ ήταν εκείνη μέσω της οποίας προήλθε ο θεοσεβής Νώε, ενώ οι άλλες γραμμές που ξεκίνησαν από τον Αδάμ—η γραμμή του Κάιν και οι γραμμές όποιων άλλων γιων γεννήθηκαν στον Αδάμ (Γε 5:3, 4)—καταστράφηκαν στον Κατακλυσμό. Έτσι λοιπόν, λένε ότι η δήλωση σύμφωνα με την οποία «οι γιοι του αληθινού Θεού» πήραν ως συζύγους «τις κόρες των ανθρώπων» σημαίνει ότι οι Σηθίτες άρχισαν να έρχονται σε επιγαμία με τη γραμμή του πονηρού Κάιν.

Τίποτα όμως δεν δείχνει ότι ο Θεός έκανε τότε οποιαδήποτε τέτοια διάκριση μεταξύ οικογενειακών γραμμών. Δεν υπάρχουν επιβεβαιωτικά Γραφικά στοιχεία που να υποστηρίζουν την άποψη ότι εδώ εννοείται επιγαμία μεταξύ των γραμμών του Σηθ και του Κάιν ή ότι από τέτοιους γάμους γεννήθηκαν «οι κραταιοί» οι οποίοι αναφέρονται στο εδάφιο 4. Είναι αλήθεια ότι η έκφραση «γιοι (των) ανθρώπων» (την οποία οι υποστηρικτές της προαναφερόμενης άποψης αντιπαραβάλλουν με την έκφραση «γιοι του Θεού») χρησιμοποιείται συχνά με αρνητική χροιά, αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα.—Παράβαλε Ψλ 4:2· 57:4· Παρ 8:22, 30, 31· Ιερ 32:18, 19· Δα 10:16.

Αγγελικοί γιοι του Θεού. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει μια εξήγηση που επιβεβαιώνεται από τις Γραφές. Η επόμενη περικοπή στην οποία εμφανίζεται η έκφραση «γιοι του αληθινού Θεού» είναι το εδάφιο Ιώβ 1:6, όπου γίνεται προφανώς λόγος για πνευματικούς γιους του Θεού οι οποίοι ήταν συναγμένοι ενώπιόν του και ανάμεσα στους οποίους εμφανίστηκε και ο Σατανάς ύστερα «από περιήγηση στη γη». (Ιωβ 1:7· βλέπε επίσης 2:1, 2.) Επιπλέον, στα εδάφια Ιώβ 38:4-7, «οι γιοι του Θεού» που “αλάλαζαν επευφημώντας” όταν ο Θεός «έθεσε την ακρογωνιαία πέτρα» της γης ήταν σαφώς αγγελικοί γιοι και όχι άνθρωποι καταγόμενοι από τον Αδάμ (ο οποίος ούτε καν είχε δημιουργηθεί ακόμη). Ανάλογα και στο εδάφιο Ψαλμός 89:6 “οι γιοι του Θεού” είναι οπωσδήποτε ουράνια πλάσματα, όχι επίγεια.—Βλέπε ΘΕΟΣ (Οι Εβραϊκές Λέξεις).

Όσοι διακρατούν την προαναφερόμενη άποψη προβάλλουν αντίρρηση στην ταύτιση “των γιων του αληθινού Θεού” που αναφέρονται στα εδάφια Γένεση 6:2-4 με αγγελικά πλάσματα επειδή λένε ότι τα συμφραζόμενα αναφέρονται εξ ολοκλήρου σε ανθρώπινη πονηρία. Αυτή η αντίρρηση δεν ισχύει, όμως, δεδομένου ότι η αθέμιτη παρέμβαση πνευματικών πλασμάτων στις ανθρώπινες υποθέσεις θα μπορούσε αναμφίβολα να συντείνει στην αύξηση της ανθρώπινης πονηρίας ή να την επιταχύνει. Ενόσω ο Ιησούς βρισκόταν στη γη, τα πονηρά πνευματικά πλάσματα, μολονότι δεν υλοποιούνταν προσλαμβάνοντας ορατή μορφή, ήταν υπεύθυνα για την άκρως εσφαλμένη συμπεριφορά ορισμένων ανθρώπων. (Βλέπε ΔΑΙΜΟΝΑΣ· ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΟΣ.) Η ανάμειξη κάποιων αγγελικών γιων του Θεού στις ανθρώπινες υποθέσεις θα ήταν εύλογο να αναφέρεται στην αφήγηση της Γένεσης ακριβώς επειδή εξηγεί σε μεγάλο βαθμό πόσο σοβαρή ήταν η κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στη γη πριν από τον Κατακλυσμό.

Αυτό υποστηρίζεται από τα όσα λέει ο απόστολος Πέτρος για τα «πνεύματα στη φυλακή, τα οποία κάποτε είχαν γίνει ανυπάκουα όταν η υπομονή του Θεού περίμενε στις ημέρες του Νώε» (1Πε 3:19, 20), και για «τους αγγέλους που αμάρτησαν», οι οποίοι μνημονεύονται σε συνάρτηση με τον «αρχαίο κόσμο» της εποχής του Νώε (2Πε 2:4, 5), καθώς επίσης από το σχόλιο του Ιούδα σχετικά με «τους αγγέλους που δεν κράτησαν την αρχική τους θέση αλλά εγκατέλειψαν την κατοικία που τους άρμοζε». (Ιου 6) Αν δεν δεχτούμε ότι «οι γιοι του αληθινού Θεού» που αναφέρονται στα εδάφια Γένεση 6:2-4 ήταν πνευματικά πλάσματα, τότε αυτές οι δηλώσεις των Χριστιανών συγγραφέων γίνονται αινιγματικές, και τίποτα δεν εξηγεί πώς έλαβε χώρα η ανυπακοή των αγγέλων ή πώς σχετίζεται αυτή με την εποχή του Νώε.

Είναι βέβαιο ότι οι άγγελοι ενίοτε υλοποιούνταν προσλαμβάνοντας ανθρώπινα σώματα, μάλιστα έτρωγαν και έπιναν με ανθρώπους. (Γε 18:1-22· 19:1-3) Η δήλωση του Ιησού, σύμφωνα με την οποία οι αναστημένοι άντρες και γυναίκες δεν παντρεύονται ούτε δίνονται σε γάμο αλλά είναι όπως οι «άγγελοι στον ουρανό», δείχνει ότι δεν γίνονται γάμοι μεταξύ αυτών των ουράνιων πλασμάτων, καθώς τίποτα δεν μαρτυρεί ότι υπάρχει ανάμεσά τους διάκριση αρσενικού και θηλυκού. (Ματ 22:30) Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι τέτοια αγγελικά πλάσματα δεν θα μπορούσαν να υλοποιηθούν προσλαμβάνοντας ανθρώπινη μορφή και να συνάψουν γαμήλιες σχέσεις με γυναίκες. Ας σημειωθεί ότι αμέσως μετά την αναφορά που κάνει ο Ιούδας σε αγγέλους που δεν κράτησαν την αρχική τους θέση και εγκατέλειψαν την «κατοικία που τους άρμοζε» (ασφαλώς εδώ εννοείται ότι εγκατέλειψαν το πνευματικό βασίλειο) ακολουθεί η δήλωση: «Έτσι και τα Σόδομα και τα Γόμορρα και οι πόλεις γύρω από αυτά, αφού με τον ίδιο τρόπο πόρνευσαν αχαλίνωτα όπως και οι προηγούμενοι και κυνήγησαν τη σάρκα για αφύσικη χρήση, έχουν τεθεί ενώπιόν μας ως προειδοποιητικό παράδειγμα». (Ιου 6, 7) Άρα, ο συνδυασμός των Βιβλικών αποδείξεων υποδεικνύει καταφανώς ότι στις ημέρες του Νώε συνέβη κάποια αγγελική εκτροπή, δηλαδή ότι κάποιοι άγγελοι έκαναν πράξεις αντίθετες προς την πνευματική τους φύση. Επομένως, δεν φαίνεται να υπάρχει κανένας βάσιμος λόγος για να αμφιβάλλουμε ότι οι “γιοι του Θεού” που αναφέρονται στα εδάφια Γένεση 6:2-4 ήταν αγγελικοί γιοι.—Βλέπε ΝΕΦΙΛΕΙΜ.

Ο Πρώτος Ανθρώπινος Γιος και οι Απόγονοί Του. Ο Αδάμ ήταν ο πρώτος ανθρώπινος “γιος του Θεού” εφόσον δημιουργήθηκε από τον Θεό. (Γε 2:7· Λου 3:38) Όταν καταδικάστηκε σε θάνατο ως εκούσιος αμαρτωλός και εκδιώχθηκε από το αγιαστήριο του Θεού, την Εδέμ, στην ουσία ο Θεός τον αποκήρυξε και αυτός έχασε τη σχέση του γιου ως προς τον ουράνιο Πατέρα του.—Γε 3:17-24.

Οι απόγονοι του Αδάμ έχουν γεννηθεί με κληρονομημένες αμαρτωλές τάσεις. (Βλέπε ΑΜΑΡΤΙΑ.) Εφόσον γεννήθηκαν από κάποιον τον οποίο ο Θεός απέρριψε, δεν θα μπορούσαν να ισχυρίζονται ότι κατέχουν τη σχέση του γιου ως προς τον Θεό απλώς και μόνο με βάση τη γέννησή τους. Αυτό καταδεικνύεται από τα λόγια του αποστόλου Ιωάννη στα εδάφια Ιωάννης 1:12, 13. Ο απόστολος δείχνει ότι σε εκείνους που δέχτηκαν τον Χριστό Ιησού, ασκώντας πίστη στο όνομά του, δόθηκε «εξουσία να γίνουν παιδιά του Θεού, . . . και αυτοί γεννήθηκαν, όχι από αίμα ούτε από σαρκικό θέλημα ούτε από θέλημα άντρα, αλλά από τον Θεό». Συνεπώς, η ιδιότητα του γιου ως προς τον Θεό δεν θεωρείται κάτι που αποκτούν αυτόματα όλοι οι απόγονοι του Αδάμ κατά τη γέννησή τους. Αυτή η περικοπή μαζί με άλλες δείχνει ότι, μετά την πτώση του Αδάμ στην αμαρτία, απαιτείται να έχουν οι άνθρωποι ειδική αναγνώριση από τον Θεό για να προσδιοριστούν ως «γιοι» του. Αυτό καταδεικνύεται παραστατικά από την πολιτεία του Θεού με τον Ισραήλ.

«Ο Ισραήλ Είναι ο Γιος Μου». Απευθυνόμενος στον Φαραώ, που θεωρούσε τον εαυτό του θεό και γιο του θεού Ρα των Αιγυπτίων, ο Ιεχωβά αποκάλεσε τον Ισραήλ: «ο γιος μου, ο πρωτότοκός μου» και ζήτησε από τον Αιγύπτιο άρχοντα το εξής: «Εξαπόστειλε το γιο μου για να με υπηρετήσει». (Εξ 4:22, 23) Άρα, ο Θεός θεωρούσε ολόκληρο το έθνος του Ισραήλ “γιο” του επειδή ήταν ο εκλεκτός λαός του, «ειδική ιδιοκτησία, από όλους τους λαούς». (Δευ 14:1, 2) Ο λόγος για τον οποίο ο Ιεχωβά Θεός καλείται «Δημιουργός» τους, «Πλάστης» τους και «Πατέρας» τους, Εκείνος με το όνομα του οποίου καλούνταν αυτοί, δεν είναι μόνο το ότι Εκείνος είναι η Πηγή κάθε ζωής, αλλά ειδικότερα το ότι, σε αρμονία με την Αβραμιαία διαθήκη, Εκείνος είχε φέρει σε ύπαρξη αυτόν το λαό. (Παράβαλε Ψλ 95:6, 7· 100:3· Ησ 43:1-7, 15· 45:11, 12, 18, 19· 63:16.) “Τους είχε βοηθήσει από την κοιλιά ακόμη”, κάτι που αναφέρεται προφανώς στην εποχή κατά την οποία άρχισαν να σχηματίζονται ως λαός, και τους “έπλασε” με την πολιτεία του μαζί τους και με τη διαθήκη του Νόμου, διαμορφώνοντας τα χαρακτηριστικά και τη δομή που θα είχαν ως έθνος. (Ησ 44:1, 2, 21· παράβαλε τις εκφράσεις του Θεού προς την Ιερουσαλήμ στα εδ. Ιεζ 16:1-14· επίσης τις εκφράσεις του Παύλου στα εδ. Γα 4:19 και 1Θε 2:11, 12.) Ο Ιεχωβά τούς προστάτευε, τους βάσταζε, τους διόρθωνε και μεριμνούσε για αυτούς, όπως θα έκανε ένας πατέρας για το γιο του. (Δευ 1:30, 31· 8:5-9· παράβαλε Ησ 49:14, 15.) Ως «γιος», το έθνος θα έπρεπε να αποδίδει αίνο στον Πατέρα του. (Ησ 43:21· Μαλ 1:6) Διαφορετικά ο Ισραήλ θα αποδείκνυε ότι δεν κατείχε την ιδιότητα του γιου (Δευ 32:4-6, 18-20· Ησ 1:2, 3· 30:1, 2, 9), όπως ακριβώς μερικοί Ισραηλίτες ενήργησαν ατιμωτικά και αποκλήθηκαν «γιοι του βελίαλ» (κυριολεκτική εβραϊκή έκφραση που αποδίδεται «άχρηστοι άντρες» στο εδ. Δευ 13:13 και σε άλλες περικοπές· παράβαλε 2Κο 6:15). Έγιναν «ανυπότακτοι γιοι».—Ιερ 3:14, 22· παράβαλε 4:22.

Ο Θεός, λοιπόν, πολιτευόταν με τους Ισραηλίτες ως γιους του βάσει της συγκεκριμένης εθνικής τους υπόστασης και του ότι είχαν σχέση διαθήκης μαζί του. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι ο Θεός αποκαλεί ταυτόχρονα τον εαυτό του, όχι μόνο “Δημιουργό” τους, αλλά επίσης “Εξαγοραστή” τους, ακόμη και “συζυγικό ιδιοκτήτη” τους. Αυτή η τελευταία έκφραση υποδηλώνει ότι η σχέση του Ισραήλ προς τον Θεό ήταν όπως η σχέση μιας συζύγου προς το σύζυγό της. (Ησ 54:5, 6· παράβαλε Ησ 63:8· Ιερ 3:14.) Οι Ισραηλίτες αποκαλούσαν τον Ιεχωβά “Πατέρα τους”, ενθυμούμενοι προφανώς τη σχέση διαθήκης που είχαν μαζί του και αναγνωρίζοντας ότι όφειλαν στον Θεό το σχηματισμό του έθνους τους.—Ησ 63:16-19· παράβαλε Ιερ 3:18-20· Ωσ 1:10, 11.

Η φυλή του Εφραΐμ έγινε η πιο εξέχουσα φυλή του βόρειου δεκάφυλου βασιλείου, και το όνομά της αντιπροσώπευε συνήθως ολόκληρο εκείνο το βασίλειο. Επειδή ο Ιεχωβά επέλεξε να λάβει ο Εφραΐμ την ευλογία του πρωτότοκου γιου από τον παππού του, τον Ιακώβ, και όχι ο Μανασσής, ο πραγματικός πρωτότοκος του Ιωσήφ, γι’ αυτό και αποκαλούσε εύλογα τη φυλή του Εφραΐμ “πρωτότοκό του”.—Ιερ 31:9, 20· Ωσ 11:1-8, 12· παράβαλε Γε 48:13-20.

Μεμονωμένοι Ισραηλίτες “γιοι”. Ο Θεός προσδιόρισε επίσης ορισμένα άτομα εντός του Ισραήλ ως “γιους” του, με ειδική έννοια. Ο 2ος Ψαλμός, που στα εδάφια Πράξεις 4:24-26 αποδίδεται στον Δαβίδ, αρχικά εφαρμόζεται προφανώς σε εκείνον όταν μιλάει για το «γιο» του Θεού. (Ψλ 2:1, 2, 7-12) Αυτός ο ψαλμός εκπληρώθηκε μεταγενέστερα στον Χριστό Ιησού, όπως δείχνουν τα συμφραζόμενα στις Πράξεις. Εφόσον τα συμφραζόμενα στον ψαλμό δείχνουν ότι ο Θεός δεν μιλάει σε κάποιο βρέφος αλλά σε αναπτυγμένο άντρα, λέγοντας: «Γιος μου είσαι εσύ· εγώ σήμερα έγινα πατέρας σου», έπεται ότι ο Δαβίδ απέκτησε αυτή την ιδιότητα του γιου επειδή ο Θεός επέλεξε ειδικά αυτόν για τη βασιλεία και επειδή πολιτεύτηκε πατρικά μαζί του. (Παράβαλε Ψλ 89:3, 19-27.) Παρόμοια, ο Ιεχωβά είπε για τον Σολομώντα, το γιο του Δαβίδ: «Εγώ θα γίνω πατέρας του και αυτός θα γίνει γιος μου».—2Σα 7:12-14· 1Χρ 22:10· 28:6.

Απώλεια της ιδιότητας του γιου. Όταν ο Ιησούς ήταν στη γη, οι Ιουδαίοι ισχυρίζονταν ακόμη ότι ο Θεός ήταν “Πατέρας” τους. Αλλά ο Ιησούς είπε ξεκάθαρα σε ορισμένους εναντιουμένους ότι αυτοί ήταν “από τον πατέρα τους τον Διάβολο”, διότι άκουγαν και έκαναν το θέλημα και τα έργα του Αντιδίκου του Θεού και έτσι έδειχναν ότι “δεν ήταν από τον Θεό”. (Ιωα 8:41, 44, 47) Αυτό δείχνει και πάλι ότι για να κατέχουν οποιοιδήποτε απόγονοι του Αδάμ την ιδιότητα του γιου ως προς τον Θεό απαιτείται, όχι απλώς κάποια φυσική, σαρκική καταγωγή, αλλά πρωτίστως το να κάνει ο Θεός εφικτό για αυτούς να έχουν πνευματική σχέση μαζί Του. Στη συνέχεια, μια τέτοια σχέση απαιτεί να παραμένουν οι «γιοι» πιστοί στον Θεό εκδηλώνοντας τις ιδιότητές του, υπακούοντας στο θέλημά του και υπηρετώντας πιστά το σκοπό και τα συμφέροντά του.

Χριστιανοί Γιοι του Θεού. Όπως φανερώνουν τα εδάφια Ιωάννης 1:11, 12, μόνο σε μερικούς από το έθνος του Ισραήλ, όσους εκδήλωσαν πίστη στον Χριστό Ιησού, δόθηκε «εξουσία να γίνουν παιδιά του Θεού». Η λυτρωτική θυσία του Χριστού αποδέσμευσε αυτό το Ιουδαϊκό «υπόλοιπο» (Ρω 9:27· 11:5) από τη διαθήκη του Νόμου, η οποία, μολονότι καλή και τέλεια, τους καταδίκαζε ως αμαρτωλούς, ως δούλους που βρίσκονταν υπό κράτηση στην αμαρτία. Έτσι λοιπόν, ο Χριστός τούς απελευθέρωσε ώστε “να λάβουν την υιοθεσία” και να γίνουν κληρονόμοι μέσω του Θεού.—Γα 4:1-7· παράβαλε Γα 3:19-26.

Άνθρωποι από τα έθνη, οι οποίοι προηγουμένως ήταν «χωρίς Θεό στον κόσμο» (Εφ 2:12), συμφιλιώθηκαν και αυτοί με τον Θεό μέσω της πίστης στον Χριστό και απέκτησαν σχέση γιου ως προς τον Θεό.—Ρω 9:8, 25, 26· Γα 3:26-29.

Όπως είχε συμβεί με τον Ισραήλ, έτσι και αυτοί οι Χριστιανοί απαρτίζουν έναν λαό διαθήκης, καθώς φέρνονται στη «νέα διαθήκη» που επικυρώθηκε με το χυμένο αίμα του Χριστού. (Λου 22:20· Εβρ 9:15) Εντούτοις, ο Θεός πολιτεύεται ατομικά με τους Χριστιανούς καθώς τους δέχεται σε αυτή τη διαθήκη. Επειδή αυτοί ακούν τα καλά νέα και ασκούν πίστη, καλούνται να είναι συγκληρονόμοι με τον Γιο του Θεού (Ρω 8:17· Εβρ 3:1), “ανακηρύσσονται δίκαιοι” από τον Θεό με βάση την πίστη τους στο λύτρο (Ρω 5:1, 2) και ως εκ τούτου “γεννιούνται μέσω του λόγου της αλήθειας” (Ιακ 1:18), “αναγεννώμενοι” ως βαφτισμένοι Χριστιανοί, οι οποίοι έρχονται σε ύπαρξη από το πνεύμα του Θεού ως γιοι του και πρόκειται να απολαύσουν πνευματική ζωή στους ουρανούς (Ιωα 3:3· 1Πε 1:3, 4). Αυτοί δεν έχουν λάβει πνεύμα δουλείας όπως αυτό που προέκυψε από το παράπτωμα του Αδάμ, αλλά “πνεύμα υιοθεσίας, με το οποίο φωνάζουν: «Αββά, Πατέρα!»” Ο όρος «Αββά» είναι προσφώνηση που φανερώνει οικειότητα και τρυφερότητα. (Ρω 8:14-17· βλέπε ΑΒΒΑ· ΥΙΟΘΕΣΙΑ [Χριστιανική Σημασία].) Χάρη στην ανώτερη μεσιτεία και ιεροσύνη του Χριστού και στην παρ’ αξία καλοσύνη που εκφράζει ο Θεός μέσω αυτού, η ιδιότητα του γιου την οποία κατέχουν αυτοί οι γεννημένοι από το πνεύμα Χριστιανοί τούς φέρνει σε στενότερη σχέση με τον Θεό από τη σχέση που είχε ο σαρκικός Ισραήλ.—Εβρ 4:14-16· 7:19-25· 12:18-24.

Διατήρηση της ιδιότητας του γιου. Η «νέα γέννησή» τους σε αυτή τη ζωντανή ελπίδα (1Πε 1:3) δεν εγγυάται από μόνη της ότι θα συνεχίσουν να κατέχουν την ιδιότητα του γιου. Αυτοί πρέπει να «οδηγούνται από το πνεύμα του Θεού», όχι από την αμαρτωλή τους σάρκα, και πρέπει να είναι διατεθειμένοι να υποφέρουν όπως ο Χριστός. (Ρω 8:12-14, 17) Πρέπει να είναι «μιμητές του Θεού, ως αγαπητά παιδιά» (Εφ 5:1), να αντανακλούν τις θεϊκές ιδιότητες της ειρήνης, της αγάπης, του ελέους και της καλοσύνης (Ματ 5:9, 44, 45· Λου 6:35, 36), να είναι «άμεμπτοι και αθώοι» ως προς αυτά που χαρακτηρίζουν τη «στρεβλή και διεστραμμένη γενιά» ανάμεσα στην οποία ζουν (Φλπ 2:15), να εξαγνίζουν τον εαυτό τους από άδικες πράξεις (1Ιω 3:1-4, 9, 10), καθώς επίσης να υπακούν στις εντολές του Θεού και να δέχονται τη διαπαιδαγώγησή του (1Ιω 5:1-3· Εβρ 12:5-7).

Επίτευξη πλήρους υιοθεσίας. Αν και έχουν κληθεί να γίνουν παιδιά του Θεού, ενόσω είναι σαρκικά όντα έχουν μόνο την «εγγύηση εκείνου που θα έρθει». (2Κο 1:22· 5:1-5· Εφ 1:5, 13, 14) Γι’ αυτό, ο απόστολος Παύλος, μολονότι είπε ότι ο ίδιος και οι συγχριστιανοί του ήταν ήδη «γιοι του Θεού», μπορούσε εντούτοις να προσθέσει ότι «εμείς που έχουμε τους πρώτους καρπούς, δηλαδή το πνεύμα, και εμείς οι ίδιοι στενάζουμε μέσα μας, ενώ περιμένουμε με λαχτάρα την υιοθεσία, την απελευθέρωση από τα σώματά μας με λύτρο». (Ρω 8:14, 23) Έτσι λοιπόν, αφού νικήσουν τον κόσμο εκδηλώνοντας πιστότητα μέχρι θανάτου, τους εκχωρείται πλήρως η ιδιότητα του γιου καθώς ανασταίνονται ως πνευματικοί γιοι του Θεού και “αδελφοί” του Πρώτιστου Γιου του Θεού, του Χριστού Ιησού.—Εβρ 2:10-17· Απ 21:7· παράβαλε Απ 2:7, 11, 26, 27· 3:12, 21.

Όσοι είναι πνευματικά παιδιά του Θεού και έχουν κληθεί σε αυτή την ουράνια κλήση ξέρουν ότι είναι παιδιά του, διότι “το ίδιο το πνεύμα του Θεού δίνει μαρτυρία μαζί με το πνεύμα τους ότι είναι παιδιά του Θεού”. (Ρω 8:16) Αυτό προφανώς σημαίνει ότι το πνεύμα τους ενεργεί ως υποκινούσα δύναμη στη ζωή τους και τους ωθεί να ανταποκριθούν θετικά στα όσα λέει το πνεύμα του Θεού μέσω του εμπνευσμένου Λόγου Του για αυτή την ουράνια ελπίδα, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο πολιτεύεται ο Θεός μαζί τους μέσω αυτού του πνεύματος. Έτσι λοιπόν, έχουν τη διαβεβαίωση ότι είναι πράγματι πνευματικά παιδιά και κληρονόμοι του Θεού.

Η Ένδοξη Ελευθερία των Παιδιών του Θεού. Ο απόστολος Παύλος μιλάει για τη «δόξα που πρόκειται να αποκαλυφτεί στην περίπτωσή μας» καθώς και για την «έντονη λαχτάρα» με την οποία «η δημιουργία περιμένει την αποκάλυψη των γιων του Θεού». (Ρω 8:18, 19) Εφόσον η δόξα αυτών των γιων είναι ουράνια, πριν από αυτή την «αποκάλυψη» της δόξας τους πρέπει σαφώς να προηγηθεί η ανάστασή τους σε ουράνια ζωή. (Παράβαλε Ρω 8:23.) Ωστόσο, τα εδάφια 2 Θεσσαλονικείς 1:6-10 δείχνουν ότι περιλαμβάνονται και άλλα πράγματα. Μιλούν για την «αποκάλυψη του Κυρίου Ιησού» ο οποίος φέρνει δικαστική τιμωρία σε όσους κρίνει δυσμενώς ο Θεός, κάνοντάς το αυτό “τον καιρό που θα έρθει για να δοξαστεί σε σχέση με τους αγίους του”.—Βλέπε ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ.

Εφόσον ο Παύλος λέει ότι «η δημιουργία» περιμένει αυτή την αποκάλυψη και κατόπιν «θα ελευθερωθεί από την υποδούλωση στη φθορά και θα έχει την ένδοξη ελευθερία των παιδιών του Θεού», είναι φανερό ότι και άλλοι εκτός από αυτούς τους ουράνιους “γιους του Θεού” ωφελούνται από την ένδοξη αποκάλυψή τους. (Ρω 8:19-23) Η λέξη κτίσις του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, που αποδίδεται «δημιουργία», μπορεί να αναφέρεται σε οποιοδήποτε πλάσμα—άνθρωπο ή ζώο—ή στη δημιουργία γενικά. Ο Παύλος λέει εδώ ότι η δημιουργία έχει «έντονη λαχτάρα», ότι «περιμένει», ότι «υποτάχθηκε στη ματαιότητα, [αν και] όχι με τη θέλησή της», ότι θα «ελευθερωθεί από την υποδούλωση στη φθορά [για να] έχει την ένδοξη ελευθερία των παιδιών του Θεού» και ότι «όλη μαζί . . . στενάζει» όπως στενάζουν μέσα τους και οι Χριστιανοί «γιοι». Όλες αυτές οι εκφράσεις υποδεικνύουν σαφώς την ανθρώπινη δημιουργία, την ανθρώπινη οικογένεια, και επομένως όχι τη δημιουργία γενικά, στην οποία περιλαμβάνονται τα ζώα, τα φυτά και άλλα δημιουργήματα, έμψυχα και άψυχα. (Παράβαλε Κολ 1:23.) Αυτό πρέπει να σημαίνει, λοιπόν, ότι η ένδοξη αποκάλυψη των γιων του Θεού ανοίγει το δρόμο έτσι ώστε και άλλα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας να αποκτήσουν σχέση πραγματικών γιων ως προς τον Θεό και να απολαύσουν την ελευθερία που συνεπάγεται αυτή η σχέση.—Βλέπε ΑΝΑΚΗΡΥΣΣΩ ΔΙΚΑΙΟ (Άλλοι Δίκαιοι)· ΜΕΓΑΛΟ ΠΛΗΘΟΣ.

Εφόσον ο Χριστός Ιησούς είναι εκείνος που προειπώθηκε ότι θα γινόταν ο «Αιώνιος Πατέρας» (Ησ 9:6) και εφόσον οι Χριστιανοί «γιοι του Θεού» γίνονται “αδελφοί” του (Ρω 8:29), έπεται ότι πρέπει να υπάρχουν και άλλα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας που αποκτούν ζωή μέσω του Χριστού Ιησού ενώ δεν είναι συγκληρονόμοι, συμβασιλείς και συνιερείς του, αλλά υπήκοοί του στους οποίους αυτός βασιλεύει.—Παράβαλε Ματ 25:34-40· Εβρ 2:10-12· Απ 5:9, 10· 7:9, 10, 14-17· 20:4-9· 21:1-4.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τον Ιάκωβο (1:18) αυτοί οι γεννημένοι από το πνεύμα «γιοι του Θεού» είναι «μερικοί πρώτοι καρποί» από τα πλάσματα του Θεού. Παρόμοια έκφραση με αυτήν χρησιμοποιείται για τους «εκατόν σαράντα τέσσερις χιλιάδες» οι οποίοι “αγοράζονται ανάμεσα από την ανθρωπότητα” όπως περιγράφεται στα εδάφια Αποκάλυψη 14:1-4. Ο όρος «πρώτοι καρποί» υπονοεί ότι ακολουθούν και άλλοι καρποί, άρα λοιπόν η λέξη «δημιουργία» των εδαφίων Ρωμαίους 8:19-22 εφαρμόζεται προφανώς σε τέτοιους “μεταγενέστερους” ή “δευτερεύοντες καρπούς” από την ανθρωπότητα οι οποίοι, μέσω πίστης στον Χριστό Ιησού, αποκτούν τελικά την ιδιότητα του γιου ως προς τον Θεό στην παγκόσμια οικογένειά Του.

Μιλώντας για το μελλοντικό “σύστημα πραγμάτων” και για την «ανάσταση από τους νεκρούς» σε ζωή σε εκείνο το σύστημα, ο Ιησούς είπε ότι αυτοί γίνονται «παιδιά του Θεού όντας παιδιά της ανάστασης».—Λου 20:34-36.

Από όλα τα προηγούμενα καταδεικνύεται ότι, όσον αφορά τους ανθρώπους, η “ιδιότητα του γιου” ως προς τον Θεό είναι κάτι πολύπλευρο. Σε κάθε περίπτωση, λοιπόν, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα συμφραζόμενα για να καθοριστεί τι περιλαμβάνει η ιδιότητα του γιου ως προς τον Θεό, καθώς και ποια είναι η ακριβής φύση αυτής της σχέσης.

Χριστός Ιησούς, ο Γιος του Θεού. Το Ευαγγέλιο του Ιωάννη τονίζει ιδιαίτερα ότι ο Ιησούς, προτού γεννηθεί ως άνθρωπος, υπήρχε ως «ο Λόγος» και εξηγεί ότι “ο Λόγος έγινε σάρκα και κατοίκησε ανάμεσά μας, και πήραμε μια άποψη της δόξας του, δόξας σαν και αυτήν που έχει ένας μονογενής γιος από τον πατέρα του”. (Ιωα 1:1-3, 14) Το ότι ο Ιησούς δεν απέκτησε για πρώτη φορά την ιδιότητα του γιου όταν γεννήθηκε ως άνθρωπος καταδεικνύεται από τις δηλώσεις του, όπως όταν είπε: «Εγώ λέω αυτά που είδα ενώ ήμουν με τον Πατέρα μου» (Ιωα 8:38, 42· παράβαλε Ιωα 17:5, 24), καθώς και από σαφείς δηλώσεις των θεόπνευστων αποστόλων του.—Ρω 8:3· Γα 4:4· 1Ιω 4:9-11, 14.

«Μονογενής». Σχετικά με τη λέξη μονογενής του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, μερικοί σχολιαστές επισημαίνουν ότι εφόσον το τελευταίο μέρος (-γενής) δεν προέρχεται από το ρήμα γεννάω αλλά από τη λέξη γένος, η λέξη μονογενής αναφέρεται σε κάποιον που είναι “μοναδικός στην κατηγορία ή στο είδος του”. Γι’ αυτό, πολλές μεταφράσεις χαρακτηρίζουν τον Ιησού ως τον “μόνο Γιο” (RS· AT· JB) και όχι ως τον “μονογενή γιο” του Θεού. (Ιωα 1:14· 3:16, 18· 1Ιω 4:9) Ωστόσο, ενώ τα μεμονωμένα συνθετικά της λέξης δεν περιλαμβάνουν το ρήμα που σημαίνει ότι κάποιος γεννιέται, η χρήση του εν λόγω όρου περικλείει αναμφίβολα την ιδέα της καταγωγής ή της γέννησης, διότι η λέξη γένος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου σημαίνει «καταγωγή· οικογένεια· γόνος· φυλή». Η λατινική Βουλγάτα του Ιερώνυμου αποδίδει τη λέξη μονογενής ως unigenitus, λέξη η οποία επίσης σημαίνει «μονογενής» ή «μόνος». Η σχέση του όρου μονογενής με τη γέννηση ή την καταγωγή κάποιου αναγνωρίζεται από πολλούς λεξικογράφους.

Το Ελληνικό και Αγγλικό Λεξικό της Καινής Διαθήκης ([Greek and English Lexicon of the New Testament] 1885, σ. 471), του Έντουαρντ Ρόμπινσον, ορίζει τη λέξη μονογενής ως «ο μόνος γεννημένος, δηλ. μοναχοπαίδι». Το Ελληνοαγγλικό Λεξικό της Καινής Διαθήκης ([Greek-English Lexicon to the New Testament] 1956, σ. 123), του Γ. Χίκι, δίνει επίσης τον ορισμό «ο μόνος γεννημένος». Το Θεολογικό Λεξικό της Καινής Διαθήκης ([Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament] Τόμ. 4, 1942, σ. 745, 746), το οποίο επιμελήθηκε ο Γκ. Κίτελ, δηλώνει: «Το συνθετικό μονο- δεν δείχνει την πηγή αλλά τη φύση της προέλευσης. Επομένως, η λέξη μονογενής σημαίνει “αποκλειστικής καταγωγής”, δηλ. χωρίς αδελφούς ή αδελφές. Αυτό μας δίνει την έννοια του μόνου γεννημένου. Η λέξη αναφέρεται στο μοναχοπαίδι των γονέων κάποιου, κυρίως σε σχέση με αυτούς. . . . Μπορεί, όμως, να χρησιμοποιηθεί και γενικότερα, χωρίς να αναφέρεται στην προέλευση, έχοντας την έννοια “μοναδικός”, “απαράμιλλος” και “ασύγκριτος”, μολονότι δεν πρέπει κάποιος να συγχέει τις αναφορές στην κατηγορία ή στο είδος με τις αναφορές στον τρόπο».

Όσον αφορά τη χρήση του συγκεκριμένου όρου στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, ή αλλιώς στην «Καινή Διαθήκη», αυτό το τελευταίο σύγγραμμα (σ. 747-749) λέει: «Σημαίνει “ο μόνος γεννημένος”. . . . Στα εδάφια [Ιωάννης] 3:16, 18· 1 Ιωάννη 4:9· [Ιωάννης] 1:18 η σχέση του Ιησού δεν παραβάλλεται απλώς με τη σχέση που έχει ένα μοναχοπαίδι με τον πατέρα του. Είναι η σχέση του μονογενούς με τον Πατέρα. . . . Στα εδάφια Ιωάννης 1:14, 18· 3:16, 18· 1 Ιωάννη 4:9 η λέξη μονογενής δηλώνει περισσότερα από το ότι ο Ιησούς ήταν μοναδικός ή ασύγκριτος. Σε όλα αυτά τα εδάφια Εκείνος καλείται ρητά ο Γιος, και έτσι θεωρείται στο εδάφιο Ιωάννης 1:14. Στα εδάφια του Ιωάννη η λέξη μονογενής δηλώνει την προέλευση του Ιησού. Είναι μονογενής με την έννοια του μόνου που έχει γεννηθεί».

Λαβαίνοντας υπόψη αυτές τις δηλώσεις και τις σαφείς αποδείξεις από τις ίδιες τις Γραφές, δεν υπάρχει κανένας λόγος να αντιτίθεται κάποιος σε μεταφράσεις που δείχνουν ότι ο Ιησούς δεν είναι μόνο ο μοναδικός ή ασύγκριτος Γιος του Θεού, αλλά και ο “μόνος Γιος που έχει γεννηθεί” από αυτόν, επομένως αυτός που κατάγεται από τον Θεό με την έννοια ότι ο Θεός τον έφερε σε ύπαρξη. Αυτό επιβεβαιώνεται από τις αναφορές των αποστόλων σε αυτόν τον Γιο ως “τον πρωτότοκο όλης της δημιουργίας” και ως τον “Γεννημένο από τον Θεό” (Κολ 1:15· 1Ιω 5:18), ενώ ο ίδιος ο Ιησούς δηλώνει ότι είναι «η αρχή της δημιουργίας του Θεού».—Απ 3:14.

Ο Ιησούς είναι ο «πρωτότοκος» του Θεού (Κολ 1:15) ως το πρώτο δημιούργημα του Θεού και ονομαζόταν «ο Λόγος» στην προανθρώπινη ύπαρξή του. (Ιωα 1:1) Η λέξη «αρχή» στο εδάφιο Ιωάννης 1:1 δεν μπορεί να αναφέρεται στην «αρχή» του Θεού του Δημιουργού, διότι αυτός είναι αιώνιος και άναρχος. (Ψλ 90:2) Πρέπει, λοιπόν, να αναφέρεται στην αρχή της δημιουργίας, όταν ο Θεός έφερε σε ύπαρξη τον Λόγο ως τον πρωτότοκο Γιο του. Η λέξη «αρχή» χρησιμοποιείται παρόμοια σε διάφορες άλλες περικοπές για να περιγράψει την έναρξη κάποιας περιόδου ή σταδιοδρομίας ή πορείας, όπως ήταν η «αρχή» της Χριστιανικής σταδιοδρομίας εκείνων στους οποίους ο Ιωάννης έγραψε την πρώτη επιστολή του (1Ιω 2:7· 3:11), η «αρχή» της στασιαστικής πορείας του Σατανά (1Ιω 3:8) ή η «αρχή» της παρέκκλισης του Ιούδα από τη δικαιοσύνη. (Ιωα 6:64· βλέπε ΙΟΥΔΑΣ Αρ. 13 [Έγινε Διεφθαρμένος].) Ο Ιησούς είναι ο “μονογενής Γιος” (Ιωα 3:16) με την έννοια ότι είναι ο μόνος από τους γιους του Θεού—πνευματικούς ή ανθρώπινους—ο οποίος δημιουργήθηκε αποκλειστικά από τον Θεό, εφόσον όλοι οι άλλοι δημιουργήθηκαν «μέσω» εκείνου του πρωτότοκου Γιου.—Κολ 1:16, 17· βλέπε ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ (Προανθρώπινη Ύπαρξη)· ΜΟΝΟΓΕΝΗΣ.

Πνευματική γέννηση, επιστροφή στην ιδιότητα του ουράνιου γιου. Ο Ιησούς, φυσικά, συνέχισε να είναι Γιος του Θεού όταν γεννήθηκε ως άνθρωπος, όπως ήταν και στην προανθρώπινη ύπαρξή του. Η γέννησή του δεν ήταν αποτέλεσμα σύλληψης μέσω του σπέρματος κάποιου άντρα καταγόμενου από τον Αδάμ, αλλά έγινε μέσω της επενέργειας του αγίου πνεύματος του Θεού. (Ματ 1:20, 25· Λου 1:30-35· παράβαλε Ματ 22:42-45.) Ο Ιησούς αναγνώριζε ότι κατείχε την ιδιότητα του γιου ως προς τον Θεό, καθώς στην ηλικία των 12 ετών είπε στους επίγειους γονείς του: «Δεν ξέρατε ότι πρέπει να είμαι στον οίκο του Πατέρα μου;» Εκείνοι δεν κατάλαβαν τι εννοούσε, σκεπτόμενοι ίσως ότι αναφερόταν στον Θεό ως «Πατέρα» μόνο με την έννοια με την οποία χρησιμοποιούσαν γενικά τον όρο οι Ισραηλίτες, όπως εξετάστηκε πιο πάνω.—Λου 2:48-50.

Εντούτοις, περίπου 30 χρόνια από τότε που ο Ιησούς γεννήθηκε ως άνθρωπος, όταν βυθίστηκε στο νερό από τον Ιωάννη τον Βαφτιστή, το πνεύμα του Θεού ήρθε πάνω του και ο Θεός μίλησε, λέγοντας: «Εσύ είσαι ο Γιος μου ο αγαπητός· σε έχω επιδοκιμάσει». (Λου 3:21-23· Ματ 3:16, 17) Προφανώς, ο άνθρωπος Ιησούς “αναγεννήθηκε” τότε ώστε να είναι πνευματικός Γιος με την ελπίδα της επιστροφής σε ζωή στον ουρανό, και χρίστηκε με το πνεύμα ώστε να είναι ο διορισμένος βασιλιάς και αρχιερέας του Θεού. (Ιωα 3:3-6· παράβαλε 17:4, 5· βλέπε ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ [Το Βάφτισμά Του].) Παρόμοια δήλωση έκανε ο Θεός κατά τη μεταμόρφωση στο βουνό, όραμα στο οποίο ο Ιησούς εμφανίστηκε με τη δόξα της Βασιλείας. (Παράβαλε Ματ 16:28 και 17:1-5.) Όσον αφορά την ανάσταση του Ιησού από τους νεκρούς, ο Παύλος εφάρμοσε μέρος του 2ου Ψαλμού σε αυτή την περίσταση, παραθέτοντας τα λόγια του Θεού: «Γιος μου είσαι εσύ· εγώ σήμερα έγινα Πατέρας σου», και επίσης εφάρμοσε κάποια λόγια από τη διαθήκη του Θεού με τον Δαβίδ, συγκεκριμένα: «Εγώ θα γίνω πατέρας του και αυτός θα γίνει γιος μου». (Ψλ 2:7· 2Σα 7:14· Πρ 13:33· Εβρ 1:5· παράβαλε Εβρ 5:5.) Με την ανάστασή του από τους νεκρούς σε πνευματική ζωή, ο Ιησούς “ανακηρύχτηκε Γιος του Θεού” (Ρω 1:4), «ανακηρύχτηκε δίκαιος ως πνεύμα».—1Τι 3:16.

Καταδεικνύεται, λοιπόν, ότι όπως ο Δαβίδ, ενώ ήταν ήδη αναπτυγμένος άντρας, μπόρεσε να “γίνει γιος του Θεού” με ειδική έννοια, έτσι και ο Χριστός Ιησούς “έγινε Γιος του Θεού” με ειδικό τρόπο, όταν βαφτίστηκε και όταν αναστήθηκε, καθώς επίσης, όπως είναι προφανές, όταν εισήλθε στην πλήρη δόξα της Βασιλείας.

Ψευδής κατηγορία περί βλασφημίας. Επειδή ο Ιησούς αναφερόταν στον Θεό ως τον Πατέρα του, ορισμένοι εναντιούμενοι Ιουδαίοι τον κατηγόρησαν για βλασφημία, λέγοντας: «Εσύ, αν και είσαι άνθρωπος, κάνεις τον εαυτό σου θεό». (Ιωα 10:33) Οι περισσότερες μεταφράσεις λένε εδώ «Θεό», αλλά η μετάφραση του Τόρι παρουσιάζει τη λέξη με μικρό το αρχικό γράμμα. Τη γραφή «θεό» υποστηρίζει κυρίως η απάντηση του ίδιου του Ιησού, στην οποία παρέθεσε από τα εδάφια Ψαλμός 82:1-7. Όπως μπορεί να δει κανείς, σε αυτή την περικοπή δεν προσέλαβαν κάποια άτομα τον τίτλο «Θεός», αλλά αποκλήθηκαν «θεοί» και «γιοι του Υψίστου».

Σύμφωνα με τα συμφραζόμενα, εκείνοι τους οποίους ο Ιεχωβά αποκάλεσε “θεούς” και “γιους του Υψίστου” σε αυτόν τον ψαλμό ήταν Ισραηλίτες κριτές που έπρατταν την αδικία, με αποτέλεσμα να καταστεί αναγκαίο να κρίνει πλέον ο ίδιος ο Ιεχωβά “στο μέσο τέτοιων θεών”. (Ψλ 82:1-6, 8) Εφόσον ο Ιεχωβά εφάρμοσε αυτούς τους όρους σε εκείνους τους ανθρώπους, ασφαλώς ο Ιησούς δεν ήταν ένοχος βλασφημίας όταν είπε: «Είμαι Γιος του Θεού». Ενώ τα έργα εκείνων των κριτών, οι οποίοι αποκλήθηκαν «θεοί», διέψευδαν το χαρακτηρισμό «γιοι του Υψίστου», τα έργα του Ιησού αποδείκνυαν με συνέπεια ότι αυτός ήταν σε ενότητα, σε αρμονική συμφωνία και σχέση, με τον Πατέρα του.—Ιωα 10:34-38.

ΓΙΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Όσον αφορά τις Εβραϊκές Γραφές, αυτός ο όρος είναι κυρίως απόδοση της φράσης μπεν-’αδάμ. Αντί να αναφέρεται στον Αδάμ ως άτομο, η λέξη ’αδάμ χρησιμοποιείται εδώ γενικά για τον “άνθρωπο”, και έτσι η φράση μπεν-’αδάμ σημαίνει, στην ουσία, «γιος ανθρώπου, άνθρωπος, χωματένιος γιος». (Ψλ 80:17· 146:3· Ιερ 49:18, 33) Συχνά αυτή η φράση χρησιμοποιείται παράλληλα με άλλους εβραϊκούς όρους που αναφέρονται στον άνθρωπο, συγκεκριμένα με τη λέξη ’ις, που σημαίνει «άντρας» (παράβαλε Αρ 23:19· Ιωβ 35:8· Ιερ 50:40), και τη λέξη ’ενώς, «θνητός άνθρωπος». (Παράβαλε Ψλ 8:4· Ησ 51:12· 56:2.) Στο εδάφιο Ψαλμός 144:3 η φράση που αποδίδεται «γιος του θνητού ανθρώπου» είναι μπεν-’ενώς, ενώ η αντίστοιχη αραμαϊκή φράση (μπαρ ’ενάς) εμφανίζεται στο εδάφιο Δανιήλ 7:13.

Όσον αφορά τις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, στο πρωτότυπο κείμενο χρησιμοποιείται η φράση υἱός τοῦ ἀνθρώπου.—Ματ 16:27.

