που παρατηρείται στη φύση». Ο Ιεχωβά, ως Δημιουργός όλων όσων υπάρχουν στον ουρανό και στη γη (Πρ 4:24· Απ 4:11), έχει θεσπίσει νόμους που διέπουν όλα τα δημιουργήματα. Το εδάφιο Ιώβ 38:10 μιλάει για μια «διάταξη» η οποία ισχύει για τη θάλασσα, το εδάφιο Ιώβ 38:12 για “διαταγές προς το πρωί”· τα δε εδάφια Ιώβ 38:31-33 στρέφουν την προσοχή στους αστερισμούς και στα «νομοθετήματα των ουρανών». Το ίδιο κεφάλαιο δείχνει ότι ο Θεός είναι Εκείνος που ελέγχει το φως, το χιόνι, το χαλάζι, τα σύννεφα, τη βροχή, τη δροσιά και την αστραπή. Στη συνέχεια, στα κεφάλαια 39 ως 41 του βιβλίου του Ιώβ, περιγράφεται η φροντίδα του Θεού για το ζωικό βασίλειο, ενώ η γέννηση, ο κύκλος της ζωής και οι συνήθειες των ζώων αποδίδονται σε διατάξεις τις οποίες έθεσε ο Θεός, και όχι σε κάποια εξελικτική «προσαρμογή». Μάλιστα κατά τη δημιουργία των διαφόρων μορφών ζωής, ο Θεός ενσωμάτωσε το νόμο σύμφωνα με τον οποίο κάθε είδος θα αναπαραγόταν «κατά το είδος του», καθιστώντας έτσι την εξέλιξη αδύνατη. (Γε 1:11, 12, 21, 24, 25) Ο άνθρωπος επίσης γέννησε γιους «κατά την ομοίωσή του, κατά την εικόνα του». (Γε 5:3) Τα εδάφια Ψαλμός 139:13-16, όπου περιγράφεται η εμβρυϊκή ανάπτυξη του παιδιού στη μήτρα, αναφέρουν ότι τα μέρη του εμβρύου είναι καταγραμμένα «στο βιβλίο» του Ιεχωβά προτού έρθει σε ύπαρξη οποιοδήποτε από αυτά. Το εδάφιο Ιώβ 26:7 λέει για τον Ιεχωβά ότι «κρεμάει τη γη στο τίποτα». Σήμερα, οι επιστήμονες αποδίδουν τη θέση της γης στο διάστημα πρωτίστως στην αλληλεπίδραση του νόμου της βαρύτητας και του νόμου της φυγόκεντρης δύναμης.

Νόμος στον Αδάμ. Στον κήπο της Εδέμ, ο Θεός έδωσε εντολές στον Αδάμ και στην Εύα όσον αφορά τα καθήκοντά τους (1) να γεμίσουν τη γη, (2) να την καθυποτάξουν και (3) να έχουν σε υποταγή όλα τα άλλα ζωντανά πλάσματα της γης, της θάλασσας και του αέρα. (Γε 1:28) Τους δόθηκαν νόμοι για τη διατροφή τους, με τους οποίους τους παραχωρούνταν ως τροφή η βλάστηση που κάνει σπόρο και οι καρποί. (Γε 1:29· 2:16) Ωστόσο, ο Αδάμ έλαβε μια εντολή που του απαγόρευε να φάει από το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού (Γε 2:17), και η ίδια εντολή μεταβιβάστηκε στην Εύα. (Γε 3:2, 3) Για τον Αδάμ αναφέρεται ότι υπέπεσε σε παράβαση και παράπτωμα, επειδή παρέβηκε έναν ρητό νόμο.—Ρω 5:14, 17· 4:15.

Νόμοι στον Νώε· Πατριαρχικός Νόμος. Στον Νώε δόθηκαν εντολές αναφορικά με την κατασκευή της κιβωτού και τη σωτηρία της οικογένειάς του. (Γε 6:22) Μετά τον Κατακλυσμό, του δόθηκαν νόμοι που επέτρεψαν την προσθήκη κρέατος στο διαιτολόγιο του ανθρώπου, διακήρυξαν την ιερότητα της ζωής και κατά συνέπεια του αίματος—στο οποίο βρίσκεται η ζωή—απαγόρευσαν τη βρώση αίματος, καταδίκασαν το φόνο και θέσπισαν τη θανατική ποινή για αυτό το έγκλημα.—Γε 9:3-6.

Ο πατριάρχης ήταν κεφαλή της οικογένειας και άρχοντας. Ο Ιεχωβά χαρακτηρίζεται ως ο μεγάλος Πατριάρχης, “ο Πατέρας, στον οποίο κάθε οικογένεια στον ουρανό και στη γη οφείλει το όνομά της”. (Εφ 3:14, 15) Ο Νώε, ο Αβραάμ, ο Ισαάκ και ο Ιακώβ είναι εξέχοντα παραδείγματα πατριαρχών. Ο Ιεχωβά πολιτεύτηκε με ιδιαίτερο τρόπο μαζί τους. Ο Αβραάμ έλαβε την εντολή να περιτέμνει όλα τα αρσενικά του σπιτικού του, ως σημείο της διαθήκης που είχε συνάψει ο Θεός μαζί του. (Γε 17:11, 12) Αυτός τήρησε «τις εντολές», «τα νομοθετήματα» και «τους νόμους» του Ιεχωβά. Γνώριζε τον τρόπο με τον οποίο ο Ιεχωβά εκτελούσε δικαιοσύνη και κρίση και όρισε να τηρούνται αυτές οι διατάξεις στο σπιτικό του.—Γε 26:4, 5· 18:19.

Οι νόμοι που κατηύθυναν τους πατριάρχες ήταν επίσης γενικά αποδεκτοί και αντικατοπτρίζονταν εν μέρει στους νόμους των εθνών εκείνης της εποχής, τα οποία είχαν όλα προέλθει από τους τρεις γιους του πατριάρχη Νώε. Για παράδειγμα, ο Φαραώ της Αιγύπτου γνώριζε ότι ήταν κακό να πάρει τη σύζυγο ενός άλλου άντρα (Γε 12:14-20), όπως το γνώριζαν και οι βασιλιάδες των Φιλισταίων, στην περίπτωση της Σάρρας και της Ρεβέκκας.—Γε 20:2-6· 26:7-11.

Στις ημέρες του Μωυσή, οι Ισραηλίτες ήταν υπόδουλοι στην Αίγυπτο. Είχαν πάει οικειοθελώς στην Αίγυπτο ενόσω ζούσε ο Ιακώβ, αλλά υποδουλώθηκαν μετά το θάνατο του γιου του, του πρωθυπουργού Ιωσήφ. Άρα, στην πραγματικότητα, πουλήθηκαν ως δούλοι χωρίς αντίτιμο. Ο Ιεχωβά, σε αρμονία με τον πατριαρχικό νόμο περί απολύτρωσης και περί προτεραιότητας του πρωτότοκου γιου, είπε στον Φαραώ διά στόματος του Μωυσή και του Ααρών: «Ο Ισραήλ είναι ο γιος μου, ο πρωτότοκός μου. Και σου λέω: Εξαπόστειλε το γιο μου για να με υπηρετήσει. Αλλά αν αρνηθείς να τον εξαποστείλεις, εγώ θα θανατώσω το γιο σου, τον πρωτότοκό σου». (Εξ 4:22, 23) Δεν χρειαζόταν απολυτρωτικό αντίτιμο για αυτή την απελευθέρωση, ούτε δόθηκε τέτοιο αντίτιμο στην Αίγυπτο. Επιπλέον, όταν οι Ισραηλίτες εγκατέλειψαν τους υποδουλωτές τους, τους Αιγυπτίους, «ο Ιεχωβά έκανε να βρει ο λαός εύνοια στα μάτια των Αιγυπτίων, ώστε εκείνοι τους έδωσαν ό,τι τους ζήτησαν· και αυτοί απογύμνωσαν τους Αιγυπτίους». (Εξ 3:21· 12:36) Είχαν μπει στη χώρα με την έγκριση του Φαραώ, όχι ως αιχμάλωτοι πολέμου που θα γίνονταν δούλοι, αλλά ως ελεύθερος λαός. Η υποδούλωσή τους ήταν άδικη, γι’ αυτό και ο Ιεχωβά προφανώς φρόντιζε τώρα να αμειφθούν για τη σκληρή τους εργασία.

Η οικογένεια θεωρούνταν υπεύθυνη για τις νομικές παραβάσεις που διέπρατταν τα μέλη της. Η πατριαρχική κεφαλή ήταν ο υπεύθυνος εκπρόσωπος. Αυτός έφερε την ευθύνη για όποια αδικήματα διέπραττε η οικογένειά του και όφειλε να τιμωρεί τα μέλη που είχαν αδικοπραγήσει.—Γε 31:30-32.

Γάμος και πρωτοτόκια. Οι γονείς διευθετούσαν το γάμο των γιων τους και των θυγατέρων τους. (Γε 24:1-4) Η καταβολή νυφικού τιμήματος ήταν κάτι το σύνηθες. (Γε 34:11, 12) Μεταξύ των λάτρεων του Ιεχωβά, η επιγαμία με ειδωλολάτρες συνιστούσε ανυπακοή και έβλαπτε τα συμφέροντα της οικογένειας.—Γε 26:34, 35· 27:46· 28:1, 6-9.

Τα πρωτοτόκια προορίζονταν για τον πρωτότοκο, του ανήκαν κληρονομικά. Περιλάμβαναν διπλό μερίδιο από την περιουσία. Ωστόσο, η κεφαλή της οικογένειας, ο πατέρας, μπορούσε να τα μεταβιβάσει σε άλλον. (Γε 48:22· 1Χρ 5:1) Ο μεγαλύτερος γιος γινόταν κανονικά η πατριαρχική κεφαλή όταν πέθαινε ο πατέρας. Όταν παντρεύονταν οι γιοι, μπορούσαν να κάνουν δικό τους σπιτικό ανεξάρτητο από την ηγεσία του πατέρα και μπορούσαν να γίνουν και οι ίδιοι πατριάρχες.

Ηθική. Η πορνεία ήταν επαίσχυντη και αξιόποινη, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις αρραβωνιασμένων ή παντρεμένων ατόμων (μοιχεία). (Γε 38:24-26· 34:7) Όταν πέθαινε ένας άντρας χωρίς να αφήσει γιο, εφαρμοζόταν ο ανδραδελφικός γάμος. Ο αδελφός αυτού του άντρα είχε τότε την ευθύνη να πάρει τη χήρα ως σύζυγό του, και ο πρωτότοκος που θα προέκυπτε από την ένωσή τους θα κληρονομούσε την περιουσία του νεκρού και θα συνέχιζε το όνομά του.—Δευ 25:5, 6· Γε 38:6-26.

Περιουσία. Σε γενικές γραμμές, φαίνεται ότι τα άτομα δεν είχαν ιδιωτική περιουσία, εκτός από μερικά προσωπικά αποκτήματα. Όλα τα κοπάδια, τα αγαθά του σπιτικού και ο εξοπλισμός του ανήκαν από κοινού στην οικογένεια.—Γε 31:14-16.

Με βάση σχετικά ιστορικά στοιχεία, ορισμένοι λόγιοι πιστεύουν ότι, όταν επρόκειτο να μεταβιβαστεί γη, την παρουσίαζαν στον αγοραστή από ένα πανοραμικό σημείο και του προσδιόριζαν τα ακριβή όριά της. Όταν ο αγοραστής έλεγε: «Βλέπω», δήλωνε ότι την αποδεχόταν νομικά. Όταν ο Ιεχωβά υποσχέθηκε στον Αβραάμ ότι θα λάβαινε τη γη Χαναάν, του είπε αρχικά να κοιτάξει και προς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Ο Αβραάμ δεν είπε: «Βλέπω», ίσως επειδή ο Θεός είπε ότι θα έδινε την Υποσχεμένη Γη στο σπέρμα του Αβραάμ, αργότερα. (Γε 13:14, 15) Ο Μωυσής, ως ο νομικός εκπρόσωπος του Ισραήλ, κλήθηκε να “δει” τη γη, πράγμα που—αν η παραπάνω άποψη είναι σωστή—υποδήλωνε νομική μεταβίβαση της γης στους Ισραηλίτες, οι οποίοι θα την έπαιρναν στην κατοχή τους υπό την ηγεσία του Ιησού του Ναυή. (Δευ 3:27, 28· 34:4· εξετάστε επίσης την προσφορά του Σατανά στον Ιησού στο εδ. Ματ 4:8.) Μια άλλη ενέργεια που φαίνεται πως είχε παρόμοια νομική χροιά ήταν το να διασχίζει κανείς μια έκταση γης ή να εισέρχεται σε αυτήν με σκοπό να την πάρει στην κατοχή του. (Γε 13:17· 28:13) Σε μερικά αρχαία έγγραφα αναγραφόταν για κάθε αγοραπωλησία κτηματικής περιουσίας ο αριθμός των δέντρων που υπήρχαν σε μια έκταση γης.—Παράβαλε Γε 23:17, 18.

Φύλαξη. Όταν ένα άτομο υποσχόταν να “φυλάξει” ένα πρόσωπο, ένα ζώο ή ένα αντικείμενο, αναλάμβανε νομική ευθύνη. (Γε 30:31) Ο Ρουβήν, ως ο πρωτότοκος γιος του Ιακώβ, ήταν υπεύθυνος στην περίπτωση της εξαφάνισης του Ιωσήφ. (Γε 37:21, 22, 29, 30) Ο φύλακας όφειλε να φροντίσει επαρκώς ό,τι είχε υπό την ευθύνη του. Έπρεπε να αποκαταστήσει τα ζώα που είχαν κλαπεί, όχι, όμως, και εκείνα που είχαν ψοφήσει ή είχαν χαθεί εξαιτίας καταστάσεων που ήταν πέρα από τον έλεγχό του, όπως για παράδειγμα εξαιτίας επιδρομής από ένοπλους ζωοκλέφτες. Αν ένα ζώο φονευόταν από κάποιο θηρίο, ο φύλακας θα έπρεπε να προσκομίσει απόδειξη από το κατασπαραγμένο ζώο, προκειμένου να απαλλαχτεί από την ευθύνη.—Γε 37:12-30, 32, 33· Εξ 22:10-13.

Δουλεία. Οι δούλοι μπορεί να αγοράζονταν ή να γεννιούνταν δούλοι. (Γε 17:12, 27) Μπορούσαν να απολαμβάνουν πολύ τιμητική θέση στο πατριαρχικό σπιτικό, όπως συνέβαινε στην περίπτωση του Ελιέζερ, του υπηρέτη του Αβραάμ.—Γε 15:2· 24:1-4.

Ο Νόμος του Θεού στον Ισραήλ—Ο Νόμος του Μωυσή. Ο Ιεχωβά έδωσε στον Ισραήλ το Νόμο μέσω του Μωυσή ως μεσίτη στην έρημο του Σινά το 1513 Π.Κ.Χ. Κατά την επίσημη θέσπιση του Νόμου στο Όρος Χωρήβ, έλαβε χώρα μια φοβερή επίδειξη της δύναμης του Ιεχωβά. (Εξ 19:16-19· 20:18-21· Εβρ 12:18-21, 25, 26) Η διαθήκη επικυρώθηκε με το αίμα ταύρων και τράγων. Ο λαός πρόσφερε θυσίες συμμετοχής και, αφού άκουσαν την ανάγνωση του βιβλίου της διαθήκης, συμφώνησαν να υπακούν σε όλα όσα είχε πει ο Ιεχωβά. Πολλοί από τους προγενέστερους πατριαρχικούς νόμους είχαν ενσωματωθεί στο Νόμο που δόθηκε μέσω του Μωυσή.—Εξ 24:3-8· Εβρ 9:15-21· βλέπε ΔΙΑΘΗΚΗ.

Τα πρώτα πέντε βιβλία της Αγίας Γραφής (από τη Γένεση μέχρι το Δευτερονόμιο) αποκαλούνται συχνά «ο Νόμος». Μερικές φορές αυτός ο όρος χρησιμοποιείται για ολόκληρες τις θεόπνευστες Εβραϊκές Γραφές. Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, οι Ιουδαίοι θεωρούσαν ότι ολόκληρες οι Εβραϊκές Γραφές αποτελούνταν από τρία τμήματα: “το νόμο του Μωυσή”, “τους Προφήτες” και “τους Ψαλμούς”. (Λου 24:44) Οι εντολές που δόθηκαν μέσω των προφητών ήταν δεσμευτικές για τον Ισραήλ.

Στο Νόμο ο Ιεχωβά αναγνωριζόταν ως ο απόλυτος Κυρίαρχος και ως Βασιλιάς με έναν ειδικό τρόπο. Εφόσον ο Ιεχωβά ήταν και ο Θεός και ο Βασιλιάς του Ισραήλ, η ανυπακοή στο Νόμο αποτελούσε τόσο θρησκευτικό αδίκημα όσο και εσχάτη προδοσία, ως αδίκημα εναντίον του Αρχηγού του Κράτους, στη συγκεκριμένη περίπτωση εναντίον του Βασιλιά Ιεχωβά. Ο Δαβίδ, ο Σολομών και οι διάδοχοί τους στο θρόνο του Ιούδα αναφέρεται ότι κάθονταν στο «θρόνο του Ιεχωβά». (1Χρ 29:23) Οι ανθρώπινοι βασιλιάδες και οι άρχοντες του Ισραήλ δεσμεύονταν από το Νόμο, και όταν γίνονταν δεσποτικοί καθίσταντο παραβάτες του νόμου, υπόλογοι στον Θεό. (1Σα 15:22, 23) Η βασιλεία ήταν ξεχωριστή από το ιερατείο, πράγμα που εξισορροπούσε τις δύο εξουσίες και απέτρεπε την τυραννία. Θύμιζε διαρκώς στους Ισραηλίτες ότι ο Ιεχωβά ήταν ο Θεός τους και ο πραγματικός Βασιλιάς τους. Η σχέση του κάθε ατόμου με τον Θεό και το συνάνθρωπό του καθοριζόταν από το Νόμο, και κάθε άτομο μπορούσε να πλησιάσει τον Θεό μέσω της ιερατικής διευθέτησης.

Ο Νόμος έδινε στους Ισραηλίτες την ευκαιρία να γίνουν «βασιλεία ιερέων και άγιο έθνος». (Εξ 19:5, 6) Οι απαιτήσεις του Νόμου για αποκλειστική αφοσίωση στον Ιεχωβά, η απόλυτη απαγόρευση κάθε μορφής συγκρητισμού και οι κανονισμοί του αναφορικά με τη θρησκευτική καθαρότητα και τη διατροφή αποτελούσαν έναν «μεσότοιχο» που κρατούσε το έθνος αξιοσημείωτα αποχωρισμένο από τα άλλα έθνη. (Εφ 2:14) Δύσκολα μπορούσε να μπει ένας Ιουδαίος στη σκηνή ή στο σπίτι ενός Εθνικού ή να φάει μαζί με Εθνικούς χωρίς να γίνει θρησκευτικά ακάθαρτος. Μάλιστα, όταν ο Ιησούς ήταν στη γη, υπήρχε η άποψη ότι ακόμη και το να μπει κάποιος Ιουδαίος σε σπίτι ή σε οικοδόμημα Εθνικών τον καθιστούσε ακάθαρτο. (Ιωα 18:28· Πρ 10:28) Η ιερότητα της ζωής καθώς και η αξιοπρέπεια και η τιμή της οικογένειας, του γάμου και του ατόμου προστατεύονταν. Μερικά επιπρόσθετα αποτελέσματα τα οποία θα μπορούσαν να αποδοθούν στο θρησκευτικό αποχωρισμό που επιτύγχανε η διαθήκη του Νόμου ήταν τα οφέλη για την υγεία και η προστασία από αρρώστιες κοινές στα έθνη που περιέβαλλαν τους Ισραηλίτες. Οι νόμοι για την ηθική καθαρότητα, τη σωματική υγιεινή και τη διατροφή είχαν αναμφίβολα ευεργετικό αποτέλεσμα όταν τηρούνταν.

Ωστόσο, ο πραγματικός σκοπός του Νόμου ήταν, όπως ανέφερε ο απόστολος Παύλος, «να κάνει φανερές τις παραβάσεις, μέχρι να έρθει το σπέρμα». Ο Νόμος ήταν «παιδαγωγός . . . που οδήγησε στον Χριστό». Υποδείκνυε τον Χριστό ως τον απώτερο στόχο του («Ο Χριστός είναι το τέλος του Νόμου»). Αποκάλυπτε ότι όλοι οι άνθρωποι, περιλαμβανομένων των Ιουδαίων, είναι υπό την αμαρτία, και ότι δεν μπορεί να αποκτήσει κανείς ζωή μέσω «έργων νόμου». (Γα 3:19-24· Ρω 3:20· 10:4) Ήταν «πνευματικός», προερχόταν από τον Θεό και ήταν «άγιος». (Ρω 7:12, 14) Στο εδάφιο Εφεσίους 2:15 αποκαλείται “ο Νόμος των εντολών που αποτελούνταν από διατάγματα”. Ήταν πρότυπο τελειότητας και χαρακτήριζε εκείνον που μπορούσε να τον τηρήσει ως τέλειο, άξιο για ζωή. (Λευ 18:5· Γα 3:12) Εφόσον οι ατελείς άνθρωποι δεν μπορούσαν να τον τηρήσουν, ο Νόμος κατέδειξε ότι «όλοι έχουν αμαρτήσει και υστερούν ως προς τη δόξα του Θεού». (Ρω 3:23) Μόνο ο Ιησούς Χριστός τον τήρησε άψογα.—Ιωα 8:46· Εβρ 7:26.

Ο Νόμος υπήρξε, επίσης, «σκιά των καλών μελλοντικών πραγμάτων», και τα πράγματα που σχετίζονταν με αυτόν ήταν «συμβολικές απεικονίσεις». Λόγω αυτού ο Ιησούς και οι απόστολοι τον επικαλούνταν συχνά για να εξηγήσουν ουράνια πράγματα, καθώς και ζητήματα που αφορούσαν τις Χριστιανικές διδασκαλίες και τη Χριστιανική διαγωγή. Επομένως, ο Νόμος αποτελεί βασικό και απαραίτητο τομέα μελέτης για τους Χριστιανούς.—Εβρ 10:1· 9:23.

Ο Ιησούς είπε ότι ολόκληρος ο Νόμος κρεμόταν στις εξής δύο εντολές: την αγάπη για τον Θεό και την αγάπη για τον πλησίον. (Ματ 22:35-40) Είναι ενδιαφέρον ότι στο βιβλίο του Δευτερονομίου (όπου ο Νόμος τροποποιήθηκε κάπως για να ανταποκρίνεται στις καινούριες περιστάσεις των Ισραηλιτών όταν θα εγκαθίσταντο στην Υποσχεμένη Γη) οι εβραϊκές λέξεις που αποδίδονται με διάφορους τύπους του «αγαπώ» εμφανίζονται 20 και πλέον φορές.

Ο Δεκάλογος (Εξ 34:28), δηλαδή οι Δέκα Εντολές, ήταν το βασικό μέρος του Νόμου αλλά συνδυαζόταν με άλλους 600 περίπου νόμους, που όλοι τους είχαν την ίδια ισχύ και ήταν το ίδιο δεσμευτικοί για τους Ισραηλίτες. (Ιακ 2:10) Οι πρώτες τέσσερις από τις Δέκα Εντολές καθόριζαν τη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό· η πέμπτη, τη σχέση με τον Θεό και τους γονείς· και οι τελευταίες πέντε, τη σχέση με το συνάνθρωπο. Αυτές οι τελευταίες πέντε δόθηκαν προφανώς κατά σειρά σοβαρότητας της βλάβης που υφίστατο ο συνάνθρωπος: φόνος, μοιχεία, κλοπή, ψευδομαρτυρία και πλεονεξία ή ιδιοτελής επιθυμία. Η δέκατη εντολή καθιστά το Νόμο μοναδικό σε σύγκριση με τους νόμους όλων των άλλων εθνών εφόσον απαγορεύει την ιδιοτελή επιθυμία, ήταν δε μια εντολή που στην πραγματικότητα μπορούσε να επιβάλει μόνο ο Θεός. Ουσιαστικά έφτανε στη ρίζα της παραβίασης όλων των υπόλοιπων εντολών.—Εξ 20:2-17· Δευ 5:6-21· παράβαλε Εφ 5:5· Κολ 3:5· Ιακ 1:14, 15· 1Ιω 2:15-17.

Ο Νόμος περιείχε πληθώρα αρχών και κατευθυντήριων νομοθετημάτων. Οι κριτές είχαν το περιθώριο να ερευνούν και να εξετάζουν τα κίνητρα και τη στάση των παραβατών, καθώς και τις περιστάσεις υπό τις οποίες έγινε η παράβαση. Αν ο παραβάτης είχε ενεργήσει εσκεμμένα, αν έδειχνε έλλειψη σεβασμού ή ήταν αμετανόητος, του επιβαλλόταν η πλήρης ποινή. (Αρ 15:30, 31) Σε άλλες περιπτώσεις θα μπορούσε να επιβληθεί ελαφρότερη ποινή. Για παράδειγμα, ενώ ο δολοφόνος έπρεπε οπωσδήποτε να θανατώνεται, ο ακούσιος ανθρωποκτόνος ήταν δυνατόν να λάβει έλεος. (Αρ 35:15, 16) Ο ιδιοκτήτης ενός ταύρου ο οποίος συνήθιζε να κερατίζει ανθρώπους και ο οποίος σκότωσε κάποιον άνθρωπο θα μπορούσε να πεθάνει· ή, οι κριτές θα μπορούσαν να επιβάλουν κάποιο λύτρο. (Εξ 21:29-32) Η διαφορά ανάμεσα σε κάποιον εκούσιο κλέφτη και σε κάποιον παραβάτη που ομολογούσε εθελούσια εξηγεί προφανώς το λόγο για τις διαφορετικές ποινές που καθορίζονται στα εδάφια Έξοδος 22:7 και Λευιτικό 6:1-7.

Ο Νόμος της Συνείδησης. Σύμφωνα με τη Γραφή, η ύπαρξή του οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι έχουν “το νόμο γραμμένο στις καρδιές τους”. Εκείνοι που δεν υπόκεινται σε κάποιον νόμο προερχόμενο άμεσα από τον Θεό, όπως ήταν ο Νόμος που δόθηκε μέσω του Μωυσή, δείχνουν ότι είναι «νόμος για τον εαυτό τους», διότι οι συνειδήσεις τους τούς κάνουν να “κατηγορούνται ή και να δικαιολογούνται” μεταξύ των δικών τους σκέψεων. (Ρω 2:14, 15) Πολλοί δίκαιοι νόμοι σε ειδωλολατρικές κοινωνίες αντικατοπτρίζουν την ύπαρξη αυτής της συνείδησης, η οποία τέθηκε αρχικά στον προπάτορά τους τον Αδάμ και μεταβιβάστηκε μέσω του Νώε.—Βλέπε ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ.

Στο εδάφιο 1 Κορινθίους 8:7, ο απόστολος Παύλος λέει ότι η έλλειψη ακριβούς Χριστιανικής γνώσης θα μπορούσε να οδηγήσει σε αδύναμη συνείδηση. Η συνείδηση είναι δυνατόν να αποτελεί καλό ή κακό οδηγό, ανάλογα με τη γνώση και την εκπαίδευση του ατόμου. (1Τι 1:5· Εβρ 5:14) Η συνείδηση κάποιου μπορεί να μολυνθεί και έτσι να τον παροδηγεί. (Τιτ 1:15) Μερικοί, αντιστεκόμενοι διαρκώς στη συνείδησή τους, την κάνουν σαν αναίσθητο ουλώδη ιστό, με συνέπεια να μην αποτελεί πια αυτή ασφαλή οδηγό για να την ακολουθούν.—1Τι 4:1, 2.

“Ο Νόμος του Χριστού”. Ο Παύλος έγραψε: «Να βαστάζετε ο ένας τα βάρη του άλλου, και έτσι εκπληρώστε το νόμο του Χριστού». (Γα 6:2) Αν και η διαθήκη του Νόμου τερματίστηκε την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ. («εφόσον η ιεροσύνη υφίσταται αλλαγή, αναγκαστικά γίνεται αλλαγή και του νόμου»· Εβρ 7:12), οι Χριστιανοί τίθενται «κάτω από νόμο ως προς τον Χριστό». (1Κο 9:21) Αυτός ο νόμος αποκαλείται “ο τέλειος νόμος της ελευθερίας”, “ο νόμος ενός ελεύθερου λαού”, “ο νόμος της πίστης”. (Ιακ 1:25· 2:12· Ρω 3:27) Έναν τέτοιον καινούριο νόμο είχε προείπει ο Θεός μέσω του προφήτη Ιερεμία όταν μίλησε για μια νέα διαθήκη και είπε ότι θα έγραφε το νόμο του στις καρδιές του λαού του.—Ιερ 31:31-34· Εβρ 8:6-13.

Όπως ο Μωυσής ήταν ο μεσίτης της διαθήκης του Νόμου, έτσι και ο Ιησούς Χριστός είναι ο Μεσίτης της νέας διαθήκης. Ο Μωυσής έγραψε το Νόμο με τη μορφή κώδικα, αλλά ο Ιησούς δεν κατέγραψε προσωπικά κανέναν νόμο. Ο Ιησούς μιλούσε και έβαζε το νόμο του στη διάνοια και στην καρδιά των μαθητών του. Ούτε οι μαθητές του κατέγραψαν νόμους με τη μορφή κώδικα για τους Χριστιανούς, ταξινομώντας τους σε κατηγορίες και υποενότητες. Μολαταύτα, οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές είναι γεμάτες νόμους, εντολές και διατάγματα που οι Χριστιανοί δεσμεύονται να τηρούν.—Απ 14:12· 1Ιω 5:2, 3· 4:21· 3:22-24· 2Ιω 4-6· Ιωα 13:34, 35· 14:15· 15:14.

Ο Ιησούς έδωσε στους μαθητές του την οδηγία να κηρύξουν τα “καλά νέα της βασιλείας”. Η εντολή του βρίσκεται στα εδάφια Ματθαίος 10:1-42· Λουκάς 9:1-6· 10:1-12. Στα εδάφια Ματθαίος 28:18-20 αναφέρεται μια καινούρια εντολή που δόθηκε στους μαθητές του Ιησού, δηλαδή να πάνε, όχι μόνο στους Ιουδαίους, αλλά σε όλα τα έθνη, για να κάνουν μαθητές και να τους βαφτίζουν με ένα καινούριο βάφτισμα, “στο όνομα του Πατέρα και του Γιου και του αγίου πνεύματος, διδάσκοντάς τους να τηρούν όλα όσα τους είχε παραγγείλει”. Συνεπώς, κατόπιν θεϊκής εξουσιοδότησης ο Ιησούς δίδαξε και έδωσε εντολές ενόσω βρισκόταν στη γη (Πρ 1:1, 2), καθώς και μετά την ανάληψή του. (Πρ 9:5, 6· Απ 1:1-3) Ολόκληρο το βιβλίο της Αποκάλυψης περιλαμβάνει προφητείες, εντολές, νουθεσίες και οδηγίες για τη Χριστιανική εκκλησία.

Ο “νόμος του Χριστού” καλύπτει ολόκληρη την πορεία και το φάσμα της ζωής και του έργου του Χριστιανού. Με τη βοήθεια του πνεύματος του Θεού, ο Χριστιανός μπορεί να ακολουθήσει τις εντολές ώστε να κριθεί ευνοϊκά με βάση τον εν λόγω νόμο, διότι αυτός είναι «ο νόμος εκείνου του πνεύματος που δίνει ζωή σε ενότητα με τον Χριστό Ιησού».—Ρω 8:2, 4.

“Ο Νόμος του Θεού”. Ο απόστολος Παύλος αναφέρει ότι ο αγώνας του Χριστιανού επηρεάζεται από δύο παράγοντες: αφενός από το «νόμο του Θεού», ή “το νόμο εκείνου του πνεύματος που δίνει ζωή”, και αφετέρου από «το νόμο της αμαρτίας», ή «το νόμο της αμαρτίας και του θανάτου». Ο Παύλος περιγράφει αυτή τη σύγκρουση, λέγοντας ότι η ξεπεσμένη σάρκα που έχει μολυνθεί από την αμαρτία είναι υποδουλωμένη στο «νόμο της αμαρτίας». «Το φρόνημα της σάρκας σημαίνει θάνατο», αλλά «ο Θεός, στέλνοντας τον ίδιο του τον Γιο κατά την ομοιότητα της αμαρτωλής σάρκας και σχετικά με την αμαρτία, καταδίκασε την αμαρτία στη σάρκα». Με τη βοήθεια του πνεύματος του Θεού, ο Χριστιανός μπορεί να κερδίσει τον αγώνα—ασκώντας πίστη στον Χριστό, θανατώνοντας τις πράξεις του σώματος και ζώντας σύμφωνα με την κατεύθυνση του πνεύματος—και μπορεί να αποκτήσει ζωή.—Ρω 7:21–8:13.

Ο Νόμος της Αμαρτίας και του Θανάτου. Ο απόστολος Παύλος υποστηρίζει ότι, λόγω της αμαρτίας του πατέρα της ανθρωπότητας, του Αδάμ, «ο θάνατος βασίλεψε» από τον Αδάμ μέχρι τον καιρό του Μωυσή (όταν δόθηκε ο Νόμος) και ότι ο Νόμος έκανε φανερές τις παραβάσεις, καθιστώντας τους ανθρώπους ένοχους αμαρτίας. (Ρω 5:12-14· Γα 3:19) Αυτή η βασιλεία, ή αλλιώς ο νόμος της αμαρτίας, που δρα στην ατελή σάρκα ασκεί δύναμη πάνω της, κάνοντάς την να τείνει προς την παραβίαση του νόμου του Θεού. (Ρω 7:23· Γε 8:21) Η αμαρτία προκαλεί θάνατο. (Ρω 6:23· 1Κο 15:56) Ο νόμος του Μωυσή δεν μπορούσε να υπερνικήσει τη βασιλεία της αμαρτίας και του θανάτου, αλλά η ελευθερία και η νίκη έρχονται μέσω της παρ’ αξία καλοσύνης του Θεού διά του Ιησού Χριστού.—Ρω 5:20, 21· 6:14· 7:8, 9, 24, 25.

“Ο Νόμος της Πίστης”. Ο “νόμος της πίστης” αντιπαραβάλλεται με το νόμο «των έργων». Ο άνθρωπος δεν μπορεί να επιτύχει τη δικαιοσύνη μέσω των δικών του έργων ή των έργων του Μωσαϊκού Νόμου, σαν να ήταν δυνατόν να κερδίσει τη δικαιοσύνη ως πληρωμή για τα έργα του, αλλά η δικαιοσύνη έρχεται μέσω πίστης στον Ιησού Χριστό. (Ρω 3:27, 28· 4:4, 5· 9:30-32) Ο Ιάκωβος, ωστόσο, λέει ότι αυτού του είδους η πίστη θα συνοδεύεται από έργα που απορρέουν από την πίστη του ατόμου και συμβαδίζουν με αυτήν.—Ιακ 2:17-26.

Ο Νόμος του Συζύγου. Η παντρεμένη γυναίκα δεσμεύεται από «το νόμο του συζύγου της». (Ρω 7:2· 1Κο 7:39) Η αρχή της συζυγικής ηγεσίας ισχύει σε ολόκληρη την οργάνωση του Θεού και εφαρμόζεται μεταξύ των λάτρεων του Θεού, καθώς και μεταξύ πολλών άλλων λαών. Ο Θεός κατέχει τη θέση του συζύγου ως προς τη «γυναίκα» του, την «άνω Ιερουσαλήμ». (Γα 4:26, 31· Απ 12:1, 4-6, 13-17) Το Ιουδαϊκό έθνος ήταν η σύζυγος του Ιεχωβά και εκείνος ήταν ο σύζυγος.—Ησ 54:5, 6· Ιερ 31:32.

Υπό τον πατριαρχικό νόμο ο σύζυγος ήταν η αδιαφιλονίκητη κεφαλή της οικογένειας, ενώ η σύζυγος έπρεπε να υποτάσσεται, παρότι μπορούσε να κάνει εισηγήσεις που υπόκειντο στην έγκριση του συζύγου της. (Γε 21:8-14) Η Σάρρα αποκαλούσε τον Αβραάμ «κύριο». (Γε 18:12· 1Πε 3:5, 6) Η γυναίκα φορούσε κάλυμμα στο κεφάλι της ως ένδειξη υποταγής στη συζυγική της κεφαλή.—Γε 24:65· 1Κο 11:5.

Υπό το Νόμο που δόθηκε στον Ισραήλ, η σύζυγος έπρεπε να υποτάσσεται. Ο σύζυγός της μπορούσε να επιτρέψει ή να ακυρώσει τις ευχές που έκανε εκείνη. (Αρ 30:6-16) Η ίδια δεν κληρονομούσε, αλλά συνόδευε την εδαφική κληρονομιά και, σε περίπτωση που η κληρονομιά εξαγοραζόταν από κάποιον συγγενή, περιλαμβανόταν και εκείνη. (Ρθ 4:5, 9-11) Δεν μπορούσε να διαζευχθεί τον άντρα της, αλλά ο άντρας είχε το δικαίωμα να διαζευχθεί τη γυναίκα του.—Δευ 24:1-4.

Στη Χριστιανική διευθέτηση, η γυναίκα απαιτείται να αναγνωρίζει τη θέση του άντρα και να μην τη σφετερίζεται. Ο απόστολος Παύλος λέει ότι η παντρεμένη γυναίκα βρίσκεται υπό το νόμο του συζύγου της όσο αυτός είναι ζωντανός, αλλά διευκρινίζει ότι απαλλάσσεται όταν αυτός πεθάνει, οπότε δεν γίνεται μοιχαλίδα αν παντρευτεί ξανά.—Ρω 7:2, 3· 1Κο 7:39.

“Ο Βασιλικός Νόμος”. Ο “βασιλικός νόμος” κατέχει ορθά μεταξύ των άλλων νόμων που διέπουν τις ανθρώπινες σχέσεις την υπεροχή και τη βαρύνουσα θέση ενός βασιλιά μεταξύ των ανθρώπων. (Ιακ 2:8) Η ουσία της διαθήκης του Νόμου ήταν η αγάπη. Μάλιστα, η εντολή «πρέπει να αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου» (ο βασιλικός νόμος) ήταν η δεύτερη από τις εντολές στις οποίες κρεμόταν όλος ο Νόμος και οι Προφήτες. (Ματ 22:37-40) Οι Χριστιανοί, αν και δεν βρίσκονται υπό τη διαθήκη του Νόμου, υπόκεινται στο νόμο του Βασιλιά Ιεχωβά και του Γιου του, του Βασιλιά Ιησού Χριστού, σε σχέση με τη νέα διαθήκη.

ΝΟΜΟΦΥΛΑΚΑΣ

Υπό το κυβερνητικό σύστημα της Βαβυλώνας, οι νομοφύλακες ήταν δημόσιοι λειτουργοί στις διοικητικές περιφέρειες οι οποίοι διέθεταν νομικές γνώσεις και είχαν περιορισμένη δικαστική εξουσία. Ήταν μεταξύ των αξιωματούχων που συγκεντρώθηκαν για να προσκυνήσουν τη χρυσή εικόνα του Ναβουχοδονόσορα.—Δα 3:2, 3.

ΝΟΤΟΣ, ΝΟΤΙΑ

Βλέπε ΝΕΓΚΕΜΠ.

ΝΟΥΝ

[נ· τελικό, ן].

Το 14ο γράμμα του εβραϊκού αλφαβήτου. Είναι ένα από τα πέντε εβραϊκά γράμματα που παίρνουν διαφορετικό σχήμα όταν χρησιμοποιούνται ως το τελικό γράμμα μιας λέξης. Στο εβραϊκό κείμενο, είναι το αρχικό γράμμα καθενός από τα οχτώ εδάφια της περικοπής Ψαλμός 119:105-112.—Βλέπε ΕΒΡΑΪΚΗ.

ΝΟΥΣ

Βλέπε ΔΙΑΝΟΙΑ, ΝΟΥΣ.

ΝΟΦ

Το όνομα με το οποίο αποκαλείται συνήθως στις Εβραϊκές Γραφές η Μέμφις, μια σπουδαία πόλη της αρχαίας Αιγύπτου.—Ησ 19:13· Ιερ 2:16· 44:1· 46:14, 19· Ιεζ 30:13, 16· βλέπε ΜΕΜΦΙΣ.

ΝΟΦΑ

(Νοφά).

Σύμφωνα με το Μασοριτικό κείμενο, πρόκειται προφανώς για τοποθεσία στον Μωάβ. (Αρ 21:29, 30) Σήμερα αυτή η τοποθεσία είναι άγνωστη.

ΝΤΑΛΕΘ

[ד] (ντάλεθ).

Το τέταρτο γράμμα του εβραϊκού αλφαβήτου. Η μεγάλη ομοιότητα ανάμεσα στα γράμματα ντάλεθ [ד] και ραις [ר] αφήνει περιθώρια για λάθη κατά την αντιγραφή. Σε αυτό μπορεί να οφείλονται κάποιες διαφορετικές αποδόσεις, όπως για παράδειγμα το ότι στο εδάφιο 1 Χρονικών 1:7 εμφανίζεται η λέξη «Ροδανίμ», ενώ στο εδάφιο Γένεση 10:4 η λέξη «Δοδανίμ».

Στο εβραϊκό κείμενο, αυτό το τέταρτο γράμμα χρησιμοποιείται ως το αρχικό γράμμα της εναρκτήριας λέξης καθενός από τα οχτώ εδάφια της περικοπής Ψαλμός 119:25-32.—Βλέπε ΕΒΡΑΪΚΗ.

ΝΤΕΦΙ

Κρουστό μουσικό όργανο που χρησιμοποιείται από τους πατριαρχικούς χρόνους. Η εβραϊκή λέξη τοφ έχει μεταφραστεί επίσης ως «ταμπουρίνο», «ταμπούρλο» και «τύμπανο». (Γε 31:27, Kx, Da, AS, ΒΑΜ, ΛΧ) Όλες αυτές οι αποδόσεις περιγράφουν βασικά το ίδιο όργανο—ένα μικρό χειροτύμπανο αποτελούμενο από ένα ξύλινο ή μεταλλικό πλαίσιο, πιθανώς με διάμετρο περίπου 25 εκ., το οποίο είχε τη μία ή και τις δύο πλευρές του σκεπασμένες με μια τεντωμένη μεμβράνη (δέρμα ζώου). Εφόσον αυτό το όργανο χρησιμοποιούνταν σε εορταστικές εκδηλώσεις, ορισμένα είδη του μπορεί να είχαν προσαρμοσμένα στο πλάι κομμάτια μετάλλου, ίσως κρόταλα, και ενδεχομένως παίζονταν όπως το σημερινό ντέφι. Άλλα είδη ίσως έμοιαζαν περισσότερο με το ταμ ταμ και χρησιμοποιούνταν όπως αυτό, δηλαδή κρούονταν και με τα δύο χέρια.

Μολονότι το ντέφι δεν αναφέρεται σε συνάρτηση με τη λατρεία στο ναό, χρησιμοποιούνταν από άντρες και γυναίκες για την απόδοση αίνου στον Ιεχωβά, καθώς και σε άλλες χαρμόσυνες περιστάσεις, όπως οι γιορτές και οι γάμοι. (1Σα 10:5· 2Σα 6:5· Ψλ 150:4· Ησ 5:12) Ιδίως οι γυναίκες συνόδευαν το τραγούδι και το χορό τους με ντέφια. (Εξ 15:20· Κρ 11:34· 1Σα 18:6) Το ντέφι συσχετίστηκε, επίσης, με τη χαρά που θα ένιωθε ο Ισραήλ όταν θα έφτανε ο καιρός της αποκατάστασής του.—Ιερ 31:4.

ΝΤΙΒΑΝΙ

Βλέπε ΚΡΕΒΑΤΙ.

ΝΥΜΦΑ

(Νύμφα) [Νύφη].

Κάποια Χριστιανή που ζούσε μέσα ή κοντά στη Λαοδίκεια ή στις Κολοσσές, στο σπίτι της οποίας συναθροιζόταν κάποια εκκλησία και στην οποία έστειλε χαιρετισμούς ο Παύλος.—Κολ 4:15.

ΝΥΦΗ

Η σύζυγος του γιου. Ο όρος καλλάχ του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου καθώς και η αντίστοιχη λέξη νύμφη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου σημαίνουν σε ορισμένες περιπτώσεις και τη γυναίκα που μόλις παντρεύτηκε ή πρόκειται να παντρευτεί.—Ασμ 4:8-12· Ησ 61:10· Ιερ 7:34· Ιωα 3:29· Απ 18:23· 21:2, 9· 22:17.

Εφόσον στους πατριαρχικούς χρόνους ο ίδιος ο πατέρας διευθετούσε συνήθως το γάμο του γιου του, η νύφη του ήταν ως επί το πλείστον δική του επιλογή. (Γε 24) Η νύφη γινόταν δεκτή με χαρά στο σπιτικό του, και όταν το σπιτικό μετακινούνταν, εκείνη το ακολουθούσε. (Γε 11:31) Ο Μωσαϊκός Νόμος απαγόρευε σε έναν άντρα να έχει σχέσεις με τη νύφη του επί ποινή θανάτου.—Λευ 18:15· 20:12· Ιεζ 22:11.

Η διάθεση και η στάση της εκάστοτε νύφης απέναντι στα πεθερικά της διέφερε σε μεγάλο βαθμό. Η Ρουθ, λόγου χάρη, αποδείχτηκε απόλυτα όσια και αφοσιωμένη σύντροφος της πεθεράς της τής Ναομί, περισσότερο από ό,τι η Ορφά, λέγοντας: «Ο λαός σου θα είναι λαός μου, και ο Θεός σου, Θεός μου. Όπου πεθάνεις εσύ θα πεθάνω και εγώ». (Ρθ 1:6-17, 22· 4:14, 15) Οι Χετταίες σύζυγοι του Ησαύ έφερναν μεγάλη ψυχική αναστάτωση στα πεθερικά τους, τον Ισαάκ και τη Ρεβέκκα. (Γε 26:34· 27:46) Ο Χριστός Ιησούς προείπε ότι το άγγελμα της Βασιλείας θα χώριζε νύφες από πεθερές.—Λου 12:53.

ΝΥΦΙΚΟ ΤΙΜΗΜΑ

Βλέπε ΓΑΜΟΣ.

ΝΥΧΤΑ

Η περίοδος του σκοταδιού από τη δύση ως την ανατολή του ήλιου προσδιορίστηκε από τον Ιεχωβά Θεό ως «Νύχτα». (Γε 1:5, 14) Μεταξύ της δύσης του ήλιου και του πραγματικού σκοταδιού μεσολαβεί το σούρουπο, ένα σύντομο διάστημα κατά το οποίο αρχίζουν να φαίνονται τα άστρα. Οι Εβραίοι το αποκαλούσαν νέσεφ, και προφανώς είναι το διάστημα που εννοείται από την έκφραση «ανάμεσα στα δύο βράδια» του εδαφίου Έξοδος 12:6. (Παρ 7:9) Παρόμοια, όταν τελειώνει το σκοτάδι της νύχτας, έρχεται το χάραμα, που οδηγεί στην αυγή, το οποίο δηλωνόταν με την ίδια εβραϊκή λέξη. Έτσι λοιπόν, ο συγγραφέας του εδαφίου Ψαλμός 119:147 λέει: «Σηκώθηκα νωρίς τα χαράματα».

Εβραϊκή Διαίρεση. Οι Εβραίοι διαιρούσαν τη νύχτα σε φυλακές. «Όταν σε θυμάμαι πάνω στην κλίνη μου, κατά τις νυχτερινές φυλακές κάνω στοχασμούς για εσένα». (Ψλ 63:6) Εφόσον το εδάφιο Κριτές 7:19 κάνει λόγο για τη «μεσαία νυχτερινή φυλακή», έπεται ότι αρχικά πρέπει να υπήρχαν τρεις φυλακές. Φαίνεται ότι κάθε φυλακή κάλυπτε το ένα τρίτο του χρόνου μεταξύ δύσης και ανατολής, δηλαδή διαρκούσε περίπου τέσσερις ώρες, ανάλογα με την εποχή του έτους. Συνεπώς, η πρώτη φυλακή πρέπει να ήταν περίπου από τις 6:00 μ.μ. ως τις 10:00 μ.μ. «Η μεσαία νυχτερινή φυλακή» πρέπει να άρχιζε περίπου στις 10:00 μ.μ. και να τελείωνε περίπου στις 2:00 π.μ. Αυτό το διάστημα προσφερόταν για την αιφνιδιαστική επίθεση του Γεδεών στο στρατόπεδο των Μαδιανιτών. Η τρίτη φυλακή ονομαζόταν “πρωινή φυλακή” και διαρκούσε περίπου από τις 2:00 π.μ. ως την ανατολή. Στη διάρκεια αυτής της πρωινής φυλακής ήταν που προκάλεσε ο Ιεχωβά φοβερές δυσκολίες στα καταδιωκτικά στρατεύματα των Αιγυπτίων, καθώς αυτοί επιχειρούσαν να διασχίσουν την Ερυθρά Θάλασσα.—Εξ 14:24-28· βλέπε επίσης 1Σα 11:11.

Ρωμαϊκή Διαίρεση. Την περίοδο της ρωμαϊκής επικυριαρχίας—αν όχι νωρίτερα—οι Ιουδαίοι υιοθέτησαν το ελληνορωμαϊκό σύστημα των τεσσάρων νυχτερινών φυλακών. Ο Ιησούς αναφερόταν προφανώς σε αυτές τις τέσσερις υποδιαιρέσεις όταν είπε: «Συνεπώς, να είστε σε εγρήγορση, γιατί δεν γνωρίζετε πότε έρχεται ο κύριος του σπιτιού, είτε προς το τέλος της ημέρας είτε τα μεσάνυχτα είτε όταν λαλεί ο πετεινός είτε νωρίς το πρωί». (Μαρ 13:35) Η φυλακή «προς το τέλος της ημέρας» διαρκούσε από τη δύση ως τις 9:00 μ.μ. περίπου. Η δεύτερη φυλακή, η επονομαζόμενη «μεσάνυχτα», άρχιζε περίπου στις 9:00 μ.μ. και τελείωνε τα μεσάνυχτα. (Λου 12:38) Το διάστημα που χαρακτηριζόταν ως “λάλημα του πετεινού” ήταν από τα μεσάνυχτα ως τις 3:00 π.μ. περίπου. Πιθανότατα τότε ακούστηκαν τα λαλήματα του πετεινού που αναφέρονται στο εδάφιο Μάρκος 14:30. (Βλέπε ΛΑΛΗΜΑ ΤΟΥ ΠΕΤΕΙΝΟΥ.) Τέλος, από τις 3:00 π.μ. ως την ανατολή ήταν η τέταρτη φυλακή, η φυλακή που ονομαζόταν «νωρίς το πρωί».—Ματ 14:25· Μαρ 6:48.

Σε μια περίπτωση γίνεται λόγος για συγκεκριμένη ώρα του 12ωρου της νύχτας. Το εδάφιο Πράξεις 23:23 μας λέει ότι την «τρίτη ώρα», δηλαδή περίπου στις 9:00 μ.μ., ο στρατιωτικός διοικητής διέταξε τα στρατεύματα να μεταφέρουν τον Παύλο από την Ιερουσαλήμ στην Καισάρεια.

Ενώ για τους Ιουδαίους η καινούρια ημέρα άρχιζε με τη δύση, σύμφωνα με το ρωμαϊκό έθιμο το καθορισμένο σημείο τέλους και αρχής της ημέρας ήταν τα μεσάνυχτα. Με αυτόν τον τρόπο απέφευγαν το πρόβλημα που δημιουργείται λόγω του ότι η ημέρα μεγαλώνει ή μικραίνει ανάλογα με τις εποχές (πράγμα που συμβαίνει όταν ο υπολογισμός της ημέρας αρχίζει με τη δύση) και μπορούσαν να διαιρούν την ημέρα σε δύο ίσες 12ωρες περιόδους όλες τις εποχές του έτους. Αυτό το σύστημα ακολουθείται σήμερα στα περισσότερα κράτη.

Μεταφορική Χρήση. Η λέξη «νύχτα» χρησιμοποιείται ενίοτε με μεταφορική ή συμβολική σημασία στην Αγία Γραφή. Στο εδάφιο Ιωάννης 9:4 ο Ιησούς είπε ότι «έρχεται νύχτα, οπότε κανείς δεν μπορεί να εργάζεται». Ο Ιησούς εδώ αναφερόταν στον καιρό κατά τον οποίο θα τον καταδίκαζαν, θα τον κρεμούσαν στο ξύλο και θα πέθαινε, οπότε δεν θα ήταν σε θέση να επιδίδεται στα έργα του πατέρα του.—Βλέπε Εκ 9:10· Ιωβ 10:21, 22.

Στα εδάφια Ρωμαίους 13:11, 12 «η νύχτα» αναφέρεται σαφώς σε κάποια περίοδο σκοταδιού που προκαλεί ο Αντίδικος του Θεού, η οποία πρόκειται να φερθεί σε τέλος από τον Χριστό Ιησού και τη βασιλεία του. (Βλέπε Εφ 6:12, 13· Κολ 1:13, 14.) Στα εδάφια 1 Θεσσαλονικείς 5:1-11 οι υπηρέτες του Θεού που έχουν διαφωτιστεί από την αλήθεια του αντιδιαστέλλονται με τους μη διαφωτισμένους ανθρώπους του κόσμου. Ο τρόπος της ζωής τους μαρτυρεί ότι είναι “γιοι φωτός και γιοι ημέρας. Δεν ανήκουν ούτε στη νύχτα ούτε στο σκοτάδι”. (Βλέπε Ιωα 8:12· 12:36, 46· 1Πε 2:9· 2Κο 6:14.) Παρόμοια χρήση της λέξης συναντάμε και στο εδάφιο Μιχαίας 3:6, όπου ο προφήτης λέει σε όσους απορρίπτουν την αληθινή θεϊκή καθοδηγία: «Γι’ αυτό θα έχετε νύχτα, και δεν θα υπάρχει όραμα· και σκοτάδι θα έχετε, για να μην ασκείτε μαντεία. Και ο ήλιος σίγουρα θα δύσει πάνω στους προφήτες και η ημέρα θα σκοτεινιάσει πάνω τους».—Παράβαλε Ιωα 3:19-21.

Η νύχτα χρησιμοποιείται επίσης για να συμβολίσει γενικά έναν καιρό δεινών, εφόσον μέσα στη σκοτεινή και ζοφερή νύχτα περιφέρονται τα θηρία, εξαπολύουν οι στρατοί αιφνιδιαστικές επιθέσεις, τρυπώνουν οι κλέφτες και διαπράττονται άλλες κακές πράξεις. (Ψλ 91:5, 6· 104:20, 21· Ησ 21:4, 8, 9· Δα 5:25-31· Αβδ 5) Με αυτές ακριβώς τις διαφορετικές μεταφορικές σημασίες πρέπει να κατανοήσουμε τα εδάφια Αποκάλυψη 21:2, 25 και 22:5, όπου μας παρέχεται η διαβεβαίωση ότι στη «Νέα Ιερουσαλήμ» «νύχτα δεν θα υπάρχει πια».

ΝΥΧΤΕΡΙΔΑ

[εβρ., ‛αταλλέφ].

Ιπτάμενο θηλαστικό που, αν εξαιρέσουμε τα μεγάλα φτερά του από μεμβρανώδες δέρμα, μοιάζει με ποντικό. Οι Γραφές κατατάσσουν τη νυχτερίδα στα ακάθαρτα ιπτάμενα πλάσματα που δεν έπρεπε να τρώνε οι Ισραηλίτες. (Λευ 11:19· Δευ 14:18) Περίπου 20 είδη νυχτερίδων (Χειρόπτερα) υπάρχουν στο Ισραήλ σήμερα.

Τις ώρες της ημέρας οι νυχτερίδες συνήθως κουρνιάζουν με το κεφάλι προς τα κάτω σε σκοτεινές σπηλιές ή σε έρημα κτίρια, ενώ όταν πέσει το σκοτάδι βγαίνουν να κυνηγήσουν για την τροφή τους τις ώρες της νύχτας. Όταν κουρνιάζουν πάρα πολλές νυχτερίδες σε ένα μέρος, επικρατεί μια αποκρουστική μυρωδιά ποντικού. Σε μερικές σπηλιές η κοπριά των νυχτερίδων έχει συσσωρευτεί σε στρώματα αρκετά μεγάλου πάχους, αποτελώντας πολύτιμη πηγή λιπάσματος. Αναμφίβολα, ο λόγος για τον οποίο ο προφήτης Ησαΐας αναφέρει ότι οι χρυσοί και ασημένιοι θεοί θα πετάγονταν στις νυχτερίδες είναι η συνήθεια που έχει η νυχτερίδα να κουρνιάζει σε σκοτεινά μέρη. Το μόνο που αξίζουν όλα αυτά τα είδωλα είναι ένα μέρος σκοταδιού και ακαθαρσίας, και όχι τις θέσεις τιμής και εξοχότητας τις οποίες τους αποδίδουν οι εξαπατημένοι λάτρεις τους.—Ησ 2:20.

ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΦΥΛΑΚΗ

Βλέπε ΝΥΧΤΑ.

ΝΥΧΤΟΠΑΤΗΣ

[εβρ., λιλίθ].

Πλάσμα που εμφανίζεται στην περιγραφή της ολοκληρωτικής ερήμωσης του Εδώμ, καθώς και των όντων τα οποία θα κατοικούσαν στα ερείπιά του. (Ησ 34:14) Η εν λόγω εβραϊκή λέξη έχει μεταφραστεί με διάφορους τρόπους: «κουκουβάγια» (KJ), «νυχτερινό τέρας» (AS), «νυχτοπάτης» (NE, ΜΝΚ) και «νυχτερινός θηλυκός δαίμονας» (RS). Η Βίβλος της Ιερουσαλήμ προτιμάει να μεταγράψει απλώς την ονομασία χρησιμοποιώντας τη λέξη «Λιλίθ». (Επίσης: «θήλυς δαίμων Λιλίθ», ΛΧ· «Λιλίθ», ΜΠΚ.)

Πολλοί λόγιοι προσπαθούν να δείξουν ότι αυτός ο εβραϊκός όρος αποτελεί δάνειο από την αρχαία σουμεριακή και την αρχαία ακκαδική γλώσσα και ότι παράγεται από το όνομα ενός μυθικού θηλυκού δαίμονα του αέρα (Λίλιτου). Ο καθηγητής Τζ. Ρ. Ντράιβερ, ωστόσο, θεωρεί ότι η εβραϊκή λέξη (λιλίθ) παράγεται από μια ρίζα που υποδηλώνει «κάθε είδους σπειροειδή κίνηση ή σπειροειδές αντικείμενο»—όπως η εβραϊκή λέξη λάγιλ (ή λάιλαχ), που σημαίνει «νύχτα», υποδηλώνει ότι κάτι «τυλίγεται γύρω από τη γη ή την περιβάλλει». Αυτή η ετυμολογία της λέξης λιλίθ, υποστηρίζει ο καθηγητής, είναι πολύ πιθανό να παραπέμπει στον νυχτοπάτη, ο οποίος αφενός είναι νυκτόβιο πουλί, αφετέρου ξεχωρίζει για τις σπείρες και τις καμπύλες που διαγράφει καθώς πετάει ταχύτατα, καταδιώκοντας νυχτοπεταλούδες, σκαραβαίους και άλλα έντομα τα οποία πετούν τη νύχτα. Ο Ντράιβερ παραθέτει τα λόγια του φυσιοδίφη Τρίστραμ, σύμφωνα με τον οποίο ο νυχτοπάτης «δραστηριοποιείται έντονα το σούρουπο, καθώς κυνηγάει την τροφή του με μεγάλη ταχύτητα και με περίπλοκες στροφές».—Τριμηνιαίο Περιοδικό για την Εξερεύνηση της Παλαιστίνης (Palestine Exploration Quarterly), Λονδίνο, 1959, σ. 55, 56.

Ο νυχτοπάτης έχει μήκος σχεδόν 30 εκ. και άνοιγμα φτερών 50 εκ. ή και μεγαλύτερο. Το φτέρωμά του μοιάζει με του γκιώνη—είναι μαλακό και έχει όμορφα γκρίζα και καστανά στίγματα. Χάρη στα μαλακά πούπουλα που έχει στις φτερούγες του, μπορεί να πετάει αθόρυβα. Προφανώς λόγω του μεγάλου στόματός του, ονομάζεται και αιγοθήλης, καθώς, σύμφωνα με έναν αρχαίο μύθο, αυτό το πουλί θηλάζει το γάλα των κατσικιών.

Όσο για την πιθανότητα να βρίσκεται ένα τέτοιο πουλί στην άνυδρη περιοχή του Εδώμ, ορισμένες ποικιλίες του είναι γνωστό ότι κατοικούν σε ερημότοπους. Ο αιγυπτιακός νυχτοπάτης (αιγοθήλης ο αιγυπτιακός [Caprimulgus aegyptius]) ζει σχεδόν αποκλειστικά στην έρημο, όπου κατοικεί σε συστάδες από ακακίες και σε αλμυρίκια, και αναζητάει την τροφή του την ώρα του λυκόφωτος. Μια άλλη ποικιλία, το είδος Caprimulgus nubicus, συναντάται στις παρυφές της ερήμου ανάμεσα στην Ιεριχώ και στην Ερυθρά Θάλασσα, άρα σε περιοχές σαν του Εδώμ.

ΝΩ, ΝΩ-ΑΜΜΩΝ

(Νω-άμμων) [αιγυπτιακής προέλευσης· σημαίνει «Πόλη του Άμμωνος [θεού των Αιγυπτίων]»].

Σημαίνουσα πόλη και παλιά πρωτεύουσα της Αιγύπτου, η οποία ήταν χτισμένη και στις δύο όχθες του Άνω Νείλου, περίπου 530 χλμ. Ν του Καΐρου. Στους αρχαίους Έλληνες ήταν γνωστή με το όνομα Θήβες, όνομα που χρησιμοποιείται συνήθως και σήμερα.

Στο παρελθόν ορισμένοι λόγιοι έχουν υποστηρίξει ότι η εβραϊκή λέξη «Νω» είναι λανθασμένη απόδοση του αιγυπτιακού ονόματος. (Ιερ 46:25) Ωστόσο, ο καθηγητής Τ. Ο. Λάμντεν επισημαίνει ότι «πρόσφατες έρευνες στο αιγυπτιακό-κοπτικό φωνολογικό σύστημα υποδεικνύουν ότι η εβραϊκή απόδοση μπορεί κάλλιστα να είναι σωστή και να αντανακλά παλαιότερη αιγυπτιακή προφορά . . . Το πρόβλημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο επειδή οι αιγυπτιολόγοι δεν είναι βέβαιοι για το ποια ακριβώς σύμφωνα αποτελούσαν την αιγυπτιακή λέξη».—Το Βιβλικό Λεξικό του Ερμηνευτή (The Interpreter’s Dictionary of the Bible), επιμέλεια Τζ. Ά. Μπάτρικ, 1962, Τόμ. 4, σ. 615, 616.

Σε αρχαία αιγυπτιακά κείμενα η πόλη αποκαλείται «Πόλη του Άμμωνος». Αυτό συμβαίνει επειδή αποτέλεσε το κατ’ εξοχήν κέντρο λατρείας του θεού Άμμωνος, ο οποίος από δευτερεύουσα θεότητα ανήλθε στη θέση του κυριότερου θεού του έθνους, ταυτιζόμενος από τους αρχαίους Έλληνες με τον Δία. (Βλέπε ΑΜΜΩΝ [Άμμων].) Εδώ οι φαραώ έχτισαν τεράστια μνημεία και ναούς, τα οποία κάλυπταν μια εκτεταμένη περιοχή στην ανατολική όχθη του Νείλου (στο Καρνάκ και στο Λούξορ), ενώ στη δυτική όχθη υπήρχαν άλλοι λαμπροί ναοί και μια τεράστια νεκρόπολη. Ο ναός του Άμμωνος στο Καρνάκ θεωρείται το μεγαλύτερο υπόστυλο οικοδόμημα που χτίστηκε ποτέ. Ορισμένοι από τους κολοσσιαίους κίονές του έχουν διάμετρο γύρω στα 3,5 μ.

Γίνεται Πρωτεύουσα της Αιγύπτου. Οι Θήβες άκμασαν κυρίως κατά την περίοδο που ονομάζεται «Νέο Βασίλειο ή Νέα Αυτοκρατορία: Δυναστείες 18-20», οπότε και έγιναν πρωτεύουσα της χώρας. Η μεγάλη απόσταση της πόλης από τη θάλασσα και από τη λωρίδα γης που οδηγούσε στην Ασία τής παρείχε καλή προστασία από αυτή την κατεύθυνση. Ίσως εξαιτίας της μεγάλης αποδυνάμωσης και της ανυποληψίας της κυβέρνησης της Κάτω Αιγύπτου μετά την Έξοδο των Ισραηλιτών, ο βασιλικός οίκος της Άνω Αιγύπτου εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση και κυριάρχησε. Ούτως ή άλλως, τα στοιχεία πιστοποιούν ότι σε αυτή την περίοδο υπήρξε σημαντική αναδιοργάνωση.

Κέντρο του ιερατείου. Ακόμη και όταν η έδρα της διοίκησης μεταφέρθηκε σε άλλα μέρη, η Νω-άμμων (Θήβες) εξακολούθησε να είναι πλούσια και σημαίνουσα πόλη, το κέντρο του ισχυρού ιερατείου του Άμμωνος, του οποίου ο μέγας ιερέας ήταν δεύτερος μετά τον ίδιο τον Φαραώ σε εξουσία και πλούτο. Αλλά τον έβδομο αιώνα Π.Κ.Χ., ο ασσυριακός επεκτατισμός έπληξε την Αίγυπτο στη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ασσύριου Βασιλιά Εσάρ-αδδών. Ο Ασσουρμπανιπάλ, γιος και διάδοχός του, ξανάρχισε τις κατακτήσεις, φτάνοντας ως τις Θήβες και λεηλατώντας την πόλη ολοκληρωτικά. Προφανώς σε αυτή την ερήμωση αναφερόταν ο προφήτης Ναούμ όταν προειδοποιούσε τη Νινευή, την πρωτεύουσα της Ασσυρίας, για μια καταστροφή παρόμοιου μεγέθους. (Να 3:7-10) Τα αμυντικά μέσα της Νω-άμμων, τα οποία εκτείνονταν πέρα από το δρόμο που ερχόταν από την Παλαιστίνη καθώς και κατά μήκος του Νείλου, αποδείχτηκαν ανεπαρκή, και τα πλούτη της από τις εμπορικές συναλλαγές και τους ναούς έγιναν το έπαθλο των Ασσύριων λεηλατητών.

Ερειπώνεται. Εντούτοις, ως τα τέλη του έβδομου ή τις αρχές του έκτου αιώνα, η Νω-άμμων είχε ανακτήσει μέρος του γοήτρου της. Ο Ιερεμίας και ο Ιεζεκιήλ προείπαν την κρίση που θα επέφερε ο Ιεχωβά Θεός στον κυριότερο θεό της Αιγύπτου, τον Άμμωνα της Νω, καθώς επίσης στον Φαραώ και σε όλους τους αιγυπτιακούς θεούς, κρίση η οποία θα ερχόταν από το χέρι του Βαβυλώνιου Βασιλιά Ναβουχοδονόσορα. (Ιερ 46:25, 26· Ιεζ 30:10, 14, 15) Ο Πέρσης ηγεμόνας Καμβύσης κατέφερε άλλο ένα ισχυρό πλήγμα στη Νω-άμμων το 525 Π.Κ.Χ., και η πόλη ακολούθησε σταθερή πορεία παρακμής, ώσπου τελικά καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Ρωμαίους υπό τον Γάιο Κορνήλιο Γάλλο επειδή πήρε μέρος σε μια επανάσταση εναντίον της ρωμαϊκής κυριαρχίας (30/29 Π.Κ.Χ.). Σήμερα υπάρχουν μόνο κάποια μικρά χωριά γύρω από τους τεράστιους ερειπωμένους ναούς των ανίσχυρων θεών της Νω.

ΝΩΑ

(Νωά).

Μια από τις πέντε κόρες του Σαλπαάδ, από τη φυλή του Μανασσή. Επειδή ο Σαλπαάδ πέθανε χωρίς να έχει αποκτήσει γιους, ο Ιεχωβά όρισε να λάβουν οι κόρες του ως κληρονομιά τη φυλετική ιδιοκτησία του πατέρα τους. Αυτό καθιέρωσε ένα νομικό προηγούμενο. Αργότερα καθιερώθηκε επίσης ότι οι κόρες που κληρονομούσαν έπρεπε να γίνονται σύζυγοι αντρών από τη δική τους φυλή, ώστε να κρατούν την κληρονομιά και να μη μεταβιβάζεται αυτή από φυλή σε φυλή.—Αρ 26:28-33· 27:1-11· 36:6-12· Ιη 17:3, 4.

ΝΩΑΔΙΑ

(Νωαδία) [Ο Γιαχ Έχει Συναντήσει Κατόπιν Συμφωνίας].

Προφήτισσα η οποία, το 455 Π.Κ.Χ., μνημονεύτηκε ονομαστικά ως ένα από τα άτομα που προσπάθησαν να σταματήσουν την ανοικοδόμηση των τειχών της Ιερουσαλήμ εκφοβίζοντας τον Νεεμία.—Νε 6:14.

ΝΩΑΔΙΑΣ

(Νωαδίας) [Ο Γιαχ Έχει Συναντήσει Κατόπιν Συμφωνίας].

Γιος του Βιννουί, Λευίτης, ο οποίος την τέταρτη ημέρα μετά την άφιξη του Έσδρα στην Ιερουσαλήμ, το 468 Π.Κ.Χ., βοήθησε στην απογραφή του ασημιού, του χρυσού και των σκευών για το ναό.—Εσδ 8:32, 33.

ΝΩΒ

Πόλη η οποία βρισκόταν προφανώς στην περιοχή του Βενιαμίν, κοντά στην Ιερουσαλήμ. Αν και υπάρχουν κάποια ερωτήματα ως προς την ακριβή θέση της Νωβ, τα εδάφια Νεεμίας 11:31, 32 και Ησαΐας 10:28-32 υποδηλώνουν ότι βρισκόταν κοντά στην Αναθώθ, πιθανώς κοντά σε έναν λόφο από όπου μπορούσε κάποιος να δει την Ιερουσαλήμ. Κατά την τρέχουσα άποψη ορισμένων ταυτίζεται με μια τοποθεσία στο Ρας ελ Μούσραφ (Όρος Σκοπός), περίπου 1,5 χλμ. ΒΑ του Όρους του Ναού στην Ιερουσαλήμ. Αν ισχύει αυτό, τότε η Νωβ βρισκόταν λίγο βορειότερα του Όρους των Ελαιών.

Όταν ο Δαβίδ έφυγε για να γλιτώσει από τον Σαούλ, πήγε στον Αρχιερέα Αχιμέλεχ ο οποίος βρισκόταν στη Νωβ, «την πόλη των ιερέων», και πήρε από τον Αχιμέλεχ μερικά ψωμιά της πρόθεσης για να φάνε οι άντρες του, καθώς και το σπαθί του Γολιάθ το οποίο φυλασσόταν εκεί. Η σκηνή της μαρτυρίας πιθανώς είχε μεταφερθεί στη Νωβ όταν η Σηλώ υπέστη τη δυσμενή κρίση του Θεού. (Παράβαλε 1Σα 14:3· Ψλ 78:60· Ιερ 7:12-14.) Αργότερα, ο Σαούλ κατηγόρησε τον Αχιμέλεχ για συνωμοσία επειδή πρόσφερε βοήθεια στον Δαβίδ. Κατόπιν εντολής του Σαούλ, ο Δωήκ ο Εδωμίτης θανάτωσε τον αρχιερέα και άλλους 84 ιερείς. Έπειτα ο Δωήκ κατέσφαξε τους άντρες, τις γυναίκες, τα παιδιά και τα ζώα της Νωβ. Μόνο ο Αβιάθαρ, ο γιος του Αχιμέλεχ, διέφυγε.—1Σα 21:1-9· 22:6-23.

Η Νωβ ήταν μια από τις τοποθεσίες που μνημονεύονται σε σχέση με την προέλαση των Ασσυρίων προς την Ιερουσαλήμ. (Ησ 10:24, 32) Οι Βενιαμίτες εγκαταστάθηκαν και πάλι σε αυτήν όταν επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία.—Νε 11:31, 32.

ΝΩΓΑ

(Νωγά) [από μια ρίζα που σημαίνει «λάμπω»].

Γιος του Βασιλιά Δαβίδ, ο οποίος γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ.—1Χρ 3:5-7· 14:3-6.

ΝΩΕ

(Νώε) [πιθανότατα, Ανάπαυση· Παρηγοριά].

Γιος του Λάμεχ και δέκατος στη σειρά από τον Αδάμ μέσω του Σηθ. Γεννήθηκε το 2970 Π.Κ.Χ., 126 χρόνια μετά το θάνατο του Αδάμ. Όταν ο πατέρας του ο Λάμεχ έδωσε στον Νώε αυτό το όνομα, είπε: «Αυτός θα μας φέρει παρηγοριά όσον αφορά την εργασία μας και τον πόνο των χεριών μας που έχουμε εξαιτίας της γης, την οποία καταράστηκε ο Ιεχωβά».—Γε 5:28-31.

Άψογος Ανάμεσα στους Συγχρόνους Του. Ο κόσμος στον οποίο ζούσε ο Νώε είχε εξαχρειωθεί. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, άγγελοι οι οποίοι είχαν αφήσει την αρχική τους θέση και την κατοικία που τους άρμοζε παντρεύτηκαν γυναίκες και απέκτησαν απογόνους, “άντρες φημισμένους”, προκαλώντας έξαρση της βίας που γέμιζε τη γη (Γε 6:1-4· Ιου 6), ώσπου «κάθε τάση των σκέψεων της καρδιάς του [ανθρώπου] ήταν μόνο κακή όλο τον καιρό» και η γη κατέληξε να είναι «κατεστραμμένη, επειδή κάθε σάρκα είχε καταστρέψει την οδό της πάνω στη γη». (Γε 6:5, 11, 12) Αλλά ο Νώε απέφυγε αυτή τη διαφθορά και περιγράφεται στο Λόγο του Θεού ως «δίκαιος άνθρωπος. Αποδείχτηκε άψογος ανάμεσα στους συγχρόνους του. Ο Νώε περπάτησε με τον αληθινό Θεό». (Γε 6:8, 9) Ο Νώε μπορούσε να χαρακτηριστεί «άψογος» επειδή, ανόμοια με εκείνον τον ασεβή κόσμο, ανταποκρινόταν πλήρως σε ό,τι απαιτούσε ο Θεός από αυτόν.—Παράβαλε Γε 6:22· βλέπε ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ.

Ο Ιεχωβά Αποφασίζει να Καταστρέψει Εκείνον τον Κόσμο. Ο Ιεχωβά καθόρισε πόσο ακόμη χρόνο θα συνέχιζε να υπάρχει εκείνος ο ασεβής κόσμος, λέγοντας: «Το πνεύμα μου δεν θα ενεργεί προς τον άνθρωπο επ’ άπειρον καθόσον αυτός είναι επίσης σάρκα. Οι ημέρες του, λοιπόν, θα φτάσουν τα εκατόν είκοσι χρόνια». (Γε 6:3) Αυτά τα λόγια ήταν μια εξαγγελία θεϊκής κρίσης. Ύστερα από 20 περίπου χρόνια γεννήθηκε (το 2470 Π.Κ.Χ.) ο πρώτος γιος του Νώε (κατά πάσα πιθανότητα ο Ιάφεθ), και το υπόμνημα δείχνει ότι άλλος ένας γιος, ο Σημ, γεννήθηκε δύο χρόνια αργότερα. Ο χρόνος γέννησης του Χαμ δεν δηλώνεται, αλλά αυτοί οι τρεις γιοι ήταν ενήλικοι και παντρεμένοι όταν ο Νώε έλαβε τις θεϊκές οδηγίες για να κατασκευάσει μια κιβωτό. Συνεπώς, είναι πιθανό να απέμεναν τότε 40 ή 50 μόνο χρόνια μέχρι τον Κατακλυσμό. (Γε 6:13-18) Εκείνον τον καιρό, έπειτα από τη διαθήκη που θέσπισε μαζί του ο Ιεχωβά (Γε 6:18) και με τη βοήθεια της οικογένειάς του, ο Νώε άρχισε να εργάζεται ως κατασκευαστής της κιβωτού και “κήρυκας δικαιοσύνης”, προειδοποιώντας εκείνη την πονηρή γενιά για την επικείμενη καταστροφή.—2Πε 2:5.

Διαφύλαξη Μέσα από τον Κατακλυσμό. Οι άνθρωποι δεν πίστευαν ότι ο Θεός θα αναλάμβανε δράση για να καταστρέψει έναν κόσμο πονηρίας. Άρα λοιπόν, η ισχυρή πίστη του Νώε ήταν ο λόγος για τον οποίο, με απόλυτη υπακοή, αυτός «ενήργησε σύμφωνα με όλα όσα τον είχε διατάξει ο Θεός. Ενήργησε έτσι ακριβώς». (Γε 6:22) Αυτή η ακλόνητη πίστη του στον Ιεχωβά ήταν ο λόγος για τον οποίο ο Χριστιανός συγγραφέας της επιστολής προς τους Εβραίους τον συμπεριέλαβε στο «τόσο μεγάλο σύννεφο μαρτύρων» και έγραψε: «Μέσω πίστης ο Νώε, αφού πρώτα του δόθηκε θεϊκή προειδοποίηση για πράγματα που δεν τα έβλεπε ακόμη, έδειξε θεοσεβή φόβο και κατασκεύασε μια κιβωτό για τη σωτηρία του σπιτικού του· και διαμέσου αυτής της πίστης καταδίκασε τον κόσμο και έγινε κληρονόμος της δικαιοσύνης που είναι σύμφωνη με την πίστη».—Εβρ 11:7· 12:1.

Εφτά ημέρες προτού αρχίσουν να πέφτουν τα νερά του κατακλυσμού, ο Ιεχωβά έδωσε στον Νώε την οδηγία να συγκεντρώσει τα ζώα στην κιβωτό. Την έβδομη ημέρα εκείνης της εβδομάδας, «μπήκε . . . ο Νώε και οι γιοι του και η σύζυγός του και οι σύζυγοι των γιων του μαζί του μέσα στην κιβωτό, πριν αρχίσουν τα νερά του κατακλυσμού. . . . Έπειτα από αυτό, ο Ιεχωβά έκλεισε την πόρτα πίσω του». Την ίδια εκείνη ημέρα «ήρθε ο κατακλυσμός και τους κατέστρεψε όλους».—Γε 7:1-16· Λου 17:27.

Με τους επιβάτες της κιβωτού διαφυλάχτηκε το νήμα της ζωής των ανθρώπων και των ζώων. Εκτός αυτού, επέζησε η αληθινή λατρεία, και μέσω του Νώε και της οικογένειάς του ο Θεός διατήρησε την ιστορία της δημιουργίας, καθώς και ένα σύστημα μέτρησης του χρόνου που έφτανε μέχρι και τη δημιουργία του ανθρώπου, όπως επίσης διατήρησε την αρχική γλώσσα (η οποία αργότερα ονομάστηκε εβραϊκή). Ο Νώε κρατούσε ακριβές ημερολόγιο των σημαντικών γεγονότων κατά την παραμονή του στην κιβωτό.—Γε 7:11, 12, 24· 8:2-6, 10, 12-14.

Μετακατακλυσμιαία Ευλογία και Διαθήκη του Ουράνιου Τόξου. Έπειτα από έναν περίπου χρόνο μέσα στην κιβωτό, ο Νώε και η οικογένειά του βγήκαν έξω στη φρεσκοπλυμένη γη. Η κιβωτός είχε καθήσει στα βουνά της οροσειράς του Αραράτ. Από εκτίμηση για τη στοργική καλοσύνη, το έλεος και το προστατευτικό χέρι του Ιεχωβά, ο Νώε κατασκεύασε ένα θυσιαστήριο και πρόσφερε «μερικά από όλα τα καθαρά ζώα και από όλα τα καθαρά πετούμενα πλάσματα» ως θυσία στον Ιεχωβά. Ο Ιεχωβά ευαρεστήθηκε και αποκάλυψε στον Νώε ότι η γη δεν θα ήταν πια καταραμένη ούτε θα έπληττε ο Θεός το καθετί όπως είχε κάνει. Θα υπήρχε πάντα «η σπορά και ο θερισμός, και το κρύο και η ζέστη, και το καλοκαίρι και ο χειμώνας, και η ημέρα και η νύχτα».—Γε 8:18-22.

Ο Ιεχωβά ευλόγησε τους επιζώντες από τον Κατακλυσμό, δίνοντάς τους την εντολή: «Να είστε καρποφόροι και να πληθυνθείτε και να γεμίσετε τη γη». Κατόπιν εξήγγειλε νέα διατάγματα για την ευημερία τους: (1) Τους επέτρεψε φιλάγαθα να προσθέσουν το κρέας των ζώων στη διατροφή τους· (2) αλλά εφόσον η ψυχή είναι στο αίμα, το αίμα δεν έπρεπε να τρώγεται· (3) θεσπίστηκε η θανατική ποινή την οποία θα επέβαλλαν οι αρμόδιες εξουσίες. Αυτοί οι νόμοι επρόκειτο να είναι δεσμευτικοί για όλους τους ανθρώπους, εφόσον όλοι θα ήταν παιδιά των τριών γιων του Νώε.—Γε 1:28· 9:1-7· 10:32.

Αφού εξήγγειλε αυτά τα διατάγματα, ο Ιεχωβά είπε: «Και εγώ, δείτε! εγώ θεσπίζω τη διαθήκη μου με εσάς και με τους απογόνους σας έπειτα από εσάς, και με κάθε ζωντανή ψυχή που είναι μαζί σας, από τα πτηνά, από τα κατοικίδια ζώα και από όλα τα ζωντανά πλάσματα της γης που είναι μαζί σας . . . Ναι, θεσπίζω τη διαθήκη μου με εσάς: Δεν θα εκκοπεί πια κάθε σάρκα από νερά κατακλυσμού και δεν θα γίνει πια κατακλυσμός για να καταστρέψει τη γη». Το ουράνιο τόξο αποτελεί μέχρι σήμερα «σημείο», δηλαδή υπενθύμιση, αυτής της διαθήκης.—Γε 9:8-17· Ησ 54:9.

Η Μέθη του Νώε. Ο Νώε έζησε άλλα 350 χρόνια μετά τον Κατακλυσμό. Η αφήγηση αναφέρει με ειλικρίνεια και εντιμότητα: «Ο Νώε, λοιπόν, άρχισε να εργάζεται ως γεωργός και φύτεψε ένα αμπέλι. Και ήπιε από το κρασί και μέθυσε, και γι’ αυτό γυμνώθηκε μέσα στη σκηνή του». (Γε 9:20, 21) Αυτό δεν εννοεί ότι ο Νώε ήταν καθ’ έξιν μέθυσος. Η Αγία Γραφή αναφέρει αυτό το περιστατικό για να σκιαγραφήσει το πλαίσιο στο οποίο έλαβε χώρα το επακόλουθο επεισόδιο—ένα γεγονός που άσκησε βαθιά επίδραση στην παγκόσμια ιστορία. Πριν από τον Κατακλυσμό, ο Νώε δεν είχε τη συνήθεια να “πίνει” όπως εκείνη η πονηρή κοινωνία, τα μέλη της οποίας αναμφίβολα έπιναν ακατάσχετα και μεθούσαν στα ξέφρενα γλέντια τους. Αυτά τα πράγματα έκαναν τις αισθήσεις τους νωθρές και οπωσδήποτε συντέλεσαν στο να αγνοήσουν εκείνοι οι άνθρωποι την προειδοποίηση του Θεού, μη δίνοντας προσοχή «μέχρι που ήρθε ο κατακλυσμός και τους σάρωσε όλους».—Ματ 24:38, 39· Λου 17:27.

Ενόσω ο Νώε κοιμόταν στη σκηνή του, ο Χαμ, και μαζί του ίσως και ο γιος του ο Χαναάν, εκδήλωσε με κάποιον τρόπο έλλειψη σεβασμού για τον Νώε. Η αφήγηση λέει: «Τελικά ο Νώε ξύπνησε από το κρασί του και έμαθε τι του είχε κάνει ο νεότερος γιος του». Γενικά θεωρείται ότι το πρόσωπο που περιγράφεται εδώ ως «νεότερος γιος» του Νώε είναι ο Χαμ. Ωστόσο, στην Αγία Γραφή αυτή η έκφραση αναφέρεται μερικές φορές σε εγγονό, ο οποίος σε αυτή την περίπτωση ήταν ο Χαναάν. Όπως και να είχαν τα πράγματα, ο πατέρας του Χαναάν, ο Χαμ, το είπε στους δύο αδελφούς του αντί να σκεπάσει ο ίδιος τον Νώε, όπως έκαναν εκείνοι. Όταν ο Νώε πληροφορήθηκε το περιστατικό, καταράστηκε τον Χαναάν και ευλόγησε τον Θεό του Σημ, τον Ιεχωβά.—Γε 9:20-27.

Ο Στασιασμός του Νεβρώδ. Ο Νώε ήταν ο πρώτος πατριάρχης της μετακατακλυσμιαίας κοινωνίας. (Γε 10:1-32) Εντούτοις, στη διάρκεια της ζωής του η ψεύτικη θρησκεία αναβίωσε και πάλι μεταξύ εκείνων που είχαν ηγέτη τους τον Νεβρώδ, όπως φαίνεται από τη στασιαστική απόπειρα που έκαναν να χτίσουν «έναν πύργο με την κορυφή του στους ουρανούς» μη τυχόν και διασκορπιστούν «σε όλη την επιφάνεια της γης». Αυτό ερχόταν σε άμεση αντίθεση με την εντολή που είχε δώσει ο Θεός να “γεμίσουν τη γη” και επίσης συνιστούσε στασιασμό εναντίον της θέσης την οποία είχε ο Νώε ως προφήτης του Θεού. Ο Νώε πέθανε δύο περίπου χρόνια πριν από τη γέννηση του Αβραάμ. Επομένως, πρόφτασε να δει την κρίση του Ιεχωβά πάνω στους οικοδόμους του Πύργου της Βαβέλ και το διασκορπισμό εκείνων των στασιαστών στην επιφάνεια της γης. Ο Νώε και ο Σημ δεν έλαβαν μέρος στην οικοδόμηση του πύργου και, συνεπώς, δεν θα επηρεάστηκαν από τη σύγχυση των γλωσσών, αλλά θα συνέχισαν να μιλούν την αρχική γλώσσα του ανθρώπου, την οποία έδωσε ο Θεός στον Αδάμ.—Γε 9:1, 28, 29· 11:1-9.

