Ανεξάρτητα από το χρόνο και τις συνθήκες κατάληψης των ισραηλιτικών πόλεων, οι Γραφικές αποδείξεις φαίνεται να μαρτυρούν ότι την εποχή του Αχαάβ κυβερνούσε διαφορετικός Βεν-αδάδ, και έτσι αυτός μπορεί να αναφέρεται ως Βεν-αδάδ Β΄. Φαίνεται ότι η υπόσχεση του Βεν-αδάδ πως θα επέστρεφε τις πόλεις που είχε πάρει από τον Ισραήλ ο πατέρας του δεν εκπληρώθηκε πλήρως, διότι το τελευταίο έτος της βασιλείας του Αχαάβ, αυτός ο βασιλιάς του Ισραήλ σύναψε συμμαχία με τον Ιωσαφάτ σε μια μάταιη προσπάθειά του να ανακτήσει τη Ραμώθ-γαλαάδ (Α του Ιορδάνη) από τους Συρίους. Ο Βεν-αδάδ Β΄ είναι προφανώς ο ανώνυμος «βασιλιάς της Συρίας» που διέταξε «τους τριάντα δύο αρχηγούς των αρμάτων του» να επικεντρώσουν την επίθεσή τους στον Αχαάβ στη διάρκεια εκείνης της μάχης. (1Βα 22:31-37) Πρέπει επίσης να είναι ο βασιλιάς που έστειλε το λεπρό αρχηγό του στρατεύματός του, τον Νεεμάν, να θεραπευτεί από τον Ελισαιέ στη διάρκεια της βασιλείας του Ιωράμ. Ο Σύριος βασιλιάς λάτρευε τον θεό Ριμμών (του οποίου το όνομα περιέχεται στο όνομα του Ταβριμμών, του πατέρα του Βεν-αδάδ Α΄).—2Βα 5:1-19.

Παρά τη θεραπεία του στρατηγού του, ο Βεν-αδάδ παρέμεινε εχθρικός απέναντι στον Ισραήλ και έστελνε στρατεύματα εισβολής στον Ισραήλ. (2Βα 6:8· παράβαλε εδάφιο 23.) Ωστόσο, ο Ελισαιέ προειδοποιούσε κάθε φορά το βασιλιά του Ισραήλ, ενημερώνοντάς τον εκ των προτέρων για το δρομολόγιο που ακολουθούσαν τα στρατεύματα εισβολής, με αποτέλεσμα να αρχίσει ο Βεν-αδάδ να υποπτεύεται ότι υπήρχε προδότης ανάμεσα στους υπηρέτες του. Όταν έμαθε ότι ο Ελισαιέ ήταν αυτός που ενημέρωνε το βασιλιά του Ισραήλ για “όσα έλεγε ο Βεν-αδάδ στο εσωτερικό του υπνοδωμάτιο”, ο Σύριος βασιλιάς έστειλε μια ισχυρή στρατιωτική δύναμη να συλλάβει τον Ελισαιέ στη Δωθάν. Ωστόσο, ο Ελισαιέ ζήτησε να παταχθούν θαυματουργικά τα στρατεύματα με μια μορφή τύφλωσης, πράγμα που έγινε, και τους οδήγησε στο μέσο της πρωτεύουσας του Ισραήλ, της Σαμάρειας. Αυτό το γεγονός, σε συνδυασμό ίσως με την ελεήμονα μεταχείριση που επιφυλάχθηκε στους Συρίους εκεί και την απελευθέρωσή τους, σταμάτησε προσωρινά τις ληστρικές επιδρομές, αν και δεν εξάλειψε την επιθετική στάση του Βεν-αδάδ.—2Βα 6:9-23.

Όντας ακόμη αποφασισμένος να ανατρέψει το βασίλειο του Ισραήλ, ο Βεν-αδάδ συγκέντρωσε αργότερα τις δυνάμεις του και πολιόρκησε τη Σαμάρεια προκαλώντας ακραίες συνθήκες πείνας. (2Βα 6:24-29) Ωστόσο, όταν ο Ιεχωβά έκανε να ακουστεί κάποιο βράδυ στο συριακό στρατόπεδο ο ήχος ενός μεγάλου στρατεύματος που πλησίαζε, αυτοί έσπευσαν να συμπεράνουν ότι ο Ιωράμ είχε μισθώσει τους Χετταίους και τους Αιγυπτίους για να τον σώσουν, και αμέσως έφυγαν μέσα στο σκοτάδι για τη Συρία, αφήνοντας πίσω όλο τον εξοπλισμό τους και τις προμήθειές τους.—2Βα 7:6, 7.

Ο Βεν-αδάδ Β΄ ήταν άρρωστος στο κρεβάτι όταν ο Ελισαιέ ταξίδεψε στη Δαμασκό προκειμένου να εκτελέσει τη θεϊκή αποστολή που είχε ανατεθεί στον προκάτοχό του τον Ηλία. (1Βα 19:15) Στέλνοντας δώρο στον προφήτη ένα φορτίο 40 καμήλων, ο Βεν-αδάδ ρώτησε να μάθει τι πιθανότητες είχε να αναρρώσει από την ασθένειά του. Η απάντηση του Ελισαιέ, την οποία είπε στον Αζαήλ, έδειξε ότι ο βασιλιάς θα πέθαινε και ότι τη βασιλεία θα την έπαιρνε ο Αζαήλ. Την επόμενη μέρα ο Αζαήλ σκότωσε τον Βεν-αδάδ προκαλώντας του ασφυξία και κατέλαβε το βασιλικό θρόνο.—2Βα 8:7-15.

3. Γιος του Αζαήλ και βασιλιάς της Συρίας. (2Βα 13:3) Ο Βεν-αδάδ Γ΄ προφανώς συνέβαλε μαζί με τον πατέρα του στην καταδυνάστευση του Ισραήλ επί των ημερών του Ιωάχαζ (876–περ. 860 Π.Κ.Χ.) και στην κατάληψη πόλεων του Ισραήλ από τη Συρία. Ωστόσο, ο Ιεχωβά ήγειρε «σωτήρα» για τον Ισραήλ, προφανώς στο πρόσωπο του γιου του Ιωάχαζ, του Ιωάς (περ. 859-845 Π.Κ.Χ.), και του διαδόχου του Ιωάς, του Ιεροβοάμ Β΄ (περ. 844-804 Π.Κ.Χ.). (2Βα 13:4, 5) Σε εκπλήρωση της τελικής προφητείας του Ελισαιέ, ο Ιωάς κατέλαβε και πάλι «από το χέρι του Βεν-αδάδ, του γιου του Αζαήλ, τις πόλεις που είχε πάρει αυτός από το χέρι του Ιωάχαζ», νικώντας τις συριακές δυνάμεις σε τρεις περιπτώσεις. (2Βα 13:19, 23-25) Ο Ιεροβοάμ Β΄ συνέχισε τις νίκες του πατέρα του επί της Συρίας, επαναφέροντας τα όρια του Ισραήλ στην προηγούμενη θέση τους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο έγινε σωτήρας για τον Ισραήλ. (2Βα 14:23-27) Ο Βεν-αδάδ Γ΄ δεν αναφέρεται σε σχέση με τις κατακτήσεις του Ιεροβοάμ και ίσως να μη ζούσε τότε.

Η φράση «πυργόσπιτα του Βεν-αδάδ» που χρησιμοποίησε ο προφήτης Αμώς (ο οποίος προφήτευσε στη διάρκεια της βασιλείας του Ιεροβοάμ Β΄), αναφερόμενος στα βασιλικά παλάτια της Δαμασκού (Αμ 1:3-5· παράβαλε 2Βα 16:9), χρησιμοποιήθηκε παρόμοια και από τον Ιερεμία περίπου δύο αιώνες αργότερα.—Ιερ 49:23-27.

Ο Βεν-αδάδ σε Αρχαίες Επιγραφές. Μια επιγραφή του Σαλμανασάρ Γ΄, αφού εξιστορεί κάποια σύγκρουση με τους Συρίους, δηλώνει: «Ο (ίδιος ο) Αδαδέζερ αφανίστηκε. Ο Αζαήλ, ένας κοινός θνητός (κυριολ.: γιος ουτιδανού) άρπαξε το θρόνο». (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή [Ancient Near Eastern Texts], επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 280) Έτσι λοιπόν, ο Βεν-αδάδ Β΄ φαίνεται ότι αποκαλείται «Αδαδέζερ» (στην ασσυριακή, Αδάδ-ιδρί) από τον Σαλμανασάρ Γ΄.

Η Στήλη Ζακίρ περιγράφει μια απόπειρα αντιποίνων που άρχισε ο «Βαρ-αδάδ, ο γιος του Αζαήλ, βασιλιάς του Αράμ», ως επικεφαλής ενός συνασπισμού Σύριων βασιλιάδων, εναντίον του «Ζακίρ, βασιλιά του Χαμάτ και του Λουάθ», προσθέτοντας έτσι και αρχαιολογική μαρτυρία για την ύπαρξη του Βεν-αδάδ Γ΄, γιου του Αζαήλ.—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή, σ. 655.

Μια στήλη, γνωστή ως Στήλη Μελκάρτ, βρέθηκε το 1940 περίπου 6 χλμ. Β του Χαλεπίου στη βόρεια Συρία και, παρότι η επιγραφή δεν είναι εξ ολοκλήρου αναγνώσιμη, λέει εν μέρει: «Στήλη που έστησε ο Βαρ-αδάδ . . . για τον Κύριό του τον Μελκάρτ». (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή, σ. 655) Το αν ο συγκεκριμένος Βαρ-αδάδ πρέπει να θεωρείται το ίδιο πρόσωπο με τον Βεν-αδάδ Α΄, Β΄, Γ΄ ή κάποιον άλλον Βεν-αδάδ δεν είναι βέβαιο.

ΒΕΝΑΪΑΣ

(Βεναΐας) [Ο Ιεχωβά Έχει Οικοδομήσει].

1. Γιος ενός Λευίτη πρωθιερέα ονόματι Ιωδαέ και πατέρας τουλάχιστον δύο γιων, του Αμμιζαβάδ και του Ιωδαέ. (1Χρ 27:5, 6, 34) Ο Βεναΐας ήταν κραταιός πολεμιστής, εξαιρετικά γενναίος και θαρραλέος, «πιο διακεκριμένος από τους τριάντα» κραταιούς άντρες των δυνάμεων του Δαβίδ, μολονότι «δεν έφτασε τους τρεις».—2Σα 23:20-23.

Ο Βεναΐας εκδήλωσε την ανδρεία του με τρεις τρόπους: πάταξε δύο ισχυρούς ήρωες του Μωάβ, κατέβηκε άφοβα σε έναν νερόλακκο όπου σκότωσε ένα λιοντάρι, και θανάτωσε έναν Αιγύπτιο γίγαντα με το δόρυ του ίδιου του θύματος, ανατρέποντας μια εξαιρετικά μειονεκτική κατάσταση. (1Χρ 11:22-24) Ο Δαβίδ τοποθέτησε αυτόν το θαρραλέο άντρα επικεφαλής της προσωπικής σωματοφυλακής του. (1Χρ 11:24, 25) Οι Χερεθαίοι και οι Φαλεθαίοι, των οποίων ηγούνταν ο Βεναΐας, παρέμειναν όσιοι στο βασιλιά κατά το στασιασμό τόσο του Αβεσσαλώμ όσο και του Αδωνία. (2Σα 8:18· 15:18· 20:23· 1Βα 1:8, 10, 26· 1Χρ 18:17) Επιπλέον, ο Βεναΐας διορίστηκε επικεφαλής της τρίτης από τις υποδιαιρέσεις του στρατού που υπηρετούσαν εκ περιτροπής—μιας δύναμης 24.000 αντρών. (1Χρ 27:5, 6) Στα γηρατειά του Δαβίδ, ο Βεναΐας μαζί με τους Χερεθαίους και τους Φαλεθαίους υποστήριξε την ενθρόνιση του Σολομώντα. (1Βα 1:32-40) Αργότερα, υπό τη βασιλεία του Σολομώντα, ανατέθηκε στον Βεναΐα η εκτέλεση του Αδωνία, του Ιωάβ και του Σιμεΐ, και ο Σολομών τον τοποθέτησε επίσης επικεφαλής του στρατεύματος.—1Βα 2:24, 25, 28-46· 4:4.

2. Ένας από τους κραταιούς άντρες του Δαβίδ, διοικητής της 11ης από τις υποδιαιρέσεις του στρατού που υπηρετούσαν εκ περιτροπής. Πιραθωνίτης από τη φυλή του Εφραΐμ.—2Σα 23:30· 1Χρ 11:31· 27:14.

3. Λευίτης μουσικός που έπαιζε έγχορδο όργανο συνοδεύοντας την κιβωτό της διαθήκης κατά τη μεταφορά της στην Ιερουσαλήμ και την τοποθέτησή της στη σκηνή που είχε ετοιμάσει για αυτήν ο Δαβίδ.—1Χρ 15:18, 20· 16:1, 5.

4. Ιερέας, σαλπιγκτής κατά τη μεταφορά της Κιβωτού στην Ιερουσαλήμ στη διάρκεια της βασιλείας του Δαβίδ.—1Χρ 15:24· 16:6.

5. Λευίτης απόγονος του Ασάφ.—2Χρ 20:14.

6. Συμεωνίτης, πιθανώς σύγχρονος του Βασιλιά Εζεκία.—1Χρ 4:24, 36-43.

7. Λευίτης ο οποίος διορίστηκε από τον Εζεκία να βοηθάει στη διαχείριση των άφθονων συνεισφορών για τον οίκο του Ιεχωβά.—2Χρ 31:12, 13.

8. Πατέρας του Φελατία, ενός από τους πονηρούς άρχοντες που είδε στο όραμά του ο Ιεζεκιήλ.—Ιεζ 11:1, 13.

9, 10, 11, 12. Τέσσερις άντρες οι οποίοι, σύμφωνα με τη νουθεσία του Έσδρα, απέπεμψαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους και τους γιους τους. Αυτοί οι τέσσερις ήταν απόγονοι του Φαρώς, του Φαάθ-μωάβ, του Βανί και της Νεβώ αντίστοιχα.—Εσδ 10:25, 30, 34, 35, 43, 44.

ΒΕΝ-ΑΪΛ

(Βεν-αΐλ).

Ένας από τους πέντε άρχοντες τους οποίους έστειλε ο Ιωσαφάτ το τρίτο έτος της βασιλείας του να διδάξουν το Νόμο στους κατοίκους του Ιούδα.—2Χρ 17:7, 9.

ΒΕΝ-ΑΜΜΙ

(Βεν-αμμί) [Γιος του Λαού Μου [δηλαδή των συγγενών μου]].

Γιος του Λωτ από τη νεότερη κόρη του, και επομένως ετεροθαλής αδελφός του Μωάβ. Σύγχρονα ευρήματα πιστοποιούν ότι αυτό το όνομα χρησιμοποιούνταν ευρέως εκείνη την περίοδο. Ο Βεν-αμμί, που ονομάζεται επίσης Αμμών, ήταν ο προπάτορας των Αμμωνιτών.—Γε 19:31-38· βλέπε ΑΜΜΩΝ (Αμμών).

ΒΕΝΕ-ΒΕΡΑΚ

(Βενέ-βεράκ) [Γιοι του Βεράκ].

Πόλη του Δαν που ταυτίζεται με το Ιμπν Ιμπράκ (ή Χεϊρίγιε [Χορβάτ Μπενέ-μπεράκ]), 8 χλμ. ΑΝΑ του Τελ Αβίβ-Γιάφο (της Ιόππης). (Ιη 19:40, 45) Το αραβικό όνομα Ιμπν Ιμπράκ αντιστοιχεί με το εβραϊκό Βενέ-βεράκ. Σε ένα πρίσμα του Σενναχειρείμ, στο οποίο ο αυτοκράτορας αυτός περιγράφει την ασσυριακή εκστρατεία εναντίον του Εζεκία, αναφέρεται ότι ο ίδιος “πολιόρκησε τη Βαιθ-δαγών, την Ιόππη, τη Βαναΐ-Βαρκά [Βενέ-βεράκ], την Αζούρου”.—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή (Ancient Near Eastern Texts), επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 287.

ΒΕΝΕ-ΙΑΑΚΑΝ

(Βενέ-ιαακάν) [Γιοι του Ιαακάν].

Σταθμός των Ισραηλιτών κατά την οδοιπορία τους στην έρημο. (Αρ 33:31, 32) Ο Ιαακάν φαίνεται πως είναι ο Ακάν των εδαφίων Γένεση 36:27 και 1 Χρονικών 1:42 (όπου το Μασοριτικό κείμενο λέει «Ιαακάν»). Η αφήγηση στο βιβλίο των Αριθμών αναφέρει ότι οι Ισραηλίτες «αναχώρησαν από τη Μοσερώθ και στρατοπέδευσαν στη Βενέ-ιαακάν. Έπειτα αναχώρησαν από τη Βενέ-ιαακάν και στρατοπέδευσαν στην Ωρ-αγγιδγάδ».

Στο εδάφιο Δευτερονόμιο 10:6 αναφέρεται η Βηρώθ Βενέ-ιαακάν σε συσχετισμό με τη «Μοσερά» (ενικός αριθμός της λέξης Μοσερώθ), γεγονός που υποδηλώνει πιθανότατα ότι η Βηρώθ Βενέ-ιαακάν (τοπωνύμιο που σημαίνει «Πηγάδια των Γιων του Ιαακάν») είναι η ίδια τοποθεσία με τη Βενέ-ιαακάν. Ωστόσο, η αφήγηση στο Δευτερονόμιο αναφέρει τα στάδια της πορείας του Ισραήλ με αντίστροφη σειρά από ό,τι η αφήγηση των Αριθμών, δηλώνοντας ότι «οι γιοι του Ισραήλ αναχώρησαν από τη Βηρώθ Βενέ-ιαακάν για τη Μοσερά». Αν ληφθούν υπόψη τα πολλά χρόνια που έζησαν οι Ισραηλίτες στην έρημο, είναι πολύ πιθανό να πέρασαν δύο φορές από εκείνη την περιοχή. Όπως αναφέρει το σύγγραμμα Η Πεντάτευχος και τα Χαφτορά (The Pentateuch and Haftorahs) σε σχέση με αυτό το εδάφιο: «Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι οι Ισραηλίτες, αφού ακολούθησαν νότια κατεύθυνση προς τη γη του Εδώμ, χρειάστηκε να κάνουν απότομα μεταβολή προς τα βόρεια». (Επιμέλεια Τζ. Χερτζ, Λονδίνο, 1972) Ίσως χρειάστηκε να ξανακάνουν την ίδια διαδρομή για κάποια μικρή απόσταση και να πάνε και πάλι σε μερικά μέρη από τα οποία είχαν περάσει, αυτή τη φορά με την αντίστροφη σειρά. Αξίζει να σημειωθεί ότι το υπόμνημα του Δευτερονομίου (10:6) αναφέρει το θάνατο του Ααρών αμέσως μετά τη μνεία για τη στάση στη Μοσερά, ενώ η αφήγηση στους Αριθμούς (33:31-39) περιγράφει τις μετακινήσεις των Ισραηλιτών προς την Εσιών-γεβέρ και έπειτα ΒΔ προς την Κάδης, προτού ασχοληθεί με το θάνατο του Ααρών. Αυτό, σε συνδυασμό με τη μακρά περίοδο ετών που περιλαμβάνεται, οπωσδήποτε αφήνει το περιθώριο να έκαναν μέχρις ενός σημείου την ίδια διαδρομή αντίστροφα, αν όντως έγινε κάτι τέτοιο.

Η Βενέ-ιαακάν (Βηρώθ Βενέ-ιαακάν) ταυτίζεται συνήθως με μια τοποθεσία λίγα χιλιόμετρα Β της Κάδης-βαρνή.—Βλέπε ΒΗΡΩΘ ΒΕΝΕ-ΙΑΑΚΑΝ.

ΒΕΝ-ΖΩΧΕΘ

(Βεν-ζωχέθ) [Γιος του Ζωχέθ].

Συγκαταλέγεται ανάμεσα στους απογόνους του Ιούδα ως γιος του Ιεσεί και αδελφός του Ζωχέθ. Αλλά εφόσον το πρόθημα (Βεν-) του ονόματός του σημαίνει «γιος τού», ίσως να ήταν γιος του Ζωχέθ και εγγονός του Ιεσεί.—1Χρ 4:20.

ΒΕΝΙΑΜΙΝ

(Βενιαμίν) [Γιος του Δεξιού Χεριού].

1. Ο 12ος γιος του Ιακώβ και αμφιθαλής αδελφός του Ιωσήφ. Ο Βενιαμίν φαίνεται ότι ήταν ο μόνος γιος του Ιακώβ που γεννήθηκε στη γη Χαναάν, ενώ οι άλλοι γιοι γεννήθηκαν στην Παδάν-αράμ. (Γε 29:31–30:25· 31:18) Η Ραχήλ γέννησε τον Βενιαμίν, το δεύτερο γιο της, στο δρόμο από τη Βαιθήλ για την Εφράθ (τη Βηθλεέμ), φέρνοντας σε πέρας τη δύσκολη γέννα με τίμημα τη ζωή της. Ενώ πέθαινε, ονόμασε αυτόν το γιο Βεν-ονί, που σημαίνει «Γιος του Πένθους Μου». Ο θλιμμένος σύζυγός της, όμως, τον ονόμασε μετέπειτα Βενιαμίν, που σημαίνει «Γιος του Δεξιού Χεριού».—Γε 35:16-19· 48:7.

Από τη γέννησή του μέχρι και μετά την πώληση του αδελφού του τού Ιωσήφ σε δουλεία στην Αίγυπτο, δεν μας λέγεται τίποτα περισσότερο για τον Βενιαμίν. Επειδή ήταν ο νεότερος γιος του Ιακώβ από την αγαπημένη του σύζυγο, τη Ραχήλ (Γε 44:20), ο πατέρας του προφανώς εκδήλωνε μεγάλη στοργή για αυτόν, ιδιαίτερα τώρα που πίστευε ότι ο Ιωσήφ ήταν νεκρός. Γι’ αυτό, ο Ιακώβ ήταν εξαιρετικά απρόθυμος να αφήσει τον Βενιαμίν να πάει με τους αδελφούς του στην Αίγυπτο, και το έκανε αυτό μόνο αφού έγινε μεγάλη προσπάθεια για να τον πείσουν. (Γε 42:36-38· 43:8-14) Πρέπει να σημειωθεί ότι, αν και ο Ιούδας σε εκείνη την περίσταση χαρακτήρισε τον Βενιαμίν «αγόρι», ο Βενιαμίν τότε ήταν ήδη νεαρός άντρας. Το υπόμνημα στα εδάφια Γένεση 46:8, 21 παρουσιάζει τον Βενιαμίν ως πατέρα παιδιών την εποχή που ο Ιακώβ πήγε να κατοικήσει στην Αίγυπτο. Παρ’ όλα αυτά, ήταν το αγαπημένο «παιδί των γηρατειών» του Ιακώβ, το οποίο αποτελούσε για τον ηλικιωμένο γονέα στήριγμα από πολλές απόψεις. (Γε 44:20-22, 29-34) Και ο Ιωσήφ επίσης εκδήλωσε βαθιά στοργή για το νεότερο αδελφό του.—Γε 43:29-31, 34.