Στις Εβραϊκές Γραφές η έκφραση αυτή εμφανίζεται συχνότερα στο βιβλίο του Ιεζεκιήλ, όπου πάνω από 90 φορές ο Θεός αποκαλεί τον προφήτη «γιε ανθρώπου». (Ιεζ 2:1, 3, 6, 8) Ο συγκεκριμένος χαρακτηρισμός χρησιμοποιείται εδώ προφανώς με σκοπό να δώσει έμφαση στο ότι ο προφήτης είναι απλώς γήινο πλάσμα, και αυτό τονίζει πιο έντονα τη διαφορά ανάμεσα στον ανθρώπινο διαγγελέα και στην Πηγή του αγγέλματός του, τον Ύψιστο Θεό. Ο ίδιος χαρακτηρισμός χρησιμοποιείται και για τον προφήτη Δανιήλ στο εδάφιο Δανιήλ 8:17.

Χριστός Ιησούς, «ο Γιος του Ανθρώπου». Στις αφηγήσεις των Ευαγγελίων η εν λόγω έκφραση συναντάται σχεδόν 80 φορές. Σε κάθε περίπτωση εφαρμόζεται στον Ιησού Χριστό, και μάλιστα τη χρησιμοποίησε ο ίδιος αναφερόμενος στον εαυτό του. (Ματ 8:20· 9:6· 10:23) Εκτός από τα Ευαγγέλια, η φράση εμφανίζεται στα εδάφια Πράξεις 7:56· Εβραίους 2:6 και Αποκάλυψη 1:13· 14:14.

Το γεγονός ότι ο Ιησούς εφάρμοζε αυτή την έκφραση στον εαυτό του έδειχνε ξεκάθαρα ότι τότε ο Γιος του Θεού ήταν πράγματι άνθρωπος, δεδομένου ότι «έγινε σάρκα» (Ιωα 1:14) και «γεννήθηκε από γυναίκα» μέσω της σύλληψης και της γέννησής του από την Ιουδαία παρθένα Μαρία. (Γα 4:4· Λου 1:34-36) Άρα, ο Ιησούς δεν είχε απλώς υλοποιηθεί προσλαμβάνοντας ανθρώπινο σώμα όπως είχαν κάνει κάποιοι άγγελοι στο παρελθόν. Δεν είχε ενσαρκωθεί, αλλά ήταν πραγματικά “γιος ανθρώπου” μέσω της ανθρώπινης μητέρας του.—Παράβαλε 1Ιω 4:2, 3· 2Ιω 7· βλέπε ΣΑΡΚΑ.

Γι’ αυτόν το λόγο, ο απόστολος Παύλος μπορούσε να εφαρμόσει τον 8ο Ψαλμό ως προφητεία αναφερόμενη στον Ιησού Χριστό. Στην επιστολή του προς τους Εβραίους (2:5-9), ο Παύλος παρέθεσε τα εξής εδάφια: «Τι είναι ο θνητός άνθρωπος [’ενώς] και τον θυμάσαι, ή ο γιος του χωματένιου ανθρώπου [μπεν-’αδάμ] και τον φροντίζεις; Τον έκανες μάλιστα λίγο κατώτερο από τους θεοειδείς [«λίγο κατώτερο από τους αγγέλους», στο εδάφιο Εβραίους 2:7], και με δόξα και λαμπρότητα τον στεφάνωσες. Τον βάζεις να εξουσιάζει τα έργα των χεριών σου· έθεσες τα πάντα κάτω από τα πόδια του». (Ψλ 8:4-6· παράβαλε Ψλ 144:3.) Ο Παύλος δείχνει ότι, για να εκπληρωθεί αυτός ο προφητικός ψαλμός, ο Ιησούς έγινε πράγματι “λίγο κατώτερος από τους αγγέλους”, θνητός «γιος χωματένιου ανθρώπου», ώστε να πεθάνει ως άνθρωπος και έτσι «να γευτεί θάνατο για κάθε άνθρωπο», και κατόπιν να στεφανωθεί με δόξα και λαμπρότητα από τον Πατέρα του, ο οποίος τον ανέστησε.—Εβρ 2:8, 9· παράβαλε Εβρ 2:14· Φλπ 2:5-9.

Άρα λοιπόν, ο χαρακτηρισμός «Γιος του ανθρώπου» προσδιορίζει επίσης τον Ιησού Χριστό ως τον μεγαλειώδη Συγγενή της ανθρωπότητας, ο οποίος έχει τη δύναμη να την απολυτρώσει από τα δεσμά της αμαρτίας και του θανάτου, και παράλληλα τον προσδιορίζει ως τον μεγαλειώδη Εκδικητή του αίματος.—Λευ 25:48, 49· Αρ 35:1-29· βλέπε ΕΚΔΙΚΗΤΗΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ· ΕΞΑΓΟΡΑΖΩ, ΕΞΑΓΟΡΑΣΤΗΣ· ΛΥΤΡΟ.

Συνεπώς, το γεγονός ότι ο Ιησούς αποκαλείται «Γιος του Δαβίδ» (Ματ 1:1· 9:27) δίνει έμφαση στο ότι είναι ο κληρονόμος της διαθήκης για Βασιλεία η οποία επρόκειτο να λάβει εκπλήρωση μέσω της γραμμής του Δαβίδ. Το γεγονός ότι αποκαλείται «Γιος του ανθρώπου» εφιστά την προσοχή στην ιδιότητά του ως μέλους του ανθρωπίνου γένους λόγω της γέννησής του με σάρκα. Το δε γεγονός ότι αποκαλείται «Γιος του Θεού» τονίζει πως έχει θεϊκή προέλευση, πως δεν κατάγεται από τον αμαρτωλό Αδάμ ούτε κληρονόμησε ατέλεια από εκείνον, αλλά έχει απόλυτα δίκαιη υπόσταση ενώπιον του Θεού.—Ματ 16:13-17.

Ποιο είναι «το σημείο του Γιου του ανθρώπου»;

Ωστόσο, είναι προφανές ότι υπάρχει άλλος ένας κύριος λόγος για τον οποίο ο Ιησούς χρησιμοποιούσε συχνά την έκφραση «Γιος του ανθρώπου» για τον εαυτό του. Ο λόγος αυτός σχετίζεται με την εκπλήρωση της προφητείας που είναι καταγραμμένη στα εδάφια Δανιήλ 7:13, 14. Ο Δανιήλ είδε σε όραμα κάποιον «που ήταν σαν γιος ανθρώπου» να έρχεται με τα σύννεφα των ουρανών, να αποκτάει πρόσβαση «στον Παλαιό των Ημερών» και να του δίνεται «εξουσία διακυβέρνησης και αξιοπρέπεια και βασιλεία, ώστε όλοι οι λαοί, οι εθνότητες και οι γλώσσες να υπηρετούν αυτόν», και μάλιστα η Βασιλεία του επρόκειτο να είναι διαρκής.

Επειδή η αγγελική ερμηνεία του οράματος η οποία καταγράφεται στα εδάφια Δανιήλ 7:18, 22 και 27 μιλάει για τους «αγίους του Υπέρτατου» οι οποίοι γίνονται κάτοχοι αυτής της Βασιλείας, πολλοί σχολιαστές προσπάθησαν να δείξουν ότι ο «γιος του ανθρώπου» σε αυτή την περίπτωση είναι μια “συλλογική προσωπικότητα”, δηλαδή “οι άγιοι του Θεού από γενική άποψη, συλλογικά ως λαός”, “ο δοξασμένος και ιδανικός λαός του Ισραήλ”. Αλλά υπό το φως των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών, ο συλλογισμός αυτός αποδεικνύεται επιπόλαιος. Δεν λαβαίνει υπόψη ότι ο Χριστός Ιησούς, ο χρισμένος Βασιλιάς του Θεού, έκανε μια “διαθήκη για βασιλεία” με τους ακολούθους του ώστε να συμμετάσχουν μαζί του στη δική του Βασιλεία, καθώς και ότι, αν και θα κυβερνούν ως βασιλιάδες και ιερείς, αυτό θα γίνεται υπό τη δική του ηγεσία και με την εξουσία που τους παραχωρεί εκείνος. (Λου 22:28-30· Απ 5:9, 10· 20:4-6) Συνεπώς, αν και λαβαίνουν εξουσία διακυβέρνησης επί των εθνών, τη λαβαίνουν επειδή εκείνος έλαβε πρώτος τέτοια εξουσία από τον Κυρίαρχο Θεό.—Απ 2:26, 27· 3:21.

Η ορθή κατανόηση αποκαλύπτεται ακόμη περισσότερο από την απάντηση που έδωσε ο ίδιος ο Ιησούς στην ανάκριση του αρχιερέα: «Εγώ είμαι [ο Χριστός, ο Γιος του Θεού]· και θα δείτε τον Γιο του ανθρώπου να κάθεται στα δεξιά της δύναμης και να έρχεται με τα σύννεφα του ουρανού».—Μαρ 14:61, 62· Ματ 26:63, 64.

Συνεπώς, η προφητεία σχετικά με την είσοδο του Γιου του ανθρώπου στην παρουσία του Παλαιού των Ημερών, του Ιεχωβά Θεού, εφαρμόζεται ξεκάθαρα σε ένα άτομο, τον Μεσσία, τον Ιησού Χριστό. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο Ιουδαϊκός λαός τής προσέδιδε αυτή την ερμηνεία. Διάφορα ραβινικά συγγράμματα εφάρμοζαν την προφητεία στον Μεσσία. (Τα Βιβλία της Αγίας Γραφής, του Εκδοτικού Οίκου Σοντσίνο [Soncino Books of the Bible], επιμέλεια Α. Κοέν, 1951, σχόλιο για το εδ. Δα 7:13) Αναμφίβολα, το ότι οι Φαρισαίοι και οι Σαδδουκαίοι ζήτησαν από τον Ιησού «να τους δείξει σημείο από τον ουρανό» οφειλόταν στην επιθυμία τους να δουν μια κατά γράμμα εκπλήρωση αυτής της προφητείας. (Ματ 16:1· Μαρ 8:11) Μετά το θάνατο του Ιησού ως ανθρώπου και την ανάστασή του σε πνευματική ζωή, ο Στέφανος είδε σε όραμα «τους ουρανούς ανοιγμένους» και «τον Γιο του ανθρώπου να στέκεται στα δεξιά του Θεού». (Πρ 7:56) Αυτό δείχνει ότι ο Ιησούς Χριστός, μολονότι θυσίασε την ανθρώπινη φύση του ως λύτρο για την ανθρωπότητα, διατηρεί δικαίως το Μεσσιανικό χαρακτηρισμό «Γιος του ανθρώπου» στην ουράνια θέση του.

Το πρώτο μέρος της δήλωσης του Ιησού στον αρχιερέα σχετικά με τον ερχομό του Γιου του ανθρώπου ανέφερε ότι αυτός «κάθεται στα δεξιά της δύναμης», κάτι που προφανώς παραπέμπει στον προφητικό 110ο Ψαλμό, καθότι ο Ιησούς Χριστός είχε δείξει νωρίτερα ότι ο συγκεκριμένος ψαλμός εφαρμοζόταν στον ίδιο. (Ματ 22:42-45) Αυτός ο ψαλμός, καθώς και η εφαρμογή του την οποία κάνει ο απόστολος Παύλος στα εδάφια Εβραίους 10:12, 13, αποκαλύπτει ότι θα υπήρχε μια περίοδος αναμονής για τον Ιησού Χριστό πριν τον αποστείλει ο Πατέρας του για να “κατακυριεύσει ανάμεσα στους εχθρούς του”. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η εκπλήρωση της προφητείας των εδαφίων Δανιήλ 7:13, 14 λαβαίνει χώρα, όχι κατά την ανάσταση του Ιησού και την ανάληψή του στον ουρανό, αλλά όταν ο Θεός τον εξουσιοδοτεί να αναλάβει δράση εκδηλώνοντας σθεναρά τη βασιλική του εξουσία. Επομένως, “ο ερχομός του Γιου του ανθρώπου στον Παλαιό των Ημερών” προφανώς αντιστοιχεί χρονικά με την κατάσταση που παρουσιάζεται στα εδάφια Αποκάλυψη 12:5-10, κατά την οποία το συμβολικό αρσενικό παιδί γεννιέται και αρπάζεται στο θρόνο του Θεού.

Εντούτοις, στα εδάφια Ματθαίος 24:30 και Λουκάς 21:27, ο Ιησούς ανέφερε την προφητεία για «το σημείο του Γιου του ανθρώπου» αμέσως μετά τη δήλωσή του για διάφορα ουράνια φαινόμενα, τα οποία η Αγία Γραφή συσχετίζει με τη θεϊκή εκτέλεση κρίσης στους πονηρούς ανθρώπους. (Παράβαλε Ματ 24:29 και Λου 21:25, 26 με Ησ 13:9, 10 και Ιωλ 2:30, 31.) Εφόσον «όλες οι φυλές της γης . . . θα δουν τον Γιο του ανθρώπου να έρχεται πάνω στα σύννεφα του ουρανού με δύναμη και μεγάλη δόξα» και θα «χτυπούν τον εαυτό τους θρηνώντας», καθίσταται προφανές ότι αυτό αναφέρεται στον καιρό κατά τον οποίο μια υπερφυσική εκδήλωση της βασιλικής δύναμης του Ιησού θα σπείρει φόβο στις καρδιές όσων ανθρώπων δεν θα έχουν συμμορφωθεί με το θέλημα του Θεού.

Άλλα προφητικά οράματα στην Αποκάλυψη (17:12-14· 19:11-21) παρουσιάζουν τον Μεσσιανικό Βασιλιά να ασκεί πλήρη βασιλική εξουσία πάνω σε “λαούς, εθνότητες και γλώσσες” (Δα 7:14), οπότε και αυτός που είναι «όμοιος με γιο ανθρώπου» στο εδάφιο Αποκάλυψη 14:14 αναμφίβολα εξεικονίζει πάλι τον Ιησού Χριστό, όπως άλλωστε και αυτός που περιγράφεται με τον ίδιο τρόπο στο εδάφιο Αποκάλυψη 1:13.

Όσον αφορά το ότι “ο Γιος του ανθρώπου έρχεται πάνω στα σύννεφα” και ότι «θα τον δει κάθε μάτι» (Ματ 24:30· Απ 1:7), βλέπε ΜΑΤΙ· ΠΑΡΟΥΣΙΑ· ΣΥΝΝΕΦΟ (Αλληγορική Χρήση).

ΓΙΡΖΙΤΕΣ

(Γιρζίτες).

Λαός που συγκαταλέγεται στα θύματα των επιδρομών του Δαβίδ και των 600 αντρών του στη διάρκεια της 16μηνης παραμονής του Δαβίδ ανάμεσα στους Φιλισταίους. Ο Δαβίδ πήρε πολλά ζώα ως λάφυρα αλλά δεν άφησε ζωντανό κανέναν από τους Γιρζίτες. Οι Γιρζίτες, που πιθανότατα ήταν νομάδες, ζούσαν στην περιοχή Ν του Ιούδα, προς την κατεύθυνση της Αιγύπτου γενικά.—1Σα 27:2, 7-9.

ΓΙΡΩΝ

(Γιρών).

Μια από τις οχυρωμένες πόλεις στην περιοχή του Νεφθαλί. (Ιη 19:32, 35, 38) Η θέση της δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα, αλλά κατά την τρέχουσα άποψη ορισμένων ταυτίζεται με τη σημερινή Γιαρούν, περίπου 30 χλμ. ΝΔ της Δαν, στη Γαλιλαία.

ΓΙΣΠΑ

(Γισπά).

Ένας από τους υπευθύνους των Νεθινίμ, δηλαδή δούλων του ναού, την εποχή του Νεεμία.—Νε 11:21.

ΓΙΤΘΑΪΜ

(Γιτθαΐμ) [Δύο Πατητήρια].

Το μέρος όπου κατέφυγαν (για αδιευκρίνιστους λόγους) οι Βηρωθίτες. (2Σα 4:1-3) Οι Βενιαμίτες εγκαταστάθηκαν στη Γιτθαΐμ μετά την εξορία. (Νε 11:31, 33) Η ακριβής θέση της είναι άγνωστη. Μερικοί εικάζουν ότι ταυτίζεται με μια τοποθεσία που εμφανίζεται με το όνομα Γαμτετί στις Πινακίδες της Αμάρνα, πιθανότατα κοντά στη σημερινή Ράμλε.—Βλέπε ΒΗΡΩΘ.

ΓΙΤΤΙΘ

(Γιττίθ).

Μουσική έκφραση αβέβαιης σημασίας, η οποία εμφανίζεται στις επιγραφές των Ψαλμών 8, 81 και 84. Φαίνεται ότι ο όρος αυτός προέρχεται από την εβραϊκή λέξη γκαθ, η οποία είναι παράλληλα και το όνομα της πόλης Γαθ που βρίσκεται στα σύνορα του Ιούδα με τη Φιλιστία. Ορισμένοι έχουν υποστηρίξει την άποψη ότι η λέξη «Γιττίθ» υποδηλώνει μια μελωδία η οποία συνδέεται με τα τραγούδια του τρύγου, επειδή η λέξη γκαθ σημαίνει πατητήρι. Γι’ αυτό, η Μετάφραση των Εβδομήκοντα και η λατινική Βουλγάτα αποδίδουν τη λέξη «Γιττίθ» ως “πατητήρια”.

ΓΙΩΔ

[י].

Το δέκατο γράμμα του εβραϊκού αλφαβήτου. Είναι το μικρότερο εβραϊκό γράμμα. Το όνομα του μικρότερου γράμματος του ελληνικού αλφαβήτου, του γιώτα, προφανώς συγγενεύει με το εβραϊκό γιωδ. Εφόσον ο Νόμος του Μωυσή αρχικά γράφτηκε και στη συνέχεια διαφυλάχτηκε στην εβραϊκή, ο Ιησούς αναφερόταν πιθανώς στο εβραϊκό γιωδ όταν είπε ότι το “μικρότερο γράμμα [ἰῶτα, Κείμενο]” δεν θα παρερχόταν χωρίς να εκπληρωθεί όπως έπρεπε. (Ματ 5:18) Το γιωδ είναι το αρχικό γράμμα του Τετραγράμματου, δηλαδή του ιερού ονόματος του Ιεχωβά (διαβάζοντας από τα δεξιά προς τα αριστερά: יהוה), και έτσι μεταφέρθηκε στα αρχαιότερα αντίγραφα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα. Σε κάποιο φύλλο περγαμηνής του τρίτου αιώνα Κ.Χ. (Πάπυρος της Οξυρρύγχου vii. 1007), το οποίο περιέχει απόσπασμα της Γένεσης σύμφωνα με τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα, παριστάνεται το θεϊκό όνομα Ιεχωβά με διπλασιασμένο γιωδ.—Γε 2:8, υποσ.

Επειδή τα γράμματα γιωδ (י) και βαβ (ו) είναι παρόμοια, οι αντιγραφείς ενίοτε τα συνέχεαν. Στο εβραϊκό κείμενο, κάθε εδάφιο της περικοπής Ψαλμός 119:73-80 αρχίζει με το γράμμα γιωδ.

ΓΙΩΝ

(Γιών) [Ξεχύνομαι· Ξεπηδώ].

1. Ένας από τους τέσσερις ποταμούς στους οποίους διακλαδιζόταν ο ποταμός που έβγαινε από την Εδέμ, για τον οποίο λέγεται ότι “περιέβαλλε ολόκληρη τη γη του Χους”. (Γε 2:10, 13) Σήμερα δεν μπορούμε να είμαστε καθόλου βέβαιοι για το ποιος ήταν αυτός ο ποταμός. Όσον αφορά τη φράση «γη του Χους», δεν φαίνεται πιθανό—τουλάχιστον από γεωγραφική άποψη—να εννοεί εδώ την Αιθιοπία, όπως συμβαίνει συχνά σε μεταγενέστερες αφηγήσεις. Η φράση αυτή θα μπορούσε να εννοεί τη γη που κατείχε ο Χους πριν από το διασκορπισμό εξαιτίας της σύγχυσης των γλωσσών στη Βαβέλ. (Γε 11:9) Μερικοί συνδέουν τον Γιών με τον ποταμό Αράξη (το σημερινό ποταμό Αράξ), ο οποίος πηγάζει από τα βουνά ΒΔ της λίμνης Βαν και εκβάλλει στην Κασπία Θάλασσα. Ορισμένοι λεξικογράφοι συσχετίζουν «τη γη του Χους» στο εδάφιο Γένεση 2:13 με τους Κασσίτες (στην ακκαδική, κασσού), έναν λαό του οροπεδίου της κεντρικής Ασίας τον οποίο αναφέρουν αρχαίες σφηνοειδείς επιγραφές, αλλά του οποίου η ιστορία παραμένει αρκετά σκοτεινή. (Λεξικό των Βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης [Lexicon in Veteris Testamenti Libros], των Λ. Κέλερ και Β. Μπαουμγκάρτνερ, Λέιντεν, 1958, σ. 429· Εβραϊκό και Αγγλικό Λεξικό της Παλαιάς Διαθήκης [A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament], των Μπράουν, Ντράιβερ και Μπριγκς, 1980, σ. 469) Από την άλλη πλευρά, αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένοι Άραβες της Αραβικής Χερσονήσου αποκαλούνταν Κουσί ή Κουσίμ, όπως υποδηλώνεται από το εδάφιο Αββακούμ 3:7, όπου το όνομα Χουσάν παραλληλίζεται με το όνομα Μαδιάμ, προφανώς ως ο ίδιος τόπος ή ως γειτονική χώρα. Επομένως, υπάρχουν διάφορες πιθανότητες, αλλά λόγω των προφανών τοπογραφικών αλλαγών στην επιφάνεια της γης εξαιτίας του παγγήινου Κατακλυσμού, δεν μπορεί να εξαχθεί οριστικό συμπέρασμα.—Βλέπε ΧΟΥΣ Αρ. 2.

2. Πηγή που σήμερα ονομάζεται Χα Γκιχόν και αναβλύζει μέσα σε ένα φυσικό σπήλαιο στην Κοιλάδα Κιδρόν, λίγο ανατολικότερα από την άνω άκρη του τμήματος της Ιερουσαλήμ το οποίο στην αρχαιότητα ονομαζόταν “η Πόλη του Δαβίδ”. (2Χρ 32:30) Στους αρχαίους χρόνους η πόλη υδροδοτούνταν κυρίως από αυτήν, καθώς υπήρχαν μόνο δύο πηγές στα περίχωρα. Η ονομασία Γιών αρμόζει ιδιαίτερα σε αυτή την πηγή, εφόσον το νερό “ξεπηδάει” κατά διαστήματα—μέχρι και τέσσερις ή πέντε φορές την ημέρα ύστερα από έναν βροχερό χειμώνα, ενώ πιο αραιά κατά την εποχή της ξηρασίας.

Η πηγή Γιών πιστεύεται γενικά ότι διαδραμάτισε κάποιον ρόλο στη μέθοδο που χρησιμοποίησε ο στρατηγός Ιωάβ για να διεισδύσει στο σχεδόν απροσπέλαστο οχυρό των Ιεβουσαίων στην Ιερουσαλήμ, καθιστώντας εφικτή την κατάληψή του από τον Δαβίδ. (1Χρ 11:6) Μολονότι η μετάφραση του εβραϊκού κειμένου στο εδάφιο 2 Σαμουήλ 5:8 παρουσιάζει ορισμένα προβλήματα, η συνήθης απόδοση υποδηλώνει την ύπαρξη μιας «σήραγγας νερού», στην οποία αναφέρθηκε ο Δαβίδ όταν έδωσε το έναυσμα για την επίθεση εναντίον της πόλης. Το 1867 Κ.Χ., ο Τσαρλς Γουόρεν ανακάλυψε μια σήραγγα νερού που αρχίζει πίσω από το σπήλαιο όπου αναβλύζει η πηγή Γιών και, ύστερα από 20 μ. περίπου, καταλήγει σε μια δεξαμενή ή υδροταμιευτήρα. Ένα φρεάτιο στο βράχο πάνω από αυτή τη δεξαμενή εκτεινόταν κατακόρυφα 11 μ. προς τα πάνω, και στην κορυφή του υπήρχε ένα σημείο όπου μπορούσε κανείς να σταθεί και να κατεβάσει με σχοινί δοχεία για να αντλήσει νερό από τη δεξαμενή που υπήρχε κάτω. Μια επικλινής δίοδος μήκους σχεδόν 39 μ. ξεκινούσε από το φρεάτιο και οδηγούσε στο εσωτερικό της πόλης. Με αυτόν τον τρόπο πιστεύεται ότι διατηρούσαν οι Ιεβουσαίοι την πρόσβαση στο σημείο υδροδότησης ακόμη και όταν δεν μπορούσαν να βγουν έξω από τα τείχη της πόλης λόγω εχθρικής επίθεσης. Μολονότι η πηγή Γιών δεν κατονομάζεται άμεσα στην αφήγηση, υπάρχει η άποψη ότι ο Ιωάβ και οι άντρες του μπήκαν ριψοκίνδυνα στην πόλη από αυτή τη σήραγγα νερού.

Μετέπειτα, η Γιών ήταν η τοποθεσία όπου χρίστηκε βασιλιάς ο Σολομών κατ’ εντολήν του Δαβίδ. Ακολούθησε μια θορυβώδης πομπή καθώς ο λαός συνόδευε χαρούμενα τον Σολομώντα πίσω στην πόλη, και μολονότι αυτή η πομπή δεν ήταν ορατή από την πηγή Εν-ρογήλ—περίπου 700 μ. μακριά από τη Γιών—ο αυθάδης Αδωνίας και οι καλεσμένοι του μπορούσαν να την ακούσουν καθαρά καθώς συμποσίαζαν στην Εν-ρογήλ.—1Βα 1:9, 10, 33-41.

Η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε επίσης ένα παλιό επιφανειακό κανάλι, που οδηγούσε από την πηγή Γιών προς το Ν, πάνω στην πλαγιά “της Πόλης του Δαβίδ”. Αυτό το κανάλι κατέληγε σε μια δεξαμενή στη βάση του υψώματος όπου αρχικά βρισκόταν η αρχαία πόλη—στη νότια άκρη του υψώματος, προς τη συμβολή της Κοιλάδας των Τυροποιών με την Κοιλάδα Κιδρόν. Το κανάλι αυτό είχε κατασκευαστεί με ελάχιστη κατηφορική κλίση, με αποτέλεσμα να είναι πολύ ήρεμη η ροή του νερού. Αυτό είναι κατά πάσα πιθανότητα το κανάλι στο οποίο αναφέρθηκε η προφητεία του Ησαΐα κατά την εποχή του Βασιλιά Άχαζ (761-746 Π.Κ.Χ.), προφητεία στην οποία τα νερά του καναλιού «που κυλούν ήρεμα» αντιπαραβάλλονται με τη βίαιη πλημμύρα των Ασσύριων εισβολέων οι οποίοι τελικά θα επιτίθεντο στον Ιούδα, όπως προφήτευσε ο Ησαΐας.—Ησ 8:5-8.

Ενόψει της επαπειλούμενης εισβολής των Ασσυρίων στη διάρκεια της βασιλείας του (732 Π.Κ.Χ.), ο Βασιλιάς Εζεκίας πήρε μέτρα για να διασφαλίσει ότι τα αποθέματα νερού της Ιερουσαλήμ δεν θα έπεφταν στα χέρια του εχθρού. (2Χρ 32:2-4) Ωστόσο, αναφερόμενο πιθανώς σε κάποια άλλη χρονική περίοδο, το εδάφιο 2 Χρονικών 32:30 δείχνει ότι αυτός ανέκοψε τη ροή της Γιών μέσα από το προηγούμενο κανάλι της και εξέτρεψε τα νερά προς τη δυτική πλευρά “της Πόλης του Δαβίδ”, οδηγώντας τα αρκετά πιο μέσα από τα τείχη της Ιερουσαλήμ. Πληροφορίες για το πώς επιτελέστηκε αυτό ήρθαν στο φως το 1880 Κ.Χ., όταν βρέθηκε κάποια επιγραφή σκαλισμένη στο τοίχωμα μιας σήραγγας νερού που καταλήγει στη δεξαμενή η οποία είναι γνωστή σήμερα ως Δεξαμενή του Σιλωάμ, στη δυτική πλευρά της παλιάς “Πόλης του Δαβίδ”. Η επιγραφή, που είναι σε αρχαία εβραϊκή γραφή και θεωρείται ότι ανάγεται στον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ., περιγράφει το πώς διάνοιξαν τη σήραγγα μέσα από το συμπαγή βράχο δύο ομάδες αντρών οι οποίες εργάζονταν από αντίθετες κατευθύνσεις πλησιάζοντας η μία την άλλη. Όταν η σήραγγα καθαρίστηκε τελείως το 1910, ανακαλύφτηκε ότι έχει μήκος περίπου 533 μ. και μέσο ύψος 1,8 μ., ενώ σε μερικά σημεία το πλάτος της φτάνει μόλις το μισό μέτρο. Είναι φανερό ότι αυτό το αξιοσημείωτο επίτευγμα μηχανικής είναι το αποτέλεσμα των μέτρων που πήρε ο Εζεκίας για να προστατέψει και να διατηρήσει την παροχή νερού από τη Γιών στην Ιερουσαλήμ.

Ο Βασιλιάς Μανασσής, γιος του Εζεκία, επέκτεινε τα οχυρώματα της Ιερουσαλήμ στη διάρκεια της βασιλείας του (716-662 Π.Κ.Χ.) και έχτισε ένα εξωτερικό τείχος για «την Πόλη του Δαβίδ» «δυτικά της Γιών», αφήνοντας δηλαδή την πηγή Γιών εκτός των ορίων της πόλης.—2Χρ 32:33· 33:14.

Τα νερά της Γιών εξακολουθούν να ρέουν σήμερα μέσα από τη «Σήραγγα του Σιλωάμ», που αποδίδεται στον Εζεκία.

[Χάρτης στη σελίδα 640]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Οφήλ

Όρος Σιών

Πόλη του Δαβίδ

Κατοικία του Δαβίδ

Γιών

Σήραγγα του Εζεκία

Κανάλι

Δεξαμενή του Σιλωάμ

Κάτω Δεξαμενή

Κ.Χ. Κιδρόν

Κοιλάδα των Τυροποιών

[Εικόνα στη σελίδα 639]

Η Δεξαμενή του Σιλωάμ, που τροφοδοτείται με νερά από την Πηγή Γιών

ΓΚΑΪΝΤΑ

Παρότι η αραμαϊκή λέξη σουμπονγιάχ, που εμφανίζεται στα εδάφια Δανιήλ 3:5, 10, 15, έχει μεταφραστεί «σαντούρι» (ένα έγχορδο όργανο) (KJ, Kx) και «συμφωνία» (Ο΄, ΒΑΜ), οι σύγχρονες μεταφράσεις της Αγίας Γραφής την αποδίδουν συνήθως «γκάιντα». Το Λεξικό των Βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης (Lexicon in Veteris Testamenti Libros) των Κέλερ και Μπαουμγκάρτνερ την εξηγεί ως «γκάιντα».—Λέιντεν, 1958, σ. 1103.

Το όργανο που ονομαζόταν σουμπονγιάχ ίσως έμοιαζε με τις σημερινές απλές γκάιντες της Ανατολής. Ο απαιτούμενος αεροστεγής ασκός είναι φτιαγμένος από δέρμα κατσίκας, χωρίς τα πόδια, την ουρά και το κεφάλι, αλλά πολλές φορές καλύπτεται ακόμη από το τρίχωμα. Σε αυτόν τον ασκό προσαρμόζεται ένας σωλήνας από όπου εισάγεται αέρας, καθώς και αυλοί κατασκευασμένοι από καλάμια και από τις άκρες κεράτων αγελάδας.

ΓΚΑΜΟΥΛ

(Γκαμούλ) [πιθανώς, Απογαλακτισμένος (ή, Εκείνος που Έχει Κατάλληλη Μεταχείριση)].

Ααρωνικός ιερέας της εποχής του Δαβίδ ο οποίος κληρώθηκε να είναι αρχηγός της 22ης ιερατικής υποδιαίρεσης σε σχέση με την υπηρεσία στο αγιαστήριο.—1Χρ 24:1-3, 5, 17.

ΓΚΙΜΕΛ

[ג] (γκίμελ).

Το τρίτο γράμμα του εβραϊκού αλφαβήτου. Είναι το μαλακότερο από τα ουρανικά γράμματα, εξαιρουμένου του γιωδ [י], και αντιστοιχεί γενικά στο ελληνικό δίψηφο σύμφωνο «γκ» όταν έχει στο μέσο του την τελεία (τραχυντικό νταγαίς). Χωρίς αυτήν, όμως, προφέρεται «γ». (Βλέπε ΕΒΡΑΪΚΗ.) Στο εβραϊκό κείμενο, αυτό είναι το πρώτο γράμμα της εναρκτήριας λέξης καθενός από τα οχτώ εδάφια της περικοπής Ψαλμός 119:17-24.

ΓΚΙΩΝΗΣ

Βλέπε ΚΟΥΚΟΥΒΑΓΙΑ.

ΓΚΟΓΙΜ

(Γκογίμ) [Έθνη].

1. Η επικράτεια του Βασιλιά Τιδάλ, ενός συμμάχου του Ελαμίτη βασιλιά Χοδολλογομόρ. (Γε 14:1-9) Αν και έχουν υποδειχτεί διάφορες τοποθεσίες, η θέση αυτού του βασιλείου δεν έχει εντοπιστεί. Με βάση την έννοια της λέξης αυτής και το ότι σε άλλα εδάφια (Κρ 4:2· Ησ 9:1) η ίδια λέξη αποδίδεται ως κοινό ουσιαστικό («έθνη») και όχι ως κύριο όνομα, μερικοί υποστηρίζουν ότι η Γκογίμ ήταν ένα σύνολο φυλών διαφορετικής καταγωγής.—Βλέπε ΤΙΔΑΛ.

2. Η επικράτεια, Δ του Ιορδάνη, ενός Χαναναίου βασιλιά τον οποίο νίκησε ο Ιησούς του Ναυή και ο οποίος αναφέρεται ως «ο βασιλιάς της Γκογίμ στα Γάλγαλα». (Ιη 12:7, 23) Δεν γνωρίζουμε τίποτα για την εν λόγω Γκογίμ, εκτός από το ότι τα Γάλγαλα, που πιθανώς ήταν η έδρα ή το κέντρο αυτού του βασιλείου, δεν είναι ο γνωστός ομώνυμος τόπος στρατοπέδευσης των Ισραηλιτών κοντά στον Ιορδάνη.

ΓΚΟΛΑΝ

(Γκολάν).

Πόλη της Βασάν στην περιοχή του Μανασσή, η οποία επιλέχθηκε ως πόλη καταφυγίου. (Δευ 4:41-43· Ιη 20:2, 8) Αυτή η πόλη παραχωρήθηκε στους Γηρσωνίτες Λευίτες ως τόπος κατοίκησης. (Ιη 21:27· 1Χρ 6:71) Οι περισσότεροι λόγιοι την ταυτίζουν με το Σαχμ ελ Τζουλάνε, περίπου 28 χλμ. Α της Θάλασσας της Γαλιλαίας. Μια περιφέρεια στην οποία αυτή έδωσε το όνομά της, η οποία σήμερα ονομάζεται Γκολάν αλλά στο παρελθόν λεγόταν Γαυλανίτις, βρίσκεται κάπως πιο κοντά στη Θάλασσα της Γαλιλαίας.

ΓΚΡΙΖΑ ΜΑΛΛΙΑ

Μαλλιά αποχρωματισμένα λόγω της μείωσης των κόκκων της χρωστικής ουσίας τους, η οποία οφείλεται σε αλλαγές που λαβαίνουν χώρα στη χημεία του σώματος. Σε λίγες περιπτώσεις τα μαλλιά γκριζάρουν πρόωρα, αλλά συνήθως αυτό συμβαίνει σε πιο προχωρημένη ηλικία. Σε συσχετισμό με αυτή την ηλικία εμφανίζεται στην Αγία Γραφή το εβραϊκό ρήμα σιβ (τα μαλλιά μου γίνονται γκρίζα) και συχνότερα το εβραϊκό ουσιαστικό σαιβάχ (γκρίζα μαλλιά, καιρός των γκρίζων μαλλιών, γηρατειά). (Ρθ 4:15· 1Σα 12:2· 1Βα 2:6, 9· Ιωβ 15:10· Ψλ 71:18) Ο Αβραάμ, ο Γεδεών και ο Δαβίδ έζησαν ως τα «καλά γηρατειά [σαιβάχ]».—Γε 15:15· 25:8· Κρ 8:32· 1Χρ 29:28.

Η Γραφή αναγνωρίζει τόσο την ωραιότητα της νεότητας όσο και τη λαμπρότητα των γηρατειών. «Η ωραιότητα των νεαρών είναι η δύναμή τους και η λαμπρότητα των ηλικιωμένων τα γκρίζα τους μαλλιά». (Παρ 20:29) Αυτό το τελευταίο αληθεύει ειδικά όταν οι ηλικιωμένοι λατρεύουν και υπηρετούν τον Ιεχωβά. «Τα γκρίζα μαλλιά είναι στεφάνι ωραιότητας όταν βρίσκονται στην οδό της δικαιοσύνης». (Παρ 16:31) «Αυτοί που έχουν φυτευτεί στον οίκο του Ιεχωβά . . . θα ακμάζουν ακόμη και στον καιρό των γκρίζων μαλλιών». (Ψλ 92:13, 14) Ο Θεός τους δεν πρόκειται να τους εγκαταλείψει. (Ησ 46:4) Ο νόμος του Ιεχωβά παραγγέλλει: «Μπροστά στα γκρίζα μαλλιά πρέπει να σηκώνεσαι και πρέπει να δείχνεις στοχαστικό ενδιαφέρον για τον ηλικιωμένο».—Λευ 19:32.

Τα γκρίζα μαλλιά δεν έχουν καμιά σχέση με το φύλο του ατόμου. Ούτε παίζει κάποιον ρόλο το φυσικό χρώμα των μαλλιών—ξανθό, καστανό, μαύρο ή κόκκινο. Είναι από παλιά παραδεκτό ότι ούτε ο άνθρωπος ούτε η ιατρική μπορεί να αποτρέψει ή να θεραπεύσει το γκριζάρισμα των μαλλιών. Αυτό είναι ένα σημείο που τόνισε ο Ιησούς Χριστός, αφού πρώτα είπε ότι δεν πρέπει να ορκιζόμαστε στο κεφάλι μας.—Ματ 5:36.

Οι βαφές των μαλλιών δεν είναι σύγχρονη ανακάλυψη, δεδομένου ότι χρησιμοποιούνταν από τους αρχαίους Έλληνες και από τους Ρωμαίους. Σύμφωνα με τον Ιώσηπο, λεγόταν ότι ο Ηρώδης ο Μέγας έβαφε τα γκρίζα του μαλλιά για να κρύψει τα γηρατειά του.—Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΣΤ΄, 233 (viii, 1).

ΓΛΑΡΟΣ

[εβρ., σάχαφ].

Ένα από τα αρπακτικά ή νεκροφάγα πουλιά των οποίων η βρώση ήταν απαγορευμένη σύμφωνα με το νόμο του Θεού προς τους Ισραηλίτες.—Λευ 11:13, 16· Δευ 14:12, 15.

Μολονότι η Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου αποδίδει την εβραϊκή ονομασία αυτού του πουλιού ως «κούκος», αυτή η απόδοση έχει γενικά εγκαταλειφθεί και έχει δώσει τη θέση της στην απόδοση «γλάρος». (Βλέπε ΚΟΥΚΟΣ.) Σύμφωνα με την κατανόηση μερικών λεξικογράφων, αυτή η ονομασία παράγεται από μια ρίζα που σημαίνει «είμαι λεπτός, λιγνός ή ισχνός», πράγμα που θα μπορούσε να περιγράφει το γλάρο από την άποψη ότι έχει κομψή εμφάνιση και σχετικά στενό σώμα σε σύγκριση με τις μακριές, αιχμηρές φτερούγες του. Άλλοι πιστεύουν ότι η εβραϊκή ονομασία σάχαφ είναι ηχομιμητική της διαπεραστικής κραυγής που βγάζει αυτό το γενικά θορυβώδες πουλί. Οι παλιότερες μεταφράσεις (Ο΄, Vg) θεώρησαν και αυτές ότι πρόκειται για το γλάρο. Η εβραϊκή λέξη σάχαφ θα μπορούσε να κατανοηθεί ως γενικός όρος που αναφέρεται σε ένα θαλασσοπούλι που έχει νηκτική μεμβράνη στα πόδια και μοιάζει με γλάρο. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει τους γνήσιους γλάρους, τα γλαρόνια, τους ρύγχωπες και τους στερκοράριους.

Οι γλάροι, που ανήκουν στην οικογένεια Λαρίδες, συνήθως χαρακτηρίζονται από μεγάλη αντοχή στην πτήση τους και, όχι μόνο κολυμπούν καλά, αλλά αναπαύονται, ακόμη δε και κοιμούνται πάνω στο νερό. Ο γλάρος διαδοχικά χτυπάει τα φτερά του, αερολισθαίνει, διαγράφει κύκλους και βουτάει προς τα κάτω για να συλλάβει την τροφή του, η οποία περιλαμβάνει ψάρια, έντομα και ουσιαστικά όλων των ειδών τα απόβλητα και τα απορρίμματα (γι’ αυτό, χρησιμεύει ως πολύτιμος καθαριστής στα λιμάνια). Οι ασημόγλαροι μεταφέρουν ψηλά στον αέρα μύδια ή άλλα οστρακόδερμα και κατόπιν τα αφήνουν να πέσουν πάνω στα βράχια για να ανοίξουν και να μπορέσουν να φάνε το περιεχόμενό τους. Παρά την ακόρεστη όρεξή του για θνησιμαία, ο γλάρος είναι εξαιρετικά καθαρός ως προς τις συνήθειές του.

Αρκετές ποικιλίες γλάρων, περιλαμβανομένου του ασημόγλαρου (λάρος ο αργυρόχρους [Larus argentatus]) και διαφόρων τύπων καστανοκέφαλου γλάρου (λάρος ο γελών [Larus ridibundus]), βρίσκονται στην Παλαιστίνη, συγκεκριμένα στα παράλια της Μεσογείου και γύρω από τη Θάλασσα της Γαλιλαίας. Συνήθως έχουν λευκό χρώμα, μολονότι η ράχη και το πάνω μέρος των φτερών τους μπορεί να είναι ασημόγκριζα. Το ράμφος τους είναι ισχυρό και ελαφρώς κυρτό. Συνήθως ζουν κατά αποικίες και φωλιάζουν στις άκρες των βράχων ή στις ακτές. Το μέγεθος του σώματος του γλάρου μπορεί να είναι ίσο με του περιστεριού ή και να φτάνει σε μήκος περίπου τα 76 εκ., ενώ το άνοιγμα των φτερών του μπορεί να είναι μέχρι και 1,5 μ. Ο γλάρος, που είναι αεικίνητο και φαινομενικά ακούραστο πουλί, έχει την ικανότητα να πετάει ασταμάτητα ακόμη και μέσα σε ανεμοθύελλες. Τα άφθονα και επάλληλα πούπουλά του—έχουν μετρηθεί μέχρι και 6.544 σε έναν και μόνο μεγάλο γλάρο—κρατούν το σώμα του ζεστό και στεγνό όταν αναπαύεται στο νερό για παρατεταμένες περιόδους.

Το γλαρόνι, που ανήκει στην οικογένεια Στερνίδες, αφθονεί και αυτό στις ακτές της Παλαιστίνης. Το σώμα του είναι λεπτότερο από του γλάρου, δεν είναι νεκροφάγο και έχει διχαλωτή ουρά και μακριές οξύληκτες φτερούγες, στενότερες από του γλάρου. Τα περισσότερα γλαρόνια είναι λευκά, μολονότι γενικά έχουν ένα μαύρο ή γκρίζο κάλυμμα στο κεφάλι. Το γλαρόνι, που τρέφεται κυρίως με μικρά ψάρια, φτερουγίζει εδώ και εκεί και κατόπιν εφορμά ταχύτατα μέσα στο νερό με το μακρύ, ευθύ και λεπτό ράμφος του στραμμένο προς τα κάτω για να συλλάβει τη λεία του. Από όλα τα αποδημητικά πουλιά, το γλαρόνι καλύπτει τη μεγαλύτερη απόσταση—το αρκτικό γλαρόνι (στέρνη η παραδεισία [Sterna paradisaea]) διανύει ετησίως μέχρι και 35.400 χλμ. Εντούτοις, μερικά γλαρόνια προτιμούν τα παράκτια νερά των θερμότερων περιοχών. Επειδή πετούν με μεγάλη ταχύτητα και χάρη, έχουν ονομαστεί θαλάσσια χελιδόνια.

Όπως το γεράκι και η ίβις, έτσι και ο γλάρος θεωρούνταν ιερό πουλί στην αρχαία Αίγυπτο.

ΓΛΕΝΤΙ

Βλέπε ΞΕΦΡΕΝΟ ΓΛΕΝΤΙ.

ΓΛΥΚΥΤΗΤΑ

Βλέπε ΗΠΙΟΤΗΤΑ.

ΓΛΩΣΣΑ, 1

Όργανο του σώματος που διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη γεύση και στην ομιλία. Αυτό που αποκαλείται κοινώς γεύση προκύπτει από τις αντιδράσεις των γευστικών καλύκων σε συνδυασμό με το άρωμα που ανιχνεύεται μέσω της όσφρησης. Ακόμη πιο σπουδαίος είναι ο ρόλος που παίζει η γλώσσα στην ομιλία, επειδή η άρθρωση λέξεων απαιτεί από αυτήν συγκεκριμένους ελιγμούς, τους οποίους εκτελεί με επιδεξιότητα και αξιοσημείωτη ταχύτητα.—Βλέπε ΣΤΟΜΑ (Ο Ουρανίσκος).

Ο Ιάκωβος, ο ετεροθαλής αδελφός του Ιησού, περιγράφει παραστατικά τη δύναμη που ασκεί η γλώσσα και την ανάγκη που υπάρχει να προσέχει πολύ ο Χριστιανός ώστε να τη χρησιμοποιεί σωστά. Επισημαίνει ότι η μη χαλιναγώγηση της γλώσσας μπορεί να συντελέσει στο να γίνει η θρησκεία κάποιου μάταιη. (Ιακ 1:26) Παρομοιάζει τη γλώσσα με φωτιά που μπορεί να καταστρέψει ένα δάσος. Η αχαλίνωτη γλώσσα μπορεί να επηρεαστεί από καταστροφικές δυνάμεις και να επιφέρει αδικία σε τόσο μεγάλο βαθμό ώστε να μολύνει ολόκληρη τη ζωή του ατόμου. Μπορεί να δηλητηριάσει πνευματικά τόσο το ίδιο το άτομο όσο και άλλους. Δεν μπορεί να δαμαστεί με ανθρώπινες προσπάθειες ούτε μπορεί κάποιος ατελής άνθρωπος να απαλλαχτεί τελείως από το να «σφάλλει σε λόγο». (Ιακ 3:2-8) Αλλά το δάμασμα αυτού του ανυπότακτου οργάνου της ατελούς ανθρώπινης σάρκας δεν είναι αδύνατο για τον Χριστιανό, διότι με την παρ’ αξία καλοσύνη του Ιεχωβά μέσω του Χριστού ένα άτομο μπορεί να χαλιναγωγήσει τη γλώσσα του και να αναπλάσει την προσωπικότητά του.—Ιακ 3:10-18· 1Πε 3:10· Κολ 3:9, 10· παράβαλε Ψλ 34:13· 39:1.