Προφητικό Πρότυπο. Οι προφήτες Ησαΐας, Ιεζεκιήλ και Ιησούς Χριστός, καθώς και οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος, μίλησαν όλοι τους για αυτόν τον υπηρέτη του Θεού, τον Νώε. Ο Ιησούς και ο Πέτρος έδειξαν ότι οι ημέρες του Νώε αποτελούσαν προφητικό πρότυπο “της παρουσίας του Γιου του ανθρώπου” και μιας μελλοντικής “ημέρας κρίσης και καταστροφής των ασεβών ανθρώπων”. Ο Ιεχωβά, διαφυλάττοντας τον Νώε και την οικογένειά του όταν κατέστρεψε εκείνον τον πονηρό κόσμο, έθετε «για ασεβή άτομα ένα παράδειγμα μελλοντικών πραγμάτων».—2Πε 3:5-7· 2:5, 6· Ησ 54:9· Ιεζ 14:14, 20· Ματ 24:37-39· Εβρ 11:7· 1Πε 3:20, 21.

ΝΩΧΑ

(Νωχά) [από μια ρίζα που σημαίνει «αναπαύομαι· κάθομαι»].

Ο τέταρτος στη σειρά κατονομαζόμενος γιος του Βενιαμίν. (1Χρ 8:1, 2) Δεδομένου ότι το όνομά του δεν περιλαμβάνεται μεταξύ εκείνων που αναγράφονται στο 46ο κεφάλαιο της Γένεσης, το πιθανότερο είναι να γεννήθηκε έπειτα από τη μετάβαση της οικογένειας στην Αίγυπτο. Ορισμένοι υποθέτουν ότι «Νωχά» ήταν ένα άλλο όνομα του Σεφουφάμ ή ότι ο Νωχά ήταν απόγονός του.—Αρ 26:39.

ΞΕΝΟΣ

Βλέπε ΑΛΛΟΕΘΝΗΣ· ΒΑΡΒΑΡΟΣ· ΠΑΡΟΙΚΟΣ.

ΞΕΦΡΕΝΟ ΓΛΕΝΤΙ

Η λέξη κῶμος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, η οποία αποδίδεται «ξέφρενο γλέντι», εμφανίζεται τρεις φορές στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, πάντοτε με κακή ή αρνητική έννοια. Το Ελληνοαγγλικό Λεξικό της Καινής Διαθήκης (Greek-English Lexicon of the New Testament), του Τζόζεφ Θάγιερ, επισημαίνει ότι στην αρχαία ελληνική γραμματεία η λέξη αυτή αναφερόταν σε «μια νυχτερινή και θορυβώδη πομπή μισομεθυσμένων και εύθυμων γλεντοκόπων οι οποίοι μετά το δείπνο παρελαύνουν στους δρόμους με πυρσούς και με συνοδεία μουσικής προς τιμήν του Βάκχου ή άλλου θεού [ή κάποιου που αναδείχτηκε νικητής σε αγώνες], τραγουδώντας και παίζοντας μπροστά από τα σπίτια των φίλων τους—αντρών και γυναικών». (1889, σ. 367) Τέτοια ακόλαστη και άσωτη διαγωγή, με πομπές στους δρόμους παρόμοιες με τις σύγχρονες καρναβαλικές εκδηλώσεις που γίνονται σε ορισμένες χώρες, ήταν κάτι το συνηθισμένο στις ελληνικές πόλεις τον καιρό των αποστόλων. Ως εκ τούτου, οι προειδοποιητικές συμβουλές σχετικά με αυτό το θέμα ήταν κατάλληλες και ωφέλιμες για τους αληθινούς λάτρεις.

Τα ξέφρενα γλέντια οπωσδήποτε δεν αρμόζουν σε Χριστιανούς και καταδικάζονται από το Λόγο του Θεού. Μερικοί από εκείνους στους οποίους έγραψε ο Πέτρος την επιστολή του κατοικούσαν στις επαρχίες της Μικράς Ασίας, όπου κυριαρχούσε το ελληνικό στοιχείο (1Πε 1:1), και προτού γίνουν Χριστιανοί είχαν «πορευτεί σε πράξεις έκλυτης διαγωγής, σαρκικούς πόθους, υπερβολές στο κρασί, ξέφρενα γλέντια, συναγωνισμούς στο ποτό και παράνομες ειδωλολατρίες». Όταν, όμως, έγιναν Χριστιανοί τα σταμάτησαν όλα αυτά. (1Πε 4:3, 4) Τα ξέφρενα γλέντια, λόγω του χυδαίου αισθησιασμού και της ακολασίας που τα χαρακτήριζαν, αποτελούσαν “έργο του σκοταδιού” στο οποίο δεν έπρεπε να περπατούν οι Χριστιανοί.—Ρω 13:12-14.

Η Αγία Γραφή δεν αποκλείει τη χαρά και τη διασκέδαση. Ο άνθρωπος παροτρύνεται να χαίρεται σε σχέση με τον Δημιουργό του, ο σύζυγος να χαίρεται σε σχέση με τη σύζυγό του, ο εργάτης το έργο των χεριών του και ο γεωργός τους καρπούς του μόχθου του. (Ψλ 32:11· Παρ 5:18· Εκ 3:22· Δευ 26:10, 11) Το φαγητό και το ποτό μπορεί να συνοδεύουν και να συμπληρώνουν τη χαρά (Εκ 9:7· Ψλ 104:15), αλλά πρέπει να επικρατεί μετριοπάθεια. (Παρ 23:20· 1Τι 3:2, 11· 1Κο 10:31) Η διασκέδαση που φτάνει μέχρι το σημείο της μέθης, συνδυαζόμενη με σκηνές ακαταστασίας και αισθησιασμού, συνιστά ξέφρενο γλέντι. Ο Παύλος συγκαταρίθμησε τα ξέφρενα γλέντια με τα «έργα της σάρκας», και εκείνοι που πράττουν αυτά τα έργα «δεν θα κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού».—Γα 5:19-21.

ΞΙΔΙ

Ξινό υγρό που παραγόταν στους αρχαίους χρόνους από τη ζύμωση του κρασιού ή άλλων οινοπνευματωδών ποτών. Οι Ναζηραίοι απαγορευόταν να πίνουν «ξίδι από κρασί ή ξίδι από μεθυστικό ποτό», πράγμα που αφήνει να εννοηθεί ότι σε κάποιες περιπτώσεις το ξίδι (πιθανότατα αραιωμένο) καταναλωνόταν ως ποτό. (Αρ 6:2, 3) Οι θεριστές βουτούσαν το ψωμί τους στο ξίδι, θεωρώντας το ίσως αναζωογονητικό άρτυμα μέσα στον καύσωνα της ημέρας.—Ρθ 2:14.

Το οξικό οξύ που περιέχει το ξίδι αφήνει ξινή γεύση στο στόμα και προκαλεί μούδιασμα στα δόντια. (Παρ 10:26) Η περιεκτικότητά του σε οξύ γίνεται φανερή από την έντονη αφρώδη αντίδραση που προκύπτει όταν το ξίδι αναμειγνύεται με το ασθενούς αλκαλικότητας ανθρακικό νάτριο, αντίδραση που προφανώς υπονοείται στο εδάφιο Παροιμίες 25:20.

Όταν ο Ιησούς Χριστός ήταν στη γη, οι Ρωμαίοι στρατιώτες έπιναν ένα αραιό, ξινό κρασί γνωστό στη λατινική ως acetum (ξίδι) ή ως posca, όταν το αραίωναν με νερό. Αυτό ήταν προφανώς το ποτό που πρόσφεραν στον Ιησού Χριστό όταν βρισκόταν στο ξύλο του βασανισμού. Ο Ιησούς αρνήθηκε να πιει ξινό κρασί αναμειγμένο με ναρκωτική σμύρνα (ή χολή), το οποίο του πρόσφεραν για να μετριάσουν τους πόνους του. (Μαρ 15:23· Ματ 27:34· παράβαλε Ψλ 69:21.) Ωστόσο, λίγο πριν εκπνεύσει, δέχτηκε να πιει σκέτο ξινό κρασί από ένα σφουγγάρι που του έβαλαν στο στόμα.—Ιωα 19:28-30· Λου 23:36, 37.

ΞΙΝΟΛΑΠΑΘΟ

Φυτό της οικογένειας Πολυγονίδες, το οποίο έχει ξινή γεύση λόγω της παρουσίας οξαλικού οξέος στα χυμώδη φύλλα και στα στελέχη του. Τα παράρριζα φύλλα του ξινολάπαθου (λάπαθο η οξαλίς [Rumex acetosella]) φύονται κατά ομάδες. Τα κάπως ωοειδή φύλλα του, που είναι βελοειδή στη βάση τους, έχουν μήκος περίπου 10 εκ. Οι ανθικοί βλαστοί μπορεί να φτάσουν σε ύψος τα 60 εκ. ή περισσότερο. Στην αρχαιότητα, οι Ισραηλίτες αναμείγνυαν ξινολάπαθο με τη ζωοτροφή των βοοειδών και των γαϊδουριών τους.—Ησ 30:24.

ΞΙΦΙΔΙΟ

Βλέπε ΟΠΛΑ, ΠΑΝΟΠΛΙΑ.

ΞΙΦΟΦΟΡΟΙ

Οι «ξιφοφόροι» ήταν μέλη μιας φανατικής πολιτικής Ιουδαϊκής φατρίας του πρώτου αιώνα Κ.Χ. η οποία επιδιδόταν σε οργανωμένες πολιτικές δολοφονίες. Όταν οι Ιουδαίοι δημιούργησαν οχλοκρατία εναντίον του Παύλου στην Ιερουσαλήμ κατά την τελευταία επίσκεψή του εκεί, ο στρατιωτικός διοικητής Κλαύδιος Λυσίας είχε την υποψία ότι ο απόστολος ήταν ο Αιγύπτιος που είχε υποκινήσει προηγουμένως στασιασμό και είχε οδηγήσει τους 4.000 «ξιφοφόρους» στην έρημο.—Πρ 21:30-38· 23:26, 27.

Η έκφραση του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που μεταφράζεται «ξιφοφόρους» είναι ἄνδρας τῶν σικαρίων. Η λέξη σικάριοι προέρχεται από τη λατινική sicarii, η οποία με τη σειρά της παράγεται από τη λέξη sica (ξιφίδιο).

Σύμφωνα με τον Ιουδαίο ιστορικό Ιώσηπο, ειδικά στη διάρκεια των γιορτών, οι «ξιφοφόροι», ή αλλιώς Σικάριοι, έχοντας ξιφίδια κρυμμένα κάτω από τα ενδύματά τους, ανακατεύονταν με τα πλήθη στην Ιερουσαλήμ και μαχαίρωναν τους εχθρούς τους μέρα μεσημέρι. Μετά, για να αποφύγουν τις υποψίες, εξέφραζαν και αυτοί μαζί με τους άλλους αγανάκτηση για τις δολοφονίες. Ο Ιώσηπος υποδηλώνει επιπλέον ότι οι Σικάριοι πρωτοστάτησαν στην εξέγερση κατά της Ρώμης. Το 66 Κ.Χ., μια ομάδα Σικαρίων υπό τις διαταγές του Ελεάζαρ, γιου του Ιαείρου, αιχμαλώτισε και κατέσφαξε τη ρωμαϊκή φρουρά στη Μασάδα. Αυτή η ομάδα φανατικών πατριωτών εξακολούθησε να αψηφά τη Ρώμη μέχρι το 73 Κ.Χ., οπότε τα οχυρώματα της Μασάδας υπέστησαν ρήγματα. Οι Ρωμαίοι, ωστόσο, δεν χρειάστηκε να επιτεθούν στο ίδιο το φρούριο. Οι Σικάριοι, προκειμένου να μην αιχμαλωτιστούν, είχαν πραγματοποιήσει μια συστηματική σφαγή στην οποία υποβλήθηκαν εθελούσια 960 άντρες, γυναίκες και παιδιά. Επέζησαν μόνο δύο γυναίκες και πέντε παιδιά που είχαν κρυφτεί σε μια σπηλιά.

ΞΥΛΙΝΑ ΔΕΣΜΑ

Αρχαίο όργανο για τον περιορισμό των κινήσεων και την επιβολή τιμωρίας, αποτελούμενο από ένα ξύλινο πλαίσιο στο οποίο κλείδωναν τα πόδια του θύματος ενώ ήταν καθισμένο (2Χρ 16:10· Ιερ 20:2, 3) και συνήθως εκτεθειμένο σε δημόσια θέα και διαπόμπευση. Τα ξύλινα δεσμά των Ρωμαίων είχαν αρκετές τρύπες έτσι ώστε, αν αυτό ήταν επιθυμητό, να τοποθετούνται τα πόδια πολύ ανοιχτά, επιτείνοντας το βασανιστήριο. Τα ξύλινα δεσμά που προορίζονταν για τα πόδια ονομάζονται στην εβραϊκή σαδ (Ιωβ 13:27· 33:11), και εφόσον είναι ξύλινα, ορίζονται στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο με τη λέξη ξύλον. Όταν φυλακίστηκαν στους Φιλίππους, ο Παύλος και ο Σίλας ήταν περιορισμένοι με ξύλινα δεσμά που έκλειναν τα πόδια τους.—Πρ 16:24.

Σε άλλα σημεία των Εβραϊκών Γραφών υπάρχει η λέξη μαχπέχεθ που αποδίδεται και αυτή «ξύλινα δεσμά». Εφόσον εμπεριείχε την ιδέα της συστροφής, φαίνεται ότι το άτομο που τοποθετούνταν σε τέτοια δεσμά αναγκαζόταν να έχει το σώμα του λυγισμένο ή στρεβλωμένο. Αυτό το όργανο ίσως έκλεινε τα πόδια, τα χέρια και το λαιμό ή ενδεχομένως να μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μαζί με άλλα μέσα για να κλείνει το λαιμό και τους βραχίονες. Τα ξύλινα δεσμά και ο κλοιός ίσως συνδυάζονταν ώστε να κλείνουν τόσο τα πόδια όσο και το λαιμό και τους βραχίονες. (Ιερ 29:26, NE, ΜΝΚ) Ο Νόμος του Θεού προς τον Ισραήλ δεν καθόριζε τη χρήση οποιουδήποτε από αυτά τα όργανα ούτε προέβλεπε την ύπαρξη φυλακών.

ΞΥΛΟ ΒΑΣΑΝΙΣΜΟΥ

Όργανο όπως αυτό πάνω στο οποίο κρεμάστηκε και θανατώθηκε ο Ιησούς Χριστός. (Ματ 27:32-40· Μαρ 15:21-30· Λου 23:26· Ιωα 19:17-19, 25) Στην κλασική αρχαία ελληνική η λέξη σταυρός, που αποδίδεται «ξύλο βασανισμού» στη Μετάφραση Νέου Κόσμου, υποδηλώνει πρωτίστως ένα όρθιο ξύλο, ή πάσσαλο, και κανένα στοιχείο δεν δείχνει ότι οι συγγραφείς των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών χρησιμοποίησαν αυτή τη λέξη για να προσδιορίσουν ένα ξύλο με οριζόντιο δοκάρι.—Βλέπε ΚΡΕΜΑΣΜΑ ΣΤΟ ΞΥΛΟ· Int, σ. 1149-1151· Οι Χριστιανικές Γραφές—Απόδοση από τη Μετάφραση Νέου Κόσμου, παράρτημα, σ. 417-419.

Το βιβλίο Ο Μη Χριστιανικός Σταυρός (The Non-Christian Cross), του Τζον Ντέναμ Πάρσονς, δηλώνει: «Δεν υπάρχει ούτε μία πρόταση σε κάποιο από τα διάφορα συγγράμματα που αποτελούν την Καινή Διαθήκη η οποία, στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, να αποδεικνύει έστω και έμμεσα ότι ο σταυρός που χρησιμοποιήθηκε στην περίπτωση του Ιησού ήταν διαφορετικός από το συνηθισμένο σταυρό, πόσο μάλλον ότι αποτελούνταν, όχι από ένα κομμάτι ξύλο, αλλά από δύο, καρφωμένα μεταξύ τους στο σχήμα του σημερινού σταυρού. . . . Είναι σαφώς παραπλανητικό από μέρους των δασκάλων μας το ότι αποδίδουν τη λέξη σταυρός με την έννοια των δύο διασταυρούμενων ξύλων όταν μεταφράζουν τα ελληνικά χειρόγραφα της Εκκλησίας στη μητρική μας γλώσσα, καθώς και το ότι υποστηρίζουν αυτή τους την ενέργεια με το να ορίζουν στα λεξικά μας τη λέξη σταυρός με την εν λόγω έννοια χωρίς να εξηγούν προσεκτικά ότι σε καμιά περίπτωση δεν ήταν αυτή η πρωταρχική έννοια της λέξης στις ημέρες των Αποστόλων, ότι δεν απέκτησε αυτή την πρωταρχική σημασία παρά μόνο πολύ αργότερα και ότι, αν τελικά την απέκτησε, αυτό συνέβη απλώς και μόνο επειδή, παρά την απουσία επιβεβαιωτικών αποδεικτικών στοιχείων, θεωρήθηκε για τον έναν ή τον άλλον λόγο ότι ο συγκεκριμένος σταυρός πάνω στον οποίο εκτελέστηκε ο Ιησούς είχε εκείνο το συγκεκριμένο σχήμα».—Λονδίνο, 1896, σ. 23, 24.

Γιατί Έπρεπε να Πεθάνει ο Ιησούς σε Ξύλο. Όταν ο Ιεχωβά Θεός έδωσε το νόμο του στους Ισραηλίτες, εκείνοι ανέλαβαν την υποχρέωση να ζουν σύμφωνα με τους όρους εκείνου του νόμου. (Εξ 24:3) Ωστόσο, ως απόγονοι του αμαρτωλού Αδάμ, δεν μπορούσαν να το κάνουν αυτό τέλεια. Γι’ αυτό, περιήλθαν υπό την κατάρα του Νόμου. Για να απομακρύνει αυτή την ειδική κατάρα από εκείνους, ο Ιησούς έπρεπε να κρεμαστεί σε ξύλο όπως ένας καταραμένος εγκληματίας. Σχετικά με αυτό, ο απόστολος Παύλος έγραψε: «Όλοι εκείνοι που βασίζονται σε έργα νόμου είναι κάτω από κατάρα· διότι είναι γραμμένο: “Καταραμένος είναι όποιος δεν εμμένει σε όλα όσα είναι γραμμένα στο ρόλο του Νόμου για να τα εκτελεί”. . . . Ο Χριστός, μέσω εξαγοράς, μας απελευθέρωσε από την κατάρα του Νόμου με το να γίνει κατάρα αντί για εμάς, επειδή είναι γραμμένο: “Καταραμένος είναι κάθε κρεμασμένος πάνω σε ξύλο”».—Γα 3:10-13.

Μεταφορική Χρήση. Μερικές φορές ο όρος «ξύλο βασανισμού» συμβολίζει τα παθήματα, την καταισχύνη ή τα βάσανα που υφίσταται κάποιος επειδή είναι ακόλουθος του Ιησού Χριστού. Όπως είπε ο Ιησούς: «Όποιος δεν δέχεται το ξύλο του βασανισμού του και δεν ακολουθεί πίσω μου δεν είναι άξιός μου». (Ματ 10:38· 16:24· Μαρ 8:34· Λου 9:23· 14:27) Ο όρος «ξύλο βασανισμού» χρησιμοποιείται επίσης με τέτοιον τρόπο ώστε να συμβολίζει το θάνατο του Ιησού πάνω στο ξύλο, ο οποίος κατέστησε δυνατή την απολύτρωση από την αμαρτία και τη συμφιλίωση με τον Θεό.—1Κο 1:17, 18.

Ο θάνατος του Ιησού πάνω στο ξύλο του βασανισμού αποτέλεσε τη βάση για την κατάργηση του Νόμου, ο οποίος χώριζε τους Ιουδαίους από τους μη Ιουδαίους. Συνεπώς, αποδεχόμενοι τη συμφιλίωση που κατέστη δυνατή με το θάνατο του Ιησού, τόσο οι Ιουδαίοι όσο και οι μη Ιουδαίοι μπορούσαν να γίνουν «ένα σώμα προς τον Θεό διαμέσου του ξύλου του βασανισμού». (Εφ 2:11-16· Κολ 1:20· 2:13, 14) Αυτό ήταν σκάνδαλο για πολλούς Ιουδαίους οι οποίοι επέμεναν ότι η περιτομή και η προσκόλληση στο Μωσαϊκό Νόμο ήταν ουσιώδεις για να αποκτήσει κάποιος την εύνοια του Θεού. Γι’ αυτό, ο απόστολος Παύλος έγραψε: «Αδελφοί, αν εξακολουθώ να κηρύττω την περιτομή, γιατί εξακολουθώ να διώκομαι; Τότε το σκάνδαλο του ξύλου του βασανισμού έχει καταργηθεί». (Γα 5:11) «Όλοι εκείνοι που θέλουν να κάνουν καλή εντύπωση σε ό,τι αφορά τη σάρκα, αυτοί είναι που προσπαθούν να σας αναγκάσουν να περιτέμνεστε, απλώς και μόνο για να μη διώκονται για το ξύλο βασανισμού του Χριστού, του Ιησού. Ποτέ να μη συμβεί να καυχηθώ, παρά μόνο για το ξύλο βασανισμού του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, μέσω του οποίου ο κόσμος έχει κρεμαστεί στο ξύλο σε ό,τι αφορά εμένα και εγώ σε ό,τι αφορά τον κόσμο». (Γα 6:12, 14) Επειδή ο Παύλος ομολογούσε το θάνατο του Ιησού πάνω στο ξύλο του βασανισμού ως τη μοναδική βάση για σωτηρία, διωκόταν από τους Ιουδαίους. Ως συνέπεια αυτής της ομολογίας, για εκείνον ο κόσμος ήταν σαν κάτι κρεμασμένο στο ξύλο, καταδικασμένο ή νεκρό, ενώ παράλληλα ο κόσμος θεωρούσε τον απόστολο μισητό, σαν εγκληματία κρεμασμένο σε ξύλο.

Κάποια άτομα που εγκολπώθηκαν τη Χριστιανοσύνη αλλά αργότερα ακολούθησαν ανήθικη πορεία ζωής έγιναν «εχθροί του ξύλου βασανισμού του Χριστού». (Φλπ 3:18, 19) Οι πράξεις τους έδειχναν καθαρά ότι δεν εκτίμησαν τα οφέλη που προκύπτουν από το θάνατο του Ιησού στο ξύλο του βασανισμού. “Ποδοπάτησαν τον Γιο του Θεού” και “θεώρησαν συνηθισμένης αξίας το αίμα της διαθήκης, με το οποίο αγιάστηκαν”.—Εβρ 10:29.

ΞΥΛΟΔΑΡΜΟΣ

Ο Μωσαϊκός Νόμος προέβλεπε την τιμωρία με ξυλοδαρμό. Γι’ αυτόν το σκοπό χρησιμοποιούσαν βέργα ή ραβδί. Οι κριτές καθόριζαν τον αριθμό των χτυπημάτων που θα δίνονταν ανάλογα με το παράπτωμα που είχε διαπραχθεί, λαβαίνοντας επίσης υπόψη το κίνητρο, τις περιστάσεις και ούτω καθεξής. Η στάση του σώματος ήταν καθορισμένη: «Ο κριτής θα τον βάλει να πέσει μπρούμυτα και να του δοθούν ενώπιόν του όσα χτυπήματα αναλογούν στην πονηρή του πράξη». Η τιμωρία περιοριζόταν στα 40 χτυπήματα. (Δευ 25:2, 3) Ο λόγος για αυτό το όριο ήταν ότι, αν το άτομο δεχόταν περισσότερα χτυπήματα, θα καταισχυνόταν στα μάτια των συμπατριωτών του. Πρόκειται για ένα από τα παραδείγματα που δείχνουν ότι ο Νόμος που δόθηκε μέσω του Μωυσή δεν επέτρεπε την απάνθρωπη ή ακραία τιμωρία. Η τιμωρία αποσκοπούσε σε σωφρονισμό και δεν αποτελούσε έκφραση εκδικητικότητας και εμπάθειας όπως οι τιμωρίες τις οποίες επέβαλλαν άλλα έθνη. Αυτός που εκτελούσε τον ξυλοδαρμό τιμωρούνταν αν ξεπερνούσε το νόμιμο αριθμό χτυπημάτων. Γι’ αυτό, οι Ιουδαίοι περιόριζαν τα χτυπήματα σε 39, ώστε να μην υπερβούν κατά λάθος το όριο και παραβιάσουν το νόμο.—2Κο 11:24.

Ο Εβραίος δουλοκτήτης επιτρεπόταν να χτυπήσει το δούλο του ή τη δούλη του με ραβδί αν αυτό το άτομο ήταν ανυπάκουο ή στασιαστικό. Αν όμως ο δούλος πέθαινε στη διάρκεια του ξυλοδαρμού, ο δουλοκτήτης έπρεπε να τιμωρηθεί. Ωστόσο, αν ο δούλος ζούσε μια δυο ημέρες ακόμη, αυτό θα αποτελούσε ένδειξη ότι ο ιδιοκτήτης του δεν είχε σκοπό να τον σκοτώσει. Ο ιδιοκτήτης είχε το δικαίωμα να επιβάλει σωφρονιστική τιμωρία, επειδή ο δούλος ήταν «δικά του χρήματα». Θα ήταν πολύ απίθανο να θέλει κάποιος να καταστρέψει τελείως τη δική του πολύτιμη περιουσία και να υποστεί ζημία. Επίσης, αν ο δούλος πέθαινε μετά την παρέλευση μιας ή περισσότερων ημερών, ίσως να μην ήταν βέβαιο αν ο θάνατός του οφειλόταν στον ξυλοδαρμό ή σε κάτι άλλο. Έτσι λοιπόν, αν ο δούλος παρέμενε ζωντανός μια δυο ημέρες ακόμη, ο κύριός του δεν τιμωρούνταν.—Εξ 21:20, 21.

Αν ένας άντρας κατηγορούσε τη σύζυγό του ότι ισχυρίστηκε ψευδώς πως ήταν παρθένα όταν παντρεύτηκαν, και η κατηγορία του αποδεικνυόταν ψεύτικη, οι πρεσβύτεροι της πόλης, ως κριτές, θα τον διαπαιδαγωγούσαν, καθώς επίσης θα του επέβαλλαν πρόστιμο επειδή είχε βγάλει κακό όνομα σε μια παρθένα του Ισραήλ. Η διαπαιδαγώγηση ίσως συνίστατο στο να του δοθεί ορισμένος αριθμός χτυπημάτων.—Δευ 22:13-19.

Οι Γραφές δίνουν επανειλημμένα έμφαση στην αξία που έχουν τα χτυπήματα ως μέσο διαπαιδαγώγησης. Το γεγονός ότι η διαπαιδαγώγηση μπορεί να ασκήσει πολύ βαθιά επίδραση, ωφελώντας το άτομο που τη λαβαίνει, φαίνεται στο εδάφιο Παροιμίες 20:30, το οποίο λέει: «Τα μωλωπισμένα τραύματα καθαρίζουν το κακό, και τα χτυπήματα τα έγκατα της κοιλιάς». Το άτομο που διαπαιδαγωγείται με αυτόν τον τρόπο θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι ενήργησε ασύνετα και θα πρέπει να αλλάξει. (Παρ 10:13· 19:29) Ένα πραγματικά σοφό άτομο μπορεί να διορθωθεί με λόγια, χωρίς να χρειαστεί να του δοθούν χτυπήματα.

Εφόσον όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται «με σφάλμα» και συλλαμβάνονται «στην αμαρτία» (Ψλ 51:5), οι Γραφές υποστηρίζουν ότι η γονική ράβδος της εξουσίας πρέπει να είναι αυστηρή, και μερικές φορές να λαβαίνει τη μορφή της κατά γράμμα ράβδου. (Παρ 22:15) Με αυτόν τον τρόπο το παιδί μπορεί να σωθεί από τη δυσμένεια και το θάνατο.—Παρ 23:13, 14.

Φαίνεται πως οι Ιουδαίοι δεν συνέχισαν να μεταχειρίζονται αποκλειστικά το ραβδί, αλλά μεταγενέστερα χρησιμοποιούσαν και το μαστίγιο. (Εβρ 11:36) Η μαστίγωση είναι πιο σκληρή τιμωρία από το ραβδισμό και, ενώ αποτελούσε νόμιμη τιμωρία όταν ο Ιησούς ήταν στη γη, δεν βασιζόταν στο Νόμο. (Ματ 10:17· 23:34) Το Μισνά, το οποίο θεωρείται εξέλιξη της προφορικής παράδοσης, περιγράφει τη διαδικασία της μαστίγωσης ως εξής:

«Δένουν τα δύο χέρια του εκατέρωθεν σε έναν στύλο, και ο διάκονος της συναγωγής πιάνει τα ενδύματά του—αν σκιστούν, ας σκιστούν, αν γίνουν κομμάτια, ας γίνουν—και γυμνώνει το στήθος του. Πίσω του τοποθετείται μια πέτρα, πάνω στην οποία στέκεται ο διάκονος της συναγωγής βαστώντας ένα λουρί από δέρμα μοσχαριού, διπλωμένο και ξαναδιπλωμένο, πάνω στο οποίο [είναι στερεωμένα άλλα] δύο λουριά που υψώνονται και πέφτουν.

»Η λαβή του λουριού έχει το μήκος και το πλάτος μιας παλάμης, ενώ η άκρη του πρέπει να φτάνει στον ομφαλό του. Του δίνει το ένα τρίτο από τα χτυπήματα στο μπροστινό μέρος του σώματος και τα δύο τρίτα στο πίσω. Και δεν μπορεί να τον χτυπήσει όρθιο ή καθιστό παρά μόνο σκυμμένο, διότι είναι γραμμένο: Ο κριτής θέλει προστάξει να ρίψωσιν αυτόν κάτω. Και αυτός που χτυπάει χρησιμοποιεί το ένα του χέρι και όλη του τη δύναμη.

» . . . Αν πεθάνει στα χέρια του, ο μαστιγωτής δεν είναι ένοχος. Αλλά αν του έδωσε ένα παραπάνω χτύπημα και πέθανε, πρέπει να διαφύγει πηγαίνοντας εξορία εξαιτίας του».

«Πόσα χτυπήματα δίνουν σε έναν άνθρωπο; Σαράντα παρά ένα, διότι είναι γραμμένο: Μέχρι τον αριθμό σαράντα· [δηλαδή] έναν αριθμό πριν το σαράντα».—Μακότ 3:12–14, 10· μετάφραση (στην αγγλική) Χ. Ντάνμπι.

Ο Γεδεών εφάρμοσε μια ασυνήθιστη μορφή μαστίγωσης στους 77 άρχοντες και πρεσβυτέρους της Σοκχώθ οι οποίοι αρνήθηκαν να δώσουν προμήθειες στους άντρες του όταν αυτός καταδίωκε τους βασιλιάδες του Μαδιάμ. Προφανώς έφτιαξε μαστίγια από τα αγκάθια και τις βάτους της ερήμου για να τους “αλωνίσει”. Η αφήγηση αναφέρει ότι τους έδωσε «ένα μάθημα».—Κρ 8:7, 14, 16.

Άλλα έθνη χρησιμοποιούσαν πιο σκληρή μορφή ξυλοδαρμού και δεν περιορίζονταν στα 40 χτυπήματα. Όταν οι Ισραηλίτες ήταν στην Αίγυπτο, ξυλοκοπούνταν από τους Αιγύπτιους επιστάτες τους, χωρίς αμφιβολία με μεγάλη σκληρότητα.—Εξ 5:14, 16· 2:11, 12.

Οι Ρωμαίοι εφάρμοζαν το ραβδισμό, αφού πρώτα έσκιζαν τα εξωτερικά ενδύματα του ατόμου. (Πρ 16:22, 23) Η λέξη ῥαβδίζω του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου στο εδάφιο Πράξεις 16:22 είναι συγγενική με τη λέξη ῥάβδος. (Παράβαλε 1Κο 4:21, Κείμενο.) Και οι δύο αυτές λέξεις του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου είναι συγγενικές με τη λέξη ῥαβδοῦχος των εδαφίων Πράξεις 16:35, 38, που σημαίνει κατά κυριολεξία «αυτός που φέρει ράβδο».

Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν επίσης το μαστίγιο. Τέντωναν το θύμα, προφανώς δένοντας τα χέρια του με λουριά πάνω σε έναν στύλο. (Πρ 22:25, 29) Ο αριθμός των χτυπημάτων που δίνονταν εξαρτόταν αποκλειστικά από το διοικητή. Η τιμωρία της μαστίγωσης επιβαλλόταν συνήθως πριν από το κρέμασμα στο ξύλο. Η αφήγηση αναφέρει ότι, αφού ο Πιλάτος ενέδωσε στις επίμονες κραυγές των Ιουδαίων που ζητούσαν να κρεμαστεί ο Ιησούς στο ξύλο και τους απελευθέρωσε τον Βαραββά, «τότε λοιπόν, ο Πιλάτος πήρε τον Ιησού και τον μαστίγωσε». (Ιωα 19:1· Ματ 20:19) Μερικές φορές, οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν το μαστίγωμα για να “εξετάσουν” τα θύματά τους με σκοπό να αποσπάσουν ομολογίες ή καταθέσεις. (Πρ 22:24, 25) Δύο ρήματα του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που αποδίδονται «μαστιγώνω» είναι τα ρήματα μαστιγόω (Ματ 10:17) και μαστίζω (Πρ 22:25). Και τα δύο είναι συγγενικά με το ουσιαστικό μάστιξ που μπορεί να σημαίνει «μαστίγωμα» με την κυριολεκτική έννοια (Πρ 22:24· Εβρ 11:36) και «οδυνηρή ασθένεια (αρρώστια)» μεταφορικά. (Μαρ 3:10· 5:34) Ωστόσο, η μαστίγωση ενός Ρωμαίου πολίτη ήταν παράνομη. Οι νόμοι Lex Valeria και Lex Porcia, οι οποίοι θεσπίστηκαν σε κάποιες χρονολογίες μεταξύ του 509 και του 195 Π.Κ.Χ., εξαιρούσαν τους Ρωμαίους πολίτες από τη μαστίγωση. Ο νόμος Lex Valeria προέβλεπε αυτή την εξαίρεση όταν ο πολίτης προσέφευγε στη συνέλευση του λαού, ενώ ο νόμος Lex Porcia χωρίς την ύπαρξη προσφυγής.

Το πιο φρικτό όργανο μαστίγωσης ήταν γνωστό ως flagellum. Αποτελούνταν από μια λαβή στην οποία ήταν στερεωμένα πολλά σχοινιά ή δερμάτινα λουριά. Από τα λουριά αυτά κρέμονταν πριονωτά κομμάτια από κόκαλο ή μέταλλο έτσι ώστε το χτύπημα να είναι πιο επώδυνο και δραστικό. Το ουσιαστικό φραγέλλιον του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου («μαστίγιο»· Ιωα 2:15) προήλθε από τη λατινική λέξη flagellum. Το συγγενικό ρήμα φραγελλόω σημαίνει «μαστιγώνω».—Ματ 27:26· Μαρ 15:15.

Ο Ιησούς είπε στους μαθητές του ότι, εξαιτίας του ονόματός του, θα τους έδερναν στις συναγωγές. (Μαρ 13:9) Αυτή η προφητεία εκπληρώθηκε πάμπολλες φορές. Μερικούς αποστόλους τους συνέλαβαν και τους έφεραν ενώπιον του Ιουδαϊκού Σάνχεδριν, όπου τους έδειραν όταν εκείνοι αρνήθηκαν να σταματήσουν να κηρύττουν. (Πρ 5:40) Ο Σαούλ, ο οποίος έγινε μετέπειτα ο απόστολος Παύλος, ήταν σφοδρός διώκτης των Χριστιανών πριν από τη μεταστροφή του, καθώς τους φυλάκιζε και τους έδερνε στη μια συναγωγή μετά την άλλη. (Πρ 22:19) Το ρήμα δέρω του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που χρησιμοποιείται σε αυτές τις αφηγήσεις είναι συγγενικό με το ουσιαστικό δέρμα (Εβρ 11:37) και βασικά σημαίνει «γδέρνω».—Παράβαλε Λου 12:47, Κείμενο.

Στην πόλη των Φιλίππων, ο Παύλος ραβδίστηκε, αλλά έστρεψε αυτό το περιστατικό εναντίον των διωκτών του, χρησιμοποιώντας αυτή την ευκαιρία για να υπερασπίσει και να εδραιώσει νομικά τα καλά νέα τα οποία κήρυττε. Τον είχαν δείρει δημόσια και τον είχαν ρίξει στη φυλακή, αλλά όταν οι διοικητές έμαθαν ότι ήταν Ρωμαίος πολίτης, φοβήθηκαν πολύ, όχι μόνο διότι είχαν δείρει έναν Ρωμαίο πολίτη, αλλά και διότι το είχαν κάνει αυτό προτού εκείνος περάσει από δίκη και καταδικαστεί. Επίσης, σε αυτή την περίπτωση, ο Παύλος και ο Σίλας είχαν διασυρθεί δημόσια ως κακοποιοί. Όταν, λοιπόν, οι διοικητές διέταξαν το δεσμοφύλακα να ελευθερώσει τον Παύλο και τον Σίλα, ο Παύλος απάντησε: «Μας έδειραν δημόσια χωρίς να έχουμε καταδικαστεί, ανθρώπους Ρωμαίους, και μας έριξαν στη φυλακή· και τώρα μας βγάζουν έξω κρυφά; Όχι βέβαια! Αυτοί οι ίδιοι να έρθουν και να μας βγάλουν έξω». Οι ίδιοι οι διοικητές έπρεπε να παραδεχτούν το σφάλμα τους. «Οι ραβδούχοι, λοιπόν, ανέφεραν αυτά τα λόγια στους διοικητές της πόλης. Αυτούς τους έπιασε φόβος όταν άκουσαν ότι οι άνθρωποι ήταν Ρωμαίοι. Γι’ αυτό, ήρθαν και τους ικέτευσαν και, αφού τους έβγαλαν έξω, τους ζήτησαν να φύγουν από την πόλη». (Πρ 16:22-40) Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το κήρυγμα των καλών νέων δικαιώθηκε ως έργο που δεν παραβίαζε το νόμο, διότι οι ίδιοι οι διοικητές, με αυτή τους την πράξη, γνωστοποίησαν δημόσια ότι ο Παύλος και ο Σίλας δεν είχαν διαπράξει κανένα αδίκημα. Ο Παύλος ενήργησε έτσι επειδή επιθυμούσε να επιτύχει τη «νομική εδραίωση των καλών νέων».—Φλπ 1:7.

Μεταφορική Χρήση. Ο Βασιλιάς Ροβοάμ σύγκρινε τον τρόπο διακυβέρνησης που σκόπευε να ακολουθήσει ο ίδιος με τη διακυβέρνηση του πατέρα του, του Σολομώντα, αντιπαραβάλλοντας μεταφορικά τη σοβαρότερη τιμωρία που επιφέρει ο βούρδουλας του βασανισμού με αυτήν που επιφέρουν τα μαστίγια. (Στην εβραϊκή, η λέξη που αποδίδεται «βούρδουλες βασανισμού» [‛ακραμπίμ] σημαίνει κατά κυριολεξία «σκορπιοί», και προφανώς επρόκειτο για ένα είδος μαστιγίου με κόμπους ή αγκαθωτές άκρες σαν το κεντρί του σκορπιού, ή ίσως με κλαδάκια που είχαν κόμπους ή αγκάθια.)—1Βα 12:11-14, υποσ.

Όταν ο Ιεχωβά έκανε διαθήκη με τον Δαβίδ για μια βασιλεία, του είπε ότι ο θρόνος θα εδραιωνόταν στη δική του γραμμή, αλλά αν η δυναστεία του ή κάποιος από τη γενεαλογική του γραμμή ενεργούσε εσφαλμένα, ο Ιεχωβά θα “τον έλεγχε με ραβδί ανθρώπων και με χτυπήματα γιων του Αδάμ”. (2Σα 7:14· Ψλ 89:32) Αυτό πράγματι έλαβε χώρα όταν ο Ιεχωβά επέτρεψε σε Εθνικούς βασιλιάδες να νικήσουν τους βασιλιάδες του Ιούδα, και ιδιαίτερα όταν ο Ναβουχοδονόσορ, ο βασιλιάς της Βαβυλώνας, απομάκρυνε τον Σεδεκία από το θρόνο στην Ιερουσαλήμ.—Ιερ 52:1-11.

Ο Ιεχωβά είπε ότι τα έθνη τα οποία οι Ισραηλίτες δεν εκδίωξαν θα γίνονταν “μαστίγιο πάνω στα πλευρά τους”. (Ιη 23:13) Τα εδάφια Ησαΐας 10:24-26 δείχνουν ότι, ενώ ο Ασσύριος χρησιμοποιούσε το ραβδί για να χτυπάει τη Σιών άδικα, ο Ιεχωβά θα κράδαινε «μαστίγιο» εναντίον του Ασσυρίου. Όταν ο Ιεχωβά έστελνε πληγή, ασθένεια ή συμφορά ως τιμωρία, αυτή χαρακτηριζόταν ως μάστιγα. (Αρ 16:43-50· 25:8, 9· Ψλ 106:29, 30) Η διαπαιδαγώγηση από τον Ιεχωβά παρομοιάζεται με μαστίγωμα.—Εβρ 12:6.

Ο Ησαΐας προφήτευσε ότι ο Μεσσίας θα επιφορτιζόταν τις αρρώστιες και τους πόνους όσων θα ασκούσαν πίστη σε αυτόν, λέγοντας: «Λόγω των πληγών του γιατρευτήκαμε». (Ησ 53:3-5) Ο Πέτρος εφαρμόζει αυτή την προφητεία στον Ιησού Χριστό ως εξής: «Αυτός βάσταξε τις αμαρτίες μας στο σώμα του πάνω στο ξύλο, ώστε να εγκαταλείψουμε τις αμαρτίες και να ζήσουμε για τη δικαιοσύνη. Και “με τις πληγές του γιατρευτήκατε”».—1Πε 2:24.

ΞΥΛΟΥΡΓΟΣ

Τεχνίτης στην επεξεργασία του ξύλου. Η λέξη χαράς του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου χρησιμοποιείται γενικά για τους τεχνίτες που κατεργάζονταν ποικίλα υλικά, παραδείγματος χάρη για τους ξυλουργούς, τους λιθογλύφους ή τους χτίστες. (2Βα 12:11· 2Χρ 24:12· Εξ 28:11· 1Χρ 14:1) Η αντίστοιχη λέξη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, η λέξη τέκτων, αποδίδεται «ξυλουργός» στα εδάφια Ματθαίος 13:55 και Μάρκος 6:3.

Ο Νώε και οι τρεις γιοι του είχαν να κάνουν πολλή ξυλουργική εργασία κατά την κατασκευή της τεράστιας κιβωτού σύμφωνα με το υπόδειγμα που είχε δώσει ο Ιεχωβά.—Γε 6:14-16.

Στον Ισραήλ χρησιμοποιούσαν τους ξυλουργούς στην οικοδόμηση των σπιτιών και, μεταγενέστερα, στην οικοδόμηση κτιρίων όπως οι συναγωγές. Αν και αυτές οι κατασκευές αποτελούνταν κυρίως από πέτρα ή χώμα, χρησιμοποιούνταν και κάποια ποσότητα ξύλου, για παράδειγμα στα δοκάρια και στις πόρτες. Στους Βιβλικούς χρόνους ο ξυλουργός κατασκεύαζε μεταξύ άλλων και έπιπλα, όπως τραπέζια, σκαμνιά και πάγκους. Πολλά εργαλεία όπως τα αλέτρια και οι αλωνιστικές σβάρνες ήταν εν μέρει ή εξ ολοκλήρου ξύλινα. (2Σα 24:22) Για την κατασκευή της σκηνής της μαρτυρίας και του εξοπλισμού της, ο Βεσελεήλ και ο Οολιάβ έλαβαν συγκεκριμένη κατεύθυνση από τον Ιεχωβά Θεό. Το πνεύμα του ενέτεινε τις ικανότητες που είχαν ήδη ώστε να εκτελέσουν άριστη δουλειά τόσο στην κατεργασία του ξύλου όσο και στην επεξεργασία άλλων υλικών. (Εξ 31:2-11) Για την οικοδόμηση της κατοικίας του Δαβίδ φέρθηκαν επιδέξιοι ξυλουργοί από την Τύρο. (2Σα 5:11) Ο Ζοροβάβελ χρησιμοποίησε ξυλουργούς στην οικοδόμηση του δεύτερου ναού στην Ιερουσαλήμ.—Εσδ 3:7.

Ο Ιησούς δεν αποκαλούνταν μόνο «γιος του ξυλουργού» (Ματ 13:55), αλλά και «ξυλουργός». (Μαρ 6:3) Εφόσον ο Εβραίος πατέρας δίδασκε συνήθως την τέχνη του στο γιο του, ο Ιησούς αναμφίβολα έμαθε την ξυλουργική από το θετό του πατέρα, τον Ιωσήφ.

ΞΥΡΑΦΙ

Κοφτερό όργανο με το οποίο αφαιρούνται οι τρίχες. Οι δύο εβραϊκές λέξεις που αποδίδονται «ξυράφι» προέρχονται από μια ρίζα η οποία σημαίνει «γυμνώνω». (Ησ 3:17) Δείγματα αυτού του οργάνου που βρέθηκαν στην Αίγυπτο είναι φτιαγμένα από μπρούντζο. Αυτά τα ευρήματα εναρμονίζονται με τη Βιβλική αφήγηση, σύμφωνα με την οποία τα ξυράφια χρησιμοποιούνταν εκεί από αρχαιοτάτων χρόνων.—Γε 41:14.

Αν και οι άντρες στον Ισραήλ ήταν γενειοφόροι και τα μαλλιά τους είχαν κάποιο μήκος, φαίνεται ότι χρησιμοποιούσαν το ξυράφι για να κόβουν τις άκρες. Στο εδάφιο Πράξεις 18:18 γίνεται επίσης λόγος για μαλλιά “ξυρισμένα” (KJ, ΒΑΜ) ή “κομμένα κοντά” (ΜΝΚ). (Βλέπε επίσης 2Σα 19:24· Ιεζ 44:20.) Οι Λευίτες ξύρισαν όλη τη σάρκα τους με ξυράφι στα πλαίσια της καθιέρωσής τους για την υπηρεσία στη σκηνή της συνάντησης στην έρημο. (Αρ 8:7) Όταν κάποιος έκανε ευχή Ναζηραίου δεν έπρεπε να βάλει ξυράφι στο κεφάλι του μέχρις ότου ολοκληρωθεί η περίοδος της ευχής του. (Αρ 6:5, 18· Κρ 13:5· 16:17· Πρ 21:23, 24) Η μητέρα του Σαμουήλ, ο οποίος ήταν Λευίτης, τον αφιέρωσε πριν από τη γέννησή του στην υπηρεσία της σκηνής της συνάντησης. Ξυράφι δεν επρόκειτο να ανεβεί ποτέ στις τρίχες του κεφαλιού του.—1Σα 1:11.

Ο Ιεχωβά προειδοποίησε τον Ιούδα ότι θα χρησιμοποιούσε τον Ασσύριο ως «ξυράφι» για να «ξυρίσει το κεφάλι και τις τρίχες των ποδιών» και για να «αφανίσει ακόμη και τη γενειάδα», εκφράσεις που προφανώς συμβόλιζαν ότι μεγάλο μέρος της γης του Ιούδα θα ερημωνόταν και ότι ο αιχμαλωτισμένος πληθυσμός θα οδηγούνταν μακριά.—Ησ 7:20.

Το γεγονός ότι τα σπαθιά μπορούσαν να γίνουν κοφτερά σαν ξυράφι καταδεικνύεται από το ότι ο Θεός έδωσε στον Ιεζεκιήλ την εντολή να χρησιμοποιήσει ένα σπαθί σαν το ξυράφι του κουρέα για να κόψει τα μαλλιά και τη γενειάδα του, και μετά να χτυπήσει το ένα τρίτο των τριχών με το σπαθί, ενέργεια που συμβόλιζε ότι ένα τμήμα του πληθυσμού της Ιερουσαλήμ θα θανατωνόταν από σπαθί. (Ιεζ 5:1, 2, 12) Αυτό αποκαλύπτει επίσης ότι το επάγγελμα του κουρέα είναι πολύ παλιό.

Επειδή η δόλια γλώσσα μπορεί να κάνει μεγάλη ζημιά σαν κάτι που κόβει, παρομοιάζεται με ξυράφι.—Ψλ 52:2.

ΞΥΡΙΣΜΑ

Βλέπε ΓΕΝΕΙΑΔΑ· ΦΑΛΑΚΡΑ.

ΟΒΑΒ

(Οβάβ) [πιθανώς, Πολυαγαπημένος].

Κουνιάδος του Μωυσή, γιος του Ραγουήλ (Ιοθόρ) και Μαδιανίτης, από τη φυλή των Κεναίων. (Αρ 10:29· Εξ 3:1· Κρ 1:16) Όταν έφτασε ο καιρός να μετακινηθούν οι Ισραηλίτες από την περιοχή του Όρους Σινά προς την Υποσχεμένη Γη, ο Μωυσής ζήτησε από τον Οβάβ να τους συνοδεύσει ώστε να είναι «τα μάτια», δηλαδή ο ανιχνευτής, του έθνους λόγω της εξοικείωσής του με εκείνον τον τόπο. Μολονότι στην αρχή ο Οβάβ αρνήθηκε, φαίνεται ότι τελικά συνόδευσε τους Ισραηλίτες, εφόσον οι απόγονοί του, οι Κεναίοι, κατοίκησαν στην έρημο του Ιούδα Ν της Αράδ και, όπως αναφέρεται, εξακολουθούσαν να ζουν σε εκείνη την περιοχή την εποχή του Σαούλ και του Δαβίδ.—Αρ 10:29-32· Κρ 1:16· 1Σα 15:6· 27:10· 30:26, 29.

Ωστόσο, το Μασοριτικό κείμενο, στο εδάφιο Κριτές 4:11, παρουσιάζει τον Οβάβ ως πεθερό του Μωυσή. (Mo, AT, ΜΝΚ, ΒΑΜ, ΦΙΛ) Έτσι λοιπόν, το ίδιο όνομα Οβάβ μπορεί να προσδιορίζει δύο διαφορετικά πρόσωπα, τόσο τον πεθερό όσο και τον κουνιάδο του Μωυσή. Το ότι κάτι τέτοιο δεν πρέπει να θεωρείται απίθανο αποδεικνύεται από το γεγονός ότι για τον πεθερό του Μωυσή χρησιμοποιούνται περισσότερα από ένα ονόματα.—Παράβαλε Εξ 2:16-22· 3:1.

Από την άλλη πλευρά, αν το όνομα Οβάβ αναφέρεται μόνο στο γιο του Ραγουήλ—δηλαδή μόνο στον κουνιάδο του Μωυσή—τότε ο προσδιορισμός του Οβάβ ως πεθερού του Μωυσή πρέπει να σημαίνει ότι ο Οβάβ θεωρούνταν εκπρόσωπος του πατέρα του, του Ραγουήλ, ο οποίος στην προκειμένη περίπτωση πιθανόν να ήταν πια νεκρός.—Βλέπε ΙΟΘΟΡ· ΚΕΝΑΙΟΣ.

ΟΒΑΛ

(Οβάλ).

Ο 8ος από τους 13 γιους του Ιοκτάν στη σειρά με την οποία κατονομάζονται, ο καθένας από τους οποίους ίδρυσε μία από τις 70 μετακατακλυσμιαίες οικογένειες. Ήταν απόγονος του Σημ. Το πού ακριβώς εγκαταστάθηκε η φυλή του Οβάλ δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα, αλλά συναφή ονόματα εμφανίζονται στην περιοχή της Υεμένης, στη νοτιοδυτική Αραβία.—Γε 10:21, 25-30· 1Χρ 1:20, 22.

ΟΒΙΛ

(Οβίλ).

Ισμαηλίτης που φρόντιζε τις καμήλες του Δαβίδ.—1Χρ 27:30.

ΟΓΛΑ

(Ογλά).

Η τρίτη από τις πέντε κόρες του Σαλπαάδ στη σειρά με την οποία κατονομάζονται. Εφόσον ο πατέρας της δεν είχε γιους, η κληρονομιά του μοιράστηκε στις πέντε κόρες του με τον όρο ότι θα παντρεύονταν μέσα στη φυλή τους—τη φυλή του Μανασσή—«ώστε να παραμείνει η κληρονομιά τους στη φυλή της οικογένειας του πατέρα τους» και να μη “μεταβιβαστεί από τη μία φυλή στην άλλη”.—Αρ 36:1-12· 26:33· 27:1-11· Ιη 17:3, 4.

ΟΔΕΣ

(Οδές) [Νέα Σελήνη].

Μια από τις συζύγους του Βενιαμίτη Σαχαραΐμ.—1Χρ 8:1, 8, 9.

ΟΔΙΑΣ

(Οδίας) [Αξιοπρέπεια Είναι ο Γιαχ].

1. Ο σύζυγος της αδελφής κάποιου Ναχάμ. Το όνομα εμφανίζεται στη γενεαλογία του Ιούδα.—1Χρ 4:1, 19.

2. Λευίτης που βοήθησε τον Έσδρα να εξηγήσει το νόμο του Ιεχωβά στην εκκλησία του Ισραήλ η οποία είχε συναχθεί απέναντι από την Πύλη των Υδάτων, στην πλατεία της Ιερουσαλήμ, και προφανώς ένας από εκείνους που κάλεσαν τους γιους του Ισραήλ να ευλογήσουν τον Ιεχωβά και το ένδοξο όνομά Του και κατόπιν ανασκόπησαν την πολιτεία του Θεού με το λαό Του. (Νε 8:1, 5, 7· 9:5) Αυτός ο Οδίας ίσως είναι το ίδιο πρόσωπο είτε με τον Αρ. 3 είτε με τον Αρ. 4.

3, 4. Το όνομα δύο Λευιτών των οποίων κάποιοι απόγονοι, αν όχι οι ίδιοι, επικύρωσαν με σφραγίδα το σύμφωνο ομολογίας το οποίο συνάφθηκε την εποχή που ο Νεεμίας ήταν κυβερνήτης. Αν το σφράγισαν οι ίδιοι προσωπικά, τότε κάποιος από αυτούς θα μπορούσε να είναι το πρόσωπο Αρ. 2.—Νε 9:38· 10:1, 9, 10, 13.

5. Ένας από τους επικεφαλής του λαού, του οποίου κάποιος απόγονος, αν όχι ο ίδιος, επικύρωσε το σύμφωνο ομολογίας στις ημέρες του Νεεμία.—Νε 10:1, 14, 18.

ΟΔΟΛΛΑΜ

(Οδολλάμ).

Πόλη του Ιούδα στη Σεφηλά, μια εύφορη περιοχή με χαμηλό υψόμετρο, περίπου στο μέσο της απόστασης μεταξύ της Βηθλεέμ και της Λαχείς. (Ιη 15:35) Ταυτίζεται με το Τελλ ες-Σέιχ Μαδκούρ (Χορβάτ Αντουλάμ), περίπου 26 χλμ. ΔΝΔ της Ιερουσαλήμ. Η αρχική ονομασία φαίνεται πως διασώζεται στο όνομα της κοντινής τοποθεσίας Ιντ ελ-Μα (Μίγιε) όπου υπάρχουν κάποια ερείπια. Η τοποθεσία της Οδολλάμ δεσπόζει στο Ουάντι ες-Σουρ, καθώς και στη δίοδο που συνδέει αυτό το τμήμα της Σεφηλά με την ενδοχώρα του Ιούδα, γεγονός που της προσδίδει στρατηγική σημασία. Πρωτίστως είναι γνωστή για τη «σπηλιά της Οδολλάμ», όπου κατέφυγε ο Δαβίδ ενόσω κρυβόταν από τον Βασιλιά Σαούλ. Σε αυτή την περιοχή υπάρχουν αρκετές ασβεστολιθικές σπηλιές.—2Σα 23:13.

Προφανώς η Οδολλάμ ήταν αρχαία πόλη. Μνημονεύεται πρώτη φορά στην Αγία Γραφή σε συσχετισμό με τον Ειρά «τον Οδολλαμίτη», ο οποίος υπήρξε φίλος του Ιούδα πριν από τη μετάβαση της οικογένειας του Ιακώβ στην Αίγυπτο. (Γε 38:1, 2, 12, 20) Την εποχή της εισβολής του Ιησού του Ναυή, περίπου τρεις αιώνες αργότερα, η Οδολλάμ ήταν ένα από τα 31 μικρά βασίλεια τα οποία κατατρόπωσε αυτός. (Ιη 11:1-15· 12:15) Έπειτα, η Οδολλάμ παραχωρήθηκε στον Ιούδα μαζί με άλλες πόλεις της Σεφηλά.—Ιη 15:33-35.

Την περίοδο που ο Δαβίδ κρυβόταν από τον Βασιλιά Σαούλ, έσπευσε να φύγει από τον Φιλισταίο βασιλιά Αγχούς της Γαθ και ανέβηκε στην Οδολλάμ, σε μια σπηλιά, όπου με τον καιρό συντάχθηκαν μαζί του περίπου 400 άντρες. (1Σα 22:1-5) Ο Δαβίδ ενδεχομένως γνώριζε αυτή την περιοχή, που βρισκόταν γύρω στα 19 χλμ. ΔΝΔ της Βηθλεέμ, από την εποχή που ήταν βοσκός. Ο σχετικά απρόσιτος χαρακτήρας της περιοχής φαίνεται ότι την καθιστούσε κατάλληλη για οχυρό του Δαβίδ. Αργότερα, στη διάρκεια της βασιλείας του, ο Δαβίδ τη χρησιμοποίησε ως κέντρο επιχειρήσεων στους πολέμους κατά των Φιλισταίων. Από εκείνο το σημείο έκαναν οι τρεις πολεμιστές την εξόρμησή τους στη Βηθλεέμ για να πάρουν από μια στέρνα νερό, το οποίο αρνήθηκε να πιει ο Δαβίδ με το σκεπτικό ότι αντιπροσώπευε το αίμα τους που είχαν θέσει σε κίνδυνο για να πάρουν το νερό.—1Χρ 11:15-19· 12:16· 2Σα 5:17, 18.

Η Οδολλάμ περιλαμβανόταν σε μια «αλυσίδα» 15 οχυρών πόλεων τις οποίες ενίσχυσε ο Ροβοάμ του Ιούδα. (2Χρ 11:5-12) Αυτή η «αλυσίδα», η οποία αποσκοπούσε στο να παρέχει προστασία από τα Δ και τα Ν, καταλήφθηκε από τα στρατεύματα του Σενναχειρείμ στη διάρκεια της διακυβέρνησης του Εζεκία (732 Π.Κ.Χ.). (2Βα 18:13) Η Οδολλάμ μνημονεύεται στις ημέρες του Νεεμία ως μια από τις πόλεις όπου εγκαταστάθηκαν ξανά οι επαναπατρισμένοι Ιουδαίοι οι οποίοι επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία.—Νε 11:30.

ΟΔΟΣ, Η

Αυτή η έκφραση μπορεί να εννοεί έναν δρόμο, μια ατραπό ή ένα μονοπάτι· έναν τρόπο ενέργειας ή συμπεριφοράς· μια συνηθισμένη πορεία, τρόπο ή μέθοδο. Στις Γραφές χρησιμοποιείται συχνά αναφερόμενη σε μια πορεία διαγωγής και ενέργειας η οποία είτε επιδοκιμάζεται είτε αποδοκιμάζεται από τον Ιεχωβά Θεό. (Κρ 2:22· 2Βα 21:22· Ψλ 27:11· 32:8· 86:11· Ησ 30:21· Ιερ 7:23· 10:23· 21:8) Από τότε που ήρθε ο Ιησούς Χριστός, η καλή σχέση ενός ατόμου με τον Θεό και η δυνατότητα να τον πλησιάζει με προσευχή και να γίνεται αποδεκτός εξαρτώνται από το αν αυτός δέχεται τον Ιησού Χριστό. Όπως δήλωσε ο Γιος του Θεού: «Εγώ είμαι η οδός και η αλήθεια και η ζωή. Κανείς δεν έρχεται στον Πατέρα παρά μόνο μέσω εμού». (Ιωα 14:6· Εβρ 10:19-22) Για εκείνους που είχαν γίνει ακόλουθοι του Ιησού Χριστού λεγόταν ότι ανήκαν «στην Οδό», δηλαδή προσκολλούνταν σε μια οδό ή έναν τρόπο ζωής που επικεντρωνόταν γύρω από την πίστη στον Ιησού Χριστό, ακολουθώντας το παράδειγμά του.—Πρ 9:2· 19:9, 23· 22:4· 24:22.

ΟΖΑ

(Οζά) [πιθανώς συντετμημένη μορφή του Οζίας, που σημαίνει «Ισχύς μου Είναι ο Ιεχωβά»].

1. Κάποιος Βενιαμίτης.—1Χρ 8:1, 7.

2. Όνομα που συνδεόταν με κάποιον κήπο. Οι βασιλιάδες Μανασσής και Αμών του Ιούδα θάφτηκαν στον κήπο του Οζά και όχι στους συνηθισμένους βασιλικούς τάφους. (2Βα 21:18, 23, 26) Δεν υπάρχουν άλλες πληροφορίες ούτε για το όνομα Οζά ούτε για τον κήπο. Εφόσον θάφτηκαν κάποια άτομα εκεί, δεν θα μπορούσε ο κήπος να βρίσκεται στην περιοχή του ναού, και δεδομένου ότι το βασιλικό ανάκτορο ήταν δίπλα στο ναό, η “κατοικία” του Μανασσή που βρισκόταν μέσα στον κήπο του Οζά ενδέχεται να ήταν θερινή κατοικία.

3. Κεφαλή κάποιας οικογένειας Νεθινίμ, μερικοί από τους οποίους επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ μαζί με τον Ζοροβάβελ το 537 Π.Κ.Χ.—Εσδ 2:1, 2, 43, 49· Νε 7:51.

ΟΖΙ

(Οζί) [συντετμημένη μορφή του Οζίας].

1. Γιος ή απόγονος του Θωλά, από τη φυλή του Ισσάχαρ. Ο Οζί και αρκετοί απόγονοί του έγιναν κεφαλές πατρογονικών οίκων.—1Χρ 7:1-3.

2. Απόγονος του Βενιαμίν μέσω του Βελά. Ο Οζί ήταν κεφαλή πατριάς.—1Χρ 7:6, 7.

3. Απόγονος του Ααρών μέσω του Ελεάζαρ στην αρχιερατική γραμμή και πιθανώς δισέγγονος του Φινεές. Ήταν προπάτορας του Βιβλικού συγγραφέα Έσδρα.—1Χρ 6:3-6, 51· Εσδ 7:1-5.

4. Βενιαμίτης του οποίου κάποιος γιος ή απόγονος έζησε στη μεταιχμαλωσιακή Ιερουσαλήμ.—1Χρ 9:3, 7-9.

5. Επιβλέπων για τους Λευίτες στην Ιερουσαλήμ κάποια εποχή μετά την εξορία. Ήταν απόγονος του Ασάφ.—Νε 11:22.

6. Κεφαλή του ιερατικού πατρικού οίκου του Ιεδαΐα την εποχή του Ιεχωακείμ, διαδόχου του Αρχιερέα Ιησού. (Νε 12:1, 12, 19) Πιθανώς ταυτίζεται με το πρόσωπο Αρ. 7.

7. Ιερέας που στάθηκε μαζί με τον Νεεμία στο ναό για την εγκαινίαση του ανοικοδομημένου τείχους της Ιερουσαλήμ. (Νε 12:27, 40-42) Ίσως το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 6.

ΟΖΙΑ

(Οζιά) [συντετμημένη μορφή του Οζίας].

Κραταιός άντρας των δυνάμεων του Δαβίδ. Ο Οζιά ήταν Αστεραθίτης, δηλαδή πιθανότατα καταγόταν από την πόλη Ασταρώθ Α του Ιορδάνη.—1Χρ 11:26, 44· Ιη 9:10.

ΟΖΙΑΣ

(Οζίας) [Ισχύς μου Είναι ο Ιεχωβά].

1. Κααθίτης Λευίτης, «γιος» του Ουριήλ.—1Χρ 6:22-24.

2. Κάποιος του οποίου ο γιος, ο Ιωνάθαν, ήταν αξιωματούχος του Βασιλιά Δαβίδ.—1Χρ 27:25.

3. Βασιλιάς του Ιούδα, ονομαζόμενος και Αζαρίας. Ο Οζίας ήταν γιος του Αμαζία από τη σύζυγό του την Ιεχολία, του αποδίδεται δε βασιλεία 52 ετών (829-778 Π.Κ.Χ.). Το ίδιο διάστημα, στο θρόνο του βόρειου βασιλείου ανέβηκαν διαδοχικά ο Ιεροβοάμ Β΄, ο Ζαχαρίας, ο Σαλλούμ, ο Μεναήμ, ο Φεκαΐας και ο Φεκά. (2Βα 15:1, 2, 8, 10, 13, 14, 17, 23, 25, 27· 2Χρ 26:3) Οι προφήτες Ησαΐας (1:1· 6:1), Ωσηέ (1:1), Αμώς (1:1), πιθανόν δε και ο Ιωήλ, υπήρξαν σύγχρονοι του Οζία. Κατά τη διακυβέρνηση αυτού του βασιλιά έγινε ένας ασυνήθιστα μεγάλος σεισμός.—Ζαχ 14:5.

Μετά το θάνατο του πατέρα του, ο 16χρονος Οζίας καταστάθηκε βασιλιάς από το λαό του Ιούδα. (2Βα 14:21· 2Χρ 26:1) Ωστόσο, σύμφωνα με το εδάφιο 2 Βασιλέων 15:1, ο Οζίας έγινε βασιλιάς το 27ο έτος του Βασιλιά Ιεροβοάμ Β΄ του Ισραήλ. Επειδή κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι η διακυβέρνηση του Οζία άρχισε περίπου 12 χρόνια μετά το θάνατο του πατέρα του, το εδάφιο αυτό πρέπει να εννοεί ότι «έγινε βασιλιάς» με κάποια ειδική έννοια. Μπορεί να σημαίνει ότι το 27ο έτος του Βασιλιά Ιεροβοάμ, έλαβε τέλος η υποταγή του δίφυλου βασιλείου του Ιούδα στο βόρειο βασίλειο, υποταγή που ίσως είχε ξεκινήσει όταν ο Βασιλιάς Ιωάς του Ισραήλ νίκησε τον πατέρα του Οζία, τον Αμαζία. (2Χρ 25:22-24) Άρα, ο Οζίας μπορεί να έγινε βασιλιάς δεύτερη φορά, με την έννοια ότι ελευθερώθηκε από την επικυριαρχία του Βασιλιά Ιεροβοάμ Β΄ του Ισραήλ.

Ο Οζίας έπραξε «το ευθές στα μάτια του Ιεχωβά». Αυτό οφειλόταν κατά πολύ στο ότι ακολουθούσε την καλή διδασκαλία κάποιου Ζαχαρία (όχι του μεταγενέστερου ομώνυμου προφήτη). Οι υπήκοοί του, όμως, συνέχισαν να προσφέρουν ανάρμοστες θυσίες στους υψηλούς τόπους.—2Βα 15:3, 4· 2Χρ 26:4, 5.

Ο Οζίας απέκτησε φήμη από τα στρατιωτικά του επιτεύγματα, τα οποία πραγματοποίησε με τη βοήθεια του Ιεχωβά. Επανέφερε στο βασίλειο του Ιούδα την Ελάθ (Ελώθ)—μια πόλη στο μυχό του Κόλπου της Άκαμπα—και την ανοικοδόμησε. Πολέμησε με επιτυχία εναντίον των Φιλισταίων, ανοίγοντας ρήγμα στα τείχη της Γαθ, της Ιαβνή και της Αζώτου, και έπειτα έχτισε πόλεις στην περιοχή της Αζώτου. Κέρδισε νίκες εναντίον των Αράβων και των Μεουνίμ και κατέστησε τους Αμμωνίτες υποτελείς στον Ιούδα. Οι ισχυρές, άρτια εξοπλισμένες στρατιωτικές δυνάμεις του ανήλθαν στους 307.500 άντρες, οι οποίοι βρίσκονταν υπό τον έλεγχο 2.600 κεφαλών των πατρικών οίκων. Επιπλέον ενίσχυσε τα οχυρωματικά έργα της Ιερουσαλήμ και έφτιαξε εκεί πολεμικές μηχανές.—2Βα 14:22· 2Χρ 26:2, 6-9, 11-15.

Αυτός ο βασιλιάς ενδιαφερόταν επίσης έντονα για τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Λάξευσε πολλές στέρνες προκειμένου να έχουν τα ζωντανά άφθονο απόθεμα νερού και έχτισε πύργους στην έρημο, πιθανότατα για να προστατέψει από τους ληστές τα κοπάδια των βοδιών και των προβάτων που έβοσκαν. Γεωργικές και αμπελουργικές εργασίες εκτελούνταν υπό την κατεύθυνσή του στα βουνά και στον Κάρμηλο.—2Χρ 26:10.

Φαίνεται ότι οι λαμπρές επιτυχίες του Οζία τον έκαναν υπεροπτικό μέχρι του σημείου να εισβάλει στα Άγια του ναού για να κάψει θυμίαμα. Ο Αρχιερέας Αζαρίας, συνοδευόμενος από 80 υφιερείς, ακολούθησε ευθύς το βασιλιά στο ναό και τον επέκρινε για αυτή την αθέμιτη πράξη, προτρέποντάς τον να φύγει από το αγιαστήριο. Ενώ ο Οζίας κρατούσε στο χέρι του το θυμιατήρι για το κάψιμο του θυμιάματος και ήταν οργισμένος εναντίον των ιερέων, πατάχθηκε θαυματουργικά με λέπρα στο μέτωπό του, και οι ιερείς, αναστατωμένοι, τον απομάκρυναν από το ναό. Ως ακάθαρτος λεπρός, ο Οζίας αποκλείστηκε από την προσφορά οποιασδήποτε λατρείας στο αγιαστήριο και δεν μπορούσε πλέον να εκτελεί τα βασιλικά καθήκοντα. Γι’ αυτό, ενόσω εκείνος παρέμενε σε κάποια κατοικία μέχρι την ημέρα του θανάτου του, τις κρατικές υποθέσεις τις διαχειριζόταν ο γιος του ο Ιωθάμ.—2Χρ 26:16-21.

Σχετικά με το θάνατο και την ταφή του, το εδάφιο 2 Χρονικών 26:23 αναφέρει: «Τελικά ο Οζίας πλάγιασε με τους προπάτορές του· και τον έθαψαν με τους προπάτορές του, αλλά στον αγρό ταφής που ανήκε στους βασιλιάδες, γιατί είπαν: “Είναι λεπρός”». Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι, εξαιτίας της λέπρας του, ο Οζίας θάφτηκε στο έδαφος ενός αγρού που συνδεόταν με το βασιλικό κοιμητήριο αντί να τοποθετηθεί σε μνήμα λαξευμένο στο βράχο.

Σε μια πλάκα από ασβεστόλιθο, που βρέθηκε στην Ιερουσαλήμ και θεωρείται ότι χρονολογείται από τον πρώτο αιώνα Κ.Χ., υπάρχει η εξής επιγραφή: «Εδώ φέρθηκαν τα κόκαλα του Οζία, βασιλιά του Ιούδα. Να μην ανοιχτεί».—ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 960.

4. Λευίτης ιερέας από “τους γιους του Χαρίμ” (1Χρ 24:8· Εσδ 2:36, 39), ένας από εκείνους που απέπεμψαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους ενεργώντας σε αρμονία με την προτροπή του Έσδρα.—Εσδ 10:10, 11, 21, 44.

5. Απόγονος του Ιούδα μέσω του Φαρές. Ο «γιος» του ο Αθαΐας κατονομάζεται μεταξύ των κατοίκων της Ιερουσαλήμ στην εποχή του Νεεμία.—Νε 11:4.

ΟΖΙΗΛ

(Οζιήλ) [Ο Θεός Είναι Ισχύς].

1. Ο τελευταίος από τους τέσσερις γιους του Καάθ στη σειρά με την οποία κατονομάζονται, εγγονός του Λευί και θείος του Μωυσή και του Ααρών. Οι τρεις γιοι του Οζιήλ, ο Μισαήλ, ο Ελ(ι)ζαφάν και ο Σιθρί, έγιναν κεφαλές πατριών στον Λευί.—Εξ 6:16, 18, 20, 22· Λευ 10:4· Αρ 3:19, 30· 1Χρ 6:2, 18· 23:12· βλέπε ΟΖΙΗΛΙΤΕΣ.

2. Κεφαλή οικογένειας στη φυλή του Βενιαμίν, γιος ή απόγονος του Βελά.—1Χρ 7:6, 7.

3. Λευίτης μουσικός από την οικογένεια του Αιμάν, ο οποίος διορίστηκε επικεφαλής της 11ης από τις υποδιαιρέσεις των μουσικών που οργάνωσε ο Δαβίδ. Ονομάζεται και Αζαρήλ.—1Χρ 25:1, 4, 18.

4. Λευίτης απόγονος του Ιεδουθούν που βοήθησε στην αποκομιδή των ακάθαρτων αντικειμένων τα οποία απομακρύνθηκαν από το ναό στην αρχή της βασιλείας του Εζεκία.—2Χρ 29:12, 14, 16.

5. Ένας από τους τέσσερις Συμεωνίτες γιους του Ιεσεί που οδήγησαν 500 άντρες στο Όρος Σηείρ για να εξαλείψουν τους εναπομείναντες Αμαληκίτες και να κατοικήσουν αυτοί εκεί. Ήταν σύγχρονος του Εζεκία.—1Χρ 4:41-43.

6. Χρυσοχόος που βοήθησε στην επισκευή του τείχους της Ιερουσαλήμ υπό την κατεύθυνση του Νεεμία. Ήταν γιος του Αρχαΐα.—Νε 3:8.

ΟΖΙΗΛΙΤΕΣ

(Οζιηλίτες) [Του (Από τον) Οζιήλ].

Λευίτες απόγονοι του Οζιήλ, του τέταρτου γιου του Καάθ. (Αρ 3:19, 27) Αυτοί στρατοπέδευαν Ν της σκηνής της μαρτυρίας, και ένας από τους Οζιηλίτες, ο Ελ(ι)ζαφάν, ήταν αρχηγός όλων των Κααθιτών. (Αρ 3:29, 30) Εκατόν δώδεκα Οζιηλίτες υπό τον Αμμιναδάβ συνόδευσαν την κιβωτό της διαθήκης όταν ο Δαβίδ διευθέτησε να τη μεταφέρουν στην Ιερουσαλήμ. (1Χρ 15:3, 4, 10) Οι Οζιηλίτες περιλήφθηκαν επίσης στην οργάνωση των υπηρεσιών του ναού που έκανε ο Δαβίδ.—1Χρ 23:6, 20· 24:24· 26:23, 24.

ΟΖΝΙ

(Οζνί) [πιθανώς συντετμημένη μορφή του Αζανίας].

Γιος του Γαδ και ιδρυτής της πατριάς των Οζνιτών οι οποίοι καταμετρήθηκαν στη δεύτερη απογραφή του Ισραήλ που έλαβε χώρα στην έρημο. (Αρ 26:15, 16) Ο Οζνί αποκαλείται Εσβών στον πρώτο κατάλογο των γιων του Γαδ, μερικά από τα ονόματα των οποίων γράφονται κάπως διαφορετικά στο βιβλίο των Αριθμών.—Γε 46:16.

ΟΖΝΙΤΕΣ

(Οζνίτες) [Του (Από τον) Οζνί].

Οικογένεια από τη φυλή του Γαδ την οποία ίδρυσε ο Οζνί.—Αρ 26:15, 16.

ΟΗΛ

(Οήλ) [Σκηνή].

Γιος του Κυβερνήτη Ζοροβάβελ και απόγονος του Δαβίδ.—1Χρ 3:19, 20.

ΟΙΚΗΜΑ ΟΠΟΥ ΕΔΕΝΑΝ ΤΑ ΠΡΟΒΑΤΑ ΟΙ ΠΟΙΜΕΝΕΣ

Τοποθεσία στο δρόμο που συνέδεε την Ιεζραέλ με τη Σαμάρεια όπου, δίπλα σε μια στέρνα, ο Ιηού βρήκε και έσφαξε τους αδελφούς του Βασιλιά Οχοζία του Ιούδα. (2Βα 10:12-14) Το όνομα αυτό προφανώς υποδηλώνει ένα οίκημα όπου έδεναν τα πρόβατα για να διευκολύνεται η κουρά. Μερικές μεταφράσεις αποδίδουν τον όρο μπαιθ-‛έκεδ «οίκημα συνάντησης», υπονοώντας κάποιο πανδοχείο που ήταν σημείο συνάντησης “των ποιμένων” (χαρο‛ΐμ). Άλλες απλώς μεταγράφουν την εβραϊκή ονομασία, θεωρώντας ότι πρόκειται για το όνομα μιας κωμόπολης. Γενικά ταυτίζεται με το Μπέιτ Καντ (Μπετ Καντ) περίπου 6 χλμ. ΑΒΑ της σημερινής Τζενίν. Υπάρχουν αρκετές στέρνες σε αυτή την περιοχή.

ΟΙΚΗΜΑ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΤΟΥ ΛΙΒΑΝΟΥ

Τμήμα του συγκροτήματος των κυβερνητικών κτιρίων που ανήγειρε ο Βασιλιάς Σολομών κατά το 13χρονο οικοδομικό του πρόγραμμα μετά την ολοκλήρωση του ναού στην Ιερουσαλήμ (1027-1014 Π.Κ.Χ.). Το οικοδόμημα αυτό χρησιμοποιούνταν προφανώς για την αποθήκευση και την έκθεση πολύτιμων όπλων και σκευών. Το εν λόγω κτίριο, που βρισκόταν Ν του ναού, ονομάστηκε έτσι είτε επειδή είχε κατασκευαστεί από κέδρους του Λιβάνου είτε επειδή οι πολλοί και μεγάλοι κέδρινοι στύλοι του θύμιζαν κάποιο από τα δάση εκείνα.

Το Οίκημα του Δάσους του Λιβάνου είχε 100 πήχεις (44 μ.) μήκος, 50 πήχεις (22 μ.) πλάτος και 30 πήχεις (13 μ.) ύψος. Φαίνεται ότι είχε πέτρινους τοίχους (1Βα 7:9), με κέδρινα δοκάρια των οποίων οι άκρες έμπαιναν σε αυτούς και τα οποία στηρίζονταν επιπρόσθετα σε τέσσερις σειρές στύλων («τέσσερις» στο εβραϊκό κείμενο, «τρεις» στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα). Πάνω από τους στύλους, υπήρχαν προφανώς δωμάτια επενδυμένα με κέδρο. Ορισμένες προτεινόμενες αναπαραστάσεις του οικήματος παρουσιάζουν τρία επίπεδα δωματίων πάνω από τους στύλους, τα οποία βλέπουν προς μια αστέγαστη αυλή στο μέσο του κτιρίου. Τα δωμάτια λέγεται ότι είχαν «άνοιγμα για φωτισμό . . . απέναντι σε άλλο άνοιγμα για φωτισμό, σε τρία επίπεδα». Αυτό φαίνεται να σημαίνει ότι τα δωμάτια είχαν ανοίγματα ή μεγάλα παράθυρα που έβλεπαν προς την αυλή και βρίσκονταν ακριβώς απέναντι από τα παράθυρα των δωματίων στην άλλη πλευρά της αυλής. Ή ίσως σημαίνει ότι σε κάθε δωμάτιο υπήρχε ένα παράθυρο που έβλεπε προς την αυλή και ένα άλλο που έβλεπε προς την εξωτερική πλευρά. Οι είσοδοι (πιθανώς οι πόρτες των δωματίων και ίσως αυτές που οδηγούσαν από το ένα στο άλλο) «είχαν τετραγωνισμένα πλαίσια». Άρα, δεν ήταν αψιδωτές ή θολωτές. Τα παράθυρα είχαν παρόμοιο σχήμα.—1Βα 7:2-5.

Κάποιο πρόβλημα δημιουργείται σχετικά με το πόσες ήταν οι σειρές των στύλων, όπως αναφέρθηκε πρωτύτερα. Το εβραϊκό κείμενο λέει ότι υπήρχαν τέσσερις σειρές και μετά μιλάει για 45 στύλους, ενώ στη συνέχεια λέει: «Ήταν δεκαπέντε σε κάθε σειρά». (1Βα 7:2, 3) Μερικοί θεωρούν ότι το κείμενο εδώ αναφέρεται στα δωμάτια τα οποία υπήρχαν σε τρία επίπεδα—15 δωμάτια σε κάθε σειρά—και ότι οι στύλοι που ήταν τοποθετημένοι στις τέσσερις σειρές μπορεί να ήταν περισσότεροι. Άλλοι προτιμούν την απόδοση της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα που κάνει λόγο για «τρεις» σειρές στύλων. Ορισμένες μεταφράσεις αλλάζουν την απόδοση του κειμένου έτσι ώστε ο αριθμός «σαράντα πέντε» να αναφέρεται στα δοκάρια αντί στους στύλους.—Βλέπε NE, NAB, AT, AS, ΛΧ.

Όταν ο Σολομών ολοκλήρωσε το οίκημα, τοποθέτησε σε αυτό 200 μεγάλες ασπίδες από κράμα χρυσού, καθεμιά από τις οποίες ήταν επικαλυμμένη με 600 σίκλους χρυσάφι (αξίας περ. $77.000), και 300 μικρές ασπίδες από κράμα χρυσού, καθεμιά από τις οποίες ήταν επενδυμένη με τρεις μνες χρυσάφι (αξίας περ. $19.300). Αυτό σημαίνει ότι η αξία του χρυσού που υπήρχε πάνω στις μεγάλες ασπίδες και στις μικρές ξεπερνούσε τα 21 εκατομμύρια δολάρια. Επιπλέον, στο οίκημα χρησιμοποιούνταν απροσδιόριστος αριθμός χρυσών σκευών. (1Βα 10:16, 17, 21· 2Χρ 9:15, 16, 20) Αυτές τις χρυσές ασπίδες τις πήρε από το οίκημα ο Σισάκ, ο βασιλιάς της Αιγύπτου, κατά τη βασιλεία του Ροβοάμ, γιου του Σολομώντα. Ο Ροβοάμ τις αντικατέστησε με χάλκινες ασπίδες, τις οποίες και παρέδωσε στα χέρια των αρχηγών των δρομέων που ήταν φρουροί στην είσοδο της κατοικίας του βασιλιά.—1Βα 14:25-28· 2Χρ 12:9-11.

Το Οίκημα του Δάσους του Λιβάνου ονομάζεται επίσης «το οπλοστάσιο του οικήματος του δάσους» στο εδάφιο Ησαΐας 22:8.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Ο εβραϊκός όρος μισπαχάχ (οικογένεια), εκτός του ότι αναφέρεται στο σπιτικό, σημαίνει επίσης, κατ’ επέκταση, τη φυλή, το λαό ή το έθνος. Η λέξη πατριά του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου έχει επίσης ευρεία έννοια. Ο Ιεχωβά Θεός είναι ο πρωτουργός του θεσμού της οικογένειας. Είναι ο Πατέρας της ουράνιας οικογένειάς του και εκείνος στον οποίο “οφείλουν το όνομά τους όλες οι οικογένειες στη γη”. (Εφ 3:14, 15) Αυτό συμβαίνει επειδή ο Ιεχωβά ήταν ο θεμελιωτής της πρώτης ανθρώπινης οικογένειας, έχοντας ως σκοπό του να γεμίσει η γη μέσω αυτής. Επιπρόσθετα, επέτρεψε στον Αδάμ, αν και αμαρτωλό, να δημιουργήσει οικογένεια και να αποκτήσει παιδιά «κατά την ομοίωσή του, κατά την εικόνα του». (Γε 5:3) Έκτοτε ο Ιεχωβά έχει καταστήσει σαφές στην Αγία Γραφή ότι προσδίδει μεγάλη σπουδαιότητα στη θεόδοτη δύναμη της αναπαραγωγής, το μέσο με το οποίο ένας άνθρωπος μπορεί να διατηρήσει το όνομά του και την οικογενειακή του γραμμή στη γη.—Γε 38:8-10· Δευ 25:5, 6, 11, 12.

Δομή και Διαφύλαξη της Οικογένειας. Η βασική μονάδα της αρχαίας εβραϊκής κοινωνίας ήταν η οικογένεια. Η οικογένεια ήταν μια μικρή κυβέρνηση: ο πατέρας ως κεφαλή ήταν υπόλογος στον Θεό και η μητέρα επέβλεπε υπό τη δική του εποπτεία τα παιδιά στο σπιτικό. Η οικογένεια αποτελούσε μικρογραφία της μεγάλης οικογένειας του Θεού. Ο Θεός παριστάνεται στην Αγία Γραφή ως σύζυγος, η δε «άνω Ιερουσαλήμ» ως η μητέρα των παιδιών του.—Γα 4:26· παράβαλε Ησ 54:5.

Η οικογένεια των πατριαρχικών χρόνων μπορεί να παραβληθεί από μερικές απόψεις με τα σημερινά σωματεία. Κάποια πράγματα αποτελούσαν προσωπική ιδιοκτησία των μελών της οικογένειας. Ως επί το πλείστον, όμως, η περιουσία ήταν κοινή, και ο πατέρας είχε τη διαχείρισή της. Αν κάποιο μέλος της οικογένειας διέπραττε ένα αδίκημα, τότε αυτό θεωρούνταν αδίκημα εναντίον της ίδιας της οικογένειας, ιδιαίτερα δε εκείνου που ήταν κεφαλή της. Έφερνε όνειδος σε αυτόν, και αυτός ήταν υπεύθυνος, ως ο κριτής του σπιτικού, να κάνει τις απαραίτητες ενέργειες για το ζήτημα.—Γε 31:32, 34· Λευ 21:9· Δευ 22:21· Ιη 7:16-25.