Η γενεαλογία των απογόνων του Βενιαμίν παρουσιάζεται σε αρκετές περικοπές, μερικές από τις οποίες είναι προφανώς πληρέστερες από άλλες. Το εδάφιο Γένεση 46:21 απαριθμεί δέκα άτομα ως “γιους του Βενιαμίν”, και η απουσία των ονομάτων αρκετών από αυτούς σε μετέπειτα καταλόγους έχει κάνει μερικούς να υποθέσουν ότι ορισμένοι γιοι πιθανόν να πέθαναν σε νεαρή ηλικία ή να μην απέκτησαν γιους από τους οποίους προήλθαν οικογενειακές γραμμές. Υπάρχουν κάποιες προφανείς παραλλαγές στον τρόπο γραφής των ονομάτων που εμφανίζονται σε αυτούς τους καταλόγους (παράβαλε Εχί, Αχιράμ, Αχαρά), και κάποια από τα άτομα που απαριθμούνται στο εδάφιο Γένεση 46:21 ίσως να είναι απλώς απόγονοι. (Αρ 26:38-40· 1Χρ 7:6· 8:1) Έχουν εγερθεί αντιρρήσεις για το κατά πόσον θα ήταν δυνατόν να έχει ο Βενιαμίν τόσο πολλούς γιους ή ακόμη και εγγονούς εκείνη την εποχή, αλλά θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας πως το γεγονός ότι αυτά τα άτομα συγκαταλέγονται στις «ψυχές που ήρθαν στον Ιακώβ στην Αίγυπτο» δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι γεννήθηκαν πριν από αυτή καθαυτή την είσοδο στη χώρα. Ίσως να «ήρθαν στην Αίγυπτο» με το να γεννηθούν εκεί στη διάρκεια της 17ετούς παραμονής του Ιακώβ στην Αίγυπτο πριν από το θάνατό του, όπως ακριβώς οι δύο γιοι του Ιωσήφ που γεννήθηκαν εκεί συγκαταλέγονται στις «ψυχές του οίκου του Ιακώβ που ήρθαν στην Αίγυπτο». (Γε 46:26, 27) Τον καιρό του θανάτου του πατέρα του, ο Βενιαμίν ήταν προφανώς πάνω από 40 χρονών, και επομένως ήταν σε ηλικία να έχει εγγόνια.

Η γονική ευλογία που δόθηκε στον Βενιαμίν ως την κεφαλή μιας από τις 12 φυλές του Ισραήλ εξετάζεται παρακάτω.—Γε 49:27, 28.

2. Το όνομα Βενιαμίν προσδιορίζει επίσης τη φυλή που προήλθε από το γιο του Ιακώβ η οποία, τον καιρό της Εξόδου από την Αίγυπτο, είχε τα λιγότερα άρρενα μέλη (μετά τη φυλή του Μανασσή) από όλες τις φυλές. (Αρ 1:36, 37) Στην απογραφή που έλαβε χώρα αργότερα στις Πεδιάδες του Μωάβ, η φυλή του Βενιαμίν ανέβηκε στην έβδομη θέση. (Αρ 26:41) Όταν στρατοπέδευαν στην έρημο, η φυλή αυτή κατέλυε Δ της σκηνής της μαρτυρίας μαζί με τις φυλές που κατάγονταν από τους γιους του Ιωσήφ, τον Μανασσή και τον Εφραΐμ, και αυτή η τρίφυλη υποδιαίρεση προχωρούσε τρίτη κατά σειρά στην οδοιπορία.—Αρ 2:18-24.

Μέσα στη Χαναάν, η περιοχή που παραχωρήθηκε στη φυλή του Βενιαμίν βρισκόταν μεταξύ των περιοχών του Εφραΐμ και του Ιούδα, ενώ Δ συνόρευε με την περιοχή του Δαν. Το βόρειο σύνορό της ξεκινούσε από τον Ιορδάνη Ποταμό κοντά στην Ιεριχώ, διέσχιζε την ορεινή περιοχή δίπλα στη Βαιθήλ και συνέχιζε προς τα δυτικά ως ένα σημείο κοντά στην Κάτω Βαιθ-ορών. Από εκεί, το δυτικό σύνορό της κατέβαινε στην Κιριάθ-ιαρίμ και κατόπιν, στο Ν, έστριβε προς τα ανατολικά και περνούσε από την Ιερουσαλήμ διασχίζοντας την Κοιλάδα του Εννόμ, κατέβαινε ελικοειδώς μέσα από τις απόκρημνες ανατολικές πλαγιές και κατέληγε ξανά στον Ιορδάνη, στο βόρειο άκρο της Νεκράς Θαλάσσης—οπότε ο Ιορδάνης Ποταμός αποτελούσε το ανατολικό σύνορό της. (Ιη 18:11-20· παράβαλε με το βόρειο όριο του Ιούδα στα εδάφια Ιη 15:5-9 και το νότιο όριο “των γιων του Ιωσήφ” στα εδάφια Ιη 16:1-3.) Από Β προς Ν η περιοχή ήταν περίπου 19 χλμ. και από Α προς Δ περίπου 45 χλμ. Με εξαίρεση το τμήμα της Κοιλάδας του Ιορδάνη γύρω από την όαση της Ιεριχώς, αυτή η περιοχή ήταν λοφώδης και κακοτράχαλη, μολονότι διέθετε μερικά εύφορα τμήματα στις δυτικές πλαγιές. Οι κοιλάδες των χειμάρρων που κατευθύνονταν δυτικά προς την πεδιάδα της Φιλιστίας και ανατολικά προς τον Ιορδάνη καθιστούσαν αυτή την περιοχή κύρια οδό πρόσβασης στα ορεινά μέρη, τόσο για εμπορικούς όσο και για στρατιωτικούς σκοπούς. Κατά την αρχική περίοδο της βασιλείας του Σαούλ οι πολεμικές δυνάμεις των Φιλισταίων έκαναν εφόδους σε αυτή την περιοχή, λεηλατώντας όποτε ήθελαν τους Ισραηλίτες με ορμητήριο το στρατόπεδό τους στη Μιχμάς, λίγο βορειότερα από την έδρα του Σαούλ τη Γαβαά, μέχρις ότου ο άθλος του Ιωνάθαν στη Μιχμάς έδωσε το έναυσμα για την κατατρόπωση των Φιλισταίων και τη φυγή τους πίσω στις παράκτιες πεδιάδες.—1Σα 13:16-18· 14:11-16, 23, 31, 46.

Μερικές από τις εξέχουσες πόλεις που αναφέρεται ότι παραχωρήθηκαν αρχικά στον Βενιαμίν είναι η Ιεριχώ, η Βαιθήλ, η Γαβαών, η Γαβαά και η Ιερουσαλήμ. Ωστόσο, η κατάκτηση της Βαιθήλ επιτεύχθηκε από τον οίκο του Ιωσήφ. Μεταγενέστερα, η Βαιθήλ έγινε εξέχουσα πόλη του γειτονικού Εφραΐμ και κέντρο της παγανιστικής μοσχολατρίας. (Κρ 1:22· 1Βα 12:28, 29· βλέπε ΒΑΙΘΗΛ Αρ. 1.) Η Ιερουσαλήμ, μολονότι ανήκε και αυτή στην περιοχή του Βενιαμίν, βρισκόταν στα σύνορα με τη φυλή του Ιούδα, η οποία και την κατέλαβε αρχικά και έκαψε την πόλη. (Κρ 1:8) Ούτε ο Ιούδας, όμως, ούτε ο Βενιαμίν κατόρθωσαν να εκδιώξουν τους Ιεβουσαίους από το οχυρό της Ιερουσαλήμ (Ιη 15:63· Κρ 1:21), και μόνο κατά τη βασιλεία του Δαβίδ τέθηκε υπό πλήρη έλεγχο η πόλη και καταστάθηκε πρωτεύουσα του Ισραήλ.—2Σα 5:6-9.

Στην περίοδο των Κριτών, η φυλή του Βενιαμίν επέδειξε πεισματικό πνεύμα αρνούμενη να παραδώσει τους υπαίτιους ενός αισχρού εγκλήματος που διαπράχθηκε στην πόλη Γαβαά. Αυτό οδήγησε σε εμφύλιο πόλεμο με τις άλλες φυλές, οι οποίες ήταν αποφασισμένες να μην αφήσουν ατιμώρητο το έγκλημα, και είχε ως αποτέλεσμα την παρ’ ολίγον εξόντωση της φυλής του Βενιαμίν. (Κρ 19-21) Ωστόσο, με τη μέθοδο που επινόησαν οι άλλες φυλές για τη διαφύλαξη του Βενιαμίν, αυτή η φυλή αποκαταστάθηκε και αυξήθηκε από περίπου 600 άντρες σε σχεδόν 60.000 πολεμιστές την εποχή της βασιλείας του Δαβίδ.—1Χρ 7:6-12.

Η πολεμική ικανότητα των απογόνων του Βενιαμίν περιγράφηκε παραστατικά στην προφητεία που εξήγγειλε ο Ιακώβ από την επιθανάτια κλίνη του, λέγοντας για τον αγαπημένο του γιο: «Ο Βενιαμίν θα κατασπαράζει σαν λύκος. Το πρωί θα τρώει το ζώο που έχει πιάσει και το βράδυ θα μοιράζει λάφυρα». (Γε 49:27) Οι Βενιαμίτες πολεμιστές ήταν φημισμένοι για την ικανότητα με την οποία χειρίζονταν τη σφεντόνα, σφεντονίζοντας πέτρες είτε με το δεξί χέρι είτε με το αριστερό και πετυχαίνοντας το στόχο «στην τρίχα». (Κρ 20:16· 1Χρ 12:2) Ο αριστερόχειρας Κριτής Αώδ, που φόνευσε τον δυνάστη Βασιλιά Εγλών, ήταν από τον Βενιαμίν. (Κρ 3:15-21) Ας σημειωθεί, επίσης, ότι «το πρωί» της βασιλείας του Ισραήλ η φυλή του Βενιαμίν, αν και «μία από τις μικρότερες φυλές», παρείχε τον πρώτο βασιλιά του Ισραήλ, τον Σαούλ το γιο του Κεις, ο οποίος αποδείχτηκε σφοδρός μαχητής εναντίον των Φιλισταίων. (1Σα 9:15-17, 21) Παρόμοια, «το βράδυ» του έθνους του Ισραήλ, η φυλή του Βενιαμίν παρείχε τη Βασίλισσα Εσθήρ και τον πρωθυπουργό Μαροδοχαίο, οι οποίοι συνέβαλαν στη διάσωση των Ισραηλιτών από αφανισμό την εποχή της Περσικής Αυτοκρατορίας.—Εσθ 2:5-7.

Μολονότι ορισμένοι Βενιαμίτες υποστήριξαν τον Δαβίδ όταν ο Βασιλιάς Σαούλ τον είχε θέσει εκτός νόμου και τον καταδίωκε (1Χρ 12:1-7, 16-18), όταν πέθανε ο Σαούλ η πλειονότητα των μελών της φυλής πρόσφερε αρχικά την υποστήριξή της στο γιο του Σαούλ τον Ις-βοσθέ. (2Σα 2:8-10, 12-16) Έπειτα, όμως, αναγνώρισαν τη βασιλεία του Δαβίδ και έκτοτε έμειναν όσιοι στο βασίλειο του Ιούδα, με σπάνιες εξαιρέσεις. Μερικοί, όπως ο Σιμεΐ και ο Σεβά, συνέχισαν να εκδηλώνουν επαναστατικό πνεύμα, κάτι που κατέληξε στη δημιουργία προσωρινού χάσματος (2Σα 16:5· 20:1-22), αλλά την εποχή της διαίρεσης του έθνους, κατά την οποία η γειτονική φυλή του Εφραΐμ (που καταγόταν από τον ανιψιό του Βενιαμίν) έγινε η εξέχουσα φυλή του βόρειου βασιλείου, η φυλή του Βενιαμίν προσκολλήθηκε πιστά στον Ιούδα αναγνωρίζοντας έτσι την απόφαση του Ιεχωβά.—1Βα 11:31, 32· 12:21· 2Χρ 11:1· Γε 49:8-10.

Μετά την εξορία στη Βαβυλώνα, οι φυλές του Βενιαμίν και του Ιούδα κατείχαν ιδιαίτερα εξέχουσα θέση μεταξύ των αποκαταστημένων Ισραηλιτών στην Παλαιστίνη. (Εσδ 4:1· 10:9) Η όσια συνταύτιση του Βενιαμίν με τον Ιούδα και την Ιερουσαλήμ είχε αναμφίβολα κάποια συμβολή στη θέση που εμφανίζεται να κατέχει ο Βενιαμίν στο όραμα του Ιεζεκιήλ για τη διαμοίραση της γης υπό την υποσχεμένη βασιλεία, στο οποίο όραμα η φυλή του Βενιαμίν τοποθετείται ακριβώς στο νότιο σύνορο «της άγιας συνεισφοράς», ενώ η φυλή του Ιούδα τοποθετείται στο βόρειο σύνορο.—Ιεζ 48:8, 21-23.

Ένας από τους όσιους ακολούθους του Ιησού, “του Λιονταριού που είναι από τη φυλή του Ιούδα”, ήταν ο απόστολος Παύλος, ένας Βενιαμίτης που αποδείχτηκε σφοδρός μαχητής στον πνευματικό πόλεμο εναντίον των ψεύτικων διδασκαλιών και της ψεύτικης λατρείας. (Απ 5:5· Ρω 11:1· Φλπ 3:5) Η φυλή του Βενιαμίν ορθά εκπροσωπείται μεταξύ των φυλών του πνευματικού Ισραήλ.—Απ 7:8.

Αρχαίες επιστολές που βρέθηκαν στη Μάρι, στον ποταμό Ευφράτη, και που ανάγονται στο 18ο αιώνα Π.Κ.Χ., κάνουν λόγο για μια αμείλικτη φυλή νομάδων τους οποίους αποκαλούν Μπινού-γιαμίνα. Αναφορικά με αυτό το όνομα, Το Εικονογραφημένο Λεξικό της Βίβλου (The Illustrated Bible Dictionary) λέει ότι μερικοί μελετητές «έχουν αναζητήσει εδώ τους προγόνους της βιβλικής φυλής, αλλά η διαφορά στην εποχή και στην προέλευση καθιστά κάτι τέτοιο πολύ αβέβαιο».—Επιμέλεια Τζ. Ντάγκλας, 1980, Τόμ. 1, σ. 185.

3. Βενιαμίτης, απόγονος του Ιεδιαήλ μέσω του Βαλαάν.—1Χρ 7:6, 10.

4. Ένας από «τους γιους του Χαρίμ» που εξαπέστειλαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους στις ημέρες του Έσδρα. (Εσδ 10:31, 32, 44) Μπορεί να είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Βενιαμίν που αναφέρεται στα εδάφια Νεεμίας 3:23 και 12:34, αλλά αυτό είναι αβέβαιο.

ΒΕΝΙΑΜΙΤΕΣ

Βλέπε ΒΕΝΙΑΜΙΝ Αρ. 2.

ΒΕΝΙΝΟΥ

(Βενινού).

Λευίτης, ή κάποιος προπάτοράς του, ο οποίος επικύρωσε με σφραγίδα την «αξιόπιστη συμφωνία» του Νεεμία.—Νε 9:38· 10:1, 13.

ΒΕΝΟ

(Βενό).

Λευίτης της εποχής του Δαβίδ, απόγονος του Μεραρί.—1Χρ 24:20, 26, 27.

ΒΕΝ-ΟΝΙ

(Βεν-ονί) [Γιος του Πένθους Μου].

Το όνομα που έδωσε η Ραχήλ στο δεύτερο γιο της καθώς πέθαινε στη διάρκεια του τοκετού. Ο Ιακώβ τον μετονόμασε σε Βενιαμίν, που σημαίνει «Γιος του Δεξιού Χεριού».—Γε 35:18· βλέπε ΒΕΝΙΑΜΙΝ Αρ. 1.

ΒΕΝ-ΧΑΝΑΝ

(Βεν-χανάν) [Γιος Εκείνου που Δείχνει Εύνοια (Χάρη)· Γιος του Φιλεύσπλαχνου].

Ένας από τους τέσσερις γιους του Σεμιών, απόγονος του Ιούδα.—1Χρ 4:1, 20.

ΒΕΡΑ

(Βερά).

Βασιλιάς των Σοδόμων τον οποίο νίκησαν ο Χοδολλογομόρ και οι σύμμαχοί του στην Κοιλάδα Σιδδίμ. (Γε 14:1-11) Ο Αβραάμ καταδίωξε τους νικητές για να απελευθερώσει τον ανιψιό του τον Λωτ και πήρε πίσω τα λάφυρα, τα οποία και επέστρεψε στο βασιλιά των Σοδόμων αντί να τα κρατήσει για τον εαυτό του. Ο Αβραάμ, όπως είπε, το έκανε αυτό για να μην καυχηθεί ποτέ ο βασιλιάς των Σοδόμων λέγοντας: «Εγώ ήμουν που έκανα πλούσιο τον Άβραμ».—Γε 14:14-24.

ΒΕΡΑΪΑΣ

(Βεραΐας) [Ο Γιαχ Έχει Δημιουργήσει].

Γιος του Σιμεΐ και κεφαλή ενός πατρικού οίκου Βενιαμιτών που ζούσαν στην Ιερουσαλήμ.—1Χρ 8:1, 21, 28.

ΒΕΡΑΧΑ

(Βεραχά) [Ευλογία].

1. Ένας από τους κραταιούς άντρες της φυλής του Βενιαμίν, οι οποίοι ήταν επιδέξιοι στη χρήση του τόξου. Συντάχθηκε με τον Δαβίδ στη Σικλάγ, ενόσω ο Δαβίδ εξακολουθούσε να βρίσκεται κάτω από περιορισμούς εξαιτίας του Σαούλ.—1Χρ 12:1-3.

2. Κοιλάδα στον Ιούδα, ανάμεσα στη Βηθλεέμ και στη Χεβρών. Κατά την τρέχουσα άποψη, ταυτίζεται με το Ουάντι ελ-Αρούμπ, ενώ το όνομα του γειτονικού Χίρμπετ Μπερεϊκούτ (Μπεραχότ) φαίνεται ότι μαρτυρεί την αρχική ονομασία. Αυτή η κοιλάδα εκτείνεται από Α προς Δ, συνδέοντας τη λοφώδη περιοχή του Ιούδα με την έρημο Δ της Αλμυρής Θάλασσας.

Μετά τη θαυματουργική νίκη επί των συνδυασμένων δυνάμεων του Αμμών, του Μωάβ και του Εδώμ, ο Ιωσαφάτ συγκέντρωσε το λαό σε αυτή την κοιλάδα για να ευλογήσουν τον Ιεχωβά, εξού και η ονομασία Βεραχά (δηλαδή «Ευλογία») που δόθηκε σε αυτή την κοιλάδα.—2Χρ 20:26.

ΒΕΡΕΔ

(Βερέδ) [Χαλάζι].

1. Εγγονός του Εφραΐμ μέσω του Σουθαλά.—1Χρ 7:20.

2. Τοποθεσία της νότιας Παλαιστίνης η οποία αναφέρεται στην αφήγηση σχετικά με τη φυγή της Άγαρ από τη Σαραΐ. Το πηγάδι Βηρ-λαχαΐ-ροΐ, στο οποίο σταμάτησε η Άγαρ, βρισκόταν στην έρημο μεταξύ της Βερέδ και της Κάδης, στο δρόμο προς τη Σιουρ. (Γε 16:7, 14) Η έρημος της Σιουρ είναι μια περιοχή ΝΔ της Φιλιστίας, στο δρόμο προς την Αίγυπτο, πράγμα που ίσως υποδεικνύει ότι η Άγαρ επέστρεφε στην πατρίδα της.—Εξ 15:22.

ΒΕΡΕΧΙΑΣ

(Βερεχίας) [Ευλογημένος από τον Ιεχωβά].

1. Γιος του Σιμεά, στη γενεαλογική γραμμή του Λευί μέσω του Γηρσώμ. Ο γιος του Βερεχία, ο Ασάφ, ήταν ένας από τους κυριότερους επικεφαλής των υμνωδών που διόρισε ο Βασιλιάς Δαβίδ, και μέσω αυτού προήλθαν πολλές διαδοχικές γενιές υμνωδών του ναού. Αυτός ο Βερεχίας ίσως να είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 2.—1Χρ 6:39· 15:17· 25:1-9· Εσδ 2:41· Νε 7:44.

2. Ένας από τους τέσσερις Λευίτες πυλωρούς για την Κιβωτό όταν ο Δαβίδ ήταν βασιλιάς. Ίσως να είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 1.—1Χρ 15:23, 24.

3. Γιος του Μεσιλλεμώθ. (2Χρ 28:12) Την εποχή κατά την οποία ο Άχαζ ήταν βασιλιάς του Ιούδα, αυτό το νότιο βασίλειο υπέστη συντριπτική ήττα από το βόρειο βασίλειο, αλλά καθώς 200.000 άνθρωποι μεταφέρονταν αιχμάλωτοι στη Σαμάρεια, ο Βερεχίας και άλλοι τρεις επικεφαλής του Εφραΐμ ενήργησαν γρήγορα καθ’ υπόδειξη του Ωδήδ, προφήτη του Ιεχωβά. Όχι μόνο απέτρεψαν τους νικητές από το να υποδουλώσουν τους αδελφούς τους, αλλά και έντυσαν μάλιστα τους αιχμαλώτους, τους έδωσαν να φάνε και τους βοήθησαν να επιστρέψουν.—2Χρ 28:6-15.

4. Απόγονος του Δαβίδ μέσω του Σολομώντα.—1Χρ 3:1, 10, 20.

5. Λευίτης που έζησε μετά τη βαβυλωνιακή εξορία, γιος του Ασά.—1Χρ 9:16.

6. Γιος του Μεσηζαβήλ. Ο γιος του Βερεχία, ο Μεσουλλάμ, εργάστηκε στην ανοικοδόμηση των τειχών της Ιερουσαλήμ την εποχή του Νεεμία, και η εγγονή του παντρεύτηκε το γιο τού Τωβία.—Νε 3:4, 30· 6:17, 18.

7. Γιος του προφήτη Ιδδώ και πατέρας του προφήτη Ζαχαρία.—Ζαχ 1:1, 7.

ΒΕΡΖΑΪΘ

(Βερζαΐθ).

Όνομα στη γενεαλογία του Ασήρ, συγκεκριμένα στην οικογένεια του Μαλχιήλ. (1Χρ 7:30, 31) Επειδή το όνομα Βερζαΐθ είναι το μόνο από τα ονόματα των εδαφίων 1 Χρονικών 7:30, 31 που δεν εμφανίζεται στο παράλληλο γενεαλογικό αρχείο του εδαφίου Γένεση 46:17, μερικοί πιστεύουν ότι προσδιορίζει είτε κάποια τοποθεσία γύρω από την οποία εγκαταστάθηκαν οι απόγονοι του Μαλχιήλ είτε μια περιοχή της οποίας οικιστής ήταν ο Μαλχιήλ, με την ίδια έννοια με την οποία και ο Σωβάλ αναφέρεται ως «ο πατέρας της Κιριάθ-ιαρίμ» και ο Σαλμά ως «ο πατέρας της Βηθλεέμ». (1Χρ 2:51, 52) Εικάζοντας ότι το όνομα Βερζαΐθ ήταν τοπωνύμιο, μερικοί το ταυτίζουν με το Μπιρζέιτ—περίπου 21 χλμ. ΒΒΔ της Ιερουσαλήμ—αλλά παρά την ομοιότητα των ονομάτων, η θέση του Μπιρζέιτ κοντά στο νότιο σύνορο του Εφραΐμ (και όχι μέσα στην περιοχή του Ασήρ) δεν υποστηρίζει μια τέτοια ταύτιση.

ΒΕΡΙ

(Βερί).

Γιος του Ζωφά και κεφαλή οικογένειας στη φυλή του Ασήρ.—1Χρ 7:36, 40.

ΒΕΡΙΑ

(Βεριά) [Με Συμφορά].

1. Ο τέταρτος στη σειρά κατονομαζόμενος γιος του Ασήρ ο οποίος, ίσως μαζί με τους δύο δικούς του γιους, τον Χέβερ και τον Μαλχιήλ, ήρθε στην Αίγυπτο με το σπιτικό του Ιακώβ. (Γε 46:8, 17) Ο ίδιος και οι δύο γιοι του αναφέρονται ως κεφαλές πατρογονικών οίκων. Οι απόγονοί του ήταν οι Βεριίτες.—Αρ 26:44, 45· 1Χρ 7:30, 31.

2. Γιος του Εφραΐμ, ο οποίος γεννήθηκε αφού σκότωσαν οι άντρες της Γαθ τους μεγαλύτερους αδελφούς του. Ο Εφραΐμ «κάλεσε το όνομά του Βεριά, επειδή με συμφορά [εβρ., βερα‛άχ] βρισκόταν αυτή [η μητέρα του Βεριά] στο σπίτι του».—1Χρ 7:20-23.