Σε αρμονία με την περιγραφή του Ιακώβου για τη γλώσσα, ο Παροιμιαστής λέει ότι η ηρεμία της γλώσσας μπορεί να είναι «δέντρο ζωής». Από την άλλη πλευρά, η διαστροφή της γλώσσας μπορεί να σημάνει «συντριβή του πνεύματος». Θάνατος και ζωή είναι στη δύναμή της. (Παρ 15:4· 18:21) «Η γλώσσα που εκδηλώνει πραότητα μπορεί να σπάσει κόκαλα», με την έννοια ότι ένα άτομο σκληρό σαν κόκαλο μπορεί να μαλακώσει με μια απάντηση που δίνεται με πραότητα και έτσι να σπάσει η σκληρότητα και η εναντίωσή του. (Παρ 25:15) Μάλιστα η γλώσσα μπορεί να γιατρέψει με πνευματικό τρόπο αν λέει τα λόγια του Θεού. (Παρ 12:18) «Από τον Ιεχωβά είναι η απάντηση της γλώσσας», διότι μόνο εκείνος μπορεί να παράσχει λόγια σωστά από πνευματική άποψη που φέρνουν γιατρειά. (Παρ 16:1) Οι Γραφές προείπαν την πνευματική γιατρειά που θα προέκυπτε από τη διακονία του Ιησού καθώς αυτός θα έλεγε τα λόγια του Θεού, “επιδένοντας τα τραύματα εκείνων που είχαν συντετριμμένη καρδιά”.—Ησ 61:1.

Με ιδιαίτερη έμφαση ο Ιεχωβά δείχνει πώς θεωρεί την κακία της ψεύτικης γλώσσας, κατατάσσοντάς την στα εφτά πράγματα που μισεί και τοποθετώντας την μαζί με τα «χέρια που χύνουν αθώο αίμα». (Παρ 6:16-19) Ο Δαβίδ λέει ότι οι πονηροί προσπαθούν να καταστρέψουν τον υπηρέτη του Θεού με “γλώσσα ακονισμένη σαν σπαθί”, αλλά τονίζει ότι στην πραγματικότητα ο Θεός θα φροντίσει να πληγωθούν οι ίδιοι, διότι «η γλώσσα τους είναι εναντίον του εαυτού τους». (Ψλ 64:3, 7, 8) Ο Ιεχωβά υπόσχεται στο λαό του: «Όποια γλώσσα και αν εγερθεί εναντίον σου στην κρίση, θα την καταδικάσεις». (Ησ 54:17) Αυτό είναι παρηγορητικό για τους υπηρέτες του Θεού, οι οποίοι προσκολλώνται στο νόμο του, μολονότι αυτοί που θεωρούνται σοφοί στον κόσμο μπορεί να λένε μεγάλα λόγια και να ισχυρίζονται: «Με τη γλώσσα μας θα υπερισχύσουμε». (Ψλ 12:3-5) Αυτοί ίσως “βγάζουν τη γλώσσα” και χτυπούν με τη γλώσσα (Ησ 57:4· Ιερ 18:18), αλλά η αποτυχία τους είναι δεδομένη.—Παρ 10:31.

Ο Ιεχωβά υποσχέθηκε να κάνει τις γλώσσες που προηγουμένως τραύλιζαν “γρήγορες στο να μιλούν καθαρά”, και τις άλαλες γλώσσες να “βγάζουν κραυγές ευφροσύνης”. (Ησ 32:4· 35:6) Όταν ο Ιησούς βρισκόταν στη γη, γιάτρεψε ανθρώπους που ήταν στην κυριολεξία άλαλοι ή είχαν κάποιο πρόβλημα στην ομιλία. (Μαρ 7:33-37) Θα έρθει μια εποχή κατά την οποία κάθε γλώσσα θα λέει σωστά πράγματα, διότι ο Ιεχωβά δηλώνει ότι κάθε γλώσσα θα ορκιστεί σε αυτόν. Ο απόστολος Παύλος αποκαλύπτει ότι αυτό θα γίνει μέσω του Ιησού Χριστού, λέγοντας ότι κάθε γλώσσα θα «ομολογήσει φανερά ότι ο Ιησούς Χριστός είναι Κύριος για τη δόξα του Θεού του Πατέρα».—Φλπ 2:11· Ησ 45:23· Ρω 14:11.

Ο Ιεχωβά παρουσιάζει συμβολικά τον εαυτό του σαν να έχει γλώσσα την οποία θα χρησιμοποιήσει στο θυμό του «σαν φωτιά που κατατρώει». (Ησ 30:27) Την Πεντηκοστή, όταν ο Ιησούς Χριστός εξέχυσε άγιο πνεύμα σε 120 περίπου μαθητές που ήταν συγκεντρωμένοι σε ένα δωμάτιο στην Ιερουσαλήμ, αυτό το πνεύμα έγινε φανερό ακουστικά, με το να αρχίσουν αυτοί να μιλούν διάφορες γλώσσες, και οπτικά, με το να καθήσει πάνω στον καθένα τους μια γλώσσα που έμοιαζε πύρινη.—Πρ 2:3, 4.

ΓΛΩΣΣΑ, 2

Κάθε μέσο, φωνητικό ή άλλο, με το οποίο εκφράζονται ή μεταδίδονται αισθήματα ή σκέψεις. Γενικά, όμως, η λέξη «γλώσσα» αναφέρεται σε ένα σύνολο λέξεων και στις μεθόδους των συνδυασμών τους, όπως αυτά γίνονται κατανοητά από μια ομάδα ανθρώπων. Στην εβραϊκή και στην ελληνική, η ίδια αυτή λέξη προσδιορίζει επίσης το ομώνυμο όργανο του στόματος. (Ιερ 9:3· Πρ 2:26) Ενίοτε αναφέρεται στο λαό που μιλάει μια συγκεκριμένη γλώσσα. (Ησ 66:18· Απ 5:9· 7:9· 13:7) Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «χείλος» χρησιμοποιείται με παρόμοιο τρόπο.—Γε 11:1, υποσ.

Βέβαια, η γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας συνδέεται στενότατα με τη διάνοια, η οποία χρησιμοποιεί τα όργανα της ομιλίας—το λάρυγγα, τη γλώσσα, τα χείλη και τα δόντια—ως εργαλεία της. (Βλέπε ΓΛΩΣΣΑ, 1.) Γι’ αυτό, η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα ([Encyclopædia Britannica] έκδοση 1959) δηλώνει: «Η σκέψη και οι λέξεις συμβαδίζουν. Για να είναι διαυγής η σκέψη, πρέπει να βασίζεται σε ονόματα [δηλαδή ουσιαστικά] και στους διάφορους τρόπους με τους οποίους αυτά συνδέονται μεταξύ τους. . . . Μολονότι κάποιες μικρές επιφυλάξεις είναι δικαιολογημένες, υπάρχει τεράστια σωρεία αποδείξεων . . . που εδραιώνει την προαναφερόμενη θέση—χωρίς λέξεις δεν υπάρχει σκέψη». (Τόμ. 5, σ. 740) Οι λέξεις είναι τα κύρια μέσα με τα οποία ο άνθρωπος δέχεται, αποθηκεύει, διαχειρίζεται και μεταδίδει πληροφορίες.

Προέλευση της Ομιλίας. Ο πρώτος άνθρωπος, ο Αδάμ, δημιουργήθηκε έχοντας ένα λεξιλόγιο, καθώς και την ικανότητα να επινοεί καινούριες λέξεις, διευρύνοντας το λεξιλόγιό του. Χωρίς θεόδοτο λεξιλόγιο, ο νεόπλαστος άνθρωπος δεν θα ήταν σε καλύτερη θέση να κατανοήσει οποιεσδήποτε προφορικές οδηγίες από τον Δημιουργό του από όσο τα χωρίς λογική ζώα. (Γε 1:27-30· 2:16-20· παράβαλε 2Πε 2:12· Ιου 10.) Άρα, ενώ από όλα τα επίγεια πλάσματα μόνο ο νοήμων άνθρωπος έχει την ικανότητα της πραγματικής ομιλίας, η γλώσσα δεν προήλθε από τον άνθρωπο, αλλά από τον Πάνσοφο Δημιουργό του, τον Ιεχωβά Θεό.—Παράβαλε Εξ 4:11, 12.

Σχετικά με την προέλευση της γλώσσας, ο γνωστός λεξικογράφος Λούντβιχ Κέλερ έγραψε: «Έχουν γίνει, ιδιαίτερα στο παρελθόν, πολλές εικασίες σχετικά με το πώς “ήρθε σε ύπαρξη” η ανθρώπινη ομιλία. Διάφοροι συγγραφείς προσπάθησαν να εξερευνήσουν τη “γλώσσα των ζώων”. Διότι και τα ζώα μπορούν να εκφράζουν ακουστικά με ήχους και ομάδες ήχων ό,τι αισθάνονται, όπως ευχαρίστηση, φόβο, ταραχή, απειλή, θυμό, σεξουαλική επιθυμία και ικανοποίηση από την εκπλήρωσή της, ίσως δε και πολλά άλλα. Όσο πολυποίκιλες και αν είναι αυτές οι [ζωικές] εκφράσεις, . . . δεν διαθέτουν έννοιες και σκέψη, το βασικό πεδίο της ανθρώπινης γλώσσας». Αφού δείχνει πώς μπορεί να διερευνηθεί η ανθρώπινη ομιλία από την άποψη της φυσιολογίας, προσθέτει: «Αλλά το τι πραγματικά συμβαίνει κατά την ομιλία, το πώς η σπίθα της αντίληψης διεγείρει το πνεύμα ενός παιδιού, ή των ανθρώπων γενικά, ώστε να παραχθεί ο έναρθρος λόγος, μας διαφεύγει. Η ανθρώπινη ομιλία είναι ένα μυστικό. Είναι ένα θεϊκό δώρο, ένα θαύμα».—Περιοδικό Σημιτικών Μελετών (Journal of Semitic Studies), Μάντσεστερ, 1956, σ. 11.

Η γλώσσα χρησιμοποιούνταν αμέτρητους αιώνες πριν από την εμφάνιση του ανθρώπου στην παγκόσμια σκηνή. Ο Ιεχωβά Θεός επικοινωνούσε με τον ουράνιο πρωτότοκο Γιο του τον οποίο προφανώς και χρησιμοποιούσε στην επικοινωνία του με τους άλλους πνευματικούς του γιους. Γι’ αυτό, εκείνος ο πρωτότοκος Γιος ονομαζόταν «ο Λόγος». (Ιωα 1:1· Κολ 1:15, 16· Απ 3:14) Ο απόστολος Παύλος αναφέρθηκε υπό θεϊκή έμπνευση στις «γλώσσες των ανθρώπων και των αγγέλων». (1Κο 13:1) Ο Ιεχωβά Θεός μιλάει στα αγγελικά του πλάσματα στη “γλώσσα” τους και αυτά “εκτελούν το λόγο του”. (Ψλ 103:20) Εφόσον Εκείνος και οι πνευματικοί του γιοι δεν εξαρτώνται από κάποια ατμόσφαιρα (η οποία καθιστά δυνατή την ύπαρξη των ηχητικών κυμάτων και των δονήσεων που απαιτούνται για την ανθρώπινη ομιλία), είναι προφανές ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να καταλάβουν ή να μάθουν τη γλώσσα των αγγέλων. Γι’ αυτό, ως αγγελιοφόροι του Θεού, οι άγγελοι χρησιμοποίησαν ανθρώπινη γλώσσα για να μιλήσουν με ανθρώπους, τα δε αγγελικά μηνύματα είναι καταγραμμένα στην εβραϊκή (Γε 22:15-18), στην αραμαϊκή (Δα 7:23-27) και στην ελληνική (Απ 11:15), εφόσον τα εν λόγω εδάφια έχουν γραφτεί σε αυτές τις γλώσσες αντίστοιχα.

Σε τι οφείλεται η ποικιλία των γλωσσών;

Σύμφωνα με την Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO), σήμερα μιλιούνται περίπου 6.000 γλώσσες σε όλη τη γη. Μερικές τις μιλούν εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι, ενώ άλλες λιγότεροι από χίλιους. Μολονότι οι ιδέες που εκφράζονται και μεταδίδονται μπορεί να είναι βασικά οι ίδιες, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να τις εκφράσει κανείς. Μόνο η Βιβλική ιστορία εξηγεί πώς προέκυψε αυτή η παράξενη ποικιλία στην ανθρώπινη επικοινωνία.

Μέχρι κάποια στιγμή μετά τον παγγήινο Κατακλυσμό, όλη η ανθρωπότητα «συνέχιζε να είναι μιας γλώσσας [κατά κυριολεξία, «ενός χείλους»] και ενός λεξιλογίου». (Γε 11:1) Η Αγία Γραφή αφήνει να εννοηθεί ότι εκείνη η αρχική “μία γλώσσα” ήταν η γλώσσα που ονομάστηκε μετέπειτα εβραϊκή. (Βλέπε ΕΒΡΑΪΚΗ.) Όπως θα καταδειχτεί, αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι άλλες γλώσσες προήλθαν από την εβραϊκή και είναι συγγενικές με αυτήν, αλλά ότι η εβραϊκή προηγήθηκε όλων των άλλων γλωσσών.

Η αφήγηση της Γένεσης περιγράφει πώς ένα τμήμα της μετακατακλυσμιαίας ανθρώπινης οικογένειας ενώθηκε στην επιτέλεση ενός έργου που αντέβαινε στο θέλημα του Θεού, όπως αυτό είχε γίνει γνωστό στον Νώε και στους γιους του. (Γε 9:1) Αντί να εξαπλωθούν και να “γεμίσουν τη γη”, αυτοί αποφάσισαν να κάνουν την ανθρώπινη κοινωνία συγκεντρωτική, κατοικώντας όλοι μαζί σε μια τοποθεσία στην περιοχή που ονομάστηκε Πεδιάδες της Σεναάρ στη Μεσοποταμία. Προφανώς αυτή η τοποθεσία επρόκειτο να αποτελέσει επίσης θρησκευτικό κέντρο που θα διέθετε έναν θρησκευτικό πύργο.—Γε 11:2-4.

Ο Παντοδύναμος Θεός διέκοψε το αλαζονικό τους έργο διασπώντας την ενότητα της δράσης τους, πράγμα το οποίο πέτυχε συγχέοντας την κοινή τους γλώσσα. Αυτό κατέστησε αδύνατη κάθε συντονισμένη προσπάθεια στο έργο τους και κατέληξε στο διασκορπισμό τους ανά την υδρόγειο. Επίσης, η σύγχυση της γλώσσας τους θα εμπόδιζε ή θα επιβράδυνε τη μελλοντική πορεία προς μια εσφαλμένη κατεύθυνση—μια κατεύθυνση περιφρόνησης του Θεού—καθώς οι άνθρωποι θα είχαν μικρότερα περιθώρια να ενώσουν τις διανοητικές και σωματικές τους δυνάμεις σε φιλόδοξα σχέδια και επίσης θα δυσκολεύονταν να επωφεληθούν από τη συσσωρευμένη γνώση των διαφορετικών γλωσσικών ομάδων που σχηματίστηκαν—γνώση προερχόμενη, όχι από τον Θεό, αλλά από την ανθρώπινη εμπειρία και έρευνα. (Παράβαλε Εκ 7:29· Δευ 32:5.) Έτσι λοιπόν, ενώ η σύγχυση της ανθρώπινης ομιλίας εισήγαγε έναν σημαντικό παράγοντα διαίρεσης στην ανθρώπινη κοινωνία, στην πραγματικότητα την ωφέλησε επειδή καθυστέρησε την επίτευξη επικίνδυνων και επιβλαβών στόχων. (Γε 11:5-9· παράβαλε Ησ 8:9, 10.) Αρκεί κάποιος να σκεφτεί ορισμένες εξελίξεις στην εποχή μας, οι οποίες προέκυψαν από τη συσσωρευμένη κοσμική γνώση και την κακή χρήση της από τον άνθρωπο, για να αντιληφθεί τι προείδε προ πολλού ο Θεός ότι θα συνέβαινε αν επέτρεπε στο εγχείρημα της Βαβέλ να συνεχιστεί ανεμπόδιστα.

Η συγκριτική γλωσσολογία κατατάσσει γενικά τις γλώσσες σε ξεχωριστές «οικογένειες». Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η «μητρική» γλώσσα κάθε μεγάλης οικογένειας δεν έχει προσδιοριστεί. Πολύ περισσότερο, δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδεικνύουν την ύπαρξη κάποιας μοναδικής «μητρικής» γλώσσας από την οποία προήλθαν όλες οι χιλιάδες γλώσσες που μιλιούνται σήμερα. Το Βιβλικό υπόμνημα δεν λέει ότι όλες οι γλώσσες κατάγονται από την εβραϊκή ή ότι αποτελούν παρακλάδια της. Στον πίνακα που ονομάζεται συνήθως Πίνακας των Εθνών (Γε 10), αναφέρονται οι απόγονοι των γιων του Νώε (του Σημ, του Χαμ και του Ιάφεθ) και σε κάθε περίπτωση ομαδοποιούνται «σύμφωνα με τις οικογένειές τους, σύμφωνα με τις γλώσσες τους, στις χώρες τους, κατά τα έθνη τους». (Γε 10:5, 20, 31, 32) Φαίνεται, λοιπόν, πως, όταν ο Ιεχωβά Θεός σύγχυσε θαυματουργικά την ανθρώπινη γλώσσα, δεν παρήγαγε διαλέκτους της εβραϊκής, αλλά αρκετές εντελώς καινούριες γλώσσες, καθεμιά από τις οποίες ήταν ικανή να εκφράζει όλο το φάσμα των ανθρώπινων αισθημάτων και σκέψεων.

Επομένως, όταν ο Θεός σύγχυσε τη γλώσσα των οικοδόμων στη Βαβέλ, αυτοί στερήθηκαν, όχι μόνο το κοινό τους “λεξιλόγιο” (Γε 11:1), αλλά και την κοινή τους γραμματική, δηλαδή τον κοινό τρόπο με τον οποίο εξέφραζαν τους συσχετισμούς ανάμεσα στις λέξεις. Ο καθηγητής Σ. Ρ. Ντράιβερ δήλωσε: «Οι γλώσσες, ωστόσο, διαφέρουν, όχι μόνο ως προς τη γραμματική και τις ρίζες, αλλά επίσης . . . ως προς τον τρόπο με τον οποίο δομούνται οι ιδέες για να σχηματίσουν προτάσεις. Οι διαφορετικές φυλές δεν σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο. Συνεπώς, οι μορφές που παίρνει η πρόταση σε διαφορετικές γλώσσες δεν είναι οι ίδιες». (Λεξικό της Αγίας Γραφής [A Dictionary of the Bible], επιμέλεια Τζ. Χάστινγκς, 1905, Τόμ. 4, σ. 791) Επομένως, οι διαφορετικές γλώσσες απαιτούν εντελώς διαφορετικά πρότυπα σκέψης, γι’ αυτό και ο αρχάριος δυσκολεύεται να “σκεφτεί στη γλώσσα”. (Παράβαλε 1Κο 14:10, 11.) Αυτός είναι επίσης ο λόγος για τον οποίο η κατά γράμμα απόδοση μιας προφορικής ή γραπτής δήλωσης μιας άγνωστης γλώσσας μπορεί να φαίνεται παράλογη, με αποτέλεσμα να λέγεται συχνά: «Μα δεν βγαίνει νόημα!» Φαίνεται, λοιπόν, πως όταν ο Ιεχωβά Θεός σύγχυσε την ομιλία των ανθρώπων στη Βαβέλ, πρώτα εξαφάνισε κάθε μνήμη της προηγούμενης κοινής γλώσσας τους και κατόπιν εισήγαγε στις διάνοιές τους, όχι μόνο καινούρια λεξιλόγια, αλλά επίσης αλλαγμένα πρότυπα σκέψης, με αποτέλεσμα να προκύψουν καινούριες γραμματικές.—Παράβαλε Ησ 33:19· Ιεζ 3:4-6.

Για παράδειγμα, κάποιες γλώσσες είναι μονοσυλλαβικές, όπως η κινεζική. Αντίθετα, το λεξιλόγιο αρκετών άλλων γλωσσών σχηματίζεται σε μεγάλο βαθμό με συγκόλληση, δηλαδή με συνένωση λέξεων κατά παράταξη. Στο συντακτικό μερικών γλωσσών, η σειρά των λέξεων στην πρόταση είναι πολύ σημαντική, ενώ σε άλλες έχει μικρή σημασία. Επίσης, μερικές γλώσσες έχουν πολλές συζυγίες (ρηματικούς τύπους), ενώ άλλες, όπως η κινεζική, δεν έχουν καμιά. Θα μπορούσαν να αναφερθούν αμέτρητες διαφορές, η καθεμιά από τις οποίες απαιτεί τροποποίηση των νοητικών προτύπων, κάτι για το οποίο πρέπει να καταβληθεί πολλές φορές μεγάλη προσπάθεια.

Κατά τα φαινόμενα, οι αρχικές γλώσσες που προέκυψαν από τη θεϊκή επέμβαση στη Βαβέλ παρήγαγαν εν καιρώ συγγενικές διαλέκτους, και οι διάλεκτοι εξελίχθηκαν πολλές φορές σε ξεχωριστές γλώσσες, σε τέτοιο σημείο ώστε είναι σχεδόν αδύνατον ενίοτε να διακρίνει κανείς τη συγγένειά τους με τις «αδελφές» διαλέκτους ή με τη «μητρική» γλώσσα. Ακόμη και οι απόγονοι του Σημ, οι οποίοι προφανώς δεν αποτελούσαν μέρος του πλήθους στη Βαβέλ, κατέληξαν να μιλούν, όχι μόνο την εβραϊκή, αλλά και την αραμαϊκή, την ακκαδική και την αραβική. Από ιστορική άποψη, διάφοροι παράγοντες έχουν συμβάλει στη μεταβολή των γλωσσών: ο διαχωρισμός λόγω απόστασης ή γεωγραφικών φραγμών, οι πόλεμοι και οι κατακτήσεις, η διακοπή της επικοινωνίας και η μετανάστευση αλλόγλωσσων ομάδων. Εξαιτίας τέτοιων παραγόντων, κάποιες μείζονες αρχαίες γλώσσες έχουν κατακερματιστεί, ορισμένες γλώσσες έχουν συγχωνευτεί εν μέρει με άλλες, ενώ μερικές έχουν εξαφανιστεί εντελώς και έχουν αντικατασταθεί από τις γλώσσες των εισβολέων.

Η γλωσσολογική έρευνα φέρνει στο φως στοιχεία που εναρμονίζονται με τις παραπάνω πληροφορίες. Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The New Encyclopædia Britannica) λέει: «Τα αρχαιότερα μνημεία γραπτής γλώσσας, τα μόνα γλωσσικά “απολιθώματα” που μπορεί να ελπίζει ο άνθρωπος ότι θα βρει, δεν ανάγονται πέρα από τα 4.000 με 5.000 περίπου χρόνια πριν». (1985, Τόμ. 22, σ. 567) Ένα άρθρο στο περιοδικό Σάιενς Ιλουστρέιτιντ (Science Illustrated) του Ιουλίου του 1948 (σ. 63) δηλώνει: «Οι παλιότερες μορφές των γλωσσών που είναι γνωστές σήμερα ήταν πολύ πιο δύσκολες από τις σημερινές απογόνους τους . . . Από ό,τι φαίνεται, στην αρχή ο άνθρωπος δεν διέθετε απλό λόγο, τον οποίο έκανε σταδιακά πιο πολύπλοκο, αλλά τουναντίον κάποια στιγμή στο μακρινό παρελθόν απέκτησε τρομερά περίπλοκο λόγο, τον οποίο απλοποίησε βαθμιαία μέχρι τις σημερινές μορφές του». Ο γλωσσολόγος Δρ Μέισον επισημαίνει επίσης πως «η αντίληψη ότι οι “άγριοι” μιλούν με γρυλίσματα και είναι ανίκανοι να εκφράσουν πολλές “πολιτισμένες” ιδέες είναι τελείως εσφαλμένη» και πως «πολλές από τις γλώσσες των αναλφάβητων λαών είναι πολύ πιο περίπλοκες από τις σημερινές ευρωπαϊκές γλώσσες». (Επιστημονικά Νέα [Science News Letter], 3 Σεπτεμβρίου 1955, σ. 148) Επομένως, τα στοιχεία αντικρούουν οποιαδήποτε εξελικτική προέλευση της ομιλίας ή των αρχαίων γλωσσών.

Αναφορικά με το κεντρικό σημείο από το οποίο άρχισε η εξάπλωση των αρχαίων γλωσσών, ο Σερ Χένρι Ρόλινσον, μελετητής των ανατολικών γλωσσών, παρατήρησε: «Ακόμη και αν είχαμε ως μοναδικό οδηγό τις διασταυρώσεις των γλωσσικών οδών και δεν λαβαίναμε καθόλου υπόψη μας το Γραφικό υπόμνημα, θα καταλήγαμε και πάλι στο συμπέρασμα ότι το σημείο από το οποίο προήλθαν οι διάφορες διακλαδώσεις είναι οι πεδιάδες της Σεναάρ».—Το Περιοδικό της Βασιλικής Ασιατικής Εταιρίας της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας (The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland), Λονδίνο, 1855, Τόμ. 15, σ. 232.

Ανάμεσα στις μεγάλες γλωσσικές «οικογένειες» που απαριθμούν οι σύγχρονοι γλωσσολόγοι είναι: η ινδοευρωπαϊκή, η σινοθιβετιανή, η αφροασιατική, η ιαπωνική και η κορεατική, η δραβιδική, η μαλαιοπολυνησιακή και η νεγροαφρικανική. Πολλές γλώσσες δεν μπορούν να υπαχθούν μέχρι στιγμής σε κάποια ομάδα. Μέσα σε καθεμιά από τις μεγάλες οικογένειες υπάρχουν πολλές υποδιαιρέσεις, δηλαδή μικρότερες οικογένειες. Έτσι λοιπόν, η ινδοευρωπαϊκή οικογένεια περιλαμβάνει τις γερμανικές γλώσσες, τις ρωμανικές (λατινογενείς), τις βαλτοσλαβικές, τις ινδοϊρανικές, την ελληνική, τις κελτικές, την αλβανική και την αρμενική. Οι περισσότερες από αυτές τις μικρότερες οικογένειες έχουν με τη σειρά τους αρκετά μέλη. Για παράδειγμα, στις ρωμανικές γλώσσες ανήκει η γαλλική, η ισπανική, η πορτογαλική, η ιταλική και η ρουμανική.

Από τον Αβραάμ και Έπειτα. Ο Αβραάμ ο Εβραίος προφανώς δεν δυσκολευόταν καθόλου να συνομιλεί με τους χαμιτικούς λαούς της Χαναάν. (Γε 14:21-24· 20:1-16· 21:22-34) Δεν αναφέρεται ότι χρησιμοποίησε διερμηνείς τότε, ούτε και όταν πήγε στην Αίγυπτο. (Γε 12:14-19) Ο Αβραάμ κατά πάσα πιθανότητα γνώριζε την ακκαδική (ασσυροβαβυλωνιακή) επειδή είχε ζήσει στην Ουρ των Χαλδαίων. (Γε 11:31) Για κάποιο διάστημα, η ακκαδική ήταν διεθνής γλώσσα. Ίσως οι κάτοικοι της Χαναάν, που ζούσαν σχετικά κοντά με τους σημιτικούς λαούς της Συρίας και της Αραβίας, να ήταν σε κάποιον βαθμό δίγλωσσοι. Επιπλέον, το αλφάβητο φανερώνει σαφώς ότι είναι σημιτικής προέλευσης, και αυτό θα μπορούσε επίσης να έχει υποκινήσει σε μεγάλο βαθμό κάποιους αλλόγλωσσους, ιδιαίτερα άρχοντες και αξιωματούχους, να χρησιμοποιούν σημιτικές γλώσσες.—Βλέπε ΓΡΑΦΗ, 1· ΧΑΝΑΑΝ, ΧΑΝΑΝΑΙΟΙ Αρ. 2 (Γλώσσα).

Παρόμοια, ο Ιακώβ προφανώς συνεννοούνταν εύκολα με τους Αραμαίους συγγενείς του (Γε 29:1-14), μολονότι η ορολογία που χρησιμοποιούσαν εκείνοι διέφερε μερικές φορές.—Γε 31:46, 47.

Ο Ιωσήφ, ο οποίος πιθανότατα έμαθε την αιγυπτιακή ενόσω ήταν δούλος του Πετεφρή, χρησιμοποίησε διερμηνέα όταν πρωτομίλησε με τους Εβραίους αδελφούς του κατά την άφιξή τους στην Αίγυπτο. (Γε 39:1· 42:6, 23) Ο Μωυσής, ο οποίος ανατράφηκε στις αυλές του Φαραώ, αναμφίβολα γνώριζε αρκετές γλώσσες, όπως την εβραϊκή, την αιγυπτιακή, πιθανώς την ακκαδική, ίσως δε και άλλες.—Εξ 2:10· παράβαλε με εδάφια 15-22.

Μετέπειτα η αραμαϊκή αντικατέστησε την ακκαδική ως διεθνής γλώσσα, χρησιμοποιούνταν δε ακόμη και για την αλληλογραφία με την Αίγυπτο. Ωστόσο, όταν ο Ασσύριος Βασιλιάς Σενναχειρείμ επιτέθηκε στον Ιούδα (732 Π.Κ.Χ.), η αραμαϊκή (αρχαία συριακή) δεν ήταν πλέον κατανοητή από την πλειονότητα των Ιουδαίων, αν και οι αξιωματούχοι του Ιούδα την καταλάβαιναν. (2Βα 18:26, 27) Παρόμοια, επίσης, η χαλδαϊκή των Σημιτών Βαβυλωνίων, οι οποίοι τελικά κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ., ακουγόταν στους Ιουδαίους σαν γλώσσα ανθρώπων «που τραυλίζουν με τα χείλη τους». (Ησ 28:11· Δα 1:4· παράβαλε Δευ 28:49.) Μολονότι η Βαβυλώνα, η Περσία και άλλες παγκόσμιες δυνάμεις δημιούργησαν τεράστιες αυτοκρατορίες και έφεραν υπό τον έλεγχό τους λαούς που μιλούσαν πολλές γλώσσες, δεν εξάλειψαν το διαιρετικό φραγμό των γλωσσικών διαφορών.—Δα 3:4, 7· Εσθ 1:22.

Ο Νεεμίας ανησύχησε πολύ όταν έμαθε ότι οι γιοι από τους μεικτούς γάμους που είχαν συνάψει οι επαναπατρισμένοι Ιουδαίοι δεν γνώριζαν «ιουδαϊκά» (την εβραϊκή). (Νε 13:23-25) Η ανησυχία του αφορούσε την αγνή λατρεία, επειδή ήξερε πόσο σημαντικό ήταν να γίνονται κατανοητές οι Άγιες Γραφές (μέχρι τότε διαθέσιμες μόνο στην εβραϊκή) όταν διαβάζονταν και αναλύονταν. (Παράβαλε Νε 13:26, 27· 8:1-3, 8, 9.) Η γλωσσική ομοιογένεια θα συνέτεινε επίσης από μόνη της στην ενότητα του λαού. Οι Εβραϊκές Γραφές αναμφίβολα συνέβαλαν πολύ στη σταθερότητα της εβραϊκής γλώσσας. Κατά τη χιλιετή περίοδο της συγγραφής τους, δεν σημειώνεται ουσιαστικά καμιά γλωσσική μεταβολή.

Όταν ο Ιησούς ήταν στη γη, η Παλαιστίνη είχε γίνει σε μεγάλο βαθμό πολυγλωσσική περιοχή. Υπάρχουν βάσιμα στοιχεία για το ότι οι Ιουδαίοι εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούν την εβραϊκή, αλλά εκτός από αυτήν μιλιούνταν η αραμαϊκή και η Κοινή Ελληνική. Η λατινική επίσης εμφανιζόταν σε επίσημες επιγραφές των Ρωμαίων αρχόντων της χώρας (Ιωα 19:20) και αναμφίβολα μιλιόταν από τους Ρωμαίους στρατιώτες που ήταν εγκατεστημένοι εκεί. Σχετικά με τη γλώσσα που μιλούσε συνήθως ο Ιησούς, βλέπε ΑΡΑΜΑΪΚΗ· επίσης ΕΒΡΑΪΚΗ.

Την ημέρα της Πεντηκοστής του 33 Κ.Χ., το άγιο πνεύμα εκχύθηκε στους Χριστιανούς μαθητές στην Ιερουσαλήμ, και αυτοί άρχισαν ξαφνικά να μιλούν πολλές γλώσσες τις οποίες δεν είχαν μελετήσει ούτε μάθει ποτέ. Ο Ιεχωβά Θεός είχε επιδείξει στη Βαβέλ τη θαυματουργική ικανότητα που διαθέτει να εμφυτεύει διαφορετικά λεξιλόγια και διαφορετικές γραμματικές στις διάνοιες των ανθρώπων. Την Πεντηκοστή έκανε και πάλι το ίδιο, αλλά με μια μεγάλη διαφορά, δεδομένου ότι οι Χριστιανοί που απέκτησαν ξαφνικά ως χάρισμα την ικανότητα να μιλούν νέες γλώσσες δεν ξέχασαν την αρχική τους γλώσσα, την εβραϊκή. Επίσης, το πνεύμα του Θεού επέδρασε εδώ για έναν πολύ διαφορετικό σκοπό, όχι για να προκαλέσει σύγχυση και να διασκορπίσει, αλλά για να διαφωτίσει και να συγκεντρώσει άτομα με ειλικρινή καρδιά σε Χριστιανική ενότητα. (Πρ 2:1-21, 37-42) Έκτοτε ο λαός της διαθήκης του Θεού ήταν πολυγλωσσικός, αλλά ο φραγμός που έθεταν οι γλωσσικές διαφορές υπερνικούνταν επειδή οι διάνοιές τους ήταν γεμάτες με την κοινή ή αμοιβαία γλώσσα της αλήθειας. Ενωμένοι μιλούσαν προς αίνο του Ιεχωβά και των δίκαιων σκοπών του μέσω του Χριστού Ιησού. Έτσι λοιπόν, η υπόσχεση στο εδάφιο Σοφονίας 3:9 είχε μια εκπλήρωση, καθώς ο Ιεχωβά Θεός “άλλαξε τη γλώσσα των λαών και την έκανε καθαρή, για να επικαλούνται όλοι το όνομα του Ιεχωβά, για να τον υπηρετούν ώμο προς ώμο”. (Παράβαλε Ησ 66:18· Ζαχ 8:23· Απ 7:4, 9, 10.) Για να συμβεί αυτό, θα έπρεπε να είναι “όλοι ομόφωνοι σε αυτά που λένε” και “να είναι κατάλληλα ενωμένοι με τον ίδιο νου και με τον ίδιο τρόπο σκέψης”.—1Κο 1:10.

Η γλώσσα που μιλιόταν από τη Χριστιανική εκκλησία ήταν «καθαρή» επειδή, εκτός των άλλων, ήταν απαλλαγμένη από λέξεις που εξέφραζαν μοχθηρή πικρία, θυμό, οργή, κραυγή και παρόμοια υβριστικά λόγια, καθώς και επειδή ήταν απαλλαγμένη από δόλο, αισχρότητα και διαφθορά. (Εφ 4:29, 31· 1Πε 3:10) Οι Χριστιανοί έπρεπε να χρησιμοποιούν τη γλώσσα με τον πιο εξυψωμένο τρόπο, αινώντας τον Δημιουργό τους και εποικοδομώντας τον πλησίον τους με ωφέλιμα, αληθινά λόγια, ειδικά με τα καλά νέα για τη Βασιλεία του Θεού. (Ματ 24:14· Τιτ 2:7, 8· Εβρ 13:15· παράβαλε Ψλ 51:15· 109:30.) Καθώς θα πλησίαζε ο καιρός να εκτελέσει ο Ιεχωβά Θεός τη δικαστική του απόφαση εναντίον όλων των εθνών του κόσμου, θα έδινε σε πολύ περισσότερους την ικανότητα να μιλούν αυτή την καθαρή γλώσσα.

Η Αγία Γραφή άρχισε να γράφεται στην εβραϊκή, και κάποια τμήματά της καταγράφηκαν αργότερα στην αραμαϊκή. Κατόπιν, τον πρώτο αιώνα της Κοινής Χρονολογίας, το υπόλοιπο τμήμα των Γραφών γράφτηκε στην Κοινή Ελληνική (μολονότι ο Ματθαίος έγραψε αρχικά το Ευαγγέλιό του στην εβραϊκή). Τότε είχαν ήδη μεταφραστεί και οι Εβραϊκές Γραφές στην ελληνική. Η αποκαλούμενη Μετάφραση των Εβδομήκοντα δεν ήταν θεόπνευστη αλλά εντούτοις χρησιμοποιήθηκε από τους Χριστιανούς συγγραφείς της Αγίας Γραφής σε πολυάριθμες παραθέσεις. (Βλέπε ΘΕΟΠΝΕΥΣΤΙΑ.) Παρόμοια και οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, και τελικά ολόκληρες οι Γραφές, μεταφράστηκαν σε άλλες γλώσσες. Από τις πρώτες ήταν η λατινική, η συριακή, η αιθιοπική, η αραβική και η περσική. Σήμερα, η Αγία Γραφή, ολόκληρη ή εν μέρει, είναι διαθέσιμη σε πάνω από 2.000 γλώσσες. Αυτό έχει διευκολύνει τη διακήρυξη των καλών νέων και έχει επομένως συμβάλει στην υπερπήδηση του φραγμού των γλωσσικών διαιρέσεων έτσι ώστε άνθρωποι από πολλές χώρες να είναι ενωμένοι στην αγνή λατρεία του Δημιουργού τους.

ΓΛΩΣΣΟΛΑΛΙΑ

Βλέπε ΔΩΡΑ ΚΑΙ ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΕΟ («Γλώσσες»).

ΓΝΩΣΗ

Γνώση σημαίνει ουσιαστικά εξοικείωση με διάφορα γεγονότα, η οποία αποκτάται από προσωπική πείρα, παρατήρηση ή μελέτη. Η Αγία Γραφή συστήνει έντονα την επιδίωξη και την αποθησαύριση του σωστού είδους γνώσης, παρουσιάζοντας τη γνώση ως πολυτιμότερη από το χρυσάφι. (Παρ 8:10· 20:15) Ο Ιησούς τόνισε πόσο σπουδαίο είναι να γνωρίζει κάποιος αληθινά εκείνον και τον Πατέρα του, η δε γνώση εξαίρεται επανειλημμένα στα βιβλία των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών.—Ιωα 17:3· Φλπ 1:9· 2Πε 3:18.

Η Πηγή της Γνώσης. Ο Ιεχωβά είναι η βασική Πηγή της γνώσης. Από αυτόν προέρχεται βεβαίως η ζωή, η οποία αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να έχει κάποιος οποιαδήποτε γνώση. (Ψλ 36:9· Πρ 17:25, 28) Επιπλέον, ο Θεός δημιούργησε τα πάντα, συνεπώς η ανθρώπινη γνώση βασίζεται στη μελέτη του έργου των χεριών του Θεού. (Απ 4:11· Ψλ 19:1, 2) Ο Θεός ενέπνευσε επίσης το γραπτό του Λόγο, από τον οποίο ο άνθρωπος μπορεί να μάθει το θέλημα και τους σκοπούς Του. (2Τι 3:16, 17) Επομένως, το επίκεντρο κάθε αληθινής γνώσης είναι ο Ιεχωβά, και όποιος επιζητεί τέτοια γνώση πρέπει να έχει φόβο Θεού ώστε να προσέχει να μην επισύρει τη δυσαρέσκεια του Ιεχωβά. Αυτός ο φόβος αποτελεί την αρχή της γνώσης. (Παρ 1:7) Τέτοιου είδους θεοσεβής φόβος δίνει σε κάποιον τη δυνατότητα να αποκτήσει ακριβή γνώση, ενώ όσοι δεν λαβαίνουν υπόψη τους τον Θεό βγάζουν με ευκολία εσφαλμένα συμπεράσματα από όσα παρατηρούν.

Η Αγία Γραφή συνδέει επανειλημμένα τον Ιεχωβά με τη γνώση, αποκαλώντας τον “Θεό γνώσης” και χαρακτηρίζοντάς τον ως “Τέλειο σε γνώση”.—1Σα 2:3· Ιωβ 36:4· 37:14, 16.

Ο ρόλος τον οποίο έχει αναθέσει ο Ιεχωβά στον Γιο του σε σχέση με την επεξεργασία των σκοπών Του είναι τόσο σπουδαίος ώστε μπορεί να λεχθεί για τον Ιησού: «Σε αυτόν είναι προσεκτικά αποκρυμμένοι όλοι οι θησαυροί της σοφίας και της γνώσης». (Κολ 2:3) Αν κάποιος δεν ασκεί πίστη στον Ιησού Χριστό ως τον Γιο του Θεού, δεν μπορεί να συλλάβει την πραγματική σημασία των Γραφών ούτε να διακρίνει πώς εξελίσσεται η επεξεργασία των σκοπών του Θεού σε αρμονία με όσα έχει προείπει Εκείνος.

Βοηθούμαστε να εκτιμήσουμε πληρέστερα τη σημασία και τη σπουδαιότητα της γνώσης εξετάζοντας τις λέξεις του πρωτότυπου εβραϊκού και ελληνικού κειμένου που συνήθως μεταφράζονται «γνώση», καθώς επίσης παρατηρώντας πώς σχετίζεται η γνώση με τη σοφία, την κατανόηση, την ικανότητα σκέψης και τη διάκριση.

Σημασία του Όρου. Στις Εβραϊκές Γραφές πολλά ουσιαστικά που μπορούν να μεταφραστούν «γνώση» είναι συγγενικά της ρίζας γιαδά‛, ενός ρήματος που σημαίνει «γνωρίζω (εξ ακοής)», «γνωρίζω (εκ παρατήρησης)», «γνωρίζω (εκ προσωπικής πείρας)» ή «είμαι έμπειρος, δεξιοτέχνης». Η ακριβής απόχρωση του νοήματος, και πολλές φορές ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να μεταφραστεί κάθε λέξη, καθορίζεται από τα συμφραζόμενα. Για παράδειγμα, ο Θεός είπε ότι “γνώριζε” τον Αβραάμ και επομένως ήταν βέβαιος ότι αυτός ο άνθρωπος πίστης θα έδινε στους απογόνους του ορθές διαταγές. Ο Ιεχωβά δεν εννοούσε απλώς ότι ήταν ενήμερος της ύπαρξης του Αβραάμ αλλά, απεναντίας, ότι είχε γνωριστεί καλά μαζί του, διότι είχε παρατηρήσει την υπακοή και το ενδιαφέρον του για την αληθινή λατρεία επί πολλά χρόνια.—Γε 18:19, ΜΝΚ, La· Γε 22:12· παράβαλε ΙΕΧΩΒΑ (Η Αρχική Χρήση του Ονόματος και η Σημασία Του).

Όπως συμβαίνει με το ρήμα γιαδά‛ (γνωρίζω), έτσι και η κύρια εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «γνώση» (ντά‛αθ) μεταδίδει τη βασική ιδέα ότι κάποιος γνωρίζει γεγονότα ή διαθέτει πληροφορίες, αλλά μερικές φορές αυτή η λέξη περιλαμβάνει περισσότερα. Παραδείγματος χάρη, στα εδάφια Ωσηέ 4:1, 6 λέγεται ότι σε κάποια περίοδο δεν υπήρχε «γνώση του Θεού» στον Ισραήλ. Αυτό δεν σημαίνει πως ο λαός δεν ήταν ενήμερος του γεγονότος ότι ο Ιεχωβά ήταν Θεός και ότι είχε απελευθερώσει και οδηγήσει τους Ισραηλίτες στο παρελθόν. (Ωσ 8:2) Ωστόσο, με την πορεία που ακολουθούσαν διαπράττοντας φόνους, κλοπές και μοιχείες έδειχναν ότι απέρριπταν την πραγματική γνώση διότι δεν ενεργούσαν σε αρμονία με αυτήν.—Ωσ 4:2.

Το ρήμα γιαδά‛ υποδηλώνει ενίοτε τις σεξουαλικές σχέσεις, όπως στο εδάφιο Γένεση 4:17, όπου κάποιες μεταφράσεις το αποδίδουν κατά κυριολεξία «γνώρισε» (KJ, RS, ΒΑΜ, ΚΛΠ), ενώ άλλες λένε εύστοχα ότι ο Κάιν «είχε σχέσεις» με τη σύζυγό του. (AT, Mo, ΜΝΚ· βλέπε επίσης ΛΧ, ΜΠΚ.) Το ρήμα γινώσκω του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου χρησιμοποιείται με παρόμοια έννοια στα εδάφια Ματθαίος 1:25 και Λουκάς 1:34.

Αφού ο Αδάμ και η Εύα έφαγαν τον απαγορευμένο καρπό (Γε 2:17· 3:5, 6), ο Ιεχωβά είπε στο συνεργάτη που είχε μαζί του στο δημιουργικό έργο (Ιωα 1:1-3): «Ο άνθρωπος έγινε σαν ένας από εμάς στο να γνωρίζει το καλό και το κακό». (Γε 3:22) Προφανώς αυτό δεν σήμαινε απλώς ότι ο πρώτος άντρας και η πρώτη γυναίκα απέκτησαν γνώση τού τι ήταν καλό και τι κακό για τους ίδιους, επειδή αυτό το γνώριζαν ούτως ή άλλως λόγω των εντολών που τους είχε δώσει ο Θεός. Επιπλέον, τα λόγια του Θεού στο εδάφιο Γένεση 3:22 δεν θα μπορούσαν να εννοούν ότι αυτοί γνώρισαν πλέον εκ πείρας τι ήταν κακό, διότι ο Ιεχωβά είπε ότι είχαν γίνει σαν αυτόν και εκείνος δεν έχει μάθει τι είναι κακό διαπράττοντάς το. (Ψλ 92:14, 15) Είναι προφανές ότι ο Αδάμ και η Εύα είχαν γνωρίσει τι ήταν καλό και τι κακό με την ειδική έννοια ότι έκριναν πλέον μόνοι τους τι ήταν καλό και τι κακό. Ενεργώντας ειδωλολατρικά, έβαλαν τη δική τους κρίση πάνω από του Θεού και, εκδηλώνοντας ανυπακοή, έθεσαν δικό τους νόμο για τον εαυτό τους, σαν να λέγαμε, αντί να υπακούν στον Ιεχωβά, ο οποίος έχει και το δικαίωμα και τη σοφία που χρειάζεται για να καθορίζει τι είναι καλό και τι κακό. Συνεπώς, η ανεξάρτητη γνώση τους, ή αλλιώς ο δικός τους κανόνας, για το καλό και το κακό δεν ήταν σαν του Ιεχωβά. Απεναντίας, τους οδήγησε στη δυστυχία.—Ιερ 10:23.

Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, δύο είναι οι λέξεις που μεταφράζονται συνήθως «γνώση»—γνῶσις και ἐπίγνωσις. Και οι δύο είναι συγγενικές με το ρήμα γινώσκω, το οποίο σημαίνει «γνωρίζω· καταλαβαίνω· αντιλαμβάνομαι». Ο τρόπος, ωστόσο, με τον οποίο χρησιμοποιείται αυτό το ρήμα στην Αγία Γραφή δείχνει ότι μπορεί να υποδηλώνει ευνοϊκή σχέση ανάμεσα σε κάποιο άτομο και σε αυτόν τον οποίο «γνωρίζει». (1Κο 8:3· 2Τι 2:19) Η γνῶσις παρουσιάζεται πολύ θετικά στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές. Εντούτοις, δεν πρέπει να επιζητεί κανείς οτιδήποτε μπορεί να αποκαλούν «γνώση» οι άνθρωποι, επειδή υπάρχουν φιλοσοφίες και απόψεις οι οποίες αποτελούν “ψευδώς αποκαλούμενη «γνώση»”. (1Τι 6:20) Η συστηνόμενη γνώση είναι αυτή που σχετίζεται με τον Θεό και τους σκοπούς του. (2Πε 1:5) Αυτή η γνώση περιλαμβάνει περισσότερα από το να ξέρουμε απλώς γεγονότα, τα οποία ξέρουν και πολλοί αθεϊστές. Υποδηλώνει προσωπική αφοσίωση στον Θεό και στον Χριστό. (Ιωα 17:3· 6:68, 69) Ενώ το να έχουμε γνώση (μόνο πληροφορίες) θα μπορούσε να δημιουργήσει μέσα μας αίσθημα ανωτερότητας, το να γνωρίζουμε «την αγάπη του Χριστού η οποία υπερέχει από τη γνώση», δηλαδή το να γνωρίζουμε αυτή την αγάπη εκ πείρας επειδή μιμούμαστε προσωπικά τις φιλάγαθες οδούς του, θα εξισορροπεί οποιεσδήποτε πληροφορίες μπορεί να έχουμε αποκτήσει και θα μας κάνει να τις χρησιμοποιούμε με επωφελή τρόπο.—Εφ 3:19.

Τα συμφραζόμενα υποδεικνύουν πολλές φορές ότι η ἐπίγνωσις, ένας επιτατικός τύπος της λέξης γνῶσις (το πρόθημα ἐπί σημαίνει «πρόσθετος»), σημαίνει «ορθή, ακριβής ή πλήρης γνώση». Παραδείγματος χάρη, ο Παύλος έγραψε για μερικούς οι οποίοι μαθαίνουν (αποκτούν γνώση) «και όμως ποτέ δεν μπορούν να έρθουν σε ακριβή γνώση [«πραγματική γνώση», TC· «προσωπική γνώση», Ro· «πλήρη γνώση», ΕΜΖ] της αλήθειας». (2Τι 3:6, 7) Ο ίδιος προσευχήθηκε επίσης σχετικά με τα μέλη της εκκλησίας των Κολοσσών, που προφανώς είχαν κάποια γνώση του θελήματος του Θεού εφόσον είχαν γίνει Χριστιανοί, “να γεμίσουν με την ακριβή γνώση του θελήματός του με κάθε σοφία και πνευματική κατανόηση”. (Κολ 1:9) Τέτοια ακριβής γνώση πρέπει να επιζητείται από όλους τους Χριστιανούς (Εφ 1:15-17· Φλπ 1:9· 1Τι 2:3, 4), καθώς είναι σημαντική προκειμένου να ντυθεί κάποιος «τη νέα προσωπικότητα» και να αποκτήσει ειρήνη.—Κολ 3:10· 2Πε 1:2.

Συναφείς Ιδιότητες. Πολλές φορές στην Αγία Γραφή η γνώση συσχετίζεται με άλλες ιδιότητες όπως η σοφία, η κατανόηση, η διάκριση και η ικανότητα σκέψης. (Παρ 2:1-6, 10, 11) Η συνειδητοποίηση των βασικών διαφορών ανάμεσά τους διευκρινίζει σε μεγάλο βαθμό πολλά εδάφια. Πρέπει, όμως, να αναγνωρίσουμε ότι δεν είναι δυνατόν να αντιστοιχίσουμε απαρέγκλιτα τις περιλαμβανόμενες λέξεις των πρωτότυπων γλωσσών με κάποιες σύγχρονες λέξεις. Η θέση και η χρήση μιας λέξης επηρεάζουν το νόημα. Παρ’ όλα αυτά, προκύπτουν ορισμένες ενδιαφέρουσες διαφορές όταν αναλύσει κανείς τις αναφορές που κάνει η Γραφή στη γνώση, στη σοφία, στην κατανόηση, στη διάκριση και στην ικανότητα σκέψης.

Σοφία. Σοφία είναι η ικανότητα για αποτελεσματική χρήση της γνώσης, η εφαρμογή της μάθησης με νοήμονα τρόπο. Κάποιος μπορεί να διαθέτει πολλή γνώση αλλά να μην ξέρει πώς να τη χρησιμοποιήσει επειδή στερείται σοφίας. Ο Ιησούς συσχέτισε τη σοφία με τα επιτεύγματα, λέγοντας: «Η σοφία αποδεικνύεται δίκαιη από τα έργα της». (Ματ 11:19) Ο Σολομών ζήτησε και έλαβε από τον Θεό όχι μόνο γνώση αλλά και σοφία. (2Χρ 1:10· 1Βα 4:29-34) Στην περίπτωση των δύο γυναικών που διεκδικούσαν το ίδιο παιδί, ο Σολομών γνώριζε πόσο αφοσιωμένη είναι μια μητέρα στο παιδί της και επέδειξε σοφία χρησιμοποιώντας τη γνώση του για να τακτοποιήσει τη διένεξη. (1Βα 3:16-28) «Η σοφία είναι το πρώτιστο», διότι χωρίς αυτήν η γνώση έχει μικρή αξία. (Παρ 4:7· 15:2) Ο Ιεχωβά αφθονεί τόσο σε γνώση όσο και σε σοφία και παρέχει και τις δύο ιδιότητες.—Ρω 11:33· Ιακ 1:5.

Κατανόηση. Κατανόηση είναι η ικανότητα που έχει κάποιος να βλέπει πώς σχετίζονται μεταξύ τους τα επιμέρους στοιχεία ή οι πλευρές ενός ζητήματος, να βλέπει το ζήτημα σφαιρικά και όχι απλώς αποσπασματικά. Η εβραϊκή ρίζα μπιν σημαίνει βασικά «ξεχωρίζω» ή «διαχωρίζω» και αποδίδεται συχνά «κατανοώ» ή «διακρίνω». Παρόμοιο είναι και το ρήμα συνίημι του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου. Γι’ αυτό, στο εδάφιο Πράξεις 28:26 (το οποίο παραθέτει τα εδ. Ησ 6:9, 10) λέγεται ορθά ότι οι Ιουδαίοι άκουγαν αλλά δεν κατανοούσαν, δηλαδή δεν συγκέντρωναν τα επιμέρους στοιχεία. Δεν αντιλαμβάνονταν πώς τα σημεία ή οι σκέψεις συνδυάζονταν μεταξύ τους ώστε να σημαίνουν κάτι για αυτούς. Όταν το εδάφιο Παροιμίες 9:10 λέει ότι «κατανόηση είναι η γνώση για τον Αγιότατο», δείχνει ότι για να κατανοούμε αληθινά κάτι πρέπει να αντιλαμβανόμαστε πώς αυτό σχετίζεται με τον Θεό και τους σκοπούς του. Εφόσον ένα άτομο με κατανόηση είναι σε θέση να συνδέει νέες πληροφορίες με πράγματα τα οποία γνωρίζει ήδη, μπορεί να λεχθεί ότι «για εκείνον που έχει κατανόηση η γνώση είναι εύκολο πράγμα». (Παρ 14:6) Η γνώση και η κατανόηση είναι αλληλένδετες, γι’ αυτό πρέπει να επιζητούνται και οι δύο.—Παρ 2:5· 18:15.

Διάκριση. Μια εβραϊκή λέξη που αποδίδεται συχνά «διάκριση» (τεβουνάχ) είναι συγγενική της λέξης μπινάχ, η οποία μεταφράζεται «κατανόηση». Και οι δύο αυτές λέξεις εμφανίζονται στο εδάφιο Παροιμίες 2:3: «Αν . . . καλέσεις την κατανόηση και υψώσεις τη φωνή σου προς τη διάκριση . . .» Όπως η κατανόηση, έτσι και η διάκριση περιλαμβάνει το να βλέπει κανείς ή να αναγνωρίζει κάποια πράγματα, αλλά δίνει έμφαση στο διαχωρισμό των επιμέρους στοιχείων, στη στάθμιση ή στην αξιολόγηση κάθε στοιχείου στο φως των υπολοίπων. Όποιος συνδυάζει γνώση και διάκριση ελέγχει τα λόγια του και είναι ψύχραιμος στο πνεύμα. (Παρ 17:27) Όποιος εναντιώνεται στον Ιεχωβά φανερώνει έλλειψη διάκρισης. (Παρ 21:30) Μέσω του Γιου του, ο Θεός δίνει διάκριση (πλήρη κατανόηση ή ενόραση).—2Τι 2:1, 7, NE, ΜΝΚ.

Ικανότητα σκέψης. Η γνώση σχετίζεται επίσης με αυτό που ενίοτε μεταφράζεται «ικανότητα σκέψης» (εβρ., μεζιμμάχ). Η εβραϊκή λέξη μπορεί να χρησιμοποιηθεί με κακή έννοια (κακές σκέψεις, δόλια σχέδια, επινοήσεις) ή με καλή (οξυδέρκεια, οξύνοια). (Ψλ 10:2· Παρ 1:4) Επομένως, η διάνοια και οι σκέψεις μπορούν να οδηγηθούν προς έναν αξιοθαύμαστο, δίκαιο στόχο ή ακριβώς προς το αντίθετο. Όταν κάποιο άτομο δίνει μεγάλη προσοχή στον τρόπο ενέργειας του Ιεχωβά και κλίνει τα αφτιά του σε όλες τις διαφορετικές πτυχές του θελήματος και των σκοπών Του, τότε περιφρουρεί την ικανότητα σκέψης του, διοχετεύοντάς την σε ορθή κατεύθυνση. (Παρ 5:1, 2) Η ικανότητα σκέψης που ασκείται κατάλληλα και εναρμονίζεται με τη θεϊκή σοφία και γνώση θα φυλάει ένα άτομο ώστε να μην παγιδευτεί από ανήθικα δελεάσματα.—Παρ 2:10-12.

Επιφυλακτικότητα στην Απόκτηση Γνώσης. Ο Σολομών παρουσίασε τη γνώση προφανώς υπό αρνητικό πρίσμα όταν είπε: «Διότι στην αφθονία της σοφίας υπάρχει και αφθονία δυσφορίας, ώστε αυτός που αυξάνει τη γνώση να αυξάνει και τον πόνο». (Εκ 1:18) Αυτά τα λόγια φαίνεται να έρχονται σε σύγκρουση με τη γενική άποψη περί γνώσης που βρίσκει κάποιος στην Αγία Γραφή. Ωστόσο, εδώ ο Σολομών τονίζει και πάλι τη ματαιότητα των ανθρώπινων επιδιώξεων σε όλα τα άλλα ζητήματα εκτός από την εκτέλεση των εντολών του Θεού. (Εκ 1:13, 14) Άρα, ένας άνθρωπος μπορεί να αποκτήσει γνώση και σοφία σε πολλούς τομείς ή μπορεί να εξερευνήσει σε βάθος έναν εξειδικευμένο τομέα, και τέτοιου είδους γνώση και σοφία μπορεί να μην είναι κατ’ ανάγκην ακατάλληλες, έστω και αν δεν σχετίζονται άμεσα με το ρητό σκοπό του Θεού. Ωστόσο, έχοντας τέτοια αυξημένη γνώση και σοφία ο άνθρωπος μπορεί κάλλιστα να συνειδητοποιήσει πιο έντονα πόσο περιορισμένες είναι οι ευκαιρίες που έχει για να χρησιμοποιήσει τη γνώση και τη σοφία του, λόγω της σύντομης διάρκειας της ζωής του και λόγω των προβλημάτων και των άσχημων συνθηκών τις οποίες αντιμετωπίζει και με τις οποίες έχει να αντιπαλέψει μέσα στην ατελή ανθρώπινη κοινωνία. Κάτι τέτοιο προκαλεί δυσφορία και οδυνηρό αίσθημα απογοήτευσης. (Παράβαλε Ρω 8:20-22· Εκ 12:13, 14· βλέπε ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΣ.) Παρόμοια, η γνώση που αποκτάται από την “αφοσίωση σε πολλά βιβλία”, αν δεν συνδέεται με την εκτέλεση των εντολών του Θεού και δεν χρησιμοποιείται για αυτήν, είναι «κουραστική για τη σάρκα».—Εκ 12:12.

ΓΟΑΘ

(Γοάθ).

Τοποθεσία, άγνωστη τώρα πια, η οποία κατονομάζεται μαζί με το λόφο Γαρήβ στην προφητεία του Ιερεμία για την ανοικοδόμηση και την επέκταση της Ιερουσαλήμ.—Ιερ 31:38, 39.

ΓΟΓΓΥΣΜΟΣ

Βλέπε ΕΡΙΔΑ, ΦΙΛΟΝΙΚΙΑ.

ΓΟΗΤΕΙΑ

Η εβραϊκή λέξη ’ιττίμ χρησιμοποιείται στο εδάφιο Ησαΐας 19:3 αναφερόμενη στους «γοητευτές» της Αιγύπτου. Η εβραϊκή λέξη χέβερ (που αποδίδεται «μαγικές ρήσεις») υποδηλώνει λόγια που απαγγέλλονται, τραγουδιούνται ή γράφονται ως μάγια για να “δέσουν” κάποιον. (Ψλ 58:5· Ησ 47:9, 12) «Τα διακοσμητικά κοχύλια που βουίζουν» τα οποία είχαν, και αναμφισβήτητα φορούσαν, οι κόρες της Σιών ήταν προφανώς φυλαχτά. Μάλιστα η εβραϊκή λέξη (λεχασίμ) η οποία χρησιμοποιείται για αυτά προέρχεται από μια ρίζα που σημαίνει «ψίθυρος· γοητεία». (Ησ 3:20· παράβαλε 2Σα 12:19· Ψλ 58:5.) Τέτοιες πνευματιστικές συνήθειες συγκαταλέγονταν στα «απεχθή πράγματα» τα οποία ο Ιεχωβά είχε απαγορεύσει στο λαό του. (Δευ 18:9-11) Οι αρχαίοι Βαβυλώνιοι, Αιγύπτιοι και άλλοι ήταν διαβόητοι για την πίστη τους σε φυλαχτά και για τις μαγικές ρήσεις που χρησιμοποιούσαν.—Ησ 19:3· 47:9, 12.

Γοητεία Φιδιών. Η αποκαλούμενη γοητεία φιδιών μπορεί να είναι μια μορφή πνευματισμού και αποτελεί κατάλοιπο της αρχαίας οφιολατρίας. Ο γοητευτής υποτίθεται ότι απαγγέλλει μαγικές ρήσεις στο φίδι, που συχνά είναι μια κόμπρα με φουσκωμένο το λαιμό, και έτσι αυτό φαίνεται σαγηνευμένο από τη μουσική, η οποία συνήθως προέρχεται από αυλό ή κάποιο άλλο πνευστό όργανο. Τα φίδια δεν είναι κουφά ή βαρήκοα, όπως ίσως νομίζουν μερικοί, αλλά όπως υπαινίσσονται τα εδάφια Ψαλμός 58:4, 5, μπορούν να ακούσουν τη φωνή των γοητευτών καθώς και τη μουσική. Κάποιος ίσως σκεφτεί ότι το όλο ζήτημα είναι ένα τέχνασμα που περιλαμβάνει εκπαίδευση του φιδιού όπως θα εκπαίδευε κανείς ένα ζώο ή ένα πουλί, κατά την οποία εκπαίδευση βάζουν το φίδι μέσα σε ένα καλάθι με καπάκι, παίζουν απαλή μουσική, κλείνουν γρήγορα το καπάκι αν το φίδι προσπαθήσει να διαφύγει, ωσότου τελικά το φίδι μάθει να σηκώνεται όρθιο υπακούοντας στη μουσική χωρίς να προσπαθεί να διαφύγει. Αν και αυτό μπορεί να αληθεύει σε ορισμένες περιπτώσεις, συχνά είναι ολοφάνερο ότι περιλαμβάνονται πνευματιστικές δυνάμεις στη γοητεία φιδιών.

Επιβεβαίωση του γεγονότος ότι αυτή η πνευματιστική συνήθεια έχει αρχαία προέλευση αποτελεί η αναφορά της στην Αγία Γραφή.—Ψλ 58:4, 5· Εκ 10:11· Ησ 3:3· Ιερ 8:17.

ΓΟΘΝΙ

(Γοθνί) [συντετμημένη μορφή του Γοθονιήλ].

Γιος του Σεμαΐα και εγγονός του Κορεΐτη Ωβήδ-εδώμ. Ο Γοθνί είχε διοριστεί να υπηρετεί ως Λευίτης πυλωρός ενώπιον του αγιαστηρίου. Ο ίδιος και οι αδελφοί του ήταν «άρχοντες του οίκου του πατέρα τους, . . . ικανοί, κραταιοί άντρες».—1Χρ 26:1, 4, 6-8, 15.

ΓΟΘΟΛΙΑ

(Γοθολία).

Βασίλισσα του Ιούδα, κόρη του Βασιλιά Αχαάβ του Ισραήλ και της συζύγου του της Ιεζάβελ, εγγονή του Αμρί. (2Βα 8:18, 26) Ήταν αδελφή του Βασιλιά Ιωράμ του Ισραήλ. Ήταν επίσης αμφιθαλής ή ετεροθαλής αδελφή των άλλων 70 γιων του Αχαάβ, το θάνατο των οποίων διέταξε ο Ιηού. (2Βα 3:1, 2· 10:1-9) Για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, η Γοθολία δόθηκε ως σύζυγος στον Ιωράμ, το μεγαλύτερο γιο του Ιωσαφάτ του Ιούδα. (2Βα 8:25-27· 2Χρ 18:1) Ήταν μητέρα του Οχοζία, ο οποίος τελικά έγινε βασιλιάς του Ιούδα.

Όπως η μητέρα της η Ιεζάβελ, έτσι και η Γοθολία υποκινούσε το σύζυγό της τον Ιωράμ να πράττει το κακό στα μάτια του Ιεχωβά κατά τη διάρκεια της οχταετούς βασιλείας του. (1Βα 21:25· 2Χρ 21:4-6) Και όπως η μητέρα της, έτσι και η Γοθολία έχυσε αίμα αθώων αχαλίνωτα. Όταν πέθανε ο πονηρός γιος της ο Οχοζίας έχοντας βασιλέψει έναν μόλις χρόνο, αυτή σκότωσε όλα τα άλλα μέλη της βασιλικής γραμμής εκτός από ένα βρέφος, τον Ιωάς, τον οποίο είχε κρύψει ο αρχιερέας μαζί με τη σύζυγό του και θεία του Ιωάς. Έπειτα η Γοθολία αυτοανακηρύχτηκε βασίλισσα και κάθησε στο θρόνο έξι χρόνια, περ. 905-899 Π.Κ.Χ. (2Χρ 22:11, 12) Οι γιοι της άρπαξαν από το ναό του Ιεχωβά τα άγια πράγματα και τα πρόσφεραν στον Βάαλ.—2Χρ 24:7.

Όταν ο Ιωάς έγινε εφτά ετών, ο θεοφοβούμενος Αρχιερέας Ιωδαέ αποκάλυψε το αγόρι και το έστεψε δικαιωματικό κληρονόμο του θρόνου. Ακούγοντας τη φασαρία, η Γοθολία έσπευσε στο ναό, και μόλις είδε τι συνέβαινε, φώναξε: «Συνωμοσία! Συνωμοσία!» Ο Αρχιερέας Ιωδαέ διέταξε να τη βγάλουν έξω από την περιοχή του ναού και να την εκτελέσουν στο ανάκτορο, στην πύλη των αλόγων. Η Γοθολία ίσως ήταν το τελευταίο μέλος του βδελυρού οίκου του Αχαάβ. (2Βα 11:1-20· 2Χρ 22:1–23:21) Πόσο αληθινή αποδείχτηκε η δήλωση: «Δεν θα πέσει ανεκπλήρωτο στη γη τίποτα από το λόγο του Ιεχωβά τον οποίο είπε ο Ιεχωβά εναντίον του οίκου του Αχαάβ»!—2Βα 10:10, 11· 1Βα 21:20-24.

ΓΟΘΟΛΙΑΣ

(Γοθολίας).

1. Βενιαμίτης από τον οίκο του Ιεροάμ, ο οποίος κατοικούσε στην Ιερουσαλήμ.—1Χρ 8:26-28.

2. Πατέρας κάποιου ο οποίος επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ μαζί με τον Έσδρα το 468 Π.Κ.Χ. και ανήκε στην οικογένεια του Ελάμ.—Εσδ 8:1, 7.

ΓΟΘΟΝΙΗΛ

(Γοθονιήλ).

Ο πρώτος κατονομαζόμενος κριτής του Ισραήλ μετά τον Ιησού του Ναυή. Ο Γοθονιήλ ήταν «ο γιος του Κενέζ, που ήταν νεότερος αδελφός του Χάλεβ». (Κρ 1:13· 3:9· Ιη 15:17) Μολονότι η σύνταξη του κειμένου επιτρέπει να εννοηθεί ότι νεότερος αδελφός του Χάλεβ ήταν είτε ο Γοθονιήλ είτε ο Κενέζ, για να υπάρχει αρμονία με άλλα εδάφια θα πρέπει να θεωρηθεί ο Γοθονιήλ ανιψιός του Χάλεβ—γιος του Κενέζ, του αδελφού του. Γι’ αυτό και κάποιες μεταφράσεις έχουν την απόδοση: «Ο Γοθονιήλ, ο γιος του νεότερου αδελφού του Χάλεβ, του Κενέζ». (AT, Mo, ΛΧ) Επιπρόσθετα, ο Χάλεβ ήταν “ο γιος του Ιεφοννή”, επομένως δεν ήταν γιος του Κενέζ όπως ο Γοθονιήλ.—Αρ 32:12· 1Χρ 4:15.

Ο γάμος του Γοθονιήλ με την Αχσάν, την κόρη του Χάλεβ, ήταν αποτέλεσμα της νίκης του επί της Δεβίρ, ενός οχυρού των Χαναναίων. Ο πατέρας της Αχσάν ο Χάλεβ είχε υποσχεθεί να δώσει την κόρη του σε εκείνον που θα κατακτούσε την πόλη. (Ιη 15:16-19· Κρ 1:11-15) Ο Γοθονιήλ απέκτησε έναν γιο που ονομαζόταν Αθάθ και ίδρυσε μια μακραίωνη οικογένεια στη φυλή του Ιούδα. Έπειτα από χρόνια, στη διάρκεια της βασιλείας του Δαβίδ, κάποιος απόγονος αυτής της οικογένειας εκλέχθηκε επικεφαλής μιας ομάδας υπηρεσίας που αποτελούνταν από 24.000 άντρες.—1Χρ 4:13· 27:1, 15.

Η πρώτη καταδυνάστευση του Ισραήλ από αλλοεθνείς βασιλιάδες, ως αποτέλεσμα ανυπακοής, διήρκεσε οχτώ χρόνια. Όταν «άρχισαν να καλούν τον Ιεχωβά σε βοήθεια», Εκείνος ήγειρε τον Γοθονιήλ για να τους ελευθερώσει. Με το πνεύμα του Ιεχωβά πάνω του, ο Γοθονιήλ νίκησε τον Χουσάν-ρισαθαΐμ, «το βασιλιά της Συρίας», ανέλαβε τη γενική επίβλεψη και έβγαζε δικαστικές αποφάσεις για τους αδελφούς του.—Κρ 3:8-11.

ΓΟΘΩΜ

(Γοθώμ).

Ο τέταρτος στη σειρά κατονομαζόμενος γιος του Ελιφάς, του πρωτοτόκου του Ησαύ. Ο Γοθώμ έγινε ένας από τους σεΐχηδες των γιων του Ησαύ.—Γε 36:10, 11, 15, 16· 1Χρ 1:36.

ΓΟΛΓΟΘΑΣ

(Γολγοθάς) [Κρανίο [Κρανίου Τόπος]].

Ο τόπος έξω από την Ιερουσαλήμ—αν και κοντά σε αυτήν—όπου κρεμάστηκε στο ξύλο ο Ιησούς Χριστός. (Ματ 27:33· Λου 23:33· Ιωα 19:17-22· Εβρ 13:12) Εκεί κοντά υπήρχε ένας δρόμος και ένα μνήμα μέσα σε κάποιον κήπο. (Ματ 27:39· Ιωα 19:41) Η Βιβλική αφήγηση δεν λέει ότι ο Γολγοθάς βρισκόταν σε λόφο, αναφέρει όμως ότι μερικοί παρακολουθούσαν το κρέμασμα στο ξύλο από απόσταση.—Μαρ 15:40· Λου 23:49.

Στην κατά παράδοση προτεινόμενη τοποθεσία για τον Γολγοθά και το μνήμα του Ιησού υψώνεται τώρα ο Ναός του Πανάγιου Τάφου. Τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ., ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ανέθεσε στον Επίσκοπο Μακάριο να προσδιορίσει τον τόπο όπου κρεμάστηκε στο ξύλο ο Ιησούς, καθώς και το μνήμα του. Εκείνος αποφάνθηκε ότι ο υπάρχων τότε ναός της Αφροδίτης τον οποίο είχε χτίσει ο Αδριανός είχε ανεγερθεί στην εν λόγω τοποθεσία. Γι’ αυτό, ο Κωνσταντίνος έδωσε διαταγή να κατεδαφιστεί αυτός ο ναός και στη θέση του να χτιστεί μια βασιλική η οποία μεταγενέστερα επεκτάθηκε και τροποποιήθηκε, με αποτέλεσμα να προκύψει ο Ναός του Πανάγιου Τάφου. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές που έχουν διεξαχθεί εκεί από το 1960 υποδεικνύουν ότι η περιοχή αυτή χρησιμοποιούνταν ως τόπος ταφής, και πιστεύεται ότι αυτό ίσχυε και για τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. Μολονότι αυτή η τοποθεσία είναι εντός των σημερινών τειχών της Ιερουσαλήμ, πιστεύεται ότι στις ημέρες του Ιησού ήταν έξω από τα τείχη της πόλης.

Μια άλλη τοποθεσία που προβλήθηκε ως ο τόπος όπου ο Ιησούς κρεμάστηκε στο ξύλο είναι ένα ύψωμα 230 μ. ΒΑ της Πύλης της Δαμασκού, γνωστό τώρα ως ο Γολγοθάς του Γκόρντον. Το 1842 υποδείχτηκε ως η πραγματική τοποθεσία του Γολγοθά και του μνήματος του Ιησού. Το 1883 η εκδοχή αυτή επικροτήθηκε από τον στρατηγό Τσ. Τζ. Γκόρντον, έναν Βρετανό ήρωα πολέμου. Η εν λόγω ταύτιση ήταν βασισμένη σε εικασίες. Με βάση τα διαθέσιμα αρχαιολογικά στοιχεία, ο Γκάμπριελ Μπάρκεϊ τονίζει ότι ο παρακείμενος Τάφος του Κήπου, ο οποίος επιδεικνύεται συχνά στους τουρίστες ως ο τάφος του Ιησού, λαξεύτηκε και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά κατά τον όγδοο ή έβδομο αιώνα Π.Κ.Χ. Αυτό δεν συμφωνεί με το εδάφιο Ιωάννης 19:41, το οποίο μιλάει για «ένα καινούριο μνημείο, στο οποίο δεν είχαν βάλει ακόμη κανέναν».—Επιθεώρηση Βιβλικής Αρχαιολογίας (Biblical Archaeology Review), Μάρτιος/Απρίλιος 1986, σ. 50.

Ο προσδιορισμός της θέσης του Γολγοθά έχει αποτελέσει πολλές φορές ένα συναισθηματικά φορτισμένο θρησκευτικό ζήτημα. Εντούτοις, δεν υπάρχει αρχαιολογικό στοιχείο που να πιστοποιεί ότι ο «Γολγοθάς του Γκόρντον» είναι το σωστό μέρος. Όσον αφορά τη θέση που καταλαμβάνει ο Ναός του Πανάγιου Τάφου, η ταύτισή της με τον Γολγοθά γίνεται με βάση κάποια αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά βασίζεται κατά πολύ και σε παράδοση του τέταρτου αιώνα. Σχετικά με αυτή την τελευταία τοποθεσία, η Επιθεώρηση Βιβλικής Αρχαιολογίας (Μάιος/Ιούνιος 1986, σ. 38) λέει: «Μπορεί να μην είμαστε απολύτως βέβαιοι ότι η τοποθεσία του Ναού του Πανάγιου Τάφου είναι το σημείο ταφής του Ιησού, αλλά το βέβαιο είναι ότι δεν έχουμε καμιά άλλη τοποθεσία που να συγκεντρώνει καν τις ίδιες πιθανότητες με αυτήν». Άρα λοιπόν, ο προσδιορισμός της θέσης του Γολγοθά εξακολουθεί να βασίζεται σε εικασίες.

ΓΟΛΙΑΘ

(Γολιάθ).

Ο γίγαντας από την πόλη Γαθ και πρόμαχος του στρατού των Φιλισταίων τον οποίο σκότωσε ο Δαβίδ. Ο Γολιάθ ήταν υπερμεγέθης—το ασυνήθιστο ύψος του ήταν έξι πήχεις και μία σπιθαμή (2,9 μ.). Ο χάλκινος φολιδωτός του θώρακας ζύγιζε 5.000 σίκλους (57 κιλά) και η σιδερένια αιχμή στο δόρυ του ζύγιζε 600 σίκλους (6,8 κιλά). (1Σα 17:4, 5, 7) Ο Γολιάθ ήταν ένας από τους Ρεφαΐμ. Ίσως να ήταν μισθοφόρος στο στρατό των Φιλισταίων.—1Χρ 20:5, 8· βλέπε ΡΕΦΑΪΜ.

Λίγο καιρό αφότου ο Δαβίδ χρίστηκε από τον Σαμουήλ, και ενώ το πνεύμα του Ιεχωβά είχε φύγει από τον Βασιλιά Σαούλ (1Σα 16:13, 14), οι Φιλισταίοι συγκεντρώθηκαν στη Σωχώχ για να πολεμήσουν εναντίον του Ισραήλ και στη συνέχεια στρατοπέδευσαν στην Εφές-δαμμίμ. Καθώς τα στρατεύματα των Φιλισταίων και το στράτευμα του Σαούλ ήταν παραταγμένα το ένα αντίκρυ στο άλλο μέσα στην κοιλάδα, παρουσιάστηκε ο γιγαντόσωμος πολεμιστής Γολιάθ από το στρατόπεδο των Φιλισταίων προκαλώντας με δυνατή φωνή τον Ισραήλ να στείλει έναν άντρα για να μονομαχήσει μαζί του, ώστε από το αποτέλεσμα να κριθεί ποιος στρατός θα γινόταν υπηρέτης του άλλου. Πρωί και βράδυ επί 40 ημέρες, ο στρατός του Ισραήλ κυριευμένος από μεγάλο φόβο υφίστατο αυτούς τους εμπαιγμούς. Κανένας Ισραηλίτης στρατιώτης δεν είχε το θάρρος να απαντήσει στην πρόκληση.—1Σα 17:1-11, 16.

Εμπαίζοντας τα στρατεύματα του ζωντανού Θεού Ιεχωβά, ο Γολιάθ υπέγραψε την ίδια του την καταδίκη. Ο νεαρός ποιμένας Δαβίδ, έχοντας το πνεύμα του Θεού πάνω του, ανταποκρίθηκε στην πρόκληση του Γολιάθ. Ο Γολιάθ, με τον οπλοφόρο του να προπορεύεται κρατώντας μια μεγάλη ασπίδα, κατευθύνθηκε προς τον Δαβίδ και τον καταράστηκε επικαλούμενος τους θεούς του. Τότε ο Δαβίδ απάντησε: «Εσύ έρχεσαι σε εμένα με σπαθί και με δόρυ και με ακόντιο· εγώ όμως έρχομαι σε εσένα με το όνομα του Ιεχωβά των στρατευμάτων, του Θεού των στρατευμάτων του Ισραήλ, που εσύ ενέπαιξες». (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 745) Ο Δαβίδ σφεντόνισε μια πέτρα η οποία σφηνώθηκε στο μέτωπο του Γολιάθ, και εκείνος έπεσε στο έδαφος. Στη συνέχεια ο Δαβίδ στάθηκε πάνω από τον Γολιάθ και έκοψε το κεφάλι του γίγαντα με το ίδιο του το σπαθί. Αυτό είχε ως άμεσο επακόλουθο την κατατρόπωση και τη σφαγή των Φιλισταίων.—1Σα 17:26, 41-53.

«Κατόπιν ο Δαβίδ πήρε το κεφάλι του Φιλισταίου και το έφερε στην Ιερουσαλήμ, ενώ τα όπλα του τα έβαλε στη σκηνή του». (1Σα 17:54) Μολονότι είναι αλήθεια πως η κατάληψη του οχυρού της Σιών από τον Δαβίδ (2Σα 5:7) δεν έγινε τότε αλλά αργότερα, στην πόλη της Ιερουσαλήμ κατοικούσαν από παλιά Ισραηλίτες μαζί με τους Ιεβουσαίους. (Ιη 15:63· Κρ 1:8) Αργότερα, ο Δαβίδ προφανώς παρέδωσε το σπαθί του Γολιάθ στο αγιαστήριο. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι ο Αχιμέλεχ ο ιερέας το έδωσε στον Δαβίδ όταν εκείνος κρυβόταν από τον Σαούλ.—1Σα 21:8, 9.

Μια περικοπή που έχει δημιουργήσει κάποια δυσκολία είναι το εδάφιο 2 Σαμουήλ 21:19, όπου λέγεται: «Ο Ελχανάν, ο γιος του Ιαρέ-ορεγίμ του Βηθλεεμίτη, πάταξε τον Γολιάθ τον Γιθίτη, του οποίου το δόρυ είχε κοντάρι σαν το αντί εκείνων που δουλεύουν στον αργαλειό». Η παράλληλη αφήγηση στο εδάφιο 1 Χρονικών 20:5 αναφέρει: «Ο Ελχανάν, ο γιος του Ιαείρ, πάταξε τον Λααμί, τον αδελφό του Γολιάθ του Γιθίτη, του οποίου το δόρυ είχε κοντάρι σαν το αντί εκείνων που δουλεύουν στον αργαλειό».

Έχουν προταθεί διάφορες εξηγήσεις για αυτό το πρόβλημα. Το Ταργκούμ υποστηρίζει μια παράδοση σύμφωνα με την οποία ο Ελχανάν ταυτίζεται με τον Δαβίδ. Το έργο Τα Βιβλία της Αγίας Γραφής, του Εκδοτικού Οίκου Σοντσίνο (Soncino Books of the Bible), επιμέλεια Α. Κοέν (Λονδίνο, 1951, 1952), σχολιάζει ότι θα μπορούσαμε εύκολα να υποθέσουμε ότι υπήρχαν δύο Γολιάθ, και αναφέρει επίσης ότι η λέξη Γολιάθ μπορεί να ήταν ένας χαρακτηριστικός τίτλος, όπως οι τίτλοι «Φαραώ», «Ραβσάκης», «Σουλτάνος». Το γεγονός ότι το ένα κείμενο αναφέρεται στον «Ιαρέ-ορεγίμ» ενώ το άλλο στον «Ιαείρ», καθώς και το ότι μόνο η αφήγηση στο βιβλίο Δεύτερο Σαμουήλ περιέχει τον όρο “Βηθλεεμίτης [εβρ., μπαιθ χαλλαχμί]” ενώ μόνο η αφήγηση στο βιβλίο Πρώτο Χρονικών περιέχει το όνομα «Λααμί [’εθ-Λαχμί]», αποδίδεται από τους περισσότερους σχολιαστές σε λάθος κάποιου αντιγραφέα.—Βλέπε ΙΑΡΕ-ΟΡΕΓΙΜ· ΛΑΑΜΙ.

ΓΟΜΕΡ

(Γόμερ).

1. Εγγονός του Νώε και ο πρώτος κατονομαζόμενος γιος του Ιάφεθ. Γεννήθηκε μετά τον Κατακλυσμό. (Γε 10:1, 2· 1Χρ 1:4, 5) Αυτός και οι γιοι του, ο Ασκενάζ, ο Ριφάθ και ο Θογαρμά, συγκαταλέγονται στις «οικογένειες των γιων του Νώε σύμφωνα με την οικογενειακή τους καταγωγή», από τις οποίες εξαπλώθηκαν τα έθνη μετά τον Κατακλυσμό.—Γε 10:3, 32.

Η ιστορία συνδέει το έθνος που προήλθε από τον Γόμερ με τους αρχαίους Κιμμέριους, μια άρια φυλή η οποία προφανώς εγκαταστάθηκε Β της Μαύρης Θάλασσας. Τον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ., στη διάρκεια της βασιλείας του Ασσύριου Σαργών, φαίνεται ότι οι Σκύθες τούς εκτόπισαν στην άλλη μεριά του Καυκάσου (της ορεινής περιοχής ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και στην Κασπία Θάλασσα). Οι Κιμμέριοι επέλασαν στη Μικρά Ασία, εφορμώντας στο βασίλειο της Ουραρτού (Αραράτ) και εισχωρώντας στην ανατολική Μικρά Ασία, όπου το αρμενικό όνομα της Καππαδοκίας, Καμίρκ, αναμφίβολα απηχεί την εισβολή τους. Οι Κιμμέριοι, ερχόμενοι αντιμέτωποι με την ισχυρή Ασσυριακή Αυτοκρατορία στα Α, στράφηκαν προς τα δυτικά και πολέμησαν με τους Φρύγες και τους Λυδούς. Τελικά ο Λυδός Βασιλιάς Αλυάττης (προκάτοχος του Κροίσου) τους εκδίωξε από τη Λυδία.

Η προφητεία του Ιεζεκιήλ (η συγγραφή της οποίας φαίνεται ότι ολοκληρώθηκε περίπου το 591 Π.Κ.Χ.) σχετικά με την επίθεση «του Γωγ της γης του Μαγώγ» εναντίον του επανασυναγμένου λαού του Ιεχωβά συγκαταλέγει στις δυνάμεις του Γωγ «τον Γόμερ και όλες τις ορδές του», μαζί με τον Θογαρμά «από τα πιο απομακρυσμένα μέρη του βορρά, και όλες τις ορδές του».—Ιεζ 38:2-8· βλέπε ΓΩΓ Αρ. 2· ΘΟΓΑΡΜΑ· ΜΑΓΩΓ Αρ. 2.

2. Η κόρη του Διβλαΐμ, η οποία έγινε σύζυγος του Ωσηέ σύμφωνα με τις οδηγίες που είχε δώσει ο Ιεχωβά σε αυτόν τον προφήτη. (Ωσ 1:2, 3) Αργότερα η Γόμερ γέννησε τρία παιδιά, των οποίων τα ονόματα, με τη χαρακτηριστική σημασία που είχαν, χρησιμοποίησε ο Θεός για να προείπει τα καταστροφικά αποτελέσματα της πνευματικής μοιχείας που διέπραττε ο Ισραήλ με τη μορφή ειδωλολατρίας. Σε σχέση με τη γέννηση του πρώτου παιδιού, ενός γιου που ονομάστηκε Ιεζραέλ, η αφήγηση δηλώνει ότι η Γόμερ «τού γέννησε [του Ωσηέ] έναν γιο». Ωστόσο, όσον αφορά τη γέννηση των επόμενων δύο παιδιών, δεν γίνεται μνεία του προφήτη ως πατέρα, και ως εκ τούτου, αυτά θεωρούνται κατά πάσα πιθανότητα νόθα. (Ωσ 1:3-9) Τα εδάφια Ωσηέ 3:1-3 φαίνεται να περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο η Γόμερ επαναφέρθηκε από τη μοιχική της πορεία στον προφήτη, όταν αγοράστηκε σαν να ήταν δούλη, πράγμα που έδειχνε παραστατικά ότι ο Θεός θα δεχόταν ξανά τον Ισραήλ με βάση τη μετάνοιά του.

ΓΟΜΟΡ

(γομόρ).

Μέτρο στερεών, ίσο με το ένα δέκατο του εφά. (Εξ 16:16, 18, 22, 32, 33, 36) Το εφά υπολογίζεται στα 22 λίτρα με βάση αρχαιολογικά στοιχεία για τη χωρητικότητα του βαθ—του αντίστοιχου μέτρου υγρών. (Παράβαλε Ιεζ 45:10, 11.) Επομένως, ένα γομόρ πρέπει να ισοδυναμούσε με 2,2 λίτρα.

Μια παραβολή του εβραϊκού κειμένου των εδαφίων Έξοδος 29:40 και Αριθμοί 28:5 αποκαλύπτει ότι με τη λέξη “δέκατο” εννοείται το δέκατο του εφά, δηλαδή το γομόρ. Αυτό παρέχει τη βάση για την απόδοση της εβραϊκής λέξης “δέκατο” ως «δέκατο του εφά».—Αρ 15:4, AT, Ro, ΜΝΚ, ΛΧ, ΜΠΚ.

ΓΟΜΟΡΡΑ

(Γόμορρα).

Μία από τις «πόλεις της Περιφέρειας» που πιθανότατα βρίσκονταν κοντά στο νότιο άκρο της Νεκράς Θαλάσσης. (Γε 13:12) Τα Σόδομα και τα Γόμορρα ήταν προφανώς οι σημαντικότερες από αυτές τις πόλεις. Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι τα ερείπιά τους βρίσκονται τώρα καταποντισμένα στα νερά της Νεκράς Θαλάσσης, μολονότι κάποιοι άλλοι έχουν ισχυριστεί πρόσφατα ότι τα ερείπια των πόλεων αυτών μπορούν να εντοπιστούν σε διάφορα ουάντι (κοίτες χειμάρρων) στα Α και ΝΑ της Νεκράς Θαλάσσης. Στην εποχή του Αβραάμ η περιοχή περιγράφηκε ως «περιοχή με άφθονα νερά . . . σαν τον κήπο του Ιεχωβά». (Γε 13:10· βλέπε ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΙΟΡΔΑΝΗ.) Τον καιρό που ο Λωτ, ο ανιψιός του Αβραάμ, κατοικούσε σε αυτή την εύφορη Περιφέρεια, ο Βασιλιάς Βαρσά των Γομόρρων, μαζί με τους βασιλιάδες τεσσάρων άλλων πόλεων της Περιφέρειας, στασίασε εναντίον της επικυριαρχίας του Χοδολλογομόρ από το Ελάμ και τριών άλλων συνασπισμένων βασιλιάδων. Οι πρώτοι δέχτηκαν την επίθεση των δεύτερων και τράπηκαν σε φυγή—μάλιστα μερικοί από τους στρατιώτες τους έπεσαν μέσα στους πολυάριθμους λάκκους ασφάλτου που υπήρχαν στην περιοχή. Τα Σόδομα και τα Γόμορρα λεηλατήθηκαν από τους βασιλιάδες της Ανατολής, οι οποίοι αιχμαλώτισαν τον Λωτ.—Γε 14:1-12.

Πάνω από 14 χρόνια αργότερα, η κραυγή του παραπόνου για την πονηρία των Σοδόμων και των Γομόρρων έγινε τόσο μεγάλη ώστε ο Ιεχωβά έστειλε αγγέλους για να επιθεωρήσουν την κατάσταση και στη συνέχεια να καταστρέψουν τις πόλεις με βροχή από φωτιά και θειάφι.—Γε 18:20, 21· 19:24, 28.

Η ολοσχερής καταστροφή αυτών των πόλεων χρησιμοποιήθηκε μετέπειτα ως σύμβολο πλήρους αφανισμού. (Δευ 29:22, 23· Ησ 1:9· 13:19· Ιερ 49:18) Ο Ιεχωβά εξέφρασε συμβολικά το βάθος της πονηρίας στην οποία είχαν βυθιστεί οι άρχοντες και ο λαός του Ιούδα και της Ιερουσαλήμ όταν τους απηύθυνε τα εξής λόγια μέσω του προφήτη Ησαΐα: «Ακούστε το λόγο του Ιεχωβά, ηγεμόνες των Σοδόμων. Δώστε ακρόαση στο νόμο του Θεού μας, λαέ των Γομόρρων».—Ησ 1:1, 10· Ιερ 23:14.

Όταν ο Ιησούς ονείδισε ορισμένες Ιουδαϊκές πόλεις του πρώτου αιώνα, αναφέρθηκε σε αυτές τις πόλεις της χονδροειδούς πονηρίας, τα Σόδομα και τα Γόμορρα. Ονείδισε με αυτόν τον τρόπο την αμετανόητη Καπερναούμ, όπου ο ίδιος προσωπικά είχε εκτελέσει πολλά από τα δυναμικά του έργα. Όσο δε για οποιαδήποτε πόλη απέρριπτε τους μαθητές του και δεν ασκούσε πίστη παρά τα δυναμικά έργα που εκτελούσαν εκείνοι ως απόδειξη θεϊκής υποστήριξης, ο Ιησούς είπε: «Θα είναι πιο υποφερτό για τη γη των Σοδόμων και των Γομόρρων στην Ημέρα της Κρίσης παρά για εκείνη την πόλη». (Ματ 10:5-15· 11:23, 24) Εφόσον τα Σόδομα και τα Γόμορρα και οι πόλεις γύρω από αυτά είχαν τιμωρηθεί με “αιώνια φωτιά”—σύμβολο παντοτινού αφανισμού—ο Ιησούς προφανώς χρησιμοποίησε μια υπερβολή για να τονίσει πόσο απίθανο ήταν να αναμορφωθούν αυτοί οι άπιστοι Ιουδαίοι, ακόμη και αν ήταν παρόντες στην Ημέρα της Κρίσης.—Ιου 7.

ΓΟΝΑΤΟ, ΓΟΝΑΤΙΖΩ

Αυτή η άρθρωση του ποδιού είναι πολύ σημαντική για τη στήριξη του σώματος. Γι’ αυτό, τα κλονισμένα ή εξασθενημένα γόνατα συμβολίζουν την αδυναμία, ενώ τα γόνατα που χτυπούν το ένα με το άλλο, το φόβο.—Ιωβ 4:4· Ψλ 109:24· Ησ 35:3· Δα 5:6· Εβρ 12:12.

Από τους 10.000 άντρες του Γεδεών, όλοι, εκτός από 300, έπεσαν στα γόνατά τους για να πιουν, βάζοντας προφανώς το πρόσωπό τους πάνω στο νερό. Σε αυτή τη στάση δεν μπορούσαν να είναι σε επιφυλακή, έτοιμοι για ενδεχόμενη αιφνιδιαστική επίθεση. Το να σβήσουν τη δίψα τους τούς απασχολούσε περισσότερο από την κατάσταση που είχαν να αντιμετωπίσουν. Από την άλλη πλευρά, εκείνοι οι 300 στηρίχτηκαν στα πόδια τους, έπαιρναν νερό με τις χούφτες και το έπιναν με τη γλώσσα, παραμένοντας έτσι σε επιφυλακή, σε εγρήγορση, έτοιμοι. Ως εκ τούτου, οι 9.700 αμελείς αποπέμφθηκαν.—Κρ 7:3, 5-8.

Μεταφορικά, ένα παιδί που λεγόταν ότι “γεννήθηκε στα γόνατα” ενός άλλου ατόμου και όχι της μητέρας του, και άρα απολάμβανε την εύνοια και τη φροντίδα αυτού του ατόμου, αναγνωριζόταν ως δικό του παιδί, ή απόγονος, όπως το παιδί της Βαλλά που θεωρήθηκε παιδί της Ραχήλ.—Γε 30:3-6· παράβαλε Γε 50:23.

Ο Ιεχωβά υποσχέθηκε αποκατάσταση για το λαό του και τους παρομοίασε με παιδιά της Σιών, δηλαδή της Ιερουσαλήμ, που θα τα “χάιδευαν πάνω στα γόνατα”, δηλαδή θα τα φρόντιζαν καλά και θα τα επανέφεραν σε μια ευνοημένη κατάσταση.—Ησ 66:12, 13.