Η μονογαμία ήταν το αρχικό πρότυπο που έθεσε ο Ιεχωβά για την οικογένεια. Μολονότι αργότερα εφαρμόστηκε η πολυγαμία, αυτή ανέκαθεν αντίκειτο στο αρχικό υπόδειγμα που είχε θέσει ο Θεός. Ωστόσο, Εκείνος την ανέχτηκε ώσπου έφτασε ο ορισμένος του καιρός να αποκαταστήσει το αρχικό πρότυπο που είχε θέσει, πράγμα που έκανε στη Χριστιανική εκκλησία. (1Τι 3:2· Ρω 7:2, 3) Υπό τη διαθήκη του Νόμου αναγνώριζε την ύπαρξη της πολυγαμίας και τη ρύθμιζε με αποτέλεσμα να παραμένει η οικογενειακή μονάδα ανέπαφη και λειτουργική. Αλλά ο ίδιος ο Ιεχωβά είπε: «Γι’ αυτό, ο άνθρωπος θα αφήσει τον πατέρα του και τη μητέρα του και θα προσκολληθεί στη σύζυγό του και θα γίνουν μία σάρκα». Ο Γιος του επίσης παρέθεσε αυτά τα λόγια και συνέχισε λέγοντας: «Ώστε δεν είναι πια δύο, αλλά μία σάρκα. Άρα λοιπόν, αυτό που ο Θεός συνέζευξε, άνθρωπος να μην το χωρίζει». (Γε 2:24· Ματ 19:4-6) Η αφήγηση δείχνει ότι ο Αδάμ είχε μόνο μία σύζυγο, η οποία έγινε «η μητέρα όλων όσων είναι ζωντανοί». (Γε 3:20) Οι τρεις γιοι του Νώε, που ξεκίνησαν την πληθυσμιακή αποκατάσταση της γης μετά τον παγγήινο Κατακλυσμό, ήταν όλοι γιοι του ίδιου πατέρα και της ίδιας μητέρας, και κάθε γιος επέζησε από τον Κατακλυσμό έχοντας μόνο μία σύζυγο.—Γε 8:18· 9:1· 1Πε 3:20.

Υπό τη Διαθήκη του Νόμου. Όταν ο Θεός έδωσε τις Δέκα Εντολές στον Ισραήλ, έστρεψε την προσοχή του στην ακεραιότητα της οικογενειακής μονάδας. «Τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου» είναι η πέμπτη εντολή, η πρώτη εντολή με υπόσχεση. (Δευ 5:16· Εφ 6:2) Όταν ένα παιδί στασίαζε εναντίον των γονέων του ήταν σαν να στασίαζε εναντίον της κυβερνητικής διευθέτησης που είχε θεσπίσει ο Θεός, καθώς και εναντίον του ίδιου του Θεού. Αν χτυπούσε ή καταριόταν τον πατέρα ή τη μητέρα του, ή αν αποδεικνυόταν αδιόρθωτα απείθαρχο, έπρεπε να θανατωθεί. (Εξ 21:15, 17· Λευ 20:9· Δευ 21:18-21) Τα παιδιά έπρεπε να έχουν κατάλληλο φόβο για τους γονείς τους, και ένα παιδί που συμπεριφερόταν στον πατέρα ή στη μητέρα του περιφρονητικά ήταν καταραμένο.—Λευ 19:3· Δευ 27:16.

Η έβδομη εντολή, «Δεν πρέπει να μοιχεύσεις», καθιστούσε παράνομη οποιαδήποτε σεξουαλική ένωση ενός έγγαμου ατόμου με κάποιο άτομο εκτός του γαμήλιου δεσμού. (Εξ 20:14) Όλα τα παιδιά έπρεπε να γεννιούνται στα πλαίσια της διευθέτησης της οικογένειας. Ο νόθος γιος δεν αναγνωριζόταν, ούτε επιτρεπόταν στους απογόνους του να γίνουν μέλη της εκκλησίας του Ισραήλ ακόμη και μέχρι τη δέκατη γενιά.—Δευ 23:2.

Ενώ η έβδομη εντολή, απαγορεύοντας τη μοιχεία, αποσκοπούσε στην περιφρούρηση της οικογενειακής μονάδας, η δέκατη εντολή, η οποία απαγόρευε τις εσφαλμένες επιθυμίες, προστάτευε περαιτέρω την ακεραιότητα της οικογένειας κάποιου, καθώς επίσης το σπίτι και την οικογένεια του άλλου ατόμου. Τα πιο συνήθη χαρακτηριστικά της οικογενειακής ζωής, δηλαδή το σπίτι, η σύζυγος, οι υπηρέτες, τα ζώα και άλλα περιουσιακά στοιχεία, προστατεύονταν από αυτή την εντολή.—Εξ 20:17.

Υπό το Νόμο τηρούνταν σχολαστικά γενεαλογικό αρχείο. Η ακεραιότητα της οικογένειας τονιζόταν ακόμη περισσότερο από το ζήτημα της κληρονομιάς της πατρογονικής γης. Οι γενεαλογίες έπαιζαν ιδιαίτερα σπουδαίο ρόλο στην οικογενειακή γραμμή του Ιούδα και, μεταγενέστερα, στη γραμμή του Δαβίδ, απογόνου του Ιούδα. Λόγω της υπόσχεσης ότι ο Μεσσίας ο Βασιλιάς θα ερχόταν από αυτές τις οικογένειες, τα αρχεία όπου ήταν καταγραμμένες οι συγγένειες φυλάσσονταν με ζήλο. Και μολονότι ο Νόμος δεν κατάργησε την πολυγαμία, η ακεραιότητα της οικογένειας προστατευόταν και η γενεαλογία της παρέμενε ανέπαφη μέσω των αυστηρών νόμων που ρύθμιζαν την πολυγαμία. Με κανέναν τρόπο δεν ήταν ανεκτή νομικά η χαλαρότητα ή η σεξουαλική ελευθεριότητα. Οι γιοι που γεννιούνταν μέσα στα πλαίσια της πολυγαμίας ή του θεσμού της παλλακείας ήταν νόμιμοι, καθ’ όλα γιοι του πατέρα.—Βλέπε ΠΑΛΛΑΚΙΔΑ.

Ο Νόμος απαγόρευε συγκεκριμένα την επιγαμία με τα εφτά χαναανιτικά έθνη που έπρεπε να εκδιωχθούν από τη γη. (Δευ 7:1-4) Επειδή δεν τήρησε αυτή την εντολή, το έθνος του Ισραήλ παγιδεύτηκε στη λατρεία ψεύτικων θεών και τελικά οδηγήθηκε σε αιχμαλωσία από τους εχθρούς του. Ο Σολομών αποτελεί τρανό παράδειγμα ατόμου που αμάρτησε από αυτή την άποψη. (Νε 13:26) Ο Έσδρας και ο Νεεμίας προέβησαν σε δραστικές μεταρρυθμίσεις μεταξύ των επαναπατρισμένων Ισραηλιτών οι οποίοι μόλυναν τις οικογένειές τους και τον ίδιο τον Ισραήλ εξαιτίας των γάμων που είχαν συνάψει με αλλοεθνείς συζύγους.—Εσδ 9:1, 2· 10:11· Νε 13:23-27.

Όταν ο Θεός έστειλε τον μονογενή του Γιο στη γη, διευθέτησε να γεννηθεί αυτός μέσα σε μια ανθρώπινη οικογένεια. Φρόντισε ώστε ο Γιος του να έχει έναν θεοφοβούμενο θετό πατέρα και μια στοργική μητέρα. Ως παιδί, ο Ιησούς ήταν υποταγμένος στην εξουσία των γονέων του, τους σεβόταν και υπάκουε σε αυτούς. (Λου 2:40, 51) Ακόμη και την ώρα που πέθαινε στο ξύλο του βασανισμού, εκδήλωσε σεβασμό και στοργικό ενδιαφέρον για τη μητέρα του—η οποία προφανώς ήταν τότε χήρα—λέγοντάς της: «Γυναίκα, να ο γιος σου!» και λέγοντας στο μαθητή τον οποίο ο ίδιος αγαπούσε: «Να η μητέρα σου!», υποδεικνύοντας έτσι σαφώς σε αυτόν το μαθητή να αναλάβει τη φροντίδα της παίρνοντάς την στο σπίτι του.—Ιωα 19:26, 27.

Πώς καταδεικνύει η Αγία Γραφή τη σπουδαιότητα της οικογένειας μέσα στη Χριστιανική εκκλησία;

Μέσα στη Χριστιανική εκκλησία η οικογένεια αναγνωρίζεται ως η βασική μονάδα της Χριστιανικής κοινωνίας. Μεγάλο τμήμα των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών είναι αφιερωμένο σε οδηγίες για τις οικογενειακές σχέσεις. Και πάλι ο άντρας έχει την τιμή να είναι η κεφαλή της οικογένειας, η δε σύζυγος υποτάσσεται στο σύζυγό της και διαχειρίζεται το σπιτικό υπό τη δική του γενική εποπτεία. (1Κο 11:3· 1Τι 2:11-15· 5:14) Παρομοιάζοντας τον Ιησού με το σύζυγο και την οικογενειακή κεφαλή της εκκλησιαστικής “συζύγου” του, ο Παύλος νουθετεί τους συζύγους να ασκούν την ηγεσία με αγάπη, και συμβουλεύει τις συζύγους να σέβονται τους συζύγους τους και να υποτάσσονται σε αυτούς. (Εφ 5:21-33) Στα παιδιά δίνεται η εντολή να υπακούν στους γονείς τους, ενώ στους πατέρες ειδικά ανατίθεται η ευθύνη να ανατρέφουν τα παιδιά με τη διαπαιδαγώγηση και τη νουθεσία του Ιεχωβά.—Εφ 6:1-4.

Ο άντρας που χρησιμοποιείται ως επίσκοπος στη Χριστιανική εκκλησία, αν είναι παντρεμένος, πρέπει να δείχνει ότι έχει υψηλά πρότυπα ως κεφαλή της οικογένειάς του, να προΐσταται κατάλληλα σε αυτήν και να έχει σε υποταγή τα παιδιά του τα οποία δεν θα πρέπει να είναι ανυπότακτα ή να κατηγορούνται για ασωτία, διότι, όπως ρωτάει ο Παύλος: «Πράγματι, αν κάποιος δεν γνωρίζει πώς να προΐσταται στο σπιτικό του, πώς θα φροντίσει για την εκκλησία του Θεού;», δεδομένου ότι η εκκλησία μοιάζει με οικογένεια. (1Τι 3:2-5· Τιτ 1:6) Οι γυναίκες προτρέπονται να αγαπούν τους συζύγους και τα παιδιά τους, να είναι εργατικές στο σπίτι και να υποτάσσονται στους συζύγους τους.—Τιτ 2:4, 5.

Ο Ιησούς προείπε ότι η εναντίωση στην αλήθεια του Θεού θα δίχαζε οικογένειες. (Ματ 10:32-37· Λου 12:51-53) Αλλά ο απόστολος Παύλος έδωσε ισχυρή νουθεσία στα πιστά άτομα να μη διαλύουν τη γαμήλια σχέση, επικαλούμενος την ευημερία του συντρόφου που δεν είναι στην πίστη, καθώς και των παιδιών. Τόνισε τη μεγάλη αξία της οικογενειακής σχέσης, επισημαίνοντας ότι ο Θεός θεωρεί τα μικρά παιδιά άγια, παρότι ο μη ομόπιστος σύντροφος δεν έχει καθαριστεί από τις αμαρτίες του μέσω πίστης στον Χριστό. Μάλιστα το άτομο που δεν είναι στην πίστη ίσως πράττει μερικά από τα πράγματα τα οποία αναφέρει ο Παύλος ότι έπρατταν ορισμένοι Χριστιανοί προτού δεχτούν τα καλά νέα για τον Χριστό. (1Κο 7:10-16· 6:9-11) Ο απόστολος περιφρουρεί επίσης την ενότητα της Χριστιανικής οικογένειας δίνοντας οδηγίες στους συζύγους και στις συζύγους για την απόδοση της γαμήλιας οφειλής.—1Κο 7:3-5.

Η σχέση εντός του οικογενειακού κύκλου αποδείχτηκε ευλογία για πολλούς όσον αφορά τη Χριστιανοσύνη, «διότι πού ξέρεις, γυναίκα, αν δεν σώσεις το σύζυγό σου; Ή πού ξέρεις, άντρα, αν δεν σώσεις τη σύζυγό σου;» (1Κο 7:16) Αυτό γίνεται επίσης φανερό από τα περιεχόμενα των χαιρετισμών του αποστόλου Παύλου προς αρκετά σπιτικά. Ορισμένα πιστά άτομα είχαν το προνόμιο να χρησιμοποιούν την οικογενειακή τους κατοικία ως τόπο συναθροίσεων για την εκκλησία. (Ρω 16:1-15) Ο Χριστιανός ιεραπόστολος Φίλιππος ήταν οικογενειάρχης και είχε τέσσερις πιστές Χριστιανές κόρες. Είχε την ευλογία να φιλοξενήσει τον απόστολο Παύλο και τους συνεργάτες του για κάποιο διάστημα στο σπίτι του στην Καισάρεια. (Πρ 21:8-10) Η ίδια η Χριστιανική εκκλησία αποκαλείται «σπιτικό του Θεού». Το κυριότερο μέλος και κεφαλή της είναι ο Ιησούς Χριστός, και το εν λόγω «σπιτικό» αναγνωρίζει αυτόν ως το Σπέρμα μέσω του οποίου θα φέρουν ευλογία στον εαυτό τους όλες οι οικογένειες της γης.—1Τι 3:15· Εφ 2:19· Κολ 1:17, 18· Γε 22:18· 28:14.

Οι θεόπνευστες Γραφές προείπαν ότι ο θεσμός της οικογένειας θα δεχόταν σφοδρή επίθεση η οποία θα είχε ως συνέπεια την κατάρρευση των ηθών και της ανθρώπινης κοινωνίας έξω από τη Χριστιανική εκκλησία. Μεταξύ των διδασκαλιών που θα ενέπνεαν οι δαίμονες σε «μεταγενέστερες χρονικές περιόδους», ο Παύλος συγκαταλέγει τη διδασκαλία εκείνων «που απαγορεύουν το γάμο». Προλέγει ότι «στις τελευταίες ημέρες» η ανυπακοή στους γονείς, η ανοσιότητα και η έλλειψη “στοργής” θα ήταν σε έξαρση ακόμη και ανάμεσα σε εκείνους οι οποίοι θα “είχαν μορφή θεοσεβούς αφοσίωσης”. Προειδοποιεί τους Χριστιανούς να φεύγουν μακριά από τέτοια άτομα.—1Τι 4:1-3· 2Τι 3:1-5.

Η Βαβυλώνα η Μεγάλη, η εχθρά της “γυναίκας” του Θεού (Γε 3:15· Γα 4:27) και της “νύφης” του Χριστού (Απ 21:9), είναι μια μεγάλη “πορνική” οργάνωση η οποία πορνεύει με τους βασιλιάδες της γης. Ο χαρακτηρισμός της ως “μητέρας των πορνών και των αηδιαστικών πραγμάτων της γης” υποδηλώνει ότι οι «κόρες» της είναι πόρνες και ότι υποκινεί μεγάλη αδιαφορία για τους θεσμούς και τις εντολές του Ιεχωβά Θεού, περιλαμβανομένων των απαιτήσεών του που συμβάλλουν στην ακεραιότητα της οικογένειας. (Απ 17:1-6) Έχει επιχειρήσει να παρασύρει και άλλους στην πορνεία και έχει καταφέρει να γεννήσει πολλές “πορνικές” κόρες, στην προσπάθειά της να εμποδίσει τον Χριστό να έχει μια καθαρή «νύφη». Παρ’ όλα αυτά, η «νύφη» εκείνου αποδεικνύεται νικήτρια, καθαρή, δίκαιη και άξια να συγκαταλέγεται στην «οικογένεια» του Ιεχωβά ως «γυναίκα» του Ιησού Χριστού, προς ευλογία και χαρά όλου του σύμπαντος.—2Κο 11:2, 3· Απ 19:2, 6-8· βλέπε ΓΑΜΟΣ και άλλες οικογενειακές σχέσεις ονομαστικά.

ΟΙΚΟΔΟΜΟΣ, ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ

Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «οικοδομώ», «χτίζω» ή «κατασκευάζω» είναι μπανάχ. Από αυτήν προέρχονται οι λέξεις μπινγιάν («οικοδόμημα»· Ιεζ 41:12), μιβνέχ («κατασκευή»· Ιεζ 40:2) και ταβνίθ («υπόδειγμα» [Εξ 25:40]· «παράσταση» [Δευ 4:16]· «αρχιτεκτονικό σχέδιο» [1Χρ 28:11]). Το αντίστοιχο κοινό ρήμα του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου είναι οἰκοδομέω, το δε συγγενικό ουσιαστικό, οἰκοδομή.—Ματ 16:18· 1Κο 3:9.

Ο Ιεχωβά Θεός ως ο Δημιουργός των πάντων είναι ο εξοχότερος Οικοδόμος. (Εβρ 3:4· Ιωβ 38:4-6) Ο Λόγος, που έγινε ο άνθρωπος Ιησούς Χριστός, ήταν ο Δεξιοτέχνης Εργάτης τον οποίο χρησιμοποίησε Εκείνος για να δημιουργήσει τα πάντα. (Ιωα 1:1-3· Κολ 1:13-16· Παρ 8:30) Ο άνθρωπος δεν μπορεί να δημιουργήσει, αλλά πρέπει να οικοδομεί με ήδη υπάρχοντα υλικά. Η ικανότητα που έχει να σχεδιάζει, να κατασκευάζει εργαλεία και κάθε είδους αντικείμενα, καθώς και να οικοδομεί, του εμφυτεύθηκε κατά τη δημιουργία του και έγινε φανερή από νωρίς στην ανθρώπινη ιστορία.—Γε 1:26· 4:20-22.

Ο Κάιν, ο πρώτος γιος του Αδάμ και της Εύας, υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος που κατονομάζεται στην Αγία Γραφή ως οικοδόμος πόλης, στην οποία μάλιστα έδωσε το όνομα του γιου του, του Ενώχ. (Γε 4:17) Ο Νώε κατασκεύασε μια κιβωτό, της οποίας το σχέδιο έλαβε από τον Ιεχωβά. (Γε 6:13, 14) Ο Νεβρώδ, «κραταιός κυνηγός εναντίον του Ιεχωβά», έχτισε αρκετές πόλεις, συγκεκριμένα, τη Βαβέλ, την Ερέχ, την Ακκάδ, την Καλνέ, καθώς επίσης τη Νινευή, τη Ρεχωβώθ-Ιρ, τη Χαλάχ και τη Ρεσέν.—Γε 10:9-12.

Όταν οι Ισραηλίτες ήταν υπόδουλοι στην Αίγυπτο, οικοδόμησαν πόλεις ως τόπους αποθήκευσης για τον Φαραώ, συγκεκριμένα, την Πιθώμ και τη Ρααμσής. (Εξ 1:11) Όταν οδηγήθηκαν από τον Ιεχωβά στην Υποσχεμένη Γη, βρήκαν εκεί πόλεις τις οποίες είχαν χτίσει οι Χαναναίοι κάτοικοι. Οι Ισραηλίτες κατέλαβαν και χρησιμοποίησαν πολλές από αυτές τις πόλεις με τα σπίτια τους.—Δευ 6:10, 11.

Στην έρημο ο Μωυσής επέβλεψε την κατασκευή της σκηνής της μαρτυρίας και όλων των σκευών της, της οποίας το υπόδειγμα προμήθευσε ο Θεός. (Εξ 25:9) Στην ετοιμασία και κατασκευή της σκηνής πρωτοστάτησαν ο Βεσελεήλ και ο Οολιάβ, των οποίων τις ικανότητες ενέτεινε το άγιο πνεύμα του Θεού ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι ακριβώς όπως είχε προστάξει ο Θεός τον Μωυσή.—Εξ 25:40· 35:30–36:1.

Αφού ο Δαβίδ πήρε την Ιερουσαλήμ από τους Ιεβουσαίους, έκανε πολλά οικοδομικά έργα εκεί, περιλαμβανομένης μιας κατοικίας για τον εαυτό του. (2Σα 5:9-11) Ο γιος του, ο Σολομών, υπήρξε ξακουστός στον τομέα της οικοδόμησης, και ο ναός του Ιεχωβά ήταν το εξοχότερο έργο του. Τα αρχιτεκτονικά σχέδια για αυτόν το ναό είχαν δοθεί στον Δαβίδ μέσω θεϊκής έμπνευσης. (1Χρ 28:11, 12) Ο Δαβίδ είχε συγκεντρώσει πολλά από τα υλικά για την οικοδόμηση του ναού, χρυσάφι, ασήμι, χαλκό, σίδερο, ξύλα, πέτρες και πολύτιμους λίθους, τα οποία είχε συνεισφέρει ο λαός, καθώς και ο ίδιος από δικούς του πόρους. (1Χρ 22:14-16· 29:2-8) Ο Χιράμ, βασιλιάς της Τύρου, έκανε για τον Σολομώντα ό,τι είχε κάνει και για τον Δαβίδ προμηθεύοντας υλικά, ιδίως ξύλα κέδρου και αρκεύθου, και πολλούς εργάτες. (1Βα 5:7-10, 18· 2Χρ 2:3) Ο Βασιλιάς Χιράμ έστειλε επίσης κάποιον ονόματι Χιράμ (Χιράμ-αβί), γιο ενός Τύριου και μιας Ισραηλίτισσας, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα επιδέξιος στην κατεργασία υλικών όπως το χρυσάφι, το ασήμι, ο χαλκός, το σίδερο, οι πέτρες, τα ξύλα και τα υφάσματα.—1Βα 7:13, 14· 2Χρ 2:13, 14.

Ο Σολομών πραγματοποίησε και άλλα εκτεταμένα οικοδομικά έργα, όπως μια κατοικία για τον εαυτό του, καθώς επίσης το Οίκημα του Δάσους του Λιβάνου, τα Προπύλαια των Στύλων και τα Προπύλαια του Θρόνου. Η οικοδόμηση του ναού και άλλων κυβερνητικών κτιρίων διήρκεσε 20 χρόνια. (1Βα 6:1· 7:1, 2, 6, 7· 9:10) Στη συνέχεια, ο Σολομών ξεκίνησε ένα πανεθνικό οικοδομικό πρόγραμμα, στο οποίο περιέλαβε τη Γεζέρ και την Κάτω Βαιθ-ορών, τη Βααλάθ και τη Θάμαρ στην έρημο, καθώς επίσης πόλεις αποθήκευσης, πόλεις αρμάτων και πόλεις για τους ιππείς. (1Βα 9:17-19) Οι ανασκαφές στην Παλαιστίνη, ιδιαίτερα στην Ασώρ, στη Μεγιδδώ και στη Γεζέρ, έχουν φέρει στο φως πύλες και οχυρώσεις πόλεων που οι αρχαιολόγοι αποδίδουν σε αυτόν.

Ο γιος του Σολομώντα, ο Ροβοάμ, διακρίθηκε μεταξύ των βασιλιάδων του Ισραήλ και του Ιούδα όσον αφορά το οικοδομικό έργο. Στα έργα του περιλαμβάνεται η ανοικοδόμηση της Βηθλεέμ, της Ητάμ, της Θεκωέ, της Βαιθ-σουρ, της Σωχώ, της Οδολλάμ, της Γαθ, της Μαρησάχ, της Ζιφ, της Αδωραΐμ, της Λαχείς, της Αζηκά, της Ζορά, της Αιαλών και της Χεβρών. Επιπλέον ο Ροβοάμ ενίσχυσε και ανεφοδίασε τα οχυρώματα. (2Χρ 11:5-11) Άλλοι οι οποίοι έκαναν οικοδομικά έργα ήταν ο Βασιλιάς Βαασά του Ισραήλ, που «άρχισε να χτίζει τη Ραμά», ο Βασιλιάς Ασά του Ιούδα, που έκανε οικοδομικά έργα στη Γααβά του Βενιαμίν και στη Μισπά, ο Χιήλ ο Βαιθηλίτης, που έχασε δύο γιους όταν ανοικοδόμησε την ερειπωμένη Ιεριχώ—τον Αβιρών, τον πρωτότοκό του, όταν έθεσε το θεμέλιό της και τον Σεγούβ, το νεότερο γιο του, όταν έστησε τις πόρτες—όπως είχε προφητεύσει ο Ιησούς του Ναυή (1Βα 15:17, 22· 16:34· Ιη 6:26), και ο Βασιλιάς Αχαάβ του Ισραήλ, που οικοδόμησε μια κατοικία από ελεφαντόδοντο, καθώς και αρκετές πόλεις (1Βα 22:39).

Ο Βασιλιάς Οζίας του Ιούδα πραγματοποίησε εκτεταμένα οικοδομικά έργα. (2Χρ 26:9, 10) Ο Οζίας αποδείχτηκε στρατιωτική ιδιοφυΐα οχυρώνοντας την Ιερουσαλήμ με «πολεμικές μηχανές, εφευρέσεις μηχανικών». (2Χρ 26:15) Ανάγλυφα που παρουσιάζουν την επίθεση του Σενναχειρείμ στη Λαχείς απεικονίζουν ειδικούς τύπους οχυρωμάτων στους πύργους, τα οποία οι αρχαιολόγοι αποδίδουν στον Οζία.

Ο Ιωθάμ έκανε πολλά οικοδομικά έργα. (2Χρ 27:3, 4) Επίσης, ο Εζεκίας πραγματοποίησε αξιοσημείωτα οχυρωματικά έργα στην Ιερουσαλήμ, στα πλαίσια των οποίων έσκαψε μια σήραγγα νερού, ξεκινώντας από την πηγή Γιών, για να φέρει νερό στην πόλη. (2Χρ 32:2-5, 30) Αυτή τη σήραγγα μπορούν να τη δουν και σήμερα όσοι επισκέπτονται την Ιερουσαλήμ.

Μετά την εξορία, ο Ζοροβάβελ ταξίδεψε από τη Βαβυλώνα μαζί με περίπου 50.000 άντρες και άρχισε να ανοικοδομεί το ναό του Ιεχωβά στην Ιερουσαλήμ. Ο ναός αυτός ολοκληρώθηκε στις 6 Μαρτίου του 515 Π.Κ.Χ. Αργότερα, το 455 Π.Κ.Χ., ο Νεεμίας ήρθε από τα Σούσα για να ανοικοδομήσει το τείχος της πόλης.—Εσδ 2:1, 2, 64, 65· 6:15· Νε 6:1· 7:1.

Ο Βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ της Βαβυλώνας είναι γνωστός κυρίως για τους στρατιωτικούς του άθλους. Ωστόσο, ασχολήθηκε σε μεγάλο βαθμό και με την οικοδόμηση. Στη Βαβυλώνα έχτισε πολλούς ναούς για τους ψεύτικους θεούς. Διακρίθηκε επίσης ως κατασκευαστής δημοσίων έργων. Οι επιγραφές του κάνουν μνεία, όχι για τα στρατιωτικά του κατορθώματα, αλλά για τα οικοδομικά του έργα, στα οποία περιλαμβάνονταν ναοί, ανάκτορα, δρόμοι, αναχώματα και τείχη. Ο Ναβουχοδονόσορ μετέτρεψε τη Βαβυλώνα σε πόλη-θαύμα του αρχαίου κόσμου, ενώ σε ολόκληρη τη Βαβυλωνία δεν υπήρχε οικοδόμημα συγκρίσιμο με τους φημισμένους Κρεμαστούς Κήπους τους οποίους κατασκεύασε ο Βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ για τη σύζυγό του που νοσταλγούσε την πατρίδα της τη Μηδία. Οι κήποι αυτοί συγκαταλέγονται στα εφτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.

Ο Βασιλιάς Ηρώδης ο Μέγας ανοικοδόμησε το δεύτερο ναό του Ιεχωβά στην Ιερουσαλήμ. Εξαιτίας της δυσπιστίας των Ιουδαίων, αναγκάστηκε να φέρει πρώτα τα υλικά και κατόπιν να κατεδαφίζει τμηματικά το δεύτερο ναό, ενώ κατασκεύαζε τον νέο. Λόγω της καχυποψίας και της αντιπάθειάς τους για τον Ηρώδη, οι Ιουδαίοι δεν θεωρούν αυτόν το ναό ως τρίτο, παρότι άλλοι συνήθως τον χαρακτηρίζουν έτσι. Το 30 Κ.Χ. η ανακατασκευή στην περιοχή του ναού είχε διαρκέσει ήδη 46 χρόνια (Ιωα 2:20) και συνεχίστηκε για πολλά ακόμη. Ο Ηρώδης έχτισε επίσης μια πόλη με τεχνητό λιμάνι, την Καισάρεια, ανοικοδόμησε δε τη Σαμάρεια και πραγματοποίησε και άλλα τεράστια οικοδομικά έργα στην Παλαιστίνη και αλλού.

Ο Ιησούς, όταν ήταν στη γη, ασχολούνταν με την οικοδομική, αφού αναφέρεται ως «ξυλουργός».—Μαρ 6:3.

Στους Βιβλικούς χρόνους τα υλικά που χρησιμοποιούσαν στα οικοδομικά και στα κατασκευαστικά έργα ήταν το χώμα, το ξύλο διαφόρων ειδών, η πέτρα, οι πολύτιμοι λίθοι, τα μέταλλα, τα υφάσματα, ο σοβάς, το κονίαμα και η άσφαλτος. Χρησιμοποιούσαν επίσης επίχρισμα από ασβέστη, καθώς και χρώματα για τη διακόσμηση του ξύλου και βαφές για τα υφάσματα. Ενίοτε οι πλίθοι βάφονταν ή εφυαλώνονταν.—Βλέπε ΠΛΙΘΟΣ.

Στη Γραφή μνημονεύονται αρκετά οικοδομικά εργαλεία και σύνεργα, όπως το τσεκούρι (Δευ 19:5), το σφυρί (Κρ 4:21), η σφύρα, το αμόνι, τα καρφιά (Ησ 41:7), το πριόνι (Ησ 10:15), το λιθοπρίονο (1Βα 7:9), το μετρικό σχοινί (Ζαχ 1:16· 2:1), το μετρικό καλάμι (Ιεζ 40:3· Απ 21:15), η στάθμη (Αμ 7:7, 8· Ζαχ 4:9, 10), το αλφάδι (2Βα 21:13· Ησ 28:17), η σμίλη, ο διαβήτης (Ησ 44:13), ο γαμψός κοπτήρας (Ησ 44:12· Ιερ 10:3), το καλέμι (Εξ 20:25) και η ζυγαριά (Ησ 40:12).

Μεταφορική Χρήση. Η Χριστιανική εκκλησία θεωρείται οίκος ή ναός οικοδομημένος πάνω στο θεμέλιο των αποστόλων και προφητών, με τον Χριστό Ιησού ως θεμέλια ακρογωνιαία πέτρα. Αποκαλείται «οικοδόμημα του Θεού», «τόπος για να κατοικεί ο Θεός μέσω πνεύματος». (1Κο 3:9· Εφ 2:20-22) Ο Ιησούς εφάρμοσε την εκπλήρωση του εδαφίου Ψαλμός 118:22 στον εαυτό του, εφόσον ήταν «η πέτρα» την οποία απέρριψαν οι Ιουδαίοι θρησκευτικοί ηγέτες και οι ακόλουθοί τους, ως «οικοδόμοι». (Ματ 21:42· Λου 20:17· Πρ 4:11· 1Πε 2:7) Τα επιμέρους μέλη της εκκλησίας χαρακτηρίζονται ως «ζωντανές πέτρες». (1Πε 2:5) Η δοξασμένη εκκλησία, γνωστή επίσης ως νύφη του Ιησού Χριστού, απεικονίζεται ως πόλη, η Νέα Ιερουσαλήμ.—Απ 21:2, 9-21.

Ο Ιησούς παρομοίασε τους ακροατές του με δύο ειδών οικοδόμους, εκ των οποίων ο ένας έχτισε την προσωπικότητά του και τον τρόπο ζωής του πάνω στο βράχο της υπακοής στον Χριστό, με αποτέλεσμα να αντέξει τις θύελλες της εναντίωσης και της θλίψης. Ο άλλος, επειδή έχτισε στην άμμο, δεν κατάφερε να σταθεί όταν αντιμετώπισε πιέσεις. (Ματ 7:24-27) Η οικοδόμηση Χριστιανικής προσωπικότητας στους άλλους εξετάζεται επίσης από τον απόστολο Παύλο, ο οποίος υπήρξε «προϊστάμενος ενός έργου». (1Κο 3:10-15) Κάποτε ο Ιησούς είπε στους Ιουδαίους: «Γκρεμίστε αυτόν το ναό, και σε τρεις ημέρες θα τον ανεγείρω». (Ιωα 2:19) Οι Ιουδαίοι νόμιζαν ότι μιλούσε για το ναό του Ηρώδη και το χρησιμοποίησαν αυτό εναντίον του στη δίκη του. Συγκεκριμένα οι μάρτυρες κατηγορίας είπαν: «Τον ακούσαμε να λέει: “Θα γκρεμίσω αυτόν το ναό, που φτιάχτηκε από χέρια, και σε τρεις ημέρες θα χτίσω άλλον, που δεν θα είναι φτιαγμένος από χέρια”». (Μαρ 14:58) Ο Ιησούς μιλούσε μεταφορικά, αναφερόμενος στο «ναό του σώματός του». Θανατώθηκε, αλλά την τρίτη ημέρα εγέρθηκε και πάλι. (Ιωα 2:21· Ματ 16:21· Λου 24:7, 21, 46) Τον ανέστησε ο Πατέρας του, ο Ιεχωβά Θεός, με άλλο σώμα, όχι σώμα φτιαγμένο από χέρια όπως ο ναός της Ιερουσαλήμ, αλλά σώμα πνευματικό, το οποίο είχε κατασκευαστεί από τον Πατέρα του. (Πρ 2:24· 1Πε 3:18) Αυτή δεν είναι η μόνη περίπτωση στην οποία το σώμα κάποιου παραβάλλεται με κατασκευή διότι σχετικά με τη δημιουργία της Εύας ειπώθηκε: «Και ο Ιεχωβά Θεός κατασκεύασε από το πλευρό που είχε πάρει από τον άνθρωπο μια γυναίκα».—Γε 2:22.

Ο Ιησούς Χριστός προείπε ότι στις «τελευταίες ημέρες» οι άνθρωποι θα ήταν απασχολημένοι με την οικοδόμηση και με τις άλλες δραστηριότητες της ζωής, χωρίς να αντιλαμβάνονται το πραγματικό νόημα των καιρών, όπως ήταν και στις ημέρες του Λωτ, και ότι η καταστροφή θα τους συλλάμβανε εξ απροόπτου, ενόσω θα ασχολούνταν με αυτές τις δραστηριότητες.—Λου 17:28-30· βλέπε ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ· ΟΧΥΡΩΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑ.

ΟΙΚΟΝΟΜΟΣ

Αυτός που έχει τεθεί υπεύθυνος για το σπιτικό ή την περιουσία κάποιου άλλου. Η εβραϊκή λέξη σοχέν αποδίδεται “οικονόμος”. (Ησ 22:15) Η λέξη μοσέλ, που σημαίνει “αυτός που διαχειρίζεται”, προσδιορίζει και αυτή έναν οικονόμο. (Γε 24:2, υποσ.) Η λέξη οἰκονόμος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου μπορεί επίσης να αποδοθεί «διαχειριστής οίκου».—Λου 12:42, υποσ.

Ο οικονόμος μπορεί να ήταν είτε ελεύθερος πολίτης είτε έμπιστος δούλος. Ο “άδικος οικονόμος” στον οποίο αναφέρθηκε ο Ιησούς σε μια από τις παραβολές του φαίνεται να παρουσιάζεται ως ελεύθερος. (Λου 16:1, 2, 4) Οι βασιλιάδες, και πολλοί άλλοι πλούσιοι ή διακεκριμένοι άνθρωποι, είχαν οικονόμο, ο δε βαθμός εξουσίας που παραχωρούνταν σε αυτούς τους οικονόμους διέφερε κατά περίπτωση. Η λέξη ἐπίτροπος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου έχει παρόμοια σημασία, εφόσον ο οικονόμος είχε συνήθως την επίβλεψη του σπιτιού καθώς και των άλλων υπηρετών και της περιουσίας, ενίοτε δε και των επιχειρηματικών υποθέσεων.—Γα 4:1-3· Λου 16:1-3.

Ο Αβραάμ είχε αναθέσει σε έναν πιστό υπηρέτη, τον Ελιέζερ από τη Δαμασκό, την επιστασία της μεγάλης περιουσίας του, η οποία αποτελούνταν από πάρα πολλά κοπάδια και, για κάποιο διάστημα, από πολλούς δούλους, μολονότι ο Αβραάμ δεν είχε στην κατοχή του γη εκτός από έναν τόπο ταφής. (Γε 13:2· 14:14· 15:2· 23:17-20· Πρ 7:4, 5) Ο Ιωσήφ, ως δούλος στην Αίγυπτο, έγινε επιστάτης του σπιτικού του Πετεφρή. (Γε 39:1-4, 8, 9) Αργότερα, απέκτησε και αυτός οικονόμο. (Γε 44:4) Ο Βασιλιάς Ηλά του Ισραήλ είχε κάποιον υπεύθυνο για το σπιτικό του στη Θερσά. Την ίδια συνήθεια είχαν πιθανότατα και άλλοι αρχαίοι βασιλιάδες. (1Βα 16:9) Ο Σεβνά ήταν οικονόμος του βασιλικού οίκου στις ημέρες του Βασιλιά Εζεκία του Ιούδα, αλλά ήταν άπιστος και αντικαταστάθηκε από τον Ελιακείμ, το γιο του Χελκία.—Ησ 22:15, 20, 21.

Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές μαθαίνουμε ότι ο Ηρώδης Αντίπας είχε έναν επίτροπο για το σπιτικό του. Η σύζυγος αυτού του ανθρώπου διακονούσε τον Ιησού από τα υπάρχοντά της. (Λου 8:3) Ο Ιησούς, σε μια παραβολή, αναφέρθηκε στον επίτροπο των εργατών στο αμπέλι, ο οποίος τους πλήρωσε στο τέλος της ημέρας.—Ματ 20:8.

Οι ευθύνες και τα διαχειριστικά καθήκοντα του οικονόμου περιγράφουν κατάλληλα τη διακονία που έχει εμπιστευτεί στον Χριστιανό ο Ιεχωβά Θεός. Ο Ιησούς στην προφητεία του για τις τελευταίες ημέρες περιγράφει “τον πιστό και φρόνιμο δούλο”, ο οποίος υπηρετεί επίσης ως οικονόμος του, διαχειριστής του οίκου της πίστης, να δίνει την πνευματική “τροφή στον κατάλληλο καιρό”. (Ματ 24:45· Λου 12:42-44) Οι επίσκοποι στη Χριστιανική εκκλησία είναι “οικονόμοι”, και η πιστότητα αποτελεί για αυτούς αυστηρή απαίτηση. (Τιτ 1:7· 1Κο 4:1, 2) Ο Παύλος, ως απόστολος, και ειδικά ως απόστολος των εθνών, είχε εμπιστευμένη σε αυτόν μια ειδική υπηρεσία οικονόμου. (1Κο 9:17· Εφ 3:1, 2) Ο Πέτρος επισημαίνει σε όλους τους Χριστιανούς—επισκόπους και μη—ότι είναι οικονόμοι της παρ’ αξία καλοσύνης του Θεού, η οποία εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους, και δείχνει ότι ο καθένας έχει ένα πεδίο δράσης, ή αλλιώς μια θέση, στη διευθέτηση του Θεού όπου μπορεί να εκτελεί πιστή υπηρεσία οικονόμου.—1Πε 4:10.

ΟΙΚΟΣ

Βλέπε ΣΠΙΤΙ, ΟΙΚΟΣ.

ΟΙΝΟΧΟΟΣ

Αξιωματούχος της βασιλικής αυλής που σέρβιρε κρασί ή άλλα ποτά στο βασιλιά. (Γε 40:1, 2, 11· Νε 1:11· 2:1) Στα καθήκοντα του αρχιοινοχόου περιλαμβανόταν ενίοτε το να ελέγχει το κρασί δοκιμάζοντάς το προτού το προσφέρει στο βασιλιά. Αυτό γινόταν επειδή υπήρχε πάντοτε το ενδεχόμενο να κάνει κάποιος απόπειρα κατά της ζωής του βασιλιά δηλητηριάζοντας το κρασί του.

Για να αναλάβει κάποιος αυτό το αξίωμα απαιτούνταν προπάντων να είναι απολύτως αξιόπιστος, εφόσον διακυβευόταν η ζωή του βασιλιά. Η θέση του οινοχόου ήταν από τις πλέον τιμητικές στην αυλή. Ο αρχιοινοχόος παρευρισκόταν πολλές φορές στις βασιλικές διασκέψεις και συζητήσεις. Εφόσον συνδεόταν στενά με το βασιλιά και συνήθως έχαιρε της εμπιστοσύνης του, ασκούσε συχνά σημαντική επιρροή στο μονάρχη. Ο οινοχόος του Φαραώ ήταν εκείνος που συνέστησε τον Ιωσήφ. (Γε 41:9-13) Ο Βασιλιάς Αρταξέρξης της Περσίας είχε σε μεγάλη εκτίμηση τον οινοχόο του, τον Νεεμία. (Νε 2:6-8) Όταν ο Νεεμίας ταξίδεψε στην Ιερουσαλήμ, ο Αρταξέρξης τού έδωσε στρατιωτική συνοδεία.—Νε 2:9.

Το γεγονός ότι οι οινοχόοι εμφανίζονται πολλές φορές σε αρχαίες απεικονίσεις υποδηλώνει τη σπουδαιότητα της θέσης τους. Η βασίλισσα της Σεβά εντυπωσιάστηκε πολύ από «τους υπηρέτες που είχε [ο Σολομών] για τα ποτά και τη φορεσιά τους».—2Χρ 9:4.

ΟΙΩΝΟΣ

Οτιδήποτε θεωρείται ότι παρέχει κάποια ένδειξη για το μέλλον· κατάσταση ή συμβάν που εκλαμβάνεται ως προμήνυμα για κάτι καλό ή κακό. (Γε 30:27· Αρ 24:1) Η αναζήτηση οιωνών, ως μορφή μαντείας, απαγορευόταν ρητά από το νόμο που έδωσε ο Θεός στον Ισραήλ. (Λευ 19:26· Δευ 18:10) Αλλά υπήρξαν αποστάτες σαν τον Βασιλιά Μανασσή του Ιούδα που αναζητούσαν οιωνούς. (2Βα 17:17· 21:6) Εφόσον αυτή η συνήθεια καταδικάζεται στις Γραφές, προφανώς αυτό που είπε ο πιστός Ιωσήφ, ότι δηλαδή χρησιμοποιούσε το ασημένιο ποτήρι του για να διαβάζει οιωνούς, δεν ήταν παρά μέρος ενός τεχνάσματος. (Γε 44:5, 15) Λέγοντας κάτι τέτοιο, ο Ιωσήφ παρουσίαζε τον εαυτό του, όχι ως κάποιον που πίστευε στον Ιεχωβά, αλλά ως το διαχειριστή μιας χώρας όπου επικρατούσε η ψεύτικη λατρεία. Με αυτόν τον τρόπο δεν άφησε καμιά υπόνοια για την ύπαρξη κοινών σημείων με τους αδελφούς του και τους απέκρυψε την αληθινή του ταυτότητα.—Βλέπε ΜΑΝΤΕΙΑ.

ΟΚΝΗΡΙΑ

Βλέπε ΤΕΜΠΕΛΙΑ.

ΟΛΔΑ

(Όλδα) [θηλυκός τύπος του Χελέδ, που σημαίνει «Διάρκεια Ζωής· Σύστημα Πραγμάτων»· ή, πιθανώς, «Τυφλοπόντικας»].

Σύζυγος του Σαλλούμ και προφήτισσα που κατοικούσε στην Ιερουσαλήμ ενόσω βασίλευε στον Ιούδα ο πιστός Βασιλιάς Ιωσίας.

Όταν ο Ιωσίας άκουσε να διαβάζεται «το βιβλίο του νόμου», το οποίο είχε βρει ο Χελκίας ο αρχιερέας κατά τις εργασίες επισκευής του ναού, έστειλε μια αντιπροσωπεία να ρωτήσει τον Ιεχωβά. Η αντιπροσωπεία πήγε στην Όλδα και εκείνη τους μετέφερε το λόγο του Ιεχωβά, δείχνοντας ότι όλες οι συμφορές τις οποίες συνεπαγόταν η ανυπακοή, όπως ήταν καταγραμμένες σε αυτό το «βιβλίο», θα έπλητταν το αποστατικό έθνος. Η Όλδα πρόσθεσε ότι ο Ιωσίας, επειδή είχε ταπεινώσει τον εαυτό του ενώπιον του Ιεχωβά, δεν θα υποχρεωνόταν να δει τη συμφορά, αλλά επρόκειτο να συναχθεί στους προπάτορές του και να μεταφερθεί στο νεκροταφείο του με ειρήνη.—2Βα 22:8-20· 2Χρ 34:14-28.

Ορισμένοι θεωρούν την προφητεία της Όλδας εσφαλμένη, δεδομένου ότι ο Ιωσίας σκοτώθηκε σε μια άσκοπη μάχη. (2Βα 23:28-30) Ωστόσο, η «ειρήνη» με την οποία επρόκειτο να συναχθεί ο Ιωσίας στο νεκροταφείο του προφανώς αντιδιαστέλλεται με «τη συμφορά» που επρόκειτο να έρθει πάνω στον Ιούδα. (2Βα 22:20· 2Χρ 34:28) Ο Ιωσίας πέθανε πριν από αυτή τη συμφορά η οποία επήλθε κατά τα έτη 609-607 Π.Κ.Χ., τότε που οι Βαβυλώνιοι πολιόρκησαν και κατέστρεψαν την Ιερουσαλήμ. Εκτός αυτού, το γεγονός ότι η έκφραση “συνάχθηκε στους προπάτορές του” δεν αποκλείει κατ’ ανάγκην το βίαιο θάνατο στη διάρκεια πολέμου φαίνεται από το ότι η ανάλογη έκφραση “πλάγιασε με τους προπάτορές του” χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει τόσο το θάνατο κατά τη μάχη όσο και το θάνατο που οφείλεται σε φυσικά αίτια.—Παράβαλε Δευ 31:16· 1Βα 2:10· 22:34, 40.

ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ

Βλέπε ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ.

ΟΛΥΜΠΑΣ

(Ολυμπάς).

Κάποιος Χριστιανός στη Ρώμη, στον οποίο ο απόστολος Παύλος έστειλε χαιρετισμούς.—Ρω 16:15.

ΟΜΙΛΙΑ

Βλέπε ΚΑΚΟΛΟΓΙΑ· ΥΒΡΙΣΤΙΚΑ ΛΟΓΙΑ.

ΟΜΙΧΛΗ

Μεγάλη μάζα σταγονιδίων νερού που αιωρούνται στον αέρα και μοιάζουν με πολύ ψιλή βροχή. Όταν ο θερμός, υγρός αέρας ανεβαίνει από τη γη και ψύχεται ως ένα σημείο που ονομάζεται σημείο δρόσου, η υγρασία συμπυκνώνεται επειδή ο κρύος αέρας δεν μπορεί να συγκρατήσει τόσο νερό όσο ο θερμός. Αν αυτό συμβεί κοντά στο έδαφος, το φαινόμενο ονομάζεται ομίχλη. Αν λάβει χώρα ψηλότερα στον ουρανό, τότε σχηματίζεται αυτό που αποκαλείται σύννεφο. (Ψλ 135:7· Παρ 25:14· Ιερ 10:13· 51:16) Η υγρασία που συμπυκνώνεται πάνω σε κρύα αντικείμενα, όπως το έδαφος ή η βλάστηση (συνήθως τη νύχτα), λέγεται δροσιά.—Εξ 16:13, 14· Κρ 6:36-40· βλέπε ΔΡΟΣΙΑ.

Η ποιητική περιγραφή αυτών των γεωφυσικών διαδικασιών στην Αγία Γραφή συμφωνεί με τα επιστημονικά ευρήματα. Ο Ελιού λέει ότι ο Ιεχωβά, η Πηγή κάθε θερμότητας και ενέργειας, ανασύρει πρώτα την υγρασία από τη γη και κατόπιν την αφήνει να σταλάζει σιγά σιγά και να επιστρέφει στη γη με τη μορφή βροχής και ομίχλης (εβρ., ’εδ), σαν να διυλίζεται.—Ιωβ 36:27, 28.

Η μόνη άλλη περίπτωση στην οποία εμφανίζεται η εβραϊκή λέξη ’εδ (αχνός) είναι στην αφήγηση της Γένεσης για τις συνθήκες που επικρατούσαν στη γη κάποια περίοδο κατά τη διάρκεια των δημιουργικών “ημερών”. «Ο Ιεχωβά Θεός δεν είχε φέρει βροχή πάνω στη γη . . . Αλλά αχνός ανέβαινε από τη γη [στην οποία περιλαμβάνονται τα ποτάμια, οι λίμνες και οι θάλασσες] και πότιζε ολόκληρη την επιφάνεια της γης». (Γε 2:5, 6) Ωστόσο, οι μεταφραστές κάποιων αρχαίων μεταφράσεων (Ο΄, Vg, Sy) θεώρησαν ότι εδώ δεν γίνεται αναφορά σε αχνό, αλλά σε κάποια πηγή, υπονοώντας ότι το πότισμα γινόταν μέσω ενός υπόγειου ρεύματος γλυκού νερού.

Μεταφορική Χρήση. Στην Πάφο της Κύπρου, ο Βαρ-Ιησούς (Ελύμας), μάγος και ψευδοπροφήτης, εναντιώθηκε στον Παύλο ενώ ο απόστολος μιλούσε στον ανθύπατο Σέργιο Παύλο. Ο Παύλος τού είπε ότι το χέρι του Ιεχωβά ήταν πάνω του και ότι θα ήταν τυφλός για κάποιο χρονικό διάστημα. «Ευθύς έπεσε πάνω του πυκνή ομίχλη και σκοτάδι». Προφανώς η όρασή του έγινε ομιχλώδης, θολή, και γρήγορα τον κύκλωσε βαθύ σκοτάδι. Περιγράφοντας το περιστατικό, ο γιατρός Λουκάς χρησιμοποίησε τον ιατρικό όρο ἀχλύς (πυκνή ομίχλη).—Πρ 13:4-11.

Ο απόστολος Πέτρος, προειδοποιώντας ότι θα διείσδυαν αθόρυβα στη Χριστιανική εκκλησία ψευδοδιδάσκαλοι και επίδοξοι διαφθορείς, λέει: «Αυτοί είναι πηγές χωρίς νερό και ομίχλες που σπρώχνονται από βίαιη θύελλα, και για αυτούς έχει φυλαχτεί η ζοφερότητα του σκοταδιού». Οι ταξιδιώτες στη Μέση Ανατολή ήξεραν πόσο απογοητευτικό είναι να πλησιάζει κανείς σε μια πηγή ή σε ένα πηγάδι ελπίζοντας να πάρει αναζωογονητικό νερό, και να το βρίσκει ξερό. Στην Παλαιστίνη, τον Αύγουστο, εμφανίζονται περιστασιακά από τη Δ ορισμένα σύννεφα που ονομάζονται θυσανοστρώματα και δεν φέρνουν βροχή. Ο γεωργός που έλπιζε ότι αυτά τα λεπτά, ομιχλώδη σύννεφα θα έδιναν νερό για τις καλλιέργειές του απογοητευόταν οικτρά. Το ίδιο συμβαίνει και με αυτούς τους ψευδοδιδασκάλους, αυτούς τους ανήθικους ανθρώπους, όπως λέει στη συνέχεια ο Πέτρος: «Διότι λένε παραφουσκωμένες εκφράσεις που δεν ωφελούν, και με τις επιθυμίες της σάρκας και με έκλυτα ήθη δελεάζουν εκείνους που μόλις και ξεφεύγουν από ανθρώπους οι οποίοι ζουν μέσα στην πλάνη. Ενώ τους υπόσχονται ελευθερία, οι ίδιοι είναι δούλοι της διαφθοράς».—2Πε 2:1, 17-19.

Στους Χριστιανούς δίνεται η υπενθύμιση να λαβαίνουν υπόψη τον Ιεχωβά σε όλα τους τα σχέδια, να μην κομπάζουν για αυτά που θα κάνουν, αλλά να θυμούνται ότι η ζωή σε αυτό το σύστημα πραγμάτων είναι εφήμερη και αβέβαιη και ότι οι ίδιοι είναι σαν ομίχλη που εξαφανίζεται γρήγορα.—Ιακ 4:14· βλέπε ΣΥΝΝΕΦΟ.

ΟΝΕΙΔΟΣ

Μομφή, καταισχύνη ή περιφρόνηση—είτε δικαιολογημένη είτε όχι. Στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο χρησιμοποιείται το ουσιαστικό ὀνειδισμός (και ὄνειδος), ενώ στο εβραϊκό, το ουσιαστικό χερπάχ.—Παράβαλε Γε 30:23· Ψλ 69:9· Λου 1:25· Ρω 15:3.

Οι αιτίες για όνειδος μπορεί, φυσικά, να ποίκιλλαν ανάλογα με τις περιστάσεις. Αν ένας Ισραηλίτης ήταν απερίτμητος στην περίοδο της διαθήκης του Νόμου, αυτό αποτελούσε αιτία για όνειδος. (Παράβαλε Κρ 14:3.) Γι’ αυτό, όταν, μετά το πέρασμα του Ιορδάνη, περιτμήθηκαν τελικά όλοι οι άρρενες που είχαν γεννηθεί κατά την οδοιπορία στην έρημο, ο Ιεχωβά δήλωσε: «Σήμερα κύλησα το όνειδος της Αιγύπτου από πάνω σας». (Ιη 5:2-9) Εφόσον, όπως καταδεικνύεται από τα στοιχεία, οι Αιγύπτιοι εφάρμοζαν την περιτομή, η δήλωση αυτή ίσως σημαίνει ότι δεν θα μπορούσαν πλέον να ονειδίζουν τον Ισραήλ για το ότι πάρα πολλοί από τους δικούς του άρρενες ήταν απερίτμητοι. (Ιερ 9:25, 26· βλέπε ΠΕΡΙΤΟΜΗ.) Εξάλλου, η περιτομή ήταν «σημείο της διαθήκης» μεταξύ του Ιεχωβά και του σπέρματος του Αβραάμ. (Γε 17:9-11) Τώρα, με την περιτομή της νέας γενιάς η οποία είχε μεγαλώσει στην έρημο (η προηγούμενη είχε πεθάνει εκεί), η περιτομή μπορεί να δήλωνε επαναβεβαίωση της σχέσης διαθήκης που είχαν με τον Θεό. Εφόσον τα 40 χρόνια της περιπλάνησης είχαν τελειώσει, ο Θεός τούς έδειχνε επίσης την εύνοιά του. Τους είχε εισαγάγει στην Υποσχεμένη Γη και τώρα θα τους έδινε τη δυνατότητα να την κατακτήσουν. Επομένως, οποιοσδήποτε προηγούμενος αιγυπτιακός εμπαιγμός, ή αλλιώς όνειδος, εξαιτίας αυτού που οι Αιγύπτιοι μπορεί να εκλάμβαναν ως ανικανότητα από μέρους του Ιεχωβά να οδηγήσει τον Ισραήλ σε δική του γη αποδεικνυόταν τώρα κενός. Οι Χριστιανοί υπό τη νέα διαθήκη, είτε Ιουδαίοι είτε Εθνικοί, δεν έπρεπε να υφίστανται όνειδος αν δεν είχαν περιτμηθεί.—Ρω 2:25-29· 3:28-30· 4:9-12· 1Κο 7:18, 19.

Για τις Εβραίες, η συνεχιζόμενη αγαμία ή χηρεία (Ησ 4:1· 54:4), καθώς επίσης η στειρότητα (Γε 30:23· Λου 1:25), θεωρούνταν όνειδος. Η υπόσχεση του Θεού σχετικά με το σπέρμα του Αβραάμ και το ότι αυτό θα γινόταν σαν «τους κόκκους της άμμου στην ακρογιαλιά» αναμφίβολα συνέτεινε σε αυτό το συναίσθημα. (Γε 22:15-18· παράβαλε 24:59, 60.) Αντίθετα, ο απόστολος Παύλος συνέστησε την αγαμία τόσο για τους άντρες όσο και για τις γυναίκες όταν το κίνητρο είναι η απόδοση υπηρεσίας στον Θεό με αμέριστη προσοχή, και είπε ότι η χήρα «είναι πιο ευτυχισμένη αν παραμείνει όπως είναι, κατά τη γνώμη μου».—1Κο 7:25-28, 32-40· παράβαλε Ματ 19:10-12.

Ωστόσο, παραβάσεις όπως η ειδωλολατρία, η μοιχεία, η κλοπή και άλλες μορφές ανηθικότητας αποτελούσαν ανέκαθεν αιτίες για όνειδος, όπως και κάθε ανοσιότητα προς τον Θεό.—2Σα 13:13· Παρ 6:32, 33· Ρω 1:18-32· 2:17-24.

Όσοι επιζητούν την επιδοκιμασία του Θεού δεν μπορούν να δυσφημούν τους άλλους. Σχετικά με αυτόν που θα φιλοξενούνταν στη σκηνή του Θεού, ο ψαλμωδός διακήρυξε: «Στο συνάνθρωπό του δεν έχει κάνει τίποτα κακό, και με ονειδισμό ενάντια σε στενό του γνώριμο δεν έχει ασχοληθεί», δηλαδή δεν διαδίδει δυσφημιστικές πληροφορίες για το στενό του γνώριμο. (Ψλ 15:1, 3) Όποιος διαπράττει απάτη σε βάρος του ασήμαντου ή τον χλευάζει ονειδίζει στην ουσία τον Θεό (Παρ 14:31· 17:5), όπως κάνουν εκείνοι που επιφέρουν όνειδος στους υπηρέτες του Θεού. (Ψλ 74:18-23) Τελικά τέτοιος ονειδισμός φέρνει συμφορά σε όσους επιδίδονται σε αυτόν.—Σοφ 2:8-10.

Ο Ιεχωβά Κατασιωπά τον Ονειδισμό του Λαού Του. Όταν οι Ισραηλίτες επιδίδονταν στην ψεύτικη λατρεία ή σε άδικες πράξεις, ονείδιζαν τον Ιεχωβά Θεό, επειδή δημιουργούσαν την εντύπωση ότι η λατρεία του δεν ήταν καλύτερη από αυτήν των γύρω εθνών. (Ησ 65:7) Για την απιστία τους ο Θεός επέτρεψε να τους βρει συμφορά, κάνοντάς τους αντικείμενο ονειδισμού μεταξύ των εθνών. (Ιεζ 5:14, 15) Επειδή τα άλλα έθνη δεν αντιλήφθηκαν ότι αυτή η κρίση ήταν από τον Θεό, την απέδωσαν σε ανικανότητα από μέρους του να σώσει τον Ισραήλ, με αποτέλεσμα να επισωρευτεί και άλλο όνειδος στον Ιεχωβά. Γι’ αυτό, αποκαθιστώντας τους Ισραηλίτες με βάση τη μετάνοιά τους, ο Ιεχωβά απάλλαξε το όνομά του από αυτό το όνειδος.—Ιεζ 36:15, 20, 21, 30-36.

Όποτε προκύπτουν καταστάσεις που δημιουργούν την εντύπωση ότι ο Θεός έχει ξεχάσει το λαό του, οι άλλοι συμπεραίνουν ότι εκείνος δεν τους προστατεύει ούτε τους ευλογεί, και επισωρεύουν όνειδος σε αυτούς. (Ψλ 31:9-11· 42:10· 74:10, 11· 79:4, 5· 102:8, 9· Ιωλ 2:17-19) Τελικά, όμως, ο Ιεχωβά προβαίνει σε σωτήριες πράξεις, κατασιωπώντας τους ονειδιστές.—Νε 1:3· 2:17· 4:4· 6:16.

Ονειδισμός για Χάρη του Χριστού. Επίσης, καθώς οι υπηρέτες του Ιεχωβά επιτελούν το διορισμό τους, ονειδίζονται από εκείνους στους οποίους αποστέλλονται. Αυτή ήταν η εμπειρία του Ιερεμία (Ιερ 6:10· 15:15-18· 20:8), του Χριστού Ιησού (Ματ 27:44· Μαρ 15:32· Ρω 15:3) και των ακολούθων του (Εβρ 10:33). Όποιος ονειδίζεται για χάρη του Χριστού έχει λόγο να χαίρεται, επειδή η συνεχιζόμενη πιστότητά του κάτω από τέτοιον ονειδισμό οδηγεί σε μεγάλη ανταμοιβή στους ουρανούς (Ματ 5:11· Λου 6:22, 23) και αποδεικνύει ότι το άτομο έχει το πνεύμα του Θεού. (1Πε 4:14) Επομένως, ο ονειδισμός δεν πρέπει να προκαλεί φόβο. Σε αυτούς που γνωρίζουν τη δικαιοσύνη, ο Ιεχωβά είπε: «Μη φοβάστε τον ονειδισμό θνητών ανθρώπων, και από τους υβριστικούς τους λόγους μην τρομοκρατείστε».—Ησ 51:7.

Ο Ιησούς, μολονότι γνώριζε το μεγάλο ονειδισμό που επρόκειτο να έρθει πάνω του, προθυμοποιήθηκε να κάνει το θέλημα του Πατέρα του μέχρι του σημείου να υποστεί επαίσχυντο θάνατο στο ξύλο του βασανισμού. (Ησ 53:3-7· Ιωα 10:17, 18· Εβρ 12:2· 13:12, 13) Για να κάνει το καλό στους άλλους, δεν επιδίωκε να ευαρεστεί τον εαυτό του αλλά ήταν διατεθειμένος να δεχτεί ονειδισμούς από άτομα που, με τα λόγια και τα έργα τους, ονείδιζαν τον Ιεχωβά Θεό. Ο απόστολος Παύλος το επισήμανε αυτό όταν τόνισε ποια είναι η σωστή στάση απέναντι στους πνευματικά αδύναμους: «Εμείς, όμως, που είμαστε ισχυροί οφείλουμε να βαστάζουμε τις αδυναμίες εκείνων που δεν είναι ισχυροί, και να μην ευαρεστούμε τον εαυτό μας. Ο καθένας μας ας ευαρεστεί τον πλησίον του σε ό,τι είναι καλό για την εποικοδόμησή του. Διότι ακόμη και ο Χριστός δεν ευαρέστησε τον εαυτό του· αλλά όπως είναι γραμμένο: “Οι ονειδισμοί εκείνων που σε ονείδιζαν έχουν πέσει πάνω μου”». (Ρω 15:1-3) Στο προηγούμενο κεφάλαιο (Ρω 14), ο Παύλος είχε αναφερθεί στις αδυναμίες μερικών Χριστιανών οι οποίοι είχαν συνειδησιακούς ενδοιασμούς σχετικά με ορισμένες τροφές ή την τήρηση μιας ορισμένης ημέρας και είχε καταδείξει την ανάγκη που υπάρχει να μη γίνεται κάποιος αιτία για πρόσκομμα σε αυτά τα άτομα, αλλά να τα εποικοδομεί. Αυτό πιθανότατα σήμαινε ότι οι ισχυροί σε κατανόηση, πίστη και συνείδηση έπρεπε να περιορίζουν την άσκηση των δικαιωμάτων τους, πράγμα που μπορεί να τους ήταν κάπως δυσάρεστο. Εντούτοις, έπρεπε να “βαστάζουν” (το ρήμα βαστάζω του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, που χρησιμοποιείται εδώ, έχει τόσο την κυριολεκτική έννοια «μεταφέρω» όσο και την έννοια «ανέχομαι ή υποφέρω» [παράβαλε Πρ 3:2· Απ 2:2]) όποια βάρη και αν τους δημιουργούσαν αυτές οι αδυναμίες, μιμούμενοι τον Χριστό. (Παράβαλε Ματ 17:17-20· επίσης την έκφραση του Μωυσή στα εδ. Αρ 11:10-15.) Επίσης, δεν έπρεπε απλώς να επιδιώκουν την απόκτηση της εύνοιας, των ευλογιών και των ανταμοιβών του Θεού για τον εαυτό τους, παραμερίζοντας αυτούς τους πνευματικά αδύναμους σαν εμπόδιο ή επιτρέποντας να γίνονται αυτοί βορά του Αντιδίκου επειδή εκείνοι, οι ισχυροί, δεν τους έδωσαν προσοχή και βοήθεια.—Παράβαλε 1Κο 9:19-23· 10:23-33.

Να Μην Προκαλείται Ονειδισμός Λόγω Αδικοπραγίας. Ο Χριστιανός, ενώ αναμένει ότι θα υποστεί ονειδισμό για χάρη της δικαιοσύνης, δεν πρέπει ποτέ να «υποφέρει ως φονιάς ή κλέφτης ή κακοποιός ή ως άτομο που ανακατεύεται στις υποθέσεις των άλλων». (1Πε 4:15, 16) Ένας επίσκοπος στη Χριστιανική εκκλησία πρέπει, μεταξύ άλλων προσόντων, “να έχει καλή μαρτυρία από τους ανθρώπους έξω, ώστε να μην πέσει σε ονειδισμό”. Με αυτόν τον τρόπο δεν θα ατιμάζεται η εν λόγω θέση ούτε θα κακολογούνται οι αληθινοί Χριστιανοί εξαιτίας της διαγωγής ενός από τα επιφανή μέλη της εκκλησίας.—1Τι 3:7.

ΟΝΕΙΡΟ

Οι σκέψεις ή οι νοερές εικόνες που εμφανίζονται σε κάποιον όταν κοιμάται. Οι Γραφές κάνουν λόγο για όνειρα από τον Θεό (Αρ 12:6), για φυσικά όνειρα (Ιωβ 20:8) και για ψεύτικα όνειρα (Ιερ 29:8, 9), όπως αυτά που περιλαμβάνουν μαντεία.—Ζαχ 10:2.

Όνειρα από τον Θεό. Όνειρα από τον Θεό έλαβαν διάφοροι υπηρέτες του Ιεχωβά, αλλά και άτομα που δεν πίστευαν σε αυτόν. (1Βα 3:5· Κρ 7:13, 14) Μερικά όνειρα περιείχαν προειδοποιήσεις ώστε να προστατευτούν οι υπηρέτες του Ιεχωβά, ενώ άλλα τους παρείχαν κατεύθυνση. Για παράδειγμα, ο Θεός προειδοποίησε σε όνειρο τον Αβιμέλεχ, το βασιλιά των Γεράρων, να μην αγγίξει τη Σάρρα, και έτσι αυτή παρέμεινε αμόλυντη. (Γε 20) Συμμορφούμενοι με μια «θεϊκή προειδοποίηση σε όνειρο», οι αστρολόγοι που επισκέφτηκαν τον Ιησού δεν επέστρεψαν στον Ηρώδη, ο οποίος είχε δολοφονικές προθέσεις. (Ματ 2:11, 12) Ανταποκρινόμενος στην αγγελική κατεύθυνση που του δόθηκε σε όνειρα, ο Ιωσήφ πήρε τη Μαρία ως σύζυγό του, και επίσης έφυγε μαζί της καθώς και με τον Ιησού στην Αίγυπτο. Μεταγενέστερα όνειρα από τον Θεό οδήγησαν τον Ιωσήφ να επιστρέψει από την Αίγυπτο μαζί τους και να εγκατασταθούν στη Ναζαρέτ για να εκπληρωθεί η προφητεία: «Θα αποκληθεί Ναζωραίος».—Ματ 1:18-25· 2:13-15, 19-23.

Ορισμένα όνειρα από τον Θεό παρείχαν στους υπηρέτες του διαβεβαίωση για τη θεϊκή εύνοια ή τους βοηθούσαν να κατανοήσουν πώς τους στήριζε ο Ιεχωβά. Όταν ο Θεός επρόκειτο να συνάψει διαθήκη με τον Άβραμ (Αβραάμ), έπεσε βαθύς ύπνος και μεγάλο σκοτάδι σε αυτόν τον πατριάρχη, και τότε ο Ιεχωβά τού μίλησε προφανώς σε όνειρο. (Γε 15:12-16) Στη Λουζ (Βαιθήλ) ο Θεός έκανε τον Ιακώβ να ονειρευτεί μια σκάλα η οποία έφτανε από τη γη μέχρι τον ουρανό, πράγμα που υποδήλωνε επικοινωνία με τον ουρανό. Σε αυτή τη σκάλα ανέβαιναν και κατέβαιναν άγγελοι, ενώ από πάνω της στεκόταν αντιπροσωπευτικά ο Ιεχωβά Θεός, ο οποίος και ευλόγησε τον Ιακώβ. (Γε 28:10-19· παράβαλε Ιωα 1:51.) Μέσω ονείρου επίσης, ο Θεός έδειξε ύστερα από χρόνια στον Ιακώβ ότι τον επιδοκίμαζε και τον κατηύθυνε με έναν άγγελο να επιστρέψει στην πατρίδα του.—Γε 31:11-13.

Ο γιος του Ιακώβ, ο Ιωσήφ, είδε στη νεαρή του ηλικία κάποια όνειρα που έδειχναν ότι είχε τη θεϊκή εύνοια και ήταν επίσης προφητικά. Σε ένα από αυτά, ο ίδιος και οι αδελφοί του έδεναν δεμάτια στον αγρό. Το δεμάτι του Ιωσήφ στάθηκε όρθιο, ενώ τα δεμάτια των αδελφών του έκαναν κύκλο και το προσκύνησαν. Σε ένα άλλο όνειρο, ο ήλιος, η σελήνη και 11 άστρα τον προσκύνησαν. (Γε 37:5-11) Και τα δύο αυτά όνειρα εκπληρώθηκαν όταν ο Ιακώβ και το σπιτικό του μετακόμισαν στην Αίγυπτο στη διάρκεια μιας μεγάλης πείνας. Για να εξασφαλίσουν τρόφιμα, εξαρτόνταν όλοι από τον Ιωσήφ, που ήταν τότε ο διαχειριστής τροφίμων της Αιγύπτου.—Γε 42:1-3, 5-9.

Προφητικά ήταν και μερικά όνειρα από τον Θεό τα οποία είδαν άτομα που δεν τον λάτρευαν. Στην Αίγυπτο, ενόσω ο Ιωσήφ ήταν στη φυλακή μαζί με τον αρχιοινοχόο και τον αρχιαρτοποιό του Φαραώ, αυτοί είδαν όνειρα τα οποία ο Ιωσήφ, σύμφωνα με την ικανότητα που του έδωσε ο Θεός, ερμήνευσε ως εξής: σε τρεις ημέρες ο αρχιοινοχόος επρόκειτο να αποκατασταθεί στη θέση του, ενώ ο αρχιαρτοποιός θα εκτελούνταν. Έτσι και έγινε έπειτα από τρεις ημέρες, στα γενέθλια του Φαραώ. Αργότερα, χάρη σε αυτά τα όνειρα, αναφέρθηκε στον Φαραώ ότι ο Ιωσήφ ήταν άνθρωπος που είχε το πνεύμα του Θεού.—Γε 40.

Η προειδοποίηση και το προφητικό στοιχείο συνδυάστηκαν σε δύο όνειρα που είδε ο Φαραώ των ημερών του Ιωσήφ μέσα σε μία νύχτα. Στο πρώτο, είδε εφτά παχύσαρκες αγελάδες να καταβροχθίζονται από εφτά ισχνές, λεπτόσαρκες αγελάδες. Στο δεύτερο όνειρο του Φαραώ, ανέβηκαν από ένα στέλεχος εφτά μεστά και καλά στάχυα, τα οποία όμως τα κατάπιαν εφτά ζαρωμένα, αδύνατα και ανεμοκαμένα στάχυα. Ο Ιωσήφ, αποδίδοντας την ερμηνεία στον Θεό, εξήγησε ορθά ότι και τα δύο όνειρα υποδήλωναν εφτά χρόνια αφθονίας τα οποία θα ακολουθούνταν από εφτά χρόνια πείνας. (Γε 41) Ήταν η κατεύθυνση που έδωσε ο Θεός για να σωθούν πολλοί από τη λιμοκτονία και ειδικότερα για να διατηρηθούν στη ζωή οι απόγονοι του Αβραάμ, ώστε να εκπληρωθούν οι υποσχέσεις του προς αυτόν.—Γε 45:5-8.

Ο Βαβυλώνιος Βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ έλαβε επίσης δύο προφητικά όνειρα από τον Θεό. Στο ένα είδε μια μεταλλική εικόνα που είχε κεφάλι από χρυσάφι, στήθος και βραχίονες από ασήμι, κοιλιά και μηρούς από χαλκό, κνήμες από σίδερο και πόδια από σίδερο και πηλό. Μια πέτρα που κόπηκε χωρίς την ενέργεια χεριών χτύπησε και συνέτριψε τα πόδια της εικόνας και κατόπιν κονιορτοποίησε το υπόλοιπο τμήμα της. Ο Δανιήλ προσδιόρισε τον Ναβουχοδονόσορα ως «το κεφάλι το χρυσό» και εξήγησε ότι μια σειρά από ανθρώπινες βασιλείες θα διαδεχόταν τη βασιλεία της Βαβυλώνας. Τελικά, ο ίδιος ο Θεός θα εγκαθίδρυε μια Βασιλεία η οποία «ποτέ δεν θα καταστραφεί».—Δα 2:29-45.

Σε ένα άλλο όνειρο από τον Θεό, ο Ναβουχοδονόσορ είδε ένα μεγάλο δέντρο το οποίο κόπηκε, το δε εναπομείναν στέλεχος των ριζών του παρέμεινε δεμένο με «δεσμά σιδερένια και χάλκινα» ώσπου πέρασαν από πάνω του «εφτά καιροί». Σε αρμονία με την εξήγηση του Δανιήλ, ο καυχησιολόγος Ναβουχοδονόσορ (που συμβολιζόταν από το δέντρο το οποίο κόπηκε) παραφρόνησε και παρέμεινε σε αυτή την κατάσταση ώσπου πέρασαν εφτά καιροί, δηλαδή εφτά χρόνια. Κατόπιν, αναγνώρισε την κυριαρχία του Θεού και, μετά την αποκατάσταση της διανοητικής του υγείας, εδραιώθηκε και πάλι στη βασιλεία του.—Δα 4· βλέπε ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΕΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ.

Ο ίδιος ο Δανιήλ έλαβε ένα όνειρο από τον Ιεχωβά στο οποίο είδε τέσσερα πελώρια θηρία να ανεβαίνουν από τη θάλασσα. Αυτά τα πλάσματα συμβόλιζαν ανθρώπινες κυβερνήσεις. (Δα 7:1, 3, 17· βλέπε ΘΗΡΙΑ, ΣΥΜΒΟΛΙΚΑ.) Ο Δανιήλ είδε επίσης τον Παλαιό των Ημερών, από τον οποίο «κάποιος που ήταν σαν γιος ανθρώπου» έλαβε διαρκή «εξουσία διακυβέρνησης και αξιοπρέπεια και βασιλεία».—Δα 7:13, 14.

Ο Ιωήλ προείπε ότι η έκχυση του πνεύματος του Θεού θα ακολουθούνταν από εκδηλώσεις όπως η εξαγγελία προφητειών και τα θεόπνευστα όνειρα. (Ιωλ 2:28) Την ημέρα της Πεντηκοστής του έτους 33 Κ.Χ., περίπου 120 μαθητές του Ιησού Χριστού έλαβαν το άγιο πνεύμα και άρχισαν να μιλούν σε διάφορες γλώσσες «για τα μεγαλεία του Θεού». (Πρ 2:1-18) Αργότερα, και άλλοι πιστοί, περιλαμβανομένου του πρώην διώκτη Σαύλου (Παύλου), έλαβαν το άγιο πνεύμα και θαυματουργικά χαρίσματα. (Πρ 8:17-19· 9:17· 10:44-46) Ενόσω βρισκόταν στην Τρωάδα, ο Παύλος είδε ένα νυχτερινό όραμα ή όνειρο το οποίο του υπέδειξε πού έπρεπε να κηρύξουν «τα καλά νέα» αυτός και οι σύντροφοί του. (Πρ 16:9, 10) Αναμφίβολα, και άλλοι μαθητές επίσης είδαν όνειρα υπό την επενέργεια του πνεύματος του Θεού, σε εκπλήρωση των λόγων της προφητείας του Ιωήλ.

Όταν ο Ιησούς Χριστός δικαζόταν ενώπιον του Πόντιου Πιλάτου, η σύζυγος αυτού του Ρωμαίου κυβερνήτη τού έστειλε το εξής μήνυμα αναφορικά με τον Ιησού: «Μην έχεις καμιά σχέση με εκείνον το δίκαιο άντρα, γιατί πολύ υπέφερα σήμερα σε όνειρο εξαιτίας του». (Ματ 27:19) Το όνειρο, το οποίο είχε προφανώς θεϊκή προέλευση, θα έπρεπε να είχε προειδοποιήσει τον Πιλάτο ότι η υπόθεση του Χριστού ήταν υψίστης σπουδαιότητας.

Φυσικά Όνειρα. Φυσικά όνειρα μπορεί να δημιουργηθούν από συγκεκριμένες σκέψεις ή συναισθήματα, εντυπώσεις ή καθημερινές δραστηριότητες (από την ανησυχία κάποιου, τη σωματική του κατάσταση, τις ασχολίες του, και ούτω καθεξής). (Εκ 5:3) Αυτά τα όνειρα δεν έχουν μεγάλη σημασία. (Ψλ 73:20) Ο πεινασμένος μπορεί να ονειρεύεται ότι τρώει και ο διψασμένος ότι πίνει, αλλά ξυπνούν ανικανοποίητοι. Ανάλογη διάψευση ελπίδων επιφυλασσόταν για όλα τα έθνη “που διεξήγαν πόλεμο εναντίον του Όρους Σιών”.—Ησ 29:7, 8.

Σχετικά με τις αντιλήψεις των ειδωλολατρών για τα όνειρα, αναφέρονται τα εξής: «Οι Βαβυλώνιοι είχαν τόση εμπιστοσύνη στα όνειρα ώστε την παραμονή της λήψης σημαντικών αποφάσεων κοιμούνταν σε ναούς, ελπίζοντας να τους δοθούν συμβουλές. Οι Έλληνες που επιθυμούσαν να λάβουν οδηγίες σε θέματα υγείας κοιμούνταν στα ιερά του Ασκληπιού, οι δε Ρωμαίοι στους ναούς του Σεράπιδος. Οι Αιγύπτιοι συνέταξαν λεπτομερείς ονειροκρίτες». (Λεξικό της Αγίας Γραφής, του Χάρπερ [Harper’s Bible Dictionary], επιμέλεια Μ. και Τζ. Λ. Μίλερ, 1961, σ. 141) Ωστόσο, οι πιστοί Εβραίοι και οι πρώτοι Χριστιανοί δεν είχαν τέτοιες συνήθειες. Οι Γραφές προειδοποιούν να μην αναζητάει κανείς οιωνούς, είτε στα φυσικά όνειρα είτε σε διάφορα περιστατικά.—Δευ 18:10-12· βλέπε ΜΑΝΤΕΙΑ.

Ψεύτικα Όνειρα. Τα ψεύτικα όνειρα καταδικάζονται στην Αγία Γραφή. Σύμφωνα με το Νόμο, όποιος έβλεπε ψεύτικα όνειρα και παρακινούσε άλλους σε διάπραξη ειδωλολατρίας έπρεπε να θανατώνεται. (Δευ 13:1-5) Ο Θεός μπορεί να μιλούσε κατά καιρούς στους αληθινούς προφήτες του μέσω ονείρων (Αρ 12:6), αλλά ήταν εναντίον «των προφητών με τα ψεύτικα όνειρα» οι οποίοι απομάκρυναν το λαό του από την αληθινή λατρεία. (Ιερ 23:25-32· 27:9, 10) Οι μάντεις χαρακτηρίστηκαν ως άτομα που έλεγαν «όνειρα χωρίς αξία».—Ζαχ 10:2.

Η Αγία Γραφή μιλάει μεταφορικά για τα όνειρα όταν περιγράφει τους ασεβείς που μόλυναν τη σάρκα και είχαν διεισδύσει στη Χριστιανική εκκλησία. Ο Ιούδας προειδοποίησε τους ομοπίστους του για αυτά τα άτομα τα οποία “εντρυφούσαν σε όνειρα”, καθώς προφανώς ονειρεύονταν (φαντάζονταν) ότι μπορούσαν να παραβιάζουν το Λόγο του Θεού και να μολύνουν τη σάρκα μέσα στην εκκλησία ατιμωρητί. Αυτό ήταν λάθος, επειδή αναπόφευκτα θα λάβαιναν δυσμενή κρίση από τον Υπέρτατο Κριτή, τον Ιεχωβά.—Ιου 8· 1Κο 6:9, 10, 18-20.

ΟΝΗΣΙΜΟΣ

(Ονήσιμος) [Επικερδής].

Δραπέτης δούλος τον οποίο ο Παύλος βοήθησε να γίνει Χριστιανός. Ο Ονήσιμος ήταν υπηρέτης του Φιλήμονα, ενός Χριστιανού στις Κολοσσές, αλλά είχε δραπετεύσει από τις Κολοσσές στη Ρώμη. Ενδέχεται μάλιστα να λήστεψε πρώτα τον κύριό του για να μπορέσει να κάνει το ταξίδι. (Κολ 4:9· Φλμ 18) Είναι πολύ πιθανό να είχε συναντήσει τον Παύλο ή τουλάχιστον να είχε ακούσει για αυτόν μέσω του Φιλήμονα, διότι, αν και δεν γίνεται ιδιαίτερη μνεία κάποιας επίσκεψης του Παύλου στις Κολοσσές κατά τα ιεραποστολικά ταξίδια, εντούτοις ο Παύλος είχε περιοδεύσει την ευρύτερη περιοχή και γνώριζε τον Φιλήμονα. (Πρ 18:22, 23· Φλμ 5, 19, 22) Όπως και να έχουν τα πράγματα, με κάποιον τρόπο που δεν προσδιορίζεται, ο Ονήσιμος συνδέθηκε με τον Παύλο στη Ρώμη και σύντομα έγινε Χριστιανός. (Φλμ 10) Ενώ προηγουμένως ήταν άχρηστος στον Φιλήμονα ως δούλος, τώρα ο Ονήσιμος, όλως αντιθέτως, είχε γίνει χρησιμότατος στον Παύλο ως διάκονος, ένας “πιστός και αγαπητός αδελφός” τον οποίο εκείνος αποκαλεί «τα ίδια μου τα αισθήματα τρυφερής στοργής».—Κολ 4:9· Φλμ 11, 12.

Εντούτοις, ο Ονήσιμος εξακολουθούσε να είναι ένας δραπέτης δούλος, και το κοινωνικό καθεστώς των ημερών εκείνων υποχρέωνε τον Παύλο να τον στείλει πίσω στον ιδιοκτήτη του, μολονότι ήταν απρόθυμος να κάνει κάτι τέτοιο εφόσον εκείνος είχε γίνει ένας πολύ καλός σύντροφος. Ο απόστολος, όμως, δεν μπορούσε να επιβάλει στον Ονήσιμο να επιστρέψει—το αν θα επέστρεφε, όπως και έγινε, εξαρτόταν από την προθυμία του ίδιου του Ονήσιμου. Όταν έστειλε τον Ονήσιμο στον προορισμό του, ο Παύλος διευθέτησε να τον συνοδεύσει ο Τυχικός και να μεταφέρουν οι δυο τους μια επιστολή και μια έκθεση στις Κολοσσές. (Κολ 4:7-9) Επιπρόσθετα, ο Παύλος παρέδωσε στον Ονήσιμο την επιστολή του προς τον Φιλήμονα, αν και η φυλάκισή του πλησίαζε προς το τέλος της και ο Παύλος ανέμενε να απελευθερωθεί—μάλιστα προσδοκούσε να επισκεφτεί τον Φιλήμονα προσωπικά. (Φλμ 22) Αυτή η δεύτερη επιστολή μπορεί να χαρακτηριστεί επαναπροσδιοριστική και συστατική για τον Ονήσιμο. Σε αυτήν ο Παύλος διαβεβαίωσε τον Φιλήμονα για την καλή Χριστιανική διακονία και τη νέα προσωπικότητα του Ονήσιμου, και σε αυτήν επίσης έκανε την έκκληση να μοιάζει η επανασύνδεση των δύο αντρών περισσότερο με εκείνη δύο Χριστιανών παρά ενός δούλου με τον κύριό του. Ο Παύλος ζήτησε να κρατηθεί χρεωμένο στον ίδιο οποιοδήποτε χρέος δεν είχε ξεπληρώσει ο Ονήσιμος στον Φιλήμονα. (Φλμ 12-22) Παρεμπιπτόντως, στην επιστολή προς τους Κολοσσαείς την οποία μετέφεραν ο Ονήσιμος και ο Τυχικός, ο Παύλος ασχολήθηκε με τις Χριστιανικές αρχές που ρύθμιζαν τη σχέση δούλου και κυρίου.—Κολ 3:22–4:1.

ΟΝΗΣΙΦΟΡΟΣ

(Ονησίφορος) [Κερδοφόρος].

Ένας Χριστιανός τον οποίο μνημονεύει ο Παύλος στη δεύτερη επιστολή του προς τον Τιμόθεο. (2Τι 4:19) Αντίθετα με κάποιους άλλους στην περιφέρεια της Ασίας οι οποίοι απομακρύνθηκαν από τον Παύλο, ο Ονησίφορος παρέμεινε όσιος υποστηρικτής και, όταν ήταν στη Ρώμη, έψαξε με επιμέλεια να βρει τον Παύλο, παρότι αυτό ήταν επικίνδυνο για τον ίδιο. Δεν ντράπηκε για τα δεσμά φυλάκισης του Παύλου, αλλά πρόσφερε στον απόστολο χρήσιμη υπηρεσία, όπως είχε κάνει και στην Έφεσο. Ο Παύλος εκτίμησε αυτή την οσιότητα πάρα πολύ και προσευχήθηκε να λάβουν το έλεος του Ιεχωβά ο Ονησίφορος και το σπιτικό του.—2Τι 1:15-18.