3. Ένας από τους πέντε γιους του Ελφαάλ και από τα άτομα που, ως κεφαλές οικογενειών των Βενιαμιτών, εκδίωξαν τους κατοίκους της Γαθ.—1Χρ 8:12, 13.

4. Ο τελευταίος κατονομαζόμενος γιος του Σιμεΐ, ενός Λευίτη απογόνου του Γηρσών. Ο Βεριά και ο αδελφός του ο Ιεούς «δεν είχαν πολλούς γιους· γι’ αυτό έγιναν πατρικός οίκος για μία τάξη υπηρεσίας».—1Χρ 23:6-11.

ΒΕΡΙΙΤΕΣ

(Βεριίτες) [Του (Από τον) Βεριά].

Οικογένεια Ασηριτών καταγόμενη από τον Βεριά.—Αρ 26:44.

ΒΕΡΝΙΚΗ

(Βερνίκη) [παράγωγο του νικῶ].

Κόρη του Ηρώδη Αγρίππα Α΄ από τη σύζυγό του Κύπρο. Γεννήθηκε γύρω στο 28 Κ.Χ. και ήταν αδελφή της Μαριάμνης Γ΄, της Δρουσίλλας και του Ηρώδη Αγρίππα Β΄. (Βλέπε ΗΡΩΔΗΣ Αρ. 4.) Η Βερνίκη και ο αδελφός της ο Αγρίππας επισκέφτηκαν τον Κυβερνήτη Φήστο στην Καισάρεια το 58 Κ.Χ., όπου οι δυο τους, κατόπιν πρόσκλησης του Φήστου, «ήρθαν με πολύ φανταχτερή πομπή και μπήκαν στην αίθουσα ακροάσεων μαζί με στρατιωτικούς διοικητές καθώς και επιφανείς άντρες της πόλης». Στη συνέχεια φέρθηκε εκεί ο κρατούμενος Παύλος, στον οποίο και δόθηκε άδεια να παρουσιάσει τη δυναμική και γλαφυρή υπεράσπισή του ενώπιον όλων αυτών των επισήμων.—Πρ 25:13, 23· 26:1-30.

Σε πολύ νεαρή ηλικία η Βερνίκη παντρεύτηκε τον Μάρκο, γιο του Αλέξανδρου Λυσίμαχου. Μετά το θάνατό του, παντρεύτηκε το θείο της τον Ηρώδη, βασιλιά της Χαλκίδας, από τον οποίο απέκτησε δύο αγόρια προτού αυτός πεθάνει το 48 Κ.Χ. Έκτοτε ζούσε με τον αδελφό της μέχρις ότου κυκλοφόρησαν φήμες ότι είχαν αιμομεικτική σχέση. Στη συνέχεια παντρεύτηκε τον Πολέμωνα, βασιλιά της Κιλικίας, αφού πρώτα αυτός δέχτηκε να μεταστραφεί στον Ιουδαϊσμό. Τον εγκατέλειψε, όμως, γρήγορα και επέστρεψε ξανά στον αδελφό της. Στη διάρκεια αυτής ακριβώς της περιόδου η ίδια και ο Αγρίππας επισκέφτηκαν την Καισάρεια.

Το 65 Κ.Χ. η Βερνίκη διακινδύνευσε τη ζωή της για να προστατέψει τους Ιουδαίους από τον Φλώρο, ο οποίος προκαλούσε αιματοχυσίες και έριδες στην Ιερουσαλήμ. Αργότερα, η ίδια και ο αδελφός της, όπως πολλοί άλλοι, ορκίστηκαν υποταγή στον Ρωμαίο αυτοκράτορα Βεσπασιανό. Μάλιστα ο γιος του αυτοκράτορα, ο Τίτος, πήρε τη Βερνίκη στη Ρώμη για να την κάνει σύζυγό του, μολονότι ήταν δέκα χρόνια μεγαλύτερή του. Ωστόσο, επειδή ο ρωμαϊκός λαός αντέδρασε στην προοπτική να αποκτήσει Ιουδαία βασίλισσα, ο Τίτος διέκοψε τη σχέση.

ΒΕΡΟΙΑ

(Βέροια).

Πολυπληθής πόλη της Μακεδονίας, την οποία επισκέφτηκε ο απόστολος Παύλος στη διάρκεια του δεύτερου ιεραποστολικού ταξιδιού του. (Πρ 17:10-14) Η πόλη βρισκόταν σε μια εύφορη περιοχή στους πρόποδες του όρους Βέρμιο, περίπου 65 χλμ. ΔΝΔ της Θεσσαλονίκης και 35 χλμ. περίπου από το Αιγαίο Πέλαγος, στην τοποθεσία όπου βρίσκεται και η σημερινή ομώνυμη πόλη.

Ο Παύλος και ο Σίλας κατά πάσα πιθανότητα έφτασαν στη Βέροια γύρω στο 50 Κ.Χ., αφού αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν νύχτα τη Θεσσαλονίκη εξαιτίας μιας οχλοκρατικής επίθεσης. Η Βέροια είχε Ιουδαϊκή κοινότητα και συναγωγή, όπου κήρυξαν οι δύο ιεραπόστολοι. Η προθυμία με την οποία άκουσαν οι Βεροιείς το άγγελμά τους, αλλά και η επιμέλεια που έδειξαν στην εξέταση των Γραφών καθώς ήθελαν να επιβεβαιώσουν τα όσα μάθαιναν, υποκίνησε τον έπαινο που έχει καταγραφεί για αυτούς στο εδάφιο Πράξεις 17:11. Από αυτά τα άτομα με το «ευγενικό φρόνημα» αρκετοί μεταστράφηκαν στη Χριστιανοσύνη, τόσο Ιουδαίοι όσο και Έλληνες. Το έργο του Παύλου, όμως, διακόπηκε όταν έφτασαν εκεί κάποιοι φανατικοί Ιουδαίοι από τη Θεσσαλονίκη που ήταν αποφασισμένοι να προκαλέσουν και άλλες οχλοκρατίες. Εκείνος απέπλευσε για την Αθήνα, αφήνοντας τον Σίλα και τον Τιμόθεο να φροντίσουν τη νέα ομάδα πιστών που δημιουργήθηκε στη Βέροια.—Πρ 17:12-15.

Χωρίς αμφιβολία, ο Παύλος πέρασε μέσα ή κοντά από τη Βέροια στη διάρκεια του τρίτου ιεραποστολικού ταξιδιού του το οποίο τον έφερε και πάλι στη Μακεδονία. Ένας από τους συντρόφους του τότε ήταν ο Σώπατρος, Χριστιανός από τη Βέροια.—Πρ 20:1-4.

ΒΕΡΩΔΑΧ-ΒΑΛΑΔΑΝ

Βλέπε ΜΕΡΩΔΑΧ-ΒΑΛΑΔΑΝ.

ΒΕΡΩΘΑ

(Βερωθά), ΒΕΡΩΘΑΪ (Βερωθαΐ) [Πηγάδια].

Στο όραμα του Ιεζεκιήλ σχετικά με την εδαφική κληρονομιά του Ισραήλ, η Βερωθά εντοπίζεται στο βόρειο όριο, στην περιοχή ανάμεσα στην Αιμάθ και στη Δαμασκό. (Ιεζ 47:16) Φαίνεται ότι ταυτίζεται με τη Βερωθαΐ του εδαφίου 2 Σαμουήλ 8:8, μια πόλη η οποία ανήκε στον Αδαδέζερ, το βασιλιά της Ζωβά, και από την οποία ο Δαβίδ πήρε «χαλκό σε πολύ μεγάλη ποσότητα». Στην παράλληλη αφήγηση του εδαφίου 1 Χρονικών 18:8 εμφανίζεται αντ’ αυτής το όνομα Χουν. Η Βερωθά (ή Βερωθαΐ) ταυτίζεται γενικά με τη σημερινή Μπριτέλ (Μπερεϊτάν), περίπου 10 χλμ. ΝΔ του Μπααλμπέκ στην κοιλάδα που είναι γνωστή ως Μπεκάα, ανάμεσα στις οροσειρές του Λιβάνου και του Αντιλιβάνου.

ΒΕΡΩΘΙΤΗΣ

Βλέπε ΒΗΡΩΘΙΤΗΣ.

ΒΕΣΑΪ

(Βεσαΐ) [συντετμημένη μορφή του Βεσελεήλ].

1. Ισραηλίτης του οποίου οι απόγονοι, που αριθμούσαν πάνω από 300, επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ μαζί με τον Ζοροβάβελ το 537 Π.Κ.Χ.—Εσδ 2:17· Νε 7:23.

2. Κάποιος με αυτό το όνομα, ή εκπρόσωπος μιας ομώνυμης οικογενειακής ομάδας, ο οποίος επικύρωσε την «αξιόπιστη συμφωνία» του Νεεμία.—Νε 9:38· 10:1, 14, 18.

ΒΕΣΕΛΕΗΛ

(Βεσελεήλ) [Υπό τη Σκιά (Σκέπη) του Θεού].

1. Ο αρχιτεχνίτης και κατασκευαστής της σκηνής της μαρτυρίας, “γιος του Ουρί, γιου του Χουρ από τη φυλή του Ιούδα”. (Εξ 31:1, 2· 1Χρ 2:20) Ο ίδιος ο Ιεχωβά διόρισε τον Βεσελεήλ και υποσχέθηκε να τον γεμίσει «με το πνεύμα του Θεού σε σοφία και σε κατανόηση και σε γνώση και σε κάθε είδους τεχνική εργασία, για να επινοεί έντεχνα έργα, για να εργάζεται το χρυσάφι και το ασήμι και το χαλκό, καθώς και να κατεργάζεται πέτρες για να τις στερεώνει και να εργάζεται το ξύλο για να φτιάχνει κατασκευές κάθε είδους». (Εξ 31:3-5· 35:30-33) Αυτά τα ακριβά υλικά τα οποία επεξεργάστηκε ο Βεσελεήλ έγιναν διαθέσιμα από τις γενναιόδωρες συνεισφορές του λαού, ο οποίος είχε «πρόθυμη καρδιά», και αποδείχτηκαν «υπεραρκετά».—Εξ 35:4-9, 20-29· 36:3-7.

Ο Βεσελεήλ είχε ως κυριότερο βοηθό του τον Οολιάβ (Εξ 31:6), και μολονότι υπήρχαν πολλά άλλα άτομα με «σοφή καρδιά» που εργάζονταν μαζί τους, την ευθύνη του συντονισμού αυτού του περίπλοκου έργου εξακολουθούσε να την έχει ο Βεσελεήλ. (Εξ 35:10-19, 25, 26, 34· 36:1, 2) Αυτό φαίνεται από τις εναλλαγές στο πρόσωπο των ρημάτων—τρίτο ενικό όταν γίνεται αναφορά στον Βεσελεήλ και τρίτο πληθυντικό όταν γίνεται αναφορά στους βοηθούς του. (Εξ 36-39) Η μεγάλη ποικιλία των επιδεξιοτήτων του Βεσελεήλ και το γεγονός ότι ήταν γεμάτος «με το πνεύμα του Θεού» (Εξ 35:31) του έδωσαν τη δυνατότητα να επιβλέπει τις εργασίες για τα υφάσματα της σκηνής και τα κεντήματά τους, τα χρυσά και χάλκινα άγκιστρα, τα εξωτερικά δερμάτινα καλύμματα, τα ξύλινα πλαίσια που ήταν επικαλυμμένα με χρυσάφι, το εσωτερικό προπέτασμα (Εξ 36), την επιχρυσωμένη κιβωτό της διαθήκης και τα χερουβείμ της, το τραπέζι και τα σκεύη του, το χρυσό λυχνοστάτη και το θυσιαστήριο του θυμιάματος, το λάδι του χρίσματος και το θυμίαμα που είχαν καθορισμένη σύσταση (Εξ 37), το θυσιαστήριο του ολοκαυτώματος, τη χάλκινη λεκάνη και τη χάλκινη βάση, την αυλή (Εξ 38), το εφόδ και το περιστήθιό του στο οποίο είχαν στερεωθεί πολύτιμες πέτρες, καθώς και τους χιτώνες των ιερέων (Εξ 39). Όταν ο Σολομών ανέβηκε στο θρόνο, έπειτα από 475 χρόνια, η σκηνή, η κιβωτός της διαθήκης και το χάλκινο θυσιαστήριο χρησιμοποιούνταν ακόμη.—2Χρ 1:1-6.

2. Ένας από τους γιους του Φαάθ-μωάβ οι οποίοι απέπεμψαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους και τους γιους τους ύστερα από παρότρυνση του Έσδρα.—Εσδ 10:30, 44.

ΒΕΣΟΡ, ΚΟΙΛΑΔΑ ΧΕΙΜΑΡΡΟΥ

(Βεσόρ).

Κοιλάδα χειμάρρου η οποία αναφέρεται μόνο σε συνάρτηση με την καταδίωξη την οποία εξαπέλυσε ο Δαβίδ ενάντια στους επιδρομείς Αμαληκίτες που είχαν καταλάβει και κάψει την πόλη Σικλάγ. (1Σα 30:1, 10, 21) Είναι προφανές ότι κατόπιν αυτού οι επιδρομείς κατευθύνθηκαν νότια, προς τα εδάφη τους στη Νεγκέμπ, αλλά η ακριβής κατεύθυνση των κινήσεών τους δεν διευκρινίζεται. Ως εκ τούτου, η κοιλάδα του χειμάρρου Βεσόρ—το σημείο στο οποίο σταμάτησαν λόγω εξάντλησης 200 άντρες του στρατεύματος του Δαβίδ—δεν μπορεί να προσδιοριστεί με βεβαιότητα. Γενικά, ωστόσο, θεωρείται πιθανό ότι συνδέεται με το Ουάντι Γάζε (Νάχαλ Μπεσόρ), ένα μεγάλο ουάντι (κοίτη χειμάρρου) στα ΝΔ της Σικλάγ το οποίο καταλήγει στη Μεσόγειο κάτω από τη Γάζα.

Η ενέργεια του Δαβίδ μετά τη νίκη του επί των Αμαληκιτών, δηλαδή το ότι μοιράστηκε τα λάφυρα με όσους από τους πολεμιστές του είχαν παραμείνει στην κοιλάδα για να φυλάξουν τις αποσκευές, προφανώς ήταν σε αρμονία με την αρχή που είχε διατυπώσει παλιότερα ο Ιεχωβά στο εδάφιο Αριθμοί 31:27, μετά τη νίκη του Ισραήλ επί του Μαδιάμ. Έκτοτε ο Δαβίδ διατήρησε αυτή τη συνήθεια «ως διάταξη και δικαστική απόφαση για τον Ισραήλ».—1Σα 30:21-25.

ΒΕΣΩΔΙΑΣ

(Βεσωδίας) [Στο Στενό Περιβάλλον του Γιαχ].

Πατέρας κάποιου Μεσουλλάμ που βοήθησε στην επισκευή “της Πύλης της Παλιάς Πόλης” υπό την κατεύθυνση του Νεεμία.—Νε 3:6.

ΒΕΤΑΧ

(Βετάχ).

Πόλη που μνημονεύεται μαζί με τη Βερωθαΐ σε συνάρτηση με την ήττα του Αδαδέζερ, του βασιλιά της Ζωβά, από τον Δαβίδ. (2Σα 8:8) Η θέση της είναι άγνωστη, αν και το αραμαϊκό βασίλειο της Ζωβά θεωρείται ότι βρισκόταν Β της Δαμασκού. Σε μια παράλληλη αφήγηση της νίκης του Δαβίδ, το εδάφιο 1 Χρονικών 18:8 αναφέρεται στην «Τιβάθ», και μερικοί λεξικογράφοι θεωρούν ότι ο τύπος «Τιβάθ» είναι σωστότερος. Η συριακή Πεσίτα έχει την απόδοση «Τεβάχ» αντί «Βετάχ» στο εδάφιο 2 Σαμουήλ 8:8. Αξίζει να σημειωθεί ότι με μια απλή αντιμετάθεση των πρώτων δύο εβραϊκών συμφώνων η λέξη Βετάχ γίνεται Τεβάχ. Εφόσον η Βετάχ (ή Τιβάθ) ήταν αραμαϊκή πόλη, μερικοί λόγιοι τη συνδέουν με τον Τεβάχ, το γιο του Ναχώρ.—Γε 22:24· βλέπε ΤΙΒΑΘ.

ΒΕΤΕΝ

(Βετέν) [Φιστίκι].

Πόλη που μνημονεύεται μόνο στο εδάφιο Ιησούς του Ναυή 19:25. Ήταν μια από τις μεθόριες πόλεις του Ασήρ. Η θέση της δεν έχει εξακριβωθεί, δεδομένου ότι είναι άγνωστο πού βρίσκονταν αρκετές από τις άλλες πόλεις που αναφέρονται σε εκείνον τον κατάλογο. Ωστόσο, γενικά ταυτίζεται με το Χίρμπετ Ιμπτίν, περίπου 17 χλμ. Ν της Ακό και 13 χλμ. ΝΑ της Χάιφας, στο νότιο άκρο της Πεδιάδας της Ακό.

ΒΕΤΟΝΙΜ

(Βετονίμ) [Φιστίκια].

Πόλη στα Α του Ιορδάνη την οποία ο Μωυσής έδωσε ως «δώρο» στη φυλή του Γαδ. (Ιη 13:24-27) Κατά γενική εκτίμηση η Βετονίμ ταυτίζεται με το σημερινό Χίρμπετ Μπάτνε στην ορεινή περιοχή, 21 χλμ. Δ της Ραββά (του Αμμών).

ΒΕΧΕΡ

(Βεχέρ) [Νεαρή Αρσενική Καμήλα].

1. Ο δεύτερος στη σειρά κατονομαζόμενος γιος του Βενιαμίν στον κατάλογο με τους απογόνους του Ιακώβ, ο οποίος κατάλογος εμφανίζεται στο 46ο κεφάλαιο της Γένεσης. (Βλέπε Γε 46:21· 1Χρ 7:6.) Ο Βεχέρ παραλείπεται από τους γενεαλογικούς καταλόγους των εδαφίων Αριθμοί 26:38 και 1 Χρονικών 8:1, 2. Οι απόγονοί του μέσω των εννιά γιων του, οι οποίοι ήταν κεφαλές οικογενειών, αριθμούσαν 20.200 “γενναίους και κραταιούς άντρες” σύμφωνα με την καταμέτρηση που εμφανίζεται στα εδάφια 1 Χρονικών 7:8, 9.

2. Κεφαλή της οικογένειας των Βεχεριτών από τη φυλή του Εφραΐμ.—Αρ 26:35.

ΒΕΧΕΡΙΤΕΣ

(Βεχερίτες) [Του (Από τον) Βεχέρ].

Οικογένεια Εφραϊμιτών καταγόμενη από τον Βεχέρ.—Αρ 26:35.

ΒΕΧΩΡΑΘ

(Βεχωράθ) [Πρωτότοκος].

Πρόγονος του Βασιλιά Σαούλ, από τη φυλή του Βενιαμίν.—1Σα 9:1.

ΒΕΩΝ

Βλέπε ΒΑΑΛ-ΜΕΩΝ.

ΒΕΩΡ

(Βεώρ).

1. Εδωμίτης του οποίου ο γιος, ο Βελά, αναφέρεται ως ο πρώτος βασιλιάς του Εδώμ.—Γε 36:31, 32· 1Χρ 1:43.

2. Ο πατέρας του προφήτη Βαλαάμ.—Αρ 22:5· 2Πε 2:15.

ΒΗΒΑΪ

(Βηβαΐ).

1. Κεφαλή ενός οίκου. Εξακόσιοι και πλέον από τους απογόνους του επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ μαζί με τον Ζοροβάβελ το 537 Π.Κ.Χ. (Εσδ 2:1, 2, 11· Νε 7:16) Άλλοι 29 ήρθαν με τον Έσδρα το 468 Π.Κ.Χ. (Εσδ 8:11) Τέσσερις από την πρώτη ομάδα είχαν πάρει αλλοεθνείς συζύγους, τις οποίες απέβαλαν κατόπιν επιμονής του Έσδρα.—Εσδ 10:28, 44.

2. Εξέχων άντρας ή κάποιος εκπρόσωπος των γιων του Βηβαΐ (Αρ. 1), ο οποίος επικύρωσε τη συμφωνία πιστότητας του Νεεμία.—Νε 9:38· 10:1, 15.

ΒΗΓΘΑ

(Βηγθά).

Ένας από τους εφτά αυλικούς τους οποίους έστειλε ο Βασιλιάς Ασσουήρης να φέρουν ενώπιόν του τη βασίλισσά του την Αστίν.—Εσθ 1:10, 11· βλέπε ΑΥΛΙΚΟΣ.

ΒΗΖΑΘΑ

(Βηζαθά).

Ένας από τους εφτά αυλικούς που έστειλε ο Βασιλιάς Ασσουήρης να φέρουν τη Βασίλισσα Αστίν.—Εσθ 1:10, 11· βλέπε ΑΥΛΙΚΟΣ.

ΒΗΘΑΒΑΡΑ

Βλέπε ΒΗΘΑΝΙΑ Αρ. 2.

ΒΗΘΑΝΙΑ

(Βηθανία).

1. Χωριό σε απόσταση «περίπου τριών χιλιομέτρων» από την Ιερουσαλήμ. Η μονάδα μέτρησης που χρησιμοποίησε ο συγγραφέας του Ευαγγελίου ήταν εκείνον τον καιρό το ρωμαϊκό στάδιο, και τα «δεκαπέντε στάδια» που αναφέρει ισοδυναμούν με 2,8 χλμ. περίπου. (Ιωα 11:18, υποσ.) Βρισκόταν στην ανατολική πλαγιά του Όρους των Ελαιών, σε έναν αρχαίο δρόμο που οδηγούσε από την Ιεριχώ και τον Ιορδάνη στην Ιερουσαλήμ. (Μαρ 10:46· 11:1· Λου 19:29) Σήμερα, σε εκείνη την περιοχή βρίσκεται το μικρό χωριό ελ-Αζαρίγιε (Ελ Εϊζαρίγια)—αραβική ονομασία που σημαίνει «ο Τόπος του Λαζάρου»—2,5 χλμ. ΑΝΑ του Όρους του Ναού.—ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 950.

Όπως ακριβώς η Καπερναούμ ήταν το σπίτι του Ιησού στη Γαλιλαία (Μαρ 2:1), η Βηθανία μπορεί να αποκληθεί το σπίτι του στην Ιουδαία. Η Βηθανία ήταν αυτή που αναφέρεται ως «κάποιο χωριό» το οποίο επισκέφτηκε ο Ιησούς κατά τη μετέπειτα διακονία του στην Ιουδαία (γύρω στον Οκτώβριο με Δεκέμβριο του 32 Κ.Χ.), και εκεί βρισκόταν το σπίτι της Μάρθας, της Μαρίας και του Λαζάρου οι οποίοι έγιναν αγαπημένοι φίλοι του Ιησού. (Λου 10:38) Εκεί ο Ιησούς εκτέλεσε αργότερα το θαύμα της ανάστασης του Λαζάρου.—Ιωα 11:1, 38-44.

Έξι ημέρες πριν από το τελευταίο Πάσχα του Ιησού (καθώς άρχιζε το εβδομαδιαίο Σάββατο στις 8 Νισάν του 33 Κ.Χ.), ο Ιησούς έφτασε στη Βηθανία. (Ιωα 12:1) Μετά το Σάββατο (δηλαδή στην αρχή της 9ης Νισάν) δείπνησε στο σπίτι του Σίμωνα του λεπρού, μαζί με τη Μάρθα, τη Μαρία και τον Λάζαρο. Εκεί η Μαρία τον έχρισε με ακριβό λάδι, γεγονός που προκάλεσε τις υποκριτικές αντιρρήσεις του Ιούδα και την επίπληξή του από τον Ιησού. (Ματ 26:6-13· Μαρ 14:3-9· Ιωα 12:2-8) Στο μεταξύ είχαν φτάσει στην Ιερουσαλήμ τα νέα ότι ο Ιησούς βρισκόταν εκεί κοντά και, εφόσον είχε τελειώσει το Σάββατο, ένα μεγάλο πλήθος Ιουδαίων συνέρρευσε για να δει τον ίδιο και τον αναστημένο Λάζαρο. (Ιωα 12:9) Την επομένη (ακόμη 9 Νισάν), ο Ιησούς έκανε τη θριαμβευτική είσοδό του στην Ιερουσαλήμ, ανεβασμένος σε ένα υποζύγιο, περνώντας προφανώς πάνω από το Όρος των Ελαιών μέσω του δρόμου που ερχόταν από τη Βηθανία. (Ματ 21:1-11· Μαρ 11:1-11· Λου 19:29-38) Πηγαίνοντας από τη Βηθανία στην Ιερουσαλήμ τη 10η Νισάν ο Ιησούς καταράστηκε την άκαρπη συκιά, η οποία είχε ξεραθεί εντελώς όταν αυτός και οι μαθητές του πέρασαν από εκεί την επόμενη ημέρα (11 Νισάν).—Μαρ 11:12-14, 19, 20.