Γονάτισμα. Η εβραϊκή λέξη η οποία αποδίδεται «γονατίζω» (μπαράχ) ίσως είναι ομόρριζη με τη λέξη που αποδίδεται «ευλογία», πράγμα που μπορεί να υποδηλώνει ότι τουλάχιστον κάποιες φορές οι ευλογίες δίνονταν στα άτομα ενώ αυτά ήταν γονατιστά.

Εκλιπαρώντας για εύνοια. Ένα άτομο μπορεί να γονάτιζε σε ένδειξη σεβασμού ή προκειμένου να εκλιπαρήσει για εύνοια, όπως όταν ένας «πεντηκόνταρχος» που εκπροσωπούσε τον Βασιλιά Οχοζία γονάτισε μπροστά στον Ηλία και παρακάλεσε για τη ζωή του και για τη ζωή των αντρών του. (2Βα 1:13, 14) Κάποιος λεπρός ικέτευσε γονατιστός τον Ιησού να τον καθαρίσει.—Μαρ 1:40-42· επίσης 10:17-22.

Κατά την προσευχή. Πολλές φορές, οι αληθινοί λάτρεις γονάτιζαν όταν προσεύχονταν στον Θεό, εκδηλώνοντας κατάλληλα με αυτή τη στάση την ταπεινοφροσύνη τους. (Εσδ 9:5· Πρ 9:36, 40· 21:3-6) Ο Σολομών γονάτισε ενώπιον της εκκλησίας του Ισραήλ όταν προσευχήθηκε κατά την αφιέρωση του ναού. (2Χρ 6:13) Παρά το βασιλικό διάταγμα που όριζε ότι για 30 ημέρες έπρεπε να γίνονται αιτήματα μόνο στον Βασιλιά Δαρείο, ο Δανιήλ γονάτιζε και προσευχόταν στον Ιεχωβά τρεις φορές την ημέρα, έχοντας τα παράθυρα του ανωγείου του ανοιχτά προς την Ιερουσαλήμ. (Δα 6:6-11) Ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός αποτέλεσε παράδειγμα ατόμου που γονάτιζε για να προσευχηθεί στον Ιεχωβά. Στον κήπο της Γεθσημανή τη νύχτα που προδόθηκε, ο Ιησούς «λύγισε τα γόνατά του και άρχισε να προσεύχεται».—Λου 22:41.

Όσοι ασκούσαν ψεύτικη θρησκεία γονάτιζαν μπροστά στα είδωλα των θεών τους. Αλλά στις ημέρες του Ηλία υπήρχαν ακόμη 7.000 πιστά άτομα στον Ισραήλ, «όλα τα γόνατα που δεν λύγισαν στον Βάαλ».—1Βα 19:18· Ρω 11:4.

Προσκύνηση ή αναγνώριση υψηλής θέσης. Το γονάτισμα μπορεί να υποδηλώνει προσκύνηση ή αναγνώριση της υψηλής θέσης που κατέχει ένας ανώτερος. Οι στρατιώτες γονάτισαν μπροστά στον Ιησού και τον προσκύνησαν, κάνοντάς το όμως αυτό χλευαστικά.—Ματ 27:27-31· Μαρ 15:16-20.

Ο Ιεχωβά έχει δώσει στον πιστό αναστημένο Ιησού Χριστό ανώτερη θέση και όνομα που είναι πάνω από κάθε άλλο όνομα, «ώστε στο όνομα του Ιησού να λυγίσει κάθε γόνατο εκείνων που είναι στον ουρανό και εκείνων που είναι στη γη και εκείνων που είναι κάτω από το έδαφος». Όλοι όσοι αποκτούν ζωή πρέπει να λυγίσουν τα γόνατά τους λατρεύοντας τον Ιεχωβά στο όνομα του Ιησού Χριστού και να ομολογήσουν ότι αυτός είναι Κύριος για τη δόξα του Θεού. Σε αυτούς περιλαμβάνονται “εκείνοι που είναι κάτω από το έδαφος”, κάτι που δείχνει προφανώς ότι και όσοι ανασταίνονται από τον τάφο πρέπει να ανταποκριθούν σε αυτή την απαίτηση.—Φλπ 2:9-11· Ιωα 5:28, 29· Εφ 1:9, 10.

Πρωτίστως, όσοι επιθυμούν τη θεϊκή εύνοια απαιτείται να αναγνωρίσουν την υπεροχή και την κυριαρχία του Ιεχωβά. Ο Ιεχωβά έχει δηλώσει: «Στον εαυτό μου ορκίστηκα . . . ότι σε εμένα θα λυγίσει κάθε γόνατο». (Ησ 45:23· Ρω 14:10-12) Κατάλληλα, λοιπόν, ο ψαλμωδός πρότρεψε ένθερμα τους ομοεθνείς του: «Ελάτε, ας προσφέρουμε λατρεία και ας προσκυνήσουμε· ας γονατίσουμε ενώπιον του Ιεχωβά του Δημιουργού μας».—Ψλ 95:6· βλέπε ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΕΙΡΟΝΟΜΙΕΣ.

ΓΟΥΔΙ

Δοχείο με κοίλο εσωτερικό μέσα στο οποίο συνέθλιβαν σιτηρά, μπαχαρικά, ελιές ή άλλα υλικά κοπανίζοντάς τα με το γουδοχέρι.

Αιγυπτιακές ταφικές τοιχογραφίες απεικονίζουν γουδιά μεγάλης χωρητικότητας. Επρόκειτο πιθανότατα για ξύλινα γουδιά που είχαν ενδεχομένως μεταλλικά γουδοχέρια. Μια τέτοια τοιχογραφία δείχνει δύο άντρες να στέκονται δίπλα σε ένα γουδί και να ανεβοκατεβάζουν εναλλάξ μεταλλικά γουδοχέρια (ροπαλοειδή και στα δύο άκρα), κρατώντας τα από το κέντρο και με τα δύο χέρια. Η απεικόνιση δείχνει ότι, αφού κοπάνιζαν αρκετά μια ποσότητα υλικών μέσα στο γουδί, την κοσκίνιζαν σε άλλο σκεύος, ενώ τα χοντρά υπολείμματα τα έριχναν και πάλι μέσα στο γουδί για να τα κοπανίσουν και άλλο.

Στην έρημο οι Ισραηλίτες ετοίμαζαν το μάννα για κατανάλωση αλέθοντάς το σε χειρόμυλους ή κοπανίζοντάς το σε γουδί (εβρ., μεδοχάχ).—Αρ 11:7, 8.

Το καλύτερο ελαιόλαδο το παρήγαν κοπανίζοντας ελιές σε γουδί με το γουδοχέρι. Με αυτόν τον τρόπο έβγαινε λάδι μόνο από τη σάρκα της ελιάς, ενώ στο πιεστήριο συνθλίβονταν και τα κουκούτσια. Στο λυχνοστάτη της σκηνής της συνάντησης έπρεπε να καίνε αγνό ελαιόλαδο από κοπανισμένες ελιές. Λάδι από κοπανισμένες ελιές χρησιμοποιούνταν επίσης σε σχέση με τη «μόνιμη προσφορά ολοκαυτώματος» και προφανώς στο λάδι του αγίου χρίσματος. Στο αγιαστήριο χρησιμοποιούνταν κονιορτοποιημένο θυμίαμα.—Εξ 27:20, 21· 29:40, 42· 30:23-25, 35, 36.

Εφόσον το γουδί έχει κοίλο εσωτερικό, χρησιμοποιείται κατάλληλα στην Αγία Γραφή για να περιγράψει το σχήμα μιας συγκεκριμένης εδαφικής περιοχής. Λόγου χάρη, σύμφωνα με τα εδάφια Κριτές 15:18, 19, ο Θεός προμήθευσε πόσιμο νερό στον Σαμψών σκίζοντας στα δύο «ένα κοίλωμα σε σχήμα γουδιού» (εβρ., μαχτές) στη Λεχί. Επίσης, ένα συγκεκριμένο τμήμα της Ιερουσαλήμ, η «Μακτές», ή αλλιώς η «Περιοχή Γουδί» (εβρ., Μαχτές, που σημαίνει «γουδί»), μπορεί να είχε πάρει το όνομά του από κάποιο κοίλωμα ή βύθισμα που υπήρχε σε εκείνη την περιοχή της πόλης.—Σοφ 1:11, υποσ.

Τα σιτηρά που μετατρέπονται σε αλεύρι μέσα στο γουδί υφίστανται πολύ σκληρή κατεργασία. Συνεπώς, οι Γραφές χρησιμοποιούν αυτή τη διαδικασία συμβολικά, λέγοντας: «Ακόμη και αν κοπανίσεις τον ανόητο με γουδοχέρι μέσα σε γουδί [εβρ., μπαμμαχτές], μαζί με θρυμματισμένα σιτηρά, η ανοησία του δεν θα φύγει από αυτόν».—Παρ 27:22.

[Εικόνα στη σελίδα 655]

Αρχαίο γουδί και γουδοχέρι

ΓΟΥΛΛΩΘ-ΜΑΪΜ

(Γουλλώθ-μαΐμ) [Λεκάνες Νερών].

Τοποθεσία την οποία ζήτησε η κόρη του Χάλεβ όταν παντρεύτηκε τον Γοθονιήλ. (Ιη 15:17-19· Κρ 1:13-15) Πολλές μεταφράσεις αποδίδουν τη φράση Γκουλόθ μάγιμ ως «πηγές νερού» ενώ οι όροι «Άνω Γουλλώθ και Κάτω Γουλλώθ» αποδίδονται γενικά “άνω πηγές και κάτω πηγές”. (Βλέπε JB, RS, KJ, ΒΑΜ, ΛΧ.) Ας σημειωθεί, όμως, ότι η κόρη του Χάλεβ προφανώς δεν ήθελε να της δώσει απλώς «πηγές» ο πατέρας της. Ήθελε «έναν αγρό», σύμφωνα με το εδάφιο Ιησούς του Ναυή 15:18. Γι’ αυτό και η φράση Γκουλόθ μάγιμ αποδίδεται μερικές φορές «γη με πολλά νερά». (Kx· βλέπε επίσης Dy.) Μερικοί λόγιοι επιλέγουν να την αφήσουν αμετάφραστη, χρησιμοποιώντας απλώς τις μεταγραφές «Γουλλάθ-μαΐμ» (AT) ή «Γουλλώθ-μαΐμ». (ΜΝΚ) Η ακριβής θέση της Γουλλώθ-μαΐμ δεν είναι γνωστή.—Βλέπε ΔΕΒΙΡ Αρ. 2.

ΓΟΥΝΙ

(Γουνί).

1. Ο δεύτερος στη σειρά κατονομαζόμενος γιος του Νεφθαλί, ο οποίος συγκαταλεγόταν στα μέλη του σπιτικού του Ιακώβ στην Αίγυπτο. (Γε 46:24, 26· 1Χρ 7:13) Ίδρυσε την οικογένεια των Γουνιτών στη φυλή του Νεφθαλί.—Αρ 26:48.

2. Πρόγονος ενός εξέχοντα Γαδίτη.—1Χρ 5:11, 15.

ΓΟΥΝΙΤΕΣ

(Γουνίτες).

Οικογένεια καταγόμενη από τον Γουνί, γιο του Νεφθαλί.—Αρ 26:48· Γε 46:24.

ΓΟΥΡ

Ο Οχοζίας, ο βασιλιάς του Ιούδα, ανέβαινε με το άρμα «προς τη Γουρ, που είναι κοντά στην Ιβλεάμ», όταν πατάχθηκε κατ’ εντολήν του Ιηού. (2Βα 9:27) Η θέση της Γουρ είναι άγνωστη σήμερα.

Ο τραυματισμός του Οχοζία στη Γουρ δεν μνημονεύεται στην παράλληλη αφήγηση του θανάτου του, στα εδάφια 2 Χρονικών 22:8, 9, αλλά φαίνεται ότι οι δύο αφηγήσεις συμπληρώνουν η μία την άλλη και πρέπει να συνδυαστούν για να σχηματιστεί η πλήρης εικόνα των γεγονότων.—Βλέπε ΟΧΟΖΙΑΣ Αρ. 2.

ΓΟΥΡΒΑΑΛ

(Γουρβάαλ).

Τοποθεσία όπου κατοικούσαν Άραβες την εποχή του Βασιλιά Οζία. (2Χρ 26:3, 7) Η ακριβής θέση του Γουρβάαλ είναι άγνωστη.

ΓΟΥΡΟΥΝΙ

[εβρ. κείμενο, χαζίρ (γουρούνι· αγριόχοιρος)· ελλ. κείμενο, χοῖρος· ὗς (θηλυκό γουρούνι)].

Λέξη που αναφέρεται στον κοινό χοίρο (χοίρος ο οικοδίαιτος [Sus domestica]), ένα μετρίου μεγέθους, δίχηλο, παχύδερμο θηλαστικό με κοντά πόδια και ογκώδες σώμα, συνήθως καλυμμένο με σκληρές τρίχες. Το ρύγχος του γουρουνιού είναι αμβλύ, ενώ ο λαιμός και η ουρά του είναι κοντά. Εφόσον δεν αναμασάει την τροφή, το γουρούνι θεωρούνταν απαράδεκτο ως τροφή ή ως θυσία σύμφωνα με τους όρους του Μωσαϊκού Νόμου.—Λευ 11:7· Δευ 14:8.

Μολονότι η απαγόρευση του Ιεχωβά για τη βρώση χοιρινού δεν βασιζόταν κατ’ ανάγκην σε λόγους υγείας, υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν κίνδυνοι που σχετίζονται με τη χρήση αυτού του κρέατος ως τροφής. Τα γουρούνια, επειδή είναι παμφάγα—τρώνε ακόμη και θνησιμαία και απορρίμματα—είναι ευπρόσβλητα σε διάφορους παρασιτικούς οργανισμούς, λόγου χάρη σε εκείνους που ευθύνονται για ασθένειες όπως η τριχινίαση και η ασκαριδίαση.

Φαίνεται ότι οι Ισραηλίτες γενικά θεωρούσαν το γουρούνι ιδιαίτερα σιχαμερό. Γι’ αυτό, το άκρον άωτον της αηδιαστικής λατρείας περιγράφεται με τα λόγια: «Εκείνος που προσφέρει δώρο είναι σαν εκείνον που προσφέρει το αίμα γουρουνιού!» (Ησ 66:3) Για τους Ισραηλίτες, λίγα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πιο ανάρμοστα από ένα γουρούνι με χρυσό σκουλαρίκι στο ρύγχος του. Ακριβώς με αυτό παρομοιάζει το εδάφιο Παροιμίες 11:22 τη γυναίκα που είναι μεν εξωτερικά ωραία αλλά δεν είναι συνετή.

Μολονότι οι αποστάτες Ισραηλίτες έτρωγαν χοιρινό (Ησ 65:4· 66:17), τα απόκρυφα βιβλία Α΄ Μακκαβαίων (1:62, 63) και Β΄ Μακκαβαίων (6:18, 19· 7:1, 2) δείχνουν ότι, όταν η Παλαιστίνη βρισκόταν υπό την κατοχή του αλλοεθνούς βασιλιά της Συρίας Αντίοχου Δ΄ του Επιφανούς, ο οποίος διεξήγαγε μια ανήλεη εκστρατεία με σκοπό να εξαλείψει τη λατρεία του Ιεχωβά, υπήρχαν πολλοί Ιουδαίοι που αρνούνταν να φάνε χοιρινό, προτιμώντας να πεθάνουν επειδή παραβίασαν το διάταγμα του βασιλιά αντί να παραβιάσουν το νόμο του Θεού.

Αν και κάποια άλλα έθνη δεν έτρωγαν χοιρινό, οι αρχαίοι Έλληνες το θεωρούσαν εκλεκτό φαγητό. Γι’ αυτό, πιθανότατα λόγω της ελληνιστικής επιρροής, τον καιρό της επίγειας διακονίας του Ιησού Χριστού, φαίνεται ότι υπήρχαν πολλά γουρούνια στην Παλαιστίνη, κυρίως δε στην περιοχή της Δεκάπολης. Στη χώρα των Γαδαρηνών, υπήρχε τουλάχιστον ένα κοπάδι με 2.000 περίπου γουρούνια. Όταν ο Ιησούς επέτρεψε στους δαίμονες που είχε εκβάλει να μπουν σε αυτό το μεγάλο κοπάδι, όλα ανεξαιρέτως τα ζώα όρμησαν από έναν γκρεμό στη θάλασσα και πνίγηκαν.—Ματ 8:28-32· Μαρ 5:11-13.

Οι Δαίμονες που Εκβλήθηκαν και Μπήκαν στα Γουρούνια. Ο Ιησούς δεν μπορεί να κατηγορηθεί για το ότι επέτρεψε στους δαίμονες να μπουν στα γουρούνια, κυρίως διότι μπορεί κάλλιστα να συνέτρεχαν ορισμένοι αδιευκρίνιστοι παράγοντες, λόγου χάρη το αν οι ιδιοκτήτες των γουρουνιών ήταν Ιουδαίοι και ως εκ τούτου ένοχοι ασέβειας προς το Νόμο. Φυσικά, δεν ήταν απαραίτητο να ασκήσει πρόγνωση ο Ιησούς ως προς το τι θα έκαναν οι δαίμονες όταν θα έμπαιναν σε εκείνα τα ακάθαρτα ζώα. Οι δαίμονες δε ίσως ήθελαν να θέσουν υπό την κατοχή τους τα γουρούνια για να νιώσουν έτσι κάποια αφύσικη σαδιστική απόλαυση. Επίσης, θα μπορούσε να υποστηριχτεί λογικά ότι ένας άνθρωπος αξίζει περισσότερο από ένα κοπάδι γουρούνια. (Ματ 12:12) Επιπλέον, όλα τα ζώα ουσιαστικά ανήκουν στον Ιεχωβά επειδή αυτός είναι ο Δημιουργός τους, και επομένως ο Ιησούς, ως εκπρόσωπος του Θεού, είχε κάθε δικαίωμα να επιτρέψει στους δαίμονες να θέσουν υπό την κατοχή τους το κοπάδι των γουρουνιών. (Ψλ 50:10· Ιωα 7:29) Η είσοδος των δαιμόνων στα γουρούνια φανέρωσε με πολύ δυναμικό τρόπο ότι είχαν εκβληθεί από εκείνους τους άντρες, καθιστώντας έτσι εμφανέστατη στους παρατηρητές και τη βλάβη την οποία υφίσταντο τα σαρκικά πλάσματα που κατέχονταν από δαίμονες. Κατέδειξε σε εκείνους τους ανθρώπινους παρατηρητές τόσο τη δύναμη του Ιησού πάνω στους δαίμονες όσο και τη δαιμονική δύναμη πάνω στα σαρκικά πλάσματα. Όλα αυτά ίσως εξυπηρετούσαν το σκοπό του Ιησού και ίσως εξηγούν το γιατί επέτρεψε στα ακάθαρτα πνεύματα να μπουν στα γουρούνια.

Παραβολική Χρήση. Ο Ιησούς χρησιμοποίησε σε παραβολή την ανικανότητα των γουρουνιών να αναγνωρίσουν την αξία των μαργαριταριών για να δείξει πόσο άσοφο είναι να μεταδίδουμε πνευματικά πράγματα σε άτομα που δεν τρέφουν καμιά εκτίμηση για πνευματικές σκέψεις και διδασκαλίες. (Ματ 7:6) Και στην παραβολή του Ιησού για τον άσωτο γιο, ο ξεπεσμός του νεαρού τονίστηκε από το ότι χρειάστηκε να εργαστεί ως χοιροβοσκός, επάγγελμα εξαιρετικά ποταπό για έναν Ιουδαίο, καθώς και από το ότι ήταν πρόθυμος να φάει την τροφή αυτών των ζώων.—Λου 15:15, 16.

Ο απόστολος Πέτρος παρέβαλε τους Χριστιανούς που γυρίζουν ξανά στην προηγούμενη πορεία ζωής τους με το γουρούνι (κατά κυριολεξία, «θηλυκό γουρούνι» [ὗς, Κείμενο]) που επιστρέφει στη λάσπη αφού πλυθεί. (2Πε 2:22) Εντούτοις, είναι φανερό ότι, όσον αφορά το γουρούνι, αυτό το παράδειγμα δεν υπαινίσσεται κάτι παραπάνω από αυτό που λέει. Στην πραγματικότητα το γουρούνι, υπό φυσιολογικές συνθήκες, δεν είναι πιο ακάθαρτο από άλλα ζώα, μολονότι μερικές φορές κυλιέται στη λάσπη για να δροσιστεί όταν κάνει ζέστη το καλοκαίρι και για να αφαιρέσει τα εξωτερικά παράσιτα από το δέρμα του.

ΓΟΦΟΙ

Η εξωτερική οσφυϊκή χώρα, τα ισχία. Η εβραϊκή λέξη μοθνάγιμ μεταφράζεται γενικά «γοφοί» ή «οσφύς», μολονότι υπάρχει μια άλλη εβραϊκή λέξη που σημαίνει ειδικότερα «οσφύς».—Βλέπε ΟΣΦΥΣ.

Στους γοφούς φορούσαν συνήθως ζώνη, ειδικά οι στρατιώτες, οι οποίοι έβαζαν κάτω από τη ζώνη ένα σπαθί ή ξιφίδιο που βρισκόταν μέσα σε θήκη ή στερέωναν τη θήκη του σπαθιού σε αυτήν. (2Σα 20:8· Νε 4:18) Ο γραμματέας τοποθετούσε το μελανοδοχείο του στους γοφούς, κάτω από τη ζώνη ή το περίζωμά του. (Ιεζ 9:2) Ως ένδειξη πένθους φορούσαν γύρω από τους γοφούς σάκο.—Γε 37:34· Αμ 8:10.

Προτού κάποιος καταπιαστεί με οποιαδήποτε μορφή έντονης σωματικής δραστηριότητας, “έζωνε τους γοφούς του”, μαζεύοντας συνήθως τις άκρες του χαλαρού, άνετου ενδύματός του ανάμεσα στα πόδια του και περνώντας αυτές τις άκρες κάτω από το ζωνάρι του. Οι Ισραηλίτες στην Αίγυπτο έφαγαν το Πάσχα με τους γοφούς τους περιζωσμένους, έτοιμοι να φύγουν πεζοί από τη χώρα. Ο Ηλίας είχε κάνει παρόμοια προετοιμασία όταν έτρεξε μπροστά από το άρμα του Αχαάβ.—Εξ 12:11· 1Βα 18:46.

Μεταφορική Χρήση. Οι μύες στην περιοχή των γοφών παίζουν σημαντικό ρόλο στο σήκωμα και στη μεταφορά μεγάλων φορτίων, γι’ αυτό και είναι κατάλληλη η δήλωση του εδαφίου Ψαλμός 66:11: «Έθεσες πίεση στους γοφούς μας». Η ενδυνάμωση των γοφών υποδήλωνε προετοιμασία για άσκηση δύναμης, όπως όταν επρόκειτο να γίνει μάχη. (Να 2:1) Η καλή σύζυγος λέγεται ότι περιζώνει τους γοφούς της με ισχύ και ενδυναμώνει τους βραχίονές της για να εκτελέσει τα πολλαπλά της καθήκοντα που αποσκοπούν στην ευημερία του σπιτικού. (Παρ 31:17) Αντίθετα, όσοι έχουν εξασθενήσει από το φόβο, τη στενοχώρια ή την ήττα λέγεται ότι έχουν κλονισμένους ή τρεμάμενους γοφούς. (Ψλ 69:23· Ιεζ 21:6· 29:7) Το να λύσει κάποιος το περίζωμα από τους γοφούς βασιλιάδων σημαίνει ότι αφαιρεί τη δύναμή τους.—Ησ 45:1.

Ο Ιεχωβά είπε ότι οι οίκοι του Ισραήλ και του Ιούδα ήταν σαν ζώνη στους γοφούς του—τόσο κοντά του τους είχε κρατήσει—ώστε να γίνουν για εκείνον αίνος και κάτι ωραίο. (Ιερ 13:11) Ο Ιησούς Χριστός εικονίζεται προφητικά να βασιλεύει έχοντας τη δικαιοσύνη ως ζώνη των γοφών του και την πιστότητα ως ζώνη της οσφύος του. Αυτό μπορεί να αναφέρεται στο γεγονός ότι όλες οι εν δράσει δυνάμεις του Ιησού Χριστού μένουν αμετάβλητα προσκολλημένες στη δικαιοσύνη και στην πιστότητα. Σαν ζώνη που στηρίζει, η ηθική ιδιότητα της δικαιοσύνης τον ενδυναμώνει καθώς αυτός ενεργεί ως ο διορισμένος Κριτής του Ιεχωβά.—Ησ 11:1, 5.

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Δημόσιος γραφέας ή διορισμένος αξιωματούχος, με κατάρτιση στη γραφή και στην τήρηση αρχείων, ή αντιγραφέας των ιερών κειμένων, μετέπειτα δε ειδήμονας στο Νόμο. Η εβραϊκή λέξη σοφέρ, που προέρχεται από μια ρίζα η οποία σημαίνει «μετρώ», μεταφράζεται «γραμματέας», «γραφέας» και «αντιγραφέας», ενώ η λέξη γραμματεύς του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου αποδίδεται «γραμματέας» και «δημόσιος δάσκαλος». Ο όρος αυτός υποδηλώνει έναν μορφωμένο άνθρωπο.

Στη φυλή του Ζαβουλών υπήρχαν άντρες που κατείχαν «τα σύνεργα του γραφέα» ώστε να καταμετρούν και να καταγράφουν τα στρατεύματα. (Κρ 5:14) Τουλάχιστον σε κάποιες περιόδους υπήρχε στον Ισραήλ ένας έμπιστος υψηλόβαθμος αυλικός που αποκαλούνταν «ο γραμματέας του βασιλιά» ή “ο γραμματέας”. (2Χρ 24:11· 2Βα 19:2) Αυτός δεν ήταν ένας απλός γραμματέας που ασχολούνταν με τη σύνταξη εγγράφων ούτε ένας απλός αντιγραφέας του Νόμου. (Νε 13:13· παράβαλε 2Σα 8:15-18· 20:23-26· βλέπε ΑΝΤΙΓΡΑΦΕΑΣ.) Σε ορισμένες περιπτώσεις ο γραμματέας του βασιλιά χειριζόταν οικονομικά ζητήματα και μιλούσε ως εκπρόσωπος του βασιλιά, εκτελώντας καθήκοντα παρόμοια με αυτά ενός “υπουργού εξωτερικών”. (Ησ 36:2-4, 22· 37:2, 3) Υπό τη διακυβέρνηση του Σολομώντα δύο από τους «άρχοντες» χαρακτηρίζονται γραμματείς. (1Βα 4:2, 3· παράβαλε 2Χρ 26:11· 34:13.) Ο γραμματέας του Βασιλιά Ιωάς συνεργαζόταν με τον αρχιερέα στην καταμέτρηση των εισφερόμενων χρημάτων, και στη συνέχεια τα έδινε σε όσους κατέβαλλαν τους μισθούς των εργατών που επισκεύαζαν το ναό. (2Βα 12:10-12) Οι γραμματείς του Βασιλιά Ασσουήρη της Περσίας εργάστηκαν υπό την κατεύθυνση του Αμάν για τη σύνταξη του διατάγματος που αποσκοπούσε στην εξόντωση των Ιουδαίων, και υπό τον Μαροδοχαίο όταν στάλθηκε το ακυρωτικό διάταγμα.—Εσθ 3:12· 8:9.

Εκτός από το “γραμματέα του βασιλιά”, η Αγία Γραφή κάνει λόγο για «το γραμματέα του αρχηγού του στρατεύματος» (2Βα 25:19· Ιερ 52:25), το “γραμματέα των Λευιτών” (1Χρ 24:6) και για γραμματείς που ασχολούνταν με τις υποθέσεις του ναού (2Χρ 34:9, 13). Ο Βαρούχ ήταν γραμματέας του προφήτη Ιερεμία και έγραφε καθ’ υπαγόρευση εκείνου.—Ιερ 36:32.

Επαγγελματίες Γραφείς. Ο Αιγύπτιος γραφέας ήταν συνήθως άνθρωπος της κατώτερης τάξης, αλλά ευφυής και μορφωμένος. Είχε μαζί του τα σύνεργά του, που αποτελούνταν από μια παλέτα με υποδοχές για μελάνι διαφόρων χρωμάτων, μια κανάτα με νερό και μια θήκη για το καλαμένιο πινέλο. Ήταν εξοικειωμένος με τα τρέχοντα νομικά και επιχειρηματικά έντυπα. Έναντι αμοιβής, συμπλήρωνε τέτοια έντυπα, έγραφε καθ’ υπαγόρευση, και ούτω καθεξής.

Στη Βαβυλώνα, οι υπηρεσίες του γραφέα ήταν κατ’ ουσίαν απαραίτητες, εφόσον ο νόμος προέβλεπε ότι οι εμπορικές συναλλαγές έπρεπε να γίνονται εγγράφως, να υπογράφονται αρμοδίως από τα συμβαλλόμενα μέρη και να πιστοποιούνται από μάρτυρες. Ο γραφέας καθόταν κοντά στην πύλη της πόλης όπου λάβαιναν χώρα οι περισσότερες συναλλαγές, έχοντας μαζί του τη γραφίδα του και μια μάζα πηλού, έτοιμος να προσφέρει έναντι αμοιβής τις υπηρεσίες του όποτε του το ζητούσαν. Οι γραφείς κατέγραφαν τις εμπορικές συναλλαγές, συνέτασσαν επιστολές, κατάρτιζαν έγγραφα, τηρούσαν τα αρχεία των ναών και διεκπεραίωναν διάφορες άλλες γραφικές εργασίες.

Οι Εβραίοι γραφείς εκτελούσαν καθήκοντα συμβολαιογράφου, συνέτασσαν διαζευκτήρια και κατέγραφαν άλλες συναλλαγές. Τουλάχιστον σε μεταγενέστερες εποχές, η αμοιβή τους δεν ήταν καθορισμένη, οπότε μπορούσε κανείς να τη διαπραγματευτεί μαζί τους εκ των προτέρων. Συνήθως την κατέβαλλε το ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη της συναλλαγής, αλλά κάποιες φορές την κατέβαλλαν από κοινού. Ο Ιεζεκιήλ, στο όραμά του, είδε έναν άντρα με μελανοδοχείο υπομνηματογράφου να κάνει έργο σημειώματος.—Ιεζ 9:3, 4· βλέπε ΜΕΛΑΝΟΔΟΧΕΙΟ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ.

Αντιγραφείς των Ιερών Κειμένων. Οι γραμματείς («Σοφερείμ») πρωτοεμφανίστηκαν στο προσκήνιο ως ξεχωριστή ομάδα στις ημέρες του Έσδρα του ιερέα. Επρόκειτο για αντιγραφείς των Εβραϊκών Γραφών, άτομα πολύ προσεκτικά στην εργασία τους, που αντιμετώπιζαν τα λάθη με φόβο και τρόμο. Με το πέρασμα του χρόνου έγιναν υπερβολικά σχολαστικοί, φτάνοντας στο σημείο να μετρούν, όχι μόνο τις λέξεις που αντέγραφαν, αλλά και τα γράμματα. Αιώνες αφότου έζησε ο Χριστός στη γη, η εβραϊκή εξακολουθούσε να γράφεται μόνο με σύμφωνα, και η παράλειψη ή η προσθήκη ενός και μόνο γράμματος μπορούσε πολλές φορές να μεταβάλει μια λέξη σε κάποια άλλη. Αν οι γραμματείς εντόπιζαν το παραμικρό λάθος, για παράδειγμα στην αντιγραφή ενός και μόνο γράμματος, θεωρούσαν ολόκληρο εκείνο το τμήμα του ρόλου ακατάλληλο για να χρησιμοποιηθεί στη συναγωγή. Έτσι λοιπόν, το έκοβαν και το αντικαθιστούσαν με ένα καινούριο που δεν είχε λάθη. Προτού γράψουν κάθε λέξη, τη διάβαζαν μεγαλόφωνα. Το να γράψουν ακόμη και μία λέξη από μνήμης θεωρούνταν χονδροειδής αμαρτία. Στον τρόπο εργασίας τους υπεισήλθαν παράλογες συνήθειες. Λέγεται ότι οι θρησκευόμενοι γραμματείς καθάριζαν ευλαβικά την πένα τους προτού γράψουν τη λέξη ’Ελοχίμ (Θεός) ή ’Αδονάι (Υπέρτατος Κύριος).

Αλλά, ενώ πρόσεχαν υπερβολικά να μην κάνουν ακούσια λάθη, με την πάροδο του χρόνου οι Σοφερείμ άρχισαν να ελευθεριάζουν επεμβαίνοντας στο κείμενο. Σε 134 περικοπές, οι Σοφερείμ άλλαξαν το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο, αντικαθιστώντας το ΓΧΒΧ με τη λέξη ’Αδονάι. Σε άλλες περικοπές το υποκατέστησαν με τη λέξη ’Ελοχίμ. Πολλές από τις αλλαγές τις έκαναν αφενός εξαιτίας δεισιδαιμονικών αντιλήψεων όσον αφορά το θεϊκό όνομα και αφετέρου για να αποφεύγονται οι ανθρωπομορφισμοί, δηλαδή η απόδοση ανθρώπινων ιδιοτήτων στον Θεό. (Βλέπε ΙΕΧΩΒΑ [Μια δεισιδαιμονία αποκρύπτει το όνομα].) Οι Μασορίτες, όπως έγιναν γνωστοί οι αντιγραφείς αιώνες μετά τις ημέρες του Ιησού στη γη, επισήμαναν τις αλλαγές που έκαναν οι προγενέστεροι Σοφερείμ, καταγράφοντάς τες στο περιθώριο ή στο τέλος του εβραϊκού κειμένου. Αυτές οι περιθωριακές σημειώσεις ονομάστηκαν Μασόρα. Σε 15 περικοπές του εβραϊκού κειμένου, οι Σοφερείμ σημείωσαν κάποια γράμματα ή λέξεις με ιδιαίτερα στίγματα, δηλαδή τελείες. Η σημασία αυτών των ιδιαίτερων στιγμάτων είναι αμφιλεγόμενη.

Στα στερεότυπα εβραϊκά χειρόγραφα, η Μασόρα, δηλαδή το σύνολο των μικρογράμματων σημειώσεων που υπάρχουν στα περιθώρια των σελίδων ή στο τέλος του κειμένου, περιέχει μια επισήμανση απέναντι από ορισμένες περικοπές των Εβραϊκών Γραφών που λέει: «Αυτή είναι μια από τις δεκαοχτώ Τροποποιήσεις που έκαναν οι Σοφερείμ στο κείμενο» ή κάτι ανάλογο. Αυτές οι τροποποιήσεις έγιναν προφανώς επειδή θεωρήθηκε ότι οι αρχικές περικοπές του εβραϊκού κειμένου έδειχναν ανευλάβεια προς τον Ιεχωβά Θεό ή έλλειψη σεβασμού προς τους επίγειους εκπροσώπους του. Όσο καλοπροαίρετες και αν ήταν, όμως, συνιστούσαν αδικαιολόγητες αλλαγές του Λόγου του Θεού. Για έναν κατάλογο των τροποποιήσεων που έκαναν οι Σοφερείμ στο κείμενο, βλέπε Μετάφραση Νέου Κόσμου με Υποσημειώσεις, παράρτημα 2Β.

Οι Γραμματείς ως Δάσκαλοι του Νόμου. Αρχικά, ως γραμματείς υπηρετούσαν οι ιερείς. (Εσδ 7:1-6) Ωστόσο, δινόταν μεγάλη έμφαση στο ότι κάθε Ιουδαίος έπρεπε να γνωρίζει το Νόμο. Γι’ αυτό, όσοι μελετούσαν και αποκτούσαν πολλή γνώση έχαιραν σεβασμού. Τελικά, αυτοί οι μελετητές, πολλοί εκ των οποίων δεν ήταν ιερείς, αποτέλεσαν μια ανεξάρτητη ομάδα. Έτσι λοιπόν, όταν ο Ιησούς ήρθε στη γη, η λέξη «γραμματείς» προσδιόριζε μια τάξη ανθρώπων που ήταν γνώστες του Νόμου. Αυτοί έκαναν επαγγελματική, συστηματική μελέτη και ανάλυση του Νόμου. Προφανώς συγκαταλέγονταν στους δασκάλους του Νόμου, τους ειδήμονες στο Νόμο. (Λου 5:17· 11:45) Γενικά σχετίζονταν με τη θρησκευτική αίρεση των Φαρισαίων, δεδομένου ότι αυτή η ομάδα δεχόταν τις ερμηνείες ή «παραδόσεις» των γραμματέων, οι οποίες είχαν εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου σε έναν περίπλοκο λαβύρινθο λεπτομερειακών, τεχνικών διατάξεων. Στις Γραφές εμφανίζεται μερικές φορές η έκφραση «οι γραμματείς των Φαρισαίων» (Μαρ 2:16· Λου 5:30· Πρ 23:9), η οποία ίσως υποδηλώνει ότι κάποιοι γραμματείς ήταν Σαδδουκαίοι, οι οποίοι πίστευαν μόνο στο γραπτό Νόμο. Οι γραμματείς των Φαρισαίων υπερασπίζονταν με ζήλο το Νόμο, αλλά επιπρόσθετα υποστήριζαν τις παραδόσεις που είχαν αναπτυχθεί, επηρέαζαν δε τη σκέψη του λαού περισσότερο και από τους ιερείς. Οι γραμματείς ήταν συγκεντρωμένοι κυρίως στην Ιερουσαλήμ, αλλά υπήρχαν γραμματείς και σε όλη την Παλαιστίνη, καθώς επίσης σε άλλες χώρες, μεταξύ των Ιουδαίων της Διασποράς.—Ματ 15:1· Μαρ 3:22· παράβαλε Λου 5:17.

Οι γραμματείς έχαιραν σεβασμού από το λαό και αποκαλούνταν «Ραββί» (ῥαββεί, Κείμενο, «Τρανέ μου· Εξοχότατέ μου»· από την εβραϊκή λέξη ραβ που σημαίνει «πολλοί», «μεγάλος»· τίτλος σεβασμού με τον οποίο προσφωνούνταν οι δάσκαλοι). Αυτός ο όρος εφαρμόζεται στον Χριστό σε αρκετές Γραφικές περικοπές. Στο εδάφιο Ιωάννης 1:38 ερμηνεύεται ως “Δάσκαλος”. Ο Ιησούς ήταν όντως ο δάσκαλος των μαθητών του, αλλά, σύμφωνα με το εδάφιο Ματθαίος 23:8, τους απαγόρευσε να εποφθαλμιούν αυτόν το χαρακτηρισμό ή να τον εφαρμόζουν στον εαυτό τους ως τίτλο, όπως έκαναν οι γραμματείς. (Ματ 23:2, 6, 7) Ο Ιησούς καταδίκασε με δριμύτητα τους γραμματείς των Ιουδαίων και τους Φαρισαίους για το ότι είχαν κάνει προσθήκες στο Νόμο και είχαν δημιουργήσει παραθυράκια μέσω των οποίων τον καταστρατηγούσαν. Μάλιστα, τους είπε: «Έχετε καταστήσει το λόγο του Θεού άκυρο εξαιτίας της παράδοσής σας» και ανέφερε ένα σχετικό παράδειγμα: Επέτρεπαν σε κάποιον που έπρεπε να βοηθήσει τον πατέρα ή τη μητέρα του να μην τους παράσχει αυτή τη βοήθεια, αν ισχυριζόταν ότι η περιουσία του ή τα αποκτήματά του με τα οποία θα μπορούσε να βοηθήσει τους γονείς του ήταν δώρο αφιερωμένο στον Θεό.—Ματ 15:1-9· Μαρ 7:10-13· βλέπε ΚΟΡΒΑΝ.

Ο Ιησούς διακήρυξε ότι οι γραμματείς, όπως και οι Φαρισαίοι, είχαν προσθέσει πολλά πράγματα, καθιστώντας το Νόμο δυσβάσταχτο και καταβαρύνοντας το λαό. Επιπλέον, ως τάξη, δεν αγαπούσαν πραγματικά το λαό ούτε επιθυμούσαν να τον βοηθήσουν—δεν ήθελαν να βάλουν ούτε το δάχτυλό τους για να ελαφρύνουν τα βάρη του. Αγαπούσαν τους επαίνους των ανθρώπων και τους ηχηρούς τίτλους. Η θρησκεία τους ήταν επιφανειακή, τυπολατρική, και οι ίδιοι ήταν υποκριτές. Ο Ιησούς έδειξε πόσο δύσκολο ήταν για αυτούς, εξαιτίας της στάσης τους και των συνηθειών τους, να περιέλθουν στην εύνοια του Θεού, λέγοντάς τους: «Φίδια, γεννήματα οχιάς, πώς θα ξεφύγετε από την κρίση της Γέεννας;» (Ματ 23:1-33) Οι γραμματείς έφεραν βαριά ευθύνη επειδή γνώριζαν το Νόμο. Αφαίρεσαν, όμως, το κλειδί της γνώσης. Δεν τους αρκούσε το ότι αρνούνταν εκείνοι προσωπικά να δεχτούν τον Ιησού, για τον οποίο έδιναν μαρτυρία τα ίδια τους τα αντίγραφα των Γραφών, αλλά έκαναν ακόμη πιο επιλήψιμη τη στάση τους αγωνιζόμενοι με μανία να εμποδίσουν και κάθε άλλον να τον δεχτεί, έστω και να τον ακούσει.—Λου 11:52· Ματ 23:13· Ιωα 5:39· 1Θε 2:14-16.

Στα πλαίσια του αξιώματός τους, οι γραμματείς ως “ραβίνοι” δεν ήταν μόνο υπεύθυνοι για τη θεωρητική ανάπτυξη του Νόμου και τη διδασκαλία του, αλλά είχαν και δικαστική εξουσία, με την οποία εξήγγελλαν ποινές σε δικαστήρια. Κάποιοι γραμματείς υπηρετούσαν στο ανώτατο Ιουδαϊκό δικαστήριο, το Σάνχεδριν. (Ματ 26:57· Μαρ 15:1) Δεν έπρεπε να λαβαίνουν καμία απολύτως αμοιβή για τις δικαστικές τους υπηρεσίες, επειδή ο Νόμος απαγόρευε τα δώρα ή τη δωροδοκία. Μερικοί ραβίνοι ίσως είχαν κληρονομήσει τα πλούτη τους. Σχεδόν όλοι ασκούσαν κάποιο επάγγελμα, για το οποίο ήταν υπερήφανοι, επειδή τους έδινε τη δυνατότητα να αυτοσυντηρούνται ανεξάρτητα από το ραβινικό τους αξίωμα. Μολονότι κανονικά δεν μπορούσαν να λάβουν τίποτα για το δικαστικό τους έργο, ίσως ανέμεναν και λάβαιναν αμοιβή για τη διδασκαλία του Νόμου. Αυτό ίσως αφήνεται να εννοηθεί από τα όσα είπε ο Ιησούς όταν προειδοποίησε τα πλήθη για την απληστία των γραμματέων, καθώς και όταν μίλησε για τον μισθωτό που δεν ενδιαφερόταν για τα πρόβατα. (Μαρ 12:37-40· Ιωα 10:12, 13) Ο Πέτρος προειδοποίησε τους Χριστιανούς ποιμένες να μην αποκομίζουν κέρδος από τη θέση τους.—1Πε 5:2, 3.

Αντιγραφείς των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών. Στην επιστολή του προς τους Κολοσσαείς, ο απόστολος Παύλος παραγγέλλει να διαβαστεί η επιστολή στην εκκλησία των Λαοδικέων και η επιστολή της Λαοδίκειας να διαβαστεί στις Κολοσσές. (Κολ 4:16) Αναμφίβολα, όλες οι εκκλησίες επιθυμούσαν να διαβάσουν όλες τις επιστολές των αποστόλων και των υπόλοιπων μελών του Χριστιανικού κυβερνώντος σώματος προς τις εκκλησίες, γι’ αυτό και έφτιαχναν αντίγραφα, για να μπορούν να ανατρέχουν σε αυτές τις επιστολές αργότερα και για να καταστεί δυνατή η ευρύτερη διάδοσή τους. Οι αρχαίες συλλογές των επιστολών του Παύλου (αντίγραφα των πρωτότυπων) αποδεικνύουν ότι ήταν πολύ διαδεδομένη η αντιγραφή και η κυκλοφορία αυτών των επιστολών.

Ο Βιβλικός μεταφραστής Ιερώνυμος, του τέταρτου αιώνα, και ο Ωριγένης, του τρίτου αιώνα Κ.Χ., λένε ότι ο Ματθαίος έγραψε το Ευαγγέλιό του στην εβραϊκή. Το Ευαγγέλιο αυτό απευθυνόταν πρωτίστως στους Ιουδαίους. Ωστόσο, υπήρχαν πολλοί εξελληνισμένοι Ιουδαίοι στη Διασπορά, οπότε ενδέχεται ο ίδιος ο Ματθαίος να μετέφρασε το Ευαγγέλιό του στην ελληνική αργότερα. Ο Μάρκος έγραψε το Ευαγγέλιό του έχοντας υπόψη του κατά κύριο λόγο Εθνικούς αναγνώστες, όπως συνάγεται από το γεγονός ότι εξηγεί τα έθιμα και τις διδασκαλίες του Ιουδαϊσμού, από το ότι μεταφράζει ορισμένες εκφράσεις που δεν θα ήταν κατανοητές σε Ρωμαίους αναγνώστες, και από άλλες εξηγήσεις. Τόσο το Ευαγγέλιο του Ματθαίου όσο και το Ευαγγέλιο του Μάρκου προορίζονταν για ευρεία κυκλοφορία και, εκ των πραγμάτων, έπρεπε να γίνουν πολλά αντίγραφα και να διανεμηθούν.

Συνήθως, οι Χριστιανοί αντιγραφείς δεν ήταν επαγγελματίες, αλλά επειδή έτρεφαν σεβασμό και υψηλή εκτίμηση για την αξία των θεόπνευστων Χριστιανικών συγγραμμάτων, τα αντέγραφαν προσεκτικά. Χαρακτηριστικό του έργου των πρώτων αυτών Χριστιανών αντιγραφέων είναι το αρχαιότερο σωζόμενο τμήμα των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών, ο Πάπυρος Ράιλαντς Αρ. 457. Ο πάπυρος αυτός, ο οποίος είναι γραμμένος και στις δύο πλευρές, περιέχει 100 περίπου ελληνικά γράμματα (χαρακτήρες) και χρονολογείται από το πρώτο ήμισυ του δεύτερου αιώνα Κ.Χ. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 323) Παρότι πρόκειται για ανεπίσημο έγγραφο το οποίο δεν αποτελεί δείγμα άριστης γραφής, είναι επιμελημένο έργο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το εν λόγω σπάραγμα προέρχεται από έναν κώδικα που πιθανότατα περιείχε ολόκληρο το Ευαγγέλιο του Ιωάννη, γύρω στα 66 φύλλα, περίπου 132 σελίδες συνολικά.