Το γεγονός ότι ο Παύλος έστειλε χαιρετισμούς στο σπιτικό του Ονησιφόρου και όχι στον ίδιο τον Ονησίφορο (2Τι 4:19) δεν υποδεικνύει κατ’ ανάγκην ότι εκείνος δεν ζούσε πια, μολονότι υπάρχει και αυτή η πιθανότητα. Μπορεί απλώς να μη βρισκόταν τότε κοντά στην οικογένειά του ή μπορεί και να συμπεριλαμβάνεται στο γενικό χαιρετισμό που στάλθηκε στο σπιτικό του—σπιτικό πιστών ατόμων.

ΟΝΟΜΑ

Λέξη ή φράση που αποτελεί χαρακτηριστικό προσδιορισμό προσώπου, τόπου, ζώου, φυτού ή άλλου αντικειμένου. Η λέξη «όνομα» μπορεί να δηλώνει την υπόληψη ενός ατόμου ή το άτομο αυτό καθαυτό.

«Κάθε οικογένεια στον ουρανό και στη γη οφείλει το όνομά της» στον Ιεχωβά Θεό. (Εφ 3:14, 15) Αυτός έφερε σε ύπαρξη την πρώτη ανθρώπινη οικογένεια και επέτρεψε στον Αδάμ και στην Εύα να αποκτήσουν παιδιά. Επομένως, κάθε γένος στη γη οφείλει το όνομά του σε αυτόν. Αυτός είναι επίσης ο Πατέρας της ουράνιας οικογένειάς του. Και ακριβώς όπως καλεί όλα τα αναρίθμητα άστρα με το όνομά τους (Ψλ 147:4), έτσι αναμφίβολα έδωσε ονόματα και στους αγγέλους.—Κρ 13:18.

Ενδιαφέρον παράδειγμα για το πώς ονομάστηκε κάτι εντελώς νέο αποτελεί το θαυματουργικά χορηγούμενο μάννα. Όταν οι Ισραηλίτες το πρωτοείδαν, είπαν έκπληκτοι: «Τι είναι αυτό;» (μαν χου’;) (Εξ 16:15) Προφανώς γι’ αυτό και το ονόμασαν «μάννα», που κατά πάσα πιθανότητα σημαίνει «Τι είναι αυτό;»—Εξ 16:31.

Οι απόψεις των λογίων διαφέρουν όσον αφορά την προέλευση ορισμένων ονομάτων, τις ρίζες τους και τη σημασία τους. Για αυτούς τους λόγους, οι έννοιες που δίνονται για τα Βιβλικά ονόματα διαφέρουν από το ένα εγκυκλοπαιδικό έργο στο άλλο. Σε αυτό το σύγγραμμα, η ύψιστη αυθεντία για τον καθορισμό της σημασίας των ονομάτων είναι η ίδια η Αγία Γραφή. Ένα παράδειγμα είναι η σημασία του ονόματος Βαβέλ. Στο εδάφιο Γένεση 11:9, ο Μωυσής έγραψε: «Γι’ αυτό, το όνομά της κλήθηκε Βαβέλ· επειδή εκεί ο Ιεχωβά είχε συγχύσει τη γλώσσα όλης της γης». Ο Μωυσής συνδέει εδώ το όνομα «Βαβέλ» με τη ρίζα μπαλάλ (συγχέω), υποδεικνύοντας έτσι ότι «Βαβέλ» σημαίνει «Σύγχυση».

Τα Βιβλικά ονόματα αποτελούνται κατά περίπτωση από απλά στοιχεία, φράσεις ή προτάσεις. Όσα είναι πολυσύλλαβα έχουν συνήθως συντετμημένες μορφές. Για τα ονόματα που η Αγία Γραφή δεν δηλώνει συγκεκριμένα την προέλευσή τους, έγινε προσπάθεια να καθοριστεί η ρίζα ή τα συνθετικά τους με τη χρήση έγκυρων σύγχρονων λεξικών. Το λεξικό που χρησιμοποιήθηκε για να καθοριστούν οι ρίζες των εβραϊκών και των αραμαϊκών ονομάτων έχει τον τίτλο Λεξικό των Βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης ([Lexicon in Veteris Testamenti Libros] των Λ. Κέλερ και Β. Μπαουμγκάρτνερ, Λέιντεν, 1958). Χρησιμοποιήθηκε επίσης η εν μέρει ολοκληρωμένη αναθεώρησή του. Για τα ελληνικά ονόματα, το κυριότερο βοήθημα υπήρξε η ένατη έκδοση του Ελληνοαγγλικού Λεξικού ([A Greek-English Lexicon] των Χ. Τζ. Λίντελ και Ρ. Σκοτ, αναθεώρηση Χ. Σ. Τζόουνς, Οξφόρδη, 1968). Στη συνέχεια, χρησιμοποιήθηκαν οι αποδόσεις της Μετάφρασης Νέου Κόσμου για να προσδοθούν σημασίες στις ρίζες αυτές. Για παράδειγμα, το όνομα Ελνάθαν αποτελείται από τις ρίζες ’Ελ (Θεός) και ναθάν (δίνω), άρα σημαίνει «Ο Θεός Έχει Δώσει».—Παράβαλε Γε 28:4, όπου η λέξη ναθάν αποδίδεται με το ρήμα «δίνω».

Ονόματα Ζώων και Φυτών. Ο Ιεχωβά Θεός έδωσε στον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ, το προνόμιο να ονομάσει τα κατώτερα πλάσματα. (Γε 2:19) Τα ονόματα που τους έδωσε εκείνος ήταν αναμφισβήτητα περιγραφικά. Αυτό υποδηλώνεται από τα εβραϊκά ονόματα ορισμένων ζώων, ακόμη δε και φυτών. Μια εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «γαϊδούρι» (χαμώρ) προέρχεται προφανώς από κάποια ρίζα που σημαίνει «κοκκινίζω» και παραπέμπει στο σύνηθες χρώμα του ζώου. Η εβραϊκή ονομασία του τρυγονιού (τωρ ή τορ) φαίνεται ότι αποτελεί λέξη ηχομιμητική της λυπητερής κραυγής «τουρ-ρ-ρ τουρ-ρ-ρ» που βγάζει αυτό το πουλί. Η φράση «αυτό που ξυπνάει» προσδιορίζει την αμυγδαλιά, προφανώς επειδή η αμυγδαλιά είναι ένα από τα πρώτα δέντρα που βγάζουν λουλούδια.

Τοπωνύμια και Τοπογραφικά Χαρακτηριστικά. Μερικές φορές κάποιος έδινε σε έναν τόπο το δικό του όνομα ή το όνομα του παιδιού του ή το όνομα ενός προγόνου του. Ο δολοφόνος Κάιν έχτισε μια πόλη και της έδωσε το όνομα του γιου του, του Ενώχ. (Γε 4:17) Ο Νοβά έδωσε στην κατακτημένη πόλη Κενάθ το δικό του όνομα. (Αρ 32:42) Οι Δανίτες, αφού κατέλαβαν τη Λεσέμ, την ονόμασαν Δαν—κατά το όνομα του προπάτορά τους.—Ιη 19:47· βλέπε επίσης Δευ 3:14.

Όπως τα θυσιαστήρια (Εξ 17:14-16), τα πηγάδια (Γε 26:19-22) και οι πηγές (Κρ 15:19) έπαιρναν πολλές φορές το όνομά τους με αφορμή γεγονότα που είχαν συμβεί εκεί, το ίδιο συνέβαινε και με διάφορους τόπους. Σχετικά παραδείγματα είναι τα ονόματα Βαβέλ (Γε 11:9), Ιεχωβά-ιρέ (Γε 22:13, 14), Βηρ-σαβεέ (Γε 26:28-33), Βαιθήλ (Γε 28:10-19), Γαλεέδ (Γε 31:44-47), Σοκχώθ (Γε 33:17), Αβέλ-μισραΐμ (Γε 50:11), Μασσάχ, Μεριβά (Εξ 17:7), Ταβερά (Αρ 11:3), Κιβρώθ-αττααβά (Αρ 11:34), Ορμά (Αρ 21:3), Γάλγαλα (Ιη 5:9), Κοιλάδα Αχώρ (Ιη 7:26) και Βάαλ-φερασίμ (2Σα 5:20).

Σε κάποιες περιπτώσεις τα γεωφυσικά χαρακτηριστικά αποτέλεσαν τη βάση για τα ονόματα τοποθεσιών, βουνών και ποταμών. Οι πόλεις Γααβά και Γαβαά (και τα δύο σημαίνουν «Λόφος») αναμφίβολα ονομάστηκαν έτσι επειδή ήταν χτισμένες πάνω σε λόφους. Ο Λίβανος (λέξη που σημαίνει «Λευκό [Βουνό]») ίσως πήρε το όνομά του από το ανοιχτό χρώμα των ασβεστολιθικών απόκρημνων βράχων και κορυφών του ή από το γεγονός ότι μεγάλο μέρος του έτους οι ανώτερες πλαγιές του καλύπτονται από χιόνι. Επειδή οι κωμοπόλεις και οι πόλεις βρίσκονταν κοντά σε πηγάδια, πηγές και υδάτινα ρεύματα, το όνομα που έπαιρναν είχε πολλές φορές ως πρόθημα τη λέξη «εν» (πηγή), «βηρ» (πηγάδι) ή «αβέλ» (υδάτινο ρεύμα).

Άλλα ονόματα παράγονταν από χαρακτηριστικά όπως το μέγεθος, τα επαγγέλματα και τα προϊόντα. Σχετικά παραδείγματα είναι τα ονόματα Βηθλεέμ (που σημαίνει «Οίκος Ψωμιού»), Βηθσαϊδά (Οίκος του Κυνηγού (ή, του Ψαρά)), Γαθ (Πατητήρι) και Βοσόρ (Απρόσιτος Τόπος).

Επίσης, κάποιες τοποθεσίες είχαν ονόματα ζώων και φυτών, πολλά δε από αυτά τα ονόματα εμφανίζονται με σύνθετη μορφή. Μερικές τέτοιες τοποθεσίες ήταν η Αιαλών (όνομα που σημαίνει «Τόπος του Ελαφιού»), η Εν-γαδί (Πηγή του Μικρού Κατσικιού), η Εν-εγλαΐμ (Πηγή των Δύο Μοσχαριών), η Ακραββίμ (Σκορπιοί), η Βάαλ-θάμαρ (Ιδιοκτήτης [Κύριος] του Φοινικόδεντρου) και η Εν-θαπφουά (Πηγή της Μηλιάς).

Οι λέξεις «βαιθ» (που σημαίνει «οίκος»), «βάαλ» (ιδιοκτήτης· κύριος) και «κιριάθ» (πόλη) σχημάτιζαν συχνά το αρχικό τμήμα σύνθετων ονομάτων.

Ονόματα Προσώπων. Στις αρχές της Βιβλικής ιστορίας, τα ονόματα δίνονταν στα παιδιά κατά τη γέννησή τους. Μεταγενέστερα, όμως, τα αγόρια των Εβραίων έπαιρναν το όνομά τους κατά την περιτομή την όγδοη ημέρα. (Λου 1:59· 2:21) Συνήθως το όνομα στο βρέφος το έδινε είτε ο πατέρας είτε η μητέρα. (Γε 4:25· 5:29· 16:15· 19:37, 38· 29:32) Αξιοσημείωτη εξαίρεση, ωστόσο, αποτέλεσε ο γιος που γέννησε στον Βοόζ η Ρουθ. Οι γειτόνισσες της πεθεράς της Ρουθ, της Ναομί, ονόμασαν το αγόρι Ωβήδ (που σημαίνει «Υπηρέτης· Κάποιος που Υπηρετεί»). (Ρθ 4:13-17) Υπήρξαν επίσης περιπτώσεις στις οποίες οι γονείς έλαβαν θεϊκή κατεύθυνση σχετικά με το όνομα που έπρεπε να δώσουν στο παιδί τους. Μεταξύ αυτών που έλαβαν το όνομά τους με αυτόν τον τρόπο ήταν ο Ισμαήλ (Ο Θεός Ακούει) (Γε 16:11), ο Ισαάκ (Γέλιο) (Γε 17:19), ο Σολομών (από μια ρίζα που σημαίνει «ειρήνη») (1Χρ 22:9) και ο Ιωάννης (ελληνική απόδοση του Ιεχωανάν, που σημαίνει «Ο Ιεχωβά Έχει Δείξει Εύνοια (Χάρη)· Ο Ιεχωβά Στάθηκε Φιλεύσπλαχνος») (Λου 1:13).

Ιδίως τα ονόματα που δίνονταν υπό θεϊκή κατεύθυνση είχαν συνήθως προφητική σημασία. Το όνομα του γιου του Ησαΐα, του Μαχέρ-σαλάλ-χας-βαζ (που σημαίνει «Βιαστείτε, Λάφυρα! Έσπευσε για τη Λεηλασία· ή, Πηγαίνοντας Βιαστικά προς τα Λάφυρα, Έσπευσε για τη Λεηλασία»), έδειχνε ότι ο βασιλιάς της Ασσυρίας θα καθυπέτασσε τη Δαμασκό και τη Σαμάρεια. (Ησ 8:3, 4) Το όνομα του γιου του Ωσηέ, του Ιεζραέλ (Ο Θεός θα Σπείρει), υποδείκνυε μελλοντική απόδοση λογαριασμού από μέρους του οίκου του Ιηού. (Ωσ 1:4) Τα ονόματα των δύο άλλων παιδιών που γέννησε η σύζυγος του Ωσηέ, Λο-ρουχαμά (Μη Ελεημένη) και Λο-αμμί (Όχι Λαός Μου), έδειχναν ότι ο Ιεχωβά είχε απορρίψει τον Ισραήλ. (Ωσ 1:6-10) Στην περίπτωση του Γιου του Θεού, το όνομα Ιησούς (Ο Ιεχωβά Είναι Σωτηρία) ήταν προφητικό του ρόλου που θα έπαιζε εκείνος ως διορισμένος από τον Ιεχωβά Σωτήρας, ή αλλιώς ως μέσο σωτηρίας.—Ματ 1:21· Λου 2:30.

Το όνομα που δινόταν σε ένα παιδί απηχούσε συχνά τις περιστάσεις της γέννησής του ή τα αισθήματα του πατέρα ή της μητέρας. (Γε 29:32–30:13, 17-20, 22-24· 35:18· 41:51, 52· Εξ 2:22· 1Σα 1:20· 4:20-22) Η Εύα ονόμασε τον πρωτότοκό της Κάιν (που σημαίνει «Κάτι που Ήρθε σε Ύπαρξη»), διότι, όπως είπε: «Έφερα σε ύπαρξη έναν άνθρωπο με τη βοήθεια του Ιεχωβά». (Γε 4:1) Η ίδια, θεωρώντας το γιο που γέννησε μετά τη δολοφονία του Άβελ αντικαταστάτη εκείνου, τον ονόμασε Σηθ (Ορισμένος· Τοποθετημένος). (Γε 4:25) Ο Ισαάκ έδωσε στο νεότερο δίδυμο γιο του το όνομα Ιακώβ (Αυτός που Πιάνει τη Φτέρνα· Αυτός που Υποσκελίζει) διότι κατά τη γέννηση αυτό το αγόρι κρατιόταν από τη φτέρνα του Ησαύ, του αδελφού του.—Γε 25:26· παράβαλε την περίπτωση του Φαρές στα εδ. Γε 38:28, 29.

Ορισμένες φορές η όψη ενός βρέφους κατά τη γέννησή του αποτελούσε την αφορμή για το όνομά του. Ο πρωτότοκος γιος του Ισαάκ ονομάστηκε Ησαύ (που σημαίνει «Δασύτριχος») επειδή ήταν ασυνήθιστα δασύτριχος κατά τη γέννησή του.—Γε 25:25.

Τα ονόματα που δίνονταν στα παιδιά συνδυάζονταν πολλές φορές με τη λέξη Ελ (που σημαίνει «Θεός») ή με μια σύντμηση του θεϊκού ονόματος Ιεχωβά. Τέτοια ονόματα μπορεί να εξέφραζαν την ελπίδα των γονέων, να αντανακλούσαν την ευγνωμοσύνη τους για το ότι ευλογήθηκαν με απογόνους ή να έδειχναν εκτίμηση για τον Θεό. Σχετικά παραδείγματα είναι τα ονόματα Ιεδεΐας (πιθανώς, Είθε να Ευφρανθεί ο Ιεχωβά), Ελνάθαν (Ο Θεός Έχει Δώσει), Ιεβερεχίας (Ο Ιεχωβά Ευλογεί), Ιωνάθαν (Ο Ιεχωβά Έχει Δώσει), Ιεχωζαβάδ (πιθανότατα, Ο Ιεχωβά Έχει Προικίσει), Ελδάδ (πιθανώς, Ο Θεός Έχει Αγαπήσει), Αβδιήλ (Υπηρέτης του Θεού), Δανιήλ (Κριτής μου Είναι ο Θεός), Ιωσεδέκ (πιθανότατα, Ο Ιεχωβά Κηρύττει Δίκαιο) και Φελατίας (Ο Ιεχωβά Έχει Προμηθεύσει Διαφυγή).

Οι λέξεις «αβ» (που σημαίνει «πατέρας»), «αχ» (αδελφός), «αμ» (λαός), «μπαθ» (κόρη· ελληνική απόδοση «βηθ») και «μπεν» (γιος· ελληνική απόδοση «βεν») ήταν συνθετικά ονομάτων όπως τα ονόματα Αβιδά (Ο Πατέρας (με) Έχει Γνωρίσει), Αβιά (Πατέρας μου Είναι ο Ιεχωβά), Αχιέζερ (Ο Αδελφός μου Είναι Βοηθός), Αμμιούδ (Ο Λαός μου Είναι Αξιοπρέπεια), Αμμιναδάβ (Ο Λαός μου Είναι Πρόθυμος (Ευγενής· Γενναιόδωρος)), Βηθ-σαβεέ (Κόρη της Αφθονίας· πιθανώς, Κόρη [Γεννημένη] την Έβδομη [Ημέρα]) και Βεν-χανάν (Γιος Εκείνου που Δείχνει Εύνοια (Χάρη)· Γιος του Φιλεύσπλαχνου). Οι λέξεις «μέλεχ» (βασιλιάς), «αδών» (κύριος) και «βάαλ» (ιδιοκτήτης· κύριος) συνδυάζονταν επίσης με άλλες λέξεις για να σχηματίσουν σύνθετα ονόματα όπως Αβιμέλεχ (Ο Πατέρας μου Είναι Βασιλιάς), Αδωνίας (Ο Ιεχωβά Είναι Κύριος) και Βάαλ-θάμαρ (Ιδιοκτήτης (Κύριος) του Φοινικόδεντρου).

Οι ονομασίες ζώων και φυτών αποτελούσαν άλλη μια πηγή ονομάτων για τους ανθρώπους. Μερικά από αυτά τα ονόματα είναι Δεββώρα (που σημαίνει «Μέλισσα»), Δορκάς ή Ταβιθά (Γαζέλα), Ιωνάς (Περιστέρι), Ραχήλ (Προβατίνα), Σαφάν (Ύρακας των Βράχων) και Θάμαρ (Φοινικόδεντρο).

Όπως υποδηλώνεται από την επανάληψη ορισμένων ονομάτων στους γενεαλογικούς καταλόγους, έγινε προφανώς συνήθεια να δίνουν στα παιδιά το όνομα κάποιου συγγενή. (Βλέπε 1Χρ 6:9-14, 34-36.) Αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο συγγενείς και γνωστοί αντιτέθηκαν στην επιθυμία της Ελισάβετ να ονομάσει το νεογέννητο γιο της Ιωάννη.—Λου 1:57-61· βλέπε ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ (Επανάληψη ονομάτων).

Τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. δεν ήταν ασυνήθιστο για τους Ιουδαίους, ειδικά για όσους ζούσαν εκτός Ισραήλ ή σε πόλεις με μεικτό πληθυσμό Ιουδαίων και Εθνικών, να έχουν εβραϊκό ή αραμαϊκό όνομα παράλληλα με ένα λατινικό ή ελληνικό. Ίσως γι’ αυτό η Δορκάς αποκαλούνταν επίσης Ταβιθά και ο απόστολος Παύλος ονομαζόταν επίσης Σαύλος.

Σε κάποιες περιπτώσεις τα ονόματα θεωρήθηκαν αντανάκλαση της προσωπικότητας του ατόμου ή των χαρακτηριστικών του τάσεων. Ο Ησαύ είπε για τον αδελφό του: «Δεν είναι αυτός ο λόγος που το όνομά του καλείται Ιακώβ [Αυτός που Πιάνει τη Φτέρνα· Αυτός που Υποσκελίζει], εφόσον επρόκειτο να με υποσκελίσει αυτές τις δύο φορές; Τα πρωτοτόκιά μου τα πήρε ήδη, και ορίστε! αυτή τη φορά πήρε την ευλογία μου!» (Γε 27:36) Η Αβιγαία έκανε το εξής σχόλιο αναφορικά με το σύζυγό της: «Όπως είναι το όνομά του έτσι είναι και αυτός. Νάβαλ [Ασύνετος] είναι το όνομά του και έλλειψη σύνεσης τον διακρίνει». (1Σα 25:25) Μη θεωρώντας πλέον το όνομά της κατάλληλο λόγω των συμφορών που την είχαν βρει, η Ναομί είπε: «Μη με φωνάζετε Ναομί [Η Τερπνότητά Μου]. Να με φωνάζετε Μαρά [Πικραμένη], γιατί ο Παντοδύναμος με πίκρανε πολύ».—Ρθ 1:20.

Μετονομασίες ή νέα ονόματα. Μερικές φορές και για συγκεκριμένο σκοπό, το όνομα κάποιου άλλαζε ή του δινόταν ένα επιπρόσθετο όνομα. Η Ραχήλ, ενώ πέθαινε, ονόμασε το νεογέννητο γιο της Βεν-ονί (που σημαίνει «Γιος του Πένθους Μου»), αλλά ο θλιμμένος σύζυγός της, ο Ιακώβ, επέλεξε να τον ονομάσει Βενιαμίν (Γιος του Δεξιού Χεριού). (Γε 35:16-18) Ο Ιεχωβά μετονόμασε τον Άβραμ σε Αβραάμ (Πατέρας Πλήθους) και τη Σαραΐ (πιθανώς, Φιλόνικη) σε Σάρρα (Αρχόντισσα), δίνοντάς τους νέα ονόματα που ήταν και τα δύο προφητικά. (Γε 17:5, 6, 15, 16) Λόγω της εμμονής που εκδήλωσε ο Ιακώβ παλεύοντας με έναν άγγελο, του ειπώθηκε: «Το όνομά σου δεν θα καλείται πια Ιακώβ αλλά Ισραήλ [Εκείνος που Αναμετριέται (Εμμένει στην Αναμέτρησή Του) με τον Θεό· ή, Ο Θεός Αναμετριέται], γιατί αναμετρήθηκες με τον Θεό και τους ανθρώπους και στο τέλος υπερίσχυσες». (Γε 32:28) Αυτή η μετονομασία αποτελούσε εχέγγυο της ευλογίας του Θεού και επιβεβαιώθηκε αργότερα. (Γε 35:10) Προφανώς, λοιπόν, όταν οι Γραφές μιλούν προφητικά για «νέο όνομα», αναφέρονται σε όνομα που θα αντιπροσωπεύει κατάλληλα τον κάτοχό του.—Ησ 62:2· 65:15· Απ 3:12.

Ενίοτε δίνονταν νέα ονόματα σε άτομα που ανέρχονταν σε υψηλές κυβερνητικές θέσεις ή σε εκείνους στους οποίους παραχωρούνταν ειδικά προνόμια. Εφόσον τέτοια ονόματα δίνονταν από ανωτέρους, η μετονομασία μπορεί επίσης να δήλωνε ότι ο κάτοχος του νέου ονόματος υπόκειτο σε εκείνον που του το έδινε. Αφού ο Ιωσήφ έγινε ο διαχειριστής τροφίμων της Αιγύπτου, αποκαλούνταν Ζαφνάθ-πανεάχ. (Γε 41:44, 45) Όταν ο Φαραώ Νεχαώ κατέστησε τον Ελιακείμ υποτελή βασιλιά του Ιούδα, τον μετονόμασε σε Ιωακείμ. (2Βα 23:34) Παρόμοια, ο Ναβουχοδονόσορ, κάνοντας τον Ματτανία υποτελή του, τον μετονόμασε σε Σεδεκία. (2Βα 24:17) Ο Δανιήλ και οι τρεις Εβραίοι σύντροφοί του, ο Ανανίας, ο Μισαήλ και ο Αζαρίας, έλαβαν βαβυλωνιακά ονόματα αφότου επιλέχθηκαν για ειδική εκπαίδευση στη Βαβυλώνα.—Δα 1:3-7.

Κάποιο μεταγενέστερο γεγονός στη ζωή ενός ατόμου αποτελούσε μερικές φορές την αφορμή για να του δοθεί νέο όνομα. Ο Ησαύ, για παράδειγμα, πήρε το όνομα Εδώμ (που σημαίνει «Κόκκινος») από τις κόκκινες βρασμένες φακές για τις οποίες πούλησε τα πρωτοτόκιά του.—Γε 25:30-34.

Ονόματα Αγγέλων. Η Γραφή αναφέρει τα προσωπικά ονόματα μόνο δύο αγγέλων, του Γαβριήλ (που σημαίνει «Ο Ακμαίος του Θεού») και του Μιχαήλ (Ποιος Είναι Όμοιος με τον Θεό;). Οι άγγελοι δεν αποκάλυψαν κάποιες φορές το όνομά τους στα άτομα στα οποία εμφανίστηκαν, ίσως για να μην τους αποδοθεί ακατάλληλη τιμή ή ευλάβεια.—Γε 32:29· Κρ 13:17, 18.

Τι περιλαμβάνεται στο να γνωρίζουμε το όνομα του Θεού;

Η υλική δημιουργία πιστοποιεί την ύπαρξη του Θεού, αλλά δεν αποκαλύπτει το όνομά του. (Ψλ 19:1· Ρω 1:20) Το να γνωρίζει ένα άτομο το όνομα του Θεού σημαίνει περισσότερα από το να το γνωρίζει απλώς ως λέξη. (2Χρ 6:33) Στην πραγματικότητα σημαίνει να γνωρίζει το Πρόσωπο—τους σκοπούς, τις ενέργειες και τις ιδιότητές του όπως αποκαλύπτονται στο Λόγο του. (Παράβαλε 1Βα 8:41-43· 9:3, 7· Νε 9:10.) Αυτό καταδεικνύεται από την περίπτωση του Μωυσή, ανθρώπου τον οποίο ο Ιεχωβά “γνώριζε ονομαστικά”, δηλαδή στενά. (Εξ 33:12) Ο Μωυσής είχε το προνόμιο να δει μια φανέρωση της δόξας του Ιεχωβά και να ακούσει να “διακηρύττεται το όνομα του Ιεχωβά”. (Εξ 34:5) Εκείνη η διακήρυξη δεν ήταν απλώς μια επανάληψη του ονόματος Ιεχωβά, αλλά μια δήλωση αναφορικά με τις ιδιότητες και τις ενέργειες του Θεού. «Ιεχωβά, Ιεχωβά, Θεός ελεήμων και φιλεύσπλαχνος, που είναι μακρόθυμος και αφθονεί σε στοργική καλοσύνη και αλήθεια, που διατηρεί στοργική καλοσύνη για χιλιάδες, που συγχωρεί σφάλμα και παράβαση και αμαρτία, αλλά δεν πρόκειται να δώσει απαλλαγή από την τιμωρία, ο οποίος επιφέρει τιμωρία για το σφάλμα των πατέρων στους γιους και στους εγγονούς, στην τρίτη γενιά και στην τέταρτη γενιά». (Εξ 34:6, 7) Παρόμοια, ο ύμνος του Μωυσή, που περιέχει τα λόγια «διότι θα διακηρύξω το όνομα του Ιεχωβά», εξιστορεί την πολιτεία του Θεού με τον Ισραήλ και περιγράφει την προσωπικότητά του.—Δευ 32:3-44.

Όταν ο Ιησούς Χριστός βρισκόταν στη γη, “φανέρωσε το όνομα του Πατέρα του” στους μαθητές του. (Ιωα 17:6, 26) Μολονότι οι μαθητές γνώριζαν ήδη αυτό το όνομα και ήταν εξοικειωμένοι με τις ενέργειες του Θεού όπως έχουν καταγραφεί στις Εβραϊκές Γραφές, γνώρισαν τον Ιεχωβά με πολύ καλύτερο και πιο μεγαλειώδη τρόπο μέσω Εκείνου ο οποίος βρίσκεται «στον κόλπο του Πατέρα». (Ιωα 1:18) Ο Χριστός Ιησούς εκπροσωπούσε τέλεια τον Πατέρα, κάνοντας τα έργα του Πατέρα του και μιλώντας, όχι από προσωπική του επινόηση, αλλά λέγοντας τα λόγια του Πατέρα του. (Ιωα 10:37, 38· 12:50· 14:10, 11, 24) Να γιατί μπορούσε να πει: «Αυτός που έχει δει εμένα έχει δει και τον Πατέρα».—Ιωα 14:9.

Αυτό δείχνει καθαρά ότι οι μόνοι που γνωρίζουν αληθινά το όνομα του Θεού είναι οι υπάκουοι υπηρέτες του. (Παράβαλε 1Ιω 4:8· 5:2, 3.) Άρα, η διαβεβαίωση του Ιεχωβά στο εδάφιο Ψαλμός 91:14 εφαρμόζεται σε αυτά τα άτομα: «Θα τον προστατέψω επειδή γνώρισε το όνομά μου». Το όνομα αυτό καθαυτό δεν είναι μαγικό φυλαχτό, αλλά Εκείνος τον οποίο προσδιορίζει μπορεί να προστατέψει το λαό του, που του είναι αφοσιωμένος. Συνεπώς, το όνομα του Θεού εκπροσωπεί τον ίδιο. Γι’ αυτό η παροιμία λέει: «Το όνομα του Ιεχωβά είναι ισχυρός πύργος. Μέσα σε αυτόν σπεύδει ο δίκαιος και λαβαίνει προστασία». (Παρ 18:10) Αυτό κάνουν όσοι ρίχνουν στον Ιεχωβά το βάρος που σηκώνουν. (Ψλ 55:22) Παρόμοια, όταν κάποιος αγαπάει (Ψλ 5:11), εξυμνεί (Ψλ 7:17), επικαλείται αυτό το όνομα (Γε 12:8), του αποδίδει ευχαριστίες (1Χρ 16:35), ορκίζεται σε αυτό (Δευ 6:13), το θυμάται (Ψλ 119:55), το φοβάται (Ψλ 61:5), το αναζητάει (Ψλ 83:16), εμπιστεύεται σε αυτό (Ψλ 33:21), το εξυψώνει (Ψλ 34:3) και ελπίζει σε αυτό (Ψλ 52:9), κάνει αυτά τα πράγματα για τον ίδιο τον Ιεχωβά. Όταν κάποιος εξυβρίζει το όνομα του Θεού βλασφημεί τον Θεό.—Λευ 24:11, 15, 16.

Ο Ιεχωβά είναι ζηλότυπος για το όνομά του, μη ανεχόμενος ανταγωνισμό ή απιστία σε ζητήματα λατρείας. (Εξ 34:14· Ιεζ 5:13) Οι Ισραηλίτες είχαν την εντολή να μην αναφέρουν καν τα ονόματα άλλων θεών. (Εξ 23:13) Δεδομένου ότι στις Γραφές εμφανίζονται τα ονόματα κάποιων ψεύτικων θεών, προφανώς αυτό που εννοείται εδώ είναι ότι δεν έπρεπε να αναφέρουν τα ονόματα ψεύτικων θεών λατρευτικά.

Το ότι ο Ισραήλ, ως λαός που έφερε το όνομα του Θεού, απέτυχε να ζήσει σύμφωνα με τις δίκαιες εντολές του αποτέλεσε βεβήλωση ή μόλυνση του ονόματος του Θεού. (Ιεζ 43:8· Αμ 2:7) Εφόσον η απιστία των Ισραηλιτών επέφερε την τιμωρία τους από τον Θεό, αυτό έδωσε επίσης την ευκαιρία σε άλλα έθνη να μιλούν χωρίς σεβασμό για το όνομά του. (Παράβαλε Ψλ 74:10, 18· Ησ 52:5.) Καθώς αυτά τα έθνη δεν αναγνώρισαν ότι η τιμωρία προερχόταν από τον Ιεχωβά, θεώρησαν εσφαλμένα ότι οι συμφορές βρήκαν τον Ισραήλ επειδή ο Ιεχωβά ήταν ανίκανος να προστατέψει το λαό του. Προκειμένου να απαλλάξει το όνομά του από αυτό το όνειδος, ο Ιεχωβά ενήργησε για χάρη του ονόματός του και αποκατέστησε ένα υπόλοιπο των Ισραηλιτών στη γη τους.—Ιεζ 36:22-24.

Φανερώνοντας τον εαυτό του με ξεχωριστούς τρόπους, ο Ιεχωβά έκανε να θυμούνται το όνομά του. Στα μέρη στα οποία συνέβη αυτό, ανεγέρθηκαν θυσιαστήρια.—Εξ 20:24· παράβαλε 2Σα 24:16-18· βλέπε ΙΕΧΩΒΑ.

Το Όνομα του Γιου του Θεού. Λόγω του ότι ο Ιησούς Χριστός παρέμεινε πιστός μέχρι θανάτου, ανταμείφθηκε από τον Πατέρα του, λαβαίνοντας ανώτερη θέση και «το όνομα που είναι πάνω από κάθε άλλο όνομα». (Φλπ 2:5-11) Όλοι όσοι επιθυμούν ζωή πρέπει να αναγνωρίσουν τι εκπροσωπεί αυτό το όνομα (Πρ 4:12), όπως τη θέση που κατέχει ο Ιησούς ως Κριτής (Ιωα 5:22), Βασιλιάς (Απ 19:16), Αρχιερέας (Εβρ 6:20), Λυτρωτής (Ματ 20:28) και Πρώτιστος Παράγοντας σωτηρίας.—Εβρ 2:10· βλέπε ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ.

Επίσης, ο Χριστός Ιησούς ως «Βασιλιάς βασιλιάδων και Κύριος κυρίων» πρόκειται να ηγηθεί των ουράνιων στρατιών για να πολεμήσει με δικαιοσύνη. Ως εκτελεστής της εκδίκησης του Θεού, θα επιδείξει δυνάμεις και ιδιότητες τελείως άγνωστες σε όσους πολεμούν εναντίον του. Εύλογα, λοιπόν, «έχει όνομα γραμμένο το οποίο κανείς δεν γνωρίζει παρά μόνο ο ίδιος».—Απ 19:11-16.

Διάφορες Χρήσεις της Λέξης «Όνομα». Κάποιο συγκεκριμένο όνομα μπορεί να “κληθεί πάνω” σε άτομο, πόλη ή κτίριο. Όταν ο Ιακώβ υιοθέτησε τους γιους του Ιωσήφ, δήλωσε: «Ας κληθεί το όνομά μου πάνω τους και το όνομα των πατέρων μου, του Αβραάμ και του Ισαάκ». (Γε 48:16· βλέπε επίσης Ησ 4:1· 44:5.) Το ότι το όνομα του Ιεχωβά καλούνταν πάνω στους Ισραηλίτες υποδήλωνε ότι αυτοί ήταν λαός του. (Δευ 28:10· 2Χρ 7:14· Ησ 43:7· 63:19· Δα 9:19) Ο Ιεχωβά έθεσε επίσης το όνομά του στην Ιερουσαλήμ και στο ναό, ορίζοντας έτσι ότι αυτά θα ήταν το ενδεδειγμένο κέντρο της λατρείας του. (2Βα 21:4, 7) Ο Ιωάβ επέλεξε να μην ολοκληρώσει την κατάληψη της Ραββά για να μην κληθεί το όνομά του πάνω της, δηλαδή για να μην αποδοθεί σε αυτόν η κατάληψή της.—2Σα 12:28.

Όταν κάποιος πέθαινε χωρίς να αφήσει άρρενες απογόνους, το όνομά του, τρόπον τινά, “αφαιρούνταν”. (Αρ 27:4· 2Σα 18:18) Γι’ αυτό, ο θεσμός του ανδραδελφικού γάμου τον οποίο προέβλεπε ο Μωσαϊκός Νόμος αποτελούσε μέσο για να διατηρηθεί το όνομα του νεκρού. (Δευ 25:5, 6) Από την άλλη πλευρά, η καταστροφή ενός έθνους, ενός λαού ή μιας οικογένειας σήμαινε την εξάλειψη του ονόματός τους.—Δευ 7:24· 9:14· Ιη 7:9· 1Σα 24:21· Ψλ 9:5.

Το να μιλάει ή να ενεργεί κανείς «στο όνομα» ενός άλλου δήλωνε ότι ήταν εκπρόσωπός του. (Εξ 5:23· Δευ 10:8· 18:5, 7, 19-22· 1Σα 17:45· Εσθ 3:12· 8:8, 10) Παρόμοια, δεχόμενος κάποιον στο όνομα ενός άλλου θα έδειχνε ότι αναγνώριζε εκείνο το άτομο. Επομένως, το να “δεχτεί κάποιος προφήτη στο όνομα προφήτη” θα σήμαινε ότι τον δεχόταν επειδή ήταν προφήτης. (Ματ 10:41, KJ, ΒΑΜ, ΜΝΚ) Και το να βαφτίζει «στο όνομα του Πατέρα και του Γιου και του αγίου πνεύματος» θα σήμαινε ότι βάφτιζε αναγνωρίζοντας τον Πατέρα, τον Γιο και το άγιο πνεύμα.—Ματ 28:19.

Υπόληψη ή Φήμη. Η λέξη «όνομα» χρησιμοποιείται πολλές φορές στη Γραφή για να δηλώσει την υπόληψη ή τη φήμη. (1Χρ 14:17, υποσ.) Το να βγάλει κανείς κακό όνομα σε κάποιον σήμαινε ότι διατύπωνε ψεύτικη κατηγορία εναντίον του, αμαυρώνοντας την υπόληψή του. (Δευ 22:19) Το να “απορριφθεί ως πονηρό” το όνομα κάποιου σήμαινε ότι αυτός έχανε την υπόληψή του. (Λου 6:22) Οι άνθρωποι άρχισαν μετά τον Κατακλυσμό να χτίζουν έναν πύργο και μια πόλη προκειμένου να κάνουν «ξακουστό όνομα» για τον εαυτό τους, περιφρονώντας τον Ιεχωβά. (Γε 11:3, 4) Από την άλλη πλευρά, ο Ιεχωβά υποσχέθηκε να μεγαλύνει το όνομα του Άβραμ αν εκείνος έφευγε από τη χώρα του και τους συγγενείς του και πήγαινε σε άλλον τόπο. (Γε 12:1, 2) Απόδειξη της εκπλήρωσης εκείνης της υπόσχεσης αποτελεί το γεγονός ότι μέχρι σήμερα λίγα ονόματα των αρχαίων καιρών έχουν μεγαλυνθεί τόσο πολύ όσο του Αβραάμ, ιδιαίτερα ως παραδείγματα εξαιρετικής πίστης. Εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να ισχυρίζονται ότι είναι κληρονόμοι της Αβραμιαίας ευλογίας λόγω σαρκικής καταγωγής. Παρόμοια, ο Ιεχωβά μεγάλυνε το όνομα του Δαβίδ ευλογώντας τον και χαρίζοντάς του νίκες επί των εχθρών του Ισραήλ.—1Σα 18:30· 2Σα 7:9.

Όταν κάποιος γεννιέται, δεν έχει δημιουργήσει καμιά υπόληψη, και το όνομά του είναι απλώς μια ετικέτα. Να γιατί το εδάφιο Εκκλησιαστής 7:1 λέει: «Το όνομα είναι καλύτερο από το καλό λάδι και η ημέρα του θανάτου από την ημέρα της γέννησης». Το «όνομα» ενός ανθρώπου αποκτάει πραγματική σημασία, όχι κατά τη γέννησή του, αλλά καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, με την έννοια ότι καταλήγει να τον προσδιορίζει είτε ως δίκαιο είτε ως πονηρό. (Παρ 22:1) Χάρη στην πιστότητα που εκδήλωσε ο Ιησούς μέχρι θανάτου, το όνομά του έγινε το μοναδικό όνομα που «έχει δοθεί μεταξύ των ανθρώπων, μέσω του οποίου πρέπει να σωθούμε», και αυτός «έχει κληρονομήσει ένα όνομα εξοχότερο» από των αγγέλων. (Πρ 4:12· Εβρ 1:3, 4) Αντίθετα, ο Σολομών, για τον οποίο εκφράστηκε η ελπίδα ότι το όνομά του θα γινόταν “λαμπρότερο” από του Δαβίδ, πέθανε με όνομα ατόμου που είχε παρεκκλίνει από την αληθινή λατρεία. (1Βα 1:47· 11:6, 9-11) «Το όνομα των πονηρών θα σαπίσει», δηλαδή θα γίνει αποκρουστική δυσωδία. (Παρ 10:7) Γι’ αυτόν το λόγο, το καλό όνομα «είναι προτιμότερο από τα άφθονα πλούτη».—Παρ 22:1.

Ονόματα Γραμμένα στο «Βιβλίο της Ζωής». Φαίνεται ότι ο Ιεχωβά Θεός γράφει, με μεταφορική έννοια, ονόματα στο βιβλίο της ζωής «από τη θεμελίωση του κόσμου». (Απ 17:8) Εφόσον ο Χριστός Ιησούς ανέφερε ότι ο Άβελ έζησε κατά «τη θεμελίωση του κόσμου», έπεται ότι με την έκφραση αυτή εννοείται ο κόσμος της λυτρώσιμης ανθρωπότητας, ο οποίος ήρθε σε ύπαρξη αφού ο Αδάμ και η Εύα απέκτησαν παιδιά. (Λου 11:48-51) Το όνομα του Άβελ είναι προφανώς το πρώτο που έχει καταγραφεί σε αυτόν το συμβολικό ρόλο.

Τα ονόματα, ωστόσο, που εμφανίζονται στο ρόλο της ζωής δεν είναι ονόματα ατόμων τα οποία έχουν προκαθοριστεί να αποκτήσουν την επιδοκιμασία του Θεού και ζωή. Αυτό καταδεικνύεται από το ότι οι Γραφές μιλούν για “εξάλειψη” ονομάτων από «το βιβλίο της ζωής». Άρα λοιπόν, φαίνεται πως το όνομα κάποιου γράφεται στο «βιβλίο της ζωής» μόνο όταν αυτός γίνεται υπηρέτης του Ιεχωβά, και διατηρείται σε αυτό το βιβλίο μόνο αν παραμείνει πιστός.—Απ 3:5· 17:8· παράβαλε Εξ 32:32, 33· Λου 10:20· Φλπ 4:3· βλέπε επίσης ΖΩΗ.

Ονόματα Καταχωρισμένα στο Ρόλο του Αρνιού. Παρόμοια, τα ονόματα όσων λατρεύουν το συμβολικό θηρίο δεν έχουν καταχωριστεί στο ρόλο του Αρνιού. (Απ 13:8) Αυτό το θηρίο έχει λάβει την εξουσία, τη δύναμη και το θρόνο του από το δράκοντα, τον Σατανά τον Διάβολο. Άρα, όσοι λατρεύουν το θηρίο είναι μέρος του “σπέρματος του φιδιού”. (Απ 13:2· παράβαλε Ιωα 8:44· Απ 12:9.) Ακόμη και προτού ο Αδάμ και η Εύα αποκτήσουν παιδιά, ο Ιεχωβά Θεός έδειξε ότι θα υπήρχε έχθρα ανάμεσα στο “σπέρμα της γυναίκας” και στο “σπέρμα του φιδιού”. (Γε 3:15) Συνεπώς, από τη θεμελίωση του κόσμου είχε ήδη καθοριστεί ότι στο ρόλο του Αρνιού δεν θα γραφόταν το όνομα κανενός λάτρη του θηρίου. Μόνο άτομα ιερά από την άποψη του Θεού θα είχαν αυτό το προνόμιο.—Απ 21:27.

Δεδομένου ότι αυτός ο ρόλος ανήκει στο Αρνί, τα αναγραφόμενα ονόματα πρέπει λογικά να είναι τα ονόματα των ατόμων που του έχουν δοθεί από τον Θεό. (Απ 13:8· Ιωα 17:9, 24) Επομένως, είναι αξιοσημείωτο ότι το βιβλίο της Αποκάλυψης, την επόμενη φορά που μνημονεύει το Αρνί, το παρουσιάζει να στέκεται στο Όρος Σιών μαζί με 144.000 άτομα αγορασμένα ανάμεσα από την ανθρωπότητα.—Απ 14:1-5.

ΟΝΥΧΑΣ

1. Ημιπολύτιμο πετράδι, μια σκληρή ποικιλία του αχάτη. Ο όρος εφαρμόζεται και σε μια ταινιωτή μορφή χαλκηδόνιου. Ο όνυχας έχει λευκές στοιβάδες που εναλλάσσονται με μαύρες, καφέ, κόκκινες, γκρίζες ή πράσινες. Το αχνό χρώμα που προκύπτει από το συνδυασμό των κόκκινων και των λευκών στοιβάδων, καθώς οι κόκκινες στοιβάδες διακρίνονται μέσα από τις ημιδιαφανείς λευκές στοιβάδες αυτής της πέτρας, φαίνεται ότι θύμιζε στους αρχαίους Έλληνες το νύχι, εξού και η ονομασία ὄνυξ. Από την αρχαιότητα, ο όνυχας ήταν περιζήτητος για στολίδια, δαχτυλίδια και χάντρες. Οι ποικιλόχρωμες στοιβάδες τον έκαναν ιδιαίτερα δημοφιλή για την κατασκευή καμεών (κοσμημάτων με ανάγλυφα σκαλίσματα).

Η «γη Αβιλά» ήταν σπουδαία πηγή όνυχα στους πρώιμους Βιβλικούς χρόνους. (Γε 2:11, 12) Πέτρες όνυχα συγκαταλέγονταν στα πολύτιμα πράγματα που δόθηκαν ως συνεισφορά για την κατασκευή αντικειμένων σχετικών με τη σκηνή της μαρτυρίας του Ισραήλ. (Εξ 25:1-3, 7) «Τα ονόματα των γιων του Ισραήλ . . . κατά τη σειρά της γέννησής τους» ήταν σκαλισμένα πάνω σε δύο πέτρες όνυχα (έξι ονόματα σε κάθε πέτρα) οι οποίες ήταν τοποθετημένες πάνω στα κομμάτια του εφόδ του αρχιερέα που ξεκινούσαν από τους ώμους, «ως πέτρες ενθύμησης για τους γιους του Ισραήλ». Μια άλλη πέτρα όνυχα είχε σκαλισμένο πάνω της το όνομα μιας από τις 12 φυλές του Ισραήλ και ήταν τοποθετημένη στο κέντρο της τέταρτης σειράς λίθων στο «περιστήθιο της κρίσης» του αρχιερέα.—Εξ 28:9-12, 15-21· 35:5, 9, 27· 39:6-14.

Μεταγενέστερα, ο ίδιος ο Δαβίδ ετοίμασε πολλά πολύτιμα πράγματα, μεταξύ των οποίων και πέτρες όνυχα, για την οικοδόμηση του μελλοντικού ναού στην Ιερουσαλήμ. (1Χρ 29:2) Ο όνυχας ήταν επίσης μια από τις πολύτιμες πέτρες που χρησίμευαν ως μεταφορικό «περικάλυμμα» για «το βασιλιά της Τύρου» στη θρηνωδία που κατέγραψε ο Ιεζεκιήλ. (Ιεζ 28:12, 13) Αναγνωρίζοντας την αξία της σοφίας, ο Ιώβ δήλωσε ότι με «σπάνιο όνυχα» και με άλλα πολύτιμα πράγματα δεν μπορεί κάποιος να αγοράσει την ανεκτίμητη, θεϊκή σοφία.—Ιωβ 28:12, 16.

2. Συστατικό του θυμιάματος που προοριζόταν αποκλειστικά για χρήση στο αγιαστήριο. (Εξ 30:34-37) Μερικοί πιστεύουν ότι ο όνυχας πιθανόν να προερχόταν από το επίπωμα ορισμένων οστρακοειδών. Ωστόσο, εφόσον αυτό το συστατικό χρησιμοποιούνταν για ιερό σκοπό, άλλοι θεωρούν ότι ήταν φυτικό προϊόν και όχι κάτι που προερχόταν από ένα ακάθαρτο ζώο.

ΟΟΛΑ

(Οολά) [Η Δική της Σκηνή [Λατρείας]].

Το 23ο κεφάλαιο του Ιεζεκιήλ παρουσιάζει τη Σαμάρεια (που αντιπροσωπεύει το δεκάφυλο βασίλειο του Ισραήλ) ως την πόρνη Οολά, τη μεγαλύτερη αδελφή της Οολιβά, που αντιπροσωπεύει την Ιερουσαλήμ (το βασίλειο του Ιούδα). Το όνομα Οολά, η σημασία του οποίου είναι «Η Δική της Σκηνή [Λατρείας]», μπορεί να παραπέμπει στο γεγονός ότι το δεκάφυλο βασίλειο καθιέρωσε τα δικά του κέντρα λατρείας. Η πνευματική πορνεία της άρχισε στην Αίγυπτο και συνεχίστηκε στην Υποσχεμένη Γη. Σε μεταγενέστερες εποχές αυτή η πορνεία περιλάμβανε την επιδίωξη της εύνοιας των Ασσυρίων και την υιοθέτηση εξαχρειωτικών ειδωλολατρικών συνηθειών, μεταξύ των οποίων ήταν και οι θυσίες παιδιών. Λόγω της απιστίας της απέναντί του, ο Ιεχωβά παρέδωσε την Οολά (το βόρειο βασίλειο) στα χέρια των Ασσυρίων, των εραστών της.

ΟΟΛΙΑΒ

(Οολιάβ) [Η Σκηνή του Πατέρα· πιθανώς, Ο Πατέρας Είναι η Σκηνή Μου [δηλαδή προστασία]].

Ο κυριότερος βοηθός του Βεσελεήλ στην κατασκευή της σκηνής της μαρτυρίας. Ήταν από τη φυλή του Δαν, γιος του Αχισαμάχ. Ο Οολιάβ ήταν «τεχνίτης και κεντητής και υφαντής που εργαζόταν με την μπλε κλωστή και το μαλλί το βαμμένο πορφυροκόκκινο και με κόκκινη κλωστή και εκλεκτό λινάρι».—Εξ 31:6· 35:34· 36:1, 2· 38:23.

ΟΟΛΙΒΑ

(Οολιβά) [Η Δική μου Σκηνή [Λατρείας] Είναι σε Αυτήν].

Στο 23ο κεφάλαιο του Ιεζεκιήλ, η απιστία της Ιερουσαλήμ προς τον Ιεχωβά παρουσιάζεται με μια αλληγορία, την ιστορία της πόρνης Οολιβά. Η σημασία του ονόματος Οολιβά φαίνεται να παραπέμπει στο γεγονός ότι η σκηνή, δηλαδή το αγιαστήριο, του Ιεχωβά ήταν στην περιοχή της. (Παράβαλε ΟΟΛΑ.) Ωστόσο, αντί να δείξει εκτίμηση για αυτό και να παραδειγματιστεί από την τιμωρία που υπέστη η αδελφή της η Οολά (Σαμάρεια) λόγω απιστίας, η Οολιβά, όχι μόνο συνέχισε το υπόμνημα της μοιχείας που είχε ξεκινήσει στην Αίγυπτο, αλλά συμπεριφέρθηκε ακόμη χειρότερα από την αδελφή της. Άσκησε ειδωλολατρία σε μεγάλη κλίμακα και συνδέθηκε πολιτικά με τους Ασσυρίους και τους Βαβυλωνίους. Γι’ αυτό, προειπώθηκε ότι οι πρώην εραστές της, οι Βαβυλώνιοι, θα έρχονταν εναντίον της και θα την καθιστούσαν «κάτι το τρομακτικό».

ΟΟΛΙΒΑΜΑ

(Οολιβαμά) [Σκηνή του Υψηλού Τόπου].

1. Χαναναία σύζυγος του Ησαύ. Του γέννησε τρεις γιους—τον Ιεούς, τον Ιαλάμ και τον Κορέ—οι οποίοι έγιναν όλοι τους σεΐχηδες του Εδώμ. Η Οολιβαμά ήταν κόρη του Ανά και εγγονή του Ευαίου Σεβεγών.—Γε 36:2, 5-8, 14, 18, 25· βλέπε ΑΝΑ.

2. Ο προσδιορισμός ενός Εδωμίτη σεΐχη. Ορισμένοι λόγιοι πιστεύουν ότι αυτά τα παρατιθέμενα ονόματα είναι τοπωνύμια και θεωρούν πως η σωστή απόδοση θα ήταν «ο σεΐχης της Οολιβαμά», και ούτω καθεξής.—Γε 36:40, 41· 1Χρ 1:51, 52.

ΟΠΛΑ, ΠΑΝΟΠΛΙΑ

Τα επιμέρους όπλα και ο γενικός οπλισμός μνημονεύονται συχνά στην Αγία Γραφή, αλλά δεν παρέχονται εκτενείς λεπτομέρειες για την κατασκευή και τη χρήση τους.

Ενώ ειδικά οι Εβραϊκές Γραφές αναφέρονται επανειλημμένα στη χρήση κατά γράμμα όπλων όπως το σπαθί, το δόρυ, η ασπίδα και άλλα, τονίζουν επίσης με συνέπεια πόσο αναγκαίο αλλά και επωφελές είναι το να εμπιστεύεται κανείς στον Ιεχωβά. (Γε 15:1· Ψλ 76:1-3· 115:9-11· 119:114· 144:2) Η εμπιστοσύνη σε Αυτόν ήταν φανερή στα λόγια του Δαβίδ προς τον Γολιάθ: «Εσύ έρχεσαι σε εμένα με σπαθί και με δόρυ και με ακόντιο· εγώ όμως έρχομαι σε εσένα με το όνομα του Ιεχωβά των στρατευμάτων, του Θεού των στρατευμάτων του Ισραήλ, που εσύ ενέπαιξες. Την ημέρα αυτή ο Ιεχωβά θα σε παραδώσει στο χέρι μου . . . Και όλη αυτή η σύναξη θα γνωρίσει ότι ούτε με σπαθί ούτε με δόρυ σώζει ο Ιεχωβά, επειδή του Ιεχωβά είναι η μάχη». (1Σα 17:45-47) Η εξάρτηση από το πνεύμα του Ιεχωβά και όχι από τη στρατιωτική δύναμη παρουσιάζεται ως απαραίτητη και αποτελεσματική. (Ζαχ 4:6) Επίσης, πιστοποιώντας την αγάπη του για τη συμβολική του σύζυγο, τη Σιών, ο Ιεχωβά έδωσε την εξής διαβεβαίωση: «Οποιοδήποτε όπλο κατασκευαστεί εναντίον σου δεν θα έχει επιτυχία . . . Αυτή είναι η κληρονομική ιδιοκτησία των υπηρετών του Ιεχωβά».—Ησ 54:17.

Η εβραϊκή λέξη κελί μπορεί να σημαίνει «όπλο», αλλά μπορεί επίσης να αναφέρεται σε ένα «αντικείμενο», «σκεύος» ή “σύνεργο”. (Κρ 9:54· Λευ 13:49· Ιεζ 4:9· Αρ 35:16· Εκ 9:18· Λευ 6:28) Στον πληθυντικό αριθμό μπορεί να αναφέρεται στον «οπλισμό», όπως επίσης σε «αποσκευές», «αγαθά» και «υπάρχοντα». (1Σα 31:9· 10:22· 17:22· Γε 31:37· 45:20) Μια άλλη εβραϊκή λέξη που σημαίνει «όπλα» (νέσεκ) προέρχεται από τη ρίζα νασάκ, που σημαίνει «είμαι οπλισμένος». (1Βα 10:25· 1Χρ 12:2· 2Χρ 17:17) Στις Ελληνικές Γραφές, η λέξη ὅπλον είναι συγγενική της λέξης πανοπλία, που σημαίνει «όλος ο οπλισμός· η πλήρης αμυντική περιβολή».—Ιωα 18:3· Λου 11:22· Εφ 6:11.

Επιθετικά Όπλα. Σπαθί και ξιφίδιο. Η εβραϊκή λέξη χέρεβ αποδίδεται συνήθως «σπαθί», αλλά μπορεί επίσης να αποδοθεί “ξιφίδιο”, «καλέμι» και “μαχαίρι”. (Γε 3:24· 1Βα 18:28· Εξ 20:25· Ιη 5:2) Στις Εβραϊκές Γραφές το σπαθί είναι το συχνότερα αναφερόμενο επιθετικό αλλά και αμυντικό όπλο. Είχε λαβή και μεταλλική λεπίδα, η οποία μπορούσε να είναι ορειχάλκινη, χάλκινη, σιδερένια ή ατσάλινη. Τα σπαθιά τα χρησιμοποιούσαν για να κόβουν (1Σα 17:51· 1Βα 3:24, 25) και να τρυπούν. (1Σα 31:4) Μερικά σπαθιά ήταν κοντά, ενώ άλλα μακριά, με μονή ή διπλή κόψη. Οι αρχαιολόγοι διακρίνουν τα ξιφίδια από τα σπαθιά με βάση το μήκος, και το σημείο διαφοροποίησης είναι περίπου τα 40 εκ.

Γενικά το σπαθί το κρεμούσαν από τη ζώνη στην αριστερή πλευρά του σώματος (1Σα 25:13) και το έβαζαν, όπως και το ξιφίδιο, μέσα σε δερμάτινη θήκη. Το εδάφιο 2 Σαμουήλ 20:8 αφήνει περιθώρια για την πιθανότητα να μετακίνησε εσκεμμένα ο Ιωάβ το σπαθί του, έτσι ώστε αυτό να πέσει από τη θήκη του, και κατόπιν να το κράτησε απλώς στο χέρι του αντί να το βάλει ξανά μέσα στη θήκη. Ο ανυποψίαστος Αμασά ίσως νόμισε ότι το σπαθί είχε πέσει τυχαία, και δεν έδωσε σημασία. Αυτό αποδείχτηκε μοιραίο.

Η λέξη μάχαιρα του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου είναι αυτή που χρησιμοποιείται συνήθως στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές αναφερόμενη στο σπαθί (Ματ 26:47), υπάρχει όμως και η λέξη ῥομφαία, που υποδηλώνει ένα «μακρύ σπαθί». (Απ 6:8) Το ότι οι μαθητές είχαν μαζί τους δύο σπαθιά τη νύχτα της προδοσίας του Ιησού δεν ήταν κάτι πρωτοφανές για εκείνη την εποχή (Λου 22:38), και μαρτυρείται ειδικά για τους Γαλιλαίους ότι δεν ήταν ασυνήθιστο να οπλοφορούν. (Βλέπε Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, του Φ. Ιώσηπου, Γ΄, 42 [iii, 2].) Τα λόγια του Ιησού στο εδάφιο Λουκάς 22:36: «Αυτός που δεν έχει σπαθί ας πουλήσει το εξωτερικό του ένδυμα και ας αγοράσει» δεν υποδείκνυαν ότι οι μαθητές του επρόκειτο να αρχίσουν να ζουν ριψοκίνδυνα. Απεναντίας, ο Ιησούς επιθυμούσε να έχουν μαζί τους οι ακόλουθοί του εκείνη τη νύχτα ένα σπαθί για να δείξει καθαρά ότι, αν και θα αντιμετώπιζαν καταστάσεις που θα μπορούσαν εύκολα να προκαλέσουν ένοπλη αντίσταση, εκείνος δεν είχε την πρόθεση να καταφύγει στο σπαθί, αλλά θα παραδιδόταν οικειοθελώς, σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Έτσι λοιπόν, όταν ο Πέτρος όντως αντέδρασε και προσπάθησε να προβάλει ένοπλη αντίσταση, κόβοντας το αφτί του Μάλχου, ο Ιησούς τον διέταξε: «Επίστρεψε το σπαθί σου στη θέση του, γιατί όλοι εκείνοι που παίρνουν σπαθί θα αφανιστούν από σπαθί». (Ματ 26:52· Ιωα 18:10, 11) Ασφαλώς, το σπαθί του Πέτρου και το άλλο που ήταν διαθέσιμο δεν θα ωφελούσαν και πολύ απέναντι σε μια τόσο μεγάλη ομάδα οπλισμένων αντρών, και αν προσπαθούσαν να τα χρησιμοποιήσουν, θα είχαν αναμφίβολα “αφανιστεί από σπαθί”. (Ματ 26:47) Το σπουδαιότερο είναι ότι μια τέτοια απόπειρα απελευθέρωσης του Ιησού θα αποτύγχανε, εφόσον θα ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με το σκοπό του Ιεχωβά Θεού. (Ματ 26:53, 54) Με αυτά τα δεδομένα, αργότερα την ίδια ημέρα ο Ιησούς μπορούσε να δηλώσει καθαρά στον Πιλάτο: «Αν η βασιλεία μου ήταν μέρος αυτού του κόσμου, οι υπηρέτες μου θα είχαν αγωνιστεί για να μην παραδοθώ στους Ιουδαίους. Τώρα όμως, η βασιλεία μου δεν έχει αυτή την προέλευση».—Ιωα 18:36.

Δόρυ, κοντάρι και ακόντιο. Όπλα με τα οποία χτυπούσαν είτε από κοντά είτε από απόσταση και τα οποία αποτελούνταν από στέλεχος εφοδιασμένο με αιχμηρό άκρο ή κεφαλή. (1Σα 18:11· Κρ 5:8· Ιη 8:18· Ιωβ 41:26) Ποικίλα είδη τους χρησιμοποιούνταν από όλα τα έθνη της αρχαιότητας. Αυτά τα όπλα προσδιορίζονται από διάφορες εβραϊκές λέξεις, αλλά ο ακριβής διαχωρισμός μεταξύ τους είναι κάπως ασαφής.

Στις Εβραϊκές Γραφές το δόρυ (εβρ., χανίθ) ήταν προφανώς το μεγαλύτερο από αυτά τα τρία όπλα, αποτελούνταν δε από ένα μακρύ ξύλινο στέλεχος το οποίο κατέληγε συνήθως σε μια αιχμηρή πέτρινη ή μεταλλική κεφαλή. Ήταν δεύτερο σε σπουδαιότητα μετά το σπαθί. Ο γίγαντας Γολιάθ έφερε ένα δόρυ που η αιχμή του ζύγιζε “εξακόσιους σίκλους σίδερο” (6,8 κιλά) και είχε ένα ξύλινο στέλεχος «σαν το αντί εκείνων που δουλεύουν στον αργαλειό». (1Σα 17:7) Μερικά δόρατα είχαν στην πίσω άκρη ένα οξύ μεταλλικό πέλμα με το οποίο μπορούσε να καρφώνεται το δόρυ στο έδαφος. Επομένως, ο πολεμιστής είχε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά και αυτή την άκρη, εκτός από την αιχμή του δόρατος. (2Σα 2:19-23) Ένα δόρυ μπηγμένο στη γη υποδείκνυε πιθανώς το προσωρινό κατάλυμα ενός βασιλιά.—1Σα 26:7.

Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές το δόρυ (λόγχη, Κείμενο) αναφέρεται στο εδάφιο Ιωάννης 19:34, σύμφωνα με το οποίο, αφού πέθανε ο Ιησούς Χριστός, «ένας από τους στρατιώτες έμπηξε στην πλευρά του ένα δόρυ». Μιας και ο στρατιώτης ήταν Ρωμαίος, πιθανότατα χρησιμοποίησε το ρωμαϊκό pilum. Ένα τέτοιο όπλο είχε μήκος περίπου 1,8 μ. και σιδερένια κεφαλή που έφερε άγκιστρα και έφτανε μέχρι τη μέση του ξύλινου στελέχους.

Το κοντάρι (εβρ., ρόμαχ), όπλο με μακρύ στέλεχος και αιχμηρό άκρο, χρησιμοποιούνταν για διατρύπηση. (Αρ 25:7, 8) Ήταν συνηθισμένο όπλο των Εβραίων.

Το ακόντιο (εβρ., κιδών) είχε αιχμηρή μεταλλική κεφαλή και συνήθως το έριχναν από μακριά. Ήταν προφανώς μικρότερο και ελαφρύτερο από το κοινό δόρυ, γι’ αυτό και μπορούσαν να το κρατούν με απλωμένο το βραχίονα. (Ιη 8:18-26) Το ακόντιο το κουβαλούσαν συνήθως στην πλάτη, όχι στο χέρι.

Τόξο, βέλος και σαΐτα. Από την αρχαιότητα το τόξο (εβρ. κείμενο, κέσεθ· ελλ. κείμενο, τόξον) χρησιμοποιούνταν στο κυνήγι και στον πόλεμο. (Γε 21:20· 27:3· 48:22· Απ 6:2) Ήταν καθιερωμένο όπλο μεταξύ των Ισραηλιτών (2Χρ 26:14, 15), εκείνων που πολεμούσαν για την Αίγυπτο (Ιερ 46:8, 9), των Ασσυρίων (Ησ 37:33) και των Μηδοπερσών.—Ιερ 50:14· 51:11· βλέπε επίσης ΤΟΞΟΤΗΣ.

Το «χάλκινο τόξο» που αναφέρεται πρέπει να εννοηθεί πιθανότατα ως ξύλινο τόξο επικαλυμμένο με χαλκό. (2Σα 22:35) Η έκφραση «λυγίζω το τόξο» (κατά κυριολεξία, «πατώ το τόξο») αναφέρεται στο πέρασμα της χορδής στο τόξο. (Ψλ 7:12· 37:14· Ιερ 50:14, 29) Αυτό μπορούσε να το κάνει κάποιος πατώντας σταθερά με το πόδι στη μέση του τόξου. Ή μπορούσε να συγκρατεί με το πόδι στο έδαφος τη μια άκρη του τόξου, στην οποία είχε περάσει τη χορδή, ενώ παράλληλα λύγιζε την άλλη άκρη για να περάσει σε αυτήν το ελεύθερο άκρο της χορδής.

Τα βέλη (εβρ. κείμενο, χετς· ελλ. κείμενο, βέλος [από τη ρίζα βάλλω, που σημαίνει «ρίχνω»]) φτιάχνονταν από καλάμια ή ελαφρύ ξύλο, και στις βάσεις τους έβαζαν συνήθως φτερά. Οι αιχμές των βελών φτιάχνονταν αρχικά από πυρόλιθο ή από κόκαλο και μεταγενέστερα από μέταλλο. Μερικές φορές έφτιαχναν τα βέλη ακιδωτά, τα βύθιζαν σε δηλητήριο (Ιωβ 6:4) ή τα κάλυπταν με κάποιο εύφλεκτο υλικό. (Ψλ 7:13) Όταν επρόκειτο για εμπρηστικό βέλος, τοποθετούσαν μέσα σε τρύπες που υπήρχαν στην άκρη της μεταλλικής αιχμής του στουπί μουσκεμένο σε λάδι, το οποίο και άναβαν όταν χρησιμοποιούσαν το βέλος. Σε μια δερμάτινη θήκη ή φαρέτρα τοποθετούσαν συνήθως 30 βέλη. Ασσυριακά ανάγλυφα δείχνουν ότι οι φαρέτρες που μεταφέρονταν πάνω στα άρματα περιείχαν 50 βέλη.—Παράβαλε Ησ 22:6.

Η σαΐτα (εβρ., μασσά‛) ήταν προφανώς ένα κοντό αιχμηρό βλήμα παρόμοιο με το βέλος. (Ιωβ 41:26) Η εβραϊκή λέξη σέλαχ, που αποδίδεται «βέλος», προέρχεται από τη ρίζα σαλάχ που σημαίνει «στέλνω (έξω)· απλώνω». (Ιωβ 20:25· Γε 8:8, 9· Εξ 9:15) Η εβραϊκή λέξη ζικκίμ υποδηλώνει «πύρινα βέλη» και είναι συγγενική της λέξης ζικώθ, που σημαίνει «σπίθες».—Παρ 26:18· Ησ 50:11.

Οι Ρωμαίοι έφτιαχναν σαΐτες από κοίλα καλάμια, στην κάτω πλευρά των οποίων, κάτω από την αιχμή, υπήρχε μια σιδερένια υποδοχή που μπορούσε να γεμίσει με καιόμενη νάφθα. Κατόπιν έριχναν τη σαΐτα από χαλαρό τόξο, εφόσον η εκτόξευσή της από τεντωμένο τόξο θα είχε ως αποτέλεσμα να σβήσει η φωτιά. Αν κάποιος προσπαθούσε να σβήσει ένα τέτοιο καταστροφικό βέλος με νερό, απλώς θα δυνάμωνε τη φλόγα, ενώ ο μόνος τρόπος για να το σβήσει ήταν να το σκεπάσει με χώμα. Ο απόστολος Παύλος χρησιμοποίησε τη λέξη βέλος όταν έγραψε για «τα πυρωμένα βέλη» που μπορεί κάποιος να σβήσει με τη μεγάλη ασπίδα της πίστης.—Εφ 6:16.

Σφεντόνα. Από τους αρχαίους χρόνους, η σφεντόνα (εβρ., κέλα‛) υπήρξε όπλο των βοσκών (1Σα 17:40) και των πολεμιστών. (2Χρ 26:14) Ήταν ένας δερμάτινος ιμάντας ή μια λωρίδα υφασμένη από τένοντες ζώων, βούρλα ή τρίχες. «Το κοίλωμα της σφεντόνας», ένα φαρδύτερο τμήμα στο κέντρο, συγκρατούσε το βλήμα. (1Σα 25:29) Το ένα άκρο της σφεντόνας μπορούσαν να το έχουν δεμένο στο χέρι ή στον καρπό, ενώ το άλλο το κρατούσαν στο χέρι και το ελευθέρωναν καθώς περιέστρεφαν τη σφεντόνα. Στριφογύριζαν τη γεμάτη σφεντόνα πάνω από το κεφάλι, ίσως αρκετές φορές, και μετά άφηναν ξαφνικά ελεύθερο το ένα άκρο της εκσφενδονίζοντας το βλήμα με μεγάλη δύναμη και ταχύτητα. Οι ομαλές, στρογγυλές πέτρες θεωρούνταν ιδιαίτερα κατάλληλες για τις σφεντόνες, αν και χρησιμοποιούνταν και άλλα βλήματα. (1Σα 17:40) Οι σφενδονιστές αποτελούσαν μόνιμο τμήμα των στρατευμάτων του Ιούδα (2Χρ 26:14) και του Ισραήλ.—2Βα 3:25.

Πολεμικό ρόπαλο, πολεμικό ραβδί και πολεμικός πέλεκυς. Το «πολεμικό ρόπαλο» ήταν προφανώς ένα βαρύ ρόπαλο που έφερε μερικές φορές μεταλλικές ακίδες. (Παρ 25:18) Το “πολεμικό ραβδί” ήταν μια ξύλινη ράβδος, ίσως με μεταλλική αιχμή, που χρησιμοποιούνταν ως όπλο. (Ιεζ 39:9) Ο πολεμικός πέλεκυς ήταν ένα όπλο που είχε συνήθως σχετικά κοντή λαβή, ξύλινη ή μεταλλική, και κεφαλή, πέτρινη ή μεταλλική, με κοφτερή λεπίδα. Έμμεση αναφορά στον πολεμικό πέλεκυ γίνεται με μεταφορική γλώσσα στο εδάφιο Ψαλμός 35:3, όπου ο Δαβίδ παρακαλεί τον Ιεχωβά: «Δράξε δόρυ και διπλό πέλεκυ για να αντιμετωπίσεις εκείνους που με καταδιώκουν».

Αμυντικά Όπλα και Πανοπλία. Για να προστατέψει το σώμα του από τα επιθετικά όπλα του εχθρού, ο στρατιώτης χρησιμοποιούσε διαφόρων ειδών ασπίδες και εξαρτήματα αμυντικού οπλισμού.

Ασπίδα. Φαρδύ κομμάτι του αμυντικού οπλισμού που χρησιμοποιούσαν όλα τα αρχαία έθνη. Η ασπίδα ήταν εφοδιασμένη με εσωτερική λαβή, και στη διάρκεια της μάχης ο πολεμιστής την κρατούσε—συνήθως στον αριστερό βραχίονα ή στο αριστερό χέρι—ενώ κατά τη διάρκεια της πορείας μπορεί να την κρεμούσε από ένα λουρί στον ώμο. Το εδάφιο Ησαΐας 22:6 αφήνει να εννοηθεί ότι μερικές ασπίδες μπορεί να διέθεταν κάλυμμα το οποίο αφαιρούνταν την ώρα της μάχης. Σε καιρό ειρήνης, οι ασπίδες πολλές φορές φυλάσσονταν σε οπλοστάσια.—Ασμ 4:4.

Οι ασπίδες που χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα ήταν συχνά ξύλινες με δερμάτινη επικάλυψη και μπορούσαν να καούν. (Ιεζ 39:9) Ενώ οι ξύλινες και οι δερμάτινες ασπίδες χρησιμοποιούνταν ευρέως, φαίνεται ότι οι μεταλλικές ήταν λιγότερο διαδεδομένες και χρησιμοποιούνταν κυρίως από ηγέτες, βασιλικούς φρουρούς ή ίσως για εθιμοτυπικούς σκοπούς. (2Σα 8:7· 1Βα 14:27, 28) Τις άλειβαν με λάδι για να τις κάνουν ευλύγιστες και αδιάβροχες, για να προστατέψουν το μέταλλο από τη σκουριά ή για να τις κάνουν λείες και γλιστερές. (2Σα 1:21) Οι δερμάτινες ασπίδες κοσμούνταν συχνά στο κέντρο τους με έναν βαρύ, μεταλλικό ομφαλό (ένα εξόγκωμα ή ένα πλατυκέφαλο καρφί), που παρείχε επιπρόσθετη προστασία.—Ιωβ 15:26.

Τη «μεγάλη ασπίδα» (εβρ., τσιννάχ) την κρατούσαν οι βαριά οπλισμένοι πεζικάριοι (2Χρ 14:8) και μερικές φορές ένας ασπιδοφόρος άντρας. (1Σα 17:7, 41) Ήταν είτε ωοειδής είτε ορθογώνια σαν πόρτα. Προφανώς, μια παρόμοια «μεγάλη ασπίδα» προσδιορίζεται και στο εδάφιο Εφεσίους 6:16 από τη λέξη θυρεός του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου (παράγωγο της λέξης θύρα). Η τσιννάχ ήταν τόσο μεγάλη ώστε σκέπαζε ολόκληρο το σώμα. (Ψλ 5:12) Ενίοτε χρησιμοποιούνταν για το σχηματισμό συμπαγών γραμμών μάχης, από τις οποίες προεξείχαν τα κοντάρια. Η μεγάλη ασπίδα μνημονεύεται μερικές φορές μαζί με το κοντάρι ή το δόρυ εν είδει αναφοράς στα όπλα γενικά.—1Χρ 12:8, 34· 2Χρ 11:12.

Τη μικρότερη «ασπίδα» (εβρ., μαγέν) την κρατούσαν συνήθως οι τοξότες, και σχετίζεται συχνά με ελαφρά όπλα όπως το τόξο. Για παράδειγμα, τέτοιες ασπίδες κρατούσαν οι Βενιαμινίτες τοξότες της στρατιωτικής δύναμης του Βασιλιά Ασά του Ιούδα. (2Χρ 14:8) Η μικρότερη ασπίδα ήταν συνήθως στρογγυλή και πιο διαδεδομένη από τη μεγάλη, καθώς πιθανότατα χρησιμοποιούνταν κυρίως στη μάχη εκ του συστάδην. Το ότι οι ασπίδες που προσδιορίζονται από τις εβραϊκές λέξεις τσιννάχ και μαγέν διέφεραν σημαντικά ως προς το μέγεθος φαίνεται να υποδηλώνεται από τις χρυσές ασπίδες που έφτιαξε ο Σολομών, καθώς το χρυσάφι με το οποίο ήταν επικαλυμμένη η μεγάλη ασπίδα ήταν τετραπλάσιο από αυτό της μικρής. (1Βα 10:16, 17· 2Χρ 9:15, 16) Όπως η τσιννάχ, έτσι και η μαγέν φαίνεται ότι αποτελούσε εν μέρει ένα είδος αναφοράς στα όπλα του πολέμου γενικότερα.—2Χρ 14:8· 17:17· 32:5.

Η εβραϊκή λέξη σέλετ, που αποδίδεται “στρογγυλή ασπίδα”, εμφανίζεται εφτά φορές στις Εβραϊκές Γραφές και προφανώς προσδιορίζει μια ασπίδα παρόμοια με την πιο διαδεδομένη μαγέν, αφού χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με αυτήν στο εδάφιο Άσμα Ασμάτων 4:4.

Περικεφαλαία. Στρατιωτικό κάλυμμα του κεφαλιού, σχεδιασμένο να προστατεύει τον πολεμιστή στη διάρκεια της μάχης, και ουσιώδες εξάρτημα της πανοπλίας. Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «περικεφαλαία» είναι κωβά‛, ενώ η αντίστοιχη λέξη περικεφαλαία του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου σημαίνει κατά κυριολεξία «γύρω από το κεφάλι».—1Σα 17:5, 38· Εφ 6:17.

Αρχικά, οι περικεφαλαίες των Ισραηλιτών ήταν πιθανότατα δερμάτινες. Αργότερα καλύπτονταν με χαλκό ή σίδηρο και φοριούνταν πάνω από μάλλινους, τσόχινους ή δερμάτινους σκούφους. Χάλκινες περικεφαλαίες χρησιμοποιούνταν στον Ισραήλ ήδη από τις ημέρες του Βασιλιά Σαούλ. (1Σα 17:38) Ενώ αρχικά οι περικεφαλαίες μπορεί να προορίζονταν αποκλειστικά για τους βασιλιάδες και για άλλους ηγέτες, αργότερα χρησιμοποιήθηκαν ευρέως, ο δε Οζίας εξόπλισε με αυτές ολόκληρο το στρατό του.—2Χρ 26:14.

Οι Φιλισταίοι είχαν μεταλλικές περικεφαλαίες. Ο Γολιάθ φορούσε χάλκινη. (1Σα 17:5) Ο Ιεζεκιήλ ανέφερε τις περικεφαλαίες μιλώντας για τους Πέρσες, τους Αιθίοπες και άλλους.—Ιεζ 27:10· 38:5.

Φολιδωτός θώρακας. Προστατευτικός θώρακας που φορούσαν στη διάρκεια της μάχης. Ο φολιδωτός θώρακας (εβρ., σιργιών ή σιργιάν) αποτελούνταν από έναν υφασμάτινο ή δερμάτινο μανδύα που είχε στερεωμένα στην επιφάνειά του εκατοντάδες εφαπτόμενα κομματάκια μετάλλου (περίπου σαν λέπια ψαριού). Πολλές φορές κάλυπτε το στήθος, την πλάτη και τους ώμους, ενώ άλλοτε έφτανε μέχρι τα γόνατα ή και τους αστραγάλους.—1Σα 17:5.

Ο φολιδωτός θώρακας των Εβραίων ήταν συχνά δερμάτινος και καλυμμένος με μεταλλικά πλακίδια. Κατά συνέπεια, αυτός που τον φορούσε ήταν προστατευμένος σε μεγάλο βαθμό, αλλά παρ’ όλα αυτά τρωτός στα σημεία όπου συνδέονταν μεταξύ τους τα πλακίδια ή στα σημεία όπου ο φολιδωτός θώρακας ενωνόταν με άλλα εξαρτήματα της πανοπλίας. Ως εκ τούτου, ο Βασιλιάς Αχαάβ τραυματίστηκε θανάσιμα από έναν τοξότη ο οποίος «χτύπησε το βασιλιά του Ισραήλ ανάμεσα στα άλλα εξαρτήματα της πανοπλίας και στο φολιδωτό θώρακα».—1Βα 22:34-37.

Ζώνη. Η στρατιωτική ζώνη των αρχαίων καιρών ήταν δερμάτινη και τη φορούσαν γύρω από τη μέση ή τους γοφούς. Το φάρδος της κυμαινόταν από 5 ως 15 εκ. και συχνά έφερε πάνω της διάσπαρτα σιδερένια, ασημένια ή χρυσά πλακίδια. Ο πολεμιστής κρεμούσε το σπαθί του από τη ζώνη, και μερικές φορές αυτή στηριζόταν σε ένα λουρί περασμένο στον ώμο. (1Σα 18:4· 2Σα 20:8) Ενώ μια χαλαρωμένη ζώνη υποδήλωνε ανάπαυση (1Βα 20:11), η περίζωση της οσφύος ή των γοφών έδειχνε ετοιμότητα για δράση ή μάχη.—Εξ 12:11· 1Βα 18:46· 1Πε 1:13, υποσ.

Περικνημίδες. Εξάρτημα της πανοπλίας αποτελούμενο από λεπτές, μεταλλικές πλάκες που κάλυπταν το πόδι από τον αστράγαλο μέχρι το γόνατο. Η μόνη Βιβλική αναφορά στις περικνημίδες εμφανίζεται στο εδάφιο 1 Σαμουήλ 17:6, σύμφωνα με το οποίο ο γιγαντόσωμος Φιλισταίος πολεμιστής Γολιάθ από τη Γαθ είχε «χάλκινες περικνημίδες [εβρ., μιτσχάθ] στα πόδια του». Ίσως και οι Ισραηλίτες να χρησιμοποιούσαν περικνημίδες σε κάποιον βαθμό.

Πνευματική Πανοπλία. Μολονότι οι αληθινοί Χριστιανοί δεν παίρνουν μέρος σε σαρκικούς πολέμους, συμμετέχουν σε μάχη και παρομοιάζονται με στρατιώτες. (Φλπ 2:25· 2Τι 2:3· Φλμ 2) Ο Χριστιανός διεξάγει πάλη «ενάντια στις κυβερνήσεις [όχι αυτές που αποτελούνται από ανθρώπους με αίμα και σάρκα], ενάντια στις εξουσίες, ενάντια στους κοσμοκράτορες αυτού του σκοταδιού, ενάντια στις πονηρές πνευματικές δυνάμεις στους ουράνιους τόπους». (Εφ 6:12) Εφόσον τα υλικά όπλα και οι πανοπλίες θα ήταν άχρηστα σε μια μάχη με υπερανθρώπινα πνεύματα, οι Χριστιανοί πρέπει να “πάρουν ολόκληρη την πανοπλία του Θεού”.—Εφ 6:13.

Ο Παύλος συμβουλεύει τους Χριστιανούς να έχουν «την οσφύ [τους] περιζωσμένη με αλήθεια». (Εφ 6:14) Όπως ακριβώς η ζώνη μπορεί να στηρίξει και να προστατέψει την οσφύ, έτσι και η αδιάσπαστη προσκόλληση στη θεϊκή αλήθεια μπορεί να ενισχύσει την αποφασιστικότητα ενός Χριστιανού προκειμένου να παραμείνει σταθερός παρά τις δοκιμασίες.

Κατόπιν, ο Χριστιανός πρέπει να φορέσει «το θώρακα της δικαιοσύνης». (Εφ 6:14) Ο κατά γράμμα θώρακας προστάτευε τα ζωτικά όργανα, ειδικά την καρδιά. Η ανάγκη που υπάρχει να λειτουργεί η δικαιοσύνη ως προστατευτικός θώρακας για τη συμβολική καρδιά είναι ιδιαίτερα φανερή εξαιτίας της αμαρτωλής τάσης της καρδιάς.—Γε 8:21· Ιερ 17:9.

Μέρος της πνευματικής πανοπλίας αποτελεί το να φοράει κανείς στα πόδια «τον εξοπλισμό των καλών νέων της ειρήνης». (Εφ 6:15) Η λέξη ἑτοιμασία του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, που μεταφράζεται “εξοπλισμός”, σημαίνει βασικά «ετοιμότητα». (Βλέπε ΕΜΖ· ΜΠΚ.) Το να είναι ο Χριστιανός πάντοτε εξοπλισμένος και έτοιμος να κάνει γνωστά τα “καλά νέα” στους άλλους, και μάλιστα παρά τις δυσκολίες, μπορεί να τον βοηθήσει να υπομείνει πιστά.

Ένα σπουδαίο εξάρτημα της πνευματικής πανοπλίας είναι η «μεγάλη ασπίδα της πίστης». Όπως η μεγάλη ασπίδα καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του σώματος, έτσι και η πίστη στον Ιεχωβά Θεό και στην ικανότητα που έχει να εκπληρώνει τις υποσχέσεις του θα δώσει στον Χριστιανό τη δυνατότητα να “σβήσει όλα τα πυρωμένα βέλη του πονηρού”. (Εφ 6:16· παράβαλε Ψλ 91:4.) Η πίστη θα βοηθήσει τον Χριστιανό να αποκρούσει επιθέσεις από πονηρά πνεύματα, να αντισταθεί σε πειρασμούς για τη διάπραξη ανηθικότητας, να απορρίψει υλιστικές επιθυμίες και να μην υποκύψει στο φόβο, στην αμφιβολία ή στην υπερβολική λύπη.—Γε 39:7-12· Εβρ 11:15· 13:6· Ιακ 1:6· 1Θε 4:13.

Όπως μια περικεφαλαία προστατεύει το κεφάλι του στρατιώτη, έτσι και η «περικεφαλαία της σωτηρίας» περιφρουρεί τις διανοητικές δυνάμεις του Χριστιανού από τις ασεβείς επιρροές. (Εφ 6:17) Το να φοράει κανείς «ως περικεφαλαία την ελπίδα της σωτηρίας» σημαίνει να έχει «το βλέμμα του προσηλωμένο στην απόδοση της ανταμοιβής», όπως ο Μωυσής.—1Θε 5:8· Εβρ 11:26.

“Το σπαθί του πνεύματος, δηλαδή ο λόγος του Θεού”, είναι απαραίτητο για να αποκρούει ο Χριστιανός τις ψεύτικες διδασκαλίες και τις παραδόσεις των ανθρώπων, καθώς επίσης για να διδάσκει την αλήθεια και να “ανατρέπει ισχυρά οχυρωμένα πράγματα”.—Εφ 6:17· 2Κο 10:4, 5.