Στη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων ημερών της επίγειας ζωής του, ο Ιησούς περνούσε την ημέρα του δραστήρια στην Ιερουσαλήμ, αλλά τη νύχτα αυτός και οι μαθητές του έφευγαν από τη μεγάλη πόλη για να διανυκτερεύσουν στο ταπεινό χωριό της Βηθανίας, στην ανατολική πλαγιά του Όρους των Ελαιών, αναμφίβολα στο σπίτι της Μάρθας, της Μαρίας και του Λαζάρου.—Μαρ 11:11· Ματ 21:17· Λου 21:37.

Σαράντα ημέρες μετά την ανάσταση του Ιησού, όταν ήρθε ο καιρός να αποχωριστεί τους μαθητές του, δεν τους οδήγησε στο ναό, ο οποίος είχε πλέον εγκαταλειφθεί από τον Θεό, αλλά «έξω, μέχρι τη Βηθανία» στο Όρος των Ελαιών, από όπου άρχισε να αναλαμβάνεται.—Λου 24:50-53· Πρ 1:9-12.

Πιστεύεται γενικά ότι η Ανανεία (Νε 11:32), μια πόλη Βενιαμιτών, ήταν η αρχαία τοποθεσία που αντιστοιχούσε στο χωριό Βηθανία της εποχής του Ιησού.

2. Η Βηθανία στην απέναντι πλευρά του Ιορδάνη αναφέρεται μόνο μία φορά (Ιωα 1:28) ως η τοποθεσία όπου βάφτιζε ο Ιωάννης και όπου προφανώς παρουσίασε τον Ιησού στους μαθητές του ως «το Αρνί του Θεού». (Ιωα 1:35, 36) Τον τρίτο αιώνα, ο Ωριγένης αντικατέστησε το όνομα Βηθανία με το όνομα Βηθαβαρά, απόδοση την οποία ακολουθεί η Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου και η Μετάφραση του Βάμβα. Ωστόσο, τα πιο αξιόπιστα χειρόγραφα έχουν την απόδοση Βηθανία. Η θέση αυτής της Βηθανίας πέρα από τον Ιορδάνη ή Α του Ιορδάνη δεν είναι γνωστή. Μερικοί, θεωρώντας σωστή την τοποθεσία που υποδεικνύει η παράδοση ως το μέρος όπου βαφτίστηκε ο Ιησούς, την τοποθετούν απέναντι από την Ιεριχώ στην άλλη πλευρά του Ιορδάνη. Ωστόσο, το υπόμνημα στα εδάφια Ιωάννης 1:29, 35, 43· 2:1 φαίνεται να υποδεικνύει κάποιο μέρος πιο κοντά στη Γαλιλαία, ενώ το υπόμνημα στα εδάφια Ιωάννης 10:40 και 11:3, 6, 17 ίσως υποδηλώνει ότι απείχε περίπου δύο ημέρες δρόμο από τη Βηθανία που ήταν η πατρίδα του Λαζάρου. Επομένως, πιθανότερη φαίνεται μια τοποθεσία κάπως Ν της Θάλασσας της Γαλιλαίας, αλλά δεν είναι εφικτός ο επακριβής προσδιορισμός της.

ΒΗΘΖΑΘΑ

(Βηθζαθά).

Το όνομα αυτό αναφέρεται σε σχέση με μια ομώνυμη δεξαμενή στην οποία ο Ιησούς γιάτρεψε έναν άνθρωπο που ήταν άρρωστος επί 38 χρόνια. (Ιωα 5:1-9) Στο εδάφιο Ιωάννης 5:2, ορισμένα χειρόγραφα και μεταφράσεις (KJ, NE, ΒΑΜ, ΚΔΤΚ) λένε «Βηθεσδά». Για αυτή τη δεξαμενή λέγεται ότι είχε πέντε στοές, όπου συγκεντρώνονταν πλήθη αρρώστων, τυφλών και κουτσών, οι οποίοι προφανώς θεωρούσαν ότι τα νερά είχαν θεραπευτικές δυνάμεις, ιδιαίτερα μόλις αυτά ταράζονταν. Οι τελευταίες έξι λέξεις του εδαφίου 3, όπως αυτό εμφανίζεται στη Μετάφραση του Βάμβα, καθώς και το εδάφιο 4 του ίδιου κεφαλαίου, που αποδίδουν την ανατάραξη των νερών σε έναν άγγελο, δεν υπάρχουν σε μερικά από τα παλιότερα ελληνικά χειρόγραφα και θεωρούνται εμβόλιμο κείμενο. Επομένως, η Αγία Γραφή δεν κάνει καμιά νύξη σχετικά με το γιατί ταράζονταν τα νερά, αλλά απλώς δείχνει ότι οι άνθρωποι πίστευαν πως αυτά είχαν θεραπευτικές δυνάμεις.

Η τοποθεσία αυτής της δεξαμενής υποδηλώνεται από την προφανή αναφορά στην «πύλη των προβάτων» (αν και το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο δεν αναφέρει τη λέξη «πύλη», που πρέπει να προστεθεί στη μετάφραση), η οποία πύλη θεωρείται γενικά ότι βρισκόταν στο βόρειο τμήμα της Ιερουσαλήμ. Το εδάφιο Νεεμίας 3:1 δείχνει ότι αυτή την πύλη την έχτισαν οι ιερείς, οπότε συνάγεται ότι αποτελούσε είσοδο κοντά στην περιοχή του ναού. Επιπλέον, το όνομα Βηθζαθά συνδέεται με το τμήμα της αρχαίας Ιερουσαλήμ που ονομαζόταν Βεζεθά και βρισκόταν βόρεια της περιοχής του ναού. Στις ημέρες του Ιησού, αυτός ο τομέας βρισκόταν έξω από τα τείχη της πόλης, αλλά ο Ηρώδης Αγρίππας Α΄ (ο οποίος πέθανε το 44 Κ.Χ.) πρόσθεσε ένα τρίτο βόρειο τείχος στην πόλη κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Κλαύδιου (41-54 Κ.Χ.), και έτσι η Βεζεθά βρέθηκε εντός των τειχών της πόλης. Άρα, σωστά μπορούσε να λέει ο Ιωάννης ότι η δεξαμενή ήταν “στην Ιερουσαλήμ”, με τη μορφή με την οποία είχε γνωρίσει την πόλη πριν από την καταστροφή της το 70 Κ.Χ.

Το 1888 ανασκαφές που έγιναν ακριβώς Β της τοποθεσίας του ναού έφεραν στο φως μια διπλή δεξαμενή η οποία είχε στη μέση ένα πέτρινο χώρισμα και καταλάμβανε συνολικά έκταση περίπου 46 επί 92 μ. Βρέθηκαν υπολείμματα στοών και μια ξεθωριασμένη νωπογραφία που δείχνει έναν άγγελο να αναταράζει τα νερά, μολονότι αυτή η απεικόνιση μπορεί κάλλιστα να αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη. Η τοποθεσία φαίνεται να ταιριάζει με τη Βιβλική περιγραφή.

ΒΗΘΛΕΕΜ

(Βηθλεέμ) [Οίκος Ψωμιού].

1. Κωμόπολη που ήταν χτισμένη στην ορεινή περιοχή του Ιούδα και δέσποζε στην κυριότερη οδό η οποία συνέδεε την Ιερουσαλήμ με τη Βηρ-σαβεέ στο Ν. Σήμερα ονομάζεται Μπέιτ Λαχμ (Μπετ Λέχεμ) και βρίσκεται περίπου 9 χλμ. ΝΝΔ του Όρους του Ναού. Το υψόμετρο στο οποίο βρίσκεται, περίπου 777 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, είναι σχεδόν το ίδιο με της Ιερουσαλήμ. Το έδαφος της περιοχής, αν και βραχώδες, παράγει ελιές, σταφύλια και διάφορα δημητριακά.—Ρθ 1:22.

Το παλιότερο όνομα της Βηθλεέμ ήταν προφανώς Εφράθ (ή Εφραθά). Ο Ιακώβ έθαψε τη Ραχήλ «στο δρόμο για την Εφράθ, δηλαδή τη Βηθλεέμ». (Γε 35:19· 48:7) Μεταξύ των πρώτων απογόνων του Ιούδα, του γιου του Ιακώβ, αναφέρεται ο «Σαλμά, ο πατέρας της Βηθλεέμ» (1Χρ 2:51, 54) και ο “Χουρ, ο πρωτότοκος της Εφραθά και πατέρας της Βηθλεέμ”. (1Χρ 4:4) Η εν λόγω έκφραση ίσως υποδεικνύει αυτούς τους άντρες ως προπάτορες των Ισραηλιτών που εγκαταστάθηκαν αργότερα στη Βηθλεέμ. (Βλέπε ΕΦΡΑΘΑ Αρ. 2.) Όταν οι Ισραηλίτες μπήκαν στη Χαναάν, η Βηθλεέμ περιλήφθηκε στην περιοχή του Ιούδα, αν και δεν μνημονεύεται συγκεκριμένα σε κανέναν κατάλογο των πόλεων του Ιούδα ούτε υπάρχει κάποιο στοιχείο που να υποδηλώνει το μέγεθός της ή τη σπουδαιότητά της εκείνη την εποχή. Δεδομένου ότι υπήρχε μια ακόμη Βηθλεέμ στην περιοχή του Ζαβουλών (Ιη 19:10, 15), η κωμόπολη του Ιούδα διακρινόταν συνήθως είτε με την αναφορά στην Εφράθ είτε με το χαρακτηρισμό «Βηθλεέμ του Ιούδα».—Κρ 17:7-9· 19:1, 2, 18.

Έτσι λοιπόν, ο Κριτής Αβαισάν ενδέχεται να καταγόταν από τη Βηθλεέμ του Ιούδα, αλλά η απουσία κάθε αναφοράς στον Ιούδα, ή στην Εφράθ, κάνει πολλούς να πιστεύουν ότι καταγόταν από τη Βηθλεέμ του Ζαβουλών. (Κρ 12:8-10) Ο Ελιμέλεχ, η σύζυγός του η Ναομί και οι γιοι τους ήταν από τη Βηθλεέμ, στην οποία και επέστρεψε η Ναομί μαζί με τη Ρουθ τη Μωαβίτισσα. (Ρθ 1:1, 2, 19, 22) Ο Βοόζ επίσης ήταν από τη Βηθλεέμ, και τα υπόλοιπα γεγονότα του βιβλίου της Ρουθ τα οποία περιλαμβάνουν προγόνους του Ιησού (Ματ 1:5, 6) εκτυλίσσονται σε αυτή την κωμόπολη και στους αγρούς της.—Ρθ 2:4· 4:11.

Ο Δαβίδ, ο γιος του «Ιεσσαί του Βηθλεεμίτη», γεννήθηκε στη Βηθλεέμ του Ιούδα, έβοσκε τα πρόβατα του πατέρα του σε εκείνη την περιοχή και αργότερα χρίστηκε εκεί από τον Σαμουήλ ως μελλοντικός βασιλιάς του Ισραήλ. (1Σα 16:1, 4, 13, 18· 17:12, 15, 58· 20:6) Αργότερα, ενόσω ήταν φυγάς, ο Δαβίδ επιθύμησε να πιει νερό από μια στέρνα της Βηθλεέμ, όπου τότε υπήρχε μια προφυλακή των Φιλισταίων. (2Σα 23:14, 15· 1Χρ 11:16, 17) Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν ακόμη τρία πηγάδια στη βόρεια πλευρά της κωμόπολης. Ο Ελχανάν, ένας από τους διακεκριμένους πολεμιστές του Δαβίδ, ήταν γιος κάποιου Βηθλεεμίτη (2Σα 23:24), όπως και οι ανιψιοί του Δαβίδ, ο Ιωάβ, ο Αβισαί και ο Ασαήλ. Ο ταχύτατος Ασαήλ θάφτηκε εκεί όταν θανατώθηκε από τον δυνατό Αβενήρ.—2Σα 2:18-23, 32.

Αν και βρισκόταν σε κεντρικό μέρος, πάνω σε μια κύρια οδό, και σε πλεονεκτική θέση από στρατιωτική άποψη (αφού ήταν χτισμένη σε μεγάλο υψόμετρο και σε σημείο που έλεγχε μια ασβεστολιθική ράχη), και παρ’ όλο που ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα του Δαβίδ, η Βηθλεέμ δεν επιλέχθηκε για πρωτεύουσα του Δαβίδ. Άμεση μνεία της Βηθλεέμ δεν έχουμε ξανά παρά μόνο στη διάρκεια της βασιλείας του Ροβοάμ, γιου του Σολομώντα, όταν περιλήφθηκε στις πόλεις που οχύρωσε εκείνος ο βασιλιάς. (2Χρ 11:5, 6) Κοντά στη Βηθλεέμ έκανε μια στάση το υπόλοιπο του λαού που είχε απομείνει στον Ιούδα μετά την κατάληψη της Ιερουσαλήμ από τη Βαβυλώνα, προτού συνεχίσει το ταξίδι για την Αίγυπτο. (Ιερ 41:17) Άντρες της Βηθλεέμ ήταν μεταξύ εκείνων που επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα μετά την εξορία.—Εσδ 2:21· Νε 7:26.

Όπως επισημάνθηκε προηγουμένως, η Βηθλεέμ δεν καταχωρίζεται μεταξύ των πόλεων του Ιούδα στις αφηγήσεις για τη διαμοίραση της γης στις διάφορες φυλές. Αν και τα βιβλία της Αγίας Γραφής τη μνημονεύουν σε συνάρτηση με κάποια πρόσωπα, κατά τα άλλα δεν φαίνεται να ήταν σημαντική πόλη ούτε είχε μεγάλο πληθυσμό—όταν ο Ιησούς ήταν στη γη ήταν «χωριό». (Ιωα 7:42) Συνεπώς ο προφήτης Μιχαίας, στη Μεσσιανική προφητεία του η οποία είναι καταγραμμένη στο εδάφιο Μιχαίας 5:2, μπορούσε να πει για τη Βηθλεέμ Εφραθά ότι ήταν “πολύ μικρή για να συγκαταλεχθεί ανάμεσα στις χιλιάδες του Ιούδα”. Ωστόσο, η προφητεία του έδειξε ότι η μικρή Βηθλεέμ θα είχε τη μοναδική τιμή να είναι ο τόπος καταγωγής του Μεσσία. Η κατανόηση που είχε ο Ιουδαϊκός λαός για τη συγκεκριμένη προφητεία ήταν ότι ο Μεσσίας, δηλαδή ο Χριστός, θα γεννιόταν στη Βηθλεέμ και θα προερχόταν από αυτήν (Ιωα 7:40-42), πεποίθηση που εξέφρασαν επίσης οι πρωθιερείς τους και οι γραμματείς τους.—Ματ 2:3-6.

Γι’ αυτό, παρότι η Μαρία έμεινε έγκυος στη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας, γέννησε τον Ιησού στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας, προκειμένου να εκπληρωθεί η θεϊκή προφητεία. (Λου 1:26-38· 2:4-7) Αυτό σήμαινε ένα ταξίδι το οποίο, με τους σημερινούς δρόμους, συνεπάγεται διαδρομή περίπου 150 χλμ. μέσα από λοφώδη περιοχή.

Όταν έλαβε χώρα η γέννηση, οι ποιμένες έμεναν στο ύπαιθρο, στους αγρούς, και φύλαγαν με βάρδιες τα ποίμνιά τους τη νύχτα. (Λου 2:8) Παρότι την ημέρα τα πρόβατα μπορούν να βγουν έξω για βοσκή οποιαδήποτε εποχή του χρόνου, το γεγονός ότι οι ποιμένες έμεναν στους αγρούς και διανυκτέρευαν εκεί μαζί με τα ποίμνιά τους δίνει ένα πολύ συγκεκριμένο χρονικό στοιχείο όσον αφορά την περίοδο της γέννησης του Ιησού. Η εποχή των βροχών στην Παλαιστίνη αρχίζει γύρω στα μέσα Οκτωβρίου και διαρκεί αρκετούς μήνες. Τον Δεκέμβριο, στη Βηθλεέμ, όπως και στην Ιερουσαλήμ, σημειώνεται συχνά παγετός τη νύχτα. Επομένως, το γεγονός ότι οι ποιμένες της Βηθλεέμ βρίσκονταν στους αγρούς τη νύχτα υποδεικνύει μια χρονική περίοδο πριν από την έναρξη της εποχής των βροχών. Επίσης, είναι εξαιρετικά απίθανο να ήθελε ο Καίσαρας Αύγουστος να προκαλέσει χωρίς λόγο τους Ιουδαίους, διατάζοντας να γίνει απογραφή μέσα στο χειμωνιάτικο και βροχερό Δεκέμβριο, στη διάρκεια του οποίου τα ταξίδια είναι ιδιαίτερα δύσκολα.—Λου 2:1-6· παράβαλε Ματ 24:20.

Αυτή καθαυτή η θέση του στάβλου όπου γεννήθηκε ο Ιησούς στη Βηθλεέμ δεν είναι γνωστή. Λίγο καιρό μετά τη γέννηση του Ιησού, όταν οι γονείς του έμεναν, όχι σε στάβλο, αλλά σε σπίτι, κάποιοι αστρολόγοι από την Ανατολή ήρθαν στη Βηθλεέμ αναζητώντας «το παιδάκι». (Ματ 2:1-12) Αν και χάρη σε μια θεϊκή ενέργεια η επίσκεψή τους δεν προκάλεσε το θάνατο του Ιησού ο οποίος τότε ήταν νήπιο, η Βηθλεέμ και η γύρω περιοχή υπέστησαν την απώλεια όλων των αγοριών τους ηλικίας δύο ετών και κάτω, τα οποία δολοφονήθηκαν με διαταγή του Βασιλιά Ηρώδη. (Ματ 2:12, 16) Στα εδάφια Ματθαίος 2:17, 18, ο θεόπνευστος συγγραφέας παρέθεσε την προφητεία του εδαφίου Ιερεμίας 31:15 εφαρμόζοντάς την στα όσα συνέβησαν τότε.—Βλέπε ΡΑΧΗΛ.

2. Κωμόπολη στην περιοχή του Ζαβουλών. (Ιη 19:10, 15) Από αυτή τη Βηθλεέμ καταγόταν κατά πάσα πιθανότητα ο Κριτής Αβαισάν, και σε αυτήν θάφτηκε, δεδομένου ότι στην αφήγηση δεν γίνεται μνεία ούτε της Εφράθ ούτε του Ιούδα. (Κρ 12:8-10) Η Βηθλεέμ του Ζαβουλών έχει ταυτιστεί με το Μπέιτ Λαχμ (Μπετ Λέχεμ Χα-Γκελιλίτ), περίπου 11 χλμ. ΔΒΔ της Ναζαρέτ.

[Εικόνα στη σελίδα 502]

Η Βηθλεέμ, η γενέτειρα του Ιησού, σήμερα

ΒΗΘΛΕΕΜΙΤΗΣ

(Βηθλεεμίτης) [Της (Από τη) Βηθλεέμ].

Ο κάτοικος της Βηθλεέμ. Στις τρεις από τις τέσσερις περιπτώσεις που εμφανίζεται στην Αγία Γραφή, η λέξη «Βηθλεεμίτης» εφαρμόζεται στον Ιεσσαί, τον πατέρα του Δαβίδ.—1Σα 16:1, 18· 17:58· 2Σα 21:19.

ΒΗΘ-ΣΑΒΕΕ

(Βηθ-σαβεέ) [Κόρη της Αφθονίας· πιθανώς, Κόρη [Γεννημένη] την Έβδομη [Ημέρα]].

Κόρη του Ελιάμ (Αμμιήλ, 1Χρ 3:5)· πιθανώς εγγονή του Αχιτόφελ. (2Σα 11:3· 23:34) Αρχικά ήταν σύζυγος του Ουρία του Χετταίου, ενός από τους κραταιούς άντρες του Δαβίδ· αργότερα παντρεύτηκε τον Δαβίδ, αφού αναμείχθηκε σε ένα από τα σκοτεινότερα επεισόδια της ζωής του.—2Σα 23:39.

Ένα ανοιξιάτικο δειλινό, ενώ η Βηθ-σαβεέ λουζόταν, κάποιος γείτονας, ο Βασιλιάς Δαβίδ, είδε από την ταράτσα του ανακτόρου του αυτή την όμορφη γυναίκα η οποία λέγεται ότι είχε «πολύ καλή εμφάνιση». Όταν έμαθε ότι ο άντρας της έλειπε στον πόλεμο, ο βασιλιάς που είχε κυριευτεί από το πάθος έστειλε να φέρουν τη Βηθ-σαβεέ στο ανάκτορο, όπου και είχε σχέσεις μαζί της. Αργότερα εκείνη «επέστρεψε στο σπίτι της» και ύστερα από λίγο καιρό πληροφόρησε τον Δαβίδ ότι ήταν έγκυος. Τότε ο Δαβίδ έστησε μια πλεκτάνη για να κάνει τον Ουρία να κοιμηθεί με τη σύζυγό του και έτσι να συγκαλυφθεί η μοιχεία, αλλά όταν αυτό το σχέδιο απέτυχε, ο βασιλιάς κανόνισε να σκοτωθεί ο Ουρίας στη μάχη. Μόλις τελείωσε η περίοδος του πένθους της, η Βηθ-σαβεέ έγινε σύζυγος του Δαβίδ και γέννησε το παιδί.—2Σα 11:1-27.

«Αλλά αυτό . . . φάνηκε κακό στα μάτια του Ιεχωβά». Ο προφήτης του ο Νάθαν επέπληξε το βασιλιά με μια παραβολή στην οποία παρομοίασε τη Βηθ-σαβεέ με τη μοναδική «αμνάδα» ενός φτωχού ανθρώπου, του Ουρία, την οποία πήρε ο πλούσιος, ο Δαβίδ, για να περιποιηθεί έναν επισκέπτη. Νιώθοντας συντριβή, ο Δαβίδ μετανόησε (Ψλ 51), αλλά το παιδί της μοιχείας, του οποίου το όνομα παραμένει άγνωστο, πέθανε. (Βλέπε ΔΑΒΙΔ.) Έπειτα από χρόνια, και άλλες στενοχώριες βρήκαν τον Δαβίδ λόγω της αμαρτίας του—οι ίδιες οι παλλακίδες του ατιμάστηκαν από το γιο του τον Αβεσσαλώμ.—2Σα 11:27–12:23· 16:21, 22.

Η Βηθ-σαβεέ βρήκε παρηγοριά στο μετανοημένο σύζυγό της. Τον αποκαλούσε «κύριέ μου», όπως αποκαλούσε και η Σάρρα το δικό της σύζυγο (1Βα 1:15-21· 1Πε 3:6), και αργότερα του γέννησε έναν γιο ονόματι Σολομώντα, τον οποίο ο Ιεχωβά αγάπησε και ευλόγησε. (2Σα 12:24, 25) Απέκτησε επίσης άλλους τρεις γιους, τον Σιμεά, τον Σωβάβ και τον Νάθαν, από τους οποίους ο τελευταίος υπήρξε πρόγονος της μητέρας του Ιησού, της Μαρίας. Εφόσον ο Ιωσήφ καταγόταν από τον Σολομώντα, και οι δύο επίγειοι γονείς του Ιησού ανήγαν την καταγωγή τους στη Βηθ-σαβεέ και στον Δαβίδ.—1Χρ 3:5· Ματ 1:6, 16· Λου 3:23, 31.