Περισσότερα στοιχεία παρέχουν, αν και από μεταγενέστερη εποχή, οι Βιβλικοί Πάπυροι Τσέστερ Μπίτι. Αυτοί αποτελούνται από τμήματα 11 ελληνικών κωδίκων που παράχθηκαν μεταξύ του δεύτερου και του τέταρτου αιώνα Κ.Χ. Περιέχουν αποσπάσματα από 9 βιβλία των Εβραϊκών Γραφών και 15 βιβλία των Χριστιανικών Γραφών. Τα αποσπάσματα αυτά είναι αρκετά αντιπροσωπευτικά, από την άποψη ότι περιέχουν ποικίλους τύπους γραφής. Ένας από τους κώδικες χαρακτηρίζεται «προϊόν ενός καλού επαγγελματία γραφέα». Για έναν άλλον κώδικα αναφέρεται: «Η γραφή είναι πολύ σωστή, και παρότι δεν είναι καλλιγραφική, αποτελεί προϊόν ενός ικανού γραφέα». Και για κάποιον άλλον: «Το γράψιμο είναι πρόχειρο, αλλά γενικά σωστό».—Οι Βιβλικοί Πάπυροι Τσέστερ Μπίτι: Περιγραφές και Κείμενα Δώδεκα Παπύρινων Χειρογράφων των Γραφών στην Ελληνική (The Chester Beatty Biblical Papyri: Descriptions and Texts of Twelve Manuscripts on Papyrus of the Greek Bible), του Φρέντερικ Κένιον, Λονδίνο, 1933, Τεύχος 1, Γενική Εισαγωγή, σ. 14· 1933, Τεύχος 2, Τα Ευαγγέλια και οι Πράξεις, Κείμενο, σ. 9· 1936, Τεύχος 3, Αποκάλυψη, Πρόλογος.

Πιο σπουδαίο από αυτά τα χαρακτηριστικά, όμως, είναι το περιεχόμενό τους. Ως επί το πλείστον, επιβεβαιώνουν τα χειρόγραφα σε περγαμηνές vellum του τέταρτου αιώνα, τα λεγόμενα «Ουδέτερα», τα οποία εκτιμώνται ιδιαίτερα από τους Γουέστκοτ και Χορτ, μελετητές του πρωτότυπου κειμένου—μεταξύ αυτών είναι το Βατικανό Χειρόγραφο Αρ. 1209 και το Σιναϊτικό. Επιπλέον, δεν περιέχουν κανένα από τα οφθαλμοφανώς εμβόλιμα στοιχεία που παρατηρούνται σε μερικά χειρόγραφα περγαμηνής vellum τα οποία, ενδεχομένως εσφαλμένα, έχουν ονομαστεί «Δυτικά».

Σώζονται χιλιάδες χειρόγραφα που χρονολογούνται κυρίως από τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ. και έπειτα. Οι λόγιοι που έχουν μελετήσει προσεκτικά και έχουν αντιπαραβάλει αυτά τα χειρόγραφα διαπίστωσαν ότι οι αντιγραφείς επέδειξαν εξαιρετική επιμέλεια. Μερικοί από αυτούς τους λογίους έχουν κάνει κριτικές αναθεωρήσεις ή συγκριτικές μελέτες βασισμένες σε αυτές τις αντιπαραβολές. Οι κριτικές αναθεωρήσεις αποτελούν τα βασικά κείμενα για τις σύγχρονες μεταφράσεις μας. Οι λόγιοι Γουέστκοτ και Χορτ δήλωσαν ότι «το ποσοστό αυτού που μπορεί με οποιαδήποτε έννοια να ονομαστεί ουσιώδης παραλλαγή δεν είναι παρά ένα μικρό κλάσμα της όλης υπολειπόμενης παραλλαγής, και μετά βίας ξεπερνάει το ένα χιλιοστό ολόκληρου του κειμένου». (Η Καινή Διαθήκη στο Πρωτότυπο Κείμενο [The New Testament in the Original Greek], Γκρατς, 1974, Τόμ. 2, σ. 2) Ο Σερ Φρέντερικ Κένιον δήλωσε σχετικά με τους Παπύρους Τσέστερ Μπίτι: «Το πρώτο και σημαντικότερο συμπέρασμα που απορρέει από την εξέτασή τους είναι η ικανοποιητική διαπίστωση ότι επιβεβαιώνουν την ουσιαστική αρτιότητα των υπαρχόντων κειμένων. Καμιά εντυπωσιακή ή εκ βάθρων παραλλαγή δεν εμφανίζεται είτε στην Παλαιά είτε στην Καινή Διαθήκη. Δεν υπάρχουν σημαντικές παραλείψεις ή προσθήκες κειμένου ούτε παραλλαγές που να επηρεάζουν ζωτικά γεγονότα ή δόγματα. Οι παραλλαγές του κειμένου επηρεάζουν ζητήματα ήσσονος σημασίας, όπως η σειρά των λέξεων ή οι συγκεκριμένες λέξεις που χρησιμοποιούνται».—Τεύχος 1, Γενική Εισαγωγή, σ. 15.

Για διάφορους λόγους, σήμερα σώζεται ελάχιστο από το έργο των πρώτων αντιγραφέων. Πολλά από τα αντίγραφα των Γραφών που παρήγαγαν αυτοί καταστράφηκαν όταν οι Ρωμαίοι δίωκαν τους Χριστιανούς. Η φθορά από τη χρήση των αντιγράφων προξένησε και αυτή απώλειες. Επίσης, το θερμό και υγρό κλίμα μερικών περιοχών προκάλεσε γρήγορη διάβρωση. Επιπρόσθετα, καθώς οι επαγγελματίες γραφείς του τέταρτου αιώνα Κ.Χ. αντικαθιστούσαν τα παπύρινα χειρόγραφα με αντίγραφα σε περγαμηνή vellum, δεν φαινόταν να υπάρχει ανάγκη να διαφυλαχτούν τα παλιά παπύρινα χειρόγραφα.

Το μελάνι που χρησιμοποιούσαν οι αντιγραφείς ήταν ένα μείγμα από αιθάλη και κόμμι υπό μορφή πλακιδίων το οποίο το αναμείγνυαν με νερό για να το χρησιμοποιήσουν. Η πένα τους ήταν από καλάμι. Όταν μαλάκωνε η άκρη της πένας από το νερό, έμοιαζε με πινέλο. Η γραφική ύλη ήταν συνήθως ρόλοι από δέρμα και πάπυρο. Αργότερα έγραφαν σε κώδικες με φύλλα που, αν ήταν δεμένα, είχαν συνήθως ξύλινο κάλυμμα.

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Από τους δημοτικούς άρχοντες των ελεύθερων πόλεων της Μικράς Ασίας υπό τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ο γραμματέας της πόλης ήταν ο πιο σημαντικός. Προφανώς εκλεγόταν στο αξίωμά του από το λαό και ήταν η κεφαλή της δημοτικής αρχής. Από μερικές απόψεις, θα μπορούσαμε να τον παρομοιάσουμε με έναν σύγχρονο δήμαρχο, όπως αποδίδουν αυτή τη λέξη μερικές μεταφράσεις. Επομένως, ασκούσε μεγάλη επιρροή στις υποθέσεις της πόλης, και ο λαός σεβόταν το υψηλό αξίωμά του περισσότερο από όσο υπονοούν οι αποδόσεις τις οποίες χρησιμοποιούν διάφορες μεταφράσεις της Αγίας Γραφής για το εδάφιο Πράξεις 19:35 και οι οποίες τον παρουσιάζουν σαν απλό υπάλληλο, παρότι στο εδάφιο αυτό η λέξη γραμματεύς του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου εμφανίζεται σε διαφορετικά συμφραζόμενα και με διαφορετική έννοια από αυτήν με την οποία χρησιμοποιείται συνήθως αναφερόμενη στους Ιουδαίους γραμματείς. Η επιρροή που ασκούσε ο γραμματέας της πόλης φαίνεται από τον τρόπο με τον οποίο αυτός ο αξιωματούχος στην Έφεσο ησύχασε τον όχλο που είχε συγκεντρωθεί εναντίον του Παύλου και των συντρόφων του.—Πρ 19:35-41.

Ο γραμματέας της πόλης είχε άμεση πρόσβαση στον ανθύπατο της επαρχίας και αποτελούσε το σύνδεσμο ανάμεσα στις αρχές της πόλης και στη ρωμαϊκή διοίκηση των επαρχιών, ένα από τα κέντρα της οποίας ήταν η Έφεσος. Αυτή η θέση επέτρεπε στο γραμματέα να μειώνει τις τριβές ανάμεσα στην εξουσία των ρωμαϊκών αρχών και στο λαό της πόλης. Στις πόλεις της Ασίας, οι ρωμαϊκές αρχές θεωρούσαν το γραμματέα της πόλης υπεύθυνο για την τήρηση του νόμου και της τάξης στην περιοχή της δικαιοδοσίας του. Αυτό εξηγεί, εν μέρει τουλάχιστον, την ανησυχία που εξέφρασε ο γραμματέας της πόλης όταν οι Εφέσιοι αργυροχόοι ξεσήκωσαν το λαό της Εφέσου εναντίον του κηρύγματος του αποστόλου Παύλου. Επρόκειτο για έναν άτακτο όχλο, μια παράνομη σύναξη στο θέατρο. Κινδύνευαν να κατηγορηθούν για στασιασμό, όπως επισήμανε ο ίδιος στο λαό. Ο γραμματέας της πόλης φοβήθηκε ότι οι Ρωμαίοι θα τον θεωρούσαν προσωπικά υπεύθυνο.

ΓΡΑΦΗ, 1

Η παράσταση γραμμάτων ή χαρακτήρων που δηλώνουν λέξεις ή ιδέες πάνω σε κάποια επιφάνεια. Ο πρώτος άνθρωπος, ο Αδάμ, ήταν προικισμένος με την ικανότητα να μιλάει μια γλώσσα. Αρχικά, όμως, δεν θα του ήταν πολύ απαραίτητο να γράφει, αν του ήταν καν. Ο Αδάμ ήταν τότε σε θέση να χειρίζεται όλο το φάσμα της επικοινωνίας προφορικά και, ως τέλειος άνθρωπος, δεν ήταν αναγκασμένος να βασίζεται σε κάποιο γραπτό υπόμνημα για να αντισταθμίσει τυχόν ατέλειες της μνήμης. Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να διέθετε την ικανότητα να επινοήσει κάποιον τρόπο με τον οποίο θα δημιουργούσε ένα γραπτό υπόμνημα. Ωστόσο, στην Αγία Γραφή δεν υπάρχει κανένα άμεσο στοιχείο για το αν είχε αρχίσει να γράφει είτε πριν είτε μετά την παράβασή του.

Προβάλλεται η άποψη ότι τα λόγια «αυτό είναι το βιβλίο της ιστορίας του Αδάμ» ενδεχομένως υποδηλώνουν ότι συγγραφέας αυτού του “βιβλίου” ήταν ο Αδάμ. (Γε 5:1) Ο Π. Τζ. Γουάιζμαν, σχολιάζοντας τη φράση «αυτή είναι η ιστορία» («αυτές είναι οι απαρχές»), που εμφανίζεται συχνά σε όλη τη Γένεση, παρατηρεί: «Είναι η πρόταση με την οποία κλείνει κάθε ενότητα, και ως εκ τούτου υποδεικνύει μια προηγούμενη αφήγηση που έχει ήδη καταγραφεί. . . . Κανονικά αναφέρεται στο συγγραφέα της ιστορίας ή στον κάτοχο της πινακίδας που την περιέχει».—Νέες Ανακαλύψεις στη Βαβυλωνία για τη Γένεση (New Discoveries in Babylonia About Genesis), 1949, σ. 53.

Η εξέταση των περιεχομένων αυτών των ιστοριών εγείρει σοβαρές αμφιβολίες για την ορθότητα της άποψης που προβάλλει ο Γουάιζμαν. Για παράδειγμα, σύμφωνα με αυτή την άποψη, η ενότητα που αρχίζει με το 10ο εδάφιο του 36ου κεφαλαίου της Γένεσης θα ολοκληρωνόταν με τις λέξεις του εδαφίου Γένεση 37:2: «Αυτή είναι η ιστορία του Ιακώβ». Ωστόσο, αυτό το υπόμνημα αφορά σχεδόν εξ ολοκλήρου τους απογόνους του Ησαύ και αναφέρεται μόνο παρεμπιπτόντως στον Ιακώβ. Από την άλλη πλευρά, οι πληροφορίες που δίνονται στη συνέχεια παρουσιάζουν πολλά στοιχεία για τον Ιακώβ και την οικογένειά του. Επιπρόσθετα, αν η παραπάνω θεωρία ήταν σωστή, αυτό θα σήμαινε ότι ο Ισμαήλ και ο Ησαύ ήταν οι συγγραφείς ή οι κάτοχοι των πλέον εκτενών εγγράφων για την πολιτεία του Θεού με τον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται λογικό, επειδή θα παρουσίαζε εκείνους που δεν είχαν καμία συμμετοχή στην Αβραμιαία διαθήκη ως τα άτομα με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για αυτή τη διαθήκη. Θα μας ήταν δύσκολο να φανταστούμε ότι ο Ισμαήλ ενδιαφερόταν τόσο πολύ για γεγονότα που συνδέονταν με το σπιτικό του Αβραάμ ώστε προσπάθησε να αποκτήσει ένα λεπτομερές σχετικό υπόμνημα, ένα υπόμνημα που κάλυπτε διάστημα πολλών ετών έπειτα από την αποπομπή του ίδιου και της μητέρας του, της Άγαρ.—Γε 11:27β–25:12.

Αντίστοιχα, ο Ησαύ, ο οποίος δεν έδειχνε καμία εκτίμηση για τα ιερά πράγματα (Εβρ 12:16), δεν θα είχε κανέναν λόγο να φροντίσει για την καταγραφή ή για την απόκτηση ενός υπομνήματος που πραγματευόταν ευρέως γεγονότα της ζωής του Ιακώβ, των οποίων δεν ήταν αυτόπτης μάρτυρας. (Γε 25:19–36:1) Επίσης, δεν φαίνεται λογικό να συμπεράνουμε ότι ο Ισαάκ και ο Ιακώβ θα αγνοούσαν σε τέτοιον μεγάλο βαθμό την πολιτεία του Θεού μαζί τους, αρκούμενοι απλώς σε συνοπτικά στοιχεία για τη γενεαλογία κάποιων άλλων.—Γε 25:13-19α· 36:10–37:2α.

Η Γραφή Πριν από τον Κατακλυσμό. Δεν υπάρχει τρόπος να εξακριβώσουμε αν κάποια από τα περιστατικά που εξιστορούνται στο βιβλίο της Γένεσης είχαν καταγραφεί πριν από τον Κατακλυσμό, και η Αγία Γραφή δεν περιέχει στοιχεία για τη γραφή προ του Κατακλυσμού. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η οικοδόμηση πόλεων, η επινόηση μουσικών οργάνων και η κατασκευή σιδερένιων και χάλκινων εργαλείων είχαν ξεκινήσει πολύ πριν από τον Κατακλυσμό. (Γε 4:17, 21, 22) Επομένως, λογικά οι άνθρωποι δεν θα είχαν δυσκολευτεί πολύ να αναπτύξουν, συν τοις άλλοις, και μια μέθοδο γραφής. Εφόσον στην αρχή υπήρχε μόνο μία γλώσσα (η οποία αργότερα έγινε γνωστή ως εβραϊκή· βλέπε ΕΒΡΑΪΚΗ), και εφόσον εκείνοι που εξακολούθησαν να μιλούν αυτή τη γλώσσα, οι Ισραηλίτες, είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούσαν αλφάβητο, έπεται ότι η αλφαβητική γραφή είναι δυνατόν να υπήρχε πριν από τον Κατακλυσμό.

Ο Ασσύριος Βασιλιάς Ασσουρμπανιπάλ έκανε λόγο για ανάγνωση “επιγραφών σε πέτρα από την εποχή πριν από τον κατακλυσμό”. (Φως από το Αρχαίο Παρελθόν [Light From the Ancient Past], του Τζ. Φίνεγκαν, 1959, σ. 216, 217) Αλλά αυτές οι επιγραφές μπορεί απλώς να προϋπήρχαν ενός τοπικού κατακλυσμού μεγάλων διαστάσεων ή μπορεί να αποτελούσαν αφηγήσεις που δήθεν εξιστορούσαν γεγονότα προ του Κατακλυσμού. Για παράδειγμα, ο λεγόμενος «Κατάλογος των Βασιλιάδων του Σουμέρ», αφού αναφέρει ότι οχτώ βασιλιάδες βασίλεψαν 241.000 χρόνια, δηλώνει: «(Τότε) ο Κατακλυσμός σάρωσε (τη γη)». (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή [Ancient Near Eastern Texts], επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 265) Σαφώς, ένα τέτοιο υπόμνημα δεν είναι αυθεντικό.

Σύμφωνα με τη Βιβλική χρονολόγηση, ο παγγήινος Κατακλυσμός των ημερών του Νώε έλαβε χώρα το 2370 Π.Κ.Χ. Οι αρχαιολόγοι έχουν χρονολογήσει ως προγενέστερες πολυάριθμες πήλινες πινακίδες που έχουν φέρει στο φως. Ωστόσο αυτές οι πινακίδες δεν αναγράφουν κάποια ημερομηνία. Επομένως, οι χρονολογίες που τους έχουν δοθεί δεν είναι παρά υποθετικές και δεν τεκμηριώνουν κάποια χρονολογική σχέση με το Βιβλικό Κατακλυσμό. Για κανένα από τα τεχνουργήματα που έχουν ανασκαφεί δεν έχει εξακριβωθεί ότι ανήκε στην προκατακλυσμιαία εποχή. Οι αρχαιολόγοι που έχουν χαρακτηρίσει κάποια αντικείμενα προκατακλυσμιαία βασίστηκαν σε ευρήματα που, στην καλύτερη περίπτωση, μπορούν να εκληφθούν μόνο ως στοιχεία για έναν μεγάλο τοπικό κατακλυσμό.

Η Γραφή Μετά τον Κατακλυσμό. Μετά τη σύγχυση της αρχικής γλώσσας του ανθρώπου στη Βαβέλ, ήρθαν σε ύπαρξη διάφορα συστήματα γραφής. Οι Βαβυλώνιοι, οι Ασσύριοι και άλλοι λαοί χρησιμοποιούσαν σφηνοειδή (σε σχήμα σφήνας) γραφή, την οποία θεωρείται ότι ανέπτυξαν οι Σουμέριοι από τα πικτογράμματά τους. Υπάρχουν στοιχεία που πιστοποιούν ότι χρησιμοποιούνταν ταυτόχρονα περισσότερα από ένα συστήματα γραφής. Για παράδειγμα, μια αρχαία ασσυριακή τοιχογραφία απεικονίζει δύο γραμματείς: ο ένας φτιάχνει με γραφίδα σφηνοειδείς παραστάσεις σε μια πινακίδα (πιθανώς στην ακκαδική γλώσσα) και ο άλλος γράφει με πινέλο σε ένα κομμάτι δέρματος ή παπύρου (πιθανώς στην αραμαϊκή). Η αιγυπτιακή ιερογλυφική γραφή αποτελούνταν από μεμονωμένες πικτογραφικές παραστάσεις και γεωμετρικά σχήματα. Παρότι τα ιερογλυφικά συνέχισαν να χρησιμοποιούνται σε επιγραφές μνημείων και τοιχογραφίες, εμφανίστηκαν δύο άλλες μορφές γραφής (αρχικά η ιερατική και μετέπειτα η δημοτική). (Βλέπε ΑΙΓΥΠΤΟΣ, ΑΙΓΥΠΤΙΟΙ.) Στα μη αλφαβητικά συστήματα, μια πικτογραφική παράσταση (ή η μεταγενέστερη γραμμική ή ρέουσα μορφή της, η οποία ήταν συχνά δυσερμήνευτη) ήταν δυνατόν να αντιπροσωπεύει το εικονιζόμενο αντικείμενο, μια ιδέα που μετέδιδε το αντικείμενο ή μια άλλη ομόηχη λέξη ή συλλαβή. Για παράδειγμα, ένα απλό σκίτσο που εικονίζει το αφτί θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην ελληνική για να ορίσει το «αφτί», την προσωπική αντωνυμία «αυτή» και το ρήμα «ακούω».

Το αλφαβητικό σύστημα που χρησιμοποιούσαν οι Ισραηλίτες ήταν φωνητικό, πράγμα που σήμαινε ότι κάθε συμφωνικό γράμμα αντιπροσώπευε έναν διαφορετικό συμφωνικό φθόγγο. Τους ήχους των φωνηέντων, όμως, έπρεπε να τους συμπληρώνει ο αναγνώστης, ενώ στην περίπτωση όρων που γράφονταν με τον ίδιο τρόπο αλλά είχαν διαφορετικό συνδυασμό φωνηέντων συμπέραινε από τα συμφραζόμενα ποια λέξη εννοούνταν. Αυτό δεν αποτελούσε ιδιαίτερο πρόβλημα. Ακόμη και σήμερα, τα περιοδικά, οι εφημερίδες και τα βιβλία στην εβραϊκή γλώσσα παραλείπουν σχεδόν τελείως τα φωνηεντικά σημεία.

Η Ανάγνωση και η Γραφή Ανάμεσα στους Ισραηλίτες. Οι ιερείς του Ισραήλ (Αρ 5:23) και τα διακεκριμένα πρόσωπα, όπως ο Μωυσής (Εξ 24:4), ο Ιησούς του Ναυή (Ιη 24:26), ο Σαμουήλ (1Σα 10:25), ο Δαβίδ (2Σα 11:14, 15) και ο Ιηού (2Βα 10:1, 6), ήξεραν να διαβάζουν και να γράφουν, ο δε λαός γενικά, με μερικές εξαιρέσεις, επίσης γνώριζε γραφή και ανάγνωση. (Παράβαλε Κρ 8:14· Ησ 10:19· 29:12.) Αν και η εντολή που δόθηκε στους Ισραηλίτες να γράφουν πάνω στους παραστάτες των σπιτιών τους ήταν προφανώς συμβολική, υποδήλωνε ότι γνώριζαν γραφή και ανάγνωση. (Δευ 6:8, 9) Ακόμη, ο Νόμος όριζε ότι ο βασιλιάς, αμέσως μετά την ενθρόνισή του, όφειλε να γράψει ένα προσωπικό αντίγραφο του Νόμου και να το διαβάζει καθημερινά.—Δευ 17:18, 19· βλέπε ΒΙΒΛΙΟ.

Παρά το γεγονός ότι τα γραπτά κείμενα μεταξύ των Εβραίων ήταν προφανώς πολύ διαδεδομένα, έχουν βρεθεί λίγες ισραηλιτικές επιγραφές. Αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι οι Ισραηλίτες δεν ανήγειραν πολλά μνημεία προκειμένου να εξυμνήσουν τα κατορθώματά τους. Είναι βέβαιο ότι, ως επί το πλείστον, έγραφαν με μελάνι σε πάπυρο ή περγαμηνή, πράγμα που ίσχυε και για τα βιβλία της Αγίας Γραφής, γι’ αυτό και τα γραπτά κείμενα δεν ήταν δυνατόν να διατηρηθούν επί μακρόν στο υγρό χώμα της Παλαιστίνης. Ωστόσο, το άγγελμα της Γραφής διαφυλάχτηκε διαμέσου των αιώνων χάρη στις επιμελείς διαδοχικές αντιγραφές. (Βλέπε ΑΝΤΙΓΡΑΦΕΑΣ· ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ· ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ.) Η ιστορία της Αγίας Γραφής είναι η μόνη που φτάνει στην αρχή του ανθρώπου και ακόμη πιο πριν. (Γε κεφ. 1, 2) Τα υπομνήματα που λαξεύτηκαν σε πέτρα και χαράχτηκαν σε πήλινες πινακίδες, πρίσματα και κυλίνδρους ενδέχεται, σε μερικές περιπτώσεις, να είναι πολύ παλιότερα από τα αρχαιότερα σωζόμενα χειρόγραφα της Αγίας Γραφής, αλλά αυτά τα υπομνήματα δεν έχουν καμία ουσιαστική επίδραση στη ζωή των ανθρώπων σήμερα—πολλά από αυτά (όπως Ο Κατάλογος των Βασιλιάδων του Σουμέρ) περιέχουν απροκάλυπτα ψεύδη. Γι’ αυτό, η Αγία Γραφή ξεχωρίζει μεταξύ των αρχαίων συγγραμμάτων ως η μοναδική που παρουσιάζει ένα βαρυσήμαντο άγγελμα το οποίο δεν αξίζει απλώς το πρόσκαιρο ενδιαφέρον μας αλλά πολύ περισσότερα.

ΓΡΑΦΗ, 2

Όπως χρησιμοποιείται στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, η λέξη γραφή του πρωτότυπου κειμένου αναφέρεται μόνο στα ιερά συγγράμματα του Λόγου του Θεού, της Αγίας Γραφής. Υπήρχαν και άλλα κείμενα που χρησιμοποιήθηκαν από τους συγγραφείς τόσο των Εβραϊκών όσο και των Ελληνικών Γραφών, όπως δημόσια γενεαλογικά αρχεία, χρονικά και ούτω καθεξής, αλλά εκείνα δεν θεωρούνταν θεόπνευστα ή ισότιμα με τα συγγράμματα που αναγνωρίζονταν ως κανονικά. Ακόμη και οι απόστολοι ίσως να είχαν γράψει και άλλες επιστολές προς ορισμένες εκκλησίες. Για παράδειγμα, η δήλωση του Παύλου στο εδάφιο 1 Κορινθίους 5:9: «Στην επιστολή μου σας έγραψα» αφήνει να εννοηθεί ότι έγραψε στους Κορινθίους μια προγενέστερη επιστολή, η οποία δεν υπάρχει σήμερα. Τέτοια συγγράμματα προφανώς δεν διασώθηκαν από το άγιο πνεύμα του Θεού για τη Χριστιανική εκκλησία, επειδή ήταν ουσιώδη μόνο για εκείνους στους οποίους απευθύνονταν.

Η λέξη γράμμα του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, που σημαίνει έναν χαρακτήρα του αλφαβήτου, είναι παράγωγο του ρήματος γράφω. Καθότι χρησιμοποιείται και με την έννοια του «εγγράφου», μερικές φορές αποδίδεται «γραφόμενα» σε ορισμένες μεταφράσεις και «συγγράμματα» σε άλλες. Στα εδάφια Ιωάννης 5:47 και 2 Τιμόθεο 3:15, η λέξη χρησιμοποιείται αναφορικά με τα θεόπνευστα «συγγράμματα» των Εβραϊκών Γραφών.—Βλέπε ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ· ΕΒΡΑΪΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ· ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ.

Ο Χριστός και οι Απόστολοι Επικαλούνται τη Γραφή. Ο Ιησούς Χριστός και οι συγγραφείς των Χριστιανικών Γραφών πολλές φορές χρησιμοποίησαν τη λέξη γραφή επικαλούμενοι τα συγγράμματα του Μωυσή και των προφητών για να προσδώσουν κύρος στη διδασκαλία ή στο έργο τους, με το σκεπτικό ότι αυτά τα συγγράμματα ήταν θεόπνευστα. Συχνά αυτά τα εβραϊκά συγγράμματα χαρακτηρίζονταν στο σύνολό τους ως «Γραφές». (Ματ 21:42· 22:29· Μαρ 14:49· Ιωα 5:39· Πρ 17:11· 18:24, 28) Ενίοτε χρησιμοποιούνταν ο ενικός αριθμός «Γραφή» όπου γινόταν παράθεση συγκεκριμένης περικοπής, εννοώντας ότι αυτή ανήκε στο σύνολο των συγγραμμάτων των Εβραϊκών Γραφών. (Ρω 9:17· Γα 3:8) Άλλοτε πάλι γινόταν αναφορά σε μεμονωμένη περικοπή ως «γραφή» με την έννοια ότι επρόκειτο για έγκυρη δήλωση. (Μαρ 12:10· Λου 4:21· Ιωα 19:24, 36, 37) Στα εδάφια 2 Τιμόθεο 3:16 και 2 Πέτρου 1:20, ο Παύλος και ο Πέτρος φαίνεται να αναφέρονται τόσο στα εβραϊκά όσο και στα ελληνικά θεόπνευστα συγγράμματα ως «Γραφή». Στα εδάφια 2 Πέτρου 3:15, 16, ο Πέτρος κατατάσσει τα συγγράμματα του Παύλου ως μέρος των “Γραφών”.

Η έκφραση “αυτά που γράφτηκαν προφητικά” (Ρω 16:26) ίσως να αποτελεί αναφορά στον προφητικό χαρακτήρα όλων των Εβραϊκών Γραφών.—Παράβαλε Απ 19:10.

Προσωποποίηση. Εφόσον οι Γραφές αναγνωρίζονταν ως θεόπνευστες, ως ο Λόγος του Θεού, η φωνή Του—σαν να μιλούσε ο ίδιος ο Θεός—μερικές φορές προσωποποιήθηκαν εμφανιζόμενες να μιλούν με θεϊκή εξουσία (ακριβώς όπως και το άγιο πνεύμα, δηλαδή η ενεργός δύναμη, του Θεού προσωποποιήθηκε από τον Ιησού και παρουσιάστηκε να διδάσκει και να δίνει μαρτυρία [Ιωα 14:26· 15:26]). (Ιωα 7:42· 19:37· Ρω 4:3· 9:17) Για τον ίδιο λόγο, οι Γραφές παρουσιάζονται να έχουν την ιδιότητα της πρόβλεψης και την ενεργό δύναμη του κηρύγματος.—Γα 3:8· παράβαλε Ματ 11:13· Γα 3:22.

Ζωτικής Σημασίας για τους Χριστιανούς. Εφόσον ο Ιησούς Χριστός επικαλούνταν διαρκώς τις Εβραϊκές Γραφές για να υποστηρίξει τη διδασκαλία του, είναι σημαντικό για τους ακολούθους του να μην αποκλίνουν από αυτές. Ο απόστολος Παύλος εξαίρει την αξία και τη ζωτική σημασία τους όταν λέει: «Όλη η Γραφή είναι θεόπνευστη και ωφέλιμη για διδασκαλία, για έλεγχο, για τακτοποίηση ζητημάτων, για διαπαιδαγώγηση στη δικαιοσύνη, ώστε ο άνθρωπος του Θεού να είναι πλήρως ικανός, απόλυτα εξοπλισμένος για κάθε καλό έργο».—2Τι 3:16, 17.

ΓΡΑΦΙΔΑ

Όργανο γραφής που χρησιμοποιούνταν για τη δημιουργία αποτυπωμάτων σε υλικά όπως ο πηλός ή το κερί. (Ψλ 45:1· Ησ 8:1· Ιερ 8:8) Η γραφίδα που χρησιμοποιούνταν στη σφηνοειδή γραφή είχε είτε τετράγωνη είτε σφηνοειδή ακίδα, φτιαχνόταν δε συνήθως από καλάμι ή από σκληρό ξύλο.

Για τη χάραξη ή τη λάξευση γραμμάτων στην πέτρα ή στο μέταλλο ήταν απαραίτητη μια γραφίδα ή ένα καλέμι από μέταλλο ή από κάποιο άλλο σκληρό υλικό. Ο πατριάρχης Ιώβ δήλωσε: «Μακάρι να καταγράφονταν τα λόγια μου! Να χαράζονταν σε βιβλίο! Με σιδερένια γραφίδα και μόλυβδο, για πάντα να λαξεύονταν στο βράχο!» (Ιωβ 19:23, 24) Προφανώς, ο Ιώβ επιθυμούσε να λαξευτούν τα λόγια του στο βράχο και να γεμίσουν τα εγχάρακτα γράμματα με μόλυβδο ώστε να διαρκέσουν περισσότερο. Έπειτα από αιώνες, ο Ιεχωβά είπε ότι οι αμαρτίες του Ιούδα ήταν καταγραμμένες με σιδερένια γραφίδα, δηλαδή αποτυπωμένες ανεξίτηλα.—Ιερ 17:1.

ΓΡΥΛΟΣ

[εβρ., χαργκόλ].

Είδος πηδητικού εντόμου συγγενικού με την ακρίδα, από την οποία όμως διαφέρει κατά το ότι φέρει προεξέχοντα αισθητήρια εξαρτήματα στην άκρη της κοιλιάς του. Στις Βιβλικές χώρες ζουν τόσο ο κατοικίδιος γρύλος όσο και ο αγροτικός. Μοναδική μνεία αυτού του εντόμου γίνεται στο εδάφιο Λευιτικό 11:22, όπου κατατάσσεται στις καθαρές τροφές.

Αρκετές μεταφράσεις της Αγίας Γραφής (KJ· Yg) αποδίδουν τον εβραϊκό όρο χαργκόλ ως «σκαθάρι», έντομο του οποίου τα πιο χαρακτηριστικά είδη έρπουν, δεν πηδούν. Εντούτοις, είναι γενικά παραδεκτό ότι η εβραϊκή λέξη αναφέρεται σε κάποιο είδος πηδητικού εντόμου, όπως υποδεικνύεται από το γεγονός ότι κατατάσσεται μαζί με την ακρίδα. Δεν είναι, ωστόσο, βέβαιο ποιο ακριβώς πηδητικό έντομο εννοείται. Οι μεταφραστές έχουν αποδώσει τον όρο χαργκόλ με διάφορους τρόπους: «ακρίδα που πέφτει» (Mo), «ακρίδα που πετάει» (AT· ΜΠΚ) και «γρύλος» (AS· RS· ΜΝΚ), ενώ σε κάποιες περιπτώσεις η εβραϊκή λέξη έχει απλώς μεταγραφεί.—Le· Da· JB.

ΓΥΑΛΙ

Μείγμα ειδικής άμμου (διοξειδίου του πυριτίου) με ίχνη άλλων στοιχείων όπως βορίου, φωσφόρου και μολύβδου. Αυτά τα συστατικά λιώνουν μαζί σε θερμοκρασία περίπου 1650°C. Το γυαλί που σχηματίζεται με αυτή τη διαδικασία, όταν ψύχεται, είναι μη κρυσταλλικό, λείο, εξαιρετικά σκληρό και πολύ εύθραυστο. Η ηφαιστειακή θερμότητα παράγει ένα είδος γυαλιού που ονομάζεται οψιδιανός, οι δε κεραυνοί, όταν χτυπούν την άμμο, τη μετατρέπουν μερικές φορές κατόπιν τήξης σε μακρόστενους σωλήνες γυαλιού, γνωστούς ως φουλγουρίτες.

Στην Αίγυπτο έχουν βρεθεί γυάλινες χάντρες για τις οποίες οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι κατασκευάστηκαν κατά προσέγγιση πριν από 4.000 χρόνια, περίπου την εποχή που γεννήθηκε ο Αβραάμ. Ο Ιώβ, ο οποίος έζησε το 17ο αιώνα πριν από την Κοινή Χρονολογία, παραλληλίζει το γυαλί με το χρυσάφι ως προς την πολυτιμότητα, όταν λέει: «Το χρυσάφι και το γυαλί δεν μπορούν να συγκριθούν [με τη σοφία]».—Ιωβ 28:17.

Ο απόστολος Ιωάννης, περιγράφοντας τα οράματά του, κάνει λόγο για «καθαρό γυαλί» και για «διαφανές γυαλί» (Απ 21:18, 21), καθώς επίσης για μια «γυάλινη θάλασσα όμοια με κρύσταλλο».—Απ 4:6.

ΓΥΝΑΙΚΑ

Ενήλικος άνθρωπος θηλυκού γένους, ένα άτομο το οποίο έχει περάσει την ηλικία της εφηβείας. Η εβραϊκή λέξη που σημαίνει «γυναίκα» είναι ’ισσάχ (κατά κυριολεξία, θηλυκός άντρας), λέξη η οποία αποδίδεται επίσης «σύζυγος». Παρόμοια, η λέξη γυνή του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου μεταφράζεται τόσο «γυναίκα» όσο και «σύζυγος».

Δημιουργία. Προτού καν ο άντρας Αδάμ ζητήσει ανθρώπινο σύντροφο, ο Θεός, ο Δημιουργός του, προνόησε για αυτό. Αφού έθεσε τον Αδάμ στον κήπο της Εδέμ και του έδωσε το νόμο σχετικά με το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού, ο Ιεχωβά είπε: «Δεν είναι καλό να παραμένει ο άνθρωπος μόνος. Θα κάνω για αυτόν έναν βοηθό, ως συμπλήρωμά του». (Γε 2:18) Δεν υποχρέωσε τον άντρα να αναζητήσει σύντροφο ανάμεσα στα ζώα, αλλά έφερε τα ζώα στον Αδάμ για να τα ονομάσει. Ο Αδάμ δεν είχε τάσεις κτηνοβασίας και μπορούσε να διακρίνει ότι δεν υπήρχε κατάλληλος σύντροφος για αυτόν ανάμεσα στα ζώα. (Γε 2:19, 20) «Γι’ αυτό, ο Ιεχωβά Θεός έριξε τον άνθρωπο σε βαθύ ύπνο και, ενόσω αυτός κοιμόταν, πήρε ένα από τα πλευρά του και κατόπιν έκλεισε τη σάρκα πάνω από αυτό. Και ο Ιεχωβά Θεός κατασκεύασε από το πλευρό που είχε πάρει από τον άνθρωπο μια γυναίκα και την έφερε στον άνθρωπο. Τότε ο άνθρωπος είπε: “Αυτό είναι επιτέλους οστό από τα οστά μου και σάρκα από τη σάρκα μου. Αυτή θα ονομαστεί Ανδρίς επειδή από τον άντρα πάρθηκε”».—Γε 2:21-23.

Θέση και Ευθύνες. Η γυναίκα, εφόσον δημιουργήθηκε από ένα μέρος του άντρα, όφειλε την ύπαρξή της στο ότι υπήρχε ο άντρας. Επειδή ήταν μέρος του άντρα, «μία σάρκα» με αυτόν, καθώς επίσης συμπλήρωμα και βοηθός του, υπόκειτο σε αυτόν ως κεφαλή της. Υπόκειτο επίσης στο νόμο που είχε δώσει ο Θεός στον Αδάμ σχετικά με το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού. Είχε την ευθύνη να εργάζεται για το καλό του άντρα. Μαζί έπρεπε να αποκτήσουν παιδιά και να ασκούν κυριαρχία στα ζώα.—Γε 1:28· 2:24.

Εφόσον κατά κανόνα οι γυναίκες των Βιβλικών χρόνων παντρεύονταν, τα εδάφια που εξετάζουν τις ευθύνες της γυναίκας αναφέρονται συνήθως στη θέση της ως συζύγου. Το πρώτιστο καθήκον όλων των γυναικών στον Ισραήλ ήταν να υπηρετούν τον Ιεχωβά Θεό αποδίδοντάς του αληθινή λατρεία. Η Αβιγαία, η οποία έγινε σύζυγος του Δαβίδ μετά το θάνατο του άχρηστου συζύγου της του Νάβαλ, αποτελούσε κατάλληλο παράδειγμα ως προς αυτό. Μολονότι ο Νάβαλ ακολούθησε κακή πορεία ενέργειας, αρνούμενος να χρησιμοποιήσει τα υλικά του αγαθά για να βοηθήσει τον Δαβίδ—τον χρισμένο του Ιεχωβά—η Αβιγαία συνειδητοποίησε ότι η ίδια, ως σύζυγος του Νάβαλ, δεν ήταν υποχρεωμένη να συμπλεύσει με το σύζυγό της ενεργώντας αντίθετα προς το θέλημα του Ιεχωβά. Ο Ιεχωβά την ευλόγησε όταν η βοήθεια που πρόσφερε στον χρισμένο του απέδειξε την προσήλωσή της στην ορθή λατρεία.—1Σα 25:23-31, 39-42.

Κατά δεύτερον, η γυναίκα έπρεπε να υπακούει στο σύζυγό της. Είχε την ευθύνη να εργάζεται σκληρά για το καλό του σπιτικού και να φέρνει τιμή στη συζυγική κεφαλή της. Αυτό θα της απέφερε τη μεγαλύτερη δόξα. Το εδάφιο Παροιμίες 14:1 λέει: «Η γυναίκα που είναι αληθινά σοφή έχει οικοδομήσει το σπίτι της, αλλά η ανόητη το κατεδαφίζει με τα ίδια της τα χέρια». Η γυναίκα θα έπρεπε να μιλάει πάντα καλά για το σύζυγό της και να αυξάνει το σεβασμό των άλλων για αυτόν, ενώ ο ίδιος θα έπρεπε να μπορεί να είναι περήφανος για αυτήν. «Η άξια σύζυγος είναι στεφάνι για τον ιδιοκτήτη της, αλλά σαν σήψη στα κόκαλά του είναι εκείνη που ενεργεί επαίσχυντα». (Παρ 12:4) Η τιμημένη θέση και τα προνόμια που έχει αυτή ως σύζυγος, μαζί με τις ευλογίες που λαβαίνει χάρη στην πιστότητα, στη φιλοπονία και στη σοφία της, περιγράφονται στο 31ο κεφάλαιο των Παροιμιών.—Βλέπε ΣΥΖΥΓΟΣ, Η.

Η Εβραία γυναίκα που ήταν μητέρα είχε πολλά να κάνει σχετικά με την εκπαίδευση των παιδιών της στη δικαιοσύνη, στην εκδήλωση σεβασμού και στη φιλοπονία, ενώ πολλές φορές έπαιζε σπουδαίο ρόλο συμβουλεύοντας και επηρεάζοντας τους ενήλικους γιους προς το καλό. (Γε 27:5-10· Εξ 2:7-10· Παρ 1:8· 31:1· 2Τι 1:5· 3:14, 15) Ειδικά τα κορίτσια εκπαιδεύονταν να γίνουν καλές σύζυγοι μαθαίνοντας από τις μητέρες τους την τέχνη της μαγειρικής, της ύφανσης και γενικά της οικοκυρικής, ενώ ο πατέρας δίδασκε στο γιο μια εργασία. Επίσης, οι γυναίκες ήταν ελεύθερες να εκφράζουν τη γνώμη τους προς τους συζύγους τους (Γε 16:5, 6) και μερικές φορές τους βοηθούσαν να καταλήξουν σε ορθές αποφάσεις.—Γε 21:9-13· 27:46–28:4.

Συνήθως οι γονείς ήταν εκείνοι που διάλεγαν νύφη για τον άντρα. Αναμφίβολα, όμως, υπό το Νόμο, όπως είχε συμβεί και παλιότερα με τη Ρεβέκκα, η κοπέλα είχε την ευκαιρία να εκφράσει τα αισθήματα και τη βούλησή της σχετικά με αυτό το ζήτημα. (Γε 24:57, 58) Μολονότι εφαρμοζόταν η πολυγαμία—εφόσον ο Θεός δεν είχε ενεργήσει ακόμη για να επαναφέρει την αρχική κατάσταση της μονογαμίας μέχρι την ίδρυση της Χριστιανικής εκκλησίας (Γε 2:23, 24· Ματ 19:4-6· 1Τι 3:2)—υπήρχαν κανόνες που ρύθμιζαν τις πολυγαμικές σχέσεις.

Ακόμη και οι στρατιωτικοί νόμοι ευνοούσαν τόσο τη σύζυγο όσο και το σύζυγο απαλλάσσοντας το νιόπαντρο άντρα για έναν χρόνο. Αυτό έδινε στο ζευγάρι την ευκαιρία να ασκήσει το δικαίωμα που είχε να αποκτήσει παιδί, το οποίο θα ήταν μεγάλη παρηγοριά για τη μητέρα ενόσω θα έλειπε ο σύζυγός της, και ακόμη περισσότερο αν εκείνος πέθαινε στη μάχη.—Δευ 20:7· 24:5.

Οι νόμοι εφαρμόζονταν εξίσου τόσο για τους άντρες όσο και για τις γυναίκες που ήταν ένοχοι μοιχείας, αιμομειξίας, κτηνοβασίας και άλλων εγκλημάτων. (Λευ 18:6, 23· 20:10-12· Δευ 22:22) Οι γυναίκες δεν έπρεπε να φορούν αντρικά ρούχα ούτε ο άντρας να φοράει γυναικεία ρούχα, μια ενέργεια που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανηθικότητα, όπως η ομοφυλοφιλία. (Δευ 22:5) Οι γυναίκες μπορούσαν να επωφελούνται από τα Σάββατα, τους νόμους σχετικά με τους Ναζηραίους, τις γιορτές και γενικά από όλες τις διατάξεις του Νόμου. (Εξ 20:10· Αρ 6:2· Δευ 12:18· 16:11, 14) Στη μητέρα, όπως και στον πατέρα, έπρεπε να αποδίδεται τιμή και υπακοή.—Λευ 19:3· 20:9· Δευ 5:16· 27:16.

Προνόμια στη Χριστιανική Εκκλησία. Αναφορικά με όσους καλεί ο Θεός στην ουράνια κλήση (Εβρ 3:1) ώστε να είναι συγκληρονόμοι με τον Ιησού Χριστό, δεν υπάρχει διάκριση ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες με πνευματική έννοια. Ο απόστολος Παύλος γράφει: «Όλοι εσείς είστε, στην πραγματικότητα, γιοι του Θεού μέσω της πίστης σας στον Χριστό . . . δεν υπάρχει ούτε αρσενικό ούτε θηλυκό· διότι όλοι εσείς είστε ένας σε ενότητα με τον Χριστό Ιησού». (Γα 3:26-28) Όλα αυτά τα άτομα πρέπει να υποστούν μεταβολή της φύσης τους όταν αναστηθούν, με το να γίνουν συμμέτοχοι σε «θεϊκή φύση», κατάσταση στην οποία κανείς τους δεν θα είναι γυναίκα, διότι δεν υπάρχει θηλυκό γένος ανάμεσα στα πνευματικά πλάσματα, εφόσον το φύλο είναι το μέσο που προμήθευσε ο Θεός για την αναπαραγωγή των επίγειων πλασμάτων.—2Πε 1:4.

Διαγγελείς των καλών νέων. Γυναίκες, οι οποίες χαρακτηρίζονται «κόρες» και «υπηρέτριες» στην προφητεία του Ιωήλ, ήταν μεταξύ των ατόμων που έλαβαν τα δώρα του αγίου πνεύματος την ημέρα της Πεντηκοστής του 33 Κ.Χ. Από εκείνη την ημέρα και έπειτα, οι Χριστιανές που ευνοήθηκαν με αυτά τα δώρα μιλούσαν ξένες γλώσσες τις οποίες δεν καταλάβαιναν προηγουμένως, και επίσης “προφήτευαν”, όχι κατ’ ανάγκην προβλέποντας σπουδαία μελλοντικά γεγονότα, αλλά διακηρύττοντας Γραφικές αλήθειες.—Ιωλ 2:28, 29· Πρ 1:13-15· 2:1-4, 13-18· βλέπε ΠΡΟΦΗΤΙΣΣΑ.

Αυτές οι γυναίκες δεν επρόκειτο να μιλούν για τις Γραφικές αλήθειες μόνο στους ομοπίστους τους. Πριν από την ανάληψή του στον ουρανό, ο Ιησούς είχε πει στους ακολούθους του: «Θα λάβετε δύναμη όταν το άγιο πνεύμα έρθει πάνω σας και θα είστε μάρτυρές μου τόσο στην Ιερουσαλήμ όσο και σε όλη την Ιουδαία και τη Σαμάρεια και ως το πιο απομακρυσμένο μέρος της γης». (Πρ 1:8) Κατόπιν, την ημέρα της Πεντηκοστής του 33 Κ.Χ., όταν εκχύθηκε πάνω τους άγιο πνεύμα, όλα τα μέλη της ομάδας των 120 περίπου μαθητών (στα οποία περιλαμβάνονταν μερικές γυναίκες) εξουσιοδοτήθηκαν να είναι μάρτυρές του (Πρ 1:14, 15· 2:3, 4), η δε προφητεία του Ιωήλ (2:28, 29) την οποία παρέθεσε ο Πέτρος σε εκείνη την περίπτωση έκανε λόγο και για γυναίκες. Αυτές, λοιπόν, συγκαταλέγονταν στα άτομα που είχαν την ευθύνη να είναι μάρτυρες του Ιησού «τόσο στην Ιερουσαλήμ όσο και σε όλη την Ιουδαία και τη Σαμάρεια και ως το πιο απομακρυσμένο μέρος της γης». Σε αρμονία με αυτό, ο απόστολος Παύλος δήλωσε μεταγενέστερα ότι η Ευοδία και η Συντύχη, στους Φιλίππους, είχαν «αγωνιστεί ώμο προς ώμο μαζί [του] στα καλά νέα», ο δε Λουκάς ανέφερε ότι η Πρίσκιλλα μαζί με το σύζυγό της τον Ακύλα “εξέθετε ορθά την οδό του Θεού” στην Έφεσο.—Φλπ 4:2, 3· Πρ 18:26.