[Εικόνα στη σελίδα 515]

Ρωμαίος λεγεωνάριος με ασπίδα

ΟΠΛΟΦΟΡΟΣ

Στρατιωτικός υπηρέτης που μετέφερε τα όπλα ενός βασιλιά ή άλλου ηγέτη, έστεκε δίπλα του σε στιγμές κινδύνου και εκτελούσε τις εντολές του. Η λέξη «οπλοφόρος» αποτελεί απόδοση της εβραϊκής έκφρασης νοσέ’ κελίμ, που σημαίνει κατά κυριολεξία «αυτός που μεταφέρει τα όπλα». (1Σα 14:6· παράβαλε 1Σα 14:1.) Οι εχθροί τους οποίους τραυμάτιζε ένας εξέχων πολεμιστής μπορεί να δέχονταν το τελειωτικό θανατηφόρο πλήγμα από τον οπλοφόρο του. (1Σα 14:13) Αυτοί οι υπηρέτες επιλέγονταν ανάμεσα από γενναίους στρατιώτες, και μερικοί ήταν προφανώς πολύ αφοσιωμένοι στους διοικητές τους.—1Σα 14:6, 7· 31:5.

Ο θανάσιμα τραυματισμένος Αβιμέλεχ ζήτησε από τον υπηρέτη που βάσταζε τα όπλα του να τον θανατώσει για να μην πουν: «Γυναίκα τον σκότωσε». (Κρ 9:52-54) Ο Δαβίδ υπηρέτησε κάποτε ως οπλοφόρος του Βασιλιά Σαούλ (1Σα 16:21), ενώ ένας μεταγενέστερος οπλοφόρος, που αρνήθηκε να θανατώσει τον ετοιμοθάνατο Σαούλ, τον ακολούθησε στην αυτοκτονία. (1Σα 31:3-6) Οπλοφόροι υπηρετούσαν επίσης τον Ιωνάθαν και τον Ιωάβ (1Σα 14:6-14· 2Σα 18:15· 23:37· 1Χρ 11:39), καθώς επίσης μεγάλους πολεμιστές διαφόρων αρχαίων εθνών, όπως τον Φιλισταίο γίγαντα Γολιάθ.—1Σα 17:7, 41.

ΟΠΤΑΣΙΑ

Η λέξη φάντασμα του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου εμφανίζεται μόνο στις δύο αφηγήσεις όπου αναφέρεται ότι ο Ιησούς περπάτησε πάνω στα νερά της Θάλασσας της Γαλιλαίας για να πάει κοντά στους μαθητές του που ήταν σε ένα πλοιάριο. (Ματ 14:26· Μαρ 6:49) Σύμφωνα με το υπόμνημα, οι φοβισμένοι μαθητές είπαν: «Είναι οπτασία!» Η λέξη φάντασμα έχει μεταφραστεί με διάφορους τρόπους, όπως: «πνεύμα» (KJ), «ψευδαίσθηση» (La) και «οπτασία» (Da, ED, Dy, Kx, MR, ΜΝΚ) ή έχει μεταφερθεί αυτούσια (ΒΑΜ, ΚΔΤΚ, ΜΠΚ, ΤΚΔ).

Η οπτασία είναι οφθαλμαπάτη, κάτι το ανύπαρκτο αλλά προς στιγμήν πιστευτό λόγω εξημμένης φαντασίας ή άλλης αιτίας. Διαβεβαιώνοντας τους μαθητές ότι δεν επρόκειτο για κάτι τέτοιο και ότι ήταν πραγματικός, ο Ιησούς είπε: «Εγώ είμαι· μη φοβάστε».—Ματ 14:27· Μαρ 6:50.

Επομένως, η κατάσταση διέφερε τότε από την περίπτωση στην οποία ο αναστημένος Ιησούς εμφανίστηκε ξαφνικά ανάμεσα στους μαθητές του, κάνοντάς τους να νομίζουν ότι έβλεπαν «πνεύμα». (Λου 24:36, 37· βλέπε επίσης Κείμενο.) Σε αυτή την περίπτωση, είναι προφανές ότι τα λόγια του Ιησού δεν αποσκοπούσαν στο να τους πείσουν ότι ήταν απλώς πραγματικός, αλλά στο να τους διαβεβαιώσουν ότι εμφανιζόταν μπροστά τους με σάρκα, ως άνθρωπος και όχι ως πνεύμα. Γι’ αυτό, τους είπε: «Ψηλαφήστε με και δείτε, επειδή ένα πνεύμα δεν έχει σάρκα και κόκαλα, όπως βλέπετε ότι έχω εγώ». (Λου 24:38-43· παράβαλε Γε 18:1-8· 19:1-3.) Επομένως, δεν είχαν λόγο να φοβούνται, όπως φοβήθηκε ο Δανιήλ ως αποτέλεσμα μιας συνταρακτικής αγγελικής εμφάνισης εντελώς διαφορετικού είδους. (Παράβαλε Δα 10:4-9.) Επίσης, αυτή η περίπτωση διέφερε πολύ από την περίπτωση του Σαύλου από την Ταρσό, ο οποίος αργότερα τυφλώθηκε όταν εμφανίστηκε μπροστά του ο Ιησούς στο δρόμο για τη Δαμασκό.—Πρ 9:1-9· 26:12-14· βλέπε ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ· ΟΡΑΜΑ.

ΟΡΑΜΑ

Θέαμα ή σκηνή που παρουσιαζόταν στη διάνοια ενός ατόμου την ημέρα ή τη νύχτα, ως επί το πλείστον όχι με τα συνηθισμένα μέσα, και μερικές φορές ενώ ο αποδέκτης βρισκόταν σε έκσταση ή ονειρευόταν. (Πρ 10:3· Γε 46:2) Το όριο ανάμεσα στα οράματα και στα όνειρα που περιγράφονται στην Αγία Γραφή είναι συχνά δυσδιάκριτο, και ενίοτε αυτά τα δύο συνδυάζονται.

Όταν κάποιος λάβαινε ένα όραμα από τον Θεό καθώς ήταν ξύπνιος, φαίνεται πως αυτό εντυπωνόταν στη διάνοιά του ενόσω αυτός είχε συνειδητότητα. Αργότερα, ο αποδέκτης μπορούσε να ανακαλέσει το όραμα στη μνήμη του και να το αφηγηθεί ή να το καταγράψει με δικά του λόγια. Ορισμένα άτομα, όπως ο Δανιήλ και ο Ναβουχοδονόσορ, είδαν επίσης νυχτερινά οράματα, ή αλλιώς “οράματα της νύχτας”. Αυτά φαίνεται πως εντυπώνονταν στη διάνοια ενόσω αυτή δεν είχε συνειδητότητα, καθώς ο αποδέκτης κοιμόταν.

Έκσταση. Προφανώς, κατά καιρούς το πνεύμα του Θεού υπερτύπωνε στη διάνοια κάποιου μια εικόνα του σκοπού του Θεού ή ένα όραμα ενόσω το άτομο βρισκόταν σε έκσταση, δηλαδή σε βαθιά συγκέντρωση ή σε κατάσταση παρόμοια με ύπνο. Η λέξη ἔκστασις του πρωτότυπου κειμένου των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών, η οποία κατά κυριολεξία σημαίνει «απομάκρυνση» ή «εκτόπιση», μεταδίδει μεταφορικά την ιδέα ότι η διάνοια βγαίνει από τη φυσιολογική της κατάσταση. Το άτομο που βρίσκεται σε έκσταση δεν αντιλαμβάνεται το πραγματικό του περιβάλλον και σε αυτή την κατάσταση μπορεί να δει εύκολα κάποιο όραμα.—Πρ 22:17, 18.

Διαβεβαιώσεις για τη Θεϊκή Εύνοια. Ορισμένα οράματα από τον Θεό αποκάλυψαν σε υπηρέτες του Ιεχωβά πώς αυτός πολιτευόταν μαζί τους και τους διαβεβαίωσαν για τη θεϊκή εύνοια. Ο λόγος του Ιεχωβά ήρθε στον Άβραμ (Αβραάμ) σε όραμα, και αυτός ο πατριάρχης έλαβε την εξής διαβεβαίωση: «Μη φοβάσαι, Άβραμ. Εγώ είμαι ασπίδα για εσένα. Η ανταμοιβή σου θα είναι πολύ μεγάλη». (Γε 15:1) Κατόπιν, ο Ιεχωβά έκανε διαθήκη με τον Αβραάμ. (Γε 15:2-21) Μερικά χρόνια αργότερα, ο Θεός μίλησε στον Ιακώβ σε οράματα της νύχτας, λέγοντάς του να μη φοβηθεί να κατεβεί στην Αίγυπτο, επειδή θα τον καθιστούσε εκεί μεγάλο έθνος και τελικά θα τον ανέβαζε από εκείνη τη γη.—Γε 46:1-4· παράβαλε 2Σα 7:1-17· 1Χρ 17:1-15.

Κατεύθυνση για την Εξυπηρέτηση του Θεϊκού Σκοπού. Μερικά οράματα από τον Θεό έδιναν στους αποδέκτες κατεύθυνση για την εκτέλεση του θελήματος του Ιεχωβά. Μετά την εμφάνιση του ενδοξασμένου Ιησού Χριστού στον Σαύλο από την Ταρσό, ο Σαύλος, αν και προσωρινά τυφλωμένος, είδε κάποιο όραμα στο οποίο ένας άντρας ονόματι Ανανίας έθετε πάνω του τα χέρια του για να ξαναβρεί την όρασή του. Επίσης μέσω οράματος, ο Ανανίας οδηγήθηκε σε εκείνο ακριβώς το σπίτι στη Δαμασκό όπου βρισκόταν ο Σαύλος.—Πρ 9:1-19.

Στην Καισάρεια, το 36 Κ.Χ., ο ευλαβής Εθνικός Κορνήλιος έλαβε κάποιο όραμα στο οποίο ένας άγγελος του είπε να καλέσει τον Σίμωνα Πέτρο από την Ιόππη. (Πρ 10:1-8) Στην Ιόππη, ο Πέτρος ήρθε σε έκσταση και είδε σε όραμα να κατεβαίνει από τον ουρανό ένα σκεύος που περιείχε διάφορα ακάθαρτα πλάσματα. Με αυτόν τον τρόπο ο απόστολος διδάχτηκε ότι δεν έπρεπε να θεωρεί μολυσμένα αυτά που είχε καθαρίσει ο Θεός. Το γεγονός αυτό προετοίμασε τον Πέτρο ώστε να εγκαινιάσει το έργο κηρύγματος των καλών νέων στους απερίτμητους Εθνικούς.—Πρ 10:9-23· 11:5-12.

Θεϊκή κατεύθυνση για το έργο κηρύγματος δόθηκε επίσης στον Παύλο μέσω οραμάτων. Στην Τρωάδα, κατά τη δεύτερη ιεραποστολική περιοδεία του, ο απόστολος είδε τη νύχτα σε όραμα έναν Μακεδόνα ο οποίος τον ικέτευε: «Πέρασε στη Μακεδονία και βοήθησέ μας». (Πρ 16:8-12) Αργότερα, ως αποτέλεσμα ενός καθησυχαστικού νυχτερινού οράματος στο οποίο του μίλησε ο Κύριος, ο απόστολος παρέμεινε στην Κόρινθο έναν χρόνο και έξι μήνες, διδάσκοντας το Λόγο του Θεού.—Πρ 18:8-11.

Προφητείες. Μερικά οράματα από τον Θεό ήταν προφητικά ή δόθηκαν προκειμένου να μπορέσει ο αποδέκτης να ερμηνεύσει προφητείες που είχαν μεταδοθεί μέσω οραμάτων και ονείρων. Ο προφήτης Δανιήλ «είχε κατανόηση σχετικά με κάθε είδους οράματα και όνειρα». (Δα 1:17) Σε «νυχτερινό όραμα» αποκάλυψε ο Θεός στον Δανιήλ το περιεχόμενο και τη σημασία του ονείρου του Βασιλιά Ναβουχοδονόσορα σχετικά με μια τεράστια εικόνα η οποία εξεικόνιζε τις παγκόσμιες δυνάμεις.—Δα 2:19, 28· παράβαλε Δα 4:5, 10, 13, 20-22.

Σε προφητικό όνειρο και σε “οράματα στη διάρκεια της νύχτας”, ο Δανιήλ είδε τέσσερα πελώρια θηρία να βγαίνουν από τη θάλασσα, πράγμα που υποδήλωνε ότι τέσσερις «βασιλιάδες» θα σηκώνονταν από τη γη. (Δα 7:1-3, 17) Ο προφήτης είχε επίσης το προνόμιο να δει σε όραμα “κάποιον που ήταν σαν γιος ανθρώπου” να λαβαίνει εξουσία διακυβέρνησης, αξιοπρέπεια και βασιλεία από τον Παλαιό των Ημερών.—Δα 7:13, 14.

Οράματα από τον Θεό έλαβαν επίσης συγγραφείς της Αγίας Γραφής όπως ο Ησαΐας (1:1· 6:1-13), ο Αμώς (7:1-9, 12· 8:1, 2) και ο Ιεζεκιήλ (1:1). Η θεόπνευστη προφητική διακήρυξη του Αβδιού εναντίον του Εδώμ αρχίζει με τα λόγια: «Το όραμα του Αβδιού». (Αβδ 1) “Το όραμα του Ναούμ” περιέχει μια εξαγγελία εναντίον της Νινευή.—Να 1:1.

Το βιβλίο της Αποκάλυψης περιλαμβάνει μια σειρά από οράματα που είδε ο ηλικιωμένος απόστολος Ιωάννης. Το όνομα του βιβλίου, ᾿Αποκάλυψις, δηλαδή «Ξεσκέπασμα» ή «Φανέρωση», είναι εύστοχο επειδή η Αποκάλυψη όντως ξεσκεπάζει διάφορα ζητήματα, φανερώνοντας πολλά γεγονότα του απώτερου μέλλοντος, τα οποία θα συνέβαιναν σε πολύ μεταγενέστερο χρόνο από τη συγγραφή της.—Απ 1:1, υποσ.

Ψεύτικα Οράματα. Πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ., οι ψευδοπροφήτες εκείνης της πόλης έλεγαν «το όραμα της δικής τους καρδιάς», δεδομένου ότι τα αγγέλματά τους δεν προέρχονταν από τον Ιεχωβά. (Ιερ 23:16) Εφόσον δεν είχαν λάβει οράματα από τον Ιεχωβά, ό,τι οραματίζονταν ήταν άχρηστο. (Θρ 2:9, 14) Επειδή έλεγαν αναλήθειες και “οραματίζονταν ψέματα”, ο Ιεχωβά ήταν εναντίον τους.—Ιεζ 13.

Προειπώθηκε ότι Μερικοί θα Έβλεπαν Οράματα. Σε αντίθεση με τα ψεύτικα οράματα, και εκτός από τα θεόδοτα οράματα που εξετάστηκαν ήδη, ο Ιωήλ προείπε υπό θεϊκή έμπνευση ότι με την επενέργεια του πνεύματος του Θεού οι νεαροί θα “έβλεπαν οράματα”. (Ιωλ 2:28) Ο Πέτρος έδειξε ότι η προφητεία αυτή είχε μια εκπλήρωση την ημέρα της Πεντηκοστής του 33 Κ.Χ., όταν χορηγήθηκε άγιο πνεύμα στους ακολούθους του Ιησού Χριστού και εκείνοι άρχισαν να εξαγγέλλουν θαυματουργικά σε πολλές γλώσσες «τα μεγαλεία του Θεού».—Πρ 2:1-4, 11, 15-17.

ΟΡΑΜΑΤΙΣΤΗΣ

Άτομο που λάβαινε ή ισχυριζόταν ότι λάβαινε οράματα από τον Θεό σχετικά με αποκρυμμένα ή μελλοντικά ζητήματα. Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «οραματιστής» είναι η λέξη χοζέχ, από το ρήμα χαζάχ, το οποίο σημαίνει «βλέπω· οραματίζομαι». Το ρήμα χαζάχ και τα παράγωγά του χρησιμοποιούνται σε σχέση με τον οραματισμό.—Αρ 24:4· Ησ 1:1· 21:2· 22:1· Ιεζ 13:7· Δα 8:1· βλέπε ΒΛΕΠΩΝ.

Μερικοί οραματιστές ήταν ψευδείς, και ο Θεός αντιτασσόταν σε αυτούς. (Ησ 29:10· Μιχ 3:7) Άλλοι στάλθηκαν από τον Ιεχωβά και μίλησαν στο όνομά του. (2Βα 17:13· 2Χρ 33:18) Ο προσδιορισμός «οραματιστής» εφαρμόζεται σε αρκετά άτομα, συγκεκριμένα στον Αιμάν, στον Ιδδώ, στον Ανανί, στον Γαδ, στον Ασάφ, στον Ιεδουθούν και στον Αμώς. (1Χρ 25:5· 2Χρ 12:15· 19:2· 29:25, 30· 35:15· Αμ 7:12) Ορισμένοι, όπως ο Γαδ και ο Ιδδώ, κατέγραψαν τα οράματά τους ή έγραψαν άλλες αφηγήσεις. (1Χρ 29:29· 2Χρ 9:29· 33:19) Δεν ήταν όλοι οι προφήτες του Ιεχωβά οραματιστές. Ωστόσο, ο Γαδ αποκαλούνταν και “προφήτης” και “οραματιστής του Δαβίδ”, προφανώς επειδή μερικά τουλάχιστον από τα αγγέλματα που έλαβε από τον Θεό μεταδόθηκαν μέσω οραμάτων τα οποία περιείχαν θεϊκές κατευθύνσεις ή συμβουλές για τον Βασιλιά Δαβίδ.—2Σα 24:11· 1Χρ 21:9.

ΟΡΓΑΝΟ

Βλέπε ΕΓΧΟΡΔΟ.

ΟΡΓΗ

Βλέπε ΘΥΜΟΣ.

ΟΡΓΙΑ

(Οργιά).

Μονάδα για τη μέτρηση του βάθους του νερού. Η οργιά ορίζεται γενικά στους τέσσερις πήχεις (περ. 1,8 μ.) και αντιστοιχεί κατά προσέγγιση με την απόσταση ανάμεσα στις άκρες των δαχτύλων των δύο χεριών ενός ανθρώπου που έχει τους βραχίονές του σε έκταση. Εύλογα, η λέξη ὀργυιά του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου προέρχεται από μια ρίζα που σημαίνει «εκτείνω· απλώνω».—Πρ 27:28, υποσ.

ΟΡΓΩΜΑ

Τα συμπεράσματα για το τι είδους αλέτρια χρησιμοποιούσαν οι Εβραίοι γεωργοί στους Βιβλικούς χρόνους βασίζονται σε αρχαίες απεικονίσεις τέτοιων εργαλείων, τα οποία ήταν σε χρήση στις γειτονικές χώρες, καθώς και σε αλέτρια που είχαν τα πρόσφατα χρόνια ορισμένοι Άραβες γεωργοί. Μερικά αλέτρια αποτελούνταν από ένα απλό αιχμηρό ξύλο, πιθανώς με μεταλλική άκρη, το οποίο συνδεόταν με ένα στέλεχος (το σταβάρι) και συρόταν από ένα ή περισσότερα ζώα. Με τη χρήση ενός τέτοιου εργαλείου, το όργωμα πρέπει μόνο να τεμάχιζε το χώμα επιφανειακά χωρίς να το αναστρέφει. Φυσικά, εφόσον δεν έχουμε στη διάθεσή μας άμεσα αποδεικτικά στοιχεία, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα να χρησιμοποιούνταν στον Ισραήλ πιο δυνατά αλέτρια.

Επειδή ο καυτός καλοκαιρινός ήλιος σκληραίνει το έδαφος, δεν όργωναν αν δεν μαλάκωνε πρώτα το χώμα από τις βροχές του φθινοπώρου ή του χειμώνα. Τότε γινόταν το όργωμα και η σπορά. Την εποχή του οργώματος, οι ψυχρότερες ημέρες, ο άστατος καιρός ή τα απειλητικά σύννεφα δεν απέτρεπαν έναν θαρραλέο άντρα από το να εργαστεί, αλλά ένας τεμπέλης γεωργός ίσως χρησιμοποιούσε τέτοιες περιστάσεις ως δικαιολογία για να αποφύγει την εργασία. Οι γείτονές του δεν θα είχαν λόγο να τον συμπονούν όταν δεν θα είχε να θερίσει τίποτα επειδή είχε τεμπελιάσει τον καιρό του οργώματος. (Παρ 20:4· Εκ 11:4) Ωστόσο, ακόμη και σε καιρό οργώματος, οι Ισραηλίτες γεωργοί έπρεπε να τηρούν το Σάββατο.—Εξ 34:21.

Ταύρος και γαϊδούρι δεν έπρεπε να ζευχθούν στο ίδιο αλέτρι, προφανώς επειδή η δύναμη και ο ρυθμός τους είναι άνισα. (Δευ 22:10) Συνήθως το αλέτρι συρόταν από ένα ζευγάρι βόδια. (Λου 14:19· Ιωβ 1:14) Αρκετοί άντρες, ο καθένας τους με ένα ζευγάρι βόδια, μπορεί να όργωναν μαζί παράλληλες σειρές, ο ένας πίσω από τον άλλον. Στην περίπτωση του Ελισαιέ, όπως αυτή καταγράφεται στο εδάφιο 1 Βασιλέων 19:19, εκείνος ήταν ο 12ος και τελευταίος, γι’ αυτό και μπορούσε να σταματήσει χωρίς να παρεμποδίζει κάποιους άλλους πίσω του. Ο Ελισαιέ έφυγε από τον αγρό και χρησιμοποίησε τα ξύλινα σύνεργα με τα οποία όργωνε ως καυσόξυλα για να θυσιάσει τους ταύρους. (1Βα 19:21) Στο σύγγραμμα Η Γη και το Βιβλίο ([The Land and the Book] αναθεώρηση Τζ. Γκραντ, 1910, σ. 121), ο Γ. Μ. Τόμσον αναφέρει ότι ένας άντρας μπορούσε εύκολα να σπείρει όση έκταση είχε οργώσει μια ομάδα από ζευγολάτες.

Παραβολική Χρήση. Η γνωστή εργασία του οργώματος χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές ως βάση για κάποια παραβολή. Όταν οι Φιλισταίοι έπεισαν τη σύζυγο του Σαμψών να του αποσπάσει την απάντηση στο αίνιγμά του, ο Σαμψών είπε ότι αυτοί είχαν “οργώσει με τη νεαρή αγελάδα του”, δηλαδή είχαν χρησιμοποιήσει για δική τους υπηρεσία κάποιο άτομο που θα έπρεπε να υπηρετεί εκείνον. (Κρ 14:15-18) Ένας απόκρημνος βράχος δεν προσφέρεται για όργωμα και, όπως δείχνει ο Αμώς, ήταν εξίσου παράλογο από μέρους των ηγετών του Ισραήλ να διαφθείρουν την κρίση και να πράττουν την αδικία και εντούτοις να αναμένουν όφελος από μια τέτοια πορεία. (Αμ 6:12, 13) Στο εδάφιο Ωσηέ 10:11, το όργωμα (πολύ σκληρότερη εργασία για μια δαμαλίδα από ό,τι το αλώνισμα) χρησιμοποιείται προφανώς για να συμβολίσει την κοπιαστική ή δουλική εργασία στην οποία επρόκειτο να υποβληθεί ο αποστατικός Ιούδας, πιθανώς από αλλοεθνείς δυνάστες. Αυτό που έπρεπε να κάνουν ο Ιούδας και ο Ισραήλ, σύμφωνα με τα εδάφια Ιερεμίας 4:3, 4 και Ωσηέ 10:12, 13, ήταν να αλλάξουν τρόπο ζωής, προετοιμάζοντας, μαλακώνοντας και καθαρίζοντας τις καρδιές τους (παράβαλε Λου 8:5-15), σαν να τις όργωναν και να απομάκρυναν από αυτές τα αγκάθια, ώστε, αντί να μοχθούν και να κοπιάζουν μάταια κάνοντας εσφαλμένες ενέργειες που αποφέρουν μόνο κακή συγκομιδή, να θερίσουν απεναντίας θεϊκές ευλογίες.

Οι μέθοδοι που ακολουθεί ο γεωργός όταν οργώνει, σβαρνίζει, σπέρνει και αλωνίζει—εργασίες που κάνει με καθορισμένη σειρά, έχοντας υπόψη του έναν συγκεκριμένο σκοπό και ασκώντας καλή κρίση—χρησιμοποιούνται στα εδάφια Ησαΐας 28:23-29 για να παρουσιαστούν παραβολικά οι οδοί του Ιεχωβά, ο οποίος είναι «θαυμαστός σε βουλή, έχει μεγαλουργήσει σε αποτελεσματικές ενέργειες». Όπως ακριβώς το όργωμα και το σβάρνισμα έχουν όρια, όντας απλώς προπαρασκευαστικά στάδια προκειμένου να γίνει η σπορά, έτσι και ο Ιεχωβά δεν διαπαιδαγωγεί ούτε τιμωρεί το λαό του για πάντα, αλλά παρέχει διαπαιδαγώγηση πρωτίστως για να τον απαλύνει και να τον κάνει δεκτικό στη συμβουλή και στην καθοδήγησή του, οι οποίες φέρνουν ευλογίες. (Παράβαλε Εβρ 12:4-11.) Όπως ακριβώς η σκληρότητα του εδάφους καθορίζει το βαθμό ή την ένταση με την οποία γίνεται το όργωμα, έτσι και το είδος του κόκκου καθορίζει τη δύναμη και το βάρος των εργαλείων που χρησιμοποιούνται για να γίνει το αλώνισμα και να φύγει το άχυρο. Τα γεγονότα αυτά αναφέρονται παραβολικά για να παρουσιάσουν τη σοφία που εκδηλώνει ο Θεός καθώς καθαρίζει το λαό του και αποβάλλει καθετί το ανεπιθύμητο, ποικίλλοντας τον τρόπο με τον οποίο τον μεταχειρίζεται ανάλογα με τις υπάρχουσες ανάγκες και περιστάσεις.—Παράβαλε Ησ 21:10· 1:25.

Η πόλη που είχε «οργωθεί σαν αγρός» ήταν πόλη τελείως κατεστραμμένη και ερημωμένη. (Ιερ 26:18· Μιχ 3:12) Όταν ο Ισραήλ μιλάει για εκείνους που είχαν “οργώσει πάνω στην πλάτη του, μακραίνοντας τα αυλάκια τους”, περιγράφει προφανώς τα δεινά που υπέστη υπό την κυριαρχία των πολλών εχθρών του, οι οποίοι τον ποδοπατούσαν και τον κακομεταχειρίζονταν αδυσώπητα και βάναυσα, ενώ εκείνος έβαζε τη ράχη του «σαν γη . . . για εκείνους που περνούσαν». (Ψλ 129:1-3· Ησ 51:23· παράβαλε Ψλ 66:12.) Στην προφητεία αποκατάστασης των εδαφίων Αμώς 9:13-15, η ευλογία του Ιεχωβά παρουσιάζεται να κάνει το έδαφος τόσο παραγωγικό ώστε ο θερισμός βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη αν και έχει έρθει ο καιρός να γίνει το όργωμα για την επόμενη περίοδο.—Παράβαλε Λευ 26:5.

Όπως ο Ιησούς είχε πει ότι οι μαθητές του έπρεπε να δέχονται τροφή, ποτό και κατάλυμα από εκείνους τους οποίους υπηρετούσαν, εφόσον «ο εργάτης είναι άξιος του μισθού του», έτσι και ο απόστολος Παύλος υπερασπίστηκε το δικαίωμα που έχουν όσοι κοπιάζουν στη Χριστιανική διακονία να δέχονται υλική υποστήριξη από άλλους, όμοια με τον άνθρωπο ο οποίος οργώνει έχοντας τη θεμιτή ελπίδα να είναι μέτοχος του θερισμού στον οποίο συνέβαλε ο κόπος του. Ωστόσο, ο Παύλος σε προσωπική βάση και αυτοβούλως προτίμησε να μην επωφεληθεί από το δικαίωμα που είχε να απέχει από κοσμική εργασία, ώστε να προσφέρει «τα καλά νέα δωρεάν» σε εκείνους τους οποίους διακονούσε.—Λου 10:7· 1Κο 9:3-10, 15, 17, 18.

Ο Ιησούς Χριστός αναφέρθηκε στην εργασία του οργώματος για να τονίσει τη σπουδαιότητα του να είναι κανείς ολόκαρδα αφοσιωμένος μαθητής. Όταν κάποιος εξέφρασε την επιθυμία του να γίνει μαθητής, αλλά έθεσε ως όρο να του επιτραπεί πρώτα να αποχαιρετήσει το σπιτικό του, ο Ιησούς απάντησε: «Κανείς που έχει βάλει το χέρι του στο αλέτρι και κοιτάζει τα πράγματα που βρίσκονται πίσω δεν είναι κατάλληλος για τη βασιλεία του Θεού». (Λου 9:61, 62) Αν ένας ζευγάς άφηνε κάτι να αποσπάσει την προσοχή του από την εργασία που είχε να κάνει, θα έφτιαχνε στραβά αυλάκια. Παρόμοια, το άτομο που καλείται να είναι Χριστιανός μαθητής, αλλά επιτρέπει στον εαυτό του να παρεκκλίνει από την εκτέλεση των καθηκόντων που έχει ως υπηρέτης, θα γινόταν ακατάλληλο για τη Βασιλεία του Θεού. Όπως έδειξε ο Γιος του Θεού με το προσωπικό του παράδειγμα, ακόμη και οι στενότεροι οικογενειακοί δεσμοί είναι υποδεέστεροι σε σχέση με την πιστότητα στην επιτέλεση του θεϊκού θελήματος.—Μαρ 3:31-35· 10:29, 30.

ΟΡΕΝ

(Ορέν).

Γιος του Ιεραμεήλ από τη φυλή του Ιούδα.—1Χρ 2:25.

ΟΡΙΟ

Η εβραϊκή λέξη γκεβούλ σημαίνει «όριο». Μπορεί επίσης να σημαίνει την περιοχή ή την έκταση γης την οποία περικλείει ένα σύνορο ή όριο. Γι’ αυτό, το εδάφιο Ιησούς του Ναυή 13:23 δηλώνει: «Και όριο [εβρ., γκεβούλ] των γιων του Ρουβήν έγινε ο Ιορδάνης· και αυτή η περιοχή [ουγεβούλ] ήταν η κληρονομιά».

Όρια που Τέθηκαν από τον Ιεχωβά. Πριν από τον παγγήινο Κατακλυσμό, ο Θεός είχε εκδιώξει το πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι από τον κήπο της Εδέμ, υποχρεώνοντάς τους να ζήσουν έξω από αυτόν (Γε 3:23, 24), είχε εκτοπίσει τον Κάιν από τη συγκεκριμένη «γη» από την οποία “κραύγαζε” το αίμα του Άβελ (Γε 4:10, 11), και μεταγενέστερα είχε θέσει ένα όριο “εκατόν είκοσι χρόνων” (Γε 6:3) στη διάρκεια των οποίων η προκατακλυσμιαία ανθρωπότητα μπορούσε να συνεχίσει να κατοικεί στη γη προτού καταστραφεί η συντριπτική πλειονότητά της. (Γε 6:13) Ο ίδιος όρισε ότι οι επιζώντες από τον Κατακλυσμό έπρεπε να “γεμίσουν τη γη”, όταν δε οι άνθρωποι επιχείρησαν να μην εξαπλωθούν στη γη, ο Θεός ανέτρεψε αυτή την προσπάθεια και τους ανάγκασε να εκτελέσουν το διάταγμά του.—Γε 9:1, 19· 11:1-9.

Αιώνες αργότερα, ο Θεός υποσχέθηκε στον Αβραάμ και στο σπέρμα του κάποια γη με σαφώς καθορισμένα όρια. (Γε 15:18-21· Εξ 23:31) Ο Θεός επέτρεψε στους Χαναναίους που κατοικούσαν εκεί να συνεχίσουν να διαμένουν σε αυτή την Υποσχεμένη Γη για μια προειπωμένη περίοδο άλλων “τετρακοσίων χρόνων”, έπειτα από την οποία θα διέταζε την εκδίωξή τους όταν «το σφάλμα των Αμορραίων» θα είχε ολοκληρωθεί. (Γε 15:13-16) Από την άλλη μεριά, ο Ιεχωβά Θεός όρισε επίσης ότι οι Ισραηλίτες δεν έπρεπε να παραβιάσουν τα όρια των εθνών Εδώμ, Μωάβ και Αμμών, εθνών των οποίων οι αρχαίοι πρόγονοι ήταν συγγενείς με τους προπάτορες των Ισραηλιτών. (Δευ 2:4, 5, 18, 19) Τα λόγια του ύμνου του Μωυσή στο εδάφιο Δευτερονόμιο 32:8 πρέπει να κατανοηθούν στο φως αυτών των δεδομένων. Το εδάφιο λέει: «Όταν ο Ύψιστος έδωσε στα έθνη κληρονομιά, όταν χώρισε τους γιους του Αδάμ τον έναν από τον άλλον, στερέωσε το όριο των λαών με τον αριθμό των γιων του Ισραήλ υπόψη».

Με βάση το κυριαρχικό δικαίωμα του Ιεχωβά να καθορίζει τέτοια όρια, ο Κριτής Ιεφθάε υπερασπίστηκε μεταγενέστερα το δικαίωμα που είχε ο Ισραήλ να κατοικεί στη θεόδοτη γη του. (Κρ 11:12-15, 23-27) Ωστόσο, επειδή ο Ισραήλ δεν προσκολλήθηκε με αφοσίωση στα προστάγματα του Θεού, ο Ιεχωβά επέτρεψε σε μερικούς από τους εχθρικούς λαούς να παραμείνουν μέσα στα σύνορα του Ισραήλ (Αρ 33:55· Κρ 2:20-23), και ο Ισραήλ δεν απέκτησε την κυριαρχία ολόκληρης της περιοχής που περικλειόταν από τα υποσχεμένα όρια παρά μόνο στη διάρκεια της βασιλείας του Δαβίδ, περίπου τέσσερις αιώνες μετά την είσοδο του έθνους στη Χαναάν.—2Σα 8:1-15.

Τελικά, σύμφωνα με προγενέστερη προειδοποιητική εξαγγελία του, ο Ιεχωβά επέτρεψε στα ειδωλολατρικά έθνη να καταπατήσουν τα όρια της Υποσχεμένης Γης και να οδηγήσουν τον Ισραήλ σε εξορία, τιμωρώντας αυτόν τον αποστατικό λαό. (Δευ 28:36, 37, 49-53· Ιερ 25:8-11) Μέσω του Ησαΐα, του Ιερεμία, του Ιεζεκιήλ και του Δανιήλ, των προφητών του, ο Θεός προείπε την άνοδο και την πτώση των παγκόσμιων δυνάμεων από τη Βαβυλώνα και εφεξής, καθώς και τη σειρά της εμφάνισής τους. (Ησ 13:1–14:4· 44:28–45:5· Ιερ 25:12-29· Ιεζ 21:18-27· Δα κεφ. 2, 7, 8 και 11:1–12:4) Μολονότι ο Ιεχωβά ανέχτηκε την ύπαρξη των πολιτικών εθνών και την κυριαρχία της γης από αυτά για έναν “προσδιορισμένο καιρό”, προείπε επίσης την τελική τους καταστροφή και την εξάλειψη των ορίων της πολιτικής τους επικράτειας, κάτι που θα πραγματοποιηθεί από τη Βασιλεία του Μεσσία.—Δα 2:44· παράβαλε Απ 11:17, 18· 19:11-16.

«Τα Καθορισμένα Όρια» της Κατοικίας των Ανθρώπων. Ο Παύλος είπε στο ακροατήριό του στην Αθήνα ότι ο Θεός «όρισε τους προσδιορισμένους καιρούς και τα καθορισμένα όρια [ὁροθεσίας, Κείμενο· κατά κυριολεξία, «τοποθετήσεις ορίων»] της κατοικίας των ανθρώπων». (Πρ 17:26) Παρόμοια σκέψη εκφράζεται στο εδάφιο Ψαλμός 74:17 αναφορικά με τον Δημιουργό: «Εσύ έθεσες όλα τα όρια της γης· το καλοκαίρι και το χειμώνα—εσύ τα έκανες». Στον Ύψιστο οφείλεται η ύπαρξη φυσικών ορίων όπως είναι οι ποταμοί, οι λίμνες, οι θάλασσες και τα βουνά, τα οποία καθορίζουν το πού ζουν οι άνθρωποι.—Παράβαλε Ιερ 5:22.

Τα Όρια των Φυλών του Ισραήλ. (ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 1, σ. 744) Την εποχή της κατάκτησης της Υποσχεμένης Γης από τον Ισραήλ, είχε επιτραπεί στις φυλές του Ρουβήν, του Γαδ και στη μισή φυλή του Μανασσή να λάβουν κληρονομιά γης «από την πλευρά του Ιορδάνη που είναι προς την ανατολή». (Αρ 32:1-5, 19, 33-42· 34:14, 15· Ιη 13:8-13, 15-32) Έπειτα από έξι χρόνια πολέμου για την καθυπόταξη των Χαναναίων, ήρθε ο καιρός να καθοριστούν τα φυλετικά όρια Δ του Ιορδάνη για τις άλλες εννιά φυλές και την υπόλοιπη μισή φυλή του Μανασσή. Ο Ιησούς του Ναυή, ο Ελεάζαρ ο ιερέας και ένας αρχηγός από κάθε φυλή διορίστηκαν από τον Ιεχωβά να υπηρετούν ως επιτροπή που θα επέβλεπε τη διανομή της γης. (Αρ 34:13-29· Ιη 14:1) Η διαδικασία που ακολούθησαν βρισκόταν σε αρμονία με την προγενέστερη προσταγή του Θεού στον Μωυσή: «Ανάλογα με το πόσο πολλά είναι [τα μέλη] πρέπει να αυξήσεις την κληρονομιά κάποιου, και ανάλογα με το πόσο λίγα είναι πρέπει να μειώσεις την κληρονομιά κάποιου. Η κληρονομιά του καθενός πρέπει να δοθεί ανάλογα με όσους από αυτόν έχουν απογραφεί. Αλλά η γη πρέπει να διαμοιραστεί με κλήρο».—Αρ 26:52-56· 33:53, 54.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι η διανομή της γης μεταξύ των φυλών ρυθμιζόταν με βάση δύο παράγοντες: το αποτέλεσμα της κλήρωσης και το μέγεθος της φυλής. Ο κλήρος ίσως καθόριζε μόνο κατά προσέγγιση τη θέση της εδαφικής κληρονομιάς κάθε φυλής, υποδεικνύοντας έτσι για την κληρονομιά κάποιο τμήμα της γης στο Β, στο Ν, στην Α ή στη Δ, κατά μήκος της παράκτιας πεδιάδας ή στην ορεινή περιοχή. Το αποτέλεσμα της κλήρωσης ήταν από τον Ιεχωβά και έτσι απέτρεπε τις αντιζηλίες ή τις διαμάχες ανάμεσα στις φυλές. (Παρ 16:33) Επίσης, με αυτό το μέσο ο Θεός κατηύθυνε τα πράγματα έτσι ώστε η θέση κάθε φυλής να ανταποκρίνεται στη θεόπνευστη προφητεία που εξήγγειλε ο πατριάρχης Ιακώβ στην επιθανάτια κλίνη του, όπως αυτή είναι καταγραμμένη στα εδάφια Γένεση 49:1-33.

Αφού καθοριζόταν η γεωγραφική θέση της φυλής μέσω της κλήρωσης, ήταν απαραίτητο να καθοριστεί στη συνέχεια η έκταση της περιοχής της με βάση το δεύτερο παράγοντα: το μέγεθός της συγκριτικά με το μέγεθος των άλλων φυλών. «Πρέπει να μοιραστείτε με κλήρο τη γη ως ιδιοκτησία, σύμφωνα με τις οικογένειές σας. Στον πολυπληθή πρέπει να αυξήσετε την κληρονομιά του και στον ολιγάριθμο πρέπει να μειώσετε την κληρονομιά του. Ο τόπος που θα του πέσει με κλήρο, αυτός θα γίνει δικός του». (Αρ 33:54) Το αποτέλεσμα της κλήρωσης ως προς τη βασική γεωγραφική τοποθεσία ίσχυε, αλλά μπορούσαν να γίνουν τροποποιήσεις στο μέγεθος της κληρονομιάς. Παραδείγματος χάρη, όταν η περιοχή του Ιούδα αποδείχτηκε πολύ μεγάλη, η έκτασή της μειώθηκε με την παραχώρηση τμημάτων της στη φυλή του Συμεών.—Ιη 19:9.

Η αύξηση ή η μείωση της κληρονομιάς φαίνεται ότι δεν γινόταν μόνο με βάση την έκταση της γης, διότι η φυλή του Δαν, αν και δεύτερη σε πληθυσμό, έλαβε ένα από τα μικρότερα μερίδια ως προς τις πραγματικές διαστάσεις. Μπορεί να συνυπολογίζονταν και άλλοι παράγοντες, όπως ο αριθμός των πόλεων, τα χαρακτηριστικά της περιοχής και η ποιότητα του εδάφους.—Παράβαλε Ιη 17:14-18.

Αφού αποφασίστηκαν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα όρια των φυλετικών υποδιαιρέσεων, στη συνέχεια μπορούσε να καθοριστεί η ιδιοκτησία κάθε οικογένειας, και αυτό φαίνεται ότι έγινε, όχι με κλήρο, αλλά με την κατεύθυνση της διορισμένης επιτροπής η οποία αποτελούνταν από τον Ελεάζαρ, τον Ιησού του Ναυή και τους αρχηγούς. (Ιη 17:3, 4) Γι’ αυτό, το εδάφιο Δευτερονόμιο 19:14 δηλώνει ότι, «αφού οι πρόγονοι θα έχουν θέσει τα όρια στην κληρονομιά σου», αυτά δεν πρέπει να μετακινηθούν προς τα πίσω.—Βλέπε ΟΡΟΘΕΣΙΟ.

Η αφήγηση της διαμοίρασης της περιοχής Δ του Ιορδάνη δείχνει ότι πρώτα βγήκαν οι κλήροι για τον Ιούδα (Ιη 15:1-63), τον Ιωσήφ (Εφραΐμ) (Ιη 16:1-10) και τη μισή φυλή του Μανασσή που θα κατοικούσε Δ του Ιορδάνη (Ιη 17:1-13), και καταχωρίστηκαν τα όρια και οι πόλεις τους. Έπειτα από αυτό, φαίνεται ότι διακόπηκε η διαμοίραση της γης, εφόσον το στρατόπεδο του Ισραήλ παρουσιάζεται να έχει μετακινηθεί από τα Γάλγαλα στη Σηλώ. (Ιη 14:6· 18:1) Η διάρκεια αυτού του μεσοδιαστήματος δεν δηλώνεται, αλλά τελικά ο Ιησούς του Ναυή επιτίμησε τις άλλες εφτά φυλές για την αναβλητικότητα που έδειχναν ως προς τον εποικισμό της υπόλοιπης γης. (Ιη 18:2, 3) Έχουν προταθεί διάφορες εξηγήσεις γύρω από το γιατί οι εφτά φυλές εκδήλωσαν αυτή τη στάση. Μερικοί σχολιαστές κάνουν τη σκέψη ότι τα άφθονα λάφυρα που πάρθηκαν κατά την κατάκτηση και το γεγονός ότι δεν φαινόταν να υπάρχει άμεσος κίνδυνος επίθεσης από τους Χαναναίους μπορεί να έκαναν αυτές τις φυλές να αισθάνονται πως δεν ήταν ιδιαίτερα επείγον το να πάρουν στην κατοχή τους τα υπόλοιπα εδάφη. Η απροθυμία για εξουδετέρωση των τοπικών εχθρικών θυλάκων που πρόβαλλαν ισχυρή αντίσταση μπορεί να συνέτεινε σε αυτή τη βραδύτητα. (Ιη 13:1-7) Επίσης, οι γνώσεις τους για αυτό το τμήμα της Υποσχεμένης Γης μπορεί να ήταν σημαντικά λιγότερες από ό,τι για τα τμήματα που είχαν ήδη διαμοιραστεί.

Για να επιταχύνει τη διαδικασία, ο Ιησούς του Ναυή έστειλε μια αντιπροσωπεία 21 αντρών—3 από καθεμιά από τις 7 φυλές—για να “χαρτογραφήσουν τη γη κατά εφτά μερίδια”, και αφού οι άντρες «τη χαρτογράφησαν σύμφωνα με τις πόλεις», ο Ιησούς του Ναυή τράβηξε κλήρο για αυτούς προκειμένου να έχει την απόφαση του Ιεχωβά. (Ιη 18:4-10) Οι επιμέρους κληρονομιές που διαμοιράστηκαν αναφέρονται στα εδάφια Ιησούς του Ναυή 18:11–19:49.

Στην ιερατική φυλή του Λευί δεν δόθηκε ως μερίδιο κάποια συγκεκριμένη περιοχή, αλλά τους χορηγήθηκαν 48 διασκορπισμένες πόλεις και βοσκοτόπια μέσα στα όρια των άλλων φυλών.—Ιη 13:14, 33· 21:1-42.

Άλλα Όρια. Με τη διαθήκη του Νόμου ο Θεός “ξεχώρισε τον Ισραήλ” ως τον εκλεκτό λαό του επί 1.545 χρόνια (Λευ 20:26), αλλά με το θυσιαστικό θάνατο του Γιου του κατέστρεψε το συμβολικό «μεσότοιχο» που χώριζε τους Εθνικούς από τους Ιουδαίους, καταργώντας το Νόμο των εντολών. Στα εδάφια Εφεσίους 2:12-16, ο Παύλος αναφέρθηκε έμμεσα στο φραγμό—τον τοίχο (σορέγκ)—που υπήρχε στην περιοχή του ναού. Επί ποινή θανάτου, απαγορευόταν στους Εθνικούς να περάσουν αυτό το όριο, και έτσι ο τοίχος αποτέλεσε για τον απόστολο κατάλληλη εικόνα του διαχωρισμού που δημιούργησε η διαθήκη του Νόμου.

Υπό τη νέα διαθήκη της οποίας Μεσίτης είναι ο Χριστός Ιησούς, έλαβε χώρα μια πνευματική οριοθέτηση, πολύ πιο εντυπωσιακή από τον προσδιορισμό οποιουδήποτε γεωγραφικού ορίου, με την οποία ξεχωρίστηκε το πνευματικό έθνος της Χριστιανικής εκκλησίας από τον υπόλοιπο κόσμο του ανθρωπίνου γένους. (Ιωα 17:6, 14-19· 1Πε 2:9-11) Ο Ιεχωβά είχε προφητεύσει προ πολλού ότι θα έχτιζε τη Σιών με πολύτιμα πετράδια και θα έφτιαχνε όλα τα όριά της από «ελκυστικές πέτρες», και ο Ιησούς παρέθεσε από αυτή την προφητεία εφαρμόζοντας το επόμενο εδάφιο σε εκείνους που γίνονταν μαθητές του. (Ησ 54:12, 13· Ιωα 6:45· παράβαλε Απ 21:9-11, 18-21.) Αυτά τα πνευματικά όρια πρέπει να διατηρούνται απαραβίαστα, διότι ο Θεός προειδοποιεί ότι όσοι τα καταπατούν θα καταστραφούν.—Παράβαλε Ησ 54:14, 15· 60:18 με 1Κο 3:16, 17.

Αντιστρόφως, από όσους αποτελούν αυτό το πνευματικό έθνος απαιτείται να παραμένουν μέσα στα πλαίσιά του, αναγνωρίζοντας τους δηλωμένους ηθικούς περιορισμούς (1Κο 5:9-13· 6:9, 10· 1Θε 4:3-6) και τα πνευματικά όρια που τους ξεχωρίζουν από την ψεύτικη λατρεία και τα κοσμικά συστήματα (2Κο 6:14-18· Ιακ 4:4· Απ 18:4), καθώς επίσης τις διατάξεις που διέπουν τις σωστές σχέσεις ανάμεσα στους Χριστιανούς και «στις ανώτερες εξουσίες» των εκάστοτε κυβερνήσεων (Ρω 13:1, 5· 1Πε 2:13-16· Πρ 4:19, 20· 5:29), ανάμεσα στο σύζυγο και στη σύζυγο (1Κο 7:39· 1Πε 3:1, 7) και πολλές άλλες πτυχές της ζωής.

Ο Παύλος δείχνει επίσης ότι υπήρχαν όρια που καθόριζαν τον τομέα που είχε ανατεθεί για διακονική δραστηριότητα.—2Κο 10:13-16.

ΟΡΚΟΣ

Δήλωση στην οποία προβαίνει κάποιος για να διαβεβαιώσει ότι τα λεγόμενά του είναι αληθινά ή ότι θα κάνει ή δεν θα κάνει κάτι. Συχνά περιλαμβάνει επίκληση κάποιου ανωτέρου, ιδίως του Θεού.

Στις Εβραϊκές Γραφές χρησιμοποιούνταν δύο λέξεις για να υποδηλώσουν αυτό που εμείς εννοούμε ως όρκο. Η λέξη σεβου‛άχ σημαίνει «όρκος ή ένορκη δήλωση». (Γε 24:8· Λευ 5:4) Το συγγενικό εβραϊκό ρήμα σαβά‛, το οποίο σημαίνει «ορκίζομαι», προέρχεται από την ίδια ρίζα με την εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «εφτά». Επομένως, ο όρος «ορκίζομαι» σήμαινε αρχικά «τίθεμαι υπό την επιρροή 7 πραγμάτων». (Θεολογικό Λεξικό της Καινής Διαθήκης [Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament], επιμέλεια Γκ. Φρίντριχ, 1954, Τόμ. 5, σ. 460) Ο Αβραάμ και ο Αβιμέλεχ ορκίστηκαν με βάση εφτά θηλυκά αρνιά όταν σύναψαν τη διαθήκη στο πηγάδι της Βηρ-σαβεέ, όνομα που σημαίνει «Πηγάδι του Όρκου· ή, Πηγάδι των Εφτά». (Γε 21:27-32· βλέπε επίσης Γε 26:28-33.) Η λέξη σεβου‛άχ αναφέρεται στην ένορκη δήλωση ενός ατόμου που βεβαιώνει ότι θα κάνει ή δεν θα κάνει κάτι. Η ίδια η λέξη δεν υπονοεί ότι ο ορκιζόμενος θα είναι καταραμένος αν δεν εκπληρώσει τον όρκο. Αυτή η λέξη χρησιμοποιείται για τον όρκο, ή αλλιώς την ένορκη δήλωση, που έκανε στον Αβραάμ ο Ιεχωβά, ο οποίος δεν αφήνει ποτέ ανεκπλήρωτο το λόγο του και είναι απρόσβλητος από κάθε κατάρα.—Γε 26:3.

Η άλλη εβραϊκή λέξη που χρησιμοποιείται είναι η λέξη ’αλάχ, η οποία σημαίνει «όρκος, κατάρα». (Γε 24:41, υποσ.) Μπορεί επίσης να μεταφραστεί ως «όρκος υποχρέωσης». (Γε 26:28) Ένα λεξικό της εβραϊκής και της αραμαϊκής των Κέλερ και Μπαουμγκάρτνερ (Λεξικό των Βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης [Lexicon in Veteris Testamenti Libros], Λέιντεν, 1958, σ. 49) ορίζει αυτή τη λέξη ως «κατάρα (απειλή συμφοράς σε περίπτωση παραβίασης) που επιβάλλει κάποιος στον εαυτό του ή του επιβάλλεται από άλλους». Στους αρχαίους εβραϊκούς χρόνους, το να κάνει κάποιος όρκο θεωρούνταν βαρυσήμαντο ζήτημα. Ο όρκος έπρεπε να τηρείται, ακόμη και αν αποδεικνυόταν επιζήμιος για τον ορκιζόμενο. (Ψλ 15:4· Ματ 5:33) Ένα άτομο θεωρούνταν ένοχο ενώπιον του Ιεχωβά αν μιλούσε αστόχαστα σε μια ένορκη δήλωση. (Λευ 5:4) Η αθέτηση όρκου είχε σοβαρότατες συνέπειες, καθώς επέσυρε την τιμωρία του Θεού. Ανάμεσα στα αρχαιότερα έθνη, και ιδιαίτερα μεταξύ των Εβραίων, ο όρκος ήταν κατά μία έννοια θρησκευτική πράξη, η οποία περιλάμβανε τον Θεό. Όταν οι Εβραίοι χρησιμοποιούσαν τη λέξη ’αλάχ, αυτή καθιστούσε κατ’ επέκταση τον Θεό συμμέτοχο στον όρκο και δήλωνε ότι οι ίδιοι ήταν πρόθυμοι να υποστούν όποια κρίση ευαρεστούνταν εκείνος να επιφέρει σε περίπτωση παραβίασης του όρκου. Η λέξη αυτή δεν χρησιμοποιείται ποτέ από τον Θεό για τους δικούς του όρκους.

Το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο χρησιμοποιεί τις αντίστοιχες λέξεις ὅρκος και ὀμνύω (ορκίζομαι), οι οποίες εμφανίζονται και οι δύο στο εδάφιο Ιακώβου 5:12. Το ρήμα ὁρκίζω σημαίνει “θέτω υπό όρκο” ή «διατάζω επίσημα». (Μαρ 5:7· Πρ 19:13) Άλλες λέξεις του πρωτότυπου κειμένου που είναι συγγενικές με τη λέξη ὅρκος σημαίνουν «ορκωμοσία» (Εβρ 7:20), «θέτω κάτω από ιερή υποχρέωση ή όρκο» (1Θε 5:27), «επίορκος ή παραβάτης όρκου» (1Τι 1:10) και «ορκίζομαι χωρίς να εκτελέσω ή κάνω ψευδή όρκο» (Ματ 5:33). Η λέξη ἀναθεματίζω του πρωτότυπου κειμένου αποδίδεται “δεσμεύω με κατάρα” στα εδάφια Πράξεις 23:12, 14 και 21.

Εκφράσεις που Χρησιμοποιούνταν Κατά την Ορκωμοσία. Συνήθως ο όρκος γινόταν μέσω επίκλησης του Θεού ή στο όνομα του Θεού. (Γε 14:22· 31:53· Δευ 6:13· Κρ 21:7· Ιερ 12:16) Ο Ιεχωβά ορκιζόταν στον εαυτό του ή στη δική του ζωή. (Γε 22:16· Ιεζ 17:16· Σοφ 2:9) Ενίοτε οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν εκφράσεις επίσημης φύσης, όπως: «Έτσι να κάνει ο Ιεχωβά σε εμένα [ή εσένα] και έτσι να προσθέσει σε αυτό, αν . . . » δεν τηρήσω (ή δεν τηρήσεις) τον όρκο. (Ρθ 1:17· 1Σα 3:17· 2Σα 19:13) Αυτή η διαβεβαίωση γινόταν ακόμη πιο εμφατική αν το άτομο που ορκιζόταν δήλωνε και το όνομά του.—1Σα 20:13· 25:22· 2Σα 3:9.

Οι ειδωλολάτρες επικαλούνταν παρόμοια τους δικούς τους ψεύτικους θεούς. Η Ιεζάβελ, που λάτρευε τον Βάαλ, δεν επικαλούνταν τον Ιεχωβά αλλά διάφορους “θεούς” (’ελοχίμ, με ρήμα στον πληθυντικό αριθμό), όπως και ο Βεν-αδάδ Β΄, ο βασιλιάς της Συρίας. (1Βα 19:2· 20:10) Στην πραγματικότητα, επειδή τέτοιες εκφράσεις ήταν διαδεδομένες παντού, η ειδωλολατρία κατέληξε να περιγράφεται στην Αγία Γραφή ως “το να ορκίζεται κανείς σε κάποιον ψεύτικο θεό” ή σε αυτό που “δεν ήταν Θεός”.—Ιη 23:7· Ιερ 5:7· 12:16· Αμ 8:14.

Σε μερικές πολύ σοβαρές περιπτώσεις ή όταν περιλαμβάνονταν έντονα συναισθήματα στην επίσημη διακήρυξη, κατονομάζονταν συγκεκριμένα οι κατάρες ή οι τιμωρίες που θα συνόδευαν ενδεχόμενη παραβίαση του όρκου. (Αρ 5:19-23· Ψλ 7:4, 5· 137:5, 6) Ο Ιώβ, υποστηρίζοντας την ευθύτητά του, ανασκοπεί τη ζωή του και δηλώνει διατεθειμένος να υποστεί τις πιο τρομερές τιμωρίες αν διαπιστωθεί ότι παρέβηκε τους νόμους του Ιεχωβά περί οσιότητας, δικαιοσύνης και ηθικής.—Ιωβ 31.

Στη δίκη που διεξαγόταν εξαιτίας της ζήλιας ενός συζύγου, όταν η σύζυγος απαντούσε «Αμήν! Αμήν!» κατά την ανάγνωση του όρκου και της κατάρας από τον ιερέα, στην ουσία ορκιζόταν για την αθωότητά της.—Αρ 5:21, 22.

Η διαβεβαίωση που ισοδυναμούσε ουσιαστικά με όρκο δινόταν συχνά, όχι μόνο στο όνομα του Ιεχωβά, αλλά και στη ζωή του βασιλιά ή ενός ανωτέρου. (1Σα 25:26· 2Σα 15:21· 2Βα 2:2) Η έκφραση «Όσο βέβαιο είναι ότι ζει ο Ιεχωβά» ήταν μια συνηθισμένη ρήση που προσέδιδε βαρύτητα στα λόγια κάποιου ο οποίος διακήρυττε την αποφασιστικότητά του ή την αλήθεια των λεγομένων του. (Κρ 8:19· 1Σα 14:39, 45· 19:6· 20:3, 21· 25:26, 34) Μια λιγότερο δυνατή έκφραση που μπορεί μεν να μην αποσκοπούσε στο να εκληφθεί ως όρκος αλλά φανέρωνε πολύ σοβαρή πρόθεση και επίσης δινόταν προς διαβεβαίωση του ατόμου που άκουγε, ήταν ο όρκος στη ζωή του εν λόγω ατόμου, όπως μπορεί να φανεί στα λόγια της Άννας προς τον Ηλεί (1Σα 1:26) και του Ουρία προς τον Βασιλιά Δαβίδ.—2Σα 11:11· επίσης 1Σα 17:55.

Τύποι ή Ενέργειες που Ακολουθούνταν. Η πιο διαδεδομένη χειρονομία ορκωμοσίας φαίνεται ότι ήταν το να σηκώσει κάποιος το δεξί του χέρι προς τον ουρανό. Ο ίδιος ο Ιεχωβά αναφέρεται ότι ορκίζεται κατ’ αυτόν τον τρόπο, με συμβολική έννοια. (Γε 14:22· Εξ 6:8· Δευ 32:40· Ησ 62:8· Ιεζ 20:5) Ένας άγγελος σε κάποιο από τα οράματα του Δανιήλ ύψωσε και τα δυο του χέρια στον ουρανό διατυπώνοντας έναν όρκο. (Δα 12:7) Σχετικά με αυτούς που ορκίζονται ψευδώς, λέγεται ότι «το δεξί χέρι [τους] είναι δεξί χέρι ψεύδους».—Ψλ 144:8.

Ένα άτομο που ζητούσε από κάποιο άλλο να ορκιστεί μπορεί να του έλεγε να βάλει το χέρι του κάτω από το μηρό ή το γοφό του. Όταν ο Αβραάμ έστειλε τον οικονόμο του να πάρει σύζυγο για τον Ισαάκ, του είπε: «Βάλε το χέρι σου, σε παρακαλώ, κάτω από το μηρό μου», και αφού ο οικονόμος έκανε αυτή την ενέργεια, ορκίστηκε ότι θα έπαιρνε μια κοπέλα από τους συγγενείς του Αβραάμ. (Γε 24:2-4, 9) Κατά τον ίδιο τρόπο ο Ιακώβ έβαλε τον Ιωσήφ να ορκιστεί ότι δεν θα τον έθαβε στην Αίγυπτο. (Γε 47:29-31) Όσον αφορά το νόημα αυτής της συνήθειας, βλέπε ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΕΙΡΟΝΟΜΙΕΣ.

Συχνά ο όρκος συνδεόταν με τη σύναψη διαθήκης. Μια συνηθισμένη έκφραση σε αυτές τις περιπτώσεις ήταν η εξής: «Ο Θεός είναι μάρτυρας ανάμεσα σε εμένα και σε εσένα». (Γε 31:44, 50, 53) Μια τέτοια έκφραση χρησιμοποιούνταν επίσης για να προσδώσει κύρος στον ισχυρισμό ότι κάτι συνέβη πράγματι ή ότι ήταν αληθινό. Ο Μωυσής επικαλείται τους ουρανούς και τη γη ως μάρτυρες καθώς ανασκοπεί τη σχέση του Ισραήλ με τον Ιεχωβά βάσει της ένορκης διαθήκης η οποία είχε συναφθεί μαζί του. (Δευ 4:26) Πολλές φορές κάποιο άτομο ή άτομα, ένα έγγραφο, ένας στύλος ή ένα θυσιαστήριο αποτελούσαν μάρτυρες και υπενθυμίσεις κάποιου όρκου ή διαθήκης.—Γε 31:45-52· Δευ 31:26· Ιη 22:26-28· 24:22, 24-27· βλέπε ΔΙΑΘΗΚΗ.

Υπό το Νόμο. Ορισμένες περιπτώσεις στις οποίες ο Μωσαϊκός Νόμος απαιτούσε όρκους από διάφορα άτομα ήταν: από μια σύζυγο σε δίκη ζήλιας (Αρ 5:21, 22), από έναν φύλακα όταν χάνονταν τα υπάρχοντα που είχαν ανατεθεί στη φροντίδα του (Εξ 22:10, 11), από τους πρεσβυτέρους μιας πόλης σε περίπτωση ανεξιχνίαστου φόνου (Δευ 21:1-9). Υπήρχε πρόνοια για εθελοντικούς όρκους αποχής. (Αρ 30:3, 4, 10, 11) Μερικές φορές κάποιο άτομο που είχε εξουσία όρκιζε τους υπηρέτες του Θεού, και τότε εκείνοι έλεγαν την αλήθεια. Παρόμοια, ένας Χριστιανός που έχει τεθεί κάτω από όρκο δεν θα πει ψέματα αλλά θα φανερώσει όλη την αλήθεια, όπως του ζητείται, ή μπορεί να αρνηθεί να απαντήσει αν διακυβεύονται τα δίκαια συμφέροντα του Θεού ή των συγχριστιανών του, οπότε θα πρέπει να είναι έτοιμος να υποστεί οποιαδήποτε συνέπεια προκύπτει από την άρνησή του να καταθέσει.—1Βα 22:15-18· Ματ 26:63, 64· 27:11-14.

Οι ευχές λογίζονταν στον Ισραήλ ισοδύναμες με τους όρκους, ιερές και δεσμευτικές έστω και αν αποδεικνύονταν επιζήμιες για αυτόν που είχε ευχηθεί. Θεωρούσαν ότι ο Θεός παρατηρούσε αν εκπληρώνονταν οι ευχές και επέφερε τιμωρία σε περίπτωση αθέτησής τους. (Αρ 30:2· Δευ 23:21-23· Κρ 11:30, 31, 35, 36, 39· Εκ 5:4-6) Οι ευχές των παντρεμένων και των ανύπαντρων γυναικών υπόκειντο σε επικύρωση ή ακύρωση από το σύζυγο ή τον πατέρα τους, αλλά οι χήρες και οι διαζευγμένες δεσμεύονταν οι ίδιες από τις ευχές τους.—Αρ 30:3-15.

Ο Ιησούς Χριστός, στην Επί του Όρους Ομιλία του, διόρθωσε τους Ιουδαίους επειδή έκαναν όρκους αψήφιστα, επιπόλαια και αλόγιστα. Είχαν αποκτήσει τη συνήθεια να ορκίζονται στον ουρανό, στη γη, στην Ιερουσαλήμ, ακόμη και στο ίδιο τους το κεφάλι. Αλλά εφόσον ο ουρανός ήταν «ο θρόνος του Θεού», η γη «το υποπόδιό» του, η Ιερουσαλήμ η βασιλική του πόλη και το κεφάλι (ή η ζωή) κάποιου εξαρτόταν από τον Θεό, τέτοιοι όρκοι ήταν σαν να γίνονταν στο όνομα του Θεού. Δεν ήταν κάτι το οποίο μπορούσαν να παίρνουν στα ελαφρά. Γι’ αυτό, ο Ιησούς είπε: «Αλλά το Ναι το οποίο λέτε ας σημαίνει Ναι, το Όχι σας, Όχι· διότι οτιδήποτε τα υπερβαίνει αυτά είναι από τον πονηρό».—Ματ 5:33-37.

Με αυτά τα λόγια ο Ιησούς Χριστός δεν απαγόρευε τη χρήση κάθε όρκου, εφόσον και ο ίδιος βρισκόταν υπό το Νόμο του Μωυσή, ο οποίος απαιτούσε όρκους υπό ορισμένες περιστάσεις. Στην πραγματικότητα, όταν ο Ιησούς δικαζόταν, ο αρχιερέας τον όρκισε και εκείνος δεν αντιτάχθηκε, αλλά έδωσε μια απάντηση. (Ματ 26:63, 64) Απεναντίας, ο Ιησούς έδειχνε ότι δεν έπρεπε να υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά. Άπαξ και δοθεί ένας λόγος, η τήρησή του πρέπει να θεωρείται ιερό καθήκον και πρέπει να εκπληρώνεται ακριβώς όπως ένας όρκος—επομένως, ο καθένας πρέπει να εννοεί ειλικρινά αυτό που λέει. Ο Ιησούς έριξε περισσότερο φως στο τι εννοούσε όταν εξέθεσε την υποκρισία των γραμματέων και των Φαρισαίων λέγοντάς τους: «Αλίμονο σε εσάς, τυφλοί οδηγοί, οι οποίοι λέτε: “Αν ορκιστεί κανείς στο ναό, αυτό δεν είναι τίποτα· αλλά αν ορκιστεί κανείς στο χρυσάφι του ναού, έχει αναλάβει υποχρέωση”. Ανόητοι και τυφλοί! Ποιο είναι πράγματι μεγαλύτερο: το χρυσάφι ή ο ναός ο οποίος έχει αγιάσει το χρυσάφι;» Και συνέχισε λέγοντας: «Όποιος ορκίζεται στον ουρανό ορκίζεται στο θρόνο του Θεού και σε εκείνον που κάθεται πάνω σε αυτόν».—Ματ 23:16-22.

Αυτοί οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι, μέσω των εσφαλμένων συλλογισμών και της υπερβολικής λεπτολογίας τους, όπως τονίζει εδώ ο Ιησούς, δικαιολογούσαν τον εαυτό τους για την αθέτηση ορισμένων όρκων, αλλά ο Ιησούς κατέδειξε ότι αυτοί οι όρκοι τους ήταν ανέντιμοι ενώπιον του Θεού και στην πραγματικότητα επέφεραν όνειδος στο όνομά του (διότι οι Ιουδαίοι ήταν λαός αφιερωμένος στον Ιεχωβά). Ο Ιεχωβά δηλώνει ρητά ότι μισεί τον ψεύτικο όρκο.—Ζαχ 8:17.

Ο Ιάκωβος επιβεβαιώνει τα λόγια του Ιησού. (Ιακ 5:12) Αλλά αυτές οι δηλώσεις του Ιησού και του Ιακώβου οι οποίες καταδικάζουν τέτοιου είδους αλόγιστες συνήθειες δεν εμποδίζουν τον Χριστιανό να ορκιστεί όταν είναι απαραίτητο προκειμένου να διαβεβαιώσει τους άλλους για τη σοβαρότητα των προθέσεών του ή για την αλήθεια των λεγομένων του. Λόγου χάρη, όπως έδειξε ο Ιησούς με το παράδειγμά του ενώπιον του Ιουδαίου αρχιερέα, ο Χριστιανός δεν θα είχε αντίρρηση να ορκιστεί σε ένα δικαστήριο, διότι πρόκειται να πει την αλήθεια είτε τεθεί υπό όρκο είτε όχι. (Ματ 26:63, 64) Ακόμη και η απόφαση που παίρνει ο Χριστιανός να υπηρετεί τον Θεό είναι όρκος στον Ιεχωβά, ο οποίος όρκος εισάγει τον Χριστιανό σε μια ιερή σχέση. Ο Ιησούς κατέταξε τους όρκους και τις ευχές στην ίδια κατηγορία.—Ματ 5:33.

Επιπλέον, για να ενισχύσει ο απόστολος Παύλος τη μαρτυρία του ενώπιον των αναγνωστών του, χρησιμοποιεί διατύπωση που ισοδυναμεί με όρκο στα εδάφια 2 Κορινθίους 1:23 και Γαλάτες 1:20. Αναφέρεται επίσης στον όρκο ως καθιερωμένο και κατάλληλο μέσο για να δοθεί τέλος σε μια αντιλογία και εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι ο Θεός, «όταν σκόπευε να καταδείξει περισσότερο στους κληρονόμους της υπόσχεσης το αμετάβλητο της βουλής του, επενέβη με όρκο», ορκιζόμενος στον εαυτό του, επειδή δεν μπορούσε να ορκιστεί σε κανέναν μεγαλύτερο. Αυτό προσέδωσε στην υπόσχεσή Του νομική εγγύηση και παρείχε διπλή διαβεβαίωση μέσω «δύο αμετάβλητων πραγμάτων σε σχέση με τα οποία είναι αδύνατον να πει ψέματα ο Θεός», δηλαδή του λόγου της υπόσχεσής Του και του όρκου Του. (Εβρ 6:13-18) Επιπρόσθετα, ο Παύλος επισημαίνει ότι ο Χριστός έγινε Αρχιερέας με όρκο του Ιεχωβά και έχει δοθεί ως εγγύηση μιας καλύτερης διαθήκης. (Εβρ 7:21, 22) Στις Γραφές αναφέρεται πάνω από 50 φορές ότι ο Ιεχωβά ορκίζεται.

Τη νύχτα της σύλληψης του Ιησού, ο απόστολος Πέτρος αρνήθηκε τρεις φορές ότι γνώριζε τον Ιησού, εκστομίζοντας τελικά κατάρες και όρκους. Διαβάζουμε σχετικά με την τρίτη άρνηση: «Τότε [ο Πέτρος] άρχισε να καταριέται και να ορκίζεται: “Δεν τον γνωρίζω τον άνθρωπο [τον Ιησού]!”» (Ματ 26:74) Ο Πέτρος προσπαθούσε έντρομος να πείσει τους γύρω του ότι οι αρνήσεις του ήταν αληθινές. Παίρνοντας όρκο για αυτό, ήταν σαν να διαβεβαίωνε με έμφαση ότι έλεγε την αλήθεια και ότι ήταν διατεθειμένος να τον βρει συμφορά αν έλεγε ψέματα.—Βλέπε επίσης ΚΑΤΑΡΑ.

ΟΡΜΑ

(Ορμά) [Αφιέρωση στην Καταστροφή].

Πόλη στο νότιο τμήμα της περιοχής του Ιούδα. (1Χρ 4:30) Ωστόσο, η ονομασία αυτή ενδέχεται να χρησιμοποιείται για δύο τοποθεσίες, η δεύτερη από τις οποίες ίσως ήταν ένα μέρος ή μια περιοχή.

Όταν οι 12 Ισραηλίτες κατάσκοποι επέστρεψαν στην Κάδης (Αρ 13:26), οι Ισραηλίτες στην αρχή αρνήθηκαν να επιχειρήσουν εισβολή στη Χαναάν. Έπειτα, όταν ο Ιεχωβά καταδίκασε τη στασιαστική στάση τους και την απιστία τους, αποφάσισαν να επιχειρήσουν την εισβολή, αντίθετα με τις οδηγίες του. «Σηκώθηκαν νωρίς το πρωί» για να ανεβούν στον τόπο που είχε αναφέρει ο Ιεχωβά. Το υπόμνημα λέει ότι προσπάθησαν να «ανεβούν στην κορυφή του βουνού». (Αρ 14:40) Ωστόσο, η δήλωσή τους ότι θα ανέβαιναν «στον τόπο που ανέφερε ο Ιεχωβά» ενδεχομένως υποδηλώνει “την ορεινή περιοχή των Αμορραίων”, για την οποία μίλησε ο Μωυσής κάνοντας μια αναδρομή στα γεγονότα, και όχι ένα συγκεκριμένο βουνό. (Δευ 1:19-21, 41-43) Το υπόμνημα, αν και δεν δείχνει πόσο μακριά πήγαν ούτε αναφέρει συγκεκριμένα αν οι εξιστορούμενες ενέργειες έλαβαν χώρα μέσα σε μια ημέρα ή όχι, παρ’ όλα αυτά φαίνεται να αναφέρεται σε γεγονότα τα οποία συνέβησαν σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα.

Όπως και αν είχαν τα πράγματα, το υπόμνημα δείχνει ότι ήρθαν αντιμέτωποι με τους Αμαληκίτες και τους Χαναναίους (στο εδάφιο Δευ 1:44 χαρακτηρίζονται «Αμορραίοι», ονομασία που χρησιμοποιούνταν για το λαό της Χαναάν γενικά· παράβαλε Γε 48:22· Ιη 24:15), οι οποίοι νίκησαν τους Ισραηλίτες διασκορπίζοντάς τους «ως την Ορμά». (Αρ 14:45) Η αφήγηση στο εδάφιο Δευτερονόμιο 1:44 αναφέρει ότι τους διασκόρπισαν «στο Σηείρ μέχρι την Ορμά». Το Σηείρ ήταν η εδαφική περιοχή των Εδωμιτών, η επικράτεια των οποίων τότε φαίνεται ότι εκτεινόταν Δ του Ουάντι Άραμπα και εισερχόταν στην περιοχή της Νεγκέμπ. (Παράβαλε Αρ 20:14, 16· Ιη 11:17.) Έπειτα από αυτή την ήττα, οι Ισραηλίτες επέστρεψαν στην Κάδης.—Δευ 1:45, 46.

Όταν οι περιπλανήσεις τους τερματίστηκαν, οι Ισραηλίτες προχώρησαν ξανά προς τη Χαναάν και δέχτηκαν την επίθεση του Χαναναίου βασιλιά της Αράδ. (Βλέπε ΑΡΑΔ Αρ. 2.) Και πάλι δεν γνωρίζουμε πόσο Ν προέλασε ο βασιλιάς της Αράδ προτού εμπλακεί σε μάχη με τους Ισραηλίτες, αλλά εκείνοι, έπειτα από ευχή στον Ιεχωβά, νίκησαν αυτόν το βασιλιά και “αφιέρωσαν τις πόλεις του στην καταστροφή”, εξού και στη συνέχεια κάλεσαν τον τόπο «Ορμά». (Αρ 21:1-3· βλέπε ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΠΡΑΓΜΑ.) Αν και ο Μωυσής είχε ήδη χρησιμοποιήσει αυτή την ονομασία στην προγενέστερη αφήγηση αναφορικά με τη νίκη των Χαναναίων επί του Ισραήλ, είναι πολύ πιθανό ότι το έκανε αυτό εκ προοιμίου με την πρόθεση να αναφερθεί σε αυτήν παρακάτω στην αφήγηση για να δείξει την προέλευσή της. (Αρ 14:45) Ωστόσο, οι Ισραηλίτες δεν εγκαταστάθηκαν τότε στην περιοχή, αλλά πορεύτηκαν γύρω από τον Εδώμ και έστριψαν Β, μπαίνοντας τελικά στη Χαναάν αφού διέσχισαν τον Ιορδάνη Β της Νεκράς Θαλάσσης.—Αρ 21:4· 22:1.

Στο εδάφιο Ιησούς του Ναυή 12:14 «ο βασιλιάς της Ορμά» κατονομάζεται μαζί με το βασιλιά της Αράδ μεταξύ των 31 βασιλιάδων τους οποίους νίκησε ο Ιησούς του Ναυή. Αυτό φαίνεται απίθανο να αναφέρεται στη νίκη που είχαν επιτύχει νωρίτερα, ενόσω ο Μωυσής ζούσε ακόμη και ο Ιησούς του Ναυή υπηρετούσε ως στρατιωτικός διοικητής, εφόσον αυτές οι νίκες υποδηλώνεται ότι κερδήθηκαν αφού ο Ισραήλ διέσχισε τον Ιορδάνη και μπήκε στη Χαναάν. (Ιη 12:7, 8) Παρότι αυτή η νίκη του Ιησού του Ναυή δεν μνημονεύεται συγκεκριμένα, ίσως περιλαμβάνεται στη δήλωση που υπάρχει στα εδάφια Ιησούς του Ναυή 10:40-42. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει πως, όταν ο Ισραήλ αναχώρησε από εκείνη την περιοχή προκειμένου να πορευτεί γύρω από τη γη του Εδώμ, οι Χαναναίοι επανεγκαταστάθηκαν εκεί. Αν και το υπόμνημα δείχνει ότι ο Ιησούς του Ναυή νίκησε το βασιλιά της Ορμά, δεν δηλώνει ότι οι Ισραηλίτες κατέλαβαν τότε την πόλη Ορμά.—Παράβαλε την περίπτωση της Γεζέρ στα εδάφια Ιη 12:12· Κρ 1:29.

Η πόλη περιλήφθηκε στον κατάλογο των πόλεων που βρίσκονταν «στην άκρη της φυλής των γιων του Ιούδα προς το όριο του Εδώμ στα νότια». (Ιη 15:21, 30) Ωστόσο, παραχωρήθηκε στη φυλή του Συμεών ως “παρεμβαλλόμενη” πόλη μέσα στην περιοχή του Ιούδα. (Ιη 19:1, 2, 4· παράβαλε 16:9.) Εφόσον το υπόμνημα δείχνει μόνο ότι ο Ιησούς του Ναυή νίκησε το βασιλιά της Ορμά (χωρίς να αναφέρει και κατάκτηση της πόλης), οι φυλές του Ιούδα και του Συμεών συνδύασαν μετέπειτα τις δυνάμεις τους «και πάταξαν τους Χαναναίους που κατοικούσαν στη Σεφάθ και την αφιέρωσαν στην καταστροφή. Γι’ αυτό, το όνομα της πόλης κλήθηκε Ορμά». (Κρ 1:17) Η αναφορά στη μετονομασία της πόλης εδώ μπορεί απλώς να αποτελεί επιβεβαίωση ή επανάληψη του ονόματος που της είχε δοθεί νωρίτερα. Μερικοί θεωρούν ότι παλιότερα, στα χρόνια του Μωυσή, το όνομα Ορμά περιλάμβανε ολόκληρη την περιφέρεια ή την περιοχή εκείνη και όχι μόνο την πόλη Σεφάθ. Αυτό θα σήμαινε ότι ολόκληρη η περιοχή είχε κατασταθεί ανάθεμα, δηλαδή ήταν αφιερωμένη στην καταστροφή, άσχετα από το πότε θα πραγματοποιούνταν τελικά αυτή η καταστροφή.—Παράβαλε Σχολιολόγιο της Παλαιάς Διαθήκης (Commentary on the Old Testament), των Κ. Φ. Κάιλ και Φ. Ντέλιτς, 1973, Τόμ. 2, Ιησούς του Ναυή, Κριτές, Ρουθ, σ. 256· βλέπε ΣΕΦΑΘ.

Η θέση της Ορμά δεν έχει εξακριβωθεί. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές, αλλά εφόσον οι προτεινόμενες τοποθεσίες βρίσκονται όλες σε απόσταση 60 χλμ. και πλέον Β της Κάδης-βαρνή, από όπου ξεκίνησαν αρχικά οι Ισραηλίτες «νωρίς το πρωί» (Αρ 14:40), και εφόσον η Ορμά αναφέρεται ως το σημείο προς το οποίο διασκορπίστηκαν μετά την ήττα τους, προφανώς οπισθοχωρώντας άτακτα προς την Κάδης, αυτές οι τοποθεσίες που βρίσκονται τόσο Β δεν φαίνεται να ταιριάζουν με το Βιβλικό υπόμνημα.

Παρότι την εποχή του Δαβίδ η Ορμά εξακολουθούσε να είναι πόλη των Συμεωνιτών, ήταν ένα από τα μέρη που επισκέφτηκε εκείνος ενόσω ήταν εξόριστος και φυγάς, καθώς και μια από τις πόλεις στις οποίες αργότερα έστειλε δώρα.—1Σα 30:26-31· 1Χρ 4:24, 28-31.

ΟΡΝΑ(Ν)

(Ορνά[ν]).

Ο Ιεβουσαίος ιδιοκτήτης του αλωνιού που αγόρασε ο Βασιλιάς Δαβίδ για να χτίσει ένα θυσιαστήριο για τον Ιεχωβά. Αυτό έγινε κατόπιν θεϊκής υπόδειξης για να τερματιστεί η μάστιγα την οποία προκάλεσε η απαρίθμηση του λαού από μέρους του Δαβίδ.—2Σα 24:16-25· 1Χρ 21:15-28.

Ο Ορνά πρόσφερε το μέρος μαζί με τα βόδια και τα ξύλινα σύνεργα για τη θυσία προφανώς χωρίς χρέωση, αλλά ο Δαβίδ επέμεινε να πληρώσει. Το υπόμνημα στο εδάφιο 2 Σαμουήλ 24:24 δείχνει ότι ο Δαβίδ αγόρασε το αλώνι και τα βόδια αντί 50 σίκλων ασήμι ($110). Ωστόσο, η αφήγηση στο εδάφιο 1 Χρονικών 21:25 αναφέρει ότι ο Δαβίδ πλήρωσε 600 σίκλους χρυσάφι (περ. $77.000) για το μέρος αυτό. Ο συγγραφέας του Δεύτερου Σαμουήλ εξετάζει την αγορά μόνο σε σχέση με την τοποθεσία του θυσιαστηρίου και τα εφόδια για τη θυσία που έγινε τότε, οπότε φαίνεται ότι η τιμή αγοράς που αναφέρει περιορίζεται σε αυτά τα πράγματα. Από την άλλη μεριά, ο συγγραφέας του Πρώτου Χρονικών εξετάζει το ζήτημα σε σχέση με το ναό που χτίστηκε αργότερα σε εκείνη την τοποθεσία και συνδέει την αγορά με αυτή την οικοδόμηση. (1Χρ 22:1-6· 2Χρ 3:1) Εφόσον η συνολική έκταση που καταλάμβανε ο ναός ήταν πολύ μεγάλη, φαίνεται ότι το ποσό των 600 σίκλων χρυσού αναφέρεται στην αγορά αυτής της μεγάλης έκτασης και όχι του μικρού κομματιού που χρειαζόταν για το θυσιαστήριο το οποίο έχτισε αρχικά ο Δαβίδ.

Μια φυσική κατωφέρεια από πέτρα εξακολουθεί να υπάρχει μέχρι σήμερα κάτω από το Μουσουλμανικό Τρούλο του Βράχου, ο οποίος καταλαμβάνει ένα μέρος της αρχικής τοποθεσίας του ναού, και αυτή η πέτρινη επιφάνεια ενδέχεται να είναι το αρχαίο αλώνι του Ορνά.

Στο υπόμνημα των Χρονικών ο Ορνά καλείται Ορνάν.—1Χρ 21:18-28· 2Χρ 3:1.

ΟΡΟΘΕΣΙΟ

Όταν οι Ισραηλίτες κατέλαβαν τη Χαναάν, σε κάθε οικογένεια δόθηκε ένα κομμάτι γης, και αυτή η ιδιοκτησία προσδιορίστηκε με ορόσημα, ή αλλιώς οροθέσια. Η Αγία Γραφή δεν τα περιγράφει, αλλά ίσως ήταν στύλοι, πέτρες ή ακόμη και αυλάκια στο έδαφος. Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «οροθέσιο» (γκεβούλ) αποδίδεται επίσης «όριο» και «περιοχή». (Γε 10:19· 47:21) Τουλάχιστον ορισμένα οροθέσια στην Παλαιστίνη έφεραν επιγραφές που προσδιόριζαν την ταυτότητα του ιδιοκτήτη. Περίτεχνες επιγραφές εμφανίζονται σε ορόσημα, ή οροθετικές πέτρες, στην Αίγυπτο και στη Μεσοποταμία. Παραδείγματος χάρη, στη Νιπούρ ανακαλύφτηκε μια τέτοια ενεπίγραφη πέτρα του Ναβουχοδονόσορα Α΄.

Ο νόμος του Ιεχωβά απαγόρευε τη μετακίνηση των οροθεσίων προς τα πίσω. (Δευ 19:14· βλέπε επίσης Παρ 22:28.) Μάλιστα ήταν καταραμένος όποιος μετακινούσε «το οροθέσιο του συνανθρώπου του προς τα πίσω». (Δευ 27:17) Εφόσον γενικά οι ιδιοκτήτες γης εξαρτόνταν από τη σοδειά που απέφεραν τα χωράφια τους, το να μετακινήσει κανείς ένα οροθέσιο προς τα πίσω σήμαινε ότι στερούσε από κάποιον άλλον ένα μέρος των μέσων συντήρησής του. Μια τέτοια ενέργεια ισοδυναμούσε με κλοπή και έτσι θεωρούνταν στην αρχαιότητα. (Ιωβ 24:2) Ωστόσο, υπήρχαν ασυνείδητοι άνθρωποι που ήταν ένοχοι τέτοιων παραβάσεων, οι δε άρχοντες του Ιούδα στις ημέρες του Ωσηέ παρομοιάστηκαν με εκείνους που μετακινούσαν ένα όριο προς τα πίσω.—Ωσ 5:10.

Ο Ιεχωβά εκδηλώνει στοχαστικό ενδιαφέρον για τις χήρες και τα ορφανά από πατέρα. Γι’ αυτό, λέγεται ότι θα κατεδαφίσει το σπίτι εκείνων που αυτοεξυψώνονται, «αλλά θα στερεώσει το οροθέσιο της χήρας». (Παρ 15:25) Εκτός αυτού, τα εδάφια Παροιμίες 23:10, 11 δηλώνουν: «Μη μετακινείς προς τα πίσω το αρχαίο όριο και μην μπαίνεις στον αγρό των αγοριών που είναι ορφανά από πατέρα. Διότι ο Λυτρωτής τους είναι ισχυρός· αυτός θα υπερασπίσει την υπόθεσή τους εναντίον σου».

[Εικόνα στη σελίδα 527]

Οροθετική πέτρα από τα Σούσα που φέρει τα σύμβολα βαβυλωνιακών θεών

ΟΡΟΣ

Βλέπε ΒΟΥΝΟ.

ΟΡΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ

Βλέπε ΕΛΑΙΩΝ, ΟΡΟΣ.