Η Βηθ-σαβεέ μνημονεύεται και πάλι στην αφήγηση προς το τέλος της 40χρονης βασιλείας του Δαβίδ. Ο Δαβίδ τής είχε ορκιστεί: «Ο Σολομών ο γιος σου θα γίνει βασιλιάς μετά από εμένα». Όταν, λοιπόν, ο μεγαλύτερος ετεροθαλής αδελφός του Σολομώντα, ο Αδωνίας, επιχείρησε να σφετεριστεί το θρόνο λίγο πριν από το θάνατο του Δαβίδ, η Βηθ-σαβεέ, με την υποκίνηση του προφήτη Νάθαν, υπενθύμισε στον Δαβίδ τον όρκο του. Αμέσως ο Δαβίδ εγκατέστησε στο θρόνο τον Σολομώντα, και έτσι η Βηθ-σαβεέ έγινε βασιλομήτωρ.—1Βα 1:5-37.

Όταν ο θρόνος του Σολομώντα εδραιώθηκε, η Βηθ-σαβεέ εμφανίστηκε μπροστά του ως μεσολαβήτρια για να μεταφέρει, με την επιρροή που διέθετε, ένα αίτημα εκ μέρους του Αδωνία. Ο Σολομών αμέσως «σηκώθηκε να την προϋπαντήσει και την προσκύνησε», και πρόσταξε να τοποθετήσουν έναν θρόνο για τη μητέρα του «για να καθήσει στα δεξιά του». Ωστόσο, το μόνο που προέκυψε από το αίτημά της ήταν να έρθει στο φως η δολιότητα του Αδωνία, με αποτέλεσμα να διατάξει ο Σολομών τη θανάτωσή του.—1Βα 2:13-25.

ΒΗΘΣΑΪΔΑ

(Βηθσαϊδά) [αραμαϊκής προέλευσης· σημαίνει «Οίκος του Κυνηγού (ή, του Ψαρά)»].

Η πόλη από την οποία κατάγονταν ο Φίλιππος, ο Ανδρέας και ο Πέτρος (Ιωα 1:44), παρ’ όλο που ο Σίμων Πέτρος και ο Ανδρέας φαίνεται ότι κατοικούσαν στην Καπερναούμ την εποχή της διακονίας του Ιησού. (Ματ 8:5, 14· Μαρ 1:21, 29) Επρόκειτο για πόλη «της Γαλιλαίας». (Ιωα 12:21) Μετά το θάνατο του Ιωάννη του Βαφτιστή, ο Ιησούς αποσύρθηκε στη Βηθσαϊδά με τους μαθητές του, και σε ένα απομονωμένο λιβάδι εκεί κοντά προμήθευσε θαυματουργικά τροφή σε περίπου 5.000 άντρες, εκτός από τις γυναίκες και τα παιδιά, που είχαν συγκεντρωθεί να τον ακούσουν. (Λου 9:10-17· παράβαλε Ματ 14:13-21· Ιωα 6:10.) Αργότερα, έξω από τη Βηθσαϊδά ο Ιησούς αποκατέστησε την όραση ενός τυφλού. (Μαρ 8:22) Εφόσον αυτά τα θαυματουργικά έργα έγιναν στην περιοχή τους, ο λαός της Βηθσαϊδά γενικά, μαζί με το λαό της Χοραζίν, ήταν άξιοι μομφής λόγω της αμετανόητης στάσης τους.—Λου 10:13.

Ο εντοπισμός της θέσης του “χωριού” (Μαρ 8:22, 23) ή της “πόλης” (Λου 9:10) της Βηθσαϊδά έχει γίνει αντικείμενο αρκετής συζήτησης. Οι Γραφικές αναφορές υποδεικνύουν ένα μέρος στα βόρεια παράλια της Θάλασσας της Γαλιλαίας. Ο Ιώσηπος συνδέει το όνομα με ένα πυκνοκατοικημένο χωριό το οποίο βρισκόταν λίγο ανατολικότερα του σημείου όπου ο Ιορδάνης Ποταμός εκβάλλει στη Θάλασσα της Γαλιλαίας. Το χωριό αυτό ανοικοδομήθηκε από τον Φίλιππο τον τετράρχη και ονομάστηκε Ιουλιάς προς τιμήν της κόρης του Καίσαρα Αυγούστου. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΗ΄, 28 [ii, 1]) Τα αρχαία ερείπια της Ιουλιάδος βρίσκονται στο ετ-Τελλ, περίπου 3 χλμ. από τη θάλασσα. Ωστόσο, ερείπια ενός μικρότερου οικισμού ψαράδων υπάρχουν στο ελ-Αράτζ ακριβώς δίπλα στη θάλασσα. Εκεί υπάρχει ένα φυσικό λιμάνι το οποίο χρησιμοποιούσαν οι ψαράδες μέχρι πρόσφατα, επομένως η τοποθεσία από γεωγραφική άποψη ταιριάζει με τη σημασία του ονόματος Βηθσαϊδά.

Αρκετοί σχολιαστές, παρότι δέχονται πως σε κάποια εδάφια ισχύει αυτή η εκδοχή για τη θέση της Βηθσαϊδά, προβάλλουν την άποψη ότι υπήρχε και μια δεύτερη Βηθσαϊδά κάπου προς τα Δ του Ιορδάνη. Αυτή η άποψη οφείλεται στην αντίληψη ότι τα όρια της Γαλιλαίας δεν εκτείνονταν Α του Ιορδάνη, αντίληψη που βασίζεται σε δηλώσεις του Ιώσηπου και άλλων. Ο ίδιος ο Ιώσηπος τοποθετεί την Ιουλιάδα στην «κάτω Γαυλανίτιδα», την περιοχή Α της Θάλασσας της Γαλιλαίας. (Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Β΄, 168 [ix, 1]) Η Βηθσαϊδά, όμως, αναφέρεται ότι ήταν πόλη «της Γαλιλαίας». (Ιωα 12:21) Ωστόσο, η περιοχή της Γαλιλαίας δεν φαίνεται να ήταν πάντα τόσο επακριβώς καθορισμένη, και μάλιστα ο Ιώσηπος χαρακτηρίζει κάποιον Ιούδα από τη Γαυλανίτιδα «Γαλιλαίο». (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΗ΄, 4 [i, 1]· Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Β΄, 118 [viii, 1]) Είναι επίσης πολύ πιθανό να εκτεινόταν κάποιο τμήμα της πόλης της Βηθσαϊδά στη δυτική όχθη του Ιορδάνη, περίπου 1,5 χλμ. μακριά.

Επιπρόσθετα, εφόσον η απόδοση της Μετάφρασης Βασιλέως Ιακώβου στο εδάφιο Μάρκος 6:45 δηλώνει ότι ο Ιησούς παρήγγειλε στους αποστόλους του «να προηγηθούν [με το πλοίο] στην απέναντι πλευρά στη Βηθσαϊδά» (βλέπε επίσης ΜΠΚ), ενώ η παράλληλη περικοπή στο εδάφιο Ιωάννης 6:17 αναφέρει ως προορισμό τους την Καπερναούμ, μερικοί έχουν την άποψη ότι και αυτό επίσης προϋποθέτει την ύπαρξη μιας δεύτερης Βηθσαϊδά στη δυτική πλευρά του Ιορδάνη κοντά στην Καπερναούμ. Ωστόσο, οι σύγχρονες μεταφράσεις, στο εδάφιο Μάρκος 6:45, αφήνουν περιθώριο για την κατανόηση ότι οι απόστολοι άρχισαν το ταξίδι τους προς την Καπερναούμ πηγαίνοντας πρώτα παραλιακά «προς τη Βηθσαϊδά» (το σημείο από το οποίο έφυγαν αφήνοντας πίσω τον Ιησού προφανώς βρισκόταν κοντά στο μέρος όπου εκείνος έθρεψε θαυματουργικά τους 5.000, πιθανώς σε κάποια απόσταση Ν της Βηθσαϊδά και στην αντίπερα πλευρά της θάλασσας σε σχέση με την Καπερναούμ), και από εκεί διέσχισαν το βόρειο άκρο της θάλασσας και συνέχισαν για τον τελικό προορισμό τους, την Καπερναούμ. Αποβιβάστηκαν δε στην ακτή της γης της Γεννησαρέτ, προφανώς κάπως νοτιότερα της πόλης της Καπερναούμ.—Μαρ 6:53.

Έτσι λοιπόν, ενώ έχουν υποδειχτεί διάφορες τοποθεσίες για μια δεύτερη Βηθσαϊδά, οι Βιβλικές αφηγήσεις δεν καθιστούν αναγκαία την ύπαρξή της. Κάτι άλλο που μπορούμε να επισημάνουμε είναι ότι αυτές οι προτεινόμενες τοποθεσίες βρίσκονται όλες κοντά στην Καπερναούμ, και θα ήταν εξαιρετικά απίθανο να υπήρχαν δύο πόλεις με το όνομα Βηθσαϊδά οι οποίες να απείχαν λίγα μόνο χιλιόμετρα μεταξύ τους.

ΒΗΘΦΑΓΗ

(Βηθφαγή) [εβρ. προέλευσης· πιθανότατα σημαίνει «Οίκος των Πρώιμων Σύκων»].

Η Βηθφαγή κατονομάζεται στην αφήγηση σχετικά με το ταξίδι του Ιησού προς την Ιερουσαλήμ και αναφέρεται ως το σημείο από όπου έστειλε τους μαθητές του να πάρουν το γαϊδούρι με το οποίο μπήκε θριαμβευτικά στην Ιερουσαλήμ, στις 9 Νισάν του έτους 33 Κ.Χ. (Ματ 21:1, 2· Μαρ 11:1, 2· Λου 19:29, 30) Οι σχετικές αναφορές δείχνουν ότι βρισκόταν στο Όρος των Ελαιών, κοντά στην Ιερουσαλήμ και κοντά στη Βηθανία επίσης. Ενώ μερικοί πιστεύουν ότι η Βηθφαγή βρισκόταν στην άλλη πλευρά της χαράδρας που υπήρχε ΝΑ της Βηθανίας, στο σημερινό Αμπού Ντις, η τοποθεσία που υποδεικνύει η παράδοση βρίσκεται ανάμεσα στη Βηθανία και στην Ιερουσαλήμ στο ετ-Τουρ, στη νοτιοανατολική πλαγιά του Όρους των Ελαιών. Κοντά σε αυτό το σημείο βρίσκεται μία από τις κορυφές του Όρους των Ελαιών. Κατεβαίνοντας κάποιος από εκεί, έχει πανοραμική θέα της Ιερουσαλήμ.—Παράβαλε Λου 19:37, 41.

Οι Ταλμουδικές αναφορές στη Βηθφαγή υποδεικνύουν ότι βρισκόταν στο όριο της σαββατιαίας ζώνης γύρω από την πόλη της Ιερουσαλήμ.—Βαβυλωνιακό Ταλμούδ, Μεναχότ 78β· παράβαλε Πρ 1:12, υποσ.

ΒΗΛ

[ακκαδικής προέλευσης· σημαίνει «Ιδιοκτήτης· Κύριος»].

Βαβυλωνιακός θεός, η επαίσχυντη πτώση του οποίου προειπώθηκε ότι θα συνέπιπτε με την καταστροφή της Βαβυλώνας.—Ησ 46:1· Ιερ 50:2· 51:44.

Ο τίτλος Βηλ εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στον θεό Ενλίλ. Ο Βηλ συναποτελούσε μαζί με τον Ανού και τον Ενκί (Έα) την αρχική σουμεριακή τριάδα θεών. Όταν ο Μαρντούκ (Μερωδάχ) έγινε ο κυριότερος θεός της Βαβυλώνας, προσέλαβε επίσης το όνομα Βηλ.—Βλέπε ΘΕΟΙ ΚΑΙ ΘΕΕΣ (Βαβυλωνιακές Θεότητες).

Αν λάβουμε υπόψη τη μεγάλη υπόληψη του Βηλ, αντιλαμβανόμαστε γιατί οι προφήτες του Ιεχωβά, υπό θεϊκή έμπνευση, τον κατονόμασαν ως έναν από τους θεούς που επρόκειτο να ταπεινωθούν κατά την πτώση της Βαβυλώνας. Περίπου 200 χρόνια προτού πέσει η Βαβυλώνα στα χέρια των Μήδων και των Περσών, ο Ησαΐας προείπε ότι ο Βηλ επρόκειτο να καμφθεί και ο Νεβώ επρόκειτο να σκύψει λόγω της επαίσχυντης ήττας που θα υφίσταντο. Τα είδωλά τους θα τα μετέφεραν τα θηρία. Καθώς θα ήταν ανίκανα να βοηθήσουν τον εαυτό τους, θα μεταφέρονταν σαν αποσκευές πάνω σε υποζύγια. Ο Βηλ και ο Νεβώ δεν επρόκειτο να διαφύγουν. «Η ψυχή τους», δηλαδή αυτοί οι ίδιοι, θα πήγαινε σε αιχμαλωσία. (Ησ 46:1, 2· βλέπε επίσης Ιερ 50:2.) Ο Ιεχωβά θα ανάγκαζε τον Βηλ να δώσει πίσω ό,τι είχε καταπιεί μέσω των λάτρεών του οι οποίοι απέδιδαν τις νίκες τους σε αυτόν. Ιδιαίτερα ο Βηλ έπρεπε να δώσει πίσω τον εξόριστο λαό του Ιεχωβά και τα ιερά σκεύη του ναού Του. Οι λαοί των εθνών τα οποία είχε υποτάξει η Βαβυλώνα δεν θα συνέρρεαν πια στη λατρεία του Βηλ ούτε θα παραδίδονταν στους λάτρεις του σαν να παραδίδονταν στο μεγαλύτερο θεό του κόσμου.—Ιερ 51:44· βλέπε ΜΕΡΩΔΑΧ.

ΒΗΡ

[Πηγάδι].

Με την εβραϊκή λέξη μπε’έρ συνήθως εννοείται ένα πηγάδι σε αντιδιαστολή προς μια φυσική πηγή (εβρ., ‛άγιν). Αυτή η λέξη εμφανίζεται συχνά σε σύνθετα τοπωνύμια.—Παράβαλε ΒΗΡ-ΑΙΛΙΜ· ΒΗΡ-ΣΑΒΕΕ.

1. Καθώς οι Ισραηλίτες πλησίαζαν στην Υποσχεμένη Γη, μετά τη διάβαση του Αρνών έφτασαν στη Βηρ. (Αρ 21:13-16) Εκεί, προφανώς οι άρχοντες που ήταν κεφαλές των φυλών έσκαψαν ένα πηγάδι με τις ράβδους τους και ανάβλυσε νερό. Το γεγονός αυτό ενέπνευσε το ποιητικό άσμα που βρίσκεται καταγραμμένο στα εδάφια 17 και 18.

Λόγω της συμμετοχής που είχαν οι άρχοντες στο σκάψιμο του πηγαδιού, μερικοί υποστηρίζουν ότι αυτή η τοποθεσία ταυτίζεται με τη Βηρ-αιλίμ (που σημαίνει «Πηγάδι των Μεγάλων Δέντρων»). (Ησ 15:8) Η θέση της δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα, αλλά θεωρείται πιθανό ότι βρισκόταν στο Ουάντι Θάμαντ, μια κοιλάδα χειμάρρου Β του Αρνών και περίπου 56 χλμ. Α της Νεκράς Θαλάσσης. Συνήθως εκεί μπορεί να βρει κανείς νερό πολύ εύκολα σκάβοντας το έδαφος.

2. Τοποθεσία όπου κατέφυγε ο Ιωθάμ, ο γιος του Γεδεών (Ιεροβάαλ), αφού εξέθεσε τη δολιότητα του Αβιμέλεχ. (Κρ 9:3-5, 21) Το Αλ-Μπίρα, περίπου 12 χλμ. Β της Βαιθ-σαν και ΝΑ του Όρους Θαβώρ, προτείνεται από μερικούς ως η πιθανότερη θέση της Βηρ. Άλλοι τη συνδέουν με τη Βηρώθ. (Βλέπε ΒΗΡΩΘ.) Ωστόσο, επειδή δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ως προς το ποια κατεύθυνση πήρε ο Ιωθάμ φεύγοντας από το Όρος Γαριζίν, η ταύτιση αυτή δεν είναι βέβαιη.

ΒΗΡΑ

(Βηρά) [Πηγάδι].

Κεφαλή οικογένειας και απόγονος του Ασήρ.—1Χρ 7:30, 37, 40.

ΒΗΡ-ΑΙΛΙΜ

(Βηρ-αιλίμ) [Πηγάδι των Μεγάλων Δέντρων].

Τοποθεσία που μνημονεύεται στην εξαγγελία του Ησαΐα εναντίον του Μωάβ. (Ησ 15:8) Η προειπωμένη ερήμωση θα προκαλούσε “γοερό θρήνο” μέχρι την Εγλαΐμ και τη Βηρ-αιλίμ. Η θέση της είναι άγνωστη. Πολλοί λόγιοι τη συνδέουν με τη Βηρ του εδαφίου Αριθμοί 21:16.—Βλέπε ΒΗΡ Αρ. 1.

ΒΗΡΑΧ

(Βηράχ) [Πηγάδι].

Ρουβηνίτης αρχηγός ο οποίος οδηγήθηκε σε εξορία από τον Ασσύριο Βασιλιά Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄, προφανώς κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Φεκά (περ. 778-759 Π.Κ.Χ.).—1Χρ 5:6.

ΒΗΡΙ

(Βηρί) [Της (Από τη) Βηρ ή Βηρώθ].

1. Ο Χετταίος πατέρας της Ιουδίθ, συζύγου του Ησαύ.—Γε 26:34.

2. Ο πατέρας του προφήτη Ωσηέ.—Ωσ 1:1.

ΒΗΡ-ΛΑΧΑΪ-ΡΟΪ

(Βηρ-λαχαΐ-ροΐ) [Πηγάδι του Ζωντανού ο Οποίος με Βλέπει].

Η Άγαρ, η Αιγύπτια υπηρέτρια της Σαραΐ, προσπαθώντας να ξεφύγει από την οργή της κυρίας της, ακολούθησε το «δρόμο προς τη Σιουρ», ο οποίος οδηγούσε στην Αίγυπτο μέσω της Νεγκέμπ. Όταν, όμως, έφτασε σε κάποια πηγή (εβρ., ‛άγιν), ένας άγγελος την καθησύχασε, τη νουθέτησε να γυρίσει στην κυρία της και της μίλησε για τη γέννηση και το μέλλον του Ισμαήλ (το όνομα του οποίου σημαίνει «Ο Θεός Ακούει»). Γι’ αυτόν το λόγο, εκείνο το πηγάδι ονομάστηκε «Βηρ-λαχαΐ-ροΐ», εφόσον η Άγαρ είπε για τον Ιεχωβά: «Είσαι Θεός όρασης».—Γε 16:7-14.

Μεταγενέστερα, ενώ ο Ισαάκ ερχόταν από «το δρόμο που πηγαίνει στη Βηρ-λαχαΐ-ροΐ», εκεί στη Νεγκέμπ, είδε το καραβάνι με τις καμήλες το οποίο έφερνε τη μέλλουσα σύζυγό του, τη Ρεβέκκα. (Γε 24:62, 63) Μετά το θάνατο του Αβραάμ, ο Ισαάκ κατοικούσε «κοντά στη Βηρ-λαχαΐ-ροΐ».—Γε 25:11.

Η Βηρ-λαχαΐ-ροΐ αναφέρεται ότι βρισκόταν «ανάμεσα στην Κάδης και στη Βερέδ». (Γε 16:14) Μια παράδοση των Βεδουίνων την τοποθετεί στην Έιν Μουουέιλιχ, περίπου 19 χλμ. ΒΔ της Έιν Κεντέις (του τόπου που αντιστοιχεί πιθανότατα με την Κάδης-βαρνή). Αλλά η απουσία οποιουδήποτε ξεκάθαρου στοιχείου για τον προσδιορισμό της Βερέδ καθιστά την ταύτιση αυτή αβέβαιη.

ΒΗΡ-ΣΑΒΕΕ

(Βηρ-σαβεέ) [Πηγάδι του Όρκου· ή, Πηγάδι των Εφτά].

Τοποθεσία όπου βρισκόταν ένα πηγάδι και, μεταγενέστερα, μια πόλη στο νότιο Ιούδα. Βρίσκεται περίπου στο μέσο της απόστασης που χωρίζει την ακτή της Μεσογείου από το νότιο άκρο της Νεκράς Θαλάσσης, γύρω στα 45 χλμ. ΝΔ της Χεβρών, και περίπου άλλα τόσα χιλιόμετρα ΝΑ της Γάζας.

Η Βηρ-σαβεέ αντιπροσώπευε το νοτιότερο σημείο στην περιγραφή του μήκους της Υποσχεμένης Γης, όπως μαρτυρεί η παροιμιώδης φράση «από τη Δαν μέχρι τη Βηρ-σαβεέ» (Κρ 20:1) ή, αντίστροφα, «από τη Βηρ-σαβεέ μέχρι τη Δαν». (1Χρ 21:2· 2Χρ 30:5) Μετά τη διαίρεση του έθνους σε δύο βασίλεια, η Βηρ-σαβεέ εξακολούθησε να χρησιμοποιείται για να υποδηλώνει το νοτιότερο άκρο του βασιλείου του Ιούδα στις εκφράσεις «από τη Γααβά μέχρι τη Βηρ-σαβεέ» (2Βα 23:8) και «από τη Βηρ-σαβεέ ως την ορεινή περιοχή του Εφραΐμ» (από όπου άρχιζε το βόρειο βασίλειο του Ισραήλ). (2Χρ 19:4) Κατά τη διάρκεια της μεταιχμαλωσιακής περιόδου, η εν λόγω έκφραση χρησιμοποιούνταν με ακόμη πιο περιορισμένο τρόπο, αναφερόμενη στην περιοχή όπου εγκαταστάθηκαν οι επαναπατρισμένοι άντρες του Ιούδα, η οποία εκτεινόταν από τη Βηρ-σαβεέ «μέχρι την κοιλάδα του Εννόμ».—Νε 11:27, 30.

Στην πραγματικότητα, υπήρχαν και άλλοι οικισμοί της Υποσχεμένης Γης που βρίσκονταν Ν της Βηρ-σαβεέ, όπως υπήρχαν και ισραηλιτικοί οικισμοί Β της Δαν. Ωστόσο, η θέση τόσο της Δαν όσο και της Βηρ-σαβεέ συνέπιπτε με τα φυσικά όρια εκείνης της γης. Η Βηρ-σαβεέ βρισκόταν κάτω από τα βουνά του Ιούδα, στις παρυφές της ερήμου. Επιπρόσθετα, ήταν μια από τις κυριότερες πόλεις του Ιούδα (μαζί με την Ιερουσαλήμ και τη Χεβρών), και αυτό όχι μόνο επειδή είχε άφθονο νερό σε σύγκριση με τη γύρω περιοχή, κάτι που ευνοούσε τη γεωργία και τη βοσκή προβάτων και βοδιών, αλλά και επειδή σπουδαίες οδοί συνέκλιναν εκεί από διάφορες κατευθύνσεις. Από την Αίγυπτο μια αρχαία οδός ανέβαινε στη Βηρ-σαβεέ από το «Δρόμο των Πηγαδιών», διαμέσου της Κάδης-βαρνή, και ενωνόταν με έναν άλλον δρόμο στον οποίο ταξίδευαν τα καραβάνια με τις καμήλες που έρχονταν από τα «Βασίλεια των Αρωμάτων» της Αραβικής Χερσονήσου και κατευθύνονταν στη Φιλιστία ή στον Ιούδα. Από την Εσιών-γεβέρ, στο μυχό του Κόλπου της Άκαμπα, μια άλλη οδός οδηγούσε Β διαμέσου της Αραβά και κατόπιν έστριβε Δ, ανεβαίνοντας από τον Ανήφορο της Ακραββίμ στη Βηρ-σαβεέ. Από τη Γάζα, στην Πεδιάδα της Φιλιστίας, μια διακλάδωση της μεγάλης οδού οδηγούσε στη Βηρ-σαβεέ, προς τα ΝΑ. Τέλος, ένας δρόμος συνέδεε τη Βηρ-σαβεέ με τον υπόλοιπο Ιούδα, ξεκινώντας από αυτήν και συνεχίζοντας προς τα ΒΑ, ανεβαίνοντας από το οροπέδιο στα βουνά του Ιούδα και φτάνοντας στην Ιερουσαλήμ και σε άλλα σημεία ακόμη πιο Β.—Γε 22:19.