Συναθροίσεις της εκκλησίας. Υπήρχαν συναθροίσεις στις οποίες αυτές οι γυναίκες μπορούσαν να προσεύχονται ή να προφητεύουν με την προϋπόθεση ότι φορούσαν κάλυμμα του κεφαλιού. (1Κο 11:3-16· βλέπε ΚΑΛΥΜΜΑ ΚΕΦΑΛΙΟΥ.) Ωστόσο, στις συναθροίσεις που ήταν προφανώς δημόσιες, όταν «ολόκληρη η εκκλησία» καθώς και «άπιστοι» συγκεντρώνονταν σε ένα μέρος (1Κο 14:23-25), οι γυναίκες έπρεπε να «μένουν σιωπηλές». Αν “ήθελαν να μάθουν κάτι, μπορούσαν να ρωτούν το σύζυγό τους στο σπίτι, γιατί ήταν επαίσχυντο να μιλάει γυναίκα μέσα στην εκκλησία”.—1Κο 14:31-35.

Μολονότι δεν επιτρεπόταν σε γυναίκα να διδάσκει σε εκκλησιαστική σύναξη, αυτή μπορούσε να διδάσκει ανθρώπους εκτός εκκλησίας οι οποίοι επιθυμούσαν να μάθουν την αλήθεια της Γραφής και τα καλά νέα για τον Ιησού Χριστό (παράβαλε Ψλ 68:11), καθώς επίσης να είναι “άτομο που διδάσκει το καλό” σε νεότερες γυναίκες (και σε παιδιά) εντός της εκκλησίας. (Τιτ 2:3-5) Αλλά δεν έπρεπε να ασκεί εξουσία σε άντρα ούτε να λογομαχεί με άντρες, όπως, για παράδειγμα, στις συναθροίσεις της εκκλησίας. Έπρεπε να θυμάται τι συνέβη στην Εύα και πώς διατύπωσε ο Θεός το ζήτημα της θέσης της γυναίκας μετά την αμαρτία του Αδάμ και της Εύας.—1Τι 2:11-14· Γε 3:16.

Άντρες υπηρετούν ως επίσκοποι και διακονικοί υπηρέτες. Στην ανάλυση σχετικά με τα «δώρα σε μορφή ανθρώπων» τα οποία δίνει ο Χριστός στην εκκλησία, δεν γίνεται λόγος για γυναίκες. Οι λέξεις “απόστολοι”, «προφήτες», «ευαγγελιστές», «ποιμένες» και “δάσκαλοι” είναι όλες στο αρσενικό γένος. (Εφ 4:8, 11) Η Αμερικανική Μετάφραση αποδίδει το εδάφιο Εφεσίους 4:11 ως εξής: «Και μας έχει δώσει μερικούς άντρες ως αποστόλους, μερικούς ως προφήτες, μερικούς ως ιεραποστόλους, μερικούς ως πάστορες και δασκάλους».—Παράβαλε Mo, ΜΝΚ.

Σε πλήρη αρμονία με αυτό, όταν ο απόστολος Παύλος έγραψε στον Τιμόθεο σχετικά με τα προσόντα για τις θέσεις υπηρεσίας των “επισκόπων”, οι οποίοι ήταν επίσης “πρεσβύτεροι”, καθώς και των “διακονικών υπηρετών” (διάκονοι, Κείμενο) στην εκκλησία, δήλωσε συγκεκριμένα ότι αυτοί πρέπει να είναι άντρες και, αν είναι παντρεμένοι, «σύζυγοι μιας γυναίκας». Σε καμιά εξέταση αυτού του θέματος από οποιονδήποτε απόστολο δεν αναφέρεται κάποια επίσημη θέση «διακόνισσας».—1Τι 3:1-13· Τιτ 1:5-9· παράβαλε Πρ 20:17, 28· Φλπ 1:1.

Μολονότι η Φοίβη αναφέρεται (Ρω 16:1) ως «διάκονος» (χωρίς το οριστικό άρθρο στο πρωτότυπο κείμενο), είναι φανερό ότι δεν ήταν διορισμένη να υπηρετεί ως διακονικός υπηρέτης στην εκκλησία, διότι οι Γραφές δεν επιτρέπουν να είναι οι γυναίκες διακονικοί υπηρέτες. Ο απόστολος Παύλος δεν είπε στην εκκλησία να λάβει οδηγίες από αυτήν, αλλά να την καλοδεχτεί και να “τη βοηθήσει σε οποιοδήποτε ζήτημα τους είχε ανάγκη”. (Ρω 16:2) Η αναφορά που έκανε ο Παύλος σε αυτήν ως διάκονο σχετίζεται προφανώς με τη δράση της στη διάδοση των καλών νέων, χαρακτήριζε δε τη Φοίβη ως διάκονο που ήταν συνταυτισμένη με την εκκλησία των Κεγχρεών.—Παράβαλε Πρ 2:17, 18.

Στο σπίτι. Η γυναίκα περιγράφεται στις Γραφές ως «πιο αδύναμο σκεύος, το γυναικείο». Ο σύζυγός της πρέπει να τη μεταχειρίζεται ανάλογα. (1Πε 3:7) Έχει πολλά προνόμια, όπως το να συμμετέχει στη διδασκαλία των παιδιών και γενικά να διαχειρίζεται τις εσωτερικές υποθέσεις του σπιτικού, υπό την έγκριση και την κατεύθυνση του συζύγου της. (1Τι 5:14· 1Πε 3:1, 2· Παρ 1:8· 6:20· κεφ. 31) Έχει το καθήκον να υποτάσσεται στο σύζυγό της. (Εφ 5:22-24) Πρέπει να του αποδίδει τη γαμήλια οφειλή.—1Κο 7:3-5.

Στολισμός. Η Αγία Γραφή δεν καταδικάζει πουθενά το στολισμό μέσω της ενδυμασίας ή το να φοράει κανείς κοσμήματα, αλλά παραγγέλλει ότι πρέπει να πρυτανεύει η σεμνότητα και η ευπρέπεια. Ο απόστολος Παύλος νουθετεί να είναι η ενδυμασία των γυναικών εύτακτη και να στολίζονται «με σεμνότητα και σωφροσύνη». Η έμφαση δεν πρέπει να δίνεται στην κόμμωση, στα στολίδια και στα ακριβά ρούχα αλλά, αντίθετα, στα πράγματα που συνεισφέρουν στην πνευματική ομορφιά, δηλαδή στα “καλά έργα” και στον “κρυφό άνθρωπο της καρδιάς με την άφθαρτη ενδυμασία του ήσυχου και πράου πνεύματος”.—1Τι 2:9, 10· 1Πε 3:3, 4· παράβαλε Παρ 11:16, 22· 31:30.

Ο απόστολος Πέτρος λέει σε αυτές τις υποτακτικές γυναίκες που εκδηλώνουν αγνότητα και σεβασμό και έχουν θεοσεβή διαγωγή ότι «έχετε γίνει παιδιά της [Σάρρας], εφόσον κάνετε το καλό και δεν φοβάστε καμιά αιτία για τρόμο». Αυτές, λοιπόν, οι σύζυγοι έχουν μια υπέροχη ευκαιρία, όχι επειδή κατάγονται από την πιστή Σάρρα σαρκικά, αλλά επειδή τη μιμούνται. Η Σάρρα είχε το προνόμιο να γεννήσει τον Ισαάκ και να γίνει πρόγονος του Ιησού Χριστού, ο οποίος είναι το πρώτιστο “σπέρμα του Αβραάμ”. (Γα 3:16) Άρα, οι Χριστιανές σύζυγοι, αποδεικνύοντας ότι είναι με μεταφορική έννοια κόρες της Σάρρας ακόμη και προς συζύγους οι οποίοι δεν είναι στην πίστη, εξασφαλίζουν πλούσια ανταμοιβή από τα χέρια του Θεού.—1Πε 3:6· Γε 18:11, 12· 1Κο 7:12-16.

Γυναίκες Διακονούσαν τον Ιησού. Γυναίκες απόλαυσαν προνόμια σε σχέση με την επίγεια διακονία του Ιησού, αλλά όχι τα προνόμια που δόθηκαν στους 12 αποστόλους και στους 70 ευαγγελιστές. (Ματ 10:1-8· Λου 10:1-7) Αρκετές γυναίκες διακονούσαν τον Ιησού από τα υπάρχοντά τους. (Λου 8:1-3) Κάποια τον έχρισε λίγες ημέρες πριν από το θάνατό του, και για την πράξη της αυτή ο Ιησούς υποσχέθηκε: «Οπουδήποτε κηρυχτούν αυτά τα καλά νέα σε όλο τον κόσμο, θα ειπωθεί και αυτό που έκανε αυτή η γυναίκα, σε ανάμνησή της». (Ματ 26:6-13· Ιωα 12:1-8) Γυναίκες ήταν ανάμεσα στα άτομα στα οποία παρουσιάστηκε ειδικά ο Ιησούς την ημέρα της ανάστασής του, και ορισμένες γυναίκες ήταν μεταξύ αυτών στους οποίους εμφανίστηκε αργότερα.—Ματ 28:1-10· Ιωα 20:1-18.

Μεταφορική Χρήση. Σε αρκετές περιπτώσεις γυναίκες χρησιμοποιούνται συμβολικά για να αντιπροσωπεύσουν εκκλησίες ή οργανώσεις ανθρώπων. Χρησιμοποιούνται επίσης για να συμβολίσουν πόλεις. Η δοξασμένη εκκλησία του Χριστού χαρακτηρίζεται ως «νύφη» του και ονομάζεται επίσης “η άγια πόλη, η Νέα Ιερουσαλήμ”.—Ιωα 3:29· Απ 21:2, 9· 19:7· παράβαλε Εφ 5:23-27· Ματ 9:15· Μαρ 2:20· Λου 5:34, 35.

Ο Ιεχωβά αποκάλεσε την εκκλησία ή το έθνος του Ισραήλ «γυναίκα» του, ενώ ο ίδιος ήταν ο «συζυγικός ιδιοκτήτης» της λόγω της σχέσης που υπήρχε ανάμεσά τους με βάση τη διαθήκη του Νόμου. Σε προφητείες αποκατάστασης μιλάει στον Ισραήλ με αυτόν τον τρόπο, απευθύνοντας μερικές φορές τα λόγια του στην Ιερουσαλήμ, τη διοικούσα πόλη του έθνους. Οι «γιοι» και οι «κόρες» (Ησ 43:5-7) αυτής της γυναίκας ήταν τα μέλη του έθνους του Ισραήλ.—Ησ 51:17-23· 52:1, 2· 54:1, 5, 6, 11-13· 66:10-12· Ιερ 3:14· 31:31, 32.

Σε πολλές περιπτώσεις και άλλα έθνη ή πόλεις προσδιορίζονται με το θηλυκό γένος ή αναφέρονται ως γυναίκες. Μερικά παραδείγματα είναι: η Αίγυπτος (Ιερ 46:11), η Ραββά του Αμμών (Ιερ 49:2), η Βαβυλώνα (Ιερ 51:13) και η συμβολική Βαβυλώνα η Μεγάλη.—Απ 17:1-6· βλέπε ΒΑΒΥΛΩΝΑ Η ΜΕΓΑΛΗ· ΚΟΡΗ.

Η «γυναίκα» του εδαφίου Γένεση 3:15. Όταν ο Θεός καταδίκασε τους γονείς του ανθρωπίνου γένους, τον Αδάμ και την Εύα, έδωσε την υπόσχεση για ένα σπέρμα που θα γεννιόταν από τη «γυναίκα» και θα συνέτριβε το κεφάλι του φιδιού. (Γε 3:15) Αυτό ήταν ένα «ιερό μυστικό» το οποίο ο Θεός σκόπευε να αποκαλύψει στον ορισμένο του καιρό. (Κολ 1:26) Μερικοί παράγοντες όσον αφορά τις συνθήκες που επικρατούσαν όταν δόθηκε αυτή η προφητική υπόσχεση παρέχουν ενδείξεις ως προς την ταυτότητα της “γυναίκας”. Εφόσον το σπέρμα της επρόκειτο να συντρίψει το κεφάλι του φιδιού, έπρεπε να είναι κάτι ανώτερο από ανθρώπινο σπέρμα, διότι οι Γραφές δείχνουν ότι τα λόγια του Θεού δεν αφορούσαν κάποιο κατά γράμμα φίδι που έρπει στο έδαφος. Το εδάφιο Αποκάλυψη 12:9 δείχνει ότι το «φίδι» είναι ο Σατανάς ο Διάβολος, ένα πνευματικό πρόσωπο. Επομένως, η «γυναίκα» της προφητείας δεν θα μπορούσε να είναι ανθρώπινη γυναίκα, όπως η Μαρία, η μητέρα του Ιησού. Ο απόστολος Παύλος διασαφηνίζει το ζήτημα στα εδάφια Γαλάτες 4:21-31.—Βλέπε ΣΠΕΡΜΑ.

Σε αυτή την περικοπή ο Παύλος μιλάει για την ελεύθερη σύζυγο του Αβραάμ και για την παλλακίδα του την Άγαρ και λέει ότι η Άγαρ αντιστοιχεί στην κατά γράμμα πόλη της Ιερουσαλήμ υπό τη διαθήκη του Νόμου, της οποίας τα «παιδιά» ήταν οι πολίτες του Ιουδαϊκού έθνους. Η σύζυγος του Αβραάμ η Σάρρα, λέει ο Παύλος, αντιστοιχεί στην «άνω Ιερουσαλήμ», η οποία είναι η πνευματική μητέρα του Παύλου και των γεννημένων από το πνεύμα συντρόφων του. Αυτή η ουράνια «μητέρα» πρέπει να είναι επίσης η «μητέρα» του Χριστού, που είναι ο μεγαλύτερος ανάμεσα στους πνευματικούς αδελφούς του, και όλοι αυτοί έχουν τον Θεό ως Πατέρα τους.—Εβρ 2:11, 12· βλέπε ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΓΥΝΑΙΚΑ.

Έπεται λογικά, και σε αρμονία με τις Γραφές, ότι η «γυναίκα» του εδαφίου Γένεση 3:15 πρέπει να είναι μια πνευματική «γυναίκα». Και σε αντιστοιχία με το γεγονός ότι η «νύφη», ή αλλιώς “σύζυγος”, του Χριστού δεν είναι κάποια μεμονωμένη γυναίκα, αλλά σύνθετη, η οποία αποτελείται από πολλά πνευματικά μέλη (Απ 21:9), η «γυναίκα» που γεννάει τους πνευματικούς γιους του Θεού, η “σύζυγος” του Θεού (η οποία προειπώθηκε προφητικά στα λόγια του Ησαΐα και του Ιερεμία που αναφέρονται πιο πάνω), πρέπει να αποτελείται από πολλά πνευματικά πρόσωπα. Πρέπει να είναι ένα σύνθετο σώμα προσώπων, μια οργάνωση—μια ουράνια οργάνωση.

Αυτή η «γυναίκα» περιγράφεται στο όραμα του Ιωάννη, στο 12ο κεφάλαιο της Αποκάλυψης. Εμφανίζεται να γεννάει έναν γιο, έναν άρχοντα που «θα ποιμάνει όλα τα έθνη με σιδερένιο ραβδί». (Παράβαλε Ψλ 2:6-9· 110:1, 2.) Αυτό το όραμα δόθηκε στον Ιωάννη πολύ καιρό μετά την ανθρώπινη γέννηση του Ιησού και μετά το χρίσμα του ως Μεσσία του Θεού. Εφόσον είναι προφανές ότι το όραμα αφορά το ίδιο πρόσωπο, πρέπει να αναφέρεται, όχι στην ανθρώπινη γέννηση του Ιησού, αλλά σε κάποιο άλλο γεγονός, δηλαδή στην ενθρόνισή του με βασιλική εξουσία. Άρα, εδώ περιγράφεται η γέννηση της Μεσσιανικής Βασιλείας του Θεού.

Ο Σατανάς εμφανίζεται αργότερα να διώκει τη «γυναίκα» και να κάνει πόλεμο με «τους υπόλοιπους από το σπέρμα της». (Απ 12:13, 17) Εφόσον η «γυναίκα» ήταν ουράνια, και εφόσον ο Σατανάς είχε πλέον ριχτεί στη γη (Απ 12:7-9), δεν μπορούσε να έχει πρόσβαση στα ουράνια πρόσωπα από τα οποία αποτελούνταν η «γυναίκα», αλλά μπορούσε να έχει πρόσβαση στους υπόλοιπους από το «σπέρμα» της, τα παιδιά της, τους αδελφούς του Ιησού Χριστού που βρίσκονται ακόμη στη γη. Κατ’ αυτόν τον τρόπο δίωκε τη «γυναίκα».

Άλλες χρήσεις. Ο Θεός, προλέγοντας ότι θα επικρατούσαν συνθήκες πείνας στον Ισραήλ αν αυτοί παρήκουαν και παραβίαζαν τη διαθήκη του, είπε: «Τότε δέκα γυναίκες θα ψήνουν το ψωμί σας σε έναν και μόνο φούρνο και θα δίνουν πίσω το ψωμί σας με ζύγι». Η πείνα θα ήταν τόσο μεγάλη ώστε δέκα γυναίκες θα χρειάζονταν μόνο έναν φούρνο, ενώ σε φυσιολογικές εποχές θα χρησιμοποιούσε έναν η καθεμιά.—Λευ 26:26.

Αφού προειδοποίησε τον Ισραήλ για τις συμφορές που θα τον έβρισκαν λόγω απιστίας, ο Ιεχωβά είπε, μέσω του προφήτη Ησαΐα: «Και εφτά γυναίκες θα πιάσουν έναν άντρα εκείνη την ημέρα, λέγοντας: “Θα τρώμε το δικό μας ψωμί και θα φοράμε τους δικούς μας μανδύες· μόνο ας καλούμαστε με το όνομά σου για να αφαιρέσεις το όνειδός μας”». (Ησ 4:1) Στα δύο προηγούμενα εδάφια (Ησ 3:25, 26), ο Θεός είχε επισημάνει ότι οι άντρες του Ισραήλ θα σκοτώνονταν στον πόλεμο. Άρα, μιλούσε στον Ισραήλ για τις επιπτώσεις που θα είχαν αυτές οι συνθήκες στον αντρικό πληθυσμό του έθνους, προκαλώντας τόση λειψανδρία ώστε αρκετές γυναίκες θα προσκολλούνταν σε έναν άντρα. Θα έπαιρναν ευχαρίστως το όνομά του για να απολαμβάνουν τη φροντίδα ενός άντρα σε κάποιον βαθμό, έστω και αν έπρεπε να τον μοιράζονται με άλλες γυναίκες. Θα δέχονταν την πολυγαμία ή το θεσμό της παλλακείας για να έχουν κάποιον μικρό ρόλο στη ζωή ενός άντρα. Με αυτόν τον τρόπο θα αφαιρούνταν ένα μέρος από το όνειδος της χηρείας ή της αγαμίας, καθώς και της ατεκνίας.

Σε μια προφητεία που ήταν παρηγορητική για τον Ισραήλ, ο Ιεχωβά είπε: «Ως πότε θα γυρίζεις εδώ και εκεί, άπιστη κόρη; Διότι ο Ιεχωβά δημιούργησε κάτι νέο στη γη: Μια γυναίκα θα περισφίγγει ακμαίο άντρα». («Η γυναίκα πολιορκεί τον άντρα!» AT· βλέπε επίσης ΜΠΚ.) (Ιερ 31:22) Μέχρι τότε ο Ισραήλ, με τον οποίο ο Θεός είχε σχέση γάμου λόγω της διαθήκης του Νόμου, “γύριζε εδώ και εκεί” εκδηλώνοντας απιστία. Τώρα ο Ιεχωβά καλεί την «παρθένα του Ισραήλ» να στήσει οδοδείκτες και πινακίδες που θα την οδηγήσουν πίσω και να προσηλώσει την καρδιά της στο μεγάλο δρόμο της επιστροφής. (Ιερ 31:21) Ο Ιεχωβά θα βάλει το πνεύμα του σε αυτήν ώστε να ανυπομονεί να γυρίσει πίσω. Συνεπώς, όπως μια σύζυγος θα “περιέσφιγγε” το σύζυγό της για να αποκαταστήσει τις σχέσεις της μαζί του, έτσι και ο Ισραήλ θα “περιέσφιγγε” τον Ιεχωβά Θεό για να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με αυτόν ως σύζυγό του.

Η «επιθυμία των γυναικών». Για το «βασιλιά του βορρά», η προφητεία του Δανιήλ λέει: «Στον Θεό των πατέρων του δεν θα δώσει προσοχή· και δεν θα δώσει προσοχή ούτε στην επιθυμία των γυναικών ούτε σε κάθε άλλον θεό, αλλά πάνω από όλους θα μεγαλύνει τον εαυτό του. Στον θεό των φρουρίων, όμως, θα δώσει δόξα». (Δα 11:37, 38) Οι “γυναίκες” εδώ μπορεί να συμβολίζουν τα πιο αδύναμα έθνη που γίνονται “υπηρέτριες” του «βασιλιά του βορρά», ως πιο αδύναμα σκεύη. Αυτά έχουν τους θεούς τους τούς οποίους επιθυμούν και λατρεύουν, αλλά ο «βασιλιάς του βορρά» περιφρονεί αυτούς τους θεούς και αποδίδει τιμή σε έναν μιλιταριστικό θεό.

Οι συμβολικές «ακρίδες». Στο όραμα των συμβολικών «ακρίδων», στα εδάφια Αποκάλυψη 9:1-11, αυτές οι ακρίδες παρουσιάζονται να έχουν «μαλλιά σαν μαλλιά γυναικών». Σε αρμονία με τη Γραφική αρχή ότι τα μακριά μαλλιά της γυναίκας αποτελούν σημείο της υποταγής της στη συζυγική κεφαλή της, τα μαλλιά αυτών των συμβολικών «ακρίδων» πρέπει να αντιπροσωπεύουν την υποταγή αυτών που συμβολίζουν οι ακρίδες σε εκείνον τον οποίο η προφητεία υποδεικνύει ως κεφαλή και βασιλιά τους.—Βλέπε ΑΒΑΔΔΩΝ.

Οι 144.000 που “δεν μολύνθηκαν με γυναίκες”. Στα εδάφια Αποκάλυψη 14:1-4 λέγεται για τους 144.000, οι οποίοι περιγράφονται σαν να στέκονται μαζί με το Αρνί στο Όρος Σιών, ότι έχουν «αγοραστεί από τη γη. Αυτοί είναι που δεν μόλυναν τους εαυτούς τους με γυναίκες· στην πραγματικότητα, είναι παρθένοι». Παρουσιάζονται να έχουν στενότερη σχέση με το Αρνί από οποιουσδήποτε άλλους, καθώς είναι οι μόνοι που γνωρίζουν το «νέο ύμνο». (Απ 14:1-4) Αυτό υποδηλώνει ότι απαρτίζουν τη «νύφη» του Αρνιού. (Απ 21:9) Είναι πνευματικά πρόσωπα, όπως φανερώνει το γεγονός ότι στέκονται στο ουράνιο Όρος Σιών μαζί με το Αρνί. Επομένως, το ότι «δεν μόλυναν τους εαυτούς τους με γυναίκες» και το ότι είναι «παρθένοι» δεν σημαίνει ότι κανένα από αυτά τα 144.000 άτομα δεν είχε παντρευτεί ποτέ, διότι οι Γραφές δεν απαγορεύουν το γάμο σε άτομα πάνω στη γη που πρόκειται να γίνουν συγκληρονόμοι με τον Χριστό. (1Τι 3:2· 4:1, 3) Ούτε υπονοείται ότι όλοι οι 144.000 είναι άντρες, διότι «δεν υπάρχει ούτε αρσενικό ούτε θηλυκό» όσον αφορά την πνευματική σχέση των συγκληρονόμων του Χριστού. (Γα 3:28) Άρα, οι «γυναίκες» πρέπει να είναι συμβολικές γυναίκες, αναμφίβολα θρησκευτικές οργανώσεις όπως η Βαβυλώνα η Μεγάλη και οι “κόρες” της, οργανώσεις της ψεύτικης θρησκείας στις οποίες, αν κάποιος προσχωρούσε και γινόταν μέλος τους, δεν θα μπορούσε να είναι ακηλίδωτος. (Απ 17:5) Αυτή η συμβολική περιγραφή εναρμονίζεται με την απαίτηση που υπήρχε στο Νόμο να παίρνει ο αρχιερέας του Ισραήλ ως σύζυγό του μόνο κάποια παρθένα, διότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο μεγάλος Αρχιερέας του Ιεχωβά.—Λευ 21:10, 14· 2Κο 11:2· Εβρ 7:26.

Αναφορικά με το ότι ο Ιησούς αποκαλούσε τη Μαρία «γυναίκα», βλέπε ΜΑΡΙΑ Αρ. 1 (Απολαμβάνει το Σεβασμό και την Αγάπη του Ιησού).

ΓΥΠΑΣ

[εβρ., ραχάμ· ραχάμαχ], ΜΑΥΡΟΣ ΓΥΠΑΣ [εβρ., ‛οζνιγιάχ].

Μεγάλο νεκροφάγο πουλί που προσφέρει εξαιρετικά πολύτιμη υπηρεσία σε χώρες με θερμό κλίμα, καταναλώνοντας τα πτώματα και τις αποσυντιθέμενες σάρκες που, σε διαφορετική περίπτωση, ίσως προκαλούσαν ασθένειες. Περιλαμβάνεται στον κατάλογο με τα πουλιά που χαρακτηρίζονταν “ακάθαρτα” σύμφωνα με το Μωσαϊκό Νόμο.—Λευ 11:13, 18· Δευ 14:12, 17.

Στην αραβική, γλώσσα συγγενική της εβραϊκής, μια λέξη παρόμοια με τη λέξη ραχάμ προσδιορίζει τον αιγυπτιακό γύπα (νεόφρων ο περκνόπτερος [Neophron percnopterus]), ο οποίος συχνά αποκαλείται όρνιθα των Φαραώ. Αυτό το πουλί είναι λευκό, με εξαίρεση τις φτερούγες του που είναι μαύρες, και το ράμφος και τα πόδια του που είναι κίτρινα. Είναι ο μικρότερος γύπας που βρίσκεται στις Βιβλικές χώρες, με μήκος περίπου 65 εκ. Το γυμνό, ρυτιδιασμένο πρόσωπό του, τα μεγάλα μάτια του, το αγκιστροειδές ράμφος του και τα γαμψά νύχια του συνθέτουν μια εξαιρετικά αποκρουστική εμφάνιση. Επειδή τρώει πρόθυμα σκουπίδια τα οποία περιφρονούν ακόμη και οι άλλοι γύπες, θεωρείται το πιο ακάθαρτο νεκροφάγο πουλί της Μέσης Ανατολής και, για τον ίδιο λόγο, το πιο χρήσιμο εξαιτίας της υπηρεσίας που προσφέρει.

Το όρνιο (γυψ ο πυρρόχρους [Gyps fulvus]) είναι ένα πουλί με καστανοκίτρινο χρώμα, μήκος περίπου 1,2 μ. και άνοιγμα φτερών κατά προσέγγιση 2,7 μ. Το όρνιο ήταν σύμβολο της θεάς Νεχβέτ των Αιγυπτίων και εμφανιζόταν, επίσης, στα πολεμικά λάβαρα των Αιγυπτίων, των Ασσυρίων και των Περσών.

Ο γυπαετός (γυπάετος ο πωγωνοφόρος [Gypaetus barbatus]) είναι ένα μεγάλο αρπακτικό πουλί ύψους περίπου 1,2 μ. Χάρη στα μακριά, αιχμηρά φτερά του που έχουν άνοιγμα σχεδόν 3 μ., ο γυπαετός πετάει με απαράμιλλη χάρη και διαγράφει κύκλους αβίαστα, καθώς εξετάζει το έδαφος για να βρει τροφή. Σε αντίθεση με άλλους γύπες, ο γυπαετός έχει πούπουλα στο κεφάλι του και γένια που μοιάζουν με του τράγου. Προτιμάει κόκαλα με μυελό, τα οποία μεταφέρει σε μεγάλα ύψη και κατόπιν αφήνει να πέσουν στα βράχια για να ανοίξουν και να μπορέσει να φάει το μυελό που περιέχουν.

Η εβραϊκή λέξη ‛οζνιγιάχ προφανώς αναφέρεται στο μαύρο γύπα (αιγυπιός ο μοναχός [Aegypius monachus]), το μεγαλύτερο αρπακτικό πουλί που υπάρχει στο Ισραήλ. Το χρώμα του είναι καστανό μάλλον παρά μαύρο και έχει το χαρακτηριστικό γυμνό κεφάλι του γύπα, ενώ ο λαιμός του είναι γαλαζωπός και η ουρά του σφηνοειδής.

ΓΩΒ

Τοποθεσία όπου οι άντρες του Δαβίδ πάταξαν δύο φορές γιγαντόσωμους πολεμιστές των δυνάμεων των Φιλισταίων. (2Σα 21:18, 19) Η παράλληλη αφήγηση στο εδάφιο 1 Χρονικών 20:4 αναφέρει τη «Γεζέρ» ως τον τόπο της πρώτης αναμέτρησης («Γαθ» σε ορισμένα αντίγραφα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα και της συριακής Πεσίτα), χωρίς να κατονομάζει τον τόπο της δεύτερης αναμέτρησης. (1Χρ 20:5) Και οι δύο αφηγήσεις, όμως, δείχνουν ότι μια τρίτη αναμέτρηση έλαβε χώρα στη «Γαθ» (2Σα 21:20· 1Χρ 20:6), και γι’ αυτό πολλοί λόγιοι υποθέτουν ότι ο τύπος «Γωβ» αποτελεί λάθος αντιγραφή του ονόματος «Γαθ». Ωστόσο, άλλοι θεωρούν απίθανο να έγινε μια τέτοια αβλεψία δύο φορές σε διαδοχικά εδάφια και συμπεραίνουν ότι η λέξη Γωβ ίσως να ήταν απλώς το όνομα μιας άγνωστης σήμερα τοποθεσίας, κοντά στη Γεζέρ.

ΓΩΓ

Η σημασία αυτού του ονόματος είναι αβέβαιη.

1. Απόγονος του Ρουβήν.—1Χρ 5:3, 4.

2. Το όνομα αυτό εμφανίζεται στο 38ο και στο 39ο κεφάλαιο του βιβλίου του Ιεζεκιήλ και εφαρμόζεται εκεί στον ηγέτη μιας θυελλώδους, πολυεθνικής επίθεσης εναντίον του λαού του Θεού. Η επίθεση γίνεται όταν ο Ιεχωβά έχει πια συγκεντρώσει το λαό του μέσα από τα έθνη και τους έχει αποκαταστήσει στα «βουνά του Ισραήλ» που προηγουμένως ήταν ερημωμένα. Επειδή κατοικούν με ασφάλεια, χωρίς κανένα ορατό δείγμα προστασίας, και επειδή απολαμβάνουν μεγάλη ευημερία, ο Γωγ παρασύρεται σε μια θηριώδη, σφοδρή επίθεση εναντίον τους. Γι’ αυτόν το σκοπό συνάγει έναν τεράστιο στρατό από πολλά έθνη. Αλλά η επίθεσή του πυροδοτεί την οργή του Ιεχωβά και επιφέρει τρομερή ήττα και καταστροφή στον Γωγ και σε ολόκληρο το πλήθος του. Τα πτώματά τους γίνονται τροφή για τα πουλιά και τα θηρία, και τα κόκαλά τους θάβονται στην κοιλάδα που έκτοτε ονομάζεται Κοιλάδα του Πλήθους του Γωγ (κατά κυριολεξία, Κοιλάδα του Αμών-Γωγ).

Η Προέλευση και ο Σκοπός της Επίθεσης. Η επίθεση προέρχεται από ένα μέρος πολύ μακριά από τη γη του Ισραήλ. Ο Γωγ είναι από “τη γη του Μαγώγ”, η οποία βρίσκεται στα «πιο απομακρυσμένα μέρη του βορρά». (Ιεζ 38:2, 15) Είναι ο “επικεφαλής αρχηγός [“μεγάλος άρχοντας”, AT, ΜΠΚ· “πρώτιστος άρχοντας”, KJ, RS] του Μεσέχ και του Θουβάλ”. (Ιεζ 38:2, 3) Σε μερικές μεταφράσεις η φράση αυτή αποδίδεται ως “ο άρχοντας της Ρος, του Μεσέχ και του Θουβάλ” (AS, JB, ΒΑΜ)—μια απόδοση σύμφωνα με την οποία η λέξη «Ρος [εβρ., «κεφάλι»]» αντιστοιχεί σε κάποια χώρα ή λαό. Ωστόσο, σε κανένα άλλο σημείο της Αγίας Γραφής δεν αναφέρεται μια τέτοια χώρα ή λαός. Τα ονόματα Μεσέχ και Θουβάλ, καθώς και Μαγώγ, είναι ονόματα γιων του Ιάφεθ (Γε 10:2), οι δε τρεις ομώνυμες με αυτούς χώρες βρίσκονταν Β του Ισραήλ. (Βλέπε ΘΟΥΒΑΛ· ΜΑΓΩΓ Αρ. 2· ΜΕΣΕΧ Αρ. 1.) Άλλα μέλη των δυνάμεων επίθεσης, επίσης ιαφεθιτικά και προερχόμενα από το βορρά, ήταν ο Γόμερ και ο Θογαρμά (οι οποίοι πιστεύεται ότι ήταν οι προγεννήτορες των αρχαίων Κιμμερίων και Αρμενίων αντίστοιχα). Η ιαφεθιτική Περσία βρισκόταν προς τα ΒΑ. Αλλά στη συνωμοσία περιλαμβάνονταν και νότια, χαμιτικά έθνη—η Αιθιοπία και ο Φουθ από την Αφρική. (Ιεζ 38:4-6, 15) Άρα, ο Γωγ παίζει το ρόλο του διοικητή μιας τεράστιας επιτιθέμενης στρατιάς που ασκεί φοβερές πιέσεις με στόχο να συντρίψει σαν σε μέγκενη το λαό του Ιεχωβά.

Για τον Ισραήλ αναφέρεται ότι «κατοικεί στο κέντρο της γης». (Ιεζ 38:12) Ο αρχαίος Ισραήλ, όχι μόνο βρισκόταν σε κεντρικό σημείο σε σχέση με τις ηπείρους της Ευρασίας και της Αφρικής, αλλά ήταν και το κέντρο της αγνής λατρείας του αληθινού Θεού ο οποίος τον έβλεπε σαν «την κόρη του ματιού του».—Δευ 32:9, 10· Ζαχ 2:8.

Ο Ιεχωβά δηλώνει ότι θα βάλει “άγκιστρα στα σαγόνια του Γωγ” και θα τον οδηγήσει σε αυτή την επίθεση. (Ιεζ 38:4· παράβαλε 2Βα 19:20, 21, 28.) Ωστόσο, η προφητεία δείχνει καθαρά ότι αυτή είναι ήδη η επιθυμία του Γωγ και ότι το δόλιο αυτό σχέδιο είναι προϊόν της δικής του καρδιάς. (Ιεζ 38:10, 11) Παρ’ όλα αυτά, ο Ιεχωβά εξωθεί τον Γωγ σε αυτή την επίθεση αποκαθιστώντας το λαό του που φέρει το όνομά του και χαρίζοντάς του ευημερία. Αυτό υποκινεί τον Γωγ να εξωτερικεύσει την κακεντρέχειά του απέναντι στο λαό του Θεού, και έτσι βαδίζει εθελούσια σε μια πορεία που φέρνει την ταχύτατη καταστροφή του ίδιου και όλων των συντρόφων του. Με την ήττα και τον αφανισμό του Γωγ και των δυνάμεών του, ο Ιεχωβά μεγαλύνει και αγιάζει το δικό του όνομα ενώπιον όλων όσων παρατηρούν τα γεγονότα.—Ιεζ 38:12-23· 39:5-13, 21, 22· παράβαλε Ιωλ 3:9-17.

Προσδιορισμός της Ταυτότητας του Γωγ. Οι χώρες και οι λαοί που αναφέρονται σε αυτή την προφητεία για τον Γωγ είναι γνωστοί από την Αγία Γραφή και σε κάποιον βαθμό από την ιστορία. Αλλά η προσπάθεια ταύτισης του Γωγ με κάποιον επίγειο ηγεμόνα γνωστό από την ιστορία δεν είχε επιτυχία. Η πιο συχνή εκδοχή που προβάλλεται είναι ο Γύγης, βασιλιάς της Λυδίας στη δυτική Μικρά Ασία, ο αποκαλούμενος Γκούγκου στα αρχεία του Ασσύριου μονάρχη Ασσουρμπανιπάλ. (Αρχεία της Αρχαίας Ασσυρίας και Βαβυλωνίας [Ancient Records of Assyria and Babylonia], του Ντ. Λάκενμπιλ, 1927, Τόμ. 2, σ. 297, 351, 352) Ωστόσο, ο Γύγης είχε πεθάνει δεκαετίες πριν από τη συγγραφή της προφητείας του Ιεζεκιήλ. Συνεπώς, αυτή η ταύτιση δεν είναι αποδεκτή. Επιπρόσθετα, η ίδια η προφητεία τοποθετεί την επίθεση του Γωγ στο «τελικό διάστημα των ετών», «στο τελικό διάστημα των ημερών». (Ιεζ 38:8, 16· παράβαλε Ησ 2:2· Ιερ 30:24· 2Τι 3:1.) Με βάση αυτούς τους λόγους εξάγεται το συμπέρασμα ότι το όνομα Γωγ είναι προφανώς κρυπτογραφικό ή συμβολικό και δεν ανήκε σε κανέναν γνωστό ανθρώπινο βασιλιά ή ηγέτη.

Τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι η εκπλήρωση θα λάβαινε χώρα κατά την περίοδο που αλλού ονομάζεται “ο καιρός του τέλους”. (Δα 11:35· 12:9· παράβαλε Απ 12:12.) Οι λόγιοι και οι σχολιαστές της Αγίας Γραφής γενικά αναγνωρίζουν ότι η προφητεία συνδέεται με την εποχή της Μεσσιανικής Βασιλείας. Για παράδειγμα, Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Θρησκευτικής Γνώσης των Σαφ-Χέρτσογκ (The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge) σχολιάζει: «Ο Γωγ εμφανίζεται ως ο ηγέτης της τελευταίας εχθρικής επίθεσης των παγκόσμιων δυνάμεων κατά της βασιλείας του Θεού». (Επιμέλεια Σ. Τζάκσον, 1956, Τόμ. 5, σ. 14) Τυχόν εκπλήρωση της προφητείας στον φυσικό Ισραήλ δεν είναι γνωστή. Η εκπλήρωση «στο τελικό διάστημα των ημερών» λογικά εφαρμόζεται στον πνευματικό Ισραήλ, τη Χριστιανική εκκλησία (Ρω 2:28, 29· Γα 6:16), που σύμφωνα με την περιγραφή του αποστόλου Παύλου είναι παιδιά της «άνω Ιερουσαλήμ» και κατευθύνονται από αυτήν. (Γα 4:26) Αυτά τα σημεία βοηθούν στον προσδιορισμό της ταυτότητας του Γωγ.

Περαιτέρω βοήθεια μπορούμε να αντλήσουμε από το βιβλίο της Αποκάλυψης. Προφητικά οράματα σε αυτό το βιβλίο προέλεγαν ότι ο διωγμός εναντίον της Χριστιανικής εκκλησίας από μέρους του συμβολικού δράκοντα, του Σατανά του Διαβόλου, θα εντεινόταν πάρα πολύ. Ο διωγμός αυτός θα λάβαινε χώρα μετά το ρίξιμο του Σατανά και των δαιμόνων του από τον ουρανό στην περιοχή της γης—κάτι που επιτέλεσε η Βασιλεία του Θεού μέσω του Χριστού τον καιρό που ο Ιησούς άρχισε να ασκεί βασιλική εξουσία. (Απ 12:5-10, 13-17) Η συσπείρωση επίγειων εθνών εναντίον του Θεού, του Γιου του και των πιστών υπηρετών του Θεού στη γη αποτελεί βασικό στοιχείο αυτών των οραμάτων, όπως και η ολοκληρωτική ήττα και ερήμωση αυτών των εχθρικών δυνάμεων. (Απ 16:13-16· 17:12-14· 19:11-21) Μια ακόμη αντιστοιχία βρίσκουμε επίσης στο ότι τα πουλιά θα έτρωγαν τα πτώματα αυτών των εχθρών της βασιλικής διακυβέρνησης του Χριστού.—Παράβαλε Ιεζ 39:4, 17-20 με Απ 19:21.

Η προφητεία του βιβλίου του Ιεζεκιήλ αναφορικά με τον Γωγ υποδεικνύει μια θηριώδη, παγγήινη επίθεση εναντίον του λαού του Θεού. Παρότι ο Γωγ προφανώς αντιπροσωπεύει ένα συνασπισμό εθνών τα οποία θα κάνουν την επίθεση, ο Σατανάς ο Διάβολος είναι αυτός που θα την έχει σχεδιάσει και θα την καθοδηγεί από τα παρασκήνια. Αυτή είναι η επίθεση που πυροδοτεί την ολοκληρωτική εξάλειψη των σατανικών δυνάμεων μέσω της εκπληκτικής δύναμης του Θεού.—Ιεζ 38:18-22.

Η Ταφή του Πλήθους του Γωγ. Η ταφή του “Γωγ και όλου του πλήθους του” γίνεται στην «κοιλάδα των διαβατών ανατολικά της θάλασσας». (Ιεζ 39:11) Σύμφωνα με την Αμερικανική Μετάφραση το εδάφιο αυτό λέει: «την κοιλάδα της Αβαρίμ, ανατολικά της Νεκράς Θαλάσσης». (Βλέπε επίσης ΛΧ.) Το όνομα Αβαρίμ χρησιμοποιείται στα εδάφια Αριθμοί 33:47, 48 για τα βουνά Α της Νεκράς Θαλάσσης. (Βλέπε ΑΒΑΡΙΜ.) Σε αυτή την περιοχή υπάρχουν δύο βαθιές κοιλάδες, ή φαράγγια, του Αρνών και του Ζαρέδ. Η κοιλάδα του Αρνών έχει πλάτος 3 χλμ. περίπου στην κορυφή της και βάθος περίπου 520 μ. Το φαράγγι του Ζαρέδ προκαλεί ακόμη μεγαλύτερο δέος, καθώς οι απόκρημνες πλαγιές του κατεβαίνουν σε βάθος 1.190 μ. περίπου. Οποιαδήποτε από αυτές τις κοιλάδες θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να υποδηλώσει αυτόν τον προφητικό τόπο ταφής, δεδομένου ότι η κοιλάδα του Αρνών βρισκόταν ακριβώς στα Α της θάλασσας, ενώ η κοιλάδα του Ζαρέδ, προς τα ΝΑ, είχε τη μεγαλύτερη κίνηση από τις δύο. Ή, εφόσον η εικόνα που παρουσιάζεται είναι συμβολική, μπορεί να μην εννοείται καμιά συγκεκριμένη κοιλάδα. Η ταφή σε ένα βαθύ μέρος κοντά στη Νεκρά Θάλασσα παραλληλίζεται και αυτή στο βιβλίο της Αποκάλυψης με την απομάκρυνση των εναντιουμένων της Βασιλείας του Θεού, η οποία επιτυγχάνεται με το ρίξιμό τους στη συμβολική λίμνη της φωτιάς και με το ρίξιμο του Σατανά στην άβυσσο.—Απ 19:20· 20:1-3.

Είναι ο Γωγ που αναφέρεται στην Αποκάλυψη ο ίδιος με τον Γωγ που αναφέρεται στον Ιεζεκιήλ;

3. Το εδάφιο Αποκάλυψη 20:8 επίσης μιλάει για «τον Γωγ και τον Μαγώγ». Και τα δύο αυτά ονόματα φαίνεται να εφαρμόζονται σε «εκείνα τα έθνη που βρίσκονται στις τέσσερις γωνιές της γης» τα οποία επιτρέπουν στον εαυτό τους να παροδηγηθεί από τον Σατανά μετά την απελευθέρωσή του από τη συμβολική «άβυσσο». Εφόσον άλλα εδάφια δείχνουν ότι η Χιλιετής Διακυβέρνηση του Χριστού τερματίζει την εθνική κυριαρχία και τις διαιρέσεις (Δα 2:44· 7:13, 14), φαίνεται ότι αυτά τα «έθνη» είναι προϊόν στασιασμού κατά της παγγήινης εξουσίας του. Αυτά προχωρούν «στο πλάτος της γης» για να περικυκλώσουν «το στρατόπεδο των αγίων και την αγαπημένη πόλη». Το γεγονός αυτό λαβαίνει χώρα όταν η Χιλιετής Διακυβέρνηση της γης υπό τον Χριστό Ιησού έχει πια φερθεί σε πέρας.—Απ 20:2, 3, 7-9.

Η χρήση των ονομάτων «Γωγ και Μαγώγ» προφανώς αποσκοπεί στο να τονίσει κάποιες ομοιότητες που υπάρχουν ανάμεσα σε αυτή την κατάσταση που προκύπτει μετά τη Χιλιετία και στην προηγούμενη επίθεση. Τόσο στον Ιεζεκιήλ όσο και στην Αποκάλυψη, οι εναντιούμενοι είναι πολυάριθμοι (ο αριθμός αυτών που αναφέρονται στην Αποκάλυψη είναι ακαθόριστος, «σαν την άμμο της θάλασσας»). Η επίθεση είναι αποτέλεσμα μιας εκτεταμένης συνωμοσίας και στρέφεται εναντίον των υπηρετών του Θεού όταν αυτοί απολαμβάνουν μεγάλη ευημερία. Συνεπώς, η χρήση των ονομάτων «Γωγ και Μαγώγ» για την περιγραφή εκείνων που οδηγούνται σε στασιασμό μετά τη Χιλιετία είναι πολύ κατάλληλη. Το τέλος τους είναι η απόλυτη καταστροφή.—Απ 20:8-10, 14.

ΓΩΖΑΝ

(Γωζάν).

Όνομα που προφανώς χρησιμοποιείται τόσο για κάποια τοποθεσία όσο και για έναν ποταμό. Στα εδάφια 2 Βασιλέων 19:12 και Ησαΐας 37:12, η Γωζάν φαίνεται να καταλαμβάνει μεγαλύτερη έκταση από αυτήν που θα καταλάμβανε μια πόλη, δεδομένου ότι οι κάτοικοί της συγκαταλέγονται μεταξύ των «εθνών» που κατέκτησαν οι Ασσύριοι. Πολλοί λόγιοι, οι οποίοι προφανώς βασίζουν τα συμπεράσματά τους στις ομοιότητες των λέξεων, πιστεύουν ότι η Γωζάν ίσως αντιστοιχεί στη Γαυζανίτιδα, μια περιοχή της Μεσοποταμίας την οποία αναφέρει ο Πτολεμαίος και η οποία θεωρείται ότι ταυτίζεται με το «Γκουζάνα» που μνημονεύεται στα ασσυριακά χρονικά. Το αρχαίο Γκουζάνα συνδέεται συνήθως με το σύγχρονο Τελλ Χάλαφ στον άνω ποταμό Χαμπούρ, περίπου 590 χλμ. ΑΒΑ της Θάλασσας της Γαλιλαίας.