ΟΡΤΥΚΙ

[εβρ., σελάβ].

Μικρό, παχουλό πουλί μήκους περίπου 18 εκ., το οποίο περνάει τον περισσότερο καιρό του στο έδαφος. Το κρέας του είναι καταλληλότατο για τροφή, και λέγεται ότι μέχρι το 1920 η Αίγυπτος εξήγε περίπου τρία εκατομμύρια ορτύκια το χρόνο στις αγορές του εξωτερικού, μολονότι αυτές οι εξαγωγές έχουν μειωθεί έκτοτε.

Τα πουλιά που περιγράφονται στην Αγία Γραφή είναι μάλλον τα κοινά μεταναστευτικά ορτύκια (όρτυξ η κοινή [Coturnix coturnix]), τα οποία εγκαταλείπουν το εσωτερικό της Αφρικής την άνοιξη και κινούνται προς το Β, φτάνουν στην Αίγυπτο περίπου τον Μάρτιο, έπειτα περνούν από την Αραβία και την Παλαιστίνη και επιστρέφουν όταν πλησιάσει ο χειμώνας. Ταξιδεύουν κατά μεγάλα σμήνη, μεταναστεύοντας σταδιακά και πετώντας συνήθως στη διάρκεια της νύχτας. Χάρη στις φτερούγες τους, πετούν ταχύτατα, αλλά όχι για πολύ μεγάλες αποστάσεις. Επειδή το σώμα τους είναι βαρύ σε σχέση με τη δύναμη που έχουν οι φτερούγες τους, μερικές φορές φτάνουν στον προορισμό τους εξαντλημένα. Γι’ αυτό, τα ορτύκια πετούν με ούριο άνεμο και συνήθως σε σχετικά χαμηλό υψόμετρο. Ο συνταγματάρχης Ρίτσαρντ Μαϊνερτσχάγκεν αφηγείται ότι στο Πορτ Σάιντ της Αιγύπτου οι ντόπιοι μερικές φορές χρησιμοποιούν απόχες για πεταλούδες προκειμένου να πιάσουν ορτύκια την αυγή, όταν αυτά πετούν χαμηλά στους δρόμους.—Πουλιά της Αραβίας (Birds of Arabia), Εδιμβούργο, 1954, σ. 569.

Η πρώτη μνεία των ορτυκιών στη Βιβλική αφήγηση (Εξ 16:13) σχετίζεται με γεγονότα που συνέβησαν την άνοιξη (Εξ 16:1), οπότε τα πουλιά πρέπει να πετούσαν προς το Β. Οι Ισραηλίτες βρίσκονταν στην έρημο Σιν, στη Χερσόνησο του Σινά, και παραπονιούνταν για τα τρόφιμά τους. Απαντώντας, ο Ιεχωβά διαβεβαίωσε τον Μωυσή ότι «ανάμεσα στα δύο βράδια» θα έτρωγαν κρέας και το πρωί θα χόρταιναν με ψωμί. (Εξ 16:12) Εκείνο το βράδυ «άρχισαν να ανεβαίνουν τα ορτύκια και να καλύπτουν το στρατόπεδο», ενώ το πρωί εμφανίστηκε το μάννα στη γη. (Εξ 16:13-15· Ψλ 105:40) Πάλι, προφανώς την άνοιξη (Αρ 10:11, 33), περίπου έναν χρόνο αργότερα, οι γογγυσμοί των Ισραηλιτών για το ότι έτρωγαν μόνο μάννα έκαναν τον Ιεχωβά να προείπει ότι θα έτρωγαν κρέας «μέχρι έναν μήνα ημερών» ωσότου θα το αηδίαζαν. (Αρ 11:4, 18-23) Ο Θεός σήκωσε τότε έναν άνεμο, πιθανώς ανατολικό ή νοτιοανατολικό, ο οποίος άρχισε να φέρνει ορτύκια από τη θάλασσα και να «τα ρίχνει πάνω από το στρατόπεδο»—ήταν δε άφθονα «σαν τους κόκκους της άμμου» και κάλυπταν μια εκτεταμένη περιοχή αρκετών χιλιομέτρων γύρω από την περίμετρο του στρατοπέδου.—Αρ 11:31· Ψλ 78:25-28.

Η φράση «δύο περίπου πήχεις [περ. 1 μ.] πάνω από την επιφάνεια της γης» έχει εξηγηθεί με διάφορους τρόπους. (Αρ 11:31) Ορισμένοι θεωρούν ότι τα ορτύκια πράγματι έπεσαν στο έδαφος και σε μερικά σημεία σχημάτισαν τόσο ψηλούς σωρούς. Σύμφωνα με άλλους—οι οποίοι αντιτείνουν ότι, αν συνέβαινε αυτό, αναμφίβολα πολλά από τα ορτύκια θα ψοφούσαν και συνεπώς θα γίνονταν ακατάλληλα για να τα φάνε οι Ισραηλίτες—αυτή η περικοπή σημαίνει ότι τα ορτύκια πετούσαν σε αυτό το χαμηλό ύψος πάνω από το έδαφος και επομένως ήταν πολύ εύκολο για τους Ισραηλίτες να τα ρίχνουν κάτω και να τα πιάνουν. Εκφράζοντας παρόμοια άποψη, η Μετάφραση των Εβδομήκοντα λέει σε σύγχρονη απόδοση: «ολόγυρα από το στρατόπεδο, περίπου δύο πήχεις από τη γη». Επίσης, η λατινική Βουλγάτα αναφέρει: «ολόγυρα από το στρατόπεδο, και πετούσαν στον αέρα σε ύψος δύο πήχεων από τη γη».

Επί μιάμιση ημέρα οι Ισραηλίτες μάζευαν τα ορτύκια: «αυτός που μάζεψε τα λιγότερα μάζεψε δέκα χομόρ [2.200 λίτρα]». (Αρ 11:32) Αν λάβουμε υπόψη ότι υπήρχαν «εξακόσιες χιλιάδες άντρες πεζοί», όπως ανέφερε ο Μωυσής (Αρ 11:21), τα ορτύκια που μάζεψαν πρέπει να ήταν πολλά εκατομμύρια. Άρα δεν επρόκειτο απλώς για κάποια ποσότητα ορτυκιών που πιάστηκαν ως αποτέλεσμα της φυσιολογικής τους μετανάστευσης, αλλά απεναντίας για δυναμική εκδήλωση της θεϊκής δύναμης. Οι άπληστοι Ισραηλίτες μάζεψαν τόσο πολλά ώστε δεν μπορούσαν να τα φάνε αμέσως και γι’ αυτό «τα άπλωναν σε μεγάλη έκταση ολόγυρα στο στρατόπεδο». (Αρ 11:32) Αυτό ίσως το έκαναν για να στεγνώσει το κρέας των ορτυκιών που είχαν σφάξει, προκειμένου να διατηρήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα και να τα φάνε αργότερα. Αυτή η ενέργεια έμοιαζε με τη συνήθεια που είχαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, όπως την περιγράφει ο Ηρόδοτος (Β΄, 77), να απλώνουν ψάρια στον ήλιο.

ΘΕΟΙ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

Ο ΝΟΜΟΣ τον οποίο έδωσε ο Ιεχωβά στον Ισραήλ απαγόρευε την κατασκευή εικόνων ή ομοιωμάτων για λατρεία. Ο αληθινός Θεός είναι Πνεύμα, και η κατασκευή οποιασδήποτε εικόνας με σκοπό την αναπαράστασή Του είναι παντελώς ανάρμοστη. Σε αντιδιαστολή με αυτό, έχουν ανασκαφεί πολλά ομοιώματα θεών τους οποίους λάτρευαν άλλα αρχαία έθνη. Αυτοί δεν ήταν τίποτα περισσότερο από “κατασκευάσματα ανθρώπινων χεριών, ξύλο και πέτρα”. (Δευ 4:28) Ήταν «άχρηστοι θεοί», όπως λέει η Αγία Γραφή, οι οποίοι δεν είχαν ούτε μάτια για να δουν ούτε αφτιά για να ακούσουν τους λάτρεις τους. (1Χρ 16:26· Ψλ 115:4-8) Σήμερα δεν είναι παρά μουσειακά εκθέματα. Ωστόσο, αποκαλύπτουν πολλά γύρω από την προέλευση των θρησκευτικών δοξασιών που είναι διαδεδομένες σήμερα.

[Εικόνα στη σελίδα 529]

Οι θρησκευτικές τριάδες ξεκίνησαν στη Βαβυλώνα. Αυτή η πέτρινη πλάκα απεικονίζει ένα ιερό του βαβυλωνιακού θεού του ήλιου, του Σαμάς, και τα σύμβολα μιας τέτοιας τριάδας: τη σελήνη (για τον θεό Σιν), τον ήλιο (για τον Σαμάς) και ένα άστρο (για την Ιστάρ)

[Εικόνα στη σελίδα 529]

Ο Ασσούρ, ο κυριότερος θεός των Ασσυρίων, απεικονίζεται σε αυτή την αρχαία σφραγίδα με τρία κεφάλια (πάνω από τα φτερά)

[Εικόνα στη σελίδα 529]

Οι Αιγύπτιοι λάτρευαν τριάδες όπως αυτές. Επάνω: Ώρος, Όσιρις και Ίσις. Δεξιά: Ίσις, Ώρος, Νέφθυς

[Εικόνα στη σελίδα 529]

Όπως συμβαίνει με τη βρεφοκρατούσα «Παναγία» του Χριστιανικού κόσμου, έτσι και στην Αίγυπτο έδειχναν ευλάβεια προς την απεικόνιση μητέρας-γιου (η Ίσις με το βρέφος Ώρο)

[Εικόνες στη σελίδα 530]

Πολύ πριν από την εμφάνιση της Χριστιανοσύνης, ο αιγυπτιακός σταυρός με λαβή ή ανχ (crux ansata) θεωρούνταν ιερός

[Εικόνες στη σελίδα 530]

Το φίδι ήταν σημαντικό στοιχείο της λατρείας. Μια αιγυπτιακή απεικόνιση (άκρη αριστερά) παρουσιάζει δύο φίδια τα οποία κρατάει χιαστί ο θεός στα αριστερά, ένα τεράστιο φίδι το οποίο κυριαρχεί στην εικόνα και μια οφιοκέφαλη θεά προς τα δεξιά. Στο αρχαίο ελληνικό άγαλμα του Ασκληπιού (αριστερά) επίσης υπάρχει ένα φίδι. Είναι ενδιαφέρον ότι σύμφωνα με την Αγία Γραφή ο Σατανάς χρησιμοποίησε ένα φίδι ως φερέφωνό του (Γε 3:1-15· Απ 12:9)

[Εικόνες στη σελίδα 530]

Οι δέκα πληγές εναντίον της Αιγύπτου εξέθεσαν την ανικανότητα των ειδωλολατρικών θεών της. Η πρώτη πληγή, που μετέτρεψε τον Νείλο σε αίμα, κατήσχυνε τον Χαπί (επάνω αριστερά, το θεό του Νείλου). Η θεά Χεκτ, της οποίας ιερό ζώο ήταν ο βάτραχος (επάνω κέντρο), στάθηκε ανίκανη να βοηθήσει τους Αιγυπτίους όταν εξαιτίας της δεύτερης πληγής η χώρα καλύφτηκε με βατράχους. Ο θάνατος των πρωτοτόκων στη δέκατη πληγή αποδείχτηκε το πλέον συντριπτικό χτύπημα, δεδομένου ότι ο γιος του Φαραώ θεωρούνταν γιος του Άμμωνος-Ρα, ο οποίος απεικονιζόταν ως κριάρι (επάνω δεξιά)

ΤΥΡΟΣ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ της Τύρου αποτελεί εντυπωσιακό παράδειγμα εκπλήρωσης Βιβλικών προφητειών. Αρχικά έπεσε η ηπειρωτική πόλη. Έπειτα καταστράφηκε η νησιωτική πόλη. Και τα δύο αυτά γεγονότα είχαν προλεχθεί.

Στις ημέρες του Δαβίδ και του Σολομώντα, οι σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Τύρου ήταν φιλικές. (1Χρ 14:1· 1Βα 9:10, 11) Οι Τύριοι, όμως, ήταν λάτρεις του Μελκάρτ και της Αστάρτης. Η Τύρος επιδιδόταν στο εμπόριο. Λόγω της ευημερίας της, έγινε υπερήφανη. Άρχισε να περιφρονεί τον Ιεχωβά, και οι προφήτες του Ιεχωβά προείπαν καταστροφή για την Τύρο.

Ο Ναβουχοδονόσορ Β΄ πολιόρκησε την πόλη. Από στρατιωτικής πλευράς η συνέχιση της πολυετούς αυτής πολιορκίας ίσως φαινόταν μάταιη. Αλλά ο Ναβουχοδονόσορ επέμεινε ώσπου η Τύρος έπεσε έπειτα από 13 χρόνια, σε εκπλήρωση της Βιβλικής προφητείας που τον είχε κατονομάσει ως κατακτητή της.—Ιεζ 26:7-12.

Αργότερα, ο Ζαχαρίας προείπε νέα ερήμωση για την Τύρο, αυτή τη φορά όμως η ερήμωση αφορούσε τη νησιωτική πόλη. Προκειμένου να την προσεγγίσει, ο Μέγας Αλέξανδρος “έξυσε” τα ερείπια της ηπειρωτικής πόλης για να κατασκευάσει μια δίοδο. Έφτιαξε τεράστιους πολιορκητικούς πύργους. Παρότι τα τείχη της Τύρου είχαν ύψος 46 μ., η προφητεία εκπληρώθηκε.—Ζαχ 9:3, 4· Ιεζ 26:4, 12.

[Χάρτης στη σελίδα 531]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Τωρινή Ακτογραμμή

ΤΥΡΟΣ

Δίοδος

Ξηρά

[Εικόνα στη σελίδα 531]

Αεροφωτογραφία της Τύρου όπου φαίνεται η περιοχή γύρω από τη δίοδο, η οποία τώρα έχει υποστεί εκτεταμένες προσχώσεις

[Εικόνα στη σελίδα 532]

Κέδροι του Λιβάνου. Ο Χιράμ, ο βασιλιάς της Τύρου, προμήθευσε ξύλα κέδρου για την οικοδόμηση του ναού στην Ιερουσαλήμ

[Εικόνα στη σελίδα 532]

Τύπος εμπορικού πλοίου—σε ομοίωμα—που προφανώς χρησιμοποιούνταν στην αρχαία Τύρο

[Εικόνα στη σελίδα 532]

Ο Μελκάρτ, ένας από τους θεούς της αρχαίας Τύρου, όπως απεικονίζεται σε νόμισμα

[Εικόνα στη σελίδα 532]

Εμπορεύματα της αρχαίας Τύρου: ελεφαντόδοντο, λάδι, πολύτιμα μέταλλα, ξύλα και πορφυροκόκκινα υφάσματα

ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

Η ΡΩΜΗ απεικονίστηκε στη Βιβλική προφητεία ως θηρίο «φοβερό και τρομερό και ασυνήθιστα ισχυρό», με δόντια από σίδερο. (Δα 7:7) Σε αυτή την αυτοκρατορία επέτρεψε ο Ιεχωβά να καταστρέψει την Ιερουσαλήμ το 70 Κ.Χ.

Η Ρώμη ανεχόταν σχεδόν οποιουδήποτε είδους θρησκεία, με την προϋπόθεση ότι οι πιστοί της θα συμμετείχαν επίσης στη λατρεία του αυτοκράτορα. Η λατρεία του αυτοκράτορα θεωρούνταν σημαντικός παράγοντας για την ενότητα της αυτοκρατορίας. Όσοι, λοιπόν, αρνούνταν να συμμετάσχουν σε αυτήν χαρακτηρίζονταν εχθροί του κράτους. Οι Χριστιανοί δεν έπαιρναν μέρος σε αυτή τη λατρεία. Γι’ αυτό, μολονότι ήταν έντιμοι πολίτες, γίνονταν συχνά στόχος άγριου διωγμού. Μεταξύ εκείνων που υποκίνησαν τέτοιου είδους διωγμούς ήταν οι αυτοκράτορες Νέρων, Δομιτιανός, Μάρκος Αυρήλιος και Διοκλητιανός. Όταν δε ο Πόντιος Πιλάτος, ένας Ρωμαίος κυβερνήτης της Ιουδαίας, δέχτηκε πιέσεις από θρησκευτικούς ηγέτες των Ιουδαίων, διέταξε μάλιστα την εκτέλεση του Ιησού Χριστού, κάτι που αποτελούσε πράξη πολιτικής σκοπιμότητας.

[Πλαίσιο στη σελίδα 533]

ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΠΟΛΕΙΣ

Ρώμη: Η δυτική πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας· μετά το 395 Κ.Χ., η αυτοκρατορία διαιρέθηκε και υπήρχαν δύο αυτοκράτορες, ένας στη Ρώμη και ένας στην Κωνσταντινούπολη· η Ανατολική Αυτοκρατορία επέζησε της Δυτικής σχεδόν κατά χίλια χρόνια

Κωνσταντινούπολη: Ο Κωνσταντίνος μετέφερε την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο, το οποίο μετονόμασε για να τιμήσει τον εαυτό του

[Χάρτης στη σελίδα 533]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Ατλαντικός Ωκεανός

ΒΡΕΤΑΝΙΑ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

ΓΑΛΑΤΙΑ

ΙΣΠΑΝΙΑ

ΙΤΑΛΙΑ

Ρώμη

ΕΛΛΑΔΑ

Κωνσταντινούπολη

Έφεσος

Αντιόχεια

Ποταμός Τίγρης

Ποταμός Ευφράτης

Μαύρη Θάλασσα

Κασπία Θάλασσα

Ιερουσαλήμ

Μεσόγειος Θάλασσα

ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Αλεξάνδρεια

Κυρήνη

Καρχηδόνα

ΑΦΡΙΚΗ

[Εικόνα στη σελίδα 534]

Ο Αύγουστος Καίσαρας. Ο Ιησούς γεννήθηκε κατά τη διακυβέρνησή του

[Εικόνα στη σελίδα 534]

Ο Τιβέριος Καίσαρας, όπως απεικονίζεται σε νόμισμα. Η εκτέλεση του Ιησού έλαβε χώρα κατά τη διακυβέρνηση του Τιβέριου

[Εικόνα στη σελίδα 534]

Ο Κλαύδιος Καίσαρας, που εκτόπισε τους Ιουδαίους από τη Ρώμη

[Εικόνα στη σελίδα 534]

Ο Καίσαρας Νέρων, ενώπιον του οποίου δικάστηκε ο απόστολος Παύλος

[Εικόνα στη σελίδα 534]

Ο Βεσπασιανός. Στη διάρκεια της διακυβέρνησής του καταστράφηκε η Ιερουσαλήμ και ο ναός της

[Εικόνα στη σελίδα 534]

Ο Τίτος, γιος του Βεσπασιανού, όπως εμφανίζεται σε ρωμαϊκό νόμισμα. Εννιά χρόνια αφότου κατέστρεψε την Ιερουσαλήμ, έγινε αυτοκράτορας

[Εικόνα στη σελίδα 534]

Ο Δομιτιανός. Ο επίσημος διωγμός των Χριστιανών κορυφώθηκε κατά τη διακυβέρνησή του, προφανώς με αποτέλεσμα να εξοριστεί ο απόστολος Ιωάννης

[Εικόνα στη σελίδα 535]

Ερείπια ρωμαϊκού υδραγωγείου στην Καισάρεια. Αυτή η πόλη, που διέθετε λιμάνι και χτίστηκε από τον Ηρώδη τον Μέγα, αποτελούσε επίσημη κατοικία των Ρωμαίων αυτοκρατορικών επιτρόπων που κυβερνούσαν την Ιουδαία

[Εικόνα στη σελίδα 535]

Αυτές οι στήλες στην τοποθεσία της αρχαίας Σαμάρειας μαρτυρούν τη ρωμαϊκή επιρροή στην περιοχή

[Εικόνα στη σελίδα 535]

Απεικόνιση του Φρουρίου Αντωνία. Αυτό το φρούριο βρισκόταν στη βορειοδυτική γωνία της αυλής του ναού στην Ιερουσαλήμ και οι Ρωμαίοι το χρησιμοποιούσαν για να αστυνομεύουν την περιοχή του ναού

[Εικόνα στη σελίδα 535]

Μακέτα του ιππόδρομου που έχτισε στην Ιερουσαλήμ προφανώς ο Ηρώδης ο Μέγας. Σύμφωνα με τα ρωμαϊκά πρότυπα, εδώ διεξάγονταν αρματοδρομίες και διάφοροι κατάδικοι υποχρεώνονταν να παλέψουν με θηρία

[Εικόνα στη σελίδα 536]

Η Αψίδα του Τίτου στη Ρώμη αποτελεί μνημείο της νίκης της Ρώμης επί της Ιερουσαλήμ το 70 Κ.Χ. Ένα ανάγλυφο απεικονίζει Ρωμαίους στρατιώτες να μεταφέρουν ιερά σκεύη από το ναό

[Εικόνα στη σελίδα 536]

Τα ερείπια του Κολοσσαίου στη Ρώμη θυμίζουν την κτηνώδη ψυχαγωγία που ήταν δημοφιλής στην αρχαία Ρώμη

[Εικόνα στη σελίδα 536]

Βωμός αφιερωμένος στη λατρεία του Καίσαρα. Επειδή οι Χριστιανοί αρνούνταν να κάψουν θυμίαμα για τον αυτοκράτορα, γίνονταν στόχος άγριου διωγμού

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ

ΤΟ Βιβλικό υπόμνημα των πρώτων χρόνων της ζωής του Ιησού είναι σύντομο αλλά συγκεκριμένο. Δεν αναφέρει φανταστικές αφηγήσεις αλλά ιστορικά γεγονότα. Περιλαμβάνει μέρη που μπορεί κανείς να επισκεφτεί ακόμη και τώρα—τη Βηθλεέμ, την Αίγυπτο, τη Ναζαρέτ και την Ιερουσαλήμ. Η Βιβλική χρονολόγηση και εξήγηση των γεγονότων περιλαμβάνει εξέχοντα πρόσωπα όπως ο Καίσαρας Αύγουστος, ο Κυβερνήτης Κυρήνιος, ο Βασιλιάς Ηρώδης ο Μέγας και ο Αρχέλαος—πρόσωπα γνωστά από ιστορικές πηγές.

[Εικόνα στη σελίδα 537]

Επάνω: Πρόσφατη άποψη της Βηθλεέμ, όπου γεννήθηκε ο Ιησούς. Κάτω: Ζωγραφικός πίνακας που απεικονίζει τις συνθήκες της γέννησής του

[Εικόνα στη σελίδα 538]

Μακέτα του ανακτόρου του Ηρώδη του Μεγάλου, που τώρα εκτίθεται στην Ιερουσαλήμ. Ο Βασιλιάς Ηρώδης ήταν αυτός που προσπάθησε να θανατώσει τον Ιησού όταν εκείνος ήταν μικρό παιδί

[Εικόνα στη σελίδα 538]

Μπρούντζινο νόμισμα που έκοψε ο Ηρώδης ο Μέγας και το οποίο φέρει το όνομά του

[Εικόνα στη σελίδα 538]

Μπρούντζινο νόμισμα του Αρχέλαου. Όταν ο Ιωσήφ άκουσε ότι ο Αρχέλαος κυβερνούσε στην Ιουδαία, εγκατέστησε την οικογένειά του βόρεια, στη Ναζαρέτ, έξω από την επικράτεια του Αρχέλαου

[Εικόνα στη σελίδα 538]

Αναπαράσταση της περιοχής του ναού όπως πιθανώς υφίστατο αυτή στην Ιερουσαλήμ του πρώτου αιώνα

[Εικόνα στη σελίδα 538]

Σε ηλικία 12 ετών, ο Ιησούς βρέθηκε στο ναό της Ιερουσαλήμ ανάμεσα στους δασκάλους, ακούγοντάς τους και υποβάλλοντάς τους ερωτήσεις

[Εικόνες στη σελίδα 539]

Το Εν Νασίρα (Ναζεράτ) στη Γαλιλαία, κατά πάσα πιθανότητα η τοποθεσία της αρχαίας Ναζαρέτ όπου μεγάλωσε ο Ιησούς

[Εικόνες στη σελίδα 539]

Ως νεαρός στη Ναζαρέτ, ο Ιησούς ασχολήθηκε με την ξυλουργική υπό την επίβλεψη του θετού πατέρα του

Η ΕΠΙΓΕΙΑ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ

Η ΔΙΑΚΟΝΙΑ του Ιησού Χριστού έχει επηρεάσει βαθύτατα τη ζωή ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Ο Ιησούς δεν επέτρεψε να αποσπαστεί η προσοχή του από τον αντικειμενικό του σκοπό. Όπως είπε ο ίδιος: «Πρέπει να διακηρύξω τα καλά νέα της βασιλείας του Θεού, επειδή για αυτό στάλθηκα».—Λου 4:43.

Όπως φαίνεται από τους συνοδευτικούς χάρτες, ο Ιησούς κάλυψε μεγάλη περιοχή—κυρίως με τα πόδια. Ταξίδευε τακτικά στην Ιερουσαλήμ κατά τη διάρκεια της διακονίας του, στα πλαίσια διαφόρων Ιουδαϊκών γιορτών. Στους χάρτες μας απεικονίζονται τα ταξίδια του που αναφέρονται συγκεκριμένα στα Ευαγγέλια. Με αφετηρία την Ιερουσαλήμ κάλυπτε τις περιοχές της Ιουδαίας. Τον περισσότερο καιρό του όμως τον πέρασε στη Γαλιλαία, δίνοντας σε όλη αυτή την επαρχία εντατική μαρτυρία. Η διακονία του τον έφερε επίσης κοντά σε ανθρώπους που κατοικούσαν στα μέρη της Τύρου και της Σιδώνας, στις περιοχές της Δεκάπολης και στην Περαία. Έδωσε πλήρη μαρτυρία για την αλήθεια, αφήνοντας ένα έξοχο παράδειγμα για τους ακολούθους του.—Ιωα 18:37· Πρ 1:8· Ματ 28:19, 20.

[Πίνακας στη σελίδα 540]

ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ Και Σχετικά Εδάφια

Βηθανία

Ιωα 11:1, 38-44· 12:1-9· Λου 24:50, 51

Βηθσαϊδά

Λου 9:10-17· Μαρ 8:22-26· Ιωα 1:44

Βηθφαγή

Ματ 21:1-9

Γάδαρα

Ματ 8:28-34

Δεκάπολη

Μαρ 5:18-20· 7:31–8:9

Εμμαούς

Λου 24:13-32

Έρημος

Ματ 4:1-11

Εφραΐμ

Ιωα 11:54

Ιεριχώ

Λου 18:35–19:27

Ιερουσαλήμ

Ιωα 2:13–3:21· 5:1-47· 7:14–10:39· Ματ 21:6–26:5· 26:14–28:15

Καισάρεια του Φιλίππου

Ματ 16:13-20

Κανά

Ιωα 2:1-11· 4:46-54

Καπερναούμ

Λου 4:31-41· Μαρ 2:1-12· Ματ 8:5-13· 17:24–18:35

Ναζαρέτ

Λου 4:16-30· Μαρ 6:1-6

Ναΐν

Λου 7:11-17

Π. Ιορδάνης

Ματ 3:13-17

Σιδώνα

Μαρ 7:24-30

Συχάρ

Ιωα 4:5-42

Τύρος

Ματ 15:21-28

Χοραζίν

Ματ 11:20-22

[Χάρτης στη σελίδα 540]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Δρόμοι

Μεσόγειος Θάλασσα

Σιδώνα

Τύρος

ΑΒΙΛΗΝΗ

Δαμασκός

Όρ. Αερμών

Καισάρεια του Φιλίππου

ΦΟΙΝΙΚΗ

ΓΑΛΙΛΑΙΑ

ΙΤΟΥΡΑΙΑ

Βηθσαϊδά

Χοραζίν

Καπερναούμ

Μαγαδάν

Τιβεριάδα

Θάλασσα της Γαλιλαίας

Κανά

Ναζαρέτ

Ναΐν

Δωρ

Καισάρεια

ΣΑΜΑΡΕΙΑ

Αριμαθαία

Ιόππη

Ποταμός Ιορδάνης

Συχάρ

Πηγή του Ιακώβ

Εφραΐμ

Ιεριχώ

Βηθφαγή

Βηθανία

Ιερουσαλήμ

Εμμαούς

ΙΟΥΔΑΙΑ

Γάζα

Βηρ-σαβεέ

ΙΔΟΥΜΑΙΑ

Βηθλεέμ

Έρημος της Ιουδαίας

Αλμυρή Θάλασσα

ΤΡΑΧΩΝΙΤΙΔΑ

Δίον

Καναθά

Γέρασα

ΔΕΚΑΠΟΛΗ

Γάδαρα

Πέλλα

Φιλαδέλφεια

ΠΕΡΑΙΑ

ΑΡΑΒΙΑ

[Χάρτες στη σελίδα 541]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Χρονικές Περίοδοι που Καλύπτονται από τους Χάρτες

1: Από το φθινόπωρο του 29 Κ.Χ. ως το Πάσχα του 30 Κ.Χ.

ΓΑΛΙΛΑΙΑ

Καπερναούμ

Κανά

Θάλασσα της Γαλιλαίας

ΣΑΜΑΡΕΙΑ

Ιερουσαλήμ

Ποταμός Ιορδάνης

ΙΟΥΔΑΙΑ

Έρημος

Αλμυρή Θάλασσα

ΠΕΡΑΙΑ

[Χάρτης]

2: Μετά το Πάσχα του 30 Κ.Χ. ως το Πάσχα του 31 Κ.Χ.

ΓΑΛΙΛΑΙΑ

Καπερναούμ

Κανά

Ναζαρέτ

Θάλασσα της Γαλιλαίας

ΣΑΜΑΡΕΙΑ

Αινών

Συχάρ

Ιερουσαλήμ

Ποταμός Ιορδάνης

ΙΟΥΔΑΙΑ

Αλμυρή Θάλασσα

ΠΕΡΑΙΑ

[Χάρτης]

3: Μετά το Πάσχα του 31 Κ.Χ. ως και μετά το Πάσχα του 32 Κ.Χ.

ΓΑΛΙΛΑΙΑ

Βηθσαϊδά

Καπερναούμ

Ναζαρέτ

Ναΐν

Θάλασσα της Γαλιλαίας

ΣΑΜΑΡΕΙΑ

Ιερουσαλήμ

Ποταμός Ιορδάνης

ΙΟΥΔΑΙΑ

Αλμυρή Θάλασσα

ΠΕΡΑΙΑ

ΓΑΔΑΡΑ

[Χάρτης]

4: Μετά το Πάσχα του 32 Κ.Χ. ως τη Γιορτή της Αφιέρωσης του 32 Κ.Χ.

ΓΑΛΙΛΑΙΑ

Σιδώνα

Όρ. Αερμών

Τύρος

Καισάρεια του Φιλίππου

Καπερναούμ

Βηθσαϊδά

Μαγαδάν

Θάλασσα της Γαλιλαίας

ΣΑΜΑΡΕΙΑ

Ιερουσαλήμ

Βηθανία

Ποταμός Ιορδάνης

ΙΟΥΔΑΙΑ

Αλμυρή Θάλασσα

ΠΕΡΑΙΑ

[Χάρτης]

5: Μετά τη Γιορτή της Αφιέρωσης του 32 Κ.Χ. ως τις 14 Νισάν του 33 Κ.Χ.

ΓΑΛΙΛΑΙΑ

Θάλασσα της Γαλιλαίας

ΣΑΜΑΡΕΙΑ

Εφραΐμ

Ιεριχώ

Ιερουσαλήμ

Βηθανία

Ποταμός Ιορδάνης

ΙΟΥΔΑΙΑ

Αλμυρή Θάλασσα

ΠΕΡΑΙΑ

Η ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΑΙΩΝΑ

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ Ιερουσαλήμ διαφέρει πολύ από την πόλη του πρώτου αιώνα. Εντούτοις, με βάση τις αρχαιολογικές έρευνες, έχει γίνει εφικτή η κατά προσέγγιση αναπαράσταση μερικών από τα σπουδαιότερα τμήματα της πόλης. Αυτό μπορεί να βοηθήσει όσους μελετούν τη Γραφή να οραματιστούν τα γεγονότα που έλαβαν χώρα εκεί σε σχέση με τη διακονία του Ιησού και των αποστόλων του.

Όποτε ο Ιησούς πήγαινε στην Ιερουσαλήμ για τις γιορτές, δίδασκε στην περιοχή του ναού όπου συγκεντρώνονταν τα πλήθη. (Ιωα 7:14, 28· 18:20) Μετά το θάνατο και την ανάστασή του, οι μαθητές του “γέμισαν την Ιερουσαλήμ με τη διδασκαλία τους”. (Πρ 5:28) Από την Ιερουσαλήμ, η μαρτυρία τους τελικά εξαπλώθηκε ως «το πιο απομακρυσμένο μέρος της γης».—Πρ 1:8.

Η δράση του Ιησού και των μαθητών του έθεσε το έθνος ενώπιον ενός σπουδαίου ζητήματος: Θα δέχονταν εκείνον που είχε στείλει ο Ιεχωβά ως Μεσσία; Θα αναγνώριζαν ότι είχαν ανάγκη τη Βασιλεία του Θεού; Μολονότι μερικοί έθεσαν πίστη στον Ιησού, οι περισσότεροι δεν ανταποκρίθηκαν. Οι πράξεις απιστίας του έθνους κορυφώθηκαν με το κρέμασμα του Ιησού στο ξύλο, το οποίο έλαβε χώρα στην Ιερουσαλήμ με την υποστήριξη του λαού. Ως αποτέλεσμα, η πόλη καταστράφηκε το 70 Κ.Χ., όπως ακριβώς είχε προείπει ο Ιησούς.—Λου 19:41-44.

[Πίνακας στη σελίδα 542]

ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ Και Σχετικά Εδάφια

Αυλή των Εθνικών (;)

Ιωα 2:13-17· Ματ 21:12, 13

Στοά του Σολομώντα

Ιωα 10:22-39· Πρ 3:11–4:3· 5:12

Σορέγκ

Εφ 2:14, υποσ.

Φρούριο Αντωνία

Πρ 21:34–22:29· 23:10, 11, 16-30

Ανάκτορο του Κυβερνήτη

Ιωα 18:28–19:16

Αίθουσα του Σάνχεδριν

Λου 22:66-71· Πρ 4:5-22· 5:27-41· 6:12–7:57· 22:30–23:10

Δεξαμενή Βηθζαθά

Ιωα 5:1-9

Δεξαμενή του Σιλωάμ

Ιωα 9:6-11

Κοιλάδα του Εννόμ

Μαρ 9:47, 48· Ιακ 3:6

[Χάρτης στη σελίδα 542]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Αυτό το εξωτερικό βόρειο τείχος άρχισε να χτίζεται από τον Ηρώδη Αγρίππα Α΄ που κυβέρνησε περ. 41-44 Κ.Χ.

Δεξαμενή Βηθζαθά

ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ

Φρούριο Αντωνία

Ναός

Σορέγκ

Αυλή των Εθνικών

Στοά του Σολομώντα

Βασιλική Στοά

Αίθουσα του Σάνχεδριν (;)

Ανάκτορο του Κυβερνήτη

ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ

Υδραγωγείο

Κοιλάδα των Τυροποιών

Δεξαμενή του Σιλωάμ

Πηγή Γιών

Κ.Χ. Κιδρόν

Κοιλάδα του Εννόμ (Γέεννα)

[Διάγραμμα στη σελίδα 543]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Σχεδιαστική αναπαράσταση της περιοχής του ναού όπως ήταν τον πρώτο αιώνα Κ.Χ.

Άγια

Άγια των Αγίων

Χυτή Θάλασσα

Θυσιαστήριο του Ολοκαυτώματος

Αυλή των Ιερέων

Αυλή των Γυναικών

Αυλή του Ισραήλ

Φραγμός (Σορέγκ)

Αυλή των Εθνικών

Βασιλική Στοά

Στοά του Σολομώντα

[Εικόνα στη σελίδα 543]

Πιθανή άποψη της Ιερουσαλήμ του πρώτου αιώνα. Εδώ ο Ιησούς κήρυττε με τόλμη στα πλήθη των εορταζόντων

[Εικόνα στη σελίδα 544]

Οι Φαρισαίοι πλήρωσαν ανθρώπους για να παγιδέψουν τον Ιησού στο ζήτημα της καταβολής φόρων στη Ρώμη

[Εικόνα στη σελίδα 544]

Δηνάριο με την εικόνα του Τιβέριου Καίσαρα

ΟΡΦΑ

(Ορφά).

Η Μωαβίτισσα σύζυγος του Χελαιών και νύφη της Ναομί, όπως η Ρουθ. (Παράβαλε Ρθ 1:3-5 με 4:10.) Αφού πέθαναν οι σύζυγοι και των τριών, αυτές οι άτεκνες χήρες—η Ναομί, η Ορφά και η Ρουθ—άρχισαν το ταξίδι της επιστροφής από τον Μωάβ στη Βηθλεέμ. Σε κάποιο σημείο, η Ναομί παρότρυνε τις δύο νύφες της να γυρίσουν η καθεμιά στο σπίτι της μητέρας της και να παντρευτούν στον Μωάβ, αλλά και οι δύο έλεγαν στη Ναομί: «Όχι! Μαζί σου θα επιστρέψουμε στο λαό σου». Η Ορφά είχε συμπεριφερθεί με καλοσύνη στην πεθερά της, για την οποία φαίνεται ότι ένιωθε αξιοσημείωτη στοργή. (Ρθ 1:8-10) Η επιθυμία της να συνεχίσει το ταξίδι με τη Ναομί μπορεί να οφειλόταν εν μέρει στο γεγονός ότι είχε ζήσει καλά ως μέλος μιας ισραηλιτικής οικογένειας. Αλλά τώρα η Ναομί τόνισε ότι, αν αυτές οι δύο Μωαβίτισσες χήρες πήγαιναν μαζί της, υπήρχε μεγάλη πιθανότητα να παραμείνουν χήρες στον Ιούδα, εφόσον η Ναομί είχε ελάχιστες ελπίδες να ξαναπαντρευτεί και να γεννήσει γιους, και ακόμη και αν συνέβαινε αυτό, ήταν βέβαιη ότι η Ορφά και η Ρουθ δεν θα ήταν διατεθειμένες να περιμένουν ώσπου να μεγαλώσουν οι γιοι και να συνάψουν ανδραδελφικούς γάμους με αυτές τις Μωαβίτισσες χήρες. Η στοργή και η εκτίμηση που ένιωθε η Ορφά δεν επαρκούσαν ώστε να την κάνουν να συνεχίσει ενόψει μιας τέτοιας προοπτικής και, αφού έκλαψε πολύ, αποχαιρέτησε τη Ναομί και τη Ρουθ και επέστρεψε «στο λαό της και στους θεούς της».—Ρθ 1:3-15.

ΟΡΦΑΝΟΣ

Βλέπε ΑΓΟΡΙ ΟΡΦΑΝΟ ΑΠΟ ΠΑΤΕΡΑ.

ΟΡΧΕΙΣ

Αντρικοί γεννητικοί αδένες. Ο νόμος του Θεού προς τον Ισραήλ απέκλειε από το ιερατείο όποιον άντρα είχε σπασμένους τους όρχεις του—ένα από τα διάφορα σωματικά ελαττώματα που καθιστούσαν κάποιον ακατάλληλο για το συγκεκριμένο αξίωμα. (Λευ 21:17-21, 23) Αυτό το υψηλό πρότυπο για το ιερατείο εναρμονιζόταν με την αγιότητα του αξιώματος των ιερέων ως εκπροσώπων της αγιότητας του Ιεχωβά ενώπιον του Ισραήλ. Παρόμοια, συνάδει με το γεγονός ότι το ιερατείο του Ισραήλ συμβόλιζε το ουράνιο ιερατείο του Χριστού και της εκκλησίας των υφιερέων του, όπου δεν υπάρχει ψεγάδι. (Εβρ 7:26· Εφ 5:27· Απ 14:1, 5· 20:6) Επιπλέον, ο Θεός ήθελε ιερείς ικανούς να αποκτήσουν παιδιά τα οποία θα τους διαδέχονταν. Ο Νόμος προέβλεπε, ωστόσο, ότι ένα άτομο με αυτό το ελάττωμα μπορούσε να τρώει από τα άγια πράγματα που προσφέρονταν για τη συντήρηση του ιερατείου.—Λευ 21:21, 22.

Για παρόμοιους λόγους, όποιο ζώο είχε τους όρχεις του συνθλιμμένους, τσακισμένους, κομμένους ή αποκολλημένους δεν μπορούσε να προσφερθεί ως θυσία. (Λευ 22:24· παράβαλε Μαλ 1:6-8· 1Πε 1:19.) Ως εκ τούτου, οι Ισραηλίτες δεν ευνούχιζαν τα ζώα τους, εφόσον ο Νόμος απαιτούσε να φέρνονται στο αγιαστήριο όλα τα κατοικίδια ζώα που σφάζονταν για τροφή ώστε να θανατώνονται εκεί και να τρώγονται ως προσφορά συμμετοχής. Ο ίδιος νόμος ίσχυε στην Υποσχεμένη Γη για εκείνους που ζούσαν κοντά στην Ιερουσαλήμ.—Λευ 17:3-5· Δευ 12:20-25.

Επιπλέον ο Νόμος έλεγε: «Κανείς που έχει ευνουχιστεί με σύνθλιψη των όρχεων ή που έχει κομμένο το αντρικό του μέλος δεν επιτρέπεται να μπει στην εκκλησία του Ιεχωβά». (Δευ 23:1) Τέτοιου είδους “ευνουχισμός” δεν αναφερόταν σε εγγενή ελαττώματα ή σε κάποιο ατύχημα. (Παράβαλε Λευ 21:17-21· Δευ 25:11, 12.) Προφανώς, λοιπόν, είχε να κάνει με εκούσιο ευνουχισμό για ανήθικους σκοπούς, όπως η ομοφυλοφιλία. Ένα τέτοιο άτομο έπρεπε να το κρατούν μακριά από την εκκλησία και να μην του επιτρέπουν να συναναστρέφεται μαζί της, ώστε να διαφυλαχτεί η αγνότητά της.

Ο Νόμος έδινε έμφαση στο σεβασμό τον οποίο τρέφει ο Ιεχωβά για το δικαίωμα που έχει ο άντρας να αποκτήσει παιδιά από τη σύζυγό του και για τις αναπαραγωγικές δυνάμεις τις οποίες έχει θέσει Εκείνος στον άντρα και στη γυναίκα. Ο ανδραδελφικός γάμος εξασφάλιζε τη διατήρηση της οικογενειακής γραμμής, του ονόματος και της κληρονομιάς ενός άντρα. (Δευ 25:5-10) Αμέσως μετά την αναφορά σε αυτή τη διευθέτηση, ο Νόμος έλεγε ότι, αν δύο άντρες πάλευαν μεταξύ τους και η σύζυγος του ενός άρπαζε τον άλλον από τα απόκρυφα μέρη του για να βοηθήσει το σύζυγό της (πράξη που μπορούσε να καταστρέψει τις αναπαραγωγικές δυνάμεις εκείνου του άντρα), έπρεπε να της κόψουν το χέρι. (Δευ 25:11, 12) Στην περίπτωση αυτή, λοιπόν, δεν εφαρμοζόταν ο νόμος της ανταπόδοσης των ίσων. (Δευ 19:21) Ο Θεός δεν απαιτούσε να καταστραφούν τα δικά της αναπαραγωγικά όργανα ή του συζύγου της. Με αυτόν τον τρόπο, ο γάμος μπορούσε να είναι καρποφόρος, και η οικογενειακή γραμμή του συζύγου της να συνεχιστεί μέσω του γάμου.

Όσο για τη Χριστιανική εκκλησία, άτομα που έχουν ευνουχιστεί μπορούν να γίνουν μέλη της, διότι ο Νόμος έχει τεθεί κατά μέρος με βάση τη θυσία του Χριστού. (Κολ 2:13, 14) Εντούτοις, οι προαναφερθέντες νόμοι δείχνουν παραστατικά το σεβασμό που τρέφει ο Θεός για τα αναπαραγωγικά όργανα και υποδηλώνουν με έμφαση ότι μια επέμβαση που θα κατέστρεφε τις αναπαραγωγικές δυνάμεις ενός ανθρώπου απλώς επειδή εκείνος δεν εκτιμάει αυτό το δώρο του Θεού θα ήταν εσφαλμένη.

Γεννητικό Όργανο. Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «σάρκα» (μπασάρ) χρησιμοποιείται στις Γραφές, στα εδάφια Λευιτικό 15:2, 3, αναφερόμενη στο αντρικό γεννητικό όργανο, το πέος, ως ξεχωριστό από τους όρχεις.—Βλέπε ΚΑΘΑΡΟΣ, ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑ· παράβαλε Ησ 57:8, υποσ.

Το αντρικό γεννητικό όργανο αποτελούσε για τους ειδωλολάτρες αντικείμενο της λατρείας του σεξ στην αρχαιότητα, όπως συμβαίνει και σήμερα σε μερικές χώρες. Στο εδάφιο Ιεζεκιήλ 8:17 (ΜΝΚ, υποσ.) ίσως γίνεται αναφορά σε τέτοιου είδους λατρεία η οποία μόλυνε τους αποστάτες Ισραηλίτες στις ημέρες του Ιεζεκιήλ.

ΟΡΩΝΑΪΜ

(Ορωναΐμ) [πιθανώς, Δύο Τρύπες [δηλαδή σπηλιές]].

Μια από τις τοποθεσίες του Μωάβ εναντίον των οποίων απευθύνθηκε η κρίση του Ιεχωβά. (Ησ 15:1, 5· Ιερ 48:1, 3, 5, 34) Η ακριβής θέση της δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα. Ωστόσο, με βάση την πιθανή σημασία αυτού του τοπωνυμίου, η τρέχουσα άποψη που έχουν υιοθετήσει μερικοί είναι ότι πρόκειται για το ελ-Ιράκ (που σημαίνει «Σπηλιά»), το οποίο βρίσκεται περίπου 490 μ. χαμηλότερα από το επίπεδο του οροπεδίου του Μωάβ και περίπου 18 χλμ. Α του νότιου άκρου της Νεκράς Θαλάσσης. Η Ορωναΐμ ενδέχεται να είναι η ίδια τοποθεσία με την «Αουρονέν», την οποία αναφέρει η Μωαβιτική Λίθος λέγοντας ότι την κατέλαβε ο Μησά, ο βασιλιάς του Μωάβ, έπειτα από μάχη.

ΟΡΩΝΙΤΗΣ

(Ορωνίτης) [Της (Από τη) Βαιθ-ορών ή Της (Από την) Ορωναΐμ].

Επωνυμία που εφαρμόζεται στον Σαναβαλλάτ, έναν από τους άντρες που εναντιώνονταν στο έργο του Νεεμία. (Νε 2:10, 19) Ορισμένοι λόγιοι πιστεύουν ότι ο Σαναβαλλάτ μπορεί να καταγόταν από τη μωαβιτική πόλη Ορωναΐμ (Ησ 15:5· Ιερ 48:3) και, προς υποστήριξη της εκδοχής τους, επισημαίνουν ότι αυτός αναφέρεται μαζί με τον Τωβία τον Αμμωνίτη και τον Γησέμ τον Άραβα. Αλλά η άποψη που υποστηρίζεται γενικά είναι ότι ο χαρακτηρισμός «Ορωνίτης» σημαίνει πιθανότατα αυτόν που κατάγεται από τη Βαιθ-ορών ή που κατοικεί σε αυτήν. Τόσο η Άνω όσο και η Κάτω Βαιθ-ορών βρίσκονταν σε περιοχή που αρχικά είχε εκχωρηθεί στον Εφραΐμ.—Ιη 16:1, 3, 5.

ΟΣΑ

(Οσά).

1. Μεραρίτης πυλωρός της σκηνής στην οποία τοποθέτησε ο Δαβίδ την κιβωτό της διαθήκης. (1Χρ 16:1, 37, 38) Ο ίδιος και οι γιοι του αποτέλεσαν μια υποδιαίρεση πυλωρών οι οποίοι είχαν διοριστεί να υπηρετούν στην Πύλη Σαλεχέθ Δ του αγιαστηρίου.—1Χρ 26:10-19.

2. Πόλη στην περιοχή του Ασήρ, προφανώς κοντά στην Τύρο, για την οποία δεν υπάρχουν άλλες πληροφορίες.—Ιη 19:24, 29, 30.

ΟΣΕΜ

(Οσέμ).

1. Τέταρτος στη σειρά κατονομαζόμενος γιος του Ιεραμεήλ από τη φυλή του Ιούδα.—1Χρ 2:25.

2. Έκτος στη σειρά κατονομαζόμενος γιος του Ιεσσαί και μεγαλύτερος αδελφός του Δαβίδ, από τη φυλή του Ιούδα.—1Χρ 2:13, 15.

ΟΣΙΟΤΗΤΑ

Στις Εβραϊκές Γραφές, το επίθετο χασίδ χρησιμοποιείται με την έννοια «όσιος» ή «αυτός που εκδηλώνει στοργική καλοσύνη». (Ψλ 18:25, υποσ.) Το ουσιαστικό χάσεδ παραπέμπει στην καλοσύνη αλλά εμπεριέχει πολύ περισσότερα πράγματα από το τρυφερό ενδιαφέρον ή την καλοσύνη που πηγάζει από αγάπη, αν και περιλαμβάνει τέτοια χαρακτηριστικά. Περιγράφει την καλοσύνη η οποία προσκολλάται με αγάπη σε κάτι ωσότου πραγματοποιηθεί ο σκοπός της σχετικά με αυτό. Τέτοιου είδους καλοσύνη εκφράζει ο Θεός προς τους υπηρέτες του και εκείνοι προς αυτόν. Επομένως, εμπίπτει στη σφαίρα της οσιότητας—μιας δίκαιης, αφοσιωμένης, άγιας οσιότητας—και αποδίδεται κατά περίπτωση «στοργική καλοσύνη» και «όσια αγάπη».—Γε 20:13· 21:23· βλέπε ΚΑΛΟΣΥΝΗ.

Στις Ελληνικές Γραφές, το ουσιαστικό ὁσιότης και το επίθετο ὅσιος μεταδίδουν την ιδέα της αγιότητας, της δικαιοσύνης, της ευλάβειας, της ευσέβειας και της προσεκτικής εκτέλεσης όλων των καθηκόντων απέναντι στον Θεό. Περιλαμβάνεται η έννοια της σωστής σχέσης με τον Θεό.

Φαίνεται ότι δεν υπάρχουν ελληνικές λέξεις που να μεταδίδουν ακριβώς την πλήρη έννοια των λέξεων του εβραϊκού κειμένου, αλλά ο όρος «οσιότητα», ο οποίος περιλαμβάνει την ιδέα της αφοσίωσης και της πιστότητας, όταν χρησιμοποιείται σε σχέση με τον Θεό και την υπηρεσία του, αποδίδει το νόημα κατά προσέγγιση. Ο καλύτερος τρόπος για να καθορίσει κανείς την πλήρη σημασία των εν λόγω Βιβλικών όρων είναι να εξετάσει το πώς χρησιμοποιούνται στην Αγία Γραφή.

Η Οσιότητα του Ιεχωβά. Ο Ιεχωβά Θεός, ο Αγιότατος, ο οποίος είναι αφοσιωμένος στη δικαιοσύνη και εκδηλώνει αδιάρρηκτη στοργική καλοσύνη προς όσους τον υπηρετούν, πολιτεύεται με δικαιοσύνη και αλήθεια ακόμη και με τους εχθρούς του και είναι απόλυτα αξιόπιστος. Για αυτόν λέγονται τα εξής: «Μεγάλα και θαυμαστά είναι τα έργα σου, Ιεχωβά Θεέ, Παντοδύναμε. Δίκαιες και αληθινές είναι οι οδοί σου, Βασιλιά της αιωνιότητας. Ποιος δεν θα σε φοβηθεί, Ιεχωβά, και δεν θα δοξάσει το όνομά σου, επειδή εσύ είσαι ο μόνος όσιος;» (Απ 15:3, 4) Επειδή η οσιότητα του Ιεχωβά στη δικαιοσύνη και στην κρίση, καθώς και η αγάπη του για το λαό του, τον ωθεί να προβεί στις απαραίτητες δικαστικές ενέργειες, κάποιος άγγελος υποκινήθηκε να πει: «Δίκαιος είσαι εσύ, Εκείνος που είναι και που ήταν, ο Όσιος, διότι πήρες αυτές τις αποφάσεις».—Απ 16:5· παράβαλε Ψλ 145:17.

Ο Ιεχωβά είναι όσιος στις διαθήκες του. (Δευ 7:9) Λόγω της διαθήκης του με το φίλο του τον Αβραάμ, εκδήλωσε επί αιώνες μακροθυμία και έλεος προς το έθνος του Ισραήλ. (2Βα 13:23) Μέσω του Ιερεμία, του προφήτη του, απηύθυνε στον Ισραήλ την έκκληση: «“Επίστρεψε, ανυπότακτε Ισραήλ”, λέει ο Ιεχωβά. “Δεν θα κάνω να πέσει θυμωμένα πάνω σας το πρόσωπό μου, γιατί είμαι όσιος”». (Ιερ 3:12) Εκείνοι που είναι όσιοι σε αυτόν μπορούν να βασίζονται πάνω του πλήρως. Ο Δαβίδ, προσευχόμενος, ζήτησε τη βοήθεια του Θεού και είπε: «Με τον όσιο, θα ενεργείς με οσιότητα· με τον άψογο και κραταιό, θα φέρεσαι άψογα». (2Σα 22:26) Απευθυνόμενος στο λαό, ο Δαβίδ τούς ζήτησε να απομακρυνθούν από το κακό και να κάνουν το καλό, «διότι», είπε, «ο Ιεχωβά αγαπάει τη δικαιοσύνη και δεν θα εγκαταλείψει τους οσίους του. Στον αιώνα θα διαφυλαχτούν».—Ψλ 37:27, 28.

Αυτοί που είναι όσιοι στον Ιεχωβά μπορούν να βασίζονται στο ότι εκείνος θα είναι κοντά τους και θα τους βοηθάει μέχρι το τέλος της πιστής τους πορείας, και μπορούν να αισθάνονται απόλυτα ασφαλείς γνωρίζοντας ότι θα τους θυμηθεί όποια κατάσταση και αν προκύψει. Εκείνος φυλάει την οδό τους. (Παρ 2:8) Φυλάει τη ζωή ή την ψυχή τους.—Ψλ 97:10.

Ο Ιησούς Χριστός. Όταν ο Ιησούς Χριστός ήταν στη γη ενισχυόταν πολύ γνωρίζοντας πως ο Θεός είχε φροντίσει να προειπωθεί για αυτόν ότι, εφόσον ήταν ο πρώτιστος «όσιος» του Θεού, η ψυχή του δεν θα αφηνόταν στον Σιεόλ. (Ψλ 16:10) Την ημέρα της Πεντηκοστής του 33 Κ.Χ., ο απόστολος Πέτρος εφάρμοσε αυτή την προφητεία στον Ιησού, λέγοντας: «[Ο Δαβίδ] είδε εκ των προτέρων και μίλησε σχετικά με την ανάσταση του Χριστού, για το ότι ούτε εγκαταλείφθηκε αυτός στον Άδη ούτε είδε η σάρκα του φθορά. Αυτόν τον Ιησού ανέστησε ο Θεός, γεγονός για το οποίο όλοι εμείς είμαστε μάρτυρες». (Πρ 2:25-28, 31, 32· παράβαλε Πρ 13:32-37.) Η Ελληνική Διαθήκη του Ερμηνευτή (The Expositor’s Greek Testament), σχολιάζοντας το εδάφιο Πράξεις 2:27, λέει ότι η λέξη χασίδ του εβραϊκού κειμένου (που χρησιμοποιείται στο εδ. Ψλ 16:10) «δηλώνει κάποιον ο οποίος δεν είναι μόνο θεοσεβής και ευλαβής, αλλά είναι και το αντικείμενο της στοργικής καλοσύνης του Ιεχωβά».—Επιμέλεια Γ. Ρ. Νίκολ, 1967, Τόμ. 2.

Η Οσιότητα Αποτελεί Απαίτηση του Θεού. Ο Ιεχωβά απαιτεί οσιότητα από τους υπηρέτες του, οι οποίοι πρέπει να τον μιμούνται. (Εφ 5:1) Ο απόστολος Παύλος λέει στους Χριστιανούς ότι πρέπει να “ντυθούν τη νέα προσωπικότητα που δημιουργήθηκε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού με αληθινή δικαιοσύνη και οσιότητα”. (Εφ 4:24) Συστήνοντας να αναπέμπονται προσευχές στην εκκλησία, λέει: «Θέλω, λοιπόν, σε κάθε τόπο οι άντρες να συνεχίζουν να προσεύχονται, σηκώνοντας όσια χέρια, χωρίς οργή και αντιλογίες». (1Τι 2:8) Η οσιότητα είναι ιδιότητα που πρέπει απαραιτήτως να διαθέτει κάποιος άντρας προκειμένου να έχει τα προσόντα να διοριστεί και να υπηρετεί ως επίσκοπος στην εκκλησία του Θεού.—Τιτ 1:8.

ΟΣΤΑ

Βλέπε ΚΟΚΑΛΑ, ΟΣΤΑ.

ΟΣΦΥΣ

Η κοιλιακή χώρα και η περιοχή γύρω από τους γοφούς. Η Αγία Γραφή χρησιμοποιεί δύο εβραϊκές λέξεις, τόσο τη λέξη χαλατσάγιμ (οσφύς) όσο και τη λέξη μοθνάγιμ (γοφοί), για να προσδιορίσει αυτή την περιοχή. (Ησ 5:27· 2Βα 4:29) Η λέξη ὀσφύς του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου εφαρμόζεται και αυτή με τη συνήθη έννοια στην περίπτωση κατά την οποία λέγεται ότι ο Ιωάννης ο Βαφτιστής φορούσε γύρω από την οσφύ του μια δερμάτινη ζώνη.—Ματ 3:4.

Το τμήμα του σώματος που προσδιορίζεται από τη λέξη «οσφύς» περιέχει τα αναπαραγωγικά όργανα, γι’ αυτό και λέγεται ότι τα παιδιά “βγαίνουν από την οσφύ”. (Γε 35:11· 1Βα 8:19· Πρ 2:30) Ο Παύλος χρησιμοποιεί αυτό το γεγονός όταν καταδεικνύει ότι η ιεροσύνη του Ιησού σύμφωνα με τον τρόπο του Μελχισεδέκ είναι ανώτερη από του Ααρών, εφόσον ο Λευί, ο προπάτορας του Ααρών, ήταν στην οσφύ του Αβραάμ, και με αυτή την έννοια πλήρωσε δέκατα στον Μελχισεδέκ. (Εβρ 7:5-10· Γε 14:18-20) Ο Παύλος, επίσης, πρόβαλε ένα παρόμοιο επιχείρημα στο εδάφιο Ρωμαίους 7:9, λέγοντας: «Κάποτε εγώ [ο Παύλος ο Ιουδαίος, στην οσφύ των προπατόρων του προτού δοθεί ο Νόμος] ήμουν ζωντανός χωρίς νόμο· αλλά όταν ήρθε η εντολή, η αμαρτία επανήλθε στη ζωή, εγώ όμως πέθανα».

Το να “περιζώσει κάποιος την οσφύ” του σήμαινε να μαζέψει τις άκρες του χιτώνα του και να τις βάλει κάτω από το ζωνάρι ώστε να είναι ευκολότερη η σωματική δραστηριότητα. Αυτή η φράση κατέληξε να χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει προετοιμασία για έντονη διανοητική ή πνευματική δράση, ενώ μερικές φορές μετέδιδε την ιδέα της ενίσχυσης.—Λου 12:35· παράβαλε 1Πε 1:13: «Περιζώστε τη διάνοιά σας για δραστηριότητα [᾿Αναζωσάμενοι τὰς ὀσφύας τῆς διανοίας ὑμῶν, Κείμενο]».

Στο εδάφιο Εφεσίους 6:14, λέγεται στους Χριστιανούς να έχουν “την οσφύ τους περιζωσμένη με αλήθεια”, δηλαδή ενισχυμένη από την αλήθεια του Λόγου του Θεού η οποία αποτελεί ουσιαστικό στήριγμα, όπως ένα σφιχτό περίζωμα της κατά γράμμα οσφύος την προστατεύει από ενδεχόμενη ζημιά λόγω υπερβολικής πίεσης.

Ο Ιεχωβά προείπε τον πόνο και τη στενοχώρια της Ιερουσαλήμ χρησιμοποιώντας το σχήμα λόγου “κάθε ακμαίος άντρας με τα χέρια του στην οσφύ του σαν θηλυκό που γεννάει”.—Ιερ 30:6.

Η εβραϊκή λέξη κέσελ (οσφύς) εμφανίζεται αρκετές φορές στα εδάφια Λευιτικό 3:4-15, αναφερόμενη σε θυσίες συμμετοχής. Χρησιμοποιείται επίσης στα εδάφια Ιώβ 15:27 και Ψαλμός 38:7.

ΟΥΖ

1. Γιος του Αράμ και δισέγγονος του Νώε μέσω του Σημ.—Γε 10:22, 23· 1Χρ 1:17.

2. Πρωτότοκος γιος του Ναχώρ και της Μελχά, ανιψιός του Αβραάμ.—Γε 22:20, 21.

3. Γιος του Δησάν και απόγονος του Σηείρ του Χορίτη.—Γε 36:20, 21, 28.

4. Η πατρίδα του Ιώβ. (Ιωβ 1:1) Οικιστής της ήταν ο Ουζ, αλλά δεν μπορεί να λεχθεί με βεβαιότητα αν ο εν λόγω Ουζ ήταν γιος του Αράμ ή γιος του Ναχώρ. (Γε 10:22, 23· 22:20, 21) Η ακριβής θέση της είναι άγνωστη. Η γη του Ουζ φαίνεται πως βρισκόταν κοντά στον Εδώμ, κάτι που αφήνει το περιθώριο να επέκτειναν αργότερα οι Εδωμίτες την επικράτειά τους μέχρι τη γη του Ουζ ή να εγκαταστάθηκαν εκεί κάποιοι μεταγενέστεροι Εδωμίτες, όπως υποδηλώνεται στο εδάφιο Θρήνοι 4:21. Ο Ιερεμίας έλαβε το διορισμό να δώσει το ποτήρι του θυμού του Θεού σε «όλους τους βασιλιάδες της γης του Ουζ», και στα άμεσα συμφραζόμενα μνημονεύεται η Φιλιστία, ο Εδώμ, ο Μωάβ και ο Αμμών. (Ιερ 25:15, 17, 20, 21) Η πατρίδα του Ιώβ ήταν ευάλωτη στις επιθέσεις των Σαβαίων (από τα Ν) και των Χαλδαίων (από τα Α). (Ιωβ 1:15, 17) Όλα αυτά τα στοιχεία υποδεικνύουν μια τοποθεσία Α της Υποσχεμένης Γης και κοντά στον Εδώμ, κάπου στη βόρεια Αραβία.

ΟΥΖΑ

(Ουζά) [πιθανώς συντετμημένη μορφή του Οζίας, που σημαίνει «Ισχύς μου Είναι ο Ιεχωβά»].

1. Μεραρίτης Λευίτης.—1Χρ 6:29.

2. Γιος του Αβιναδάβ, αναμφίβολα Λευίτης. Ο Ουζά και ο αδελφός του ο Αχιώ οδηγούσαν την άμαξα πάνω στην οποία βρισκόταν η κιβωτός της διαθήκης, όταν ο Δαβίδ θέλησε να τη μεταφέρει από το σπίτι τους στην Ιερουσαλήμ. Όταν οι ταύροι που έσερναν την άμαξα παραλίγο να προκαλέσουν ανατροπή, ο Ουζά άπλωσε το χέρι του και έπιασε την Κιβωτό για να την κρατήσει στη θέση της, κάτι για το οποίο ο Ιεχωβά τον πάταξε επί τόπου. Ο Δαβίδ ονόμασε εκείνο το μέρος Φαρές-ουζά, επειδή εκεί ο Ιεχωβά ξέσπασε «εναντίον του Ουζά φέρνοντας ρήξη».—2Σα 6:3-8· 1Χρ 13:7-11.

Παρά τις όποιες καλές προθέσεις που μπορεί να είχε ο Ουζά θέλοντας να μην αφήσει την Κιβωτό να πέσει, η ενέργειά του κρίθηκε ως “ανευλαβής πράξη”. (2Σα 6:7) Αυτό συνέβη επειδή επρόκειτο για εκούσια ανυπακοή. Ο Ιεχωβά είχε προστάξει να μην αγγίξουν επ’ ουδενί την Κιβωτό άτομα που δεν ήταν εξουσιοδοτημένα. Αυτή η προειδοποίηση ήταν ευρέως γνωστή και επέσυρε την ποινή του θανάτου για τους παραβάτες. (Αρ 4:15, 19, 20) Αν είχαν μεταφέρει την Κιβωτό τα εξουσιοδοτημένα άτομα—οι Κααθίτες Λευίτες—με τα κοντάρια στους ώμους τους, σύμφωνα με τις οδηγίες του Θεού, ο θυμός του Θεού δεν θα είχε εξαφθεί.—Εξ 25:13, 14· Αρ 7:9.

ΟΥΖΑΪ

(Ουζαΐ) [συντετμημένη μορφή του Αζανίας].

Κάποιος του οποίου ο γιος, ο Φαλάλ, βοήθησε τον Νεεμία στην ανοικοδόμηση του τείχους της Ιερουσαλήμ.—Νε 3:25.

ΟΥΖΑΛ

(Ουζάλ).

1. Ο έκτος από τους 13 γιους του Ιοκτάν στη σειρά με την οποία κατονομάζονται, καθώς και η φυλή που προήλθε από αυτόν. (Γε 10:26-29· 1Χρ 1:21) Σύμφωνα με την αραβική παράδοση, η Σανά (η πρωτεύουσα της Δημοκρατίας της Υεμένης) ονομαζόταν στην αρχαιότητα Αζάλ και σχετιζόταν με τον Ουζάλ.

2. Τοποθεσία που αναφέρεται στο εδάφιο Ιεζεκιήλ 27:19 συσχετιζόμενη με τους τόπους οι οποίοι είχαν εμπορικές συναλλαγές με την Τύρο. Πιθανολογείται ότι ταυτίζεται με την περιοχή Ιζάλα στη βορειοανατολική Συρία, κοντά στον άνω Τίγρη.

ΟΥΖΕΝ-ΣΕΕΡΑ

(Ουζέν-σεερά) [πιθανώς, Αφτί της Σεερά].

Πόλη την οποία έχτισε η Σεερά, μια Εφραϊμίτισσα. Δεν προσδιορίζεται με ποια έννοια «έχτισε» την πόλη—ίσως με την έννοια ότι συνέβαλε με κάποιον σημαντικό τρόπο στην πρόοδο και στην ανάπτυξη αυτής της πόλης καθώς και των άλλων τοποθεσιών που κατονομάζονται. (1Χρ 7:22-24) Η ακριβής θέση της Ουζέν-σεερά δεν είναι γνωστή. Ωστόσο, ορισμένοι γεωγράφοι την ταυτίζουν με την Μπέιτ Σίρα, περίπου 4 χλμ. Δ της προτεινόμενης τοποθεσίας για την Κάτω Βαιθ-ορών και γύρω στα 21 χλμ. ΒΔ της Ιερουσαλήμ.

ΟΥΗΛ

(Ουήλ).

Ένας από τους γιους του Βανί που εξαπέστειλαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους και τους γιους τους ανταποκρινόμενοι στη συμβουλή του Έσδρα.—Εσδ 10:10, 11, 34, 44.

ΟΥΘΑΪ

(Ουθαΐ).

1. Κάτοικος της μεταιχμαλωσιακής Ιερουσαλήμ, απόγονος του Ιούδα μέσω του Φαρές.—1Χρ 9:3, 4.

2. Κεφαλή ενός πατρικού οίκου μεταξύ των γιων του Βιγβαΐ που ήρθαν με τον Έσδρα στην Ιερουσαλήμ το 468 Π.Κ.Χ.—Εσδ 8:1, 14.

ΟΥΚΑΛ

(Ούκαλ).

Κάποιος στον οποίο είπε ο Αγούρ τα λόγια που βρίσκονται στο 30ό κεφάλαιο των Παροιμιών. Ο Ούκαλ ίσως ήταν γιος ή μαθητής του Αγούρ, αλλά τίποτα δεν είναι γνωστό με ακρίβεια για το άτομό του.—Παρ 30:1.

ΟΥΛ

Γιος του Αράμ. (Γε 10:23) Ωστόσο, στο εδάφιο 1 Χρονικών 1:17, ο Ουλ φαίνεται να κατονομάζεται ως γιος του Σημ. Στο Αλεξανδρινό Χειρόγραφο και στο εβραϊκό χειρόγραφο Κένικοτ 175, το εδάφιο 1 Χρονικών 1:17 έχει την ίδια απόδοση με το εδάφιο Γένεση 10:23, παρεμβάλλοντας τη φράση «και οι γιοι του Αράμ» προτού αναφέρει τα ονόματα των Ουζ, Ουλ, Γεθέρ και Μας. Άρα λοιπόν, η παράλειψη των λέξεων «και οι γιοι του Αράμ» από το εδάφιο 1 Χρονικών 1:17 στο Μασοριτικό κείμενο ίσως οφείλεται σε λανθασμένη αντιγραφή. Αλλά αυτό δεν είναι απόλυτο. Στις Γραφές, η λέξη «γιοι» μπορεί να περιλαμβάνει επίσης εγγονούς ή ακόμη και μεταγενέστερους απογόνους. (Για μια περίπτωση που θα μπορούσε να θεωρηθεί ανάλογη, βλέπε εδ. 1Χρ 1:4, όπου ο Σημ, ο Χαμ και ο Ιάφεθ δεν παρουσιάζονται ως γιοι του Νώε, ίσως επειδή η σχέση τους με τον Νώε ήταν τόσο γνωστή ώστε ο αρχικός συγγραφέας δεν θεώρησε απαραίτητο να προσδιορίσει την ταυτότητά τους.)

Η ακριβής περιοχή στην οποία εγκαταστάθηκαν οι απόγονοι του Ουλ δεν είναι γνωστή. Ο Ιώσηπος προσδιορίζει τον Ουλ (Ότρο) ως τον ιδρυτή της Αρμενίας. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Α΄, 145 [vi, 4]) Άλλοι έχουν υποδείξει περιοχές στη Μεσοποταμία και αλλού. Πολλοί υποστηρίζουν ότι πρόκειται για την περιοχή της Χούλα κοντά στη Βιβλική τοποθεσία των νερών της Μερώμ, η οποία βρισκόταν Β της Θάλασσας της Γαλιλαίας, δεδομένου ότι το όνομα Ουλ φαίνεται να διασώζεται στην ονομασία «Χούλα», καθώς και στην «Ουλάθα», μια περιοχή την οποία μνημονεύει ο Ιώσηπος.—Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΕ΄, 360 (x, 3).

ΟΥΛΑΪ

(Ουλαΐ).

«Υδάτινο ρεύμα» το οποίο έρρεε είτε μέσα από την πόλη των Σούσων στο Ελάμ είτε κοντά σε αυτήν. Ενόσω βρισκόταν κοντά στον Ουλαΐ, ο Δανιήλ έλαβε το όραμα με το κριάρι και τον τράγο. Δεν μπορεί να εξακριβωθεί αν ο προφήτης πήγε όντως εκεί από τη Βαβυλώνα ή αν μεταφέρθηκε σε αυτή την τοποθεσία νοερά μέσω του οράματος. (Δα 8:1-3, 6, 16) Έχουν διατυπωθεί πολύ διαφορετικές εικασίες σχετικά με τον Ουλαΐ, και ο προσδιορισμός της θέσης του είναι δύσκολος επειδή ο ρους των ποταμών της περιοχής φαίνεται πως έχει αλλάξει κάπως στο διάβα των αιώνων. Μια άποψη είναι ότι ο Ουλαΐ είναι ο ποταμός Καρχέχ. Κατά μία άλλη άποψη, ήταν ένα τεχνητό κανάλι στα Β ή στα ΒΑ των Σούσων το οποίο συνέδεε τον Καρχέχ με έναν άλλον ποταμό.

ΟΥΛΑΜ

(Ουλάμ).

1. Πατέρας του Βεδάν, από τη φυλή του Μανασσή.—1Χρ 7:14, 16, 17.

2. Μακρινός απόγονος του Σαούλ, από τη φυλή του Βενιαμίν, του οποίου οι γιοι ήταν διακεκριμένοι τοξότες. Οι απόγονοι του Ουλάμ, “γιοι και εγγονοί”, ήταν περίπου 150 όταν ζούσε ο συγγραφέας του Πρώτου Χρονικών.—1Χρ 8:33, 39, 40.

ΟΥΛΛΑ

(Ουλλά).

Ασηρίτης του οποίου οι τρεις γιοι ήταν κεφαλές πατριών και γενναίοι πολεμιστές.—1Χρ 7:39, 40.

ΟΥΜΜΑ

(Ουμμά).

Πόλη, η θέση της οποίας δεν έχει εξακριβωθεί, στο όριο της περιοχής του Ασήρ. (Ιη 19:29-31) Μερικοί λόγιοι πιστεύουν ότι ο τύπος «Ουμμά» προέκυψε από μεταβολή στα γράμματα του ονόματος «Ακό» (δεδομένου ότι αυτό το όνομα εμφανίζεται στο συγκεκριμένο σημείο σε κάποια χειρόγραφα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα, καθώς και στον κατάλογο που υπάρχει στο εδάφιο Κρ 1:31), αλλά αυτό δεν είναι βέβαιο.

ΟΥΝΝΙ

(Ουννί).

1. Λευίτης μουσικός που έπαιζε έγχορδο όργανο στην πομπή η οποία μετέφερε την κιβωτό της διαθήκης στην Ιερουσαλήμ.—1Χρ 15:3, 16, 18, 20.

2. Λευίτης της μεταιχμαλωσιακής περιόδου ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα φύλακα υπό τον Αρχιερέα Ιησού.—Νε 12:1, 9.

ΟΥΠΠΙΜ

(Ουππίμ).

Γιος ή απόγονος του Βενιαμίν ο οποίος περιλαμβάνεται στον κατάλογο εκείνων που ήρθαν στην Αίγυπτο με το σπιτικό του Ιακώβ το 1728 Π.Κ.Χ. ή γεννήθηκαν εκεί ενόσω ζούσε ο Ιακώβ. (Γε 46:8, 21) Άλλα αποσπάσματα αφήνουν να εννοηθεί ότι πρόκειται για εγγονό ή δισέγγονο μέσω του Βελά και του Ιρί. (1Χρ 7:6, 7, 12· στα εδάφια 8:1-5 προφανώς αποκαλείται Χουράμ.) Τα χρονικά περιθώρια καθιστούν σχεδόν απίθανο να είχε ο Βενιαμίν εγγονούς όταν μπήκε στην Αίγυπτο. Ωστόσο, μπορούμε να θεωρήσουμε πως αυτό που εννοεί το εδάφιο Γένεση 46:8 είναι ότι όλες αυτές οι ψυχές είχαν γεννηθεί ενόσω ο Ιακώβ ήταν ακόμη εν ζωή κάτω στην Αίγυπτο, όχι ότι κατ’ ανάγκην είχαν γεννηθεί προτού αυτός και το σπιτικό του πάνε εκεί. (Βλέπε ΒΕΝΙΑΜΙΝ Αρ. 1.) Η οικογένεια που ίδρυσε ο Ουππίμ (ο οποίος ονομάζεται επίσης Ουφάμ), οι λεγόμενοι Ουφαμίτες, απαριθμείται ως μέρος της φυλής του Βενιαμίν στη δεύτερη απογραφή των Ισραηλιτών που έλαβε χώρα στην έρημο. (Αρ 26:1-4, 38, 39) Ο Ουππίμ αναφέρεται επίσης στα εδάφια 1 Χρονικών 7:14, 15 σε συνδυασμό με τον Μανασσή, αλλά ο συσχετισμός είναι ασαφής.

ΟΥΡ

1. [Φως]. “Πατέρας” του Ελιφάλ, ενός από τους κραταιούς άντρες των στρατιωτικών δυνάμεων του Δαβίδ. (1Χρ 11:26, 35) Ο Ουρ φαίνεται ότι είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Αασβαΐ.—2Σα 23:34.

2. Η «Ουρ των Χαλδαίων», η πόλη της Μεσοποταμίας όπου γεννήθηκε ο αδελφός του Άβραμ (Αβραάμ), ο Αρράν (πιθανώς δε και ο ίδιος ο Αβραάμ). (Γε 11:28· Πρ 7:2, 4) Ο Ιεχωβά εμφανίστηκε στον Αβραάμ και του έδωσε την οδηγία να φύγει από την Ουρ. Η Αγία Γραφή, αποδίδοντας τη μετακίνηση στον Θάρα επειδή αυτός ήταν η κεφαλή της οικογένειας, λέει ότι ο Θάρα πήρε το γιο του τον Αβραάμ, τη νύφη του τη Σάρρα και τον εγγονό του τον Λωτ και έφυγαν από την Ουρ για τη Χαρράν.—Γε 11:31· 12:1· Νε 9:7.

Συνήθως η Ουρ ταυτίζεται με το Μουκαγιάρ, το οποίο βρίσκεται Δ της σημερινής κοίτης του Ευφράτη, περίπου 240 χλμ. ΝΑ της Βαβυλώνας. Σε εκείνη την περιοχή υπάρχουν ερείπια που καλύπτουν έκταση περίπου 910 επί 730 μ. Η Ουρ ήταν κάποτε κέντρο λατρείας του Νάνα (ή Σιν), του θεού της σελήνης, το πιο εντυπωσιακό δε μνημείο σε εκείνη την τοποθεσία εξακολουθεί να είναι ένας πύργος-ναός, ή αλλιώς ζιγκουράτ, με διαστάσεις περίπου 61 μ. μήκος, 46 μ. πλάτος και 21 μ. ύψος.—ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 322.

Μολονότι σήμερα ο ποταμός Ευφράτης ρέει γύρω στα 16 χλμ. Α της τοποθεσίας της Ουρ, τα στοιχεία μαρτυρούν ότι στην αρχαιότητα ο Ευφράτης έρρεε ακριβώς Δ της πόλης. Ο ιστορικός και γεωγράφος Ανρί Γκομπέρ, στο βιβλίο του Αβραάμ, ο Φίλος του Θεού (Abraham l’ ami de Dieu), δήλωσε: «Την εποχή του Άβραμ οι τρεις μεγάλοι ποταμοί (ο [Καρούν], ο Τίγρης και ο Ευφράτης) χύνονταν στα νερά του Περσικού Κόλπου από τρία διαφορετικά στόμια. Αξίζει να επισημάνουμε εδώ τη θέση της πόλης Ουρ . . . στην αριστερή [ανατολική] όχθη του Ευφράτη. Κατά συνέπεια, η εβραϊκή φυλή του Άβραμ, η οποία προερχόταν από την πόλη-κράτος της Ουρ, μπορούσε να ονομαστεί απολύτως ορθά “ο λαός που ήρθε πέρα από τον ποταμό”».—1964, σ. 21.

Επιπλέον, μια αναθεωρημένη και πιο ενημερωμένη έκδοση του συγγράμματος του Σερ Λέναρντ Γούλεϊ Ανασκαφές στην Ουρ (Excavations at Ur) δείχνει ότι ο Ευφράτης βρισκόταν σίγουρα Δ της Ουρ. Μιλώντας για το αμυντικό σύστημα της Ουρ, το σύγγραμμα αναφέρει: «Αυτή η βαριά οχύρωση ενισχυόταν ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι ο ποταμός Ευφράτης (όπως μπορεί να φανεί από τη βυθισμένη γραμμή της παλιάς κοίτης του) έβρεχε τη βάση του δυτικού περιτειχίσματος, ενώ πενήντα γιάρδες [45 μ.] από τη βάση του ανατολικού περιτειχίσματος είχε ανοιχτεί ένα πλατύ κανάλι το οποίο ξεκινούσε από τον ποταμό ελάχιστα πιο πάνω από το βόρειο άκρο της πόλης, με αποτέλεσμα να ζώνεται η Ουρ με τάφρο από τρεις πλευρές». (Η Ουρ “των Χαλδαίων” [Ur ‘of the Chaldees’], του Π. Ρ. Σ. Μούρεϊ, 1982, σ. 138) Μπορεί, λοιπόν, να λεχθεί κατάλληλα ότι ο Ιεχωβά πήρε τον Αβραάμ «από την άλλη πλευρά του Ποταμού», δηλαδή του Ευφράτη.—Ιη 24:3.

Οι αρχαιολόγοι που έκαναν ανασκαφές σε βασιλικούς τάφους της Ουρ βρήκαν πολλά κτερίσματα από χρυσάφι, ασήμι, λαζουρίτη (λάπις λάζουλι) και άλλα πολύτιμα υλικά, καθώς και ενδείξεις ότι οι αρχαίοι Σουμέριοι βασιλιάδες και βασίλισσες της πόλης ενταφιάζονταν μαζί με την ακολουθία των υπηρετών και υπηρετριών τους.

Τα ερείπια κάποιων κτισμάτων—που φαίνονται να είναι ιδιωτικά σπίτια—τα οποία ανασκάφηκαν στην Ουρ (και κατά την άποψη ορισμένων ανάγονται στην περίοδο μεταξύ του 20ού και του 16ου αιώνα Π.Κ.Χ.) δείχνουν ότι τα σπίτια ήταν πλινθόκτιστα, σοβατισμένα και ασβεστωμένα και είχαν 13 με 14 δωμάτια διατεταγμένα γύρω από μια πλακόστρωτη αυλή. Μεταξύ των πήλινων πινακίδων που βρέθηκαν στην περιοχή υπάρχουν μερικές που χρησιμοποιούνταν για την εκμάθηση της σφηνοειδούς γραφής. Άλλες πινακίδες υποδεικνύουν ότι εκεί οι μαθητές είχαν πίνακες πολλαπλασιασμού και διαίρεσης και υπολόγιζαν τετραγωνικές και κυβικές ρίζες. Πολλές πινακίδες είναι εμπορικά έγγραφα.

Συνεπώς, από τις ανασκαφές στην Ουρ καθίσταται σαφές ότι ο Αβραάμ έκανε σημαντικές υλικές θυσίες όταν έφυγε από εκείνη την πόλη. Έχοντας, όμως, πίστη ο πατριάρχης αυτός «περίμενε την πόλη που έχει πραγματικά θεμέλια, της οποίας οικοδόμος και κατασκευαστής είναι ο Θεός».—Εβρ 11:8-10.

ΟΥΡΑΪ

(Ουραΐ).

Ένας από τους κραταιούς άντρες του Δαβίδ ο οποίος καταγόταν από τις κοιλάδες των χειμάρρων του Γαάς. (1Χρ 11:26, 32) Ονομάζεται Ιδδαΐ στο εδάφιο 2 Σαμουήλ 23:30.

ΟΥΡΑΝΙΟ ΤΟΞΟ

Ημικυκλικό τόξο, ή αλλιώς αψίδα, που παρουσιάζει φάσμα χρωμάτων, ένα ορατό σημείο της διαθήκης που έκανε ο Ιεχωβά υποσχόμενος ότι “δεν επρόκειτο πια να εκκοπεί κάθε σάρκα από νερά κατακλυσμού και δεν επρόκειτο να γίνει πια κατακλυσμός για να καταστρέψει τη γη”. (Γε 9:11-16) Δεν υπάρχει ξεχωριστή εβραϊκή λέξη για το ουράνιο τόξο, γι’ αυτό και στην Αγία Γραφή χρησιμοποιείται η λέξη που κανονικά αποδίδεται «τόξο».—Ιεζ 1:28.

Περίπλοκες θεωρίες και μαθηματικοί τύποι χρησιμοποιούνται για να εξηγηθεί ο σχηματισμός του ουράνιου τόξου. Βασικά, φαίνεται ότι τη στιγμή που το λευκό φως μπαίνει σε μια σταγόνα βροχής διαθλάται και αναλύεται σε διαφορετικά χρώματα, καθώς η σταγόνα λειτουργεί ως μικροσκοπικό πρίσμα. Κάθε χρώμα προσπίπτει στην εσωτερική επιφάνεια της σταγόνας και ανακλάται υπό διαφορετική και καθορισμένη γωνία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο παρατηρητής βλέπει ένα τόξο που αποτελείται και από τα εφτά χρώματα της ίριδας (από το εσωτερικό της αψίδας προς τα έξω: ιώδες, βαθύ μπλε, ανοιχτό μπλε, πράσινο, κίτρινο, πορτοκαλί και κόκκινο), μολονότι αυτά μπορεί να αναμειγνύονται έτσι ώστε να ξεχωρίζουν μόνο τέσσερα ή πέντε. Μερικές φορές σχηματίζεται ένα μεγαλύτερο και λιγότερο ευδιάκριτο «δευτερεύον» τόξο με τα χρώματα ανεστραμμένα. Οι επιστήμονες μελετούν ακόμη το ουράνιο τόξο. Ο Καρλ Μπ. Μπόγιερ παρατηρεί: «Μέσα σε μια σταγόνα βροχής η αλληλεπίδραση της ενέργειας του φωτός με την ύλη είναι τόσο στενή ώστε οδηγούμαστε κατευθείαν στην κβαντομηχανική και στη θεωρία της σχετικότητας. . . . Αν και γνωρίζουμε αρκετά πράγματα για το πώς σχηματίζεται το ουράνιο τόξο, λίγα είναι αυτά που έχουμε μάθει για το πώς γίνεται αντιληπτό».—Το Ουράνιο Τόξο, από το Μύθο στα Μαθηματικά (The Rainbow, From Myth to Mathematics), 1959, σ. 320, 321.

Η πρώτη Βιβλική αναφορά σε ουράνιο τόξο βρίσκεται στην αφήγηση της διαθήκης που έκανε ο Θεός με τον Νώε και τους απογόνους του όταν οι επιζώντες από τον Κατακλυσμό βγήκαν από την κιβωτό. (Γε 9:8-17· Ησ 54:9, 10) Αυτό το υπέροχο θέαμα θα ήταν από μόνο του καθησυχαστικό για τον Νώε και την οικογένειά του και θα αποτελούσε σημείο ειρήνης για αυτούς.

Πολλές απόψεις έχουν διατυπωθεί ως προς το αν αυτή ήταν η πρώτη φορά που οι άνθρωποι έβλεπαν ουράνιο τόξο. Μερικοί σχολιαστές έχουν ισχυριστεί πως είχαν εμφανιστεί ουράνια τόξα και προηγουμένως και πως το γεγονός ότι ο Θεός “έδωσε” τότε το ουράνιο τόξο σημαίνει στην πραγματικότητα ότι “προσέδωσε” μια ιδιαίτερη έννοια ή σημασία σε ένα προϋπάρχον φαινόμενο. Πολλοί από τους υποστηρικτές αυτής της άποψης πιστεύουν ότι ο Κατακλυσμός ήταν μόνο τοπικός ή ότι δεν άλλαξε ουσιαστικά την ατμόσφαιρα.

Εντούτοις, αυτή είναι η πρώτη μνεία ουράνιου τόξου, αν είχε δε εμφανιστεί πρωτύτερα ουράνιο τόξο, τότε δεν θα είχε πραγματική βαρύτητα το γεγονός ότι ο Θεός το κατέστησε εξέχον σημείο της διαθήκης του. Θα ήταν κάτι το συνηθισμένο, όχι ένα καταφανές ορόσημο μιας αλλαγής, μιας καινούριας εξέλιξης.

Η Αγία Γραφή δεν περιγράφει το βαθμό διαύγειας της ατμόσφαιρας ακριβώς πριν από τον Κατακλυσμό. Προφανώς όμως οι ατμοσφαιρικές συνθήκες ήταν τέτοιες ώστε, μέχρι την αλλαγή που επήλθε όταν «οι πύλες των υδάτων των ουρανών ανοίχτηκαν» (Γε 7:11), κανένας άλλος πριν από τον Νώε και την οικογένειά του δεν είχε δει ουράνιο τόξο. Ακόμη και σήμερα, οι ατμοσφαιρικές συνθήκες επηρεάζουν το αν μπορεί να εμφανιστεί ουράνιο τόξο ή όχι.

Η δόξα, η ομορφιά και η γαλήνια φύση ενός ουράνιου τόξου που εμφανίζεται μετά την καταιγίδα χρησιμοποιούνται σε Βιβλικές περιγραφές του Θεού και του θρόνου του. Στο όραμα που είχε ο Ιεζεκιήλ για τον Θεό, ο προφήτης είδε «κάτι σαν τη θέα του τόξου το οποίο εμφανίζεται σε ένα πυκνό σύννεφο την ημέρα της δυνατής βροχής». Αυτό τόνιζε “τη δόξα του Ιεχωβά”. (Ιεζ 1:28) Παρόμοια, ο Ιωάννης είδε το θρόνο της δόξας του Ιεχωβά, και “ολόγυρα από το θρόνο υπήρχε ένα ουράνιο τόξο όμοιο με σμαράγδι στην εμφάνιση”. Το καταπραϋντικό σμαραγδοπράσινο χρώμα του ουράνιου τόξου θα είχε υποβάλει στον Ιωάννη μια αίσθηση ηρεμίας και γαλήνης, και πολύ εύλογα μάλιστα, εφόσον ο Ιεχωβά είναι ο κύριος κάθε κατάστασης, ένας ένδοξος Άρχοντας. (Απ 4:3) Ο Ιωάννης είδε επίσης έναν άγγελο με “ουράνιο τόξο πάνω στο κεφάλι του” (Απ 10:1), κάτι που μπορεί να υποδηλώνει ότι ήταν ειδικός εκπρόσωπος “του Θεού της ειρήνης”.—Φλπ 4:9.

ΟΥΡΑΝΙΣΚΟΣ

Βλέπε ΣΤΟΜΑ.

ΟΥΡΑΝΟΣ

Η εβραϊκή λέξη σαμάγιμ (πάντοτε στον πληθυντικό), η οποία αποδίδεται «ουρανός(-οί)», φαίνεται ότι σημαίνει βασικά κάτι το υψηλό ή εξυψωμένο. (Ψλ 103:11· Παρ 25:3· Ησ 55:9) Η ετυμολογία της λέξης οὐρανός του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου είναι αβέβαιη.

Φυσικοί Ουρανοί. Οι λέξεις των πρωτότυπων γλωσσών περιλαμβάνουν στις έννοιές τους όλο το φάσμα των φυσικών ουρανών. Συνήθως τα συμφραζόμενα παρέχουν επαρκείς πληροφορίες για να καθοριστεί ποια περιοχή των φυσικών ουρανών εννοείται.

Οι ουρανοί της γήινης ατμόσφαιρας. Η λέξη «ουρανός(-οί)» μπορεί να εφαρμόζεται σε όλο το εύρος της γήινης ατμόσφαιρας στην οποία σχηματίζεται η δροσιά και η πάχνη (Γε 27:28· Ιωβ 38:29), πετούν τα πουλιά (Δευ 4:17· Παρ 30:19· Ματ 6:26), φυσούν οι άνεμοι (Ψλ 78:26), λάμπει η αστραπή (Λου 17:24), καθώς επίσης αιωρούνται τα σύννεφα και ρίχνουν τη βροχή, το χιόνι ή τους χαλαζόλιθούς τους (Ιη 10:11· 1Βα 18:45· Ησ 55:10· Πρ 14:17). Μερικές φορές εννοούνται οι αιθέρες, δηλαδή ο εμφανής ή ορατός ουράνιος θόλος πάνω από τη γη.—Ματ 16:1-3· Πρ 1:10, 11.

Αυτή η ατμοσφαιρική περιοχή αντιστοιχεί γενικά στο «εκπέτασμα [εβρ., ρακία‛]» το οποίο σχηματίστηκε κατά τη δεύτερη δημιουργική περίοδο και περιγράφεται στα εδάφια Γένεση 1:6-8. Είναι φανερό ότι τα εδάφια Γένεση 2:4· Έξοδος 20:11· 31:17 αναφέρονται σε αυτόν τον “ουρανό” όταν μιλούν για τη δημιουργία «των ουρανών και της γης».—Βλέπε ΕΚΠΕΤΑΣΜΑ.

Όταν σχηματίστηκε το εκπέτασμα της ατμόσφαιρας, τα νερά στην επιφάνεια της γης διαχωρίστηκαν από τα άλλα νερά πάνω από το εκπέτασμα. Έτσι εξηγείται η έκφραση που χρησιμοποιείται αναφορικά με τον παγγήινο Κατακλυσμό των ημερών του Νώε, ότι «όλες οι πηγές των απέραντων υδάτινων βαθών σκίστηκαν και οι πύλες των υδάτων των ουρανών ανοίχτηκαν». (Γε 7:11· παράβαλε Παρ 8:27, 28.) Στον Κατακλυσμό, τα νερά που αιωρούνταν πάνω από το εκπέτασμα προφανώς κατέβηκαν σαν να διοχετεύτηκαν μέσω κάποιων αγωγών, καθώς και με τη μορφή βροχόπτωσης. Όταν αυτός ο τεράστιος υδροταμιευτήρας άδειασε, αυτές «οι πύλες των υδάτων των ουρανών» στην ουσία «κλείστηκαν».—Γε 8:2.

Το έξω διάστημα. Εκτός από τη γήινη ατμόσφαιρα, οι φυσικοί «ουρανοί» καταλαμβάνουν και το χώρο του έξω διαστήματος όπου βρίσκονται τα αστρικά σώματα, «όλο το στράτευμα των ουρανών»—ο ήλιος, η σελήνη, τα άστρα και οι αστερισμοί. (Δευ 4:19· Ησ 13:10· 1Κο 15:40, 41· Εβρ 11:12) Το πρώτο εδάφιο της Αγίας Γραφής περιγράφει πώς δημιουργήθηκαν οι έναστροι ουρανοί προτού διαμορφωθεί η γη έτσι ώστε να μπορεί να κατοικηθεί από ανθρώπους. (Γε 1:1) Αυτοί οι ουρανοί φανερώνουν τη δόξα του Θεού, όπως άλλωστε και το εκπέτασμα της ατμόσφαιρας, εφόσον είναι έργο «των δαχτύλων» του Θεού. (Ψλ 8:3· 19:1-6) Τα προσδιορισμένα από τον Θεό «νομοθετήματα των ουρανών» διέπουν όλα αυτά τα ουράνια σώματα. Οι αστρονόμοι, παρά τα σύγχρονα μηχανήματα και την προχωρημένη γνώση τους γύρω από τα μαθηματικά, δεν μπορούν ακόμη να κατανοήσουν πλήρως αυτά τα νομοθετήματα. (Ιωβ 38:33· Ιερ 33:25) Ωστόσο, τα ευρήματά τους επιβεβαιώνουν ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να μετρήσει αυτούς τους ουρανούς ούτε να αριθμήσει τα αστρικά σώματα. (Ιερ 31:37· 33:22· βλέπε ΑΣΤΡΟ.) Ο Θεός, όμως, τα αριθμεί και τα κατονομάζει.—Ψλ 147:4· Ησ 40:26.

Το «μεσουράνημα» και οι «άκρες των ουρανών». Ο όρος «μεσουράνημα» εφαρμόζεται στην περιοχή του εκπετάσματος της γήινης ατμόσφαιρας όπου πετούν τα πουλιά, όπως ο αετός. (Απ 8:13· 14:6· 19:17· Δευ 4:11 [εβρ., «καρδιά των ουρανών»]) Κάπως παρόμοια είναι η έκφραση «μεταξύ γης και ουρανού». (1Χρ 21:16· 2Σα 18:9) Εκείνοι που επιτίθενται στη Βαβυλώνα προελαύνουν από «την άκρη των ουρανών», πράγμα που σημαίνει προφανώς ότι έρχονται εναντίον της από το μακρινό ορίζοντα (το σημείο όπου φαίνεται να συναντώνται η γη και ο ουρανός και όπου φαίνεται να ανατέλλει και να δύει ο ήλιος). (Ησ 13:5· παράβαλε Ψλ 19:4-6.) Ανάλογα, η έκφραση «από τις τέσσερις άκρες των ουρανών» αναφέρεται, όπως φαίνεται, στις τέσσερις κατευθύνσεις της πυξίδας, υποδηλώνοντας έτσι ότι καλύπτονται και τα τέσσερα τεταρτημόρια της γης. (Ιερ 49:36· παράβαλε Δα 8:8· 11:4· Ματ 24:31· Μαρ 13:27.) Όπως οι ουρανοί περιβάλλουν τη γη από όλες τις πλευρές, έτσι και η ικανότητα που έχει ο Ιεχωβά να βλέπει τα πάντα «κάτω από ολόκληρο τον ουρανό» περιλαμβάνει όλη την υδρόγειο.—Ιωβ 28:24.

Οι συννεφιασμένοι ουρανοί. Ένας άλλος όρος, η εβραϊκή λέξη σάχακ, χρησιμοποιείται επίσης αναφερόμενη στους “ουρανούς” ή στα σύννεφά τους. (Δευ 33:26· Παρ 3:20· Ησ 45:8) Η ρίζα αυτής της λέξης παραπέμπει σε κάτι που έχει τριφτεί πάρα πολύ ή έχει κονιορτοποιηθεί, όπως το «λεπτό στρώμα σκόνης» (σάχακ) του εδαφίου Ησαΐας 40:15. Αυτή η έννοια είναι σαφώς κατάλληλη, δεδομένου ότι τα σύννεφα σχηματίζονται όταν ο θερμός αέρας, καθώς ανεβαίνει από τη γη, ψύχεται ως ένα σημείο που ονομάζεται σημείο δρόσου, και οι υδρατμοί μέσα σε αυτόν συμπυκνώνονται σχηματίζοντας μικροσκοπικά σταγονίδια που μερικές φορές ονομάζονται σκόνη νερού. (Παράβαλε Ιωβ 36:27, 28· βλέπε ΣΥΝΝΕΦΟ.) Κάτι άλλο που κάνει αυτή την έννοια κατάλληλη είναι το γεγονός ότι το οπτικό αποτέλεσμα του γαλάζιου ουράνιου θόλου οφείλεται στη διάχυση των ηλιακών ακτίνων από μόρια αερίων και άλλα σωματίδια (μεταξύ των οποίων και μόρια σκόνης) τα οποία συνθέτουν την ατμόσφαιρα. Ο Θεός, σχηματίζοντας αυτή την ατμόσφαιρα, στην ουσία “σφυρηλάτησε τους αιθέρες για να είναι συμπαγείς σαν χυτός καθρέφτης”, θέτοντας σαφή όρια στον ατμοσφαιρικό γαλάζιο θόλο πάνω από τον άνθρωπο.—Ιωβ 37:18.

«Οι ουρανοί των ουρανών». Η έκφραση «οι ουρανοί των ουρανών» θεωρείται ότι αναφέρεται στους υψηλότερους ουρανούς και περιλαμβάνει την πλήρη έκταση των φυσικών ουρανών, όσο αχανείς και αν είναι, εφόσον οι ουρανοί εκτείνονται πέρα από τη γη προς πάσα κατεύθυνση.—Δευ 10:14· Νε 9:6.

Ο Σολομών, ο κατασκευαστής του ναού στην Ιερουσαλήμ, δήλωσε ότι «οι ουρανοί, ναι, ο ουρανός των ουρανών», δεν μπορούν να χωρέσουν τον Θεό. (1Βα 8:27) Ως ο Δημιουργός των ουρανών, ο Ιεχωβά κατέχει θέση πολύ ανώτερη από τη θέση όλων αυτών, και «μόνο το δικό του όνομα είναι άφταστα υψηλό. Η αξιοπρέπειά του είναι υπεράνω της γης και του ουρανού». (Ψλ 148:13) Ο Ιεχωβά μετράει τους φυσικούς ουρανούς τόσο εύκολα όσο θα μετρούσε ένας άνθρωπος κάποιο αντικείμενο τεντώνοντας τα δάχτυλά του ώστε αυτό να βρεθεί ανάμεσα στις άκρες του αντίχειρα και του μικρού του δαχτύλου. (Ησ 40:12) Η δήλωση του Σολομώντα δεν σημαίνει ότι ο Θεός δεν έχει καθορισμένο τόπο κατοικίας. Ούτε σημαίνει ότι είναι πανταχού παρών με την έννοια ότι βρίσκεται κυριολεκτικά παντού και στα πάντα. Αυτό φαίνεται από το ότι ο Σολομών είπε επίσης για τον Ιεχωβά πως ακούει “από τους ουρανούς, το σταθερό τόπο της κατοίκησής του”, δηλαδή τους ουρανούς του πνευματικού βασιλείου.—1Βα 8:30, 39.

Επομένως, με τη φυσική έννοια, η λέξη «ουρανοί» έχει ευρεία σημασία. Ενώ μπορεί να σημαίνει τα απώτατα σημεία του διαστημικού χώρου, μπορεί επίσης να αναφέρεται σε κάτι που είναι απλώς υψηλό σε ασυνήθιστο βαθμό. Παραδείγματος χάρη, όσοι βρίσκονται σε πλοία που κλυδωνίζονται από τη θύελλα λέγεται ότι «ανεβαίνουν μέχρι τους ουρανούς, κατεβαίνουν μέχρι τους βυθούς». (Ψλ 107:26) Παρόμοια, και οι οικοδόμοι του Πύργου της Βαβέλ σκόπευαν να χτίσουν ένα κτίριο που θα είχε «την κορυφή του στους ουρανούς», έναν «ουρανοξύστη», τρόπος του λέγειν. (Γε 11:4· παράβαλε Ιερ 51:53.) Και η προφητεία στο εδάφιο Αμώς 9:2 λέει ότι κάποιοι “ανεβαίνουν στους ουρανούς” προσπαθώντας μάταια να ξεφύγουν από τις κρίσεις του Ιεχωβά, πράγμα που σημαίνει προφανώς ότι θα επιχειρούσαν να διαφύγουν στις ορεινές περιοχές που έχουν μεγάλο υψόμετρο.

Πνευματικοί Ουρανοί. Οι ίδιες λέξεις των πρωτότυπων γλωσσών που χρησιμοποιούνται για τους φυσικούς ουρανούς εφαρμόζονται επίσης στους πνευματικούς ουρανούς. Όπως είδαμε, ο Ιεχωβά Θεός δεν κατοικεί στους φυσικούς ουρανούς, εφόσον είναι Πνεύμα. Ωστόσο, επειδή είναι ο «Υψηλός και Εξέχων» ο οποίος κατοικεί «στα ύψη» (Ησ 57:15), η βασική έννοια της “υψηλότητας” ή της “μεγαλοπρέπειας” που υπάρχει στην εβραϊκή λέξη την καθιστά κατάλληλη για να περιγράψει “τη μεγαλοπρεπή κατοικία της αγιότητας και της ωραιότητας” του Θεού. (Ησ 63:15· Ψλ 33:13, 14· 115:3) Ως ο Δημιουργός των φυσικών ουρανών (Γε 14:19· Ψλ 33:6), ο Ιεχωβά είναι και ο Ιδιοκτήτης τους. (Ψλ 115:15, 16) Ό,τι ευαρεστείται να κάνει σε αυτούς το κάνει, όπως για παράδειγμα διάφορες θαυματουργικές πράξεις.—Ψλ 135:6.

Συνεπώς, σε πολλά εδάφια η λέξη «ουρανοί» σημαίνει τον ίδιο τον Θεό και την κυρίαρχη θέση του. Ο θρόνος του είναι στους ουρανούς, δηλαδή στο πνευματικό βασίλειο το οποίο έχει επίσης υπό τη διακυβέρνησή του. (Ψλ 103:19-21· 2Χρ 20:6· Ματ 23:22· Πρ 7:49) Από την ύψιστη ή απώτατη θέση του, ο Ιεχωβά, στην ουσία, “κοιτάει κάτω” προς τους φυσικούς ουρανούς και τη γη (Ψλ 14:2· 102:19· 113:6), και από αυτή την υψηλή θέση επίσης μιλάει, απαντάει σε αιτήματα και αποδίδει κρίση. (1Βα 8:49· Ψλ 2:4-6· 76:8· Ματ 3:17) Γι’ αυτό, διαβάζουμε ότι ο Εζεκίας και ο Ησαΐας, όταν αντιμετώπισαν μια μεγάλη απειλή, «προσεύχονταν . . . και κραύγαζαν για βοήθεια προς τους ουρανούς». (2Χρ 32:20· παράβαλε 2Χρ 30:27.) Και ο Ιησούς, επίσης, χρησιμοποίησε τους ουρανούς εννοώντας τον Θεό όταν ρώτησε τους θρησκευτικούς ηγέτες αν το βάφτισμα του Ιωάννη προερχόταν «από τον ουρανό ή από ανθρώπους». (Ματ 21:25· παράβαλε Ιωα 3:27.) Ο άσωτος γιος ομολόγησε ότι είχε αμαρτήσει «εναντίον του ουρανού» όπως και εναντίον του πατέρα του. (Λου 15:18, 21) Επομένως, η φράση «η βασιλεία των ουρανών» δεν σημαίνει απλώς ότι αυτή έχει τη βάση της στους πνευματικούς ουρανούς και κυβερνάει από εκεί, αλλά επίσης ότι είναι «η βασιλεία του Θεού».—Δα 2:44· Ματ 4:17· 21:43· 2Τι 4:18.

Επίσης, λόγω της ουράνιας θέσης του Θεού, άνθρωποι και άγγελοι ύψωναν τα χέρια τους ή το πρόσωπό τους προς τους ουρανούς όταν του ζητούσαν να ενεργήσει (Εξ 9:22, 23· 10:21, 22), όταν έπαιρναν όρκο (Δα 12:7) και όταν προσεύχονταν (1Βα 8:22, 23· Θρ 3:41· Ματ 14:19· Ιωα 17:1). Στο εδάφιο Δευτερονόμιο 32:40 ο Ιεχωβά λέει ότι ο ίδιος “σηκώνει το χέρι του στον ουρανό για να ορκιστεί”. Σε αρμονία με το εδάφιο Εβραίους 6:13, αυτό σημαίνει προφανώς ότι ο Ιεχωβά ορκίζεται στον εαυτό του.—Παράβαλε Ησ 45:23.

Αγγελική κατοικία. Οι πνευματικοί ουρανοί είναι επίσης η “κατοικία που αρμόζει” στους πνευματικούς γιους του Θεού. (Ιου 6· Γε 28:12, 13· Ματ 18:10· 24:36) Η έκφραση «στράτευμα των ουρανών», που εφαρμόζεται συνήθως στην αστρική δημιουργία, μερικές φορές προσδιορίζει αυτούς τους αγγελικούς γιους του Θεού. (1Βα 22:19· παράβαλε Ψλ 103:20, 21· Δα 7:10· Λου 2:13· Απ 19:14.) Παρόμοια και «οι ουρανοί» προσωποποιούνται συμβολίζοντας τους αγγέλους, την «εκκλησία των αγίων».—Ψλ 89:5-7· παράβαλε Λου 15:7, 10· Απ 12:12.

Συμβολίζουν την Εξουσία για Διακυβέρνηση. Είδαμε ότι με τη λέξη «ουρανοί» μπορεί να εννοείται ο Ιεχωβά Θεός στην κυρίαρχη θέση του. Γι’ αυτό, όταν ο Δανιήλ είπε στον Ναβουχοδονόσορα ότι η εμπειρία που επρόκειτο να έχει αυτός ο Βαβυλώνιος αυτοκράτορας θα τον έκανε να “γνωρίσει ότι οι ουρανοί κυβερνούν”, αυτό ισοδυναμούσε με το ότι θα γνώριζε «ότι ο ΄Υψιστος είναι Άρχοντας στη βασιλεία των ανθρώπων».—Δα 4:25, 26.

Ωστόσο, εκτός από την αναφορά της στον Υπέρτατο Κυρίαρχο, η λέξη «ουρανοί» μπορεί να αναφέρεται επίσης και σε άλλες άρχουσες δυνάμεις που είναι εξυψωμένες πάνω από τους υποτελείς σε αυτές λαούς. Η ίδια η δυναστεία Βαβυλώνιων βασιλιάδων που εκπροσωπούσε ο Ναβουχοδονόσορ περιγράφεται στο εδάφιο Ησαΐας 14:12 ως όμοια με άστρο, ως ο «λαμπερός, ο γιος της αυγής». Όταν κατέκτησε την Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ., εκείνη η βαβυλωνιακή δυναστεία ύψωσε το θρόνο της «πάνω από τα άστρα του Θεού», αυτά δε τα «άστρα» αναφέρονται προφανώς στη Δαβιδική γραμμή των βασιλιάδων του Ιούδα (όπως άλλωστε και ο Κληρονόμος του Δαβιδικού θρόνου, ο Χριστός Ιησούς, αποκαλείται «το λαμπρό πρωινό άστρο» στο εδ. Απ 22:16· παράβαλε Αρ 24:17). Ανατρέποντας το θεϊκά εξουσιοδοτημένο Δαβιδικό θρόνο, η βαβυλωνιακή δυναστεία στην ουσία εξύψωσε τον εαυτό της ως τον ουρανό. (Ησ 14:13, 14) Αυτό το επιβλητικό μεγαλείο και η τεράστια επικράτεια εξεικονίστηκαν επίσης στο όνειρο του Ναβουχοδονόσορα από ένα συμβολικό δέντρο του οποίου το ύψος “έφτασε ως τους ουρανούς”.—Δα 4:20-22.

Νέοι ουρανοί και νέα γη. Η συσχέτιση της λέξης «ουρανοί» με μια άρχουσα εξουσία συντελεί στο να γίνει κατανοητή η σημασία της έκφρασης «νέοι ουρανοί και νέα γη» που υπάρχει στα εδάφια Ησαΐας 65:17· 66:22 και παρατίθεται από τον απόστολο Πέτρο στο εδάφιο 2 Πέτρου 3:13. Παρατηρώντας αυτόν το συσχετισμό, η Εγκυκλοπαίδεια (Cyclopædia) των Μακ Κλίντοκ και Στρονγκ (1891, Τόμ. 4, σ. 122) κάνει το εξής σχόλιο: «Στο εδ. Ησ. 65:17, ο νέος ουρανός και η νέα γη υποδηλώνουν νέα κυβέρνηση, νέα βασιλεία, νέο λαό».

Όπως ακριβώς η λέξη «γη» μπορεί να αναφέρεται σε μια κοινωνία ανθρώπων (Ψλ 96:1· βλέπε ΓΗ), έτσι και η λέξη «ουρανοί» μπορεί να συμβολίζει την ανώτερη άρχουσα εξουσία ή κυβέρνηση μιας τέτοιας «γης». Η προφητεία που παρουσιάζει την υπόσχεση για «νέους ουρανούς και νέα γη», η οποία δόθηκε μέσω του Ησαΐα, αφορούσε αρχικά την αποκατάσταση του Ισραήλ από τη βαβυλωνιακή εξορία. Όταν οι Ισραηλίτες επέστρεψαν στην πατρίδα τους, εισήλθαν σε ένα νέο σύστημα πραγμάτων. Ο Θεός χρησιμοποίησε με εξέχοντα τρόπο τον Κύρο τον Μέγα για να φέρει αυτή την αποκατάσταση. Πίσω στην Ιερουσαλήμ, ο Ζοροβάβελ (ένας απόγονος του Δαβίδ) υπηρετούσε ως κυβερνήτης και ο Ιησούς ως αρχιερέας. Σε αρμονία με το σκοπό του Ιεχωβά, αυτή η νέα κυβερνητική διευθέτηση, ή αλλιώς «νέοι ουρανοί», κατηύθυνε και επέβλεπε τον υποτελή λαό. (2Χρ 36:23· Αγγ 1:1, 14) Με αυτόν τον τρόπο, όπως προέλεγε το 18ο εδάφιο του 65ου κεφαλαίου του Ησαΐα, η Ιερουσαλήμ έγινε “αιτία για χαρά και ο λαός της αιτία για αγαλλίαση”.

Η παράθεση του Πέτρου, ωστόσο, δείχνει ότι έπρεπε να αναμένεται μια μελλοντική εκπλήρωση, με βάση την υπόσχεση του Θεού. (2Πε 3:13) Εφόσον η υπόσχεση του Θεού σε αυτή την περίπτωση σχετίζεται με την παρουσία του Χριστού Ιησού, όπως φαίνεται στο εδάφιο 4, “οι νέοι ουρανοί και η νέα γη” πρέπει να σχετίζονται με τη Μεσσιανική Βασιλεία του Θεού και την εξουσία που ασκεί αυτή σε πρόθυμους υπηκόους. Με την ανάσταση και την ανάληψή του στα δεξιά του Θεού, ο Χριστός Ιησούς έγινε «υψηλότερος από τους ουρανούς» (Εβρ 7:26), εφόσον τοποθετήθηκε «πολύ πιο πάνω από κάθε κυβέρνηση και εξουσία και δύναμη και κυριότητα . . . , όχι μόνο σε αυτό το σύστημα πραγμάτων, αλλά και στο ερχόμενο».—Εφ 1:19-21· Ματ 28:18.

Οι Χριστιανοί ακόλουθοι του Ιησού, ως «μέτοχοι της ουράνιας κλήσης» (Εβρ 3:1), διορίζονται από τον Θεό να είναι «κληρονόμοι» σε ενότητα με τον Χριστό, μέσω του οποίου ο Θεός είχε σκοπό «να ξανασυγκεντρώσει όλα τα πράγματα». «Τα πράγματα που είναι στους ουρανούς», δηλαδή όσοι καλούνται σε ουράνια ζωή, είναι λοιπόν οι πρώτοι που συγκεντρώνονται σε ενότητα με τον Θεό μέσω του Χριστού. (Εφ 1:8-11) Η κληρονομιά τους είναι «φυλαγμένη στους ουρανούς». (1Πε 1:3, 4· Κολ 1:5· παράβαλε Ιωα 14:2, 3.) Αυτοί «έχουν καταγραφεί» και έχουν την «υπηκοότητά» τους στους ουρανούς. (Εβρ 12:20-23· Φλπ 3:20) Απαρτίζουν τη «Νέα Ιερουσαλήμ» η οποία στο όραμα του Ιωάννη φάνηκε «να κατεβαίνει από τον ουρανό, από τον Θεό». (Απ 21:2, 9, 10· παράβαλε Εφ 5:24-27.) Εφόσον στην αρχή δηλώνεται ότι αυτό το όραμα αφορά “έναν νέο ουρανό και μια νέα γη” (Απ 21:1), εξυπακούεται ότι και τα δύο αυτά αντιπροσωπεύονται από όσα περιγράφονται στη συνέχεια. Επομένως ο “νέος ουρανός” πρέπει να αντιστοιχεί στον Χριστό μαζί με τη «νύφη» του, τη «Νέα Ιερουσαλήμ», η δε «νέα γη» εντοπίζεται στους “λαούς των ανθρώπων” που είναι υπήκοοι εκείνων και λαβαίνουν τις ευλογίες της διακυβέρνησής τους, όπως παρουσιάζεται στα εδάφια 3 και 4.

Ο τρίτος ουρανός. Στα εδάφια 2 Κορινθίους 12:2-4, ο απόστολος Παύλος μιλάει για κάποιον που «αρπάχθηκε . . . στον τρίτο ουρανό» και «στον παράδεισο». Εφόσον οι Γραφές δεν αναφέρουν κανένα άλλο άτομο που να είχε μια τέτοια εμπειρία, φαίνεται πιθανό ότι επρόκειτο για εμπειρία του ίδιου του αποστόλου. Μολονότι μερικοί έχουν επιχειρήσει να συσχετίσουν τη μνεία του Παύλου για τον τρίτο ουρανό με την αρχαία ραβινική άποψη ότι υπήρχαν διάφορα ουράνια επίπεδα—μάλιστα συνολικά «εφτά ουρανοί»—αυτή η άποψη δεν υποστηρίζεται από τις Γραφές. Όπως είδαμε, δεν αναφέρεται συγκεκριμένα για τους ουρανούς ότι διαιρούνται σε διαβαθμίσεις ή επίπεδα, αλλά απεναντίας πρέπει να βασιζόμαστε στα συμφραζόμενα για να καθορίσουμε αν εννοούνται οι ουρανοί που βρίσκονται μέσα στα όρια του ατμοσφαιρικού εκπετάσματος της γης, οι ουρανοί του έξω διαστήματος, οι πνευματικοί ουρανοί ή κάτι άλλο. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η μνεία του “τρίτου ουρανού” πιθανώς υποδηλώνει την υπέρτατη μορφή διακυβέρνησης της Μεσσιανικής Βασιλείας. Προσέξτε πώς διάφορες λέξεις και εκφράσεις επαναλαμβάνονται τρεις φορές στα εδάφια Ησαΐας 6:3· Ιεζεκιήλ 21:27· Ιωάννης 21:15-17 και Αποκάλυψη 4:8, προφανώς για να δοθεί έμφαση.

Ο προηγούμενος ουρανός και η προηγούμενη γη παρέρχονται. Το όραμα του Ιωάννη αναφέρει ότι «ο προηγούμενος ουρανός και η προηγούμενη γη» παρέρχονται. (Απ 21:1· παράβαλε 20:11.) Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, οι επίγειες κυβερνήσεις και οι λαοί τους παρουσιάζονται να είναι υποτελείς στη σατανική διακυβέρνηση. (Ματ 4:8, 9· Ιωα 12:31· 2Κο 4:3, 4· Απ 12:9· 16:13, 14) Ο απόστολος Παύλος αναφέρθηκε «στις πονηρές πνευματικές δυνάμεις στους ουράνιους τόπους», με τις κυβερνήσεις, τις εξουσίες και τους κοσμοκράτορές τους. (Εφ 6:12) Άρα, το ότι «ο προηγούμενος ουρανός» παρέρχεται υποδηλώνει ότι τερματίζονται οι πολιτικές κυβερνήσεις που επηρεάζονται από τον Σατανά και τους δαίμονές του. Αυτό εναρμονίζεται με όσα αναγράφονται στα εδάφια 2 Πέτρου 3:7-12 σχετικά με την καταστροφή σαν από φωτιά των “ουρανών που υπάρχουν τώρα”. Παρόμοια, τα εδάφια Αποκάλυψη 19:17-21 περιγράφουν την εξάλειψη ενός παγγήινου πολιτικού συστήματος και των υποστηρικτών του, λέγοντας ότι το συμβολικό θηρίο “ρίχνεται στην πύρινη λίμνη που καίει με θειάφι”. (Παράβαλε Απ 13:1, 2.) Όσο για τον ίδιο τον Διάβολο, τα εδάφια Αποκάλυψη 20:1-3 δείχνουν ότι ρίχνεται «στην άβυσσο» για χίλια χρόνια και μετά “λύνεται για λίγο καιρό”.

Υποβιβασμός Αυτού που Είναι Εξυψωμένο. Επειδή οι ουρανοί εξεικονίζουν αυτό που είναι υψηλό, ο υποβιβασμός των πραγμάτων που είναι εξυψωμένα εξεικονίζεται μερικές φορές από την ανατροπή ή το “σείσιμο” ή την “ταραχή” των ουρανών. Λέγεται ότι ο Ιεχωβά «έριξε από τον ουρανό στη γη την ωραιότητα του Ισραήλ» την εποχή της ερήμωσής του. Αυτή η ωραιότητα περιλάμβανε το βασίλειο του Ισραήλ, καθώς επίσης τους άρχοντες και την εξουσία τους, καταβροχθίστηκε δε σαν από φωτιά. (Θρ 2:1-3) Αλλά η δύναμη που κατέκτησε τον Ισραήλ, η Βαβυλώνα, υπέστη μεταγενέστερα την ταραχή του δικού της “ουρανού” και το σείσιμο της “γης” της, όταν την ανέτρεψαν οι Μηδοπέρσες, οι δε ουράνιοι θεοί της αποδείχτηκαν ψεύτικοι και ανίκανοι να αποτρέψουν την απώλεια της εξουσίας που ασκούσε αυτή πάνω στη γη.—Ησ 13:1, 10-13.

Παρόμοια, προφητεύτηκε ότι η τοποθεσία του Εδώμ που φαινόταν να είναι ψηλά στους ουρανούς δεν θα τον έσωζε από την καταστροφή και ότι το σπαθί της κρίσης του Ιεχωβά θα “διαποτιζόταν” στα ύψη του, ή αλλιώς «στους ουρανούς» του, χωρίς να υπάρχει βοήθεια για αυτόν από οποιαδήποτε ουράνια, δηλαδή εξυψωμένη, πηγή. (Ησ 34:4-7· παράβαλε Αβδ 1-4, 8.) Όσοι κομπάζουν με μεγάλα λόγια, μιλώντας πονηρά με επηρμένο ύφος σαν να θέλουν να “βάλουν στους ουρανούς το στόμα τους”, είναι βέβαιο ότι θα καταστραφούν. (Ψλ 73:8, 9, 18· παράβαλε Απ 13:5, 6.) Η πόλη της Καπερναούμ μπορούσε να αισθάνεται εξαιρετικά ευνοημένη λόγω της προσοχής που της δείχτηκε από τον Ιησού και λόγω της διακονίας του. Ωστόσο, εφόσον αυτή δεν ανταποκρίθηκε στα δυναμικά έργα του, ο Ιησούς ρώτησε: «Μήπως θα εξυψωθείς στον ουρανό;» Και προείπε το αντίθετο: «Στον Άδη θα κατεβείς».—Ματ 11:23.

Συσκότιση των Ουρανών. Η συσκότιση των ουρανών ή των αστρικών σωμάτων χρησιμοποιείται συχνά για να συμβολίσει την απομάκρυνση των καλών, ευνοϊκών συνθηκών και την αντικατάστασή τους από δυσοίωνες, ζοφερές προοπτικές και συνθήκες, όπως όταν τα μαύρα σύννεφα κρύβουν κάθε φως ημέρα και νύχτα. (Παράβαλε Ησ 50:2, 3, 10.) Αυτή η χρήση των φυσικών ουρανών σε σχέση με τη ανθρώπινη θεώρηση των πραγμάτων μοιάζει κάπως με την παλιά αραβική έκφραση: «Ο ουρανός του έπεσε στη γη», που σημαίνει ότι η ανωτερότητα ή η ευημερία κάποιου μειώνεται πολύ. Ενίοτε, φυσικά, εκφράζοντας θεϊκή οργή, ο Θεός χρησιμοποίησε ουράνια φαινόμενα, μερικά από τα οποία προκάλεσαν κατά γράμμα συσκότιση των ουρανών.—Εξ 10:21-23· Ιη 10:12-14· Λου 23:44, 45.

Μια τέτοια ημέρα σκοταδιού ήρθε στον Ιούδα σε εκπλήρωση της κρίσης που ανήγγειλε ο Ιεχωβά μέσω του Ιωήλ του προφήτη του, και έφτασε στο αποκορύφωμά της με την ερήμωση του Ιούδα από τη Βαβυλώνα. (Ιωλ 2:1, 2, 10, 30, 31· παράβαλε Ιερ 4:23, 28.) Κάθε ελπίδα για βοήθεια από ουράνια πηγή φαινόταν να έχει εκλείψει, και όπως προειπώθηκε στα εδάφια Δευτερονόμιο 28:65-67, αυτοί ήταν “τρομαγμένοι νύχτα και ημέρα”, χωρίς ανακούφιση ή ελπίδα από ηλιόλουστη ημέρα ή σεληνόφωτη νύχτα. Ωστόσο, μέσω του ίδιου προφήτη, του Ιωήλ, ο Ιεχωβά προειδοποίησε τους εχθρούς του Ιούδα ότι θα περιέρχονταν στην ίδια κατάσταση όταν θα εκτελούσε κρίση εναντίον τους. (Ιωλ 3:12-16) Ο Ιεζεκιήλ και ο Ησαΐας χρησιμοποίησαν την ίδια αυτή μεταφορική εικόνα προλέγοντας την κρίση του Θεού εναντίον της Αιγύπτου και της Βαβυλώνας αντίστοιχα.—Ιεζ 32:7, 8, 12· Ησ 13:1, 10, 11.

Ο απόστολος Πέτρος παρέθεσε την προφητεία του Ιωήλ την ημέρα της Πεντηκοστής όταν πρότρεψε ένα πλήθος ακροατών να “σωθούν από αυτή τη στρεβλή γενιά”. (Πρ 2:1, 16-21, 40) Όσοι από εκείνη τη γενιά δεν έδωσαν προσοχή έζησαν έναν καιρό μεγάλου σκοταδιού όταν, σε λιγότερο από 40 χρόνια, οι Ρωμαίοι πολιόρκησαν και τελικά κατέστρεψαν την Ιερουσαλήμ. Πριν από την Πεντηκοστή, όμως, ο Ιησούς είχε πει μια παρόμοια προφητεία και είχε δείξει ότι αυτή θα εκπληρωνόταν τον καιρό της παρουσίας του.—Ματ 24:29-31· Λου 21:25-27· παράβαλε Απ 6:12-17.

Μονιμότητα των Φυσικών Ουρανών. Ο Ελιφάς ο Θεμανίτης είπε σχετικά με τον Θεό: «Δες! Τους αγίους του δεν εμπιστεύεται, και οι ίδιοι οι ουρανοί δεν είναι καθαροί στα μάτια του». Ωστόσο, ο Ιεχωβά είπε στον Ελιφάς ότι αυτός και οι δύο σύντροφοί του δεν είχαν “πει την αλήθεια σχετικά με εκείνον, όπως ο υπηρέτης του ο Ιώβ”. (Ιωβ 15:1, 15· 42:7) Αντίθετα, το εδάφιο Έξοδος 24:10 παρουσιάζει τους ουρανούς ως σύμβολο καθαρότητας. Επομένως, στην Αγία Γραφή δεν αναφέρεται κανένας λόγος για τον οποίο να καταστρέψει ο Θεός τους φυσικούς ουρανούς.

Το ότι οι φυσικοί ουρανοί είναι μόνιμοι αποδεικνύεται από το γεγονός ότι χρησιμοποιούνται σε παρομοιώσεις σχετικές με πράγματα που είναι αιώνια, όπως οι ειρηνικοί, δίκαιοι καρποί της Δαβιδικής βασιλείας την οποία κληρονομεί ο Γιος του Θεού. (Ψλ 72:5-7· Λου 1:32, 33) Συνεπώς, κάποιες περικοπές όπως τα εδάφια Ψαλμός 102:25, 26 που λένε ότι οι ουρανοί «θα αφανιστούν» και ότι “θα αντικατασταθούν σαν φθαρμένο ένδυμα” δεν πρέπει να εκλαμβάνονται κυριολεκτικά.

Στο εδάφιο Λουκάς 21:33, ο Ιησούς λέει: «Ο ουρανός και η γη θα παρέλθουν, αλλά τα λόγια μου δεν πρόκειται να παρέλθουν». Άλλα εδάφια δείχνουν ότι «ο ουρανός και η γη» θα παραμείνουν για πάντα. (Γε 9:16· Ψλ 104:5· Εκ 1:4) Άρα, «ο ουρανός και η γη» εδώ μπορεί κάλλιστα να είναι συμβολικά, όπως είναι «ο προηγούμενος ουρανός και η προηγούμενη γη» στο εδάφιο Αποκάλυψη 21:1· παράβαλε Ματθαίος 24:35.

Τα εδάφια Ψαλμός 102:25-27 τονίζουν ότι ο Θεός είναι αιώνιος και άφθαρτος, ενώ τα φυσικά δημιουργήματά του, οι ουρανοί και η γη, είναι φθαρτά, δηλαδή θα μπορούσαν να καταστραφούν—αν αυτό ήταν σκοπός του Θεού. Αντίθετα με την αιώνια ύπαρξη του Θεού, η μονιμότητα οποιουδήποτε τμήματος της φυσικής του δημιουργίας δεν είναι αυτόνομη. Όπως φαίνεται από την περίπτωση της γης, η φυσική δημιουργία πρέπει να ανανεώνεται συνεχώς προκειμένου να συνεχίσει να υπάρχει ή να διατηρηθεί. Το ότι οι φυσικοί ουρανοί εξαρτώνται από το θέλημα και τη στηρικτική δύναμη του Θεού καταδεικνύεται στον 148ο Ψαλμό όπου, αφού γίνεται λόγος για τον ήλιο, τη σελήνη και τα άστρα, καθώς και για άλλα τμήματα της δημιουργίας του Θεού, το εδάφιο 6 δηλώνει ότι ο Θεός «φροντίζει να στέκονται για πάντα, στον αιώνα. Έδωσε διάταξη η οποία δεν θα παρέλθει».

Τα λόγια των εδαφίων Ψαλμός 102:25, 26 εφαρμόζονται στον Ιεχωβά Θεό, αλλά ο απόστολος Παύλος τα παραθέτει αναφερόμενος στον Ιησού Χριστό. Αυτό συμβαίνει επειδή ο μονογενής Γιος του Θεού ήταν ο Παράγοντας που χρησιμοποίησε προσωπικά ο Θεός για τη δημιουργία του φυσικού σύμπαντος. Ο Παύλος αντιδιαστέλλει τη μονιμότητα του Γιου με τη μονιμότητα της φυσικής δημιουργίας, την οποία ο Θεός, αν ήθελε, θα μπορούσε να “τυλίξει σαν μανδύα” και να την απομακρύνει.—Εβρ 1:1, 2, 8, 10-12· παράβαλε 1Πε 2:3, υποσ.

Διάφορες Ποιητικές και Μεταφορικές Εκφράσεις. Επειδή οι φυσικοί ουρανοί παίζουν ζωτικό ρόλο στη διατήρηση και στην ευημερία της ζωής στη γη—με το φως του ήλιου, τη βροχή, τη δροσιά, τους αναζωογονητικούς ανέμους και άλλα οφέλη από την ατμόσφαιρα—χαρακτηρίζονται ποιητικά ως η “καλή αποθήκη” του Ιεχωβά. (Δευ 28:11, 12· 33:13, 14) Ο Ιεχωβά ανοίγει τις «πόρτες» του ουρανού για να ευλογήσει τους υπηρέτες του, όπως όταν έκανε να πέσει στο έδαφος το μάννα, «τα σιτηρά του ουρανού». (Ψλ 78:23, 24· Ιωα 6:31) Τα σύννεφα είναι σαν «στάμνες» στα ανώγεια αυτής της αποθήκης, η δε βροχή πέφτει σαν μέσα από «υδροφράκτες», καθώς ορισμένοι παράγοντες, όπως τα βουνά ή ακόμη και η θαυματουργική παρέμβαση του Θεού, προκαλούν συμπύκνωση του νερού και επακόλουθη βροχόπτωση σε συγκεκριμένες περιοχές.—Ιωβ 38:37· Ιερ 10:12, 13· 1Βα 18:41-45.

Από την άλλη πλευρά, ο Ιεχωβά χρησιμοποίησε μεταφορική γλώσσα για να προειδοποιήσει τον Ισραήλ ότι, εξαιτίας της ανυπακοής τους και της συνεπαγόμενης άρσης της ευλογίας του Θεού, οι ουρανοί πάνω από το κεφάλι τους θα αποκτούσαν όψη τόσο σκληρή και μη πορώδη όσο ο σίδηρος και θα είχαν χαλκόχρωμη μεταλλική λάμψη, με την ατμόσφαιρα να είναι γεμάτη σκόνη, χωρίς να προμηνύει βροχή. Επιπλέον, η γη θα γινόταν σίδερο και στον τόπο τους θα έβρεχε σκόνη και χώμα. Αναμφίβολα, υπό τέτοιες συνθήκες ανομβρίας, οι “κλειστοί”, ανέφελοι ουρανοί θα γίνονταν κοκκινωποί, χαλκόχρωμοι, επειδή τα επιπλέον σωματίδια σκόνης στην ατμόσφαιρα τείνουν να διαχέουν το γαλάζιο φως μέχρι του σημείου να επικρατούν τα ερυθρά κύματα, όπως ακριβώς ο ήλιος που δύει φαίνεται κόκκινος λόγω του μεγαλύτερου βάθους ή πάχους της ατμόσφαιρας που έχουν να διασχίσουν οι ακτίνες του.—Λευ 26:19· Δευ 11:16, 17· 28:23, 24· 1Βα 8:35, 36.

Αυτό μας βοηθάει να καταλάβουμε την εικόνα που παρουσιάζεται στα εδάφια Ωσηέ 2:21-23. Αφού έχει προείπει τα καταστροφικά αποτελέσματα της απιστίας του Ισραήλ, ο Ιεχωβά μιλάει τώρα για τον καιρό της αποκατάστασής τους και τις επακόλουθες ευλογίες. Εκείνη την ημέρα, λέει, «θα αποκριθώ στους ουρανούς και εκείνοι θα αποκριθούν στη γη· η δε γη θα αποκριθεί στα σιτηρά και στο γλυκό κρασί και στο λάδι· και εκείνα θα αποκριθούν στον Ιεζραέλ». Τα λόγια αυτά αντικατοπτρίζουν προφανώς το αίτημα που απευθύνει ο Ισραήλ για την ευλογία του Ιεχωβά μέσω της αλυσίδας των εδώ κατονομαζόμενων δημιουργημάτων του. Γι’ αυτόν το λόγο, τα συγκεκριμένα δημιουργήματα παρουσιάζονται προσωποποιημένα, και επομένως σαν να είναι σε θέση να απευθύνουν κάποιο αίτημα. Ο Ισραήλ ζητάει σιτηρά, κρασί και λάδι. Με τη σειρά τους, αυτά τα προϊόντα αναζητούν τη φυτική τροφή τους και το νερό από τη γη. Η γη, για να καλύψει την ανάγκη τους, χρειάζεται (ή, μεταφορικά, κάνει έκκληση για) ήλιο, βροχή και δροσιά από τους ουρανούς. Και οι ουρανοί (μέχρι τώρα “κλειστοί” λόγω της άρσης της ευλογίας του Θεού) μπορούν να ανταποκριθούν μόνο αν ο Θεός δεχτεί το αίτημα και αποκαταστήσει την εύνοιά του στο έθνος, θέτοντας έτσι τον παραγωγικό κύκλο σε κίνηση. Η προφητεία παρέχει τη διαβεβαίωση ότι ο Θεός θα το κάνει αυτό.

Στα εδάφια 2 Σαμουήλ 22:8-15, ο Δαβίδ φαίνεται να χρησιμοποιεί την εικόνα μιας φοβερής θύελλας για να παρουσιάσει συμβολικά το αποτέλεσμα της επέμβασης του Θεού για χάρη του, μέσω της οποίας τον απελευθέρωσε από τους εχθρούς του. Η μανία αυτής της συμβολικής θύελλας ταράζει το θεμέλιο των ουρανών, οι οποίοι “κάμπτονται” με μαύρα, χαμηλά σύννεφα. Παράβαλε με τις συνθήκες της κατά γράμμα θύελλας που περιγράφονται στα εδάφια Έξοδος 19:16-18, καθώς επίσης με τις ποιητικές εκφράσεις στα εδάφια Ησαΐας 64:1, 2.

Για τον Ιεχωβά, «τον Πατέρα των ουράνιων φώτων» (Ιακ 1:17), λέγεται συχνά ότι έχει “εκτείνει τους ουρανούς” όπως θα εξέτεινε κάποιος ένα ύφασμα σκηνής. (Ψλ 104:1, 2· Ησ 45:12) Οι ουρανοί—τόσο το εκπέτασμα της ατμόσφαιρας την ημέρα όσο και οι έναστροι ουρανοί τη νύχτα—φαίνονται σαν τεράστιο θολωτό σκέπαστρο από την οπτική γωνία των ανθρώπων στη γη. Στο εδάφιο Ησαΐας 40:22 η παρομοίωση Τον παρουσιάζει να εκτείνει «αραχνοΰφαντο ύφασμα» και όχι ύφασμα σκηνής, που είναι τραχύτερο. Η έκφραση αυτή αποδίδει παραστατικά τη λεπτότητα και την πλούσια διακόσμηση ενός τέτοιου ουράνιου σκέπαστρου. Σε μια ξάστερη νύχτα, τα χιλιάδες άστρα σχηματίζουν πράγματι έναν δαντελωτό ιστό που εκτείνεται πάνω από το μαύρο βελούδινο φόντο του διαστήματος. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι ακόμη και ο τεράστιος γαλαξίας που είναι γνωστός ως η Γαλακτική Οδός, στον οποίο βρίσκεται το ηλιακό μας σύστημα, φαίνεται από τη γη σαν να είναι αχνός, αραχνοΰφαντος.

Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι για τον καθορισμό της σημασίας αυτών των μεταφορικών εκφράσεων πρέπει πάντα να λαβαίνονται υπόψη τα συμφραζόμενα. Παραδείγματος χάρη, όταν ο Μωυσής επικαλέστηκε «τους ουρανούς και τη γη» ως μάρτυρες στα όσα διακήρυξε προς τον Ισραήλ, είναι φανερό ότι δεν εννοούσε την άψυχη δημιουργία, αλλά τους νοήμονες κατοίκους των ουρανών και της γης. (Δευ 4:25, 26· 30:19· παράβαλε Εφ 1:9, 10· Φλπ 2:9, 10· Απ 13:6.) Το ίδιο ισχύει επίσης αναφορικά με τη χαρά των ουρανών και της γης για την πτώση της Βαβυλώνας, στο εδάφιο Ιερεμίας 51:48. (Παράβαλε Απ 18:5· 19:1-3.) Παρόμοια, οι πνευματικοί ουρανοί πρέπει να είναι αυτοί που “σταλάζουν δικαιοσύνη”, όπως λέγεται στο εδάφιο Ησαΐας 45:8. Σε άλλες περιπτώσεις εννοούνται οι κατά γράμμα ουρανοί, οι οποίοι όμως παρουσιάζονται μεταφορικά να χαίρονται ή να φωνάζουν δυνατά. Όταν ο Ιεχωβά έρχεται να κρίνει τη γη, όπως περιγράφεται στα εδάφια Ψαλμός 96:11-13, οι ουρανοί, μαζί με τη γη, τη θάλασσα και την ύπαιθρο, παίρνουν χαρούμενη όψη. (Παράβαλε Ησ 44:23.) Οι φυσικοί ουρανοί επίσης αινούν τον Δημιουργό τους, όπως ένα καλοσχεδιασμένο προϊόν φέρνει αίνο στον τεχνίτη που το κατασκεύασε. Στην ουσία, μιλούν για τη δύναμη, τη σοφία και τη μεγαλοπρέπεια του Ιεχωβά.—Ψλ 19:1-4· 69:34.

Ανάληψη στον Ουρανό. Στα εδάφια 2 Βασιλέων 2:11, 12, ο προφήτης Ηλίας παρουσιάζεται να “ανεβαίνει στους ουρανούς μέσα στην ανεμοθύελλα”. Οι ουρανοί που εννοούνται εδώ είναι οι ατμοσφαιρικοί ουρανοί στους οποίους λαβαίνουν χώρα οι ανεμοθύελλες, όχι οι πνευματικοί ουρανοί της παρουσίας του Θεού. Ο Ηλίας δεν πέθανε τη στιγμή εκείνης της ανάληψης, αλλά εξακολουθούσε να ζει αρκετά χρόνια μετά την ουράνια μεταφορά του και την απομάκρυνσή του από το διάδοχό του τον Ελισαιέ. Ούτε ανέβηκε στους πνευματικούς ουρανούς όταν πέθανε, εφόσον ο Ιησούς, όταν ήταν στη γη, δήλωσε καθαρά ότι «κανείς δεν έχει ανεβεί στον ουρανό». (Ιωα 3:13· βλέπε ΗΛΙΑΣ Αρ. 1 [Τον Διαδέχεται ο Ελισαιέ].) Παρόμοια, την Πεντηκοστή ο Πέτρος είπε αναφορικά με τον Δαβίδ ότι «δεν ανέβηκε στους ουρανούς». (Πρ 2:34) Στην πραγματικότητα, τίποτα στις Γραφές δεν δείχνει ότι υπήρχε ουράνια ελπίδα για τους υπηρέτες του Θεού πριν από την έλευση του Χριστού Ιησού. Αυτή η ελπίδα εμφανίζεται πρώτη φορά στα λόγια του Ιησού προς τους μαθητές του (Ματ 19:21, 23-28· Λου 12:32· Ιωα 14:2, 3), οι οποίοι την κατανόησαν πλήρως μόνο μετά την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ.—Πρ 1:6-8· 2:1-4, 29-36· Ρω 8:16, 17.

Όταν ο Ιησούς αναλήφθηκε στον ουρανό, ένα σύννεφο τον άρπαξε και τον έκρυψε από τα μάτια των μαθητών. Καθώς αυτοί ατένιζαν τον ουρανό, εμφανίστηκαν άγγελοι και είπαν: «Άντρες Γαλιλαίοι, γιατί στέκεστε και κοιτάζετε στον ουρανό; Αυτός ο Ιησούς που αναλήφθηκε από εσάς στον ουρανό θα έρθει έτσι, με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο τον είδατε να πηγαίνει στον ουρανό». (Πρ 1:9-11) Στην ουσία, οι άγγελοι είπαν στους μαθητές ότι ήταν άσκοπο να ατενίζουν τον ουρανό, περιμένοντας ότι εκείνος θα εμφανιζόταν εκεί μπροστά τους, διότι το σύννεφο τον είχε αρπάξει προς τα πάνω και είχε γίνει αόρατος. Θα επέστρεφε, όμως, με παρόμοιο τρόπο, αόρατα, απαρατήρητος από τα φυσικά μάτια.

Οι Γραφές δείχνουν ότι ο Χριστός Ιησούς ήταν ο πρώτος που αναλήφθηκε από τη γη στους ουρανούς της παρουσίας του Θεού. (1Κο 15:20· Εβρ 9:24) Με την ανάληψή του αυτή και την παρουσίαση της λυτρωτικής θυσίας του εκεί, “άνοιξε το δρόμο” για αυτούς που θα ακολουθούσαν—τα γεννημένα από το πνεύμα μέλη της εκκλησίας του. (Ιωα 14:2, 3· Εβρ 6:19, 20· 10:19, 20) Όταν αυτοί ανασταίνονται, πρέπει να φορέσουν «την εικόνα του ουράνιου», του Χριστού Ιησού, για να ανεβούν στους πνευματικούς ουρανούς, δεδομένου ότι «σάρκα και αίμα» δεν μπορούν να κληρονομήσουν αυτή την ουράνια Βασιλεία.—1Κο 15:42-50.

Πώς μπορούν άτομα στους «ουράνιους τόπους» να είναι ακόμη στη γη;

Στην επιστολή του προς τους Εφεσίους, ο απόστολος Παύλος μιλάει για Χριστιανούς που ζούσαν τότε στη γη σαν να απολάμβαναν ήδη μια ουράνια θέση, σαν να είχαν εγερθεί και “να κάθονταν μαζί στους ουράνιους τόπους σε ενότητα με τον Χριστό Ιησού”. (Εφ 1:3· 2:6) Τα συμφραζόμενα δείχνουν ότι ο Θεός θεωρεί έτσι τους χρισμένους Χριστιανούς επειδή τους έχει “διορίσει κληρονόμους” μαζί με τον Γιο του στην ουράνια κληρονομιά. Ενόσω βρίσκονται ακόμη στη γη, αυτοί έχουν εξυψωθεί λόγω αυτού του διορισμού. (Εφ 1:11, 18-20· 2:4-7, 22) Αυτά τα σημεία ρίχνουν επίσης φως στο συμβολικό όραμα του εδαφίου Αποκάλυψη 11:12. Παρόμοια, παρέχουν ένα κλειδί για την κατανόηση της προφητικής εικόνας των εδαφίων Δανιήλ 8:9-12, όπου αυτό που προηγουμένως παρουσιάστηκε ως σύμβολο μιας πολιτικής δύναμης λέγεται ότι «εξακολούθησε να μεγαλώνει φτάνοντας μέχρι το στράτευμα των ουρανών», κάνοντας ακόμη και ένα μέρος από αυτό το στράτευμα και μερικά από τα άστρα να πέσουν στη γη. Στο εδάφιο Δανιήλ 12:3 λέγεται ότι οι υπηρέτες του Θεού που θα βρίσκονται στη γη τον προειπωμένο καιρό του τέλους θα λάμπουν «σαν τα άστρα στον αιώνα». Προσέξτε, επίσης, τη συμβολική χρήση των άστρων στο βιβλίο της Αποκάλυψης, κεφάλαια 1 ως 3, όπου τα συμφραζόμενα δείχνουν ότι τέτοια «άστρα» αναφέρονται σε άτομα που, όπως είναι προφανές, ζουν στη γη και υφίστανται επίγειες εμπειρίες και πειρασμούς, «άστρα» τα οποία είναι υπεύθυνα για τις εκκλησίες που βρίσκονται στη φροντίδα τους.—Απ 1:20· 2:1, 8, 12, 18· 3:1, 7, 14.

Η οδός για την ουράνια ζωή. Η οδός για την ουράνια ζωή περιλαμβάνει περισσότερα πράγματα από το να έχει απλώς κάποιος πίστη στη λυτρωτική θυσία του Χριστού και να κάνει έργα πίστης υπακούοντας στις εντολές του Θεού. Τα θεόπνευστα συγγράμματα των αποστόλων και των μαθητών δείχνουν ότι πρέπει επίσης να κληθεί και να εκλεγεί κάποιος από τον Θεό μέσω του Γιου του. (2Τι 1:9, 10· Ματ 22:14· 1Πε 2:9) Αυτή η πρόσκληση περιλαμβάνει κάποια βήματα, δηλαδή ενέργειες, που γίνονται για να αποκτήσει ένα τέτοιο άτομο τα προσόντα για την ουράνια κληρονομιά. Πολλά από αυτά τα βήματα γίνονται από τον Θεό, ενώ άλλα από αυτόν που καλείται. Ανάμεσα σε αυτά τα βήματα, δηλαδή τις ενέργειες, είναι το ότι ο Χριστιανός που καλείται ανακηρύσσεται δίκαιος (Ρω 3:23, 24, 28· 8:33, 34), “γεννιέται” ως πνευματικός γιος (Ιωα 1:12, 13· 3:3-6· Ιακ 1:18), βαφτίζεται στο θάνατο του Χριστού (Ρω 6:3, 4· Φλπ 3:8-11), χρίεται (2Κο 1:21· 1Ιω 2:20, 27) και αγιάζεται (Ιωα 17:17). Αυτός που καλείται πρέπει να παραμείνει ακέραιος μέχρι το θάνατό του (2Τι 2:11-13· Απ 2:10), και αφού αποδειχτεί πιστός στην κλήση και στην εκλογή του (Απ 17:14), τελικά ανασταίνεται σε πνευματική ζωή.—Ιωα 6:39, 40· Ρω 6:5· 1Κο 15:42-49· βλέπε ΑΓΙΑΣΜΟΣ· ΑΝΑΚΗΡΥΣΣΩ ΔΙΚΑΙΟ· ΑΝΑΣΤΑΣΗ· ΧΡΙΣΜΑ, ΧΡΙΣΜΕΝΟΣ.

ΟΥΡΒΑΝΟΣ

(Ουρβανός) [από το λατ. Urbanus· σημαίνει «Εκλεπτυσμένος· Κομψός»].

Κάποιος Χριστιανός της Ρώμης στον οποίο στέλνει χαιρετισμούς ο Παύλος με την επιστολή του. (Ρω 16:9) Το όνομα εμφανίζεται συχνά σε επιγραφές του σπιτικού του Καίσαρα, αλλά το υπόμνημα δεν διευκρινίζει κατά πόσον ο συγκεκριμένος Ουρβανός ήταν υπηρέτης του αυτοκράτορα.

ΟΥΡΙ

(Ουρί) [από μια ρίζα που σημαίνει «φως»].

1. Απόγονος του Ιούδα μέσω του Φαρές, του Εσρών, του Χάλεβ και του Χουρ. Ο Βεσελεήλ, ο γιος του Ουρί, ήταν φημισμένος τεχνίτης ο οποίος εργάστηκε στη σκηνή της μαρτυρίας.—Εξ 31:2· 35:30· 38:22· 1Χρ 2:4, 5, 9, 18-20· 2Χρ 1:5.

2. Πατέρας του Γεβέρ, ενός από τους διαχειριστές τροφής του Σολομώντα.—1Βα 4:7, 19.

3. Ένας από τους τρεις Λευίτες πυλωρούς που εξαπέστειλαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους και τους γιους τους λόγω της συμβουλής του Έσδρα.—Εσδ 10:10, 11, 24, 44.

ΟΥΡΙΑΣ

(Ουρίας) [Φως μου Είναι ο Ιεχωβά].

1. Ο Χετταίος σύζυγος της Βηθ-σαβεέ. Ο Ουρίας ήταν ένας από τους αλλοεθνείς πολεμιστές του Δαβίδ. (2Σα 23:39· 1Χρ 11:41) Τα λόγια του, η διαγωγή του, το γεγονός ότι ήταν παντρεμένος με Ιουδαία, καθώς και το ότι κατοικούσε στην Ιερουσαλήμ κοντά στο ανάκτορο του βασιλιά αφήνουν να εννοηθεί ότι είχε ενστερνιστεί τη λατρεία του Ιεχωβά Θεού ως περιτμημένος προσήλυτος.—2Σα 11:3, 6-11.

Ενώ ο Ουρίας συμμετείχε στη μάχη εναντίον του Αμμών στη Ραββά, ο Δαβίδ διέπραξε μοιχεία με τη Βηθ-σαβεέ, τη σύζυγο του Ουρία, κάτι που εκείνος δεν έμαθε ποτέ. Στη συνέχεια ο Δαβίδ έστειλε και τον έφεραν στην Ιερουσαλήμ, οπότε ο βασιλιάς ρώτησε τον Ουρία πώς εξελισσόταν ο πόλεμος και τον έστειλε να πάει στο σπίτι του ώστε να φανεί ότι το παιδί της συζύγου του ήταν δικό του, δηλαδή του Ουρία. Εντούτοις, ο Ουρίας αρνήθηκε να πάει επειδή ο στρατός ήταν έξω στο πεδίο της μάχης. (Δευ 23:9-11· παράβαλε 1Σα 21:5.) Ακόμη και όταν ο Δαβίδ τον μέθυσε, εκείνος αρνήθηκε να κοιμηθεί στο σπίτι του. (2Σα 11:1-13) Τότε το έγκλημα του Δαβίδ εναντίον του Ουρία έγινε διπλό, διότι τον έστειλε πίσω στον πόλεμο δίνοντας οδηγίες στον Ιωάβ να μεθοδεύσει το θάνατο του Ουρία στη μάχη.—2Σα 11:14-26.

2. Ιερέας που παρέστη μάρτυρας όταν ο Ησαΐας έγραψε το όνομα του γιου του Μαχέρ-σαλάλ-χας-βαζ πάνω σε μια πλάκα. (Ησ 8:1, 2) Σε άλλο σημείο το όνομά του γράφεται Ουριγίας αντί Ουρίας.—2Βα 16:10· βλέπε ΟΥΡΙΓΙΑΣ Αρ. 1.

3. Πιθανώς κάποιος ιερέας ο οποίος στεκόταν στα δεξιά του Έσδρα ενώ εκείνος διάβαζε το Νόμο στους επαναπατρισμένους εξορίστους που είχαν συναχθεί στην Πύλη των Υδάτων, στην Ιερουσαλήμ.—Νε 8:1-4.

ΟΥΡΙΓΙΑΣ

(Ουριγίας) [Φως μου Είναι ο Ιεχωβά].

1. Ιερέας την εποχή που βασίλευε στον Ιούδα ο Άχαζ (761-746 Π.Κ.Χ.). Όταν ο Άχαζ πήγε στη Δαμασκό για να προσφέρει φόρο υποτελείας στον Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄, έστειλε στον Ουριγία το σχέδιο και το υπόδειγμα του μεγάλου θυσιαστηρίου που είδε εκεί και του είπε να χτίσει ένα παρόμοιο, δίνοντάς του αργότερα την εντολή να χρησιμοποιεί αυτό αντί για το θυσιαστήριο του Ιεχωβά. Ο Ουριγίας συμμορφώθηκε. (2Βα 16:8-16) Ο Ουριγίας (Ουρίας) παρέστη επίσης μάρτυρας όταν ο Ησαΐας έγραψε κάτι. (Ησ 8:1, 2) Κρίνοντας από το σπουδαίο ρόλο που έπαιξε και από την απουσία άλλου προσώπου που να έφερε τότε τον τίτλο του αρχιερέα, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ήταν ο αρχιερέας, μολονότι κάτι τέτοιο δεν αναφέρεται ρητά.

2. Προφήτης του Ιεχωβά και γιος του Σεμαΐα από την Κιριάθ-ιαρίμ. Στη διάρκεια της βασιλείας του Ιωακείμ, ο Ουριγίας προφήτευσε εναντίον του Ιούδα και της Ιερουσαλήμ, όπως και ο Ιερεμίας. Ωστόσο, όταν έμαθε ότι ο Ιωακείμ ζητούσε το θάνατό του, κατέφυγε στην Αίγυπτο, από όπου, όμως, τον έφεραν πίσω και τον θανάτωσαν, ενώ το σώμα του το έριξαν σε ένα κοινό νεκροταφείο.—Ιερ 26:20-23.

3. Γιος του Ακκώς, ιερέας, του οποίου ο γιος, ο Μερημώθ, ήταν ένας από τους ιερείς στη φροντίδα των οποίων εμπιστεύτηκε ο Έσδρας το χρυσάφι, το ασήμι και τα σκεύη του ναού που μετέφερε στην Ιερουσαλήμ. Ο Μερημώθ, ο γιος του Ουριγία, συνέβαλε αργότερα στην επισκευή του τείχους της Ιερουσαλήμ.—Εσδ 8:33· Νε 3:4, 21.

ΟΥΡΙΗΛ

(Ουριήλ) [Ο Θεός Είναι Φως].

1. Λευίτης απόγονος του Καάθ, γιος του Ταχάθ.—1Χρ 6:22, 24.

2. Αρχηγός των Κααθιτών όταν ο Δαβίδ διευθέτησε τη μεταφορά της κιβωτού της διαθήκης στην Ιερουσαλήμ.—1Χρ 15:5, 11, 12, 15.

3. Πατέρας της Μιχαΐας (Μααχά), της συζύγου του Βασιλιά Ροβοάμ και μητέρας του Αβιά. (2Χρ 13:1, 2· 11:21) Η Μααχά ήταν εγγονή του Αβεσσαλώμ. Εφόσον οι τρεις γιοι του Αβεσσαλώμ φαίνεται ότι πέθαναν νέοι και άτεκνοι (2Σα 14:27· 18:18), η Μιχαΐα πρέπει να ήταν παιδί της κόρης του Αβεσσαλώμ, της Θάμαρ, και του Ουριήλ, ο οποίος επομένως δεν ήταν γιος του Αβεσσαλώμ, αλλά γαμπρός του.

ΟΥΡΙΜ ΚΑΙ ΘΟΥΜΜΙΜ

Αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν για την εξακρίβωση του θεϊκού θελήματος όταν ήταν απαραίτητη μια απάντηση από τον Ιεχωβά σε ζητήματα εθνικής σημασίας.

Όπως είναι καταγραμμένο στο εδάφιο Λευιτικό 8:8, ο Μωυσής, αφού έθεσε το περιστήθιο πάνω στον Ααρών, έβαλε μέσα σε αυτό το Ουρίμ και το Θουμμίμ. Αν και η εβραϊκή πρόθεση η οποία μεταφράζεται εδώ «μέσα» μπορεί να αποδοθεί «πάνω», η ίδια λέξη χρησιμοποιείται στο εδάφιο Έξοδος 25:16, σύμφωνα με το οποίο οι δύο πέτρινες πλάκες τοποθετήθηκαν μέσα στην κιβωτό της διαθήκης. (Εξ 31:18) Μερικοί εικάζουν ότι το Ουρίμ και το Θουμμίμ ήταν οι 12 πέτρες που είχαν στερεωθεί στο περιστήθιο. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει δεδομένου ότι, κατά την τελετή της εγκαινίασης του ιερατείου, τοποθετήθηκε πάνω στον Ααρών το περιστήθιο πλήρες, με τις 12 πέτρες ραμμένες πάνω του, και κατόπιν τοποθετήθηκε μέσα σε αυτό το Ουρίμ και το Θουμμίμ. Επίσης, μια παραβολή των εδαφίων Έξοδος 28:9, 12, 30 αντικρούει τη θεωρία ότι το Ουρίμ και το Θουμμίμ ήταν οι δύο πέτρες όνυχα που βρίσκονταν στο εφόδ του αρχιερέα, πάνω στα κομμάτια που ξεκινούσαν από τους ώμους. (Εξ 28:9-14) Επρόκειτο προφανώς για ξεχωριστά αντικείμενα.

Η Χρήση Τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι το Ουρίμ και το Θουμμίμ έπρεπε να βρίσκονται πάνω από την καρδιά του Ααρών όταν αυτός ερχόταν «ενώπιον του Ιεχωβά»—αναμφίβολα όποτε στεκόταν στα Άγια, μπροστά στην κουρτίνα που οδηγούσε στα Άγια των Αγίων, για να ρωτήσει τον Ιεχωβά. Η θέση τους, «πάνω από την καρδιά του Ααρών», φαίνεται να υποδηλώνει ότι το Ουρίμ και το Θουμμίμ ήταν τοποθετημένα μέσα στην πτυχή, ή αλλιώς στο θύλακα, που σχηματιζόταν από το δίπλωμα του περιστήθιου. Τα αντικείμενα αυτά ήταν για «τις κρίσεις των γιων του Ισραήλ» και τα χρησιμοποιούσαν όταν χρειάζονταν απάντηση από τον Ιεχωβά σε κάποιο ζήτημα σημαντικό για τους ηγέτες του έθνους, και συνεπώς για το ίδιο το έθνος. Ο Ιεχωβά, ο Νομοθέτης του Ισραήλ, απαντούσε στον αρχιερέα υποδεικνύοντας τη σωστή πορεία ενέργειας για οποιοδήποτε ζήτημα.—Εξ 28:30.

Ο Δαβίδ ζήτησε από τον Αβιάθαρ να χρησιμοποιήσει το Ουρίμ και το Θουμμίμ όταν εκείνος, έχοντας γλιτώσει από τη σφαγή των ιερέων της Νωβ στην οποία πέθανε ο πατέρας του, πήγε στον Δαβίδ με το εφόδ. Προφανώς αυτό ήταν το εφόδ του αρχιερέα.—1Σα 22:19, 20· 23:6-15.

Ίσως Ήταν Κλήροι. Από τις αναφερόμενες στις Γραφές περιπτώσεις κατά τις οποίες ζητήθηκε η συμβουλή του Ιεχωβά μέσω του Ουρίμ και του Θουμμίμ, φαίνεται ότι η ερώτηση διατυπωνόταν έτσι ώστε να μπορεί να απαντηθεί με ένα «ναι» ή με ένα «όχι» ή τουλάχιστον να μπορεί να δοθεί μια λακωνική και άμεση απάντηση. Σε μία περίπτωση (1Σα 28:6) αναφέρεται μόνο το Ουρίμ, ενώ προφανώς υπονοείται και το Θουμμίμ.

Αρκετοί σχολιαστές της Αγίας Γραφής πιστεύουν ότι το Ουρίμ και το Θουμμίμ ήταν κλήροι. Αποκαλούνται «οι ιεροί κλήροι» στο εδάφιο Έξοδος 28:30, σύμφωνα με τη μετάφραση του Τζέιμς Μόφατ. Μερικοί υποθέτουν ότι επρόκειτο για τρεις κλήρους, στον έναν από τους οποίους ήταν χαραγμένη η λέξη «ναι», στον άλλον η λέξη «όχι», ενώ ο τρίτος ήταν κενός. Τραβώντας τους κλήρους, έπαιρναν την απάντηση στην ερώτηση που είχαν θέσει, εκτός αν τραβούσαν τον κενό, οπότε δεν έβγαινε καμιά απάντηση. Άλλοι θεωρούν ότι το Ουρίμ και το Θουμμίμ μπορεί να ήταν δύο επίπεδες πέτρες, λευκές από τη μια πλευρά και μαύρες από την άλλη. Όταν τις έριχναν κάτω και έπεφταν και οι δύο με τη λευκή πλευρά προς τα πάνω, αυτό σήμαινε «ναι», όταν έπεφταν με τη μαύρη σήμαινε «όχι», ενώ όταν έπεφταν η μία από τη λευκή και η άλλη από τη μαύρη πλευρά, αυτό σήμαινε ότι δεν υπήρχε απάντηση. Κάποτε, όταν ο Σαούλ είχε ρωτήσει μέσω του ιερέα αν έπρεπε να επαναλάβει μια επίθεση εναντίον των Φιλισταίων, δεν πήρε καμιά απάντηση. Υποπτευόμενος ότι κάποιος από τους άντρες του είχε αμαρτήσει, έκανε την εξής ικεσία: «Θεέ του Ισραήλ, δώσε Θουμμίμ!» Από τους παρόντες, πιάστηκαν ο Σαούλ και ο Ιωνάθαν. Στη συνέχεια έριξαν κλήρο μεταξύ αυτών των δύο. Στην εν λόγω αφήγηση, η έκκληση «Δώσε Θουμμίμ» φαίνεται να αναφέρεται σε κάτι ξεχωριστό από το ρίξιμο του κλήρου, αν και μπορεί να υποδηλώνεται ότι αυτά τα δύο συνδέονταν κάπως.—1Σα 14:36-42.

Αποτελούσαν Σύνδεσμο Μεταξύ της Βασιλείας και του Ιερατείου. Το Ααρωνικό ιερατείο μνημονεύεται στα εδάφια Δευτερονόμιο 33:8-10, τα οποία λένε: «Το Θουμμίμ σου και το Ουρίμ σου ανήκουν στον άντρα που είναι όσιος σε εσένα». Η δήλωση ότι αυτά ανήκουν “στον άντρα που είναι όσιος στον Ιεχωβά” ίσως αποτελεί έμμεση αναφορά στην οσιότητα της φυλής του Λευί (από την οποία προήλθε το Ααρωνικό ιερατείο) η οποία έγινε φανερή όταν συνέβη το περιστατικό με το χρυσό μοσχάρι.—Εξ 32:25-29.

Ο Ιεχωβά προμήθευσε με σοφία το Ουρίμ και το Θουμμίμ και τα έθεσε στα χέρια του αρχιερέα. Με αυτόν τον τρόπο ο βασιλιάς εξαρτόταν σε σημαντικό βαθμό από το ιερατείο και δεν συγκεντρωνόταν υπερβολικά μεγάλη εξουσία στα χέρια του. Η συνεργασία μεταξύ του θρόνου και του ιερατείου καταστάθηκε απαραίτητη. (Αρ 27:18-21) Ο Ιεχωβά έκανε γνωστό το θέλημά του στον Ισραήλ μέσω του γραπτού του Λόγου, καθώς επίσης μέσω προφητών και ονείρων. Φαίνεται, όμως, ότι οι προφήτες και τα όνειρα χρησιμοποιούνταν σε ειδικές περιπτώσεις, ενώ ο αρχιερέας με το Ουρίμ και το Θουμμίμ βρισκόταν πάντα ανάμεσα στο λαό.

Τερματίστηκε η Χρήση τους το 607 Π.Κ.Χ. Σύμφωνα με την Ιουδαϊκή παράδοση, η χρήση του Ουρίμ και του Θουμμίμ τερματίστηκε όταν η Ιερουσαλήμ ερημώθηκε και ο ναός της καταστράφηκε το 607 Π.Κ.Χ. από τα βαβυλωνιακά στρατεύματα υπό τον Βασιλιά Ναβουχοδονόσορα. (Βαβυλωνιακό Ταλμούδ, Σοτά 48β) Αυτή η άποψη υποστηρίζεται από τα όσα διαβάζουμε για αυτά τα αντικείμενα στα βιβλία του Έσδρα και του Νεεμία. Εκεί, ειπώθηκε σε κάποιους, οι οποίοι ισχυρίζονταν ότι είχαν ιερατική καταγωγή αλλά δεν κατάφεραν να βρουν τα ονόματά τους στα δημόσια αρχεία, ότι δεν μπορούσαν να τρώνε από τα αγιότατα πράγματα που χορηγούνταν στο ιερατείο μέχρι να εγερθεί ιερέας με Ουρίμ και Θουμμίμ. Αλλά δεν γίνεται πουθενά λόγος για χρήση τους εκείνη την εποχή, και έκτοτε η Αγία Γραφή δεν αναφέρει καθόλου αυτά τα ιερά αντικείμενα.—Εσδ 2:61-63· Νε 7:63-65.

Ο Μεγαλύτερος Αρχιερέας Συμβουλεύεται τον Ιεχωβά. Ο Ιησούς Χριστός χαρακτηρίζεται στην επιστολή του Παύλου προς τους Εβραίους ως ο μεγάλος Βασιλιάς-Ιερέας σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο ήταν ο Μελχισεδέκ. (Εβρ 6:19, 20· 7:1-3) Στο πρόσωπό του συνδυάζονται η βασιλεία και η ιεροσύνη. Το ιερατικό του έργο προσκιάστηκε από το έργο του αρχιερέα στον αρχαίο Ισραήλ. (Εβρ 8:3-5· 9:6-12) Όλη η κρίση του ανθρωπίνου γένους έχει παραδοθεί στα χέρια του, εφόσον είναι Αρχιερέας. (Ιωα 5:22) Παρ’ όλα αυτά, όταν ήταν στη γη, ο Ιησούς διακήρυξε: «Αυτά που σας λέω δεν τα λέω από δική μου επινόηση· αλλά ο Πατέρας που παραμένει σε ενότητα με εμένα κάνει τα έργα του» (Ιωα 14:10) και «Δεν κάνω τίποτα με δική μου πρωτοβουλία· αλλά όπως με δίδαξε ο Πατέρας λέω αυτά τα πράγματα». (Ιωα 8:28) Επίσης, είπε: «Αν εγώ κρίνω, η κρίση μου είναι αληθινή, επειδή δεν είμαι μόνος, αλλά ο Πατέρας που με έστειλε είναι μαζί μου». (Ιωα 8:16) Οπωσδήποτε, στην εξυψωμένη ουράνια θέση του, καθώς είναι τελειοποιημένος ως Αρχιερέας για πάντα, συνεχίζει την ίδια πορεία υποταγής στον Πατέρα του, αποβλέποντας σε εκείνον για καθοδηγία στην κρίση.—Εβρ 7:28· παράβαλε 1Κο 11:3· 15:27, 28.

ΟΥΣΙΜ

(Ουσίμ).

1. Γιος του Δαν (Γε 46:23), ο οποίος προφανώς ονομάζεται Σουχάμ στο εδάφιο Αριθμοί 26:42.

2. Επωνυμία που δόθηκε στους γιους του Αχήρ, οι οποίοι ανήκαν στη φυλή του Βενιαμίν.—1Χρ 7:6, 12.

3. Σύζυγος του Βενιαμίτη Σαχαραΐμ και μητέρα του Αβιτώβ και του Ελφαάλ.—1Χρ 8:1, 8, 11.

ΟΥΦΑΖ

(Ουφάζ).

Άγνωστη προς το παρόν τοποθεσία όπου κατά τους αρχαίους χρόνους υπήρχε χρυσάφι.—Ιερ 10:9· Δα 10:5.

ΟΥΦΑΜ

(Ουφάμ), ΟΥΦΑΜΙΤΕΣ (Ουφαμίτες) [Του (Από τον) Ουφάμ].

Ονομάζεται και Ουππίμ. Ο Ουφάμ ήταν “γιος”, κατά πάσα πιθανότητα μεταγενέστερος απόγονος, του Βενιαμίν και κεφαλή του πατρογονικού οίκου των Ουφαμιτών.—Γε 46:8, 21· Αρ 26:39· βλέπε ΟΥΠΠΙΜ.

ΟΥΦΦΑ

(Ουφφά) [Σκέπη].

Επικεφαλής της 13ης από τις 24 ιερατικές υποδιαιρέσεις που οργάνωσε ο Δαβίδ.—1Χρ 24:1-3, 7, 13.

ΟΦΕΙΡ

(Οφείρ).

1. Απόγονος του Σημ μέσω του Αρφαξάδ, του Σηλά, του Έβερ και του Ιοκτάν, ο 11ος από τους 13 γιους του Ιοκτάν. (Γε 10:22-29· 1Χρ 1:17-23) Ο Οφείρ πιθανώς γεννήθηκε 200 περίπου χρόνια πριν από τον Αβραάμ, ο οποίος υπήρξε απόγονος του Φάλεκ, θείου του Οφείρ από τη συγγένεια του πατέρα του. (Γε 10:25· 11:18-26) Όπως οι αδελφοί του, έτσι και ο Οφείρ φαίνεται ότι έγινε κεφαλή μιας από τις σημιτικές φυλές οι οποίες συγκαταλέχθηκαν μεταξύ των απογόνων του Νώε «σύμφωνα με τις οικογένειές τους, σύμφωνα με τις γλώσσες τους, στις χώρες τους, σύμφωνα με τα έθνη τους». (Γε 10:31, 32) Βλέπε Αρ. 2 για πιθανές τοποθεσίες της γης του Οφείρ στην οποία τελικά εγκαταστάθηκε αυτή η φυλή.

2. Τόπος φημισμένος για την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων χρυσού άριστης ποιότητας. Ήδη από την εποχή του Ιώβ (περ. 1600 Π.Κ.Χ.) το «πολύτιμο μετάλλευμα στο χώμα» και το «καθαρό χρυσάφι» μνημονεύονταν παράλληλα με το «χρυσάφι του Οφείρ». (Ιωβ 22:24· 28:15, 16) Το εδάφιο Ψαλμός 45:9 περιγράφει τη βασιλική σύζυγο στολισμένη με πολύτιμο χρυσάφι του Οφείρ, ενώ στα εδάφια Ησαΐας 13:11, 12, στην εξαγγελία εναντίον της Βαβυλώνας, το γεγονός ότι το χρυσάφι του Οφείρ ήταν σχετικά σπάνιο χρησιμοποιείται για να συμβολίσει το πόσο θα σπάνιζαν οι τυραννικοί άνθρωποι στη Βαβυλώνα μετά την πτώση της.

Ο Δαβίδ δώρισε 3.000 τάλαντα χρυσάφι του Οφείρ για την οικοδόμηση του ναού, χρυσάφι του οποίου η αξία αποτιμάται σε $1.156.050.000. (1Χρ 29:1, 2, 4) Αργότερα, ο εμπορικός στόλος του γιου του Δαβίδ, του Σολομώντα, έφερνε τακτικά από το Οφείρ 420 τάλαντα χρυσάφι. (1Βα 9:26-28) Η παράλληλη αφήγηση στο εδάφιο 2 Χρονικών 8:18 μιλάει για 450 τάλαντα. Ορισμένοι λόγιοι υποστηρίζουν ότι αυτή η διαφοροποίηση έλαβε χώρα τότε που τα γράμματα του αλφαβήτου χρησιμοποιούνταν για να συμβολίσουν και αριθμούς—ότι κάποιος αρχαίος αντιγραφέας μπορεί να εξέλαβε εσφαλμένα το εβραϊκό γράμμα νουν (נ), που αριθμητικά ισοδυναμεί με το 50, ως το γράμμα καφ (כ), που αντιπροσωπεύει το 20, ή το αντίστροφο. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι όλοι οι αριθμοί στις Εβραϊκές Γραφές παρατίθεντο ολογράφως και δεν παριστάνονταν με γράμματα. Επομένως, μια πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι και οι δύο αριθμοί είναι σωστοί και ότι το εισαγόμενο ακαθάριστο ποσό ήταν 450 τάλαντα, από τα οποία τα 420 ήταν καθαρό κέρδος.

Το 1946, οι Βιβλικές αφηγήσεις σχετικά με εισαγωγές χρυσού από το Οφείρ επιβεβαιώθηκαν με την ανακάλυψη ενός θραύσματος αγγείου ΒΑ της περιοχής Τελ Αβίβ-Γιάφο. Πάνω στο θραύσμα υπήρχε μια επιγραφή που έλεγε: «Χρυσάφι του Οφείρ για την μπετ χορόν, τριάντα σίκλοι».—Εφημερίδα Μελετών της Εγγύς Ανατολής (Journal of Near Eastern Studies), 1951, Τόμ. 10, σ. 265, 266.

Εκτός του ότι ήταν τόπος στον οποίο εξορύσσονταν τεράστιες ποσότητες χρυσού, η γη του Οφείρ ήταν επίσης ο τόπος από τον οποίο προέρχονταν τα δέντρα «αλγούμ» καθώς και διάφορες πολύτιμες πέτρες που εισήγε ο Σολομών. (1Βα 10:11· 2Χρ 9:10) Ωστόσο, όταν έπειτα από εκατό χρόνια ο Βασιλιάς Ιωσαφάτ επιχείρησε μια αποστολή σε εκείνη τη γη, το αποτέλεσμα υπήρξε καταστροφικό, διότι τα «πλοία της Θαρσείς» που είχε στη διάθεσή του ναυάγησαν στην Εσιών-γεβέρ, στο μυχό του Κόλπου της Άκαμπα.—1Βα 22:48· βλέπε ΘΑΡΣΕΙΣ Αρ. 4.

Τοποθεσία. Η ακριβής τοποθεσία του Οφείρ δεν μπορεί να καθοριστεί σήμερα με βεβαιότητα. Από τις διάφορες εκδοχές που προβάλλονται, τρεις είναι οι επικρατέστερες: η Ινδία, η Αραβία και η βορειοανατολική Αφρική. Σε όλα αυτά τα μέρη θα μπορούσε να έχει πρόσβαση ένας στόλος που είχε ως βάση την Εσιών-γεβέρ, στο μυχό του ανατολικού βραχίονα της Ερυθράς Θάλασσας. Όσον αφορά την Ινδία, εκεί μπορούσαν να βρεθούν όλα τα αγαθά που έφερναν τα πλοία του Σολομώντα και του Χιράμ. Ο Ιώσηπος, ο Ιερώνυμος και η Μετάφραση των Εβδομήκοντα θα μπορούσαν επίσης να παρατεθούν ως πηγές που υποστηρίζουν κατά κάποιον τρόπο ότι το Οφείρ βρισκόταν στην Ινδία. Από την άλλη πλευρά, όσοι ισχυρίζονται ότι το Οφείρ βρισκόταν στη βορειοανατολική Αφρική κοντά στη Σομαλία, στο κάτω άκρο της Ερυθράς Θάλασσας, επισημαίνουν ότι, σε σύγκριση με την Ινδία, η περιοχή αυτή θα ήταν μια κατά πολύ πλησιέστερη πηγή προμήθειας όλων αυτών των εισαγόμενων ειδών.

Ωστόσο, η πλάστιγγα φαίνεται να κλίνει προς την άποψη ότι το Οφείρ ήταν μια περιοχή της νοτιοδυτικής Αραβίας κοντά στην Υεμένη. Τα στοιχεία που παρατίθενται υπέρ αυτής της εκδοχής βασίζονται στην προϋπόθεση ότι οι απόγονοι του Οφείρ, γιου του Ιοκτάν, εγκαταστάθηκαν στην Αραβική Χερσόνησο μαζί με άλλες αδελφές φυλές, όπως ήταν οι απόγονοι του Σεβά και του Αβιλά. (Γε 10:28, 29) Η αφήγηση σχετικά με την επίσκεψη της βασίλισσας της Σεβά (πιθανώς από τη νότια Αραβία) τοποθετείται ανάμεσα στις δύο αναφορές για το εμπόριο του Σολομώντα με το Οφείρ.—1Βα 9:26–10:11.

ΟΦΗΛ

(Οφήλ) [Ύψωμα [λοφίσκος, προεξοχή, πρήξιμο, εξόγκωμα]].

Η εβραϊκή λέξη ‛Όφελ εφαρμόζεται με δύο τρόπους. Τις περισσότερες φορές εφαρμόζεται με τοπογραφική έννοια σε έναν ευδιάκριτο λόφο ή φυσική προεξοχή. Ένας τύπος αυτής της λέξης εφαρμόζεται επίσης στο πρήξιμο ή στη διόγκωση φλεβών του σώματος, μια κατάσταση γνωστή ως αιμορροΐδες.—Δευ 28:27· 1Σα 5:6, 9, 12· 6:4, 5.

Στην Ιερουσαλήμ ή στα περίχωρά της υπήρχε ένας συγκεκριμένος λόφος ή ύψωμα που ονομαζόταν χα ‛Όφελ, ή αλλιώς Οφήλ. Οι Γραφικές αναφορές σε συνδυασμό με τα σχόλια του Ιώσηπου τοποθετούν το Οφήλ στη νοτιοανατολική γωνία του Όρους Μοριά. (2Χρ 27:3· 33:14· Νε 3:26, 27· 11:21) Τον πρώτο αιώνα Κ.Χ., ο Ιώσηπος προσδιόρισε τη θέση του Οφήλ στο σημείο όπου το ανατολικό τείχος «κατέληγε στην ανατολική στοά του ναού». (Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Ε΄, 145 [iv, 2]) Το Οφήλ φαίνεται ότι ήταν ένα κομμάτι γης που προεξείχε προς τα ανατολικά από τη νοτιοανατολική γωνία του λόφου όπου βρισκόταν ο ναός της Ιερουσαλήμ.

Το τείχος και η υπερυψωμένη θέση του Οφήλ πάνω από την Κοιλάδα Κιδρόν το καθιστούσαν ισχυρή αμυντική θέση. Εντούτοις, ο Ησαΐας προφήτευσε ότι «το Οφήλ»—προφανώς αυτό της Ιερουσαλήμ—θα γινόταν “γυμνός αγρός”.—Ησ 32:14· παράβαλε την αναφορά στον πύργο και στο «ύψωμα» (‛Όφελ) στο εδ. Μιχ 4:8.

Οι μελετητές πιστεύουν ότι η λέξη ‛Όφελ στο εδάφιο 2 Βασιλέων 5:24 αναφέρεται σε κάποιον ευδιάκριτο λόφο ή οχυρωμένο τόπο κοντά στη Σαμάρεια στον οποίο ο Γιεζί, ο υπηρέτης του Ελισαιέ, μετέφερε τα πλούτη που πήρε από τον Νεεμάν. Αυτό αφήνει να εννοηθεί ότι η εν λόγω λέξη εφαρμοζόταν και σε άλλα υψώματα εκτός από αυτό της Ιερουσαλήμ.

ΟΦΝΕΙ

(Οφνεί) [αιγυπτιακής προέλευσης· σημαίνει «Γυρίνος»].

Ένας από τους γιους του Αρχιερέα Ηλεί. Ο Οφνεί και ο αδελφός του ο Φινεές ήταν «άχρηστοι άνθρωποι», ένοχοι βέβηλης συμπεριφοράς και χονδροειδούς ανηθικότητας. (1Σα 1:3· 2:12-17, 22-25) Εξαιτίας της απιστίας που εκδήλωσε ο Οφνεί ενόσω υπηρετούσε ως ιερέας στο αγιαστήριο του Ιεχωβά, ο Ιεχωβά τον έκρινε άξιο θανάτου. Πράγματι, αυτός πέθανε όταν η ιερή Κιβωτός πιάστηκε από τους Φιλισταίους.—1Σα 2:34· 4:4, 11, 17· βλέπε ΦΙΝΕΕΣ Αρ. 2.

ΟΦΝΙ

(Οφνί).

Πόλη του Βενιαμίν (Ιη 18:21, 24) η οποία συνδέεται συνήθως με τη Γοφνά που μνημονεύει ο Ιώσηπος (Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Γ΄, 55 [iii, 5]) και θεωρείται ότι είναι η σημερινή Τζίφνα. Η τοποθεσία αυτή βρίσκεται περίπου 5 χλμ. ΒΒΔ της Βαιθήλ και επομένως Β, όπως φαίνεται, της περιοχής του Βενιαμίν. (Ιη 18:11-13) Για να είναι σωστή αυτή η ταύτιση πρέπει να υποτεθεί είτε ότι η Οφνί ήταν παρεμβαλλόμενη πόλη των Βενιαμιτών στον Εφραΐμ είτε ότι κοντά στη Βαιθήλ το όριο του Βενιαμίν εκτεινόταν προς Β έτσι ώστε να περιλαμβάνει και αυτή την τοποθεσία όπου εικάζεται ότι βρισκόταν η Οφνί.

ΟΦΡΑ

(Οφρά).

1. [Νεαρό [Αρσενικό Ελάφι]]. Απόγονος του Ιούδα μέσω του Μεονοθαΐ.—1Χρ 4:1, 14.

[2, 3: πιθανώς, Τόπος Χώματος]

2. Πόλη του Βενιαμίν. (Ιη 18:21, 23) Μπορούμε να συμπεράνουμε πού περίπου βρισκόταν από το υπόμνημα των συγκρούσεων ανάμεσα στον Ισραήλ και στους Φιλισταίους κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Σαούλ. Από το στρατόπεδό τους στη Μιχμάς, ομάδες Φιλισταίων λεηλατητών έκαναν εξορμήσεις προς τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις. Η μία ομάδα στρεφόταν προς το δρόμο της Οφρά. Μια άλλη κατευθυνόταν δυτικά, προς το δρόμο της Βαιθ-ορών, ενώ μια τρίτη ακολουθούσε ανατολική πορεία, προς «το δρόμο που οδηγούσε στο όριο το οποίο βλέπει προς την κοιλάδα Ζεβωίμ». Εφόσον τουλάχιστον ένα μέρος του ισραηλιτικού στρατεύματος ήταν στρατοπεδευμένο στη Γααβά, στα Ν της Μιχμάς, η ομάδα των Φιλισταίων που έπαιρνε το δρόμο της Οφρά προφανώς κατευθυνόταν βόρεια. Επομένως, η Οφρά εντοπίζεται Β της Μιχμάς.—1Σα 13:16-18.

Οι λόγιοι ταυτίζουν συχνά την Οφρά με την πόλη που ονομάζεται Εφραΐμ (2Σα 13:23· Ιωα 11:54) και Εφραΐν (2Χρ 13:19), και η οποία πιστεύεται ότι αντιστοιχεί στο ετ-Τάιγιμπα (περ. 6 χλμ. ΑΒΑ της Βαιθήλ).

3. Η ιδιαίτερη πατρίδα του Γεδεών και ο τόπος όπου ο άγγελος του Ιεχωβά τού ανέθεσε την αποστολή να σώσει τον Ισραήλ από την παλάμη του Μαδιάμ. (Κρ 6:11-32) Μετά τη νίκη του επί των δυνάμεων του εχθρού, ο Γεδεών έφτιαξε ένα εφόδ από τα λάφυρα που συνεισέφεραν όλοι και το εξέθεσε στην Οφρά. Έπειτα, αυτό το εφόδ έγινε αντικείμενο ειδωλολατρικής προσκύνησης. (Κρ 8:24-27) Αργότερα, μετά το θάνατο του Γεδεών και την ταφή του στην Οφρά, ο φιλόδοξος γιος του ο Αβιμέλεχ «σκότωσε τους αδελφούς του . . . εβδομήντα άντρες, πάνω σε μια πέτρα· απέμεινε, όμως, ο Ιωθάμ, ο νεότερος». (Κρ 8:32· 9:5) Εκτός από τον Αβιμέλεχ, ο Γεδεών είχε άλλους 70 γιους. (Κρ 8:30, 31) Επομένως, εφόσον ο Ιωθάμ γλίτωσε από τη σφαγή, ο Αβιμέλεχ προφανώς σκότωσε μόνο 69 γιους στην Οφρά. Τα όσα είπε αργότερα ο Ιωθάμ αναφορικά με αυτό το περιστατικό φαίνεται απλώς να επισημαίνουν την πρόθεση του Αβιμέλεχ να σκοτώσει και τους 70 γιους. (Κρ 9:18) Ωστόσο, όπως παρατηρεί εύστοχα ένα εβραϊκό σχολιολόγιο: «Παρ’ όλα αυτά είναι σωστό να αναφερόμαστε στο στρογγυλό αριθμό των “εβδομήντα” σφαγμένων».—Τα Βιβλία της Αγίας Γραφής, του Εκδοτικού Οίκου Σοντσίνο (Soncino Books of the Bible), επιμέλεια Α. Κοέν, Λονδίνο, 1950 (Ιησούς του Ναυή και Κριτές, σ. 234).

Η εν λόγω Οφρά βρισκόταν προφανώς Δ του Ιορδάνη. Κατά την τρέχουσα άποψη ορισμένων ταυτίζεται με το ελ-Αφούλε (Αφούλα), περίπου 45 χλμ. Β της Συχέμ.

ΟΧΑΔ

(Οχάδ).

Ο τρίτος στη σειρά κατονομαζόμενος γιος του Συμεών. (Γε 46:10· Εξ 6:15) Το όνομά του δεν εμφανίζεται μεταξύ των ιδρυτών οικογενειών στον κατάλογο μιας μεταγενέστερης απογραφής.—Αρ 26:12-14.

ΟΧΙΑ

[εβρ. κείμενο, ’εφ‛έχ· τσιφ‛ονί· ελλ. κείμενο, ἔχιδνα].

Δηλητηριώδες φίδι που διαθέτει πολύ εξειδικευμένα ιοβόλα δόντια τα οποία αναδιπλώνονται οριζόντια στον ουρανίσκο όταν δεν χρησιμοποιούνται. Το δηλητήριο της οχιάς ποικίλλει ανάλογα με το είδος της, στη δε Παλαιστίνη υπάρχουν αρκετά είδη. Ένα από τα πιο επικίνδυνα είναι μια οχιά της άμμου (έχιδνα η αμμοδύτης [Vipera ammodytes]) στην περιοχή της Κοιλάδας του Ιορδάνη. Ένα άλλο είδος είναι η οχιά της Παλαιστίνης (Vipera palaestina). Ο εβραϊκός όρος ’εφ‛έχ συνδέεται συνήθως με την αραβική λέξη ’αφ‛άν, η οποία αναφέρεται στην οχιά των ασιατικών ερήμων, ένα δηλητηριώδες φίδι που συναντάται στις αμμώδεις πεδιάδες της Ιεριχώς.

Η δραστικότητα του δηλητηρίου της οχιάς υποδηλώνεται στο εδάφιο Ιώβ 20:16, όπου ο Σωφάρ αναφέρεται στην ικανότητα που έχει η «γλώσσα [της] οχιάς» να σκοτώνει. Ευρισκόμενος στη Μάλτα ως ναυαγός, ο απόστολος Παύλος μάζευε ένα δεμάτι κλαδιά, και την ώρα που το έβαζε πάνω στη φωτιά, βγήκε μια οχιά και πιάστηκε πάνω στο χέρι του. Ωστόσο, «εκείνος τίναξε από πάνω του το δηλητηριώδες πλάσμα και το έριξε στη φωτιά και δεν έπαθε κακό», μολονότι οι παριστάμενοι περίμεναν να πρηστεί από τη φλεγμονή ή να πεθάνει ξαφνικά.—Πρ 28:3-6.

Αλληγορική Χρήση. Το επικίνδυνο δάγκωμα της οχιάς χρησιμοποιείται αλληγορικά στο εδάφιο Παροιμίες 23:32, όπου ο σοφός άντρας περιγράφει τις συνέπειες της υπερβολικής κατανάλωσης κρασιού, λέγοντας: «Δαγκώνει σαν φίδι και εκκρίνει δηλητήριο σαν οχιά [εβρ., ουχετσιφ‛ονί]». Περιγράφοντας την πονηρία την οποία είχε καταλήξει να πράττει ο λαός του Θεού, ο Ισραήλ, ο προφήτης Ησαΐας έγραψε: «Τα αβγά δηλητηριώδους φιδιού εκκόλαψαν . . . Όποιος έτρωγε από τα αβγά τους πέθαινε, και από το αβγό που έσπαζε εκκολαπτόταν οχιά». (Ησ 59:5) Τα περισσότερα φίδια γεννούν αβγά, και μολονότι οι οχιές στην πλειονότητά τους δεν είναι ωοτόκες, ορισμένα είδη τους είναι.

Ο Ιωάννης ο Βαφτιστής αποκάλεσε τους Φαρισαίους και τους Σαδδουκαίους «γεννήματα οχιάς». (Ματ 3:7· Λου 3:7) Και ο Ιησούς Χριστός αποκάλεσε τους γραμματείς και τους Φαρισαίους «γεννήματα οχιάς» λόγω της πονηρίας τους και της θανατηφόρας πνευματικής βλάβης που μπορούσαν να προκαλέσουν σε ανυποψίαστους ανθρώπους.—Ματ 12:34· 23:33.

ΟΧΙΑ, ΚΕΡΑΣΦΟΡΑ

[εβρ., ‛αχσούβ· σεφιφόν].

Μια από τις δηλητηριώδεις οχιές της Παλαιστίνης, η οποία ξεχωρίζει από ένα μικρό κωνικό κέρατο που φέρει πάνω από κάθε μάτι. Ο Ρέιμοντ Ντίτμαρς αναφέρει ότι η κερασφόρα οχιά (κεράστης ο κερασφόρος [Cerastes cornutus]) ζει στη βόρεια Αφρική, από την Αλγερία ως την Αίγυπτο, καθώς επίσης στην Αραβία και στη νότια Παλαιστίνη.

Επειδή το δηλητήριο της κερασφόρας οχιάς είναι δυνατό (αν και συνήθως όχι θανατηφόρο για τους ανθρώπους), ο Δαβίδ λέει εύστοχα ότι οι βίαιοι άνθρωποι ακόνισαν τη γλώσσα τους «σαν του φιδιού· το δηλητήριο της κερασφόρας οχιάς είναι κάτω από τα χείλη τους».—Ψλ 140:3· βλέπε ΑΣΠΙΔΑ, 2.

Η κερασφόρα οχιά φτάνει σε μέγιστο μήκος τα 80 εκ. περίπου και, επειδή το χρώμα της είναι ανοιχτό, παρόμοιο με της άμμου, μπορεί να κρύβεται μέσα σε αυτήν ενεδρεύοντας για τη λεία της. Το μη εξασκημένο μάτι δυσκολεύεται πάρα πολύ να εντοπίσει μια κερασφόρα οχιά που παραμονεύει. Στο βιβλίο του Ερπετά του Κόσμου ([Reptiles of the World] 1953, σ. 234, 235), ο Ρέιμοντ Ντίτμαρς περιγράφει μερικές κερασφόρες οχιές που είδε σε αιχμαλωσία: «Όπως όλες οι οχιές της ερήμου, έτσι και αυτές προσπαθούσαν συνεχώς να ρίξουν πάνω στη ράχη τους άμμο για να κρυφτούν. Αν το κλουβί διέθετε αρκετές ίντσες ψιλής άμμου, το μόνο που φαινόταν από τα φίδια στη διάρκεια της ημέρας ήταν η κορυφή των κεφαλιών τους. Καθώς το ερπετό ρίχνει πάνω του άμμο, κάνει το σώμα του τόσο επίπεδο ώστε η κάτω άκρη του λειτουργεί σαν φτυάρι, ενώ στη συνέχεια, με μια σειρά αξιοσημείωτων κυματώσεων που διατρέχουν εκατέρωθεν το σώμα του σε όλο του το μήκος, το φίδι βυθίζεται στην άμμο ή τη συσσωρεύει πάνω στη ράχη του».

Μεταφορική Χρήση. Η κερασφόρα οχιά, η οποία είναι πολύ άγρυπνη και χτυπάει ταχύτατα, είναι γνωστό ότι επιτίθεται σε άλογα. Γι’ αυτό, ο παραλληλισμός της φυλής του Δαν με «κερασφόρο φίδι» στο εδάφιο Γένεση 49:17 είναι πολύ εύστοχος. Εκεί ο Ιακώβ παρομοίασε τον Δαν με φίδι, κερασφόρο φίδι, «το οποίο δαγκώνει τις φτέρνες του αλόγου ώστε ο αναβάτης του πέφτει προς τα πίσω». Η φράση αυτή δεν είχε σκοπό να υποβιβάσει τον Δαν, σαν να επρόκειτο για απαίσιο φίδι κρυμμένο στο χορτάρι, που δεν άξιζε τίποτα άλλο παρά να το πατήσουν με τη φτέρνα. Απεναντίας, με την ιδιότητα του φιδιού, ο Δαν θα εξυπηρετούσε έναν μεγάλο εθνικό σκοπό. Ενεδρεύοντας σαν την κερασφόρα οχιά, θα μπορούσε στην ουσία να δαγκώσει τις φτέρνες του αλόγου στο οποίο θα επέβαινε ένας πολεμιστής του εχθρού, κάνοντας το άλογο να σηκωθεί στα δυο του πόδια και να ρίξει τον αναβάτη προς τα πίσω. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αν και μικρός, ο Δαν μπορούσε να αποδειχτεί εξίσου επικίνδυνος με μια κερασφόρα οχιά για όσους δημιουργούσαν προβλήματα στον Ισραήλ.

ΟΧΟΖΑΘ

(Οχοζάθ) [Ιδιοκτησία].

Ο “έμπιστος φίλος” που συνόδευσε τον Αβιμέλεχ, τον Φιλισταίο βασιλιά των Γεράρων, σε μια επίσκεψη που έκανε εκείνος στον Ισαάκ, στη Βηρ-σαβεέ. (Γε 26:23, 26) Αυτή είναι η πρώτη περίπτωση που η Αγία Γραφή αναφέρεται σε έναν «έμπιστο φίλο», δηλαδή ένα αξιόπιστο άτομο που ανήκει στο στενό κύκλο κάποιου και είναι σύμβουλός του ή εξουσιοδοτείται να ενεργεί ως εκπρόσωπός του.—Βλέπε ΦΙΛΟΣ (Φίλος του Βασιλιά).

ΟΧΟΖΙΑΣ

(Οχοζίας) [Έχει Κρατήσει ο Ιεχωβά].

Το όνομα δύο βασιλιάδων, ενός του Ισραήλ και ενός του Ιούδα.

1. Γιος του Αχαάβ και της Ιεζάβελ και βασιλιάς του Ισραήλ επί δύο χρόνια. Ανέλαβε τη βασιλεία περίπου το 919 Π.Κ.Χ. Ακολούθησε τους ειδωλολάτρες γονείς του στη λατρεία του Βάαλ. (1Βα 22:51-53) Όταν πέθανε ο πατέρας του Οχοζία, ο Μωάβ άδραξε την ευκαιρία και ξεκίνησε ανταρσία για να απαλλαχτεί από το βαρύ φόρο υποτελείας που πλήρωνε—100.000 αρνιά και άλλα τόσα αρσενικά πρόβατα μαζί με το μαλλί τους. (2Βα 1:1· 3:4, 5) Την ανταρσία αυτή περιγράφει ο Βασιλιάς Μησά του Μωάβ στην επιγραφή της Μωαβιτικής Λίθου. Πιθανώς λόγω του ατυχήματος που είχε στη συνέχεια ο Οχοζίας και του πρόωρου θανάτου του, δεν προσπάθησε να καθυποτάξει τους Μωαβίτες.

Ο Οχοζίας σύναψε ναυτική συμμαχία με τον Ιωσαφάτ του Ιούδα η οποία προέβλεπε τη συνεργασία τους σε ένα ναυπηγικό εγχείρημα στην Εσιών-γεβέρ, στον Κόλπο της Άκαμπα. Ο Θεός αποδοκίμασε το σχέδιο εξαιτίας της πονηρίας του Οχοζία, και τα πλοία ναυάγησαν. (2Χρ 20:35-37) Τα εδάφια 1 Βασιλέων 22:48, 49 δείχνουν ότι ο Οχοζίας ζήτησε την άδεια του Ιωσαφάτ για να επανδρωθούν τα πλοία και με ναυτικούς από τον Ισραήλ εκτός από τους ναυτικούς του Ιούδα, αλλά ο Ιωσαφάτ αρνήθηκε. Αν αυτό το αίτημα έγινε προτού ναυαγήσουν τα πλοία, η άρνηση του Ιωσαφάτ πιθανόν να υποδηλώνει απλώς ότι ο Ιωσαφάτ δεν εμπιστευόταν τον Οχοζία και ήταν επιφυλακτικός, φοβούμενος τυχόν επεκτατικές βλέψεις του βόρειου βασιλείου. Αν το αίτημα έγινε μετά τη συντριβή του στόλου, ίσως ο Οχοζίας υπαινισσόταν ότι οι άντρες του Ιωσαφάτ στερούνταν ικανοτήτων και ότι ήταν υπεύθυνοι για το ναυάγιο των πλοίων, γι’ αυτό και πρότεινε να επισκευάσουν τα πλοία και να τα ξαναστείλουν, επανδρωμένα αυτή τη φορά και με ναύτες από τον Ισραήλ. Σε αυτή την περίπτωση, ο Ιωσαφάτ ίσως αρνήθηκε αναγνωρίζοντας τη φανερή αποδοκιμασία του Θεού για το σχέδιο αυτό.

Ένα ατύχημα που έπαθε ο βασιλιάς στο σπίτι του—έπεσε από κάποιο δικτυωτό (το οποίο πιθανώς κάλυπτε έναν φωταγωγό) του ανωγείου του—τον άφησε κατάκοιτο και σοβαρά άρρωστο. (2Βα 1:2) Ο Οχοζίας, σαν να μην υπήρχε πια ο αληθινός Θεός, έστειλε αγγελιοφόρους στον θεό των Φιλισταίων Βάαλ-ζεβούλ για να ρωτήσει τι προοπτικές ανάρρωσης είχε. Ο προφήτης Ηλίας τούς σταμάτησε στο δρόμο, και οι αγγελιοφόροι γύρισαν πίσω και μετέφεραν στο βασιλιά το μήνυμα ότι το κρεβάτι όπου κειτόταν άρρωστος θα γινόταν και το νεκροκρέβατό του. Αντί να ταπεινωθεί, ο Οχοζίας έστειλε 50 άντρες με τον πεντηκόνταρχό τους να του φέρουν τον Ηλία. Τόσο αυτό το απόσπασμα όσο και ένα δεύτερο, όταν ανακοίνωσαν στον Ηλία τη διαταγή του βασιλιά να “κατεβεί” από το βουνό όπου καθόταν, εξολοθρεύτηκαν με φωτιά. Ένα τρίτο απόσπασμα που έστειλε ο πείσμων βασιλιάς γλίτωσε μόνο και μόνο επειδή ο αρχηγός του ικέτευσε με σεβασμό τον Ηλία “να σταθεί πολύτιμη στα μάτια” του η ζωή η δική του και των αντρών του. Τότε ο Ηλίας κατέβηκε και επέδωσε το άγγελμα θανάτου στον Οχοζία κατά πρόσωπο. Ο Οχοζίας τελικά πέθανε και, επειδή δεν είχε γιο, τον διαδέχθηκε ο αδελφός του ο Ιωράμ.—2Βα 1:2-17.

2. Γιος του Ιωράμ και της Γοθολίας, για τον οποίο αναφέρεται ότι διατέλεσε βασιλιάς του Ιούδα επί έναν χρόνο (περ. 906 Π.Κ.Χ.). Στη διάρκεια της βασιλείας του πατέρα του εισέβαλαν στον Ιούδα οι Φιλισταίοι και οι Άραβες και αιχμαλώτισαν όλους τους γιους του Ιωράμ εκτός από τον νεότερο, τον Ιωάχαζ (Οχοζία). (2Χρ 21:16, 17· 22:1) Ήταν νεαρός, 22 ετών, όταν ανέβηκε στο θρόνο, και η δεσποτική μητέρα του η Γοθολία, κόρη του Αχαάβ και της Ιεζάβελ, τον επηρέασε προς την πονηρία. (2Βα 8:25-27· 2Χρ 22:2-4) Συνόδευσε τον Βασιλιά Ιωράμ του Ισραήλ (θείο του από τη συγγένεια της μητέρας του) σε μια μάχη εναντίον της Συρίας στη Ραμώθ-γαλαάδ, στην οποία ο Ιωράμ τραυματίστηκε. Αργότερα, ο Οχοζίας επισκέφτηκε τον Ιωράμ ενόσω αυτός ανέρρωνε στην Ιεζραέλ.—2Βα 8:28, 29· 9:15· 2Χρ 22:5, 6.

Αν συνδυάσουμε τις δύο αφηγήσεις (2Βα 9:21-28· 2Χρ 22:7-9), προκύπτει ότι προφανώς συνέβησαν τα εξής: Ο Ιηού, πλησιάζοντας στην Ιεζραέλ, συνάντησε τον Ιωράμ και τον Οχοζία. Ο Ιηού πάταξε τον Ιωράμ, αλλά ο Οχοζίας διέφυγε. Σε εκείνη τη φάση, ο Ιηού δεν καταδίωξε τον Οχοζία αλλά συνέχισε ως την Ιεζραέλ για να ολοκληρώσει το εκτελεστικό έργο που είχε να επιτελέσει εκεί. Στο μεταξύ ο Οχοζίας, ο οποίος είχε τραπεί σε φυγή, προσπάθησε να ξαναγυρίσει στην Ιερουσαλήμ, αλλά κατάφερε να φτάσει μόνο μέχρι τη Σαμάρεια, όπου προσπάθησε να κρυφτεί. Οι άντρες του Ιηού οι οποίοι καταδίωκαν τον Οχοζία τον ανακάλυψαν στη Σαμάρεια, τον συνέλαβαν και τον έφεραν στον Ιηού, ο οποίος βρισκόταν κοντά στην πόλη Ιβλεάμ, όχι μακριά από την Ιεζραέλ. Όταν ο Ιηού είδε τον Οχοζία, διέταξε τους άντρες του να τον σκοτώσουν στο άρμα του. Εκείνοι τον χτύπησαν και τον τραυμάτισαν καθ’ οδόν προς τη Γουρ, κοντά στην Ιβλεάμ, αλλά τον άφησαν να διαφύγει, και αυτός κατέφυγε στη Μεγιδδώ όπου πέθανε από τα τραύματά του. Έπειτα τον πήραν στην Ιερουσαλήμ και τον έθαψαν εκεί. Οι αφηγήσεις για το θάνατό του δεν αντιφάσκουν μεταξύ τους αλλά συμπληρώνουν η μία την άλλη.

Το εδάφιο 2 Χρονικών 22:7 τονίζει ότι ο θάνατος του Οχοζία προήλθε «από τον Θεό», άρα λοιπόν ο Ιηού, θανατώνοντας αυτόν τον άντρα που είχε συμπράξει με τον καταδικασμένο οίκο του Αχαάβ, ενήργησε ως εκτελεστής εντεταλμένος από τον Θεό. Ο Οχοζίας αναφέρεται και ως «Αζαρίας» στο εδάφιο 2 Χρονικών 22:6 (παρότι σε αυτό το σημείο 15 εβραϊκά χειρόγραφα λένε «Οχοζίας») και ως «Ιωάχαζ» στα εδάφια 2 Χρονικών 21:17· 25:23 (όπου έχουμε μια περίπτωση μετάθεσης του θεϊκού ονόματος, ώστε αυτό να αποτελεί πρόθημα της λέξης αντί για επίθημα).

ΟΧΡΑΝ

(Οχράν) [από μια ρίζα που σημαίνει «επιφέρω εξοστρακισμό (προβλήματα)»].

Ασηρίτης του οποίου ο γιος, ο Φαγιήλ, διορίστηκε αρχηγός της φυλής του Ασήρ μετά την Έξοδο από την Αίγυπτο.—Αρ 1:13, 16· 2:27· 7:72, 77· 10:26.

ΟΧΥΡΩΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑ

Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «οχύρωμα» δηλώνει βασικά έναν αδιαπέραστο, απρόσιτο τόπο. (Παράβαλε Ζαχ 11:2, υποσ.) Η οχύρωση μιας κωμόπολης ήταν δαπανηρή και δύσκολη υπόθεση και απαιτούσε επαρκή στρατιωτική δύναμη για την άμυνά της, γι’ αυτό και δεν ήταν όλες οι κωμοπόλεις οχυρωμένες. Οι μεγαλύτερες πόλεις ήταν συνήθως περιτειχισμένες, ενώ οι μικρότερες κωμοπόλεις στα περίχωρα, γνωστές και ως εξαρτώμενες κωμοπόλεις, ήταν ατείχιστες. (Ιη 15:45, 47· 17:11) Οι κάτοικοι αυτών των κωμοπόλεων μπορούσαν να καταφύγουν στην περιτειχισμένη πόλη σε περίπτωση εχθρικής εισβολής. Επομένως, οι οχυρωμένες πόλεις αποτελούσαν καταφύγιο για τους περίοικους. Οι πόλεις οχυρώνονταν επίσης όταν βρίσκονταν σε στρατηγική θέση για να προστατέψουν οδικές αρτηρίες, πηγές νερού, δρόμους που οδηγούσαν σε βάσεις ανεφοδιασμού, καθώς και γραμμές επικοινωνίας.

Τα οχυρωματικά έργα σε πολλές πόλεις της Υποσχεμένης Γης ήταν τόσο ισχυρά και ψηλά ώστε οι άπιστοι κατάσκοποι που στάλθηκαν από τον Μωυσή για να κατασκοπεύσουν τη Χαναάν ανέφεραν ότι «οι οχυρωμένες πόλεις είναι πολύ μεγάλες» και «οχυρωμένες ως τους ουρανούς». Λόγω της απιστίας τους θεωρούσαν αυτές τις πόλεις απόρθητες.—Αρ 13:28· Δευ 1:28.

Οι πόλεις στις Βιβλικές χώρες καταλάμβαναν συνήθως έκταση λίγων μόνο τετραγωνικών χιλιομέτρων. Μερικές, όμως, ήταν αρκετά μεγαλύτερες. Οι πρωτεύουσες της Αιγύπτου, της Ασσυρίας, της Βαβυλωνίας και της Περσίας, όπως επίσης η Ρώμη, ήταν εξαιρετικά μεγάλες. Η Βαβυλώνα ήταν μία από τις καλύτερα οχυρωμένες πόλεις των Βιβλικών χρόνων. Όχι μόνο διέθετε ασυνήθιστα ισχυρά τείχη, αλλά ήταν επίσης χτισμένη στις όχθες ενός ποταμού ο οποίος αποτελούσε θαυμάσια αμυντική τάφρο καθώς και πηγή νερού. Η Βαβυλώνα νόμιζε ότι μπορούσε να κρατήσει τους αιχμαλώτους της για πάντα. (Ησ 14:16, 17) Εντούτοις, η πόλη κατακτήθηκε μέσα σε μία νύχτα χάρη στη στρατηγική του Κύρου του Πέρση, ο οποίος εξέτρεψε το ρου του Ευφράτη έτσι ώστε οι δυνάμεις του μπήκαν στην πόλη από τις πύλες των τειχών που υπήρχαν στις προβλήτες.—Δα 5:30.

Κάθε οχυρωμένη πόλη έπρεπε να διαθέτει τρία βασικά στοιχεία: (1) τείχη που να λειτουργούν ως φραγμός για τον εχθρό, (2) όπλα ώστε να μπορούν οι αμυνόμενοι να αντεπιτίθενται και να απωθούν τους επιτιθέμενους και (3) επαρκές απόθεμα νερού. Τρόφιμα μπορούσαν να αποθηκευτούν σε περιόδους ειρήνης, αλλά για να μπορέσει μια πόλη να αντέξει πολιορκία οποιασδήποτε διάρκειας, έπρεπε να υπάρχει μόνιμη, προσβάσιμη πηγή νερού.

Τάφροι και Προχώματα. Μερικές πόλεις περιβάλλονταν από τάφρους γεμάτες νερό, ιδίως αν ήταν παραποτάμιες ή παραλίμνιες. Αξιοσημείωτο παράδειγμα υπήρξε η Βαβυλώνα, η οποία ήταν χτισμένη στις όχθες του Ευφράτη, όπως και η Νω-άμμων (οι Θήβες), η οποία βρισκόταν δίπλα στα κανάλια του Νείλου. (Να 3:8) Όπου δεν υπήρχαν κοντινοί υδάτινοι όγκοι, κατασκευάζονταν συνήθως ξερές τάφροι. Η Ιερουσαλήμ ανοικοδομήθηκε με τάφρο.—Δα 9:25.

Δίπλα από την τάφρο υψωνόταν «πρόχωμα» κατασκευασμένο από χώμα προερχόμενο από τη διάνοιξη της τάφρου. (2Σα 20:15) Αυτό το πρόχωμα είχε μερικές φορές επιφάνεια καλυμμένη με πέτρες και σχημάτιζε πρανές, οδηγώντας στο τείχος που ήταν χτισμένο στην κορυφή του προχώματος. Η τάφρος που ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι στα δυτικά οχυρώματα της πόλης Ασώρ είχε 80 μ. πλάτος στο χείλος, 40 μ. πλάτος στον πυθμένα και περίπου 15 μ. βάθος. Το πρόχωμα που υψωνόταν πάνω από την τάφρο είχε άλλα 15 μ. ύψος. Αυτό σημαίνει ότι η κορυφή του έφτανε σχεδόν τα 30 μ. ύψος, υπολογίζοντας από τον πυθμένα της τάφρου. Στην κορυφή του προχώματος υπήρχε το τείχος της πόλης.—Παράβαλε Ψλ 122:7.

Φυσικά, ήταν πολύ δύσκολο να ανεβεί κανείς σε αυτό το πρόχωμα, ιδιαίτερα με τους πολιορκητικούς κριούς, γι’ αυτό και οι επιτιθέμενοι κατασκεύαζαν μια ράμπα, ή αλλιώς «πολιορκητικό πρόχωμα», πάνω στην οποία έσπρωχναν τους κριούς. (2Σα 20:15· βλέπε ΠΟΛΙΟΡΚΗΤΙΚΟΣ ΚΡΙΟΣ.) Η τάφρος ήταν τόσο πλατιά ώστε οι τοξεύσεις του επιτιθέμενου στρατού απέβαιναν σε μεγάλο βαθμό άκαρπες, ενώ οι βολές από τον πυθμένα της τάφρου ήταν ανώφελες. Εξάλλου, αυτοί που έφτιαχναν τις ράμπες για τους πολιορκητικούς τους κριούς βάλλονταν συνεχώς από τα τείχη της πόλης, δεχόμενοι βροχή από βέλη, πέτρες και μερικές φορές αναμμένα δαδιά. Φυσικά, δεν είχαν όλες οι πόλεις τάφρους ή επικλινή προχώματα, ενώ μερικές βάσιζαν την άμυνά τους αποκλειστικά σε κατακόρυφα τείχη.

Τα Τείχη. Μετά την τάφρο και το πρόχωμα, το επόμενο χαρακτηριστικό της άμυνας μιας πόλης ήταν το τείχος. Μερικά τείχη και πύργοι διέθεταν οχυρωμένες θέσεις για στρατιώτες, χώρους αποθήκευσης και σκάλες που οδηγούσαν στην κορυφή. Το τείχος ήταν φτιαγμένο με μεγάλες πέτρες, πλίθους και χώμα. Μερικές πέτρες ήταν τεράστιες. Τα παλιότερα τείχη κατασκευάζονταν ως επί το πλείστον με πέτρες χωρίς κονίαμα. Μεταγενέστερα, έβαζαν συνήθως κονίαμα ανάμεσα στις πέτρες το οποίο έφτιαχναν πατώντας πηλό με τα πόδια και αναμειγνύοντάς τον με νερό, όπως στην πλινθοποιία. Διαφορετικά θα δημιουργούνταν ρωγμές στο κονίαμα, πράγμα που θα αποδυνάμωνε το αμυντικό τείχος.—Παράβαλε Ιεζ 13:9-16· Να 3:14.

Το σύστημα των τειχών περιλάμβανε συνήθως ένα ψηλότερο εσωτερικό τείχος και ένα χαμηλότερο εξωτερικό. Μερικές φορές κατασκεύαζαν ανάμεσα σε αυτά τα τείχη μια ξερή τάφρο. Κατά μήκος του εξωτερικού τείχους υπήρχαν στρογγυλά ή τετράγωνα προπύργια. Αυτά διέθεταν επάλξεις ώστε να μπορούν οι τοξότες να βάλλουν από τις πολεμίστρες και συγχρόνως να προστατεύονται κάπως από τα εχθρικά βέλη και τις πέτρες των σφενδονιστών. Τα προπύργια προεξείχαν από το τείχος ώστε να μπορούν οι τοξότες, όχι μόνο να ελέγχουν το πεδίο μπροστά τους, αλλά και να πλευροκοπούν τις εχθρικές δυνάμεις που ίσως προσπαθούσαν να αναρριχηθούν ή να ανοίξουν ρήγμα στο τείχος.

Το εσωτερικό τείχος ήταν ογκωδέστερο και πλατύτερο. Αφότου εφευρέθηκαν οι βαρείς πολιορκητικοί κριοί, ιδιαίτερα του είδους που χρησιμοποιούσαν οι Ασσύριοι, άρχισαν να χτίζονται πολύ ισχυρότερα και πλατύτερα τείχη για να αντέχουν τις μεγάλες φθορές που προξενούσε αυτό το όργανο. Ένα πέτρινο τείχος στο Τελλ εν-Νάσμπε (Μισπά;) διαπιστώθηκε ότι είχε κατά μέσο όρο 4 μ. πλάτος, υπολογίζεται δε ότι ήταν 12 μ. ψηλό. Στην κορυφή του έφερε επάλξεις, όπως όλα σχεδόν τα τείχη των πόλεων.

Πύργοι και Πύλες. Πύργοι χτίζονταν στα εσωτερικά τείχη (εκτός από τα προπύργια ή τους πύργους των εξωτερικών τειχών). Ήταν ψηλότεροι από το τείχος και εξείχαν από αυτό μέχρι και 3 μ. σε ορισμένες περιπτώσεις. Διέθεταν επάλξεις στην κορυφή και μερικές φορές ανοίγματα κάτω από αυτές, για την εξυπηρέτηση των τοξοτών και των πετροβόλων. Το γεγονός ότι οι πύργοι εξείχαν από το τείχος και η απόσταση μεταξύ τους δεν ξεπερνούσε ποτέ τις δύο βολές τόξου, αλλά βρίσκονταν συνήθως πολύ πλησιέστερα, έδινε τη δυνατότητα στους αμυνόμενους να ελέγχουν όλη την περιοχή κατά μήκος του τείχους. Επίσης, στην κορυφή του πύργου υπήρχε ένας εξώστης με ανοίγματα στο πάτωμα ώστε να ρίχνουν κατευθείαν βέλη, πέτρες και αναμμένα δαδιά στους εισβολείς που βρίσκονταν από κάτω. Αυτοί οι πύργοι αναφέρονται πολλές φορές στις Γραφές. (Νε 3:1· Ιερ 31:38· Ζαχ 14:10) Οι πύργοι λειτουργούσαν επίσης ως φυλάκια για τους φρουρούς, οι οποίοι μπορούσαν να διακρίνουν τον εχθρό από απόσταση.—Ησ 21:8, 9.

Συνήθως το φρούριο χτιζόταν στο ψηλότερο σημείο της πόλης. Είχε οχυρωμένο πύργο και δικά του τείχη, λιγότερο ογκώδη από τα τείχη που περιέβαλλαν την πόλη. Το φρούριο ήταν το τελευταίο καταφύγιο και σημείο αντίστασης. Όταν οι στρατιώτες του εχθρού άνοιγαν ρήγμα στα τείχη της πόλης, αναγκάζονταν να διεξάγουν οδομαχίες για να φτάσουν στον πύργο. Τέτοιος ήταν ο πύργος στη Θεβές, στον οποίο επιτέθηκε ο Αβιμέλεχ μετά την κατάκτηση της πόλης και όπου μια γυναίκα τού έσπασε το κρανίο ρίχνοντας στο κεφάλι του την πάνω πέτρα ενός μύλου.—Κρ 9:50-54.

Εκτός από αυτούς τους πύργους των πόλεων, χτίζονταν και άλλοι πύργοι (εβρ., μιγντάλ· πληθυντικός, μιγνταλίμ) σε απομονωμένα μέρη. Λειτουργούσαν ως «αστυνομικά τμήματα» για να προστατεύουν πηγάδια ή άλλες πηγές νερού, οδικές αρτηρίες, σύνορα, γραμμές επικοινωνίας ή γραμμές ανεφοδιασμού. Ο Βασιλιάς Οζίας του Ιούδα διακρίθηκε για τους πύργους που έχτισε στην Ιερουσαλήμ καθώς και στην έρημο, οι οποίοι προφανώς είχαν σκοπό να προστατεύουν τις δεξαμενές που κατασκεύασε για να ποτίζει τα ζωντανά του. (2Χρ 26:9, 10) Αρκετοί τέτοιοι πύργοι βρέθηκαν στη Νεγκέμπ.

Το πιο ευάλωτο τμήμα μιας πόλης από αμυντική άποψη ήταν οι πύλες της, γι’ αυτό και η άμυνα των τειχών εστιαζόταν περισσότερο στα σημεία αυτά. Κατασκευάζονταν μόνο όσες πύλες ήταν αναγκαίες για τις μετακινήσεις των κατοίκων μέσα και έξω από την πόλη σε καιρό ειρήνης. Οι πύλες φτιάχνονταν από ξύλο ή ξύλο και μέταλλο, ενώ μερικές φορές επικαλύπτονταν από μέταλλο για να είναι πυρίμαχες. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές φέρνουν πολλές φορές στο φως απανθρακωμένες πύλες, πράγμα που δείχνει ότι πυρπολήθηκαν για να καούν και να πέσουν.—Βλέπε ΠΥΛΗ.

Μερικοί από τους βασιλιάδες του Ιούδα που διακρίθηκαν για τα οχυρωματικά τους έργα ήταν ο Σολομών, ο οποίος έχτισε «οχυρωμένες πόλεις με τείχη, πόρτες και αμπάρες», ο Ασά, ο οποίος ανήγειρε πόλεις με «τείχη γύρω τους και πύργους, διπλές πόρτες και αμπάρες», καθώς επίσης ο Οζίας, ο οποίος έχτισε «πύργους στην έρημο» και έφτιαξε «πολεμικές μηχανές» στην Ιερουσαλήμ.—2Χρ 8:3-5· 14:2, 6, 7· 26:9-15.

Οχυρωματικά Έργα του Στρατού των Πολιορκητών. Ενίοτε ο στρατός των πολιορκητών έκανε δικά του οχυρωματικά έργα γύρω από το στρατόπεδό του. Αυτό προστάτευε το στρατόπεδο από τις εξορμήσεις των πολιορκημένων ή από επιθέσεις εξωτερικών συμμάχων της πόλης. Τα οχυρωμένα στρατόπεδα ήταν συνήθως στρογγυλά ή ωοειδή και περιβάλλονταν από τείχος, το οποίο είχε συνήθως επάλξεις και πύργους με επάλξεις. Για να φτιάξουν αυτά τα οχυρωματικά έργα έκοβαν τα δέντρα, μερικές φορές σε ακτίνα χιλιομέτρων γύρω από την πόλη. Ο νόμος του Ιεχωβά απαγόρευε στους Ισραηλίτες να κόβουν καρποφόρα δέντρα γι’ αυτόν το σκοπό.—Δευ 20:19, 20.

Οχυρώματα με Αιχμηρούς Πασσάλους. Όταν ο Ιησούς Χριστός προείπε την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, έδειξε ότι οι εχθροί της επρόκειτο να οικοδομήσουν γύρω της «οχύρωμα με αιχμηρούς πασσάλους», ή αλλιώς φράχτη από πασσάλους. (Λου 19:43) Ο ιστορικός Ιώσηπος επιβεβαιώνει την ακριβή εκπλήρωση αυτής της προφητείας. Ο Τίτος υποστήριζε ότι έπρεπε να οικοδομηθεί ένα οχύρωμα που θα εμπόδιζε τους Ιουδαίους να εγκαταλείψουν την πόλη, ώστε να αναγκαστούν να παραδοθούν ή έστω, αν αυτό δεν πραγματοποιούνταν, θα διευκόλυνε την κατάληψη της πόλης λόγω της επακόλουθης πείνας. Τα επιχειρήματά του επικράτησαν, και ο στρατός οργανώθηκε για να εκτελέσει το σχέδιο. Οι λεγεώνες και οι μικρότερες μονάδες του στρατού συναγωνίζονταν μεταξύ τους για την αποπεράτωση του έργου. Καθένας από τους άντρες υποκινούνταν από την επιθυμία να ευχαριστήσει τους ανωτέρους του. Προκειμένου να εξασφαλιστούν υλικά για την κατασκευή αυτού του οχυρώματος, η ύπαιθρος γύρω από την Ιερουσαλήμ αποψιλώθηκε σε ακτίνα περίπου 16 χλμ. Είναι καταπληκτικό το ότι αυτό το οχύρωμα μήκους 7 και πλέον χλμ. ολοκληρώθηκε, σύμφωνα με τον Ιώσηπο, μέσα σε τρεις μόνο ημέρες, ενώ για ένα τέτοιο εγχείρημα θα χρειάζονταν κανονικά αρκετοί μήνες. Έξω από το τείχος του οχυρώματος οικοδομήθηκαν 13 φυλάκια, με συνολική περίμετρο περίπου 2 χλμ.—Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Ε΄, 491-511, 523 (xii, 1, 2, 4).

Αρχαιολογικές Ανακαλύψεις. Συνεχίζοντας τις οικοδομικές δραστηριότητες του πατέρα του, του Δαβίδ, ο Βασιλιάς Σολομών διακρίθηκε για τα οικοδομικά του έργα. Εκτός του ότι έχτισε το μεγαλοπρεπή ναό του Ιεχωβά στην Ιερουσαλήμ, ενίσχυσε επίσης τα τείχη της Ιερουσαλήμ και έκανε εκτεταμένα οχυρωματικά έργα στην Ασώρ, στη Μεγιδδώ και στη Γεζέρ. Για τις ανασκαφές αυτών των οχυρωματικών έργων, οι αρχαιολόγοι καθοδηγήθηκαν από τη δήλωση της Αγίας Γραφής στο εδάφιο 1 Βασιλέων 9:15: «Και αυτός είναι ο απολογισμός των επιστρατευμένων για καταναγκαστική εργασία, τους οποίους στρατολόγησε ο Βασιλιάς Σολομών για να χτίσει τον οίκο του Ιεχωβά και τη δική του κατοικία και το Ύψωμα και το τείχος της Ιερουσαλήμ και την Ασώρ και τη Μεγιδδώ και τη Γεζέρ». Διαπίστωσαν ότι οι πύλες αυτών των τριών τελευταίων πόλεων χτίστηκαν όλες με βάση ένα και μοναδικό σχέδιο, έτσι ώστε η καθεμιά είχε 17 μ. πλάτος, ενώ η είσοδος περιβαλλόταν εκατέρωθεν από τετράγωνους πύργους και οδηγούσε σε προθάλαμο μήκους 20 μ., με τρία δωμάτια σε κάθε πλευρά. Οι πύλες αυτές έμοιαζαν κάπως με τις πύλες του ναού που είδε σε όραμα ο Ιεζεκιήλ.—Ιεζ 40:5-16.

Ακριβώς πάνω από τα τείχη που έχτισε ο Σολομών στη Μεγιδδώ και στην Ασώρ οικοδομήθηκαν άλλα τείχη, πιθανόν από τον Αχαάβ. Αυτά ήταν πιο συμπαγή και πιο ενισχυμένα, αναμφίβολα επειδή εκείνη τη μεταγενέστερη περίοδο οι Ασσύριοι χρησιμοποιούσαν βαρείς πολιορκητικούς κριούς.

Η Μεγιδδώ προμηθευόταν νερό από ένα πηγάδι που υπήρχε μέσα σε μια φυσική σπηλιά, στους δυτικούς πρόποδες του υψώματος πάνω στο οποίο ήταν χτισμένη η πόλη. Για να έρχεται το νερό μέσα στην πόλη, έσκαψαν ένα κάθετο φρεάτιο βάθους 30 μ., εκ των οποίων τα 22 μ. ανοίχτηκαν μέσα σε συμπαγή βράχο. Έτσι έφτασαν στο επίπεδο του πηγαδιού. Από αυτό το επίπεδο άνοιξαν οριζόντια σήραγγα μήκους 67 μ. με ελαφριά κλίση μέχρι το πηγάδι. Η ελαφριά κατωφέρεια από το πηγάδι προς τον πυθμένα του φρεατίου επέτρεπε στο νερό να ρέει μέσα στην πόλη χάρη στη βαρύτητα. Το πηγάδι ήταν εξωτερικά σφραγισμένο με χοντρό τοίχο.

Ακόμη μεγαλύτερη μηχανική επιδεξιότητα απαιτήθηκε όταν ο Εζεκίας ανέκοψε την πορεία του νερού που έρρεε από τη Γιών και έσκαψε αγωγό περίπου 533 μ. για να φέρει το νερό μέσα στην Ιερουσαλήμ, καθιστώντας την πόλη ικανή να αντέξει σε μακρόχρονη πολιορκία.—2Χρ 32:30.

Συνήθως μέσα στην πόλη κατασκευάζονταν στέρνες—δημόσιες και ιδιωτικές—για να τροφοδοτούν την πόλη με νερό σε καιρούς πολιορκίας. Στο μνημείο (τώρα βρίσκεται στο Λούβρο) που ανήγειρε στη Διβών του Μωάβ ο Μησά, ο βασιλιάς του Μωάβ, βρίσκουμε την επιγραφή: «Εγώ επίσης έχτισα τις πύλες της και έχτισα τους πύργους της και έχτισα την κατοικία του βασιλιά, και κατασκεύασα και τις δύο δεξαμενές της μέσα στην πόλη. Και δεν υπήρχε στέρνα μέσα στην πόλη, ούτε καν στην ακρόπολη, γι’ αυτό είπα σε όλο το λαό: “Ας φτιάξει ο καθένας σας μια στέρνα για τον εαυτό του στο σπίτι του”».

Συμβολικές Χρήσεις. Εφόσον οι πύργοι στην έρημο ήταν τα ασφαλέστερα καταφύγια σε ακτίνα χιλιομέτρων, αντιλαμβανόμαστε πόσο εύστοχη είναι η δήλωση του εδαφίου Παροιμίες 18:10: «Το όνομα του Ιεχωβά είναι ισχυρός πύργος. Μέσα σε αυτόν σπεύδει ο δίκαιος και λαβαίνει προστασία». Σημαντικές είναι και οι εκφράσεις στον 48ο Ψαλμό: «Στα πυργόσπιτα της [Σιών] ο Θεός έχει γίνει γνωστός ως ασφαλές ύψωμα. Βαδίστε γύρω από τη Σιών και περιδιαβείτε την· μετρήστε τους πύργους της. Προσηλώστε την καρδιά σας στο πρόχωμά της. Περιεργαστείτε τα πυργόσπιτά της, ώστε να τα διηγείστε αυτά στη μελλοντική γενιά». (Παράβαλε Εβρ 12:22.) Τα λόγια αυτά είχαν ιδιαίτερη σημασία για τους Ιουδαίους που, σηκώνοντας τα μάτια τους, ατένιζαν το σπουδαίο οχυρό της Ιερουσαλήμ, η οποία βρισκόταν σε μεγαλύτερο υψόμετρο από σχεδόν κάθε άλλη σημαντική πρωτεύουσα στην ανθρώπινη ιστορία, με τα ισχυρά αμυντικά της τείχη. Μέσω του προφήτη Ζαχαρία, ο Ιεχωβά αποκαλεί τον εαυτό του «τείχος φωτιάς ολόγυρα» από την Ιερουσαλήμ. Αυτό δίνει στο λαό του την ενθαρρυντική διαβεβαίωση ότι, ενώ τα πέτρινα τείχη μπορούν να κατεδαφιστούν, ο ίδιος ο Ιεχωβά είναι ο πραγματικός υπερασπιστής των υπηρετών του.—Ψλ 48:3, 11-13· Ζαχ 2:4, 5.

ΠΑΓΙΔΑ

Μέσο ή μηχανισμός για τη σύλληψη ζώου. Συνήθως περιλαμβάνει θηλιά ή ελατήριο που όταν ενεργοποιηθεί αρπάζει, αιχμαλωτίζει ή θανατώνει το ζώο. Κατά κανόνα, η παγίδα είναι κρυμμένη, συγκαλυμμένη ή καμουφλαρισμένη με κάποιον τρόπο, προκειμένου να εξαπατά το θύμα. Συχνά χρησιμοποιείται δόλωμα. Διάφορες εβραϊκές λέξεις αποδίδονται κατά περίπτωση “παγίδα”, “θηλιά” και “δίχτυ”. (Ψλ 141:9, 10) Μολονότι η Αγία Γραφή δεν περιγράφει λεπτομερώς τι είδους παγίδες και θηλιές χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα για να συλλαμβάνονται ζώα, περικοπές όπως τα εδάφια Ιώβ 18:8-10· Ψαλμός 10:9· 140:5 και Ιερεμίας 18:22 παρέχουν μια γενική ιδέα του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιούνταν κάποιες από αυτές. Για πληροφορίες αναφορικά με την κατασκευή και τη χρήση τους, βλέπε ΚΥΝΗΓΙ ΚΑΙ ΨΑΡΕΜΑ· ΚΥΝΗΓΟΣ ΠΟΥΛΙΩΝ.

Μεταφορική ή Παραβολική Χρήση. Εφόσον οι παγίδες και οι θηλιές αιχμαλωτίζουν, βλάπτουν ή θανατώνουν τα ζώα που συλλαμβάνουν, μπορούν να εξεικονίζουν αιτίες απώλειας της ελευθερίας ή συμφοράς, ολέθρου και θανάτου. Παραδείγματος χάρη, όταν ο Μωυσής εξήγγειλε την έλευση μιας σφοδρής πληγής ακρίδων στην Αίγυπτο, οι υπηρέτες του Φαραώ ρώτησαν: «Ως πότε θα μας γίνεται αυτός ο άνθρωπος παγίδα;» (Εξ 10:7) Όλες οι προηγούμενες πληγές είχαν επέλθει κατόπιν εξαγγελίας του Μωυσή, επομένως αυτός είχε γίνει παγίδα, δηλαδή αιτία συμφοράς ή ολέθρου, για τους Αιγυπτίους. Για να μην πέσουν οι Ισραηλίτες στην παγίδα της ειδωλολατρίας, ο Ιεχωβά τούς προειδοποίησε επανειλημμένα να μην επιτρέψουν στους Χαναναίους να παραμείνουν στην Υποσχεμένη Γη. (Εξ 23:32, 33· 34:12· Δευ 7:16, 25· Ιη 23:13) Η ειδωλολατρία αποτελούσε παγίδα, μια ύπουλη αιτία συμφοράς για τους Ισραηλίτες, διότι κατέληγε σε απώλεια της εύνοιας και της προστασίας του Ιεχωβά και είχε ως αποτέλεσμα να καταδυναστεύονται και να υποδουλώνονται από τους εχθρούς τους. Ήταν επίσης απατηλή, εφόσον τους δελέαζε με το πρόσχημα ότι έφερνε οφέλη και απολαύσεις. (Κρ 2:2, 3, 11-16· 8:27) Παρόμοια, ο Βασιλιάς Σαούλ χρησιμοποίησε την κόρη του τη Μιχάλ σε ένα δόλιο σχέδιο, λέγοντας: «Θα του τη δώσω [του Δαβίδ] για να του γίνει παγίδα». (1Σα 18:21) Ο Σαούλ έλπιζε ενδόμυχα ότι ο Δαβίδ θα έχανε τη ζωή του στο ριψοκίνδυνο εγχείρημα που απαιτούνταν να κάνει προκειμένου να εξασφαλίσει εκατό ακροβυστίες Φιλισταίων και να τις δώσει στο βασιλιά αντί για «γαμήλιο τίμημα».—1Σα 18:25.

Άλλο χαρακτηριστικό των παγίδων για το οποίο γίνεται νύξη με μεταφορικούς όρους είναι η ταχύτητα με την οποία λειτουργούν, καθώς καταλαμβάνουν το θύμα εξ απροόπτου. Η πτώση της Βαβυλώνας στους Μήδους και στους Πέρσες, λόγου χάρη, επήλθε τόσο αιφνιδιαστικά και απρόσμενα ώστε ήταν σαν να την είχε πιάσει ο Ιεχωβά σε παγίδα ή θηλιά.—Ιερ 50:24· παράβαλε Λου 21:34, 35.

Ο καθένας πρέπει να εξετάζει με μεγάλη προσοχή και περίσκεψη το τι ευχή κάνει ή τι εγγυάται να πράξει, για να μη βρεθεί παγιδευμένος σε μια κατάσταση από την οποία ίσως είναι δύσκολο ή ουσιαστικά αδύνατο να απεμπλακεί. (Παρ 6:1-3· 20:25) Η συντροφιά με θυμώδη άνθρωπο μπορεί να κάνει κάποιον όμοιό του. Αυτό αποτελεί παγίδα, διότι οδηγεί σε φιλονικίες, καταστροφικές συνέπειες και αμαρτία. (Παρ 22:24, 25· παράβαλε 1Κο 15:33.) Από την άλλη πλευρά, ο φόβος του Θεού και ο αγώνας για προσκόλληση στην οδό Του βοηθούν τον σοφό να μη δελεαστεί να αδικοπραγήσει (παραδείγματος χάρη, να μπλεχτεί με πόρνες), πράγμα που θα μπορούσε να γίνει θανατηφόρα παγίδα.—Παρ 13:14· 14:27· παράβαλε 5:3-8· 7:21-23.

Τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. μερικοί Χριστιανοί ελκύστηκαν από τη σαγήνη του πλούτου και έπεσαν σε παγίδα που επέφερε πνευματική καταστροφή. (1Τι 6:9, 10) Άλλοι αναφέρεται ότι έπεσαν στην «παγίδα του Διαβόλου». Αυτό προφανώς σημαίνει ότι παροδηγήθηκαν και παρέκκλιναν από την αλήθεια, με αποτέλεσμα να γίνουν θύματα του Αντιδίκου. Ο Τιμόθεος έλαβε την παρότρυνση να διδάσκει αυτούς τους ανθρώπους με πραότητα ώστε να συνέλθουν και να μετανοήσουν, για να ελευθερωθούν από την παγίδα του Διαβόλου.—2Τι 2:23-26· παράβαλε 1Τι 1:3, 4· Τιτ 3:9.

Αν και το να προσπαθούν οι μηχανορράφοι να παγιδέψουν κάποιον αθώο είναι κάτι συνηθισμένο, ο Ιεχωβά μπορεί να αντιστρέψει τα πράγματα και να «βρέξει πάνω στους πονηρούς παγίδες, φωτιά και θειάφι». (Ψλ 11:6) Μπορεί να τους παγιδέψει, αποκόπτοντας κάθε μέσο διαφυγής, και κατόπιν να εκτελέσει κρίση εναντίον τους.—Παράβαλε 1Θε 5:1-3.

ΠΑΓΟΣ

Νερό στη στερεή του κατάσταση, που σχηματίζεται μέσω ψύξης. Τόσο ο Ελιού όσο και ο Ιεχωβά Θεός επέστησαν την προσοχή του Ιώβ στο θαύμα του πάγου, ο δε Παντοδύναμος είπε: «Από τίνος την κοιλιά βγαίνει ο πάγος . . . ; Τα νερά κρύβονται σαν κάτω από πέτρα και η επιφάνεια των υδάτινων βαθών γίνεται συμπαγής». (Ιωβ 36:1· 37:10· 38:1, 29, 30) Ο σχηματισμός του πάγου, όπως αναφέρεται εδώ, είναι εφικτός μόνο εξαιτίας μιας πολύ ασυνήθιστης ιδιότητας του νερού. Καθώς το νερό στις λίμνες και στις θάλασσες ψύχεται, γίνεται βαρύτερο. Το ελαφρύτερο, θερμότερο νερό εκτοπίζεται από το βαρύτερο νερό και ανεβαίνει στην επιφάνεια. Αλλά όταν όλο το νερό φτάσει περίπου στη θερμοκρασία των 4°C, αυτή η διαδικασία αντιστρέφεται. Το νερό γίνεται ελαφρύτερο καθώς πλησιάζει στο σημείο πήξης και παραμένει ως στρώμα πάνω από το θερμότερο νερό που βρίσκεται από κάτω. Στη συνέχεια, αυτό το πάνω στρώμα μετατρέπεται σε πάγο, “γίνεται συμπαγές”. Καθώς ο πάγος είναι ελαφρύτερος από το νερό, κρατάει τα νερά που βρίσκονται κάτω από αυτόν “κρυμμένα σαν κάτω από πέτρα”, προστατεύοντας με αυτόν τον τρόπο την υδρόβια ζωή. Αν δεν υπήρχε αυτό το φαινόμενο, μεγάλο μέρος του νερού στις λίμνες, ακόμη δε και οι ωκεανοί, θα μετατρεπόταν με τον καιρό σε στερεό πάγο, πράγμα που θα καθιστούσε τη γη αφιλόξενη για τη ζωή.

Ο ψαλμωδός λέει ότι ο Ιεχωβά «ρίχνει τον πάγο του σαν μπουκιές». Αυτό προφανώς αναφέρεται στο χαλάζι ή στο χιονόνερο.—Ψλ 147:17· βλέπε ΧΑΛΑΖΙ.

Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «πάγος» (κέραχ) χρησιμοποιείται επίσης για να υποδηλώσει τη θερμοκρασία πήξης ή ακόμη χαμηλότερη θερμοκρασία, καθώς και την «παγωνιά».—Ιερ 36:30.

ΠΑΓΩΝΙ

[εβρ., τουκκιγίμ (πληθυντικός)].

Μεγάλο πουλί (ταώς ο κολοβός [Pavo muticus] και ταώς ο λοφιοφόρος [Pavo cristatus]) που ανήκει στην οικογένεια Φασιανίδες και έχει περίπου το μέγεθος της γαλοπούλας. Η εν λόγω εβραϊκή λέξη αναφέρεται στο αρσενικό παγώνι, το οποίο έχει έντονα χρώματα και ξεχωρίζει κυρίως από τη μεγαλοπρεπή ουρά του με τα ιριδίζοντα πράσινα και χρυσαφιά φτερά που είναι διάστικτα από μεγάλα μπλε οφθαλμοειδή στίγματα. Το αρσενικό παγώνι μπορεί να ανοίγει κατά βούληση την ουρά του, σχηματίζοντας μια εντυπωσιακή ημικυκλική βεντάλια που τα δύο της άκρα αγγίζουν το έδαφος. Κουνάει την ανοιγμένη ουρά του παράγοντας ένα θρόισμα και κάνοντας τα φτερά να λαμπυρίζουν με τις ιριδίζουσες αποχρώσεις τους. Ο λαιμός και το στήθος του έχουν επίσης όμορφο μεταλλικό μπλε-πράσινο χρώμα. Λόγω της επιβλητικής ομορφιάς του, ήταν περιζήτητο από την αρχαιότητα.

Στην εποχή του Βασιλιά Σολομώντα, ο στόλος του που αποτελούνταν από πλοία της Θαρσείς ταξίδευε μια φορά κάθε τρία χρόνια φέρνοντας φορτία από «χρυσάφι και ασήμι, ελεφαντόδοντο και πιθήκους και παγώνια». (1Βα 10:22) Μολονότι ορισμένα από τα πλοία του Σολομώντα ταξίδευαν στο Οφείρ (πιθανότατα στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας· 1Βα 9:26-28), το εδάφιο 2 Χρονικών 9:21 μιλάει για πλοία που «πήγαιναν στη Θαρσείς» (μάλλον στην Ισπανία) και μετέφεραν τα προαναφερθέντα αγαθά, περιλαμβανομένων και των παγωνιών. Δεν είναι βέβαιο, λοιπόν, από ποιο μέρος ή ποια περιοχή εισάγονταν τα παγώνια. Πιστεύεται ότι αυτά τα όμορφα πουλιά είναι ιθαγενή της νοτιοανατολικής Ασίας, αφθονούν δε στην Ινδία και στη Σρι Λάνκα. Μερικοί πιστεύουν ότι η εβραϊκή τους ονομασία (τουκκιγίμ) συνδέεται με τη λέξη τοκέι της αρχαίας τάμιλ, που σημαίνει παγώνι. Ο στόλος του Σολομώντα μπορεί να προμηθευόταν τα παγώνια όταν τα πλοία έκαναν το συνηθισμένο τους δρομολόγιο και σταματούσαν σε κάποιο κέντρο εμπορίου το οποίο είχε επαφές με την Ινδία. Είναι δε ενδιαφέρουσα και μια δήλωση που γίνεται στο έργο Το Ζωικό Βασίλειο (The Animal Kingdom), του Φρέντρικ Ντρίμερ: «Επί αιώνες, οι επιστήμονες πίστευαν ότι δεν υπήρχαν παγώνια στην Αφρική—ήταν γνωστό ότι ενδημούσαν στις Ανατολικές Ινδίες και στη νοτιοανατολική Ασία. Αυτή η άποψη που είχαν οι φυσιοδίφες καταρρίφθηκε το 1936 όταν ανακαλύφτηκε το παγώνι του Κονγκό [Afropavo congensis], στο Βελγικό Κονγκό».—1954, Τόμ. 2, σελ. 988.

Μερικοί προτιμούν να συσχετίζουν την εβραϊκή λέξη τουκκιγίμ με την αιγυπτιακή λέξη κι, η οποία προσδιορίζει ένα είδος πιθήκου.

ΠΑΔΑΝ

(Παδάν) [πιθανώς, Πεδιάδα].

Η συντετμημένη μορφή του τοπωνυμίου «Παδάν-αράμ». (Γε 35:9· 48:7) Προφανώς πρόκειται για την ίδια τοποθεσία με «το πεδίο της Συρίας [Αράμ]». (Γε 28:6, 7· Ωσ 12:12) Η Παδάν ήταν μια περιοχή γύρω από την πόλη Χαρράν, στη βόρεια Μεσοποταμία. (Γε 28:7, 10· 29:4) Μολονότι μερικοί θεωρούν ότι η Παδάν ταυτίζεται με την Αράμ-ναχαραΐμ, φαίνεται πιο πιθανό ότι η Παδάν ήταν ένα τμήμα της Αράμ-ναχαραΐμ. (Γε 24:10, υποσ.· 25:20, υποσ.) Αυτό μπορεί να εξαχθεί από το γεγονός ότι η Αράμ-ναχαραΐμ περιλάμβανε βουνά, κάτι που δεν θα μπορούσε να ισχύει για την Παδάν, αν η σημασία του ονόματός της εκλαμβάνεται ορθά ως «πεδιάδα».—Αρ 23:7, υποσ.· Δευ 23:4, υποσ.

Ο πατριάρχης Αβραάμ κατοίκησε προσωρινά στη Χαρράν, στην περιοχή της Παδάν. (Γε 12:4· 28:7, 10) Μεταγενέστερα, ο γιος του ο Ισαάκ και έπειτα ο εγγονός του ο Ιακώβ πήραν τις συζύγους τους από τους απογόνους των συγγενών του Αβραάμ που κατοικούσαν σε εκείνη την περιοχή. (Γε 22:20-23· 25:20· 28:6) Ο ίδιος ο Ιακώβ έζησε 20 χρόνια στην Παδάν, υπηρετώντας τον πεθερό του τον Λάβαν. (Γε 31:17, 18, 36, 41) Ενόσω ζούσε εκεί, έγινε πατέρας της Δείνας και 11 γιων. (Γε 29:20–30:24) Ο 12ος γιος του, ο Βενιαμίν, γεννήθηκε στη Χαναάν.—Γε 35:16-18, 22-26· 46:15· 48:7.

ΠΑΔΑΝ-ΑΡΑΜ

Βλέπε ΠΑΔΑΝ.

ΠΑΘΡΟΥΣΙΜ

(Παθρουσίμ) [Της (Από την) Παθρώς].

Ο πέμπτος από τους απογόνους του Μισραΐμ, γιου του Χαμ, στη σειρά με την οποία κατονομάζονται. (Γε 10:6, 13, 14· 1Χρ 1:11, 12) Πρόκειται προφανώς για τον πληθυντικό αριθμό της λέξης Παθρώς. (Ιεζ 29:14) Αυτό υποδηλώνει ότι η φυλή Παθρουσίμ εγκαταστάθηκε ή κυριάρχησε στην Άνω Αίγυπτο.

ΠΑΘΡΩΣ

(Παθρώς).

Η Παθρώς συσχετίζεται κατά κανόνα με την Αίγυπτο (εβρ., Μιτσράγιμ). (Ιεζ 30:13, 14) Οι περισσότεροι λόγιοι συνδέουν το όνομα Παθρώς με μια αιγυπτιακή έκφραση που σημαίνει «Γη του Νότου» και αναφέρεται προφανώς στην Άνω Αίγυπτο. Με το χαρακτηρισμό Άνω Αίγυπτος προσδιορίζεται γενικά το τμήμα της Κοιλάδας του Νείλου που αρχίζει από ένα σημείο λίγο νοτιότερα της Μέμφιδος και ανέρχεται (προς το Ν) μέχρι τη Συήνη (το σημερινό Ασουάν), στον πρώτο καταρράκτη του Νείλου. Το εδάφιο Ησαΐας 11:11, το οποίο προλέγει την επιστροφή των Ισραηλιτών εξορίστων από “την Αίγυπτο (Μισραΐμ), την Παθρώς και τον Χους”, φαίνεται να ενισχύει την άποψη ότι η Παθρώς βρισκόταν κάπου στην Άνω Αίγυπτο, συνορεύοντας προς Ν με τον Χους (την Αιθιοπία). Μια ασσυριακή επιγραφή του Βασιλιά Εσάρ-αδδών κάνει έναν παρόμοιο συσχετισμό, μνημονεύοντας μαζί τις περιοχές «Αίγυπτος (Μουσούρ), Πατουρισί και Νουβία [Κουσού, ή αλλιώς Χους]».—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή (Ancient Near Eastern Texts), επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 290.

Το εδάφιο Ιεζεκιήλ 29:14 αποκαλεί την Παθρώς «γη της καταγωγής τους [των Αιγυπτίων]». Η παραδοσιακή αιγυπτιακή άποψη, όπως παρατίθεται από τον Ηρόδοτο (Β΄, 4, 15, 99), προφανώς υποστηρίζει κάτι τέτοιο, εφόσον εμφανίζει την Άνω Αίγυπτο, και ιδιαίτερα την περιοχή των Θηβών, ως την έδρα του πρώτου αιγυπτιακού βασιλείου υπό έναν βασιλιά ο οποίος, κατά τον Ηρόδοτο, αποκαλείται Μήνης (Μιν), όνομα που δεν υπάρχει σε αιγυπτιακά αρχεία. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (πρώτος αιώνας Π.Κ.Χ.) καταγράφει μια παρόμοια άποψη. (Βιβλιοθήκη Ιστορική, Α΄, 45, 1) Η αιγυπτιακή παράδοση, όπως την αναφέρουν αυτοί οι ιστορικοί, μπορεί να αποτελεί μακρινό απόηχο της ιστορικής πραγματικότητας που παρουσιάζεται στην Αγία Γραφή σχετικά με τον Μισραΐμ (του οποίου το όνομα κατέληξε να υποδηλώνει την Αίγυπτο) και τους απογόνους του, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Παθρουσίμ.—Γε 10:13, 14.

Μετά την ερήμωση του Ιούδα από τον Ναβουχοδονόσορα, ένα υπόλοιπο Ιουδαίων κατέφυγε στην Αίγυπτο. Μεταξύ των τόπων όπου αναφέρεται ότι κατοίκησαν είναι η Μιγδώλ, η Ταχπανές, η Νοφ (όλες πόλεις της Κάτω Αιγύπτου) και η «γη Παθρώς». (Ιερ 44:1) Εδώ επιδόθηκαν σε ειδωλολατρία, με αποτέλεσμα να τους καταδικάσει ο Ιεχωβά για αυτό και να τους προειδοποιήσει ότι ο Ναβουχοδονόσορ επρόκειτο να κατακτήσει την Αίγυπτο. (Ιερ 44:15, 26-30) Πάπυροι του πέμπτου αιώνα Π.Κ.Χ. δείχνουν ότι υπήρχε μια Ιουδαϊκή αποικία στο νότιο άκρο της αρχαίας Αιγύπτου, στην Ελεφαντίνη, κοντά στη Συήνη.

ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ

Ο παιδαγωγός των Βιβλικών χρόνων δεν ήταν συνήθως ο δάσκαλος, αλλά εκείνος που συνόδευε το παιδί προς και από το σχολείο, ενδεχομένως δε και σε άλλες δραστηριότητες, και παρέδιδε το παιδί στον εκπαιδευτή του. Αυτό γινόταν από την παιδική ηλικία μέχρι την εφηβεία ίσως, ή και για μεγαλύτερο διάστημα. Ο παιδαγωγός έπρεπε να προφυλάσσει το παιδί από σωματική ή ηθική βλάβη. Ωστόσο, μεταξύ των καθηκόντων του ήταν και η διαπαιδαγώγηση, ίσως ακόμη και η εκπαίδευση του παιδιού σε θέματα συμπεριφοράς. Η διαπαιδαγώγηση από μέρους των παιδαγωγών, είτε αυτοί ήταν δούλοι είτε μισθωτοί, ήταν ενίοτε αυστηρή.

Γι’ αυτό και τα εδάφια Γαλάτες 3:24, 25 τονίζουν ότι «ο Νόμος έγινε ο παιδαγωγός μας [κατά κυριολεξία, «οδηγός των παιδιών»] που οδήγησε στον Χριστό, για να ανακηρυχτούμε δίκαιοι λόγω πίστης. Αλλά τώρα που έχει έρθει η πίστη, δεν είμαστε πια κάτω από παιδαγωγό». Ο Νόμος ήταν αυστηρός. Έκανε φανερό το γεγονός ότι οι Ιουδαίοι ήταν παραβάτες και τους καταδίκαζε. (Γα 3:10, 11, 19) Στην ουσία, παρέδωσε τους Ιουδαίους, αφού τους διαπαιδαγώγησε κατάλληλα, στον Εκπαιδευτή τους, τον Ιησού Χριστό. Ο απόστολος Παύλος λέει: «Προτού έρθει η πίστη, εμείς φρουρούμασταν κάτω από νόμο, έχοντας τεθεί μαζί υπό κράτηση, αποβλέποντας στην πίστη που έμελλε να αποκαλυφτεί».—Γα 3:23.

Ο απόστολος Παύλος είπε στους Κορινθίους: «Διότι αν και μπορεί να έχετε δέκα χιλιάδες παιδαγωγούς όσον αφορά τον Χριστό, σίγουρα δεν έχετε πολλούς πατέρες· διότι όσον αφορά τον Χριστό Ιησού εγώ έγινα ο πατέρας σας μέσω των καλών νέων». (1Κο 4:14, 15) Ο Παύλος ήταν ο πρώτος που έφερε το άγγελμα της ζωής στην Κόρινθο, οπότε ήταν σαν πατέρας για την τοπική εκκλησία των Χριστιανών πιστών. Αν και άλλοι μπορεί να φρόντισαν στη συνέχεια τους πιστούς, σαν παιδαγωγοί στους οποίους έχουν ανατεθεί κάποια παιδιά, αυτό δεν άλλαξε τη σχέση του Παύλου με τους Κορινθίους. Οι «παιδαγωγοί», όπως ο Απολλώς, μπορεί να είχαν γνήσιο ενδιαφέρον για την εκκλησία, αλλά ο Παύλος είχε έναν επιπρόσθετο λόγο να ενδιαφέρεται εφόσον είχε μοχθήσει ως ο πνευματικός γεννήτοράς τους.—Παράβαλε Γα 4:11, 19, 20· βλέπε ΔΑΣΚΑΛΟΣ, ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ· ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ.

ΠΑΙΔΕΙΑ

Βλέπε ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ.

ΠΑΙΔΙ

Διάφοροι εβραϊκοί και ελληνικοί όροι που μεταδίδουν ποικίλες πληροφοριακές λεπτομέρειες χρησιμοποιούνται αναφερόμενοι στους ανθρώπινους απογόνους. Ο κοινός εβραϊκός όρος που αποδίδεται «παιδί» είναι γέλεδ. (Γε 21:8) Ο συγγενικός όρος γιαλντάχ αναφέρεται σε «κορίτσι» ή σε «κοπέλα». (Ιωλ 3:3· Γε 34:4· Ζαχ 8:5) Και οι δύο λέξεις προέρχονται από τη ρίζα γιαλάδ, που σημαίνει «γεννώ». Δύο άλλες εβραϊκές λέξεις που χρησιμοποιούνται για τα παιδιά (‛ωλέλ και ‛ωλάλ) προέρχονται από τη ρίζα ‛ουλ, που σημαίνει «θηλάζω». (1Σα 22:19· Ιερ 6:11· Γε 33:13) Ο συνήθης εβραϊκός όρος που αποδίδεται «αγόρι» ή «νεαρός» είναι νά‛αρ. (Γε 19:4· Κρ 8:20) Ωστόσο, αυτός ο όρος χρησιμοποιείται επίσης αναφορικά με βρέφη, όπως στην περίπτωση του Μωυσή όταν ήταν τριών μηνών. (Εξ 2:6· παράβαλε 2Σα 12:16.) Η βασική έννοια της εβραϊκής λέξης ταφ (παιδάκια· μικρά) είναι περπατώ «με ανάλαφρα βήματα». (Γε 43:8· 45:19· Ησ 3:16) Μεταξύ των όρων του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου είναι οι λέξεις τέκνον (παιδί), τεκνίον (παιδάκι), παιδίον (παιδάκι) και ἄρσην (αρσενικό παιδί). (Ματ 10:21· Ιωα 13:33· Ματ 2:8· Απ 12:13) Άλλοι όροι του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου είναι οι λέξεις νήπιος (1Κο 13:11) και βρέφος. (Λου 1:41) Σε μερικές περιπτώσεις, οι λέξεις της εβραϊκής και της ελληνικής που σημαίνουν «γιος» αποδίδονται “παιδί”.—Γε 3:16· Λου 20:34· βλέπε ΓΙΟΣ.

Ο Δημιουργός, ο Ιεχωβά, διευθέτησε να πολλαπλασιάζεται η ανθρώπινη φυλή με τη γέννηση παιδιών που, με τη σειρά τους, θα ενηλικιώνονταν και αργότερα θα γίνονταν και τα ίδια γονείς. Η εντολή που δόθηκε σχετικά με την αναπαραγωγή αναφέρεται στο εδάφιο Γένεση 1:28. Η επιθυμία των ανθρώπων να αποκτήσουν παιδιά είναι φυσιολογική. Τους αρχαίους Ισραηλίτες τούς απασχολούσε ιδιαίτερα η τεκνοποίηση λόγω της υπόσχεσης που είχε δώσει ο Θεός ότι θα τους έκανε ισχυρό έθνος και λόγω του ότι από αυτούς θα ερχόταν το σπέρμα του Αβραάμ μέσω του οποίου θα έφερναν ευλογία στον εαυτό τους όλες οι οικογένειες της γης. (Γε 28:14) Η απόκτηση πολλών παιδιών θεωρούνταν ευλογία από τον Θεό. (Ψλ 127:3-5· 128:3-6) Η στειρότητα θεωρούνταν όνειδος.—Γε 30:23.

Στους Βιβλικούς χρόνους η γέννηση ενός αγοριού ήταν συνήθως πιο χαρωπή περίσταση από τη γέννηση ενός κοριτσιού, αν και μέσα στον οικογενειακό κύκλο οι γονείς αγαπούσαν τα κορίτσια εξίσου με τα αγόρια. Η προτίμηση για τα αγόρια οφειλόταν στο ότι το αγόρι εξασφάλιζε τη συνέχιση της γραμμής και του ονόματος της οικογένειας, καθώς και τη διατήρηση της οικογενειακής περιουσίας. Η προτεραιότητα του αγοριού υποδηλώνεται επίσης από το γεγονός ότι η περίοδος του καθαρισμού σύμφωνα με το Νόμο ήταν διπλάσια όταν γεννιούνταν κορίτσια. (Λευ 12:2-5) Ο πρωτότοκος γιος ανήκε στον Ιεχωβά και έπρεπε να απολυτρώνεται με μια προσφορά.—Εξ 13:12, 13· Αρ 18:15.

Στην αρχαιότητα, μόλις γεννιόταν ένα βρέφος, πρώτα το έπλεναν με νερό και έπειτα το έτριβαν με αλάτι. (Ιεζ 16:4) Αυτό το έκαναν για να γίνει το δέρμα στεγνό, σφιχτό και ελαστικό. Τύλιγαν το βρέφος σφιχτά με σπάργανα. (Ιωβ 38:9· Λου 2:12) Η μητέρα το θήλαζε δυόμισι με τρία χρόνια ή και περισσότερο. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις—όπως όταν η μητέρα πέθαινε ή δεν είχε γάλα—προσλάμβαναν τροφούς.

Στα αρχαιότερα χρόνια τα παιδιά έπαιρναν το όνομά τους κατά τη γέννησή τους, είτε από τον πατέρα (Γε 5:29· 16:15· 21:3· 35:18) είτε από τη μητέρα (Γε 4:25· 29:32· 1Σα 1:20), αλλά σε μεταγενέστερους χρόνους στον Ισραήλ τα αγόρια έπαιρναν το όνομά τους κατά την περιτομή, η οποία λάβαινε χώρα την όγδοη ημέρα. (Λου 1:59· 2:21) Μερικές φορές το όνομα του αγοριού ήταν το ίδιο με του πατέρα του, αλλά συνήθως παρέπεμπε σε περιστατικά που είχαν συμβεί πριν ή κατά τη διάρκεια της γέννησής του ή ήταν σχετικό με το όνομα του Ιεχωβά. Με την πάροδο του χρόνου, ορισμένα ονόματα έγιναν απλώς παραδοσιακά και έχασαν την αρχική σημασία τους.

Οι μητέρες χρησιμοποιούσαν διάφορες μεθόδους για να μεταφέρουν τα μικρά παιδιά τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις κουβαλούσαν το παιδί στην πλάτη ή το έβαζαν στον ώμο. Ο Ιεχωβά μέσω του Ησαΐα αναφέρθηκε έμμεσα στις μητέρες που κρατούσαν τα παιδιά τους αγκαλιά, τα σήκωναν στους ώμους τους ή τα βαστούσαν στο πλευρό, πάνω από το γοφό. (Ησ 49:22· 66:12) Επίσης, τα λόγια του Μωυσή υποδηλώνουν ότι βαστούσαν τα παιδιά στην αγκαλιά.—Αρ 11:12.

Τα αγόρια τα φρόντιζε κυρίως η μητέρα μέχρι την ηλικία των πέντε ετών περίπου. Φυσικά, ο πατέρας είχε την κύρια ευθύνη να διδάσκει στο παιδί τις Γραφές από τη βρεφική του ηλικία, και η μητέρα βοηθούσε. (Δευ 6:7· Παρ 1:8· Εφ 6:4· 2Τι 3:15) Καθώς τα παιδιά μεγάλωναν, ο πατέρας τούς παρείχε πρακτική εκπαίδευση γύρω από τη γεωργία, την κτηνοτροφία ή κάποια τέχνη όπως η ξυλουργική. Τόσο ο Ιωσήφ όσο και ο Δαβίδ ήταν βοσκοί στη νεότητά τους.—Γε 37:2· 1Σα 16:11.