Η Βηρ-σαβεέ μνημονεύεται για πρώτη φορά σε συνάρτηση με την Άγαρ, η οποία περιπλανιόταν με το γιο της τον Ισμαήλ «στην έρημο της Βηρ-σαβεέ» όταν την απέπεμψε ο Αβραάμ. (Γε 21:14) Νομίζοντας ότι ο γιος της θα πέθαινε από δίψα, η Άγαρ απομακρύνθηκε από τον Ισμαήλ, αλλά ο Θεός άκουσε το αγόρι και την κατηύθυνε σε ένα πηγάδι. (Γε 21:19) Αυτό το πηγάδι πιθανόν να το είχε σκάψει στο παρελθόν ο Αβραάμ, αλλά μέχρι τότε δεν του είχαν δώσει ακόμη όνομα, όπως δείχνει η αφήγηση που ακολουθεί. Κάποιοι από τους Φιλισταίους άρπαξαν διά της βίας ένα πηγάδι σε αυτή την περιοχή, γεγονός που προφανώς δεν γνώριζε ο Αβιμέλεχ, ο βασιλιάς των Γεράρων. Αυτός και ο Φιχόλ, ο αρχηγός του στρατεύματός του, πλησίασαν τον Αβραάμ για να του προτείνουν μια διαθήκη ειρήνης. Όταν ο Αβραάμ επέκρινε αυστηρά τον Αβιμέλεχ για τη βίαιη αρπαγή του πηγαδιού από τους υπηρέτες του, ο Αβιμέλεχ τον διαβεβαίωσε ότι είχε άγνοια του ζητήματος, σύναψε διαθήκη με τον Αβραάμ και δέχτηκε να πάρει εφτά θηλυκά αρνιά από εκείνον ως απόδειξη του ότι ο Αβραάμ ήταν ο ιδιοκτήτης του πηγαδιού. «Γι’ αυτό [ο Αβραάμ] ονόμασε εκείνον τον τόπο Βηρ-σαβεέ· επειδή εκεί είχαν ορκιστεί οι δυο τους». (Γε 21:31) Έπειτα ο Αβραάμ φύτεψε εκεί ένα αλμυρίκι και επικαλέστηκε «το όνομα του Ιεχωβά, του αιώνιου Θεού». (Γε 21:33) Από τη Βηρ-σαβεέ επίσης ξεκίνησε ο Αβραάμ για να πάει στο Μοριά προκειμένου να προσφέρει τον Ισαάκ ως θυσία, και εκεί επέστρεψε για να κατοικήσει.—Γε 22:19.

Μετά το θάνατο του Αβραάμ οι Φιλισταίοι έφραξαν τα πηγάδια που είχε σκάψει εκείνος, αλλά όταν αργότερα ο Ισαάκ εγκαταστάθηκε εκεί, άρχισε να τα ανοίγει πάλι και να τα ονομάζει με τα ονόματα που τους είχε δώσει ο πατέρας του. (Γε 26:18) Λόγω της εναντίωσης που αντιμετώπισε από τους Φιλισταίους, ο Ισαάκ μετακινούνταν από τόπο σε τόπο ώσπου διαπίστωσε ότι στο Ρεχωβώθ υπήρχε ευρυχωρία, και αργότερα ανέβηκε στη Βηρ-σαβεέ. (Γε 26:22, 23) Ενόσω οι υπηρέτες του Ισαάκ έσκαβαν ένα πηγάδι στη Βηρ-σαβεέ, ο Αβιμέλεχ—πιθανώς κάποιος άλλος βασιλιάς των Γεράρων (συνονόματος ή ομότιτλος με αυτόν που είχε συνάψει διαθήκη με τον Αβραάμ, ή ενδεχομένως και ο ίδιος)—πήγε με τον Φιχόλ, τον αρχηγό του στρατεύματός του, στον Ισαάκ για να του προτείνει να συνάψει διαθήκη ειρήνης μαζί του. Έπειτα από ένα συμπόσιο στο οποίο έφαγαν και ήπιαν, σηκώθηκαν νωρίς το επόμενο πρωί και έκαναν ένορκες δηλώσεις ο ένας στον άλλον. Την ίδια ημέρα βγήκε νερό από το πηγάδι και ο Ισαάκ κάλεσε το όνομά του Σιβά, που σημαίνει «Όρκος· ή, Εφτά», και αναφέρεται σε έναν όρκο ή ένορκη δήλωση βάσει εφτά πραγμάτων. (Γε 26:31-33· βλέπε ΣΙΒΑ.) Χρησιμοποιώντας το όνομα «Σιβά» (μια άλλη μορφή του ονόματος «Σαβεέ»), ο Ισαάκ φαίνεται ότι διατήρησε την ονομασία Βηρ-σαβεέ την οποία είχε δώσει σε εκείνο το μέρος ο Αβραάμ. Το ενδεχόμενο να ήταν αυτό το πηγάδι το ίδιο με εκείνο που είχε σκάψει παλιότερα ο Αβραάμ και το οποίο έσκαψαν ξανά οι άντρες του Ισαάκ φαίνεται στο εδάφιο Γένεση 26:18, το οποίο αναφέρεται παραπάνω. Στα χρόνια που έζησε εδώ ο Ισαάκ, ευλόγησε τον Ιακώβ αντί του Ησαύ και τον έστειλε στη Χαρράν, προκειμένου να πάρει σύζυγο από τις κόρες του Λάβαν, του αδελφού της μητέρας του. (Γε 28:1, 2, 10) Αργότερα, ο Ιακώβ, ο οποίος ήταν πλέον γνωστός ως Ισραήλ, πρόσφερε θυσίες στον Θεό του Ισαάκ στη Βηρ-σαβεέ, ενώ πήγαινε να συναντήσει τον Ιωσήφ το γιο του στην Αίγυπτο.—Γε 46:1-5.

Στα 250 και πλέον χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι να μοιραστεί η Χαναάν στις 12 φυλές του Ισραήλ, είχε σχηματιστεί μια πόλη στη Βηρ-σαβεέ (Ιη 15:21, 28), η οποία παραχωρήθηκε στη φυλή του Συμεών ως παρεμβαλλόμενη πόλη στην περιοχή του Ιούδα. (Ιη 19:1, 2) Εκεί υπηρετούσαν ως κριτές οι γιοι του Σαμουήλ. (1Σα 8:1, 2) Όταν ο Ηλίας τράπηκε σε φυγή για να γλιτώσει από την οργή της Βασίλισσας Ιεζάβελ, άφησε τον υπηρέτη του στη Βηρ-σαβεέ και κατευθύνθηκε νότια, διασχίζοντας τη Νεγκέμπ, προς το Χωρήβ. (1Βα 19:3) Η Ζιβιάχ, η μητέρα του Βασιλιά Ιωάς του Ιούδα, καταγόταν από εκεί. (2Βα 12:1) Η Βηρ-σαβεέ κατονομάζεται ως το τελικό σημείο της απογραφής του λαού την οποία διενήργησε ο Δαβίδ σε όλο τον Ισραήλ (2Σα 24:2, 7), και ως η αφετηρία των λατρευτικών μεταρρυθμίσεων που εισήγαγε ο Ιωσαφάτ. (2Χρ 19:4) Οι αναφορές του Αμώς στη Βηρ-σαβεέ των ημερών του παρέχουν ισχυρές ενδείξεις υπέρ του ότι επρόκειτο για ένα μέρος στο οποίο λάβαιναν χώρα ακάθαρτες θρησκευτικές δραστηριότητες (Αμ 5:5· 8:14) και το οποίο ίσως συνδεόταν κατά κάποιον τρόπο με το ειδωλολατρικό βόρειο βασίλειο. Ειδώλια της θεάς Αστάρτης έχουν ανασκαφεί εκεί, όπως και σε πολλές άλλες περιοχές του Ισραήλ. Έκτοτε, με εξαίρεση τη σύντομη μνεία επανεγκατάστασης στην πόλη και στις εξαρτώμενες κωμοπόλεις της μετά τη βαβυλωνιακή εξορία (Νε 11:27), το όνομα αυτό εξαφανίζεται από το Βιβλικό υπόμνημα.

Η πόλη της περιόδου των βασιλιάδων έχει ταυτιστεί με το Τελλ ες-Σαμπά (Τελ Μπεέρ Σέβα), 4 χλμ. Α της σημερινής Μπεέρ Σέβα. Συγγραφείς του τέταρτου αιώνα Κ.Χ. περιγράφουν τη Βηρ-σαβεέ εκείνης της εποχής ως μεγάλο χωριό ή κωμόπολη με ρωμαϊκή φρουρά. Σήμερα, διατηρεί τη θέση που κατείχε ως κόμβος και ως σημαντική αγορά. Παρότι η λεκάνη της Βηρ-σαβεέ είναι στεπώδης και δέχεται μόνο γύρω στα 15 με 20 εκ. βροχόπτωσης το χρόνο, το έδαφος είναι παραγωγικό και υπάρχουν καλά αγροκτήματα στην περιοχή. Επίσης, υπάρχουν αρκετά πηγάδια, το μεγαλύτερο από τα οποία έχει διάμετρο σχεδόν 4 μ., και μάλιστα το κατώτερο τμήμα του έχει σκαφτεί μέσα σε συμπαγή βράχο, σε βάθος 5 μ. περίπου.

ΒΗΡΥΛΛΟΣ

Ημιδιαφανές ή αδιαφανές ορυκτό που αποτελείται από πυριτικό άλας του αργιλίου και του βηρυλλίου. Είναι σκληρότερο από το χαλαζία και έχει συνήθως κιτρινοπράσινο χρώμα, αλλά μερικές φορές είναι πράσινο, κίτρινο, γαλάζιο, λευκό, αχνοκόκκινο ή άχρωμο. Η σκουροπράσινη βήρυλλος λέγεται σμαράγδι, η γαλαζοπράσινη ακουαμαρίνα, ενώ η ροζ ποικιλία ονομάζεται μοργανίτης. Η βήρυλλος βρίσκεται συνήθως σε γρανιτικά πετρώματα με τη μορφή εξάπλευρων κρυστάλλων. Έχουν ανακαλυφτεί μεμονωμένοι κρύσταλλοι βηρύλλου που ζυγίζουν πάνω από 25 τόνους.

Η βήρυλλος ήταν πολύ δημοφιλές πετράδι στην αρχαιότητα. Οι αρχαίοι Έλληνες έφτιαχναν ωραία κοίλα ανάγλυφα (ιντάλια) από βήρυλλο και οι Ρωμαίοι διαμόρφωναν τους φυσικούς κρυστάλλους σε κρεμαστά σκουλαρίκια. Η βήρυλλος αναφέρεται μόνο μία φορά στις Γραφές (NE, ΜΝΚ, ΒΑΜ, ΜΠΚ), ως το όγδοο θεμέλιο του τείχους της Νέας Ιερουσαλήμ.—Απ 21:2, 19, 20.

ΒΗΡΩΘ

(Βηρώθ) [Πηγάδια].

Μια από τις τέσσερις πόλεις των Ευαίων που με πανουργία σύναψαν διαθήκη με τον Ιησού του Ναυή, ενέργεια στην οποία προφανώς πρωτοστάτησαν οι άντρες της πόλης Γαβαών. (Ιη 9:3-17) Αργότερα, η Βηρώθ συμπεριλήφθηκε στην κληρονομιά της φυλής του Βενιαμίν. (Ιη 18:21, 25) Στο ιστορικό της δολοφονίας του Ις-βοσθέ, γιου του Σαούλ, από άντρες της Βηρώθ αναφέρεται ότι «και η Βηρώθ υπολογιζόταν ως μέρος του Βενιαμίν». Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η πόλη βρισκόταν κοντά στη μεθόριο μιας γειτονικής φυλής, γεγονός που καθιστούσε αναγκαίο να διευκρινιστεί σε ποιας φυλής την περιοχή βρισκόταν. (2Σα 4:2-6) Το υπόμνημα κάνει λόγο για φυγή των κατοίκων της στη Γιτθαΐμ, χωρίς όμως να εξηγεί την αιτία. Πιθανόν αυτή η φυγή να οφειλόταν σε επιδρομές που έκαναν οι Φιλισταίοι μετά τη νίκη τους επί των δυνάμεων του Σαούλ στο Όρος Γελβουέ, ή πιθανόν να έλαβε χώρα μετά τη δολοφονία του Ις-βοσθέ προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν πράξεις εκδίκησης ως αντίποινα για το φόνο. Ωστόσο, μετά την εξορία στη Βαβυλώνα, άντρες της Βηρώθ αναφέρονται μεταξύ εκείνων που επέστρεψαν στη γη του Ιούδα.—Εσδ 2:1, 25· Νε 7:29.

Όσον αφορά τη θέση της, μερικοί υποδεικνύουν το Χίρμπετ ελ-Μπουρτζ ή το Νάμπι Σαμουίλ στα Ν, ενώ άλλοι το ελ-Μπίρα, μια κωμόπολη κοντά στη σημερινή Ραμάλα, περίπου 14 χλμ. Β της Ιερουσαλήμ και περίπου 8 χλμ. ΒΒΑ της Γαβαών, δηλαδή κοντά στο σύνορο του Εφραΐμ. Μια πηγή εκεί βγάζει πολύ νερό. Τα ίχνη ενός αρχαίου πανδοχείου όπου διανυκτέρευαν καραβάνια υποδηλώνουν ότι η πόλη ήταν σταθμός καραβανιών.

ΒΗΡΩΘ ΒΕΝΕ-ΙΑΑΚΑΝ

(Βηρώθ Βενέ-ιαακάν) [Πηγάδια των Γιων του Ιαακάν].

Τοποθεσία όπου στρατοπέδευσαν οι Ισραηλίτες, ίσως σε περισσότερες από μία περιπτώσεις, κατά τη διάρκεια των περιπλανήσεών τους στην έρημο. Η τελευταία φορά ήταν λίγο πριν από το θάνατο του Ααρών στο Όρος Ωρ. (Δευ 10:6) Κατά την τρέχουσα άποψη ορισμένων ταυτίζεται με το ελ-Μπιρέιν, περίπου 62 χλμ. ΝΔ της Βηρ-σαβεέ, κοντά στο σημερινό Εζούζ. Υπάρχουν πηγάδια εκεί, και η πιθανή θέση της Κάδης-βαρνή βρίσκεται λίγα μόνο χιλιόμετρα νοτιότερα. Ο Νέλσον Γκλουκ σχολιάζει: «Υπάρχει ένας εντυπωσιακά μεγάλος αριθμός αρχαιολογικών τοποθεσιών σε αυτή την περιφέρεια». (Ποταμοί στην Έρημο [Rivers in the Desert], 1960, σ. 97) Όπως φαίνεται, η Βηρώθ Βενέ-ιαακάν αναφέρεται απλώς ως Βενέ-ιαακάν στο εδάφιο Αριθμοί 33:31.—Βλέπε ΒΕΝΕ-ΙΑΑΚΑΝ.

ΒΗΡΩΘΙΤΗΣ

(Βηρωθίτης) [Της (Από τη) Βηρώθ].

Ο κάτοικος ή ο αυτόχθων της Βηρώθ. Όταν οι Ισραηλίτες μπήκαν στη Χαναάν, οι κάτοικοι της Βηρώθ ήταν Ευαίοι. Ακολούθως, η περιοχή τους παραχωρήθηκε στον Βενιαμίν, και οι Ευαίοι κάτοικοι έγιναν “ξυλοκόποι και νεροκουβαλητές”. (Ιη 9:17, 27· 18:21, 25· βλέπε ΒΗΡΩΘ.) Οι δολοφόνοι του Ις-βοσθέ, ο Βαανάχ και ο Ρηχάβ, ήταν «γιοι του Ριμμών του Βηρωθίτη, από τους γιους του Βενιαμίν». (2Σα 4:2, 5, 9) Ο Ναχαραΐ, ένας από τους κραταιούς άντρες του Δαβίδ, αποκαλείται «Βηρωθίτης» στο εδάφιο 2 Σαμουήλ 23:37 και «Βερωθίτης» στο εδάφιο 1 Χρονικών 11:39.

ΒΗΣΑΪ

(Βησαΐ).

Προπάτορας κάποιων Νεθινίμ οι οποίοι επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ από τη Βαβυλώνα το 537 Π.Κ.Χ.—Εσδ 2:1, 2, 43, 49· Νε 7:6, 7, 46, 52.

ΒΙΑΣΜΟΣ

Ο βιασμός ορίζεται ως παράνομη σεξουαλική επαφή που πραγματοποιείται χωρίς τη συγκατάθεση της γυναίκας, με βίαια μέσα, εξαναγκασμό, εκφοβισμό ή εξαπάτηση ως προς τη φύση της πράξης.

Ο Ιεχωβά προειδοποίησε τον Ισραήλ για τις συνέπειες που θα υφίστατο αν παρήκουε το Νόμο του. Προείπε ότι, όχι μόνο θα πλήττονταν από ασθένειες και συμφορές, αλλά και ότι θα έπεφταν στα χέρια των εχθρών τους, και πρόσθεσε: «Θα αρραβωνιαστείς γυναίκα, αλλά κάποιος άλλος θα τη βιάσει [τύπος του σαγάλ]». (Δευ 28:30) Αυτό συνέβη όταν, εξαιτίας της παρακοής τους, ο Ιεχωβά απέσυρε την προστασία του από το έθνος, και οι ειδωλολάτρες εχθροί κατακυρίευσαν τις πόλεις τους. (Παράβαλε Ζαχ 14:2.) Για τη Βαβυλώνα επίσης προλέχθηκε ότι θα υφίστατο αντίστοιχη μεταχείριση, κάτι που έγινε όταν αυτή έπεσε στα χέρια των Μήδων και των Περσών. (Ησ 13:1, 16) Σύμφωνα με τα όσα όριζε ο Νόμος, τα έθνη που καθυπέτασσε ο Ισραήλ δεν υφίσταντο κάτι τέτοιο, γιατί οι στρατιώτες απαγορευόταν να έχουν σεξουαλικές σχέσεις κατά τη διάρκεια μιας στρατιωτικής εκστρατείας.—1Σα 21:5· 2Σα 11:6-11.

Μια υπόθεση πολλαπλού βιασμού στην πόλη Γαβαά του Βενιαμίν, στις ημέρες των Κριτών, πυροδότησε μια σειρά αντιποίνων, τα οποία οδήγησαν στην παρ’ ολίγον εξάλειψη της φυλής του Βενιαμίν. Άχρηστοι άντρες της πόλης, με διεστραμμένες σεξουαλικές επιθυμίες, απαίτησαν να έχουν σεξουαλικές σχέσεις με έναν Λευίτη επισκέπτη. Αυτός, αντί να υποκύψει, τους έδωσε την παλλακίδα του που είχε διαπράξει προηγουμένως πορνεία σε βάρος του. Οι άντρες την κακοποιούσαν όλη τη νύχτα ωσότου πέθανε. Ο εβραϊκός όρος ‛ανάχ, που αποδίδεται «βιάζω» σε αυτή την αφήγηση, έχει επίσης τις έννοιες «ταλαιπωρώ», «ταπεινώνω» και «καταδυναστεύω».—Κρ κεφ. 19, 20.

Ο Αμνών, γιος του Βασιλιά Δαβίδ, βίασε την ετεροθαλή αδελφή του τη Θάμαρ, με αποτέλεσμα να τον θανατώσει ο αδελφός της ο Αβεσσαλώμ. (2Σα 13:1-18) Όταν ο ραδιούργος Αμάν ο Αγαγίτης εκτέθηκε ενώπιον του Πέρση βασιλιά Ασσουήρη για τη δολιότητά του απέναντι στους Ιουδαίους, και ειδικά απέναντι στη Βασίλισσα Εσθήρ, τη σύζυγο του Ασσουήρη, ο βασιλιάς εξοργίστηκε. Γνωρίζοντας ότι δεν θα μπορούσε να αναμένει έλεος από το βασιλιά, ο Αμάν έπεσε απελπισμένος στο ντιβάνι όπου ήταν πλαγιασμένη η Εσθήρ, ικετεύοντάς την. Όταν ο βασιλιάς ξαναμπήκε στο δωμάτιο, είδε τον Αμάν εκεί και φώναξε: «Θα γίνει και βιασμός της βασίλισσας, παρότι εγώ είμαι στο σπίτι;» Αμέσως καταδίκασε τον Αμάν σε θάνατο. Η ποινή εκτελέστηκε, και στη συνέχεια φαίνεται ότι κρέμασαν τον Αμάν στο ξύλο που είχε στήσει ο ίδιος για να κρεμάσει τον εξάδελφο της Εσθήρ, τον Μαροδοχαίο. (Εσθ 7:1-10) Στη δήλωση του βασιλιά, όπως αυτή έχει καταγραφεί (Εσθ 7:8), χρησιμοποιείται η εβραϊκή λέξη καβάς που σημαίνει «καθυποτάσσω, υποτάσσω» (Γε 1:28· Ιερ 34:16) αλλά μπορεί να σημαίνει και «βιάζω».

Υπό το Νόμο, αν ένα αρραβωνιασμένο κορίτσι διέπραττε πορνεία με άλλον άντρα, τόσο αυτή όσο και ο άντρας έπρεπε να θανατωθούν. Αλλά αν το κορίτσι είχε φωνάξει ζητώντας βοήθεια, αυτό θεωρούνταν απόδειξη της αθωότητάς της. Ο άντρας θανατωνόταν για το αμάρτημά του στο οποίο είχε εξαναγκάσει το κορίτσι, και το κορίτσι απαλλασσόταν.—Δευ 22:23-27.

ΒΙΒΛΙΟ

Η εβραϊκή λέξη σέφερ (βιβλίο· επιστολή· γραφή) συνδέεται με το ρήμα σαφάρ (μετρώ) και το ουσιαστικό σοφέρ (γραφέας· αντιγραφέας). (Γε 5:1· 2Σα 11:15· Ησ 29:12· 22:10· Κρ 5:14· Νε 13:13) Όταν η λέξη σέφερ χρησιμοποιείται σε σχέση με επίσημα έγγραφα, αποδίδεται κατά περίπτωση «έγγραφο», «πιστοποιητικό» και «συμβόλαιο». (Εσθ 9:25· Ιερ 3:8· 32:11) Η λέξη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που αποδίδεται βιβλίο είναι βίβλος. Η λέξη βιβλίον του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου (η οποία σημαίνει κατά κυριολεξία «βιβλιαράκι») αποτελεί υποκοριστικό της λέξης βίβλος, και είτε διατηρείται αυτούσια είτε αποδίδεται «πιστοποιητικό» και «ρόλος».—Μαρ 12:26· Εβρ 9:19· Ματ 19:7· Λου 4:17· βλέπε ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ.

Το αρχαίο «βιβλίο» μπορεί να ήταν μια πλάκα ή μια συλλογή από πλάκες κατασκευασμένες από πηλό, πέτρα, κερί, κηρωμένο ξύλο, μέταλλο, ελεφαντόδοντο ή μπορεί να αποτελούνταν από μερικά θραύσματα αγγείων (όστρακα). Οι χειρόγραφοι ρόλοι (κύλινδροι) αποτελούνταν από φύλλα παπύρου συνημμένα μεταξύ τους, από περγαμηνή αιγοπροβάτων ή από περγαμηνή vellum, ένα λεπτότερο υλικό το οποίο κατασκευαζόταν από δέρμα μοσχαριών, ενώ, αρκετά αργότερα, αποτελούνταν από λινό ύφασμα και χαρτί από ίνες λιναριού. Τελικά, το βιβλίο εξελίχθηκε σε μια σειρά διαδοχικών διπλωμένων φύλλων—είτε χειρόγραφων είτε τυπωμένων—τα οποία ήταν δεμένα με κορδόνι ή ήταν ραμμένα, κολλημένα ή με οποιονδήποτε άλλον τρόπο συνημμένα μεταξύ τους, ώστε να σχηματίζουν τόμο.

Οι ρόλοι γράφονταν συνήθως από τη μία μόνο πλευρά (αν ήταν από δέρμα, στην πλευρά που αρχικά ήταν τριχωτή). Μερικές φορές, τύλιγαν το υλικό πάνω στο οποίο έγραφαν γύρω από μια λεπτή ράβδο. Ο αναγνώστης άρχιζε την ανάγνωση από τη μία άκρη, κρατώντας το ρόλο στο αριστερό του χέρι και τυλίγοντάς τον γύρω από τη ράβδο με το δεξί του χέρι (αν διάβαζε εβραϊκά, και το αντίστροφο αν διάβαζε ελληνικά). Αν το κείμενο ήταν μεγάλο, μπορεί να τύλιγαν το ρόλο γύρω από δύο ράβδους, και όταν κάποιος το έπαιρνε για να το διαβάσει έβλεπε το μεσαίο τμήμα του.

Για την κατασκευή των ρόλων χρησιμοποιούσαν συνήθως φύλλα τα οποία είχαν ύψος 23 ως 28 εκ. και πλάτος 15 ως 23 εκ. Μερικά από αυτά τα φύλλα τα κολλούσαν πλευρά με πλευρά. Ωστόσο, τα φύλλα του Ρόλου της Νεκράς Θαλάσσης ο οποίος περιέχει το βιβλίο του Ησαΐα και χρονολογείται από το δεύτερο αιώνα Π.Κ.Χ. ήταν ραμμένα μεταξύ τους με λινή κλωστή. Ο ρόλος αποτελούνταν από 17 λωρίδες περγαμηνής ύψους 26,2 εκ. κατά μέσο όρο και πλάτους κυμαινόμενου από 25,2 εκ. ως 62,8 εκ., το δε συνολικό μήκος του είναι 7,3 μ., στη σημερινή σωζόμενη μορφή του. Την εποχή του Πλίνιου, το σύνηθες μήκος των ρόλων (πιθανότατα εκείνων που πουλιούνταν στο εμπόριο) ήταν 20 φύλλα. Ένας αιγυπτιακός παπύρινος ρόλος που περιέχει το χρονικό της βασιλείας του Ραμσή Γ΄, ο ονομαζόμενος Πάπυρος Χάρις, έχει μήκος 40,5 μ. Το Ευαγγέλιο του Μάρκου θα χρειαζόταν ρόλο μήκους 5,8 μ., ενώ το Ευαγγέλιο του Λουκά ρόλο περίπου 9,5 μ.

Τις άκρες του ρόλου τις έκοβαν, τις λείαιναν με ελαφρόπετρα και κατά κανόνα τις χρωμάτιζαν μαύρες. Ολόκληρο το ρόλο τον βουτούσαν σε λάδι κέδρου για να τον προστατέψουν από τα έντομα. Συνήθως έγραφαν στη μία πλευρά του, εκτός αν οι πληροφορίες ήταν περισσότερες από όσες χωρούσαν στην εσωτερική πλευρά. Σε αυτή την περίπτωση, έγραφαν και στην εξωτερική πλευρά, δηλαδή στην πίσω όψη. Οι ρόλοι με τις κρίσεις τις οποίες είδαν σε οράματα οι προφήτες Ιεζεκιήλ και Ζαχαρίας καθώς και ο απόστολος Ιωάννης ήταν γραμμένοι και από τις δύο πλευρές. Αυτό υποδηλώνει ότι οι κρίσεις ήταν μεγάλες, εκτενείς και βαρυσήμαντες.—Ιεζ 2:10· Ζαχ 5:1-3· Απ 5:1.

Τα σημαντικά έγγραφα τα σφράγιζαν με ένα κομμάτι πηλό ή κερί που έφερε το αποτύπωμα της σφραγίδας του συγγραφέα ή εκείνου που τα παρήγαγε, και το οποίο ήταν προσαρτημένο στο έγγραφο με κορδόνι. Ο απόστολος Ιωάννης είδε σε όραμα έναν ρόλο με εφτά σφραγίδες, τον οποίο παρέδωσε στο Αρνί εκείνος που καθόταν στο θρόνο.—Απ 5:1-7.

Οι αρχαιότεροι ρόλοι φαίνεται ότι είχαν μέχρι και τέσσερις στήλες ανά φύλλο, ενώ οι μεταγενέστεροι είχαν ως επί το πλείστον μία στήλη. Ο ρόλος του Ιερεμία αποτελούνταν από τέτοιες «ολοσέλιδες στήλες». Μόλις ολοκληρωνόταν η ανάγνωση τριών ή τεσσάρων στηλών αυτού του ρόλου, ο Βασιλιάς Ιωακείμ έκοβε αυτό το τμήμα από το ρόλο και το πετούσε στη φωτιά. (Ιερ 36:23) Οι 17 λωρίδες του Ρόλου της Νεκράς Θαλάσσης με το βιβλίο του Ησαΐα είχαν 54 στήλες, με 30 στίχους ανά στήλη κατά μέσο όρο.

Αυτός ο τύπος βιβλίου, ο ρόλος, εξυπηρέτησε τους Ισραηλίτες μέχρι την εποχή της Χριστιανικής εκκλησίας. Τα αρχαία υπομνήματα του έθνους του Ισραήλ και του Ιούδα, καθώς και τα θεόπνευστα συγγράμματα των προφητών του Ιεχωβά, παρότι ορισμένες φορές ονομάζονταν βιβλία, στην πραγματικότητα είχαν τη μορφή ρόλων.—1Βα 11:41· 14:19· Ιερ 36:4, 6, 23.

Κάθε συναγωγή—διευθέτηση που καθιερώθηκε μετά τη βαβυλωνιακή εξορία—φύλασσε και χρησιμοποιούσε ρόλους των Αγίων Γραφών, και τα Σάββατα γινόταν εκεί δημόσια ανάγνωση των Γραφών από τους ρόλους. (Πρ 15:21) Ο ίδιος ο Ιησούς διάβασε από έναν τέτοιον ρόλο, πιθανότατα σαν το ρόλο της Νεκράς Θαλάσσης που περιέχει το βιβλίο του Ησαΐα.—Λου 4:15-20.

Κώδικας. Φαίνεται ότι οι Χριστιανοί χρησιμοποιούσαν κυρίως βιβλία υπό τύπον κυλίνδρου, ή ρόλου, τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του πρώτου αιώνα Κ.Χ. περίπου. Ωστόσο, αυτού του είδους τα βιβλία ήταν πολύ δύσχρηστα. Η μετεξέλιξη του κώδικα από τετράδιο σε βιβλίο κατέστησε προφανή την υπεροχή του έναντι του παραδοσιακού ρόλου. Για παράδειγμα, ίσως χρειαζόταν ένας ρόλος μήκους 31,7 μ. για να χωρέσει τα τέσσερα Ευαγγέλια, ενώ ένας κώδικας μικρού μεγέθους τα χωρούσε όλα. Επιπρόσθετα, ο κώδικας ήταν πιο οικονομικός δεδομένου ότι μπορούσε να γράψει κανείς και στις δύο πλευρές της σελίδας. Επιπλέον, το εξωτερικό κάλυμμα πρόσφερε άριστη προστασία στα περιεχόμενα, και μπορούσε να ανατρέξει κανείς γρήγορα σε διάφορα σημεία χωρίς τον κόπο που απαιτούσαν οι ρόλοι.

Το να προσπαθεί κάποιος να βρει γρήγορα συγκεκριμένες δηλώσεις σε έναν μεγάλο ρόλο ήταν πολύ δύσκολο, αν όχι πρακτικά αδύνατον. Τα στοιχεία μαρτυρούν ότι οι Χριστιανοί υιοθέτησαν γρήγορα τη χρήση του κώδικα—ο οποίος μοιάζει περισσότερο στο βιβλίο με φύλλα, όπως το γνωρίζουμε σήμερα—επειδή τους ενδιέφερε το κήρυγμα των καλών νέων και επειδή συμβουλεύονταν και επισήμαιναν πολλές Γραφικές περικοπές όταν μελετούσαν την Αγία Γραφή και όταν κήρυτταν.

Σε σχέση με το γεγονός ότι οι Χριστιανοί ήταν πρωτοπόροι στη χρήση του βιβλίου με φύλλα, αν δεν το ανακάλυψαν οι ίδιοι, ο καθηγητής Ε. Τζ. Γκούντσπιντ αναφέρει στο βιβλίο του Η Χριστιανοσύνη Χρησιμοποιεί την Έντυπη Ύλη (Christianity Goes to Press, 1940, σ. 75, 76): «Υπήρχαν άνθρωποι στην πρώτη εκκλησία που αντιλαμβάνονταν πολύ καλά το ρόλο της έκδοσης των γραπτών κειμένων στον ελληνορωμαϊκό κόσμο, και οι οποίοι, εμφορούμενοι από ζήλο για τη διάδοση του Χριστιανικού αγγέλματος σε εκείνον τον κόσμο, επωφελήθηκαν από όλες τις εκδοτικές τεχνικές—όχι μόνο από τις παλιές και τετριμμένες παραδοσιακές τεχνικές, αλλά και από τις πλέον σύγχρονες και προοδευτικές—και τις αξιοποίησαν πλήρως στα πλαίσια της Χριστιανικής τους προπαγάνδας. Αυτό σηματοδότησε την ευρεία χρήση του βιβλίου με φύλλα, το οποίο τώρα χρησιμοποιείται παγκόσμια. Το ευαγγέλιό τους δεν προοριζόταν για τους μυημένους, δεν ήταν κρυμμένο μυστήριο, αλλά κάτι το οποίο έπρεπε να κηρυχτεί από τις ταράτσες, και οι ίδιοι ανέλαβαν προσωπικά να κάνουν πράξη το παλιό σύνθημα των προφητών: “Διαδώστε τα καλά νέα”. Φυσικά η συγγραφή του κάθε ευαγγελίου ήταν πολύ σημαντική υπόθεση, αλλά η συγκέντρωση όλων των ευαγγελίων και η έκδοσή τους σε μία συλλογή ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό, κάτι το οποίο είχε την ίδια σχεδόν βαρύτητα με τη συγγραφή μερικών από αυτά».—Βλέπε επίσης Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (Encyclopædia Britannica), 1971, Τόμ. 3, σ. 922.

Βασιζόμενος σε μια ομιλία που εκφώνησε ο καθηγητής Σάντερς (και η οποία δημοσιεύτηκε στην Τριμηνιαία Επιθεώρηση του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν [University of Michigan Quarterly Review], 1938, σ. 109), ο καθηγητής Γκούντσπιντ παρουσιάζει στο βιβλίο του (σ. 71) έναν πίνακα στον οποίο συγκρίνει τα ανευρεθέντα χειρόγραφα κλασικών και Χριστιανικών έργων από το δεύτερο, τον τρίτο και τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ., με σημείο αναφοράς το πόσα σπαράγματα ρόλων και κωδίκων, δηλαδή βιβλίων με φύλλα, έχουν βρεθεί από την κάθε κατηγορία:

ΚΛΑΣΙΚΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ

Αιώνας Ρόλος Κώδικας Ρόλος Κώδικας

2ος 1; 4

3ος 291 20 9; 38

4ος 26 49 6; 64

Ο καθηγητής Γκούντσπιντ λέει στη συνέχεια (σ. 78) τα εξής σχετικά με το ρόλο που διαδραμάτισαν οι πρώτοι Χριστιανοί στην έκδοση βιβλίων: «Σε τέτοιου είδους ζητήματα, δεν συμβάδιζαν απλώς με την εποχή τους, προηγούνταν της εποχής τους, και οι εκδότες των επόμενων αιώνων τους ακολούθησαν». Επίσης δηλώνει (σ. 99): «Η έκδοση της Αγίας Γραφής ήταν αυτή που υποκίνησε το δεύτερο αιώνα την ανάπτυξη του βιβλίου με φύλλα για φιλολογικούς σκοπούς, και η έκδοση της Αγίας Γραφής ήταν αυτή που έδωσε το έναυσμα για την εφεύρεση της τυπογραφίας».

Ο καθηγητής Γκούντσπιντ αποτολμά την εξής δήλωση (σ. 81): «Το περίεργο σχόλιο στο εδάφιο 2 Τιμ. 4:13: “Φέρε . . . τα βιβλία, ιδιαίτερα τις περγαμηνές”, (οι λέξεις του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου είναι βιβλία, μεμβράνας) κάνει κάποιον να αναρωτιέται μήπως με τη λέξη βιβλία εννοούνται οι ρόλοι των Ιουδαϊκών γραφών ενώ με τη λέξη μεμβράναι τα νεότερα βιβλία με φύλλα—τα ευαγγέλια και τα συγγράμματα του Παύλου—τα οποία είχαν Χριστιανική προέλευση. Το επιχείρημα του καθηγητή Σάντερς αφήνει σαφώς να εννοηθεί ότι, βόρεια της Μεσογείου, τα βιβλία με φύλλα αρχικά φτιάχνονταν μάλλον από περγαμηνή».

Παλίμψηστα. Μερικές φορές, λόγω του κόστους ή λόγω ελλείψεων, το υλικό πάνω στο οποίο έγραφαν επαναχρησιμοποιούνταν. Σε κάποιες περιπτώσεις, έσβηναν μερικώς τα χειρόγραφα, ξύνοντάς τα, σπογγίζοντάς τα ή χρησιμοποιώντας διάφορα σκευάσματα προκειμένου να αφαιρέσουν όσο το δυνατόν περισσότερο από το πρωτότυπο. Τον πάπυρο μπορούσαν να τον σπογγίσουν αν το μελάνι ήταν ακόμη νωπό, διαφορετικά διέγραφαν το παλιό κείμενο ή χρησιμοποιούσαν την πίσω πλευρά του παπύρου για να γράψουν. Σε μερικά παλίμψηστα, λόγω της ατμοσφαιρικής επίδρασης και άλλων συνθηκών, η αρχική γραφή φαίνεται αρκετά καθαρά και έτσι μπορεί να αποκρυπτογραφηθεί. Στα παλίμψηστα αυτά συγκαταλέγονται αρκετά Βιβλικά χειρόγραφα. Ένα τέτοιο ονομαστό χειρόγραφο είναι ο Κώδικας του Εφραίμ. Κάτω από ένα κείμενο πιθανότατα του 12ου αιώνα, ο κώδικας αυτός περιέχει ένα τμήμα των Εβραϊκών και των Ελληνικών Γραφών, η γραφή του οποίου θεωρείται ότι ανάγεται στον 5ο αιώνα Κ.Χ.

Άλλα Βιβλία που Μνημονεύονται στη Γραφή. Η Αγία Γραφή μνημονεύει αρκετά μη θεόπνευστα βιβλία. Μερικά από αυτά τα χρησιμοποίησαν οι θεόπνευστοι συγγραφείς ως πηγή ύλης. Κάποια άλλα φαίνεται ότι ήταν χρονικά τα οποία συντάχθηκαν με βάση κρατικά αρχεία. Ανάμεσά τους είναι τα ακόλουθα:

Το Βιβλίο των Πολέμων του Ιεχωβά. Αυτό το βιβλίο από το οποίο παρέθεσε ο Μωυσής στα εδάφια Αριθμοί 21:14, 15 ήταν αναμφίβολα ένα αξιόπιστο υπόμνημα, ένα ιστορικό των πολέμων του λαού του Θεού. Πιθανόν να άρχιζε με τον επιτυχή πόλεμο που διεξήγαγε ο Αβραάμ κατά των τεσσάρων συνασπισμένων βασιλιάδων οι οποίοι αιχμαλώτισαν τον Λωτ και την οικογένειά του.—Γε 14:1-16.

Το Βιβλίο του Ιασήρ. Μνεία αυτού του βιβλίου γίνεται στην περικοπή των εδαφίων Ιησούς του Ναυή 10:12, 13, η οποία ασχολείται με την έκκληση που απηύθυνε ο Ιησούς του Ναυή να σταθούν ο ήλιος και η σελήνη κατά τη διάρκεια της μάχης του με τους Αμορραίους, και επίσης στα εδάφια 2 Σαμουήλ 1:18-27, όπου παρατίθεται ένα ποίημα που λεγόταν «Το Τόξο», μια θρηνωδία για τον Σαούλ και τον Ιωνάθαν. Λόγω αυτού, υπάρχει η άποψη ότι το βιβλίο ήταν μια συλλογή από ποιήματα, ύμνους και άλλα κείμενα. Αναμφίβολα, αυτά είχαν μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον και ήταν ευρέως διαδεδομένα ανάμεσα στους Εβραίους.

Άλλα ιστορικά συγγράμματα. Αρκετά άλλα μη θεόπνευστα ιστορικά συγγράμματα μνημονεύονται στα βιβλία Βασιλέων και Χρονικών, και ένα από αυτά είναι το «βιβλίο των υποθέσεων των ημερών των βασιλιάδων του Ισραήλ». (1Βα 14:19· 2Βα 15:31) Το αντίστοιχό του για τους βασιλιάδες του νότιου βασιλείου είναι το «βιβλίο των υποθέσεων των καιρών των βασιλιάδων του Ιούδα» το οποίο αρχίζει με το γιο του Σολομώντα τον Ροβοάμ. Αυτό μνημονεύεται 15 φορές. (1Βα 14:29· 2Βα 24:5) Ένα άλλο υπόμνημα αναφερόμενο στη διακυβέρνηση του Σολομώντα μνημονεύεται στο εδάφιο 1 Βασιλέων 11:41 ως το «βιβλίο των υποθέσεων του Σολομώντα».

Κατά τη σύνταξη και συγγραφή των βιβλίων των Χρονικών, μετά την εξορία, ο Έσδρας αναφέρεται τουλάχιστον 14 φορές σε άλλες πηγές, μεταξύ αυτών στο «Βιβλίο των Βασιλιάδων του Ισραήλ», στην «αφήγηση των υποθέσεων των ημερών του Βασιλιά Δαβίδ» και στο «Βιβλίο των Βασιλιάδων του Ιούδα και του Ισραήλ». (1Χρ 9:1· 27:24· 2Χρ 16:11· 20:34· 24:27· 27:7· 33:18) Ο Έσδρας αναφέρθηκε επίσης σε βιβλία προηγούμενων θεόπνευστων συγγραφέων. (1Χρ 29:29· 2Χρ 26:22· 32:32) Σημειώνει, μάλιστα, ότι και άλλοι προφήτες του Ιεχωβά έγραψαν υπομνήματα, που όμως δεν διαφυλάχτηκαν ως μέρος των θεόπνευστων Αγίων Γραφών. (2Χρ 9:29· 12:15· 13:22) Ο Νεεμίας κάνει λόγο για το «βιβλίο των υποθέσεων των καιρών». (Νε 12:23) Η Αγία Γραφή μιλάει και για περσικά κυβερνητικά υπομνήματα. Αυτά περιλάμβαναν αναφορές για υπηρεσίες που είχαν προσφερθεί στο βασιλιά, όπως η υπηρεσία που πρόσφερε ο Μαροδοχαίος αποκαλύπτοντας ένα σχέδιο δολοφονίας.—Εσδ 4:15· Εσθ 2:23· 6:1, 2· 10:2.

Ο σοφός συγγραφέας του βιβλίου Εκκλησιαστής προειδοποιεί για την ατέλειωτη σειρά βιβλίων τα οποία είναι προϊόν κοσμικής σκέψης και συγκρούονται με τη θεϊκή σοφία, βιβλίων που δεν ενσταλάζουν φόβο για τον αληθινό Θεό και την τήρηση των εντολών του. (Εκ 12:12, 13) Ένα παράδειγμα τέτοιων βιβλίων βρίσκουμε στην Έφεσο, όπου οργίαζε ο πνευματισμός και οι δαιμονικές συνήθειες. Μετά το κήρυγμα των καλών νέων για τον Χριστό, οι πιστοί έφεραν όσα βιβλία μαγείας είχαν, των οποίων η αξία υπολογίστηκε σε 50.000 ασημένια νομίσματα (αν επρόκειτο για δηνάρια, $37.200), και τα έκαψαν δημόσια.—Πρ 19:19.

Στο εδάφιο Έξοδος 17:14 αναφέρεται η εντολή του Ιεχωβά να καταγραφεί η κρίση του εναντίον του Αμαλήκ «στο βιβλίο», κάτι που υποδηλώνει ότι η συγγραφή των βιβλίων του Μωυσή, των πρώτων συγγραμμάτων που είναι γνωστά ως θεόπνευστα, είχε ήδη αρχίσει το 1513 Π.Κ.Χ.

Μερικές άλλες αναφορές στην Αγία Γραφή ή σε τμήματά της είναι: «το βιβλίο της διαθήκης», το οποίο περιείχε προφανώς τους νόμους που εκτίθενται στα εδάφια Έξοδος 20:22 ως 23:33 (Εξ 24:7), και “ο ρόλος του βιβλίου”, δηλαδή οι Εβραϊκές Γραφές.—Εβρ 10:7.

Μεταφορική Χρήση. Αρκετές φορές η λέξη «βιβλίο» χρησιμοποιείται μεταφορικά, παραδείγματος χάρη στις εκφράσεις «το βιβλίο σου», δηλαδή του Θεού (Εξ 32:32), «βιβλίο ενθύμησης» (Μαλ 3:16) και «βιβλίο της ζωής» (Φλπ 4:3· Απ 3:5· 20:15). Φαίνεται ότι όλα αυτά είναι βασικά ένα και το αυτό, δηλαδή όλα αποτελούν το «βιβλίο» ενθύμησης του Θεού, το οποίο περιέχει τα ονόματα εκείνων που πρόκειται να λάβουν την ανταμοιβή της αιώνιας ζωής (στον ουρανό ή στη γη). Προφανώς, στο «βιβλίο» του Θεού τα ονόματα γράφονται υπό ορισμένες προϋποθέσεις, εφόσον οι Γραφές δείχνουν ότι το όνομα κάποιου μπορεί να “εξαλειφθεί” από εκεί. (Εξ 32:32, 33· Απ 3:5) Συνεπώς, μόνο αν κάποιος εξακολουθεί να είναι πιστός παραμένει το όνομά του στο βιβλίο.—Βλέπε ΖΩΗ.

ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ ΤΟΥ ΙΕΧΩΒΑ

Βλέπε ΒΙΒΛΙΟ.

ΒΙΒΛΟΣ

Βλέπε ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ.

ΒΙΓΒΑΪ

(Βιγβαΐ).

1. Ο προπάτορας των περίπου 2.000 “γιων του Βιγβαΐ” οι οποίοι επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ μαζί με τον Ζοροβάβελ το 537 Π.Κ.Χ. (Εσδ 2:1, 2, 14· Νε 7:19) Αργότερα, το 468 Π.Κ.Χ., και άλλοι απόγονοί του έκαναν αυτό το ταξίδι μαζί με τον Έσδρα.—Εσδ 8:1, 14.

2. Ένα άτομο που μνημονεύεται ως εξέχων μεταξύ εκείνων που επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ από τη βαβυλωνιακή εξορία μαζί με τον Ζοροβάβελ.—Εσδ 2:1, 2· Νε 7:7.

3. Κάποιος με αυτό το όνομα, ή εκπρόσωπος της οικογενειακής ομάδας που αναφέρεται στον Αρ. 1, ο οποίος επικύρωσε την «αξιόπιστη συμφωνία» του Νεεμία.—Νε 9:38· 10:1, 16.

ΒΙΓΘΑΝ

(Βιγθάν), ΒΙΓΘΑΝΑ (Βιγθανά).

Ο ένας από τους δύο θυρωρούς του περσικού ανακτόρου, οι οποίοι συνωμότησαν εναντίον της ζωής του Βασιλιά Ασσουήρη. Ο Μαροδοχαίος έμαθε για την πλεκτάνη, η Βασίλισσα Εσθήρ την αποκάλυψε στο βασιλιά, ο Βιγθάν κρεμάστηκε και το περιστατικό καταγράφηκε στα βασιλικά αρχεία.—Εσθ 2:21-23· 6:2.

ΒΙΔΚΑΡ

(Βιδκάρ) [πιθανώς, Γιος του Δεκέρ].

Υπασπιστής του Ιηού ο οποίος, «σύμφωνα με το λόγο του Ιεχωβά», πέταξε το σώμα του Βασιλιά Ιωράμ του Ισραήλ στο χωράφι του Ναβουθέ.—2Βα 9:25, 26.

ΒΙΖΙΟΘΙΑ

(Βιζιοθιά).

Καταχωρίζεται μετά τη Βηρ-σαβεέ ως μια από τις πόλεις που περιλαμβάνονταν στην κληρονομιά της φυλής του Ιούδα, στην περιοχή της Νεγκέμπ. (Ιη 15:21, 28) Η θέση της είναι άγνωστη. Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα χρησιμοποιεί εδώ την απόδοση αἱ κῶμαι αὐτῶν αντί του κύριου ονόματος Βιζιοθιά.—Παράβαλε Νε 11:27.

ΒΙΘΙΑ

(Βιθία) [αιγυπτιακής προέλευσης· σημαίνει «Βασίλισσα»].

Κόρη κάποιου Φαραώ και σύζυγος του Μερέδ από τη φυλή του Ιούδα.—1Χρ 4:1, 18.

ΒΙΘΥΝΙΑ

(Βιθυνία).

Ρωμαϊκή επαρχία στο βόρειο τμήμα της Μικράς Ασίας. Βρισκόταν στη σημερινή βορειοδυτική Τουρκία και εκτεινόταν ανατολικά της Κωνσταντινούπολης και κατά μήκος της νότιας ακτής της Μαύρης Θάλασσας. Στο δεύτερο ιεραποστολικό ταξίδι του Παύλου, αφού αυτός και ο Σίλας, περνώντας από τα Λύστρα, πήραν μαζί τους τον Τιμόθεο, προσπάθησαν να ταξιδέψουν στη Βιθυνία, αλλά «το πνεύμα του Ιησού δεν τους το επέτρεψε». (Πρ 16:7) Σε αυτή την περιοχή δεν αναφέρεται ότι κήρυξαν οι απόστολοι, αλλά προφανώς υπήρχαν Χριστιανοί εκεί όταν ο Πέτρος έγραψε την πρώτη κανονική επιστολή του γύρω στο 62-64 Κ.Χ. (1Πε 1:1) Ο Πλίνιος ο Νεότερος, στη διάρκεια της θητείας του ως ειδικού επιτρόπου, έγραψε από τη Βιθυνία στον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τραϊανό κάνοντας λόγο για αρκετούς Χριστιανούς στην επαρχία αυτή και αναφέροντας ότι στις αρχές του δεύτερου αιώνα η Χριστιανοσύνη δεν είχε διαδοθεί μόνο στις πόλεις αλλά και σε «χωριά και περιοχές της υπαίθρου».—Επιστολές (Epistulae), του Πλίνιου, 10, 96, 9.

ΒΙΚΑΘ-ΑΒΕΝ

(Βικάθ-αβέν) [Λεκανοπέδιο Βλαβερότητας (Βλαβερού Πράγματος)].

Τοποθεσία ή λεκανοπέδιο που συνδέεται με τη Δαμασκό και τη Βαιθ-εδέμ στην προφητεία που εξήγγειλε ο Ιεχωβά μέσω του Αμώς προλέγοντας την εκτόπιση του λαού της Συρίας. (Αμ 1:5) Δεδομένου ότι δεν υπάρχει κανένα στοιχείο για κάποια πόλη της Συρίας με αυτό το όνομα, μερικοί λόγιοι συνδέουν τη Βικάθ-αβέν με την Κοιλάδα Μπεκάα ανάμεσα στα όρη του Λιβάνου και του Αντιλιβάνου. Η προειπωμένη εκκοπή των κατοίκων της Βικάθ-αβέν προφανώς έλαβε χώρα ως επακόλουθο της κατάκτησης της Συρίας από τον Ασσύριο Βασιλιά Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄.—2Βα 16:9, 10.

ΒΙΛΓΑ

(Βιλγά) [Λαμπρότητα].

1. Επικεφαλής της 15ης από τις 24 υποδιαιρέσεις ιερατικής υπηρεσίας όταν ο Δαβίδ αναδιοργάνωσε την υπηρεσία του αγιαστηρίου.—1Χρ 24:1, 3, 14.

2. Ιερέας που επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ μαζί με τον Ζοροβάβελ το 537 Π.Κ.Χ. (Νε 12:1, 5, 7) Στην επόμενη γενιά, η κεφαλή του πατρικού οίκου του ήταν ο Σαμμουά.—Νε 12:12, 18, 26.

ΒΙΛΓΑΪ

(Βιλγαΐ) [Λαμπρότητα].

Ιερέας, ή κάποιος προπάτοράς του, ο οποίος αποδέχτηκε τη διαθήκη που διευθέτησε ο Νεεμίας.—Νε 10:1, 8.

ΒΙΛΔΑΔ

(Βιλδάδ).

Ο ένας από τους τρεις φίλους του Ιώβ, ο οποίος αποκαλείται Σαυχίτης· απόγονος του Σουάχ, γιου του Αβραάμ από τη Χετούρα. (Ιωβ 2:11· Γε 25:2· 1Χρ 1:32) Μιλώντας πάντα δεύτερος στους τρεις γύρους της αντιπαράθεσης, ο Βιλδάδ ακολουθούσε συνήθως το γενικό θέμα που έθετε ο Ελιφάς. Οι ομιλίες του ήταν συντομότερες και πιο καυστικές, αλλά όχι όσο οι ομιλίες του Σωφάρ. Ο Βιλδάδ ήταν ο πρώτος που κατηγόρησε τα παιδιά του Ιώβ ότι είχαν αδικοπραγήσει και επομένως άξιζαν τη συμφορά που τους βρήκε. Εφαρμόζοντας παροδηγημένη λογίκευση, χρησιμοποίησε το εξής παράδειγμα: Όπως ο πάπυρος και τα καλάμια ξεραίνονται και πεθαίνουν χωρίς νερό, έτσι συμβαίνει και με “όλους όσους ξεχνούν τον Θεό”—μια δήλωση που αυτή καθαυτή είναι αληθινή, αλλά αποδεικνύεται τελείως λανθασμένη αν λάβουμε υπόψη τον υπαινιγμό ότι εφαρμοζόταν στον θεοφοβούμενο Ιώβ. (Ιωβ 8) Όπως ο Ελιφάς, έτσι και ο Βιλδάδ κατέταξε εσφαλμένα τα βάσανα του Ιώβ σε εκείνα που υφίστανται οι πονηροί: δεν θα είχε ούτε «παιδιά ούτε εγγόνια» ο ταλαίπωρος Ιώβ, υπαινίχθηκε ο Βιλδάδ. (Ιωβ 18) Με την τρίτη ομιλία του, μια σύντομη ομιλία στην οποία ο Βιλδάδ πρόβαλε το επιχείρημα ότι ο άνθρωπος είναι «κάμπια» και «σκουλήκι» και επομένως ακάθαρτος ενώπιον του Θεού, τελείωσαν τα «παρηγορητικά» λόγια των τριών φίλων του Ιώβ. (Ιωβ 25) Τελικά, ο Βιλδάδ και οι άλλοι δύο έλαβαν τη θεϊκή οδηγία να προσφέρουν ολοκαύτωμα και να ζητήσουν από τον Ιώβ να προσευχηθεί για χάρη τους.—Ιωβ 42:7-9.

ΒΙΛΕΑΜ

(Βιλεάμ) [πιθανώς, Αυτός που Καταπίνει].

Κωμόπολη των Λευιτών της οικογένειας του Καάθ, η οποία τους παραχωρήθηκε από την περιοχή της μισής φυλής του Μανασσή στα Δ του Ιορδάνη Ποταμού. (1Χρ 6:70· Ο΄ [6:55], «Ιεβλάαμ») Ο κατάλογος των Λευιτικών πόλεων στα εδάφια Ιησούς του Ναυή 21:11-39 δεν περιλαμβάνει τη Βιλεάμ, αλλά πολλοί λόγιοι πιστεύουν ότι, εξαιτίας λανθασμένης αντιγραφής, αντί του ονόματος Βιλεάμ επαναλαμβάνεται στο εδάφιο 25 το όνομα Γαθ-ριμμών. Το όνομα Βιλεάμ φαίνεται να είναι παραλλαγή του ονόματος Ιβλεάμ, το οποίο και χρησιμοποιείται συχνότερα.

ΒΙΛΣΑΝ

(Βιλσάν).

Ένα από τα εξέχοντα άτομα που επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ μαζί με τον Ζοροβάβελ το 537 Π.Κ.Χ.—Εσδ 2:2· Νε 7:7.

ΒΙΜΑΛ

(Βιμάλ).

Κεφαλή αρχηγών στη φυλή του Ασήρ.—1Χρ 7:30, 33, 40.

ΒΙΝΕΑ

(Βινεά).

Απόγονος του Ιωνάθαν, γιου του Σαούλ, από τη φυλή του Βενιαμίν.—1Χρ 8:33-37, 40· 9:39-43.

ΒΙΝΝΟΥΙ

(Βιννουί) [συντετμημένη μορφή του Βεναΐας, που σημαίνει «Ο Ιεχωβά Έχει Οικοδομήσει»].

1. Ισραηλίτης προπάτορας του οποίου οι απόγονοι, 600 και πλέον σε αριθμό, επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ το 537 Π.Κ.Χ. (Νε 7:6, 7, 15) Ονομάζεται Βανί στο εδάφιο Έσδρας 2:10.

2. Λευίτης ο οποίος επέστρεψε μαζί με τον Ζοροβάβελ το 537 Π.Κ.Χ. (Νε 12:1, 8) Προφανώς, ο Νωαδίας που βοήθησε στη φροντίδα των επιπρόσθετων σκευών του ναού, όταν ο Έσδρας τα παρέδωσε στο ναό της Ιερουσαλήμ το 468 Π.Κ.Χ., ήταν γιος αυτού του προσώπου.—Εσδ 8:33.

3. Ένας από «τους γιους του Φαάθ-μωάβ» οι οποίοι, με την παρακίνηση του Έσδρα, εξαπέστειλαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους και τους γιους τους.—Εσδ 10:30, 44.

4. Κάποιος Ισραηλίτης του οποίου αρκετοί “γιοι” απέπεμψαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους.—Εσδ 10:38, 44.

5. Ισραηλίτης ο οποίος βοήθησε τον Νεεμία στην ανοικοδόμηση του τείχους της Ιερουσαλήμ. (Νε 3:24) Αυτός ο γιος του Ηναδάδ ίσως ήταν το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 6.

6. Ένας από τους Λευίτες γιους του Ηναδάδ. Πιθανώς ο προπάτορας κάποιου ατόμου που συναίνεσε στην «αξιόπιστη συμφωνία» των ημερών του Νεεμία. Σε αυτή την περίπτωση θα μπορούσε να είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 2. (Νε 9:38· 10:1, 9) Αν, από την άλλη μεριά, ο ίδιος ο Βιννουί σφράγισε αυτή τη συμφωνία, και όχι κάποιος από τους απογόνους του, θα μπορούσε να είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 5. Ή μπορεί απλώς να ήταν κάποιο άλλο άτομο με αυτό το όνομα.

ΒΙΣΛΑΜ

(Βισλάμ) [πιθανώς, Με Ειρήνη].

Ένας από τους εναντιουμένους στην ανοικοδόμηση του ναού κατά τη μεταιχμαλωσιακή περίοδο, ο οποίος έγραψε μαζί με άλλους μια επιστολή στον Πέρση Βασιλιά Αρταξέρξη που περιείχε ψευδείς κατηγορίες εναντίον των Ιουδαίων.—Εσδ 4:6, 7· βλέπε ΑΡΤΑΞΕΡΞΗΣ Αρ. 1.

ΒΙΧΡΙ

(Βιχρί).

Βενιαμίτης, πατέρας ή προπάτορας του άχρηστου ανθρώπου ο οποίος ονομαζόταν Σεβά και στασίασε εναντίον του Δαβίδ. Σε αυτή την ενέργεια οι Βιχρίτες (Βηρίτες, ΒΑΜ) υποστήριξαν τον Σεβά.—2Σα 20:1-22.

ΒΙΧΡΙΤΕΣ

(Βιχρίτες).

Προφανώς απόγονοι του Βενιαμίτη Βιχρί ή μέλη της οικογένειάς του. Υποστήριξαν τον στασιαστή «Σεβά, το γιο του Βιχρί», στην ανταρσία του εναντίον του Βασιλιά Δαβίδ.—2Σα 20:1, 2, 14, 15.

ΒΛΑΣΤΗΣΗ

Το σύνολο των φυτών. Την τρίτη δημιουργική «ημέρα», ο Θεός έκανε να βγάλει η γη «βλάστηση που κάνει σπόρο κατά το είδος της». Ως εκ τούτου, αυτή η βλάστηση μπορούσε να αναπαράγεται. (Γε 1:11-13) Τα εδάφια Γένεση 2:5, 6 περιγράφουν προφανώς τις συνθήκες οι οποίες επικρατούσαν εκείνη την «ημέρα», ακριβώς μετά την εμφάνιση της ξηράς που ο Θεός έκανε να συμβεί, αλλά προτού φυτρώσουν το χορτάρι, η βλάστηση που κάνει σπόρο και τα καρποφόρα δέντρα. Προκειμένου να παράσχει την απαραίτητη υγρασία για τη χλωρίδα η οποία θα άρχιζε να εμφανίζεται, ο Ιεχωβά διευθέτησε να ανεβαίνει τακτικά αχνός από τη γη και να ποτίζει το έδαφος. Αυτός ο αχνός διατηρούσε τη βλάστηση θαλερή σε όλη τη γη, μολονότι δεν υπήρχε βροχή. Παρ’ όλο που οι φωτοδότες στους ουρανούς έγιναν ευδιάκριτοι στο εκπέτασμα μόλις την τέταρτη δημιουργική «ημέρα» (Γε 1:14-16), φαίνεται ότι ήδη την τρίτη «ημέρα» υπήρχε άφθονη ποσότητα διάχυτου φωτός που ευνοούσε την ανάπτυξη της βλάστησης.—Βλέπε Γε 1:14, Ro, υποσ.

Ο Θεός έδωσε τη χλωρή βλάστηση στον άνθρωπο και στα ζώα ως μια από τις πρώτες τροφές τους, ενώ αργότερα πρόσθεσε στη διατροφή των ανθρώπων και κρέας από το οποίο είχε στραγγιστεί το αίμα. (Γε 1:29, 30· 9:3, 4) Ο αμαρτωλός άνθρωπος υποχρεώθηκε να μοχθεί για τη βλάστηση που έτρωγε (Γε 3:18, 19), αλλά ο Ιεχωβά συνέχισε να την προμηθεύει τόσο στους ανθρώπους όσο και στα ζώα, εφόσον Αυτός προμηθεύει τον ήλιο και τη βροχή που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξή της.—Ψλ 104:14· Μιχ 5:7· Ζαχ 10:1· Εβρ 6:7· παράβαλε Δευ 32:2.

Ο Θεός μπορεί να ρυθμίζει την ανάπτυξη της βλάστησης σύμφωνα με το σκοπό του. Διαβεβαίωσε τους Ισραηλίτες ότι θα αντάμειβε την υπακοή τους με βροχή και με βλάστηση για τα κατοικίδια ζώα τους. (Δευ 11:13-15) Ωστόσο, αν αυτοί εγκατέλειπαν τη διαθήκη τους με τον Θεό, εκείνος θα απογύμνωνε τη γη τους από τη βλάστηση. (Δευ 29:22-25· παράβαλε Ησ 42:15· Ιερ 12:4· 14:6.) Ένα από τα πλήγματα του Ιεχωβά εναντίον της αρχαίας Αιγύπτου ήταν το χαλάζι που έπληξε κάθε είδους βλάστηση. Με ένα άλλο θεόσταλτο πλήγμα, οι ακρίδες καταβρόχθισαν όλη τη βλάστηση που είχε αφήσει το χαλάζι.—Εξ 9:22, 25· 10:12, 15· Ψλ 105:34, 35· παράβαλε Αμ 7:1-3.

Μεταφορική Χρήση. Κατά την εποχή της ξηρασίας στην Παλαιστίνη, η βλάστηση ξεραίνεται γρήγορα όταν εκτίθεται στην ανυπόφορη ζέστη του ήλιου ή στον καυτό ανατολικό άνεμο. Γι’ αυτό, όσοι κινδυνεύουν άμεσα από στρατιωτική κατάκτηση παρομοιάζονται με «τη βλάστηση του αγρού και το χλωρό, τρυφερό χορτάρι, το χορτάρι στις στέγες, όταν καίγεται από τον ανατολικό άνεμο». (2Βα 19:25, 26· Ησ 37:26, 27) Παρόμοια, ενόσω ο ψαλμωδός υφίστατο μεγάλη ταλαιπωρία, αναφώνησε: «Η καρδιά μου χτυπήθηκε σαν βλάστηση και ξεράθηκε». «Εγώ έχω ξεραθεί σαν τη βλάστηση».—Ψλ 102:4, 11.

Υπό ευνοϊκές συνθήκες, φύεται υπεράφθονη βλάστηση, πράγμα που την καθιστά κατάλληλο σύμβολο των πολλών απογόνων. (Ιωβ 5:25) Παραδείγματος χάρη, στη διάρκεια της βασιλείας του Σολομώντα, «ο Ιούδας και ο Ισραήλ ήταν πολυάριθμοι» και ευημερούσαν, καθώς «έτρωγαν και έπιναν και χαίρονταν». (1Βα 4:20) Σε αυτό το γεγονός παραπέμπει προφανώς ένας ψαλμός σχετικά με τον Σολομώντα: «Όσοι είναι από την πόλη θα ανθίσουν σαν τη βλάστηση της γης». (Ψλ 72:16) Από την άλλη πλευρά, μολονότι οι πονηροί μπορεί προσωρινά να βλαστάνουν όπως η βλάστηση, η ευημερία τους δεν είναι αποτέλεσμα της ευλογίας του Θεού, αλλά πρόκειται «να αφανιστούν για πάντα».—Ψλ 92:7.

Στις Γραφές, τα δέντρα συμβολίζουν μερικές φορές τους εξέχοντες και τους επηρμένους (παράβαλε Ιεζ 31:2-14), ενώ η ταπεινή βλάστηση, όπως η βατομουριά, τα βούρλα ή το χορτάρι, μπορεί να συμβολίζει τους ανθρώπους γενικά. (Παράβαλε Κρ 9:8-15· 2Βα 14:8-10· Ησ 19:15· 40:6, 7.) Αυτό βοηθάει στην κατανόηση της σημασίας του εδαφίου Αποκάλυψη 8:7, το οποίο λέει ότι κατακάηκε «το ένα τρίτο των δέντρων» και «όλη η χλωρή βλάστηση».

ΒΛΑΣΤΟΣ

(Βλάστος).

Ο άντρας που ήταν υπεύθυνος για τον κοιτώνα του Βασιλιά Ηρώδη Αγρίππα Α΄. Επειδή είχε θέση επιρροής, όταν ο λαός της Τύρου και της Σιδώνας ζήτησε ειρήνη από τον Ηρώδη, προσεταιρίστηκε πρώτα τον Βλάστο, ίσως δωροδοκώντας τον.—Πρ 12:20.

ΒΛΑΣΤΟΣ

(Βλαστός).

Βλέπε ΚΛΑΔΙ, ΒΛΑΣΤΟΣ.

ΒΛΑΣΦΗΜΙΑ

Με τη λέξη βλασφημία του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου εννοείται κατά βάση η επιβλαβής, δυσφημιστική ή υβριστική ομιλία που στρέφεται είτε εναντίον του Θεού είτε εναντίον ανθρώπων. (Παράβαλε Απ 16:11· Ματ 27:39.) Σήμερα, όμως, η λέξη «βλασφημία» έχει συνήθως πιο περιορισμένη έννοια, αναφερόμενη σε ανευλαβή ή υβριστική ομιλία εναντίον του Θεού και ιερών πραγμάτων. Με αυτή την έννοια, λοιπόν, είναι το αντίθετο των λόγων λατρείας που απευθύνονται στο Θεϊκό Ον.—Βλέπε ΥΒΡΙΣΤΙΚΑ ΛΟΓΙΑ.

Λαμβανομένου υπόψη ότι ο αρχικός αντίδικος του Θεού ονομάστηκε Διάβολος (που σημαίνει «Συκοφάντης»), είναι προφανές πως αυτός υπήρξε ο πρώτος ένοχος βλασφημίας. Παρότι αυτά που είπε στην Εύα στην Εδέμ ήταν συγκαλυμμένα και ύπουλα, ωστόσο παρουσίασαν τον Δημιουργό ως αναληθή. (Γε 3:1-5) Ως εκ τούτου, ο Σατανάς είναι ο κύριος υποκινητής της βλασφημίας από τότε μέχρι τώρα.—Ιωα 8:44-49.

Ο χαρακτήρας της “επίκλησης του ονόματος του Ιεχωβά”, η οποία άρχισε τον καιρό του Ενώς, κατά την προκατακλυσμιαία περίοδο, δεν πρέπει να ήταν ορθός και κατάλληλος, δεδομένου ότι πολύ νωρίτερα ο Άβελ αναμφίβολα απευθυνόταν στον Θεό με το θεϊκό όνομα. (Γε 4:26· Εβρ 11:4) Αν, όπως υποστηρίζουν μερικοί λόγιοι, αυτή η επίκληση του ονόματος του Θεού είχε την έννοια ότι το όνομα του Ιεχωβά χρησιμοποιούνταν εσφαλμένα και αποδιδόταν απρεπώς σε ανθρώπους ή σε ειδωλολατρικά αντικείμενα, τότε συνιστούσε βλάσφημη πράξη.—Βλέπε ΕΝΩΣ.

Ο πιστός Ιώβ ανησυχούσε μήπως, κάποια στιγμή, τα παιδιά του «καταράστηκαν τον Θεό μέσα στην καρδιά τους» μέσω αμαρτωλών σκέψεων. Μάλιστα, όταν αναγκάστηκε να υποστεί μεγάλα δεινά, ο ίδιος ο Ιώβ «δεν αμάρτησε ούτε καταλόγισε κάτι απρεπές στον Θεό» παρά τις βλάσφημες απόπειρες του Αντιδίκου να τον κάνει να “καταραστεί τον Θεό κατά πρόσωπο”. (Ιωβ 1:5, 11, 20-22· 2:5-10) Οι τρεις φίλοι του Ιώβ, είτε εκούσια είτε ακούσια, κακοπαρέστησαν τον Θεό και «κήρυξαν τον Θεό πονηρό», ενώ υπαινίχθηκαν ότι ο Ιώβ είχε μιλήσει και ενεργήσει βλάσφημα.—Ιωβ 15:6, 25· 32:3· 42:7, 8.

Η Βλασφημία υπό τη Διαθήκη του Νόμου. Οι πρώτες τρεις εντολές του «Δεκαλόγου», δηλαδή των Δέκα Εντολών, παρουσιάζουν τη μοναδική θέση του Ιεχωβά Θεού ως Παγκόσμιου Κυρίαρχου και το αποκλειστικό δικαίωμα που έχει να λατρεύεται, προειδοποιώντας επίσης: «Δεν πρέπει να χρησιμοποιήσεις το όνομα του Ιεχωβά του Θεού σου με μάταιο τρόπο, γιατί ο Ιεχωβά δεν θα αφήσει ατιμώρητο εκείνον που χρησιμοποιεί το όνομά του με μάταιο τρόπο». (Εξ 34:28· 20:1-7) Το να καταραστεί κάποιος τον Θεό και να αναθεματίσει αρχηγό ήταν καταδικαστέες ενέργειες. (Εξ 22:28) Ακολούθως, η πρώτη καταγραμμένη περίπτωση φραστικής βλασφημίας αφορά ένα άτομο μεικτής καταγωγής το οποίο, ενώ πάλευε με έναν Ισραηλίτη, «άρχισε να εξυβρίζει το Όνομα και να το καταριέται». Ο Ιεχωβά όρισε για τον παραβάτη την ποινή του θανάτου διά λιθοβολισμού και καθιέρωσε αυτή την ποινή ως την αρμόζουσα τιμωρία για οποιονδήποτε στο μέλλον “εξύβριζε το όνομα του Ιεχωβά”, είτε αυτός ήταν αυτόχθων Ισραηλίτης είτε πάροικος ανάμεσά τους.—Λευ 24:10-16.

Λίγο αργότερα η μεγάλη