Στα εδάφια 2 Βασιλέων 17:6 και 18:11 μερικές μεταφράσεις λένε “Χαβώρ, ο ποταμός της Γωζάν” (AS, RS, ΜΠΚ), αντί «Χαβώρ, που είναι στον [ή δίπλα στον] ποταμό Γωζάν» (ΜΝΚ, Yg, ΒΑΜ, ΛΧ), παρουσιάζοντας έτσι και τη Γωζάν ως τοποθεσία. Ωστόσο, η απόδοση “Χαβώρ, ο ποταμός της Γωζάν”, δεν εναρμονίζεται με το εδάφιο 1 Χρονικών 5:26. Εκεί η Χαβώρ αναφέρεται ανάμεσα στην Αλά και στην Αρά, ενώ πριν από τη λέξη Γωζάν δεν αναφέρεται η Χαβώρ, αλλά η Αρά. Αυτό υποδεικνύει ότι η Χαβώρ δεν είναι ταυτόσημη με τον «ποταμό της Γωζάν» (AS, ΜΠΚ). Επομένως, αυτοί που εκλαμβάνουν τη Γωζάν ως τοποθεσία σε όλα τα εδάφια είναι αναγκασμένοι να απορρίψουν την περικοπή από το Πρώτο Χρονικών. Ωστόσο, εφόσον το εβραϊκό κείμενο επιτρέπει και στα τρία εδάφια την ομοιόμορφη απόδοση “ποταμός Γωζάν”, υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι ο βασιλιάς της Ασσυρίας εγκατέστησε μερικούς από τους εξόριστους Ισραηλίτες του βόρειου βασιλείου κοντά σε έναν ποταμό ονόματι Γωζάν. Σύμφωνα με μια εκδοχή, ο Κεζέλ Οουζάν στο βορειοδυτικό Ιράν είναι δυνατόν να αντιστοιχεί «στον ποταμό Γωζάν». Πηγάζει από τα βουνά ΝΑ της λίμνης Ουρμίας (όπου βρισκόταν η χώρα των Μήδων) και τελικά εκβάλλει ως Σεφίντ-Ρουντ, ή αλλιώς Λευκός Ποταμός (όνομα που χρησιμοποιείται για τον κατώτερο ρου του), στο νοτιοδυτικό τμήμα της Κασπίας Θάλασσας. Σύμφωνα με μια άλλη άποψη, ο Γωζάν είναι ένας ποταμός της Μεσοποταμίας.

ΓΩΝΙΑΚΗ ΠΥΛΗ

Βλέπε ΠΥΛΗ.

ΔΑΒΑΣΕΘ

(Δαβασέθ) [Ύβος].

Κωμόπολη του Ζαβουλών. (Ιη 19:11) Η ακριβής θέση της δεν είναι γνωστή. Ωστόσο, η τοποθεσία Τελλ ες-Σαμάμ (Τελ Σεμ), περίπου 5 χλμ. Α της Ιοκνεάμ, στην Κοιλάδα της Ιεζραέλ, φαίνεται να ταιριάζει με τις πληροφορίες της Αγίας Γραφής.

ΔΑΒΕΡΑΘ

(Δαβεράθ) [Βοσκότοπος].

Πόλη που αναφέρεται στον κατάλογο με τις μεθόριες τοποθεσίες του Ζαβουλών (Ιη 19:10, 12), η οποία όμως θεωρήθηκε έδαφος της γειτονικής φυλής του Ισσάχαρ, όταν αργότερα παραχωρήθηκε μαζί με το βοσκότοπό της στους Λευίτες της οικογένειας του Γηρσών (Γηρσώμ). (Ιη 21:27, 28· 1Χρ 6:71, 72) Η Δαβεράθ δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο των τοποθεσιών που είχαν παραχωρηθεί στον Ισσάχαρ, αλλά πολλοί γεωγράφοι πιστεύουν ότι πιθανότατα είναι η Ραββίθ του εδαφίου Ιησούς του Ναυή 19:20—μια άποψη που υποστηρίζεται από το κείμενο του Βατικανού Χειρογράφου Αρ. 1209.—Βλέπε ΡΑΒΒΙΘ.

Η Δαβεράθ ταυτίζεται σήμερα με τα ερείπια στο Χίρμπετ Νταμπούρα (Χορβάτ Ντεβορά), κοντά στο χωριό Νταμπουρίγια στη βορειοδυτική άκρη του Όρους Θαβώρ.

ΔΑΒΙΔ

(Δαβίδ) [πιθανότατα, Αγαπητός].

Στη Μετάφραση Νέου Κόσμου το όνομα αυτό εμφανίζεται 1.079 φορές στις Εβραϊκές Γραφές—75 από αυτές στις επιγραφές 73 ψαλμών—και 59 φορές στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές. Από όλα τα πρόσωπα των Εβραϊκών Γραφών, οι συγγραφείς των Χριστιανικών Γραφών μνημονεύουν συχνότερα μόνο τον Μωυσή και τον Αβραάμ. Στα 1.138 σημεία όπου εμφανίζεται το όνομα του Δαβίδ, η αναφορά γίνεται σε ένα μόνο πρόσωπο, το δεύτερο βασιλιά του Ισραήλ, ή σε εκείνον του οποίου ο Δαβίδ ήταν εξεικονιστικός τύπος σε κάποιες περιπτώσεις: “Τον Ιησού Χριστό, το γιο του Δαβίδ”.—Ματ 1:1.

Αυτός ο ποιμένας, μουσικός, ποιητής, στρατιώτης, πολιτικός, προφήτης και βασιλιάς έχει εξέχουσα θέση στις Εβραϊκές Γραφές. Ήταν φοβερός πολεμιστής στο πεδίο της μάχης, καρτερικός στις αντιξοότητες, ισχυρός ηγέτης και αρχηγός με ακλόνητο θάρρος, και ωστόσο αρκετά ταπεινός ώστε να αναγνωρίζει τα λάθη του και να μετανοεί για τις χονδροειδείς αμαρτίες του, άντρας ικανός να εκδηλώνει τρυφερή συμπόνια και έλεος, ο οποίος αγαπούσε την αλήθεια και τη δικαιοσύνη και πάνω από όλα έδειχνε ανεπιφύλακτη εμπιστοσύνη και πεποίθηση στον Θεό του τον Ιεχωβά.

Ο Δαβίδ, ο οποίος ήταν απόγονος του Βοόζ και της Ρουθ, καταγόταν από τον Ιούδα μέσω του Φαρές. (Ρθ 4:18-22· Ματ 1:3-6) Ήταν ο μικρότερος από τους οχτώ γιους του Ιεσσαί και είχε επίσης δύο αδελφές, πιθανώς ετεροθαλείς. (1Σα 16:10, 11· 17:12· 1Χρ 2:16) Ένας από τους αδελφούς του Δαβίδ προφανώς πέθανε άτεκνος και γι’ αυτό παραλείπεται από μεταγενέστερους γενεαλογικούς καταλόγους. (1Χρ 2:13-16) Το όνομα της μητέρας του Δαβίδ δεν είναι γνωστό. Μερικοί υποστηρίζουν ότι το όνομά της ήταν Νάας, αλλά το πιθανότερο είναι ότι Νάας λεγόταν ο πατέρας των ετεροθαλών αδελφών του Δαβίδ.—2Σα 17:25· βλέπε ΝΑΑΣ Αρ. 2.

Η Βηθλεέμ, σε απόσταση περίπου 9 χλμ. ΝΝΔ της Ιερουσαλήμ, ήταν η γενέτειρα του Δαβίδ, η πόλη όπου έζησαν οι προπάτορές του—ο Ιεσσαί, ο Ωβήδ και ο Βοόζ—και η οποία μερικές φορές αποκαλούνταν «πόλη του Δαβίδ». (Λου 2:4, 11· Ιωα 7:42) Δεν πρέπει, όμως, να συγχέεται με την «Πόλη του Δαβίδ», δηλαδή τη Σιών, στην Ιερουσαλήμ.—2Σα 5:7.

Τα Νεανικά του Χρόνια. Πρωτοσυναντάμε τον Δαβίδ ενώ βόσκει τα πρόβατα του πατέρα του στην ύπαιθρο της Βηθλεέμ, γεγονός που μας θυμίζει ότι πάλι στην ύπαιθρο της Βηθλεέμ, μία χιλιετία και πλέον αργότερα, ποιμένες κυριεύτηκαν από δέος καθώς επιλέχθηκαν να ακούσουν τον άγγελο του Ιεχωβά να τους ανακοινώνει τη γέννηση του Ιησού. (Λου 2:8-14) Ο Σαμουήλ, τον οποίο έστειλε ο Θεός στο σπίτι του Ιεσσαί να χρίσει έναν από τους γιους του ως μελλοντικό βασιλιά, απορρίπτει τους εφτά μεγαλύτερους αδελφούς του Δαβίδ λέγοντας: «Ο Ιεχωβά δεν εξέλεξε αυτούς». Τελικά καλούν τον Δαβίδ να έρθει από το βοσκότοπο. Υπάρχει μια ατμόσφαιρα αγωνίας καθώς μπαίνει ο Δαβίδ—«ένας ροδοκόκκινος νεαρός με όμορφα μάτια και ωραία εμφάνιση»—διότι μέχρι εκείνη τη στιγμή κανείς δεν ξέρει το λόγο για τον οποίο έχει έρθει ο Σαμουήλ. «Σήκω», προστάζει ο Ιεχωβά τον Σαμουήλ, «χρίσε τον, γιατί αυτός είναι!» Αυτός είναι εκείνος για τον οποίο λέει ο Ιεχωβά: «Βρήκα τον Δαβίδ, το γιο του Ιεσσαί, άντρα σε αρμονία με την καρδιά μου, ο οποίος θα κάνει όλα όσα επιθυμώ».—1Σα 16:1-13· 13:14· Πρ 13:22.

Τα χρόνια κατά τα οποία ο Δαβίδ έζησε ως ποιμένας επηρέασαν βαθύτατα όλη την υπόλοιπη ζωή του. Η ζωή στην ύπαιθρο τον προετοίμασε για τη μετέπειτα ζωή του φυγάδα, όταν κρυβόταν εξαιτίας της οργής του Σαούλ. Επίσης έγινε επιδέξιος στη χρήση της σφεντόνας και καλλιέργησε υπομονή και θάρρος, αλλά και την προθυμία που απαιτούνταν για να αναζητάει και να σώζει τα πρόβατα που απομακρύνονταν από το κοπάδι, μη διστάζοντας να σκοτώσει μια αρκούδα ή ένα λιοντάρι όταν χρειάστηκε.—1Σα 17:34-36.

Ωστόσο, τον Δαβίδ δεν τον θυμόμαστε μόνο για τη γενναιότητά του ως πολεμιστή, αλλά και για τη δεξιοτεχνία του στην άρπα και στη σύνθεση ύμνων, ικανότητες που ίσως ανέπτυξε τις πολλές ώρες που έβοσκε τα πρόβατα. Ο Δαβίδ ήταν επίσης γνωστός για το ότι είχε εφεύρει καινούρια μουσικά όργανα. (2Χρ 7:6· 29:26, 27· Αμ 6:5) Η αγάπη του για τον Ιεχωβά εξύψωσε τα λυρικά του ποιήματα πολύ πιο πάνω από το κοινό επίπεδο της απλής ψυχαγωγίας και τα κατέστησε κλασικά αριστουργήματα, αφιερωμένα στη λατρεία και στον αίνο του Ιεχωβά. Οι επιγραφές 73 ψαλμών δείχνουν ότι συνθέτης τους ήταν ο Δαβίδ, υπάρχουν, όμως, και άλλοι ψαλμοί που σε άλλα σημεία αποδίδονται στον Δαβίδ. (Παράβαλε Ψλ 2:1 με Πρ 4:25· Ψλ 95:7, 8 με Εβρ 4:7.) Μερικοί ψαλμοί, όπως για παράδειγμα ο 8ος, ο 19ος, ο 23ος και ο 29ος, πιθανότατα αντικατοπτρίζουν εμπειρίες που είχε ο Δαβίδ όταν ήταν ποιμένας.

Όλη αυτή η εκπαίδευση που έλαβε ο Δαβίδ φροντίζοντας τα πρόβατα τον προετοίμασε για έναν μεγαλύτερο ρόλο, την ποίμανση του λαού του Ιεχωβά, όπως έχει γραφτεί: «[Ο Ιεχωβά] εξέλεξε τον Δαβίδ τον υπηρέτη του και τον πήρε από τα μαντριά του ποιμνίου. Από εκεί που ακολουθούσε τις προβατίνες οι οποίες θήλαζαν, τον έφερε να γίνει ποιμένας του Ιακώβ, του λαού του, και του Ισραήλ, της κληρονομιάς του». (Ψλ 78:70, 71· 2Σα 7:8) Ωστόσο, όταν ο Δαβίδ άφησε για πρώτη φορά τα πρόβατα του πατέρα του, δεν ήταν για να πάρει τη βασιλεία. Αντί για αυτό, υπηρέτησε ως μουσικός της βασιλικής αυλής με πρόταση ενός συμβούλου του Σαούλ, ο οποίος περιέγραψε τον Δαβίδ όχι μόνο ως “δεξιοτέχνη στο παίξιμο” αλλά και ως “γενναίο και κραταιό, άντρα πολεμιστή, συνετό στο λόγο και με ωραία διάπλαση, και ο Ιεχωβά είναι μαζί του”. (1Σα 16:18) Ο Δαβίδ, λοιπόν, έγινε ο αρπιστής του ταραγμένου Σαούλ και ο οπλοφόρος του.—1Σα 16:19-23.

Αργότερα, για λόγους που δεν αναφέρονται, ο Δαβίδ επιστρέφει στο σπίτι του πατέρα του για μια απροσδιόριστη περίοδο. Καθώς φέρνει προμήθειες στους αδελφούς του που υπηρετούν στο στράτευμα του Σαούλ, το οποίο εκείνο το διάστημα βρίσκεται στρατοπεδευμένο σε κάποια απόσταση από τους Φιλισταίους, εξοργίζεται βλέποντας και ακούγοντας τον Γολιάθ να ονειδίζει τον Ιεχωβά. «Ποιος είναι αυτός ο απερίτμητος Φιλισταίος για να εμπαίζει τα στρατεύματα του ζωντανού Θεού;» ρωτάει ο Δαβίδ. (1Σα 17:26) «Ο Ιεχωβά», προσθέτει, «ο οποίος με ελευθέρωσε από το πέλμα του λιονταριού και από το πέλμα της αρκούδας, εκείνος θα με ελευθερώσει από το χέρι αυτού του Φιλισταίου». (1Σα 17:37) Αφού του δίνεται η άδεια, ο Δαβίδ, αυτός που είχε σκοτώσει το λιοντάρι και την αρκούδα, πλησιάζει τον Γολιάθ λέγοντάς του: «Έρχομαι σε εσένα με το όνομα του Ιεχωβά των στρατευμάτων, του Θεού των στρατευμάτων του Ισραήλ, που εσύ ενέπαιξες». Ξαφνικά, ο Δαβίδ εκσφενδονίζει την πέτρα με τη σφεντόνα του και ρίχνει κάτω τον πρόμαχο του εχθρού. Κατόπιν, με το σπαθί του ίδιου του Γολιάθ, τον αποκεφαλίζει και επιστρέφει στο στρατόπεδο με τα πολεμικά τρόπαια—το κεφάλι και το σπαθί του γίγαντα.—1Σα 17:45-54· ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 745.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η Μετάφραση των Εβδομήκοντα, σύμφωνα με το Βατικανό Χειρόγραφο Αρ. 1209 του τέταρτου αιώνα, παραλείπει τα εδάφια 1 Σαμουήλ 17:55 ως 18:6α μέχρι τη λέξη «Φιλισταίων». Ως εκ τούτου, η μετάφραση του Μόφατ τοποθετεί όλα αυτά τα εδάφια, εκτός από το τελευταίο, σε διπλές αγκύλες χαρακτηρίζοντάς τα «είτε προσθήκες αντιγραφέων είτε μεταγενέστερο εμβόλιμο κείμενο». Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που συγκλίνουν υπέρ του Μασοριτικού κειμένου.—Βλέπε ΣΑΜΟΥΗΛ (ΒΙΒΛΙΑ) (Τμήματα που Παραλείπονται στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα).

Ζει ως Φυγάς. (ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 1, σ. 746) Αυτές οι ραγδαίες εξελίξεις έφεραν τον Δαβίδ από την αφάνεια της ερήμου στη δημόσια σκηνή, κάνοντάς τον γνωστό σε όλο τον Ισραήλ. Διορισμένος ως επικεφαλής των πολεμιστών, ο Δαβίδ έγινε δεκτός με χορούς και ευφροσύνη όταν επέστρεψε από μια νικηφόρα εκστρατεία κατά των Φιλισταίων, και το τραγούδι που ακουγόταν εκείνη την ημέρα ήταν: «Ο Σαούλ πάταξε τις χιλιάδες του και ο Δαβίδ τις δεκάδες χιλιάδες του». (1Σα 18:5-7) «Όλος ο Ισραήλ και ο Ιούδας αγαπούσαν τον Δαβίδ», και ο ίδιος ο γιος του Σαούλ ο Ιωνάθαν σύναψε ισόβια διαθήκη αμοιβαίας αγάπης και φιλίας μαζί του, από την οποία ευνοήθηκε τόσο ο γιος του Ιωνάθαν ο Μεφιβοσθέ όσο και ο εγγονός του ο Μιχά.—1Σα 18:1-4, 16· 20:1-42· 23:18· 2Σα 9:1-13.

Αυτή η δημοτικότητα γέμισε φθόνο τον Σαούλ, ο οποίος «έβλεπε καχύποπτα τον Δαβίδ από εκείνη την ημέρα και έπειτα». Σε δύο περιπτώσεις, ενώ ο Δαβίδ έπαιζε μουσική όπως άλλες φορές, ο Σαούλ τού έριξε ένα δόρυ με σκοπό να τον καρφώσει στον τοίχο, αλλά και στις δύο περιπτώσεις ο Ιεχωβά τον γλίτωσε. Ο Σαούλ είχε υποσχεθεί να δώσει την κόρη του σε όποιον θα σκότωνε τον Γολιάθ, αλλά τώρα δεν ήθελε να τη δώσει στον Δαβίδ. Τελικά ο Σαούλ συμφώνησε να τον παντρέψει με τη δεύτερη κόρη του υπό τον όρο ότι ο Δαβίδ θα του έφερνε «εκατό ακροβυστίες Φιλισταίων», ένα παράλογο αίτημα που, όπως υπολόγιζε ο Σαούλ, θα κατέληγε στο θάνατο του Δαβίδ. Ο θαρραλέος Δαβίδ, όμως, διπλασίασε το νυφικό τίμημα, έφερε στον Σαούλ 200 ακροβυστίες και παντρεύτηκε τη Μιχάλ. Τώρα πια, δύο από τα παιδιά του Σαούλ είχαν συνάψει διαθήκες με τον Δαβίδ υποκινούμενα από αγάπη για αυτόν, γεγονός που έκανε τον Σαούλ να τον μισεί ακόμη περισσότερο. (1Σα 18:9-29) Σε μια άλλη περίπτωση που ο Δαβίδ έπαιζε και πάλι για τον Σαούλ, ο βασιλιάς προσπάθησε τρίτη φορά να τον καρφώσει στον τοίχο. Υπό το κάλυμμα της νύχτας ο Δαβίδ τράπηκε σε φυγή και έκτοτε ξαναείδε τον Σαούλ μόνο κάτω από διαφορετικές και πραγματικά ιδιόμορφες συνθήκες.—1Σα 19:10.

Επί αρκετά χρόνια έπειτα από αυτό, ο Δαβίδ ζούσε ως φυγάς και μετακινούνταν διαρκώς από τόπο σε τόπο, καταδιωκόμενος αμείλικτα από έναν αδιάλλακτο και πονηρό βασιλιά που ήταν αποφασισμένος να τον σκοτώσει. Στην αρχή, ο Δαβίδ βρήκε καταφύγιο κοντά στον προφήτη Σαμουήλ στη Ραμά (1Σα 19:18-24), αλλά όταν αυτό έπαψε να είναι ασφαλές έφυγε για τη Γαθ, μια φιλισταϊκή πόλη, κάνοντας στάση καθ’ οδόν για να δει τον Αρχιερέα Αχιμέλεχ στη Νωβ, από όπου πήρε το σπαθί του Γολιάθ. (1Σα 21:1-9· 22:9-23· Ματ 12:3, 4) Ωστόσο, μόνο επειδή συγκάλυψε τη διανοητική του υγεία, τραβώντας γραμμές στην πύλη σαν μικρό παιδί και αφήνοντας το σάλιο του να τρέχει πάνω στη γενειάδα του, κατάφερε να γλιτώσει στη Γαθ. (1Σα 21:10-15) Από αυτή την εμπειρία του ο Δαβίδ εμπνεύστηκε τους Ψαλμούς 34 και 56. Έπειτα κατέφυγε στη σπηλιά της Οδολλάμ, όπου ήρθε για να μείνει μαζί του η οικογένειά του και περίπου 400 κατατρεγμένοι και ταλαιπωρημένοι άντρες. Ο 57ος ή ο 142ος Ψαλμός, ή ενδεχομένως και οι δύο, ίσως αναφέρονται στο διάστημα κατά το οποίο έμεινε σε αυτή τη σπηλιά. Οι μετακινήσεις του Δαβίδ συνεχίστηκαν—από εκεί πήγε στη Μισπέ του Μωάβ και στη συνέχεια ξαναγύρισε στον Ιούδα, στο δάσος της Χάρεθ. (1Σα 22:1-5) Ενόσω έμενε στην Κεϊλά, έμαθε ότι ο Σαούλ ετοιμαζόταν να του επιτεθεί, και τότε αυτός και οι άντρες του, που είχαν φτάσει πια τους 600 περίπου, έφυγαν για την έρημο της Ζιφ. Ο Σαούλ συνέχισε να τον καταδιώκει από το ένα μέρος στο άλλο, από τη Χορές που βρισκόταν στην έρημο της Ζιφ μέχρι την έρημο της Μαών. Ενώ ο Σαούλ κόντευε να πιάσει τον Δαβίδ, τον ειδοποίησαν ότι οι Φιλισταίοι έκαναν επιδρομή, οπότε για κάποιο διάστημα διέκοψε την καταδίωξη, γεγονός που επέτρεψε στο φυγάδα να περάσει στην Εν-γαδί. (1Σα 23:1-29) Από τέτοιες παρόμοιες εμπειρίες προέκυψαν θαυμάσιοι Ψαλμοί αίνου προς τον Ιεχωβά για τη θαυματουργική απελευθέρωση που προμήθευσε.—Ψλ 18, 59, 63, 70.

Στην Εν-γαδί ο Σαούλ μπήκε σε μια σπηλιά για τη φυσική του ανάγκη. Ο Δαβίδ που κρυβόταν εκεί, στο βάθος της σπηλιάς, τον πλησίασε αθόρυβα και έκοψε την άκρη του ενδύματός του, αλλά του χάρισε τη ζωή λέγοντας ότι του ήταν αδιανόητο να κάνει κακό στο βασιλιά γιατί αυτός ήταν «ο χρισμένος του Ιεχωβά».—1Σα 24:1-22.

Μετά το θάνατο του Σαμουήλ. Όταν πέθανε ο Σαμουήλ, ο Δαβίδ, εξόριστος ακόμη, πήγε να κατοικήσει στην έρημο Φαράν. (Βλέπε ΦΑΡΑΝ.) Αυτός και οι άντρες του έδειξαν καλοσύνη στον Νάβαλ, έναν εύπορο κτηνοτρόφο που είχε τις δουλειές του στην Κάρμηλο, Ν της Χεβρών, αλλά ο αχάριστος αυτός άνθρωπος αρκέστηκε μόνο στο να τους προσβάλει. Η σύζυγος του Νάβαλ η Αβιγαία, με την ευστροφία της, απέτρεψε τον Δαβίδ από το να εξοντώσει τα άρρενα μέλη του σπιτικού, αλλά ο Νάβαλ πατάχθηκε από τον Ιεχωβά και πέθανε. Έπειτα ο Δαβίδ παντρεύτηκε τη χήρα Αβιγαία, και έτσι εκτός από την Αχινοάμ την Ιεζραελίτισσα ο Δαβίδ είχε πλέον άλλη μια σύζυγο, την Αβιγαία την Καρμηλίτισσα—στη διάρκεια της μακράς απουσίας του Δαβίδ, ο Σαούλ είχε δώσει τη Μιχάλ σε άλλον άντρα.—1Σα 25:1-44· 27:3.

Για δεύτερη φορά ο Δαβίδ κατέφυγε στην έρημο της Ζιφ, και η καταδίωξη ξανάρχισε. Ο Δαβίδ παρομοίασε τον Σαούλ και τους 3.000 άντρες του με κάποιους που ψάχνουν «έναν ψύλλο, όπως κυνηγάει κανείς μια πέρδικα πάνω στα βουνά». Κάποια νύχτα ο Δαβίδ και ο Αβισαί διείσδυσαν αθόρυβα στο στρατόπεδο του Σαούλ ενόσω όλοι κοιμούνταν και έφυγαν με το δόρυ του και μια κανάτα νερού. Ο Αβισαί ήθελε να σκοτώσει τον Σαούλ, αλλά ο Δαβίδ τού χάρισε τη ζωή και δεύτερη φορά, λέγοντας ότι από την άποψη του Ιεχωβά τού ήταν αδιανόητο να απλώσει το χέρι του εναντίον του χρισμένου του Θεού. (1Σα 26:1-25) Αυτή ήταν η τελευταία φορά που ο Δαβίδ είδε τον εχθρό του.

Για μια περίοδο 16 μηνών, ο Δαβίδ εγκαταστάθηκε στη Σικλάγ, σε φιλισταϊκό έδαφος, όπου δεν μπορούσε να τον πειράξει ο Σαούλ. Μερικοί κραταιοί άντρες εγκατέλειψαν τις δυνάμεις του Σαούλ και συντάχθηκαν με τους αυτοεξόριστους στη Σικλάγ, πράγμα που έδωσε στον Δαβίδ τη δυνατότητα να κάνει επιδρομές σε πόλεις των εχθρών του Ισραήλ στα Ν, διασφαλίζοντας έτσι τα σύνορα του Ιούδα και ενισχύοντας τη μελλοντική του θέση ως βασιλιά. (1Σα 27:1-12· 1Χρ 12:1-7, 19-22) Όταν οι Φιλισταίοι ετοιμάζονταν να επιτεθούν στις δυνάμεις του Σαούλ, ο Βασιλιάς Αγχούς, πιστεύοντας ότι ο Δαβίδ είχε γίνει «δυσωδία για το λαό του τον Ισραήλ», του ζήτησε να πάει μαζί του. Ωστόσο, οι άλλοι άρχοντες του άξονα των Φιλισταίων απέρριψαν τον Δαβίδ θεωρώντας τον κίνδυνο για την ασφάλειά τους. (1Σα 29:1-11) Στο αποκορύφωμα της μάχης, στο Όρος Γελβουέ, ο Σαούλ και τρεις από τους γιους του, περιλαμβανομένου και του Ιωνάθαν, πέθαναν.—1Σα 31:1-7.

Στο μεταξύ, οι Αμαληκίτες λεηλάτησαν και έκαψαν τη Σικλάγ, αιχμαλωτίζοντας όλες τις γυναίκες και τα παιδιά. Αμέσως οι δυνάμεις του Δαβίδ καταδίωξαν τους επιδρομείς, τους πρόφτασαν και πήραν πίσω τις γυναίκες, τα παιδιά και όλα τα αγαθά τους. (1Σα 30:1-31) Τρεις ημέρες αργότερα, ένας Αμαληκίτης έφερε το διάδημα και το βραχιόλι του Σαούλ, καυχώμενος ψευδώς ότι είχε θανατώσει τον πληγωμένο βασιλιά, με την ελπίδα ότι θα του δινόταν αμοιβή. Παρότι αυτό ήταν ψέμα, ο Δαβίδ διέταξε να τον σκοτώσουν επειδή ισχυρίστηκε ότι “θανάτωσε τον χρισμένο του Ιεχωβά”.—2Σα 1:1-16· 1Σα 31:4, 5.

Η Περίοδος της Βασιλείας Του. (ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 1, σ. 746) Τα τραγικά νέα για το θάνατο του Σαούλ λύπησαν πάρα πολύ τον Δαβίδ. Δεν σκεφτόταν τόσο ότι ο κυριότερος εχθρός του ήταν νεκρός όσο ότι έπεσε ο χρισμένος του Ιεχωβά. Πενθώντας, ο Δαβίδ συνέθεσε μια θρηνωδία με τίτλο «Το Τόξο». Σε αυτήν θρηνολογεί για το ότι ο χειρότερος εχθρός του και ο καλύτερος φίλος του έπεσαν μαζί στη μάχη—«Σαούλ και Ιωνάθαν, αξιαγάπητοι και ευάρεστοι στη ζωή και αχώριστοι στο θάνατο».—2Σα 1:17-27.

Ο Δαβίδ κατόπιν πήγε στη Χεβρών, όπου οι πρεσβύτεροι του Ιούδα τον έχρισαν βασιλιά της φυλής τους το 1077 Π.Κ.Χ., όταν ήταν 30 χρονών. Βασιλιάς των άλλων φυλών έγινε ο γιος του Σαούλ, ο Ις-βοσθέ. Ωστόσο, περίπου δύο χρόνια αργότερα, ο Ις-βοσθέ δολοφονήθηκε και οι δολοφόνοι του έφεραν το κεφάλι του στον Δαβίδ ελπίζοντας ότι θα λάβαιναν κάποια αμοιβή, αλλά και αυτοί θανατώθηκαν όπως ο δήθεν δολοφόνος του Σαούλ. (2Σα 2:1-4, 8-10· 4:5-12) Αυτό άνοιξε το δρόμο για να ενωθούν με τον Ιούδα οι φυλές που μέχρι τότε υποστήριζαν το γιο του Σαούλ, και τελικά συγκεντρώθηκε μια δύναμη 340.822 αντρών και ανακήρυξε τον Δαβίδ βασιλιά όλου του Ισραήλ.—2Σα 5:1-3· 1Χρ 11:1-3· 12:23-40.

Βασιλεύει με έδρα την Ιερουσαλήμ. Ο Δαβίδ βασίλεψε από τη Χεβρών εφτάμισι χρόνια προτού μεταφέρει, με υπόδειξη του Ιεχωβά, την πρωτεύουσά του στην Ιερουσαλήμ, ένα οχυρό που είχε καταλάβει από τους Ιεβουσαίους. Εκεί έχτισε στη Σιών την Πόλη του Δαβίδ από όπου βασίλεψε άλλα 33 χρόνια. (2Σα 5:4-10· 1Χρ 11:4-9· 2Χρ 6:6) Όσο διάστημα ζούσε στη Χεβρών, ο Βασιλιάς Δαβίδ πήρε και άλλες γυναίκες, διευθέτησε να του δοθεί πίσω η Μιχάλ και απέκτησε αρκετούς γιους και κόρες. (2Σα 3:2-5, 13-16· 1Χρ 3:1-4) Αφού εγκαταστάθηκε στην Ιερουσαλήμ, ο Δαβίδ απέκτησε ακόμη περισσότερες συζύγους και παλλακίδες οι οποίες, με τη σειρά τους, του γέννησαν και άλλα παιδιά.—2Σα 5:13-16· 1Χρ 3:5-9· 14:3-7.

Όταν οι Φιλισταίοι άκουσαν ότι ο Δαβίδ έγινε βασιλιάς όλου του Ισραήλ, πήγαν να τον ανατρέψουν. Όπως και στο παρελθόν (1Σα 23:2, 4, 10-12· 30:8), ο Δαβίδ ρώτησε τον Ιεχωβά αν έπρεπε να ανεβεί εναντίον τους. «Ανέβα», ήταν η απάντηση, και ο Ιεχωβά πάταξε τον εχθρό με τέτοια ολοκληρωτική καταστροφή ώστε ο Δαβίδ ονόμασε το μέρος Βάαλ-φερασίμ, το οποίο σημαίνει «Ιδιοκτήτης (Κύριος) των Διασπάσεων». Σε μια νέα αναμέτρηση, ο Ιεχωβά άλλαξε στρατηγική και διέταξε τον Δαβίδ να περικυκλώσει τους Φιλισταίους και να τους χτυπήσει από τα νώτα.—2Σα 5:17-25· 1Χρ 14:8-17.

Ο Δαβίδ επιχείρησε να φέρει την κιβωτό της διαθήκης στην Ιερουσαλήμ, αλλά η προσπάθεια αυτή απέτυχε καθώς ο Ουζά άγγιξε την κιβωτό και πατάχθηκε. (2Σα 6:2-10· 1Χρ 13:1-14) Περίπου τρεις μήνες αργότερα, έπειτα από προσεκτικές προετοιμασίες που περιλάμβαναν τον αγιασμό των ιερέων και των Λευιτών και τη διασφάλιση του ότι η Κιβωτός θα μεταφερόταν στους ώμους τους αντί να τοποθετηθεί σε άμαξα όπως την πρώτη φορά, έγινε η μεταφορά της Κιβωτού στην Ιερουσαλήμ. Ο Δαβίδ, ντυμένος λιτά, έδειξε τη χαρά του και τον ενθουσιασμό του για αυτή τη σπουδαία περίσταση “πηδώντας και χορεύοντας ενώπιον του Ιεχωβά”. Η σύζυγός του, όμως, η Μιχάλ τον αποδοκίμασε λέγοντας ότι ενήργησε “όπως ένας άμυαλος”. Για αυτή την αδικαιολόγητη αντίδραση, η Μιχάλ «δεν απέκτησε παιδί ως την ημέρα του θανάτου της».—2Σα 6:11-23· 1Χρ 15:1-29.

Ο Δαβίδ διευθέτησε επίσης να διευρυνθεί η λατρεία του Ιεχωβά στη νέα τοποθεσία της Κιβωτού διορίζοντας πυλωρούς και μουσικούς και φροντίζοντας να υπάρχουν «ολοκαυτώματα . . . σε μόνιμη βάση, πρωί και βράδυ». (1Χρ 16:1-6, 37-43) Επιπρόσθετα, ο Δαβίδ σκέφτηκε να οικοδομήσει έναν κέδρινο μεγαλοπρεπή ναό για τη στέγαση της Κιβωτού, ο οποίος θα αντικαθιστούσε τη σκηνή της μαρτυρίας. Δεν του επιτράπηκε, όμως, να οικοδομήσει τον οίκο, επειδή όπως του είπε ο Θεός: «Αίμα πολύ έχεις χύσει και μεγάλους πολέμους έχεις διεξαγάγει. Δεν θα χτίσεις οίκο για το όνομά μου, γιατί πολύ αίμα έχεις χύσει στη γη ενώπιόν μου». (1Χρ 22:8· 28:3) Ωστόσο, ο Ιεχωβά σύναψε διαθήκη μαζί του υποσχόμενος ότι η βασιλεία θα έμενε παντοτινά στην οικογένειά του, και σύμφωνα με αυτή τη διαθήκη ο Θεός τον διαβεβαίωσε ότι ο γιος του ο Σολομών, του οποίου το όνομα προέρχεται από μια ρίζα που σημαίνει «ειρήνη», θα έχτιζε το ναό.—2Σα 7:1-16, 25-29· 1Χρ 17:1-27· 2Χρ 6:7-9· Ψλ 89:3, 4, 35, 36.

Σε αρμονία, λοιπόν, με αυτή τη διαθήκη για τη βασιλεία ο Ιεχωβά επέτρεψε στον Δαβίδ να επεκτείνει την εδαφική του κυριαρχία από τον ποταμό της Αιγύπτου ως τον Ευφράτη, σταθεροποιώντας τα σύνορά του, διατηρώντας ειρηνικές σχέσεις με το βασιλιά της Τύρου, και πολεμώντας και κατατροπώνοντας τους εχθρούς προς όλες τις κατευθύνσεις—Φιλισταίους, Συρίους, Μωαβίτες, Εδωμίτες, Αμαληκίτες και Αμμωνίτες. (2Σα 8:1-14· 10:6-19· 1Βα 5:3· 1Χρ 13:5· 14:1, 2· 18:1–20:8) Αυτές οι θεόδοτες νίκες κατέστησαν τον Δαβίδ πανίσχυρο ηγεμόνα. (1Χρ 14:17) Ωστόσο, ο Δαβίδ αναγνώριζε πάντοτε ότι αυτή τη θέση δεν την είχε κατακτήσει ούτε την είχε κληρονομήσει, αλλά του την είχε χαρίσει ο Ιεχωβά, ο οποίος τον είχε τοποθετήσει στο θρόνο αυτής της τυπικής θεοκρατίας.—1Χρ 10:14· 29:10-13.

Οι αμαρτίες φέρνουν συμφορά. Στη διάρκεια της παρατεινόμενης εκστρατείας κατά των Αμμωνιτών, έλαβε χώρα ένα από τα πλέον θλιβερά περιστατικά της ζωής του Δαβίδ. Όλα άρχισαν όταν ο βασιλιάς, παρατηρώντας από την ταράτσα του την όμορφη Βηθ-σαβεέ να λούζεται, καλλιέργησε εσφαλμένες επιθυμίες. (Ιακ 1:14, 15) Αφού έμαθε ότι ο σύζυγός της ο Ουρίας έλειπε στον πόλεμο, φρόντισε να του φέρουν τη γυναίκα στο παλάτι του όπου είχε σχέσεις μαζί της. Αργότερα εκείνη ειδοποίησε το βασιλιά ότι ήταν έγκυος. Ο Δαβίδ, φοβούμενος δίχως άλλο ότι η Βηθ-σαβεέ επρόκειτο να εκτεθεί δημόσια και να θανατωθεί για ανήθικη διαγωγή, έστειλε γρήγορα μήνυμα στο στρατό να εμφανιστεί ο Ουρίας ενώπιόν του στην Ιερουσαλήμ, ελπίζοντας ότι ο Ουρίας θα περνούσε τη νύχτα με τη σύζυγό του. Ωστόσο, παρ’ όλο που ο Δαβίδ τον μέθυσε, ο Ουρίας αρνήθηκε να κοιμηθεί με τη Βηθ-σαβεέ. Στην απόγνωσή του, ο Δαβίδ τον έστειλε πίσω στο στρατό με μυστικές οδηγίες προς τον διοικητή Ιωάβ να βάλει τον Ουρία στην πρώτη γραμμή της μάχης όπου σίγουρα θα σκοτωνόταν. Το σχέδιο πέτυχε. Ο Ουρίας πέθανε στη μάχη, η χήρα σύζυγός του τήρησε την καθιερωμένη περίοδο πένθους και κατόπιν ο Δαβίδ την παντρεύτηκε προτού γίνει αντιληπτό ότι ήταν έγκυος.—2Σα 11:1-27.

Ωστόσο, ο Ιεχωβά έβλεπε, και έφερε στο φως όλο αυτό το επονείδιστο ζήτημα. Αν ο Ιεχωβά επέτρεπε να εκδικαστεί η υπόθεση του Δαβίδ και της Βηθ-σαβεέ από ανθρώπινους κριτές σύμφωνα με το Μωσαϊκό Νόμο, και οι δύο παραβάτες θα θανατώνονταν και, φυσικά, το αγέννητο παιδί που ήταν καρπός της μοιχείας τους θα πέθαινε μαζί με τη μητέρα. (Δευ 5:18· 22:22) Αλλά ο Ιεχωβά χειρίστηκε ο ίδιος την υπόθεση και έδειξε έλεος στον Δαβίδ λόγω της διαθήκης για τη Βασιλεία (2Σα 7:11-16), αναμφίβολα επειδή και ο ίδιος ο Δαβίδ υπήρξε ελεήμων (1Σα 24:4-7· παράβαλε Ιακ 2:13) και επειδή ο Θεός διαπίστωσε ότι οι παραβάτες είχαν μετανοήσει. (Ψλ 51:1-4) Δεν απέφυγαν, όμως, εντελώς την τιμωρία. Διά στόματος του προφήτη Νάθαν, ο Ιεχωβά εξήγγειλε: «Εγώ εγείρω εναντίον σου συμφορά μέσα από τον ίδιο σου τον οίκο».—2Σα 12:1-12.

Έτσι και έγινε. Το παιδί που γέννησε η Βηθ-σαβεέ, ο καρπός της μοιχείας, πέθανε γρήγορα, παρότι επί εφτά ημέρες ο Δαβίδ νήστευε και πενθούσε για το άρρωστο παιδί. (2Σα 12:15-23) Έπειτα ο πρωτότοκος γιος του Δαβίδ, ο Αμνών, βίασε την ίδια την ετεροθαλή αδελφή του τη Θάμαρ και στη συνέχεια δολοφονήθηκε από τον αδελφό της—γεγονότα που έφεραν θλίψη στον πατέρα του. (2Σα 13:1-33) Αργότερα, ο Αβεσσαλώμ, ο τρίτος και πολυαγαπημένος γιος του Δαβίδ, όχι μόνο επιχείρησε να σφετεριστεί το θρόνο, αλλά επιπλέον περιφρόνησε κατάφωρα και κατήσχυνε δημόσια τον πατέρα του έχοντας σχέσεις με τις παλλακίδες του Δαβίδ. (2Σα 15:1–16:22) Τελικά, η ταπείνωση έφτασε στο αποκορύφωμά της όταν η χώρα βυθίστηκε σε εμφύλια σύρραξη, με το γιο να μάχεται εναντίον του πατέρα και με τελική έκβαση το θάνατο του Αβεσσαλώμ, αντίθετα από τις επιθυμίες του Δαβίδ και προς μεγάλη του θλίψη. (2Σα 17:1–18:33) Όταν ο Δαβίδ τράπηκε σε φυγή εξαιτίας του Αβεσσαλώμ, συνέθεσε τον 3ο Ψαλμό όπου λέει: «Η σωτηρία ανήκει στον Ιεχωβά».—Ψλ 3:8.

Ωστόσο, παρ’ όλα τα λάθη και τις χονδροειδείς αμαρτίες του, ο Δαβίδ έδειχνε πάντοτε σωστή κατάσταση καρδιάς μετανοώντας και εκλιπαρώντας τον Ιεχωβά να τον συγχωρήσει. Αυτό έγινε έκδηλο στην υπόθεση με τη Βηθ-σαβεέ, μετά την οποία ο Δαβίδ έγραψε τον 51ο Ψαλμό όπου δηλώνει: «Με σφάλμα γεννήθηκα . . . στην αμαρτία με συνέλαβε η μητέρα μου». (Ψλ 51:5) Μια άλλη περίπτωση κατά την οποία ο Δαβίδ ομολόγησε ταπεινά τις αμαρτίες του ήταν όταν ο Σατανάς τον υποκίνησε να απογράψει τους άντρες που πληρούσαν τις προϋποθέσεις για στρατιωτική υπηρεσία.—2Σα 24:1-17· 1Χρ 21:1-17· 27:24· βλέπε ΑΠΟΓΡΑΦΗ.

Αγορά του τόπου ανέγερσης του ναού. Όταν σταμάτησε η επιδημία που προκλήθηκε από το σφάλμα του βασιλιά σε αυτή την τελευταία περίπτωση, ο Δαβίδ αγόρασε το αλώνι του Ορνάν και πρόσφερε ως θυσία στον Ιεχωβά τα βόδια καθώς και την αλωνιστική σβάρνα. Εκεί έχτισε αργότερα ο Σολομών το μεγαλοπρεπή ναό. (2Σα 24:18-25· 1Χρ 21:18-30· 2Χρ 3:1) Ο Δαβίδ είχε πάντοτε στην καρδιά του την επιθυμία να χτίσει αυτόν το ναό, και παρ’ όλο που δεν του επιτράπηκε να το κάνει, του δόθηκε η άδεια να ξεκινήσει με ένα πολυάριθμο εργατικό δυναμικό την πελέκηση των λίθων και τη συγκέντρωση υλικών, τα οποία περιλάμβαναν 100.000 τάλαντα χρυσάφι ($38.535.000.000), 1.000.000 τάλαντα ασήμι ($6.606.000.000), καθώς και ανυπολόγιστη ποσότητα χαλκού και σίδερου. (1Χρ 22:2-16) Από την προσωπική του περιουσία ο Δαβίδ συνεισέφερε χρυσάφι του Οφείρ και καθαρό ασήμι, αξίας πάνω από $1.202.000.000. Ο Δαβίδ προμήθευσε επίσης τα αρχιτεκτονικά σχέδια τα οποία έλαβε μέσω θεϊκής έμπνευσης και οργάνωσε τους δεκάδες χιλιάδες Λευίτες σε πολλές υποδιαιρέσεις υπηρεσίας, περιλαμβανομένης και μιας μεγάλης χορωδίας υμνωδών και μουσικών.—1Χρ 23:1–29:19· 2Χρ 8:14· 23:18· 29:25· Εσδ 3:10.

Το τέλος της βασιλείας. Τις τελευταίες ημέρες της ζωής του, ο 70χρονος και κατάκοιτος πια Βασιλιάς Δαβίδ συνέχισε να θερίζει συμφορές μέσα στην οικογένειά του. Ο τέταρτος γιος του, ο Αδωνίας, εν αγνοία του πατέρα του ή χωρίς τη συγκατάθεσή του, αλλά το σοβαρότερο χωρίς την έγκριση του Ιεχωβά, επιχείρησε να ανακηρυχτεί βασιλιάς. Όταν ο Δαβίδ το έμαθε αυτό, φρόντισε εσπευσμένα να αναγορευτεί επίσημα βασιλιάς και να ενθρονιστεί ο γιος του ο Σολομών, τον οποίο είχε εκλέξει ο Ιεχωβά. (1Βα 1:5-48· 1Χρ 28:5· 29:20-25· 2Χρ 1:8) Ο Δαβίδ συμβούλεψε κατόπιν τον Σολομώντα να περπατάει στις οδούς του Ιεχωβά, να τηρεί τα νομοθετήματά του και τις εντολές του και να ενεργεί συνετά στο καθετί, και τότε θα ευημερούσε.—1Βα 2:1-9.

Έπειτα από 40 χρόνια βασιλείας, ο Δαβίδ πέθανε και θάφτηκε στην Πόλη του Δαβίδ, έχοντας αποδειχτεί άξιος να συμπεριληφθεί από τον Παύλο στον τιμητικό κατάλογο των μαρτύρων που έδειξαν αξιοσημείωτη πίστη. (1Βα 2:10, 11· 1Χρ 29:26-30· Πρ 13:36· Εβρ 11:32) Παραθέτοντας από τον 110ο Ψαλμό, ο Ιησούς είπε ότι ο Δαβίδ τον έγραψε «μέσω θεϊκής έμπνευσης». (Ματ 22:43, 44· Μαρ 12:36) Οι απόστολοι και άλλοι Βιβλικοί συγγραφείς αναγνώρισαν πολλές φορές τον Δαβίδ ως θεόπνευστο προφήτη του Θεού.—Παράβαλε Ψλ 16:8 με Πρ 2:25· Ψλ 32:1, 2 με Ρω 4:6-8· Ψλ 41:9 με Ιωα 13:18· Ψλ 69:22, 23 με Ρω 11:9, 10· Ψλ 69:25 και 109:8 με Πρ 1:16, 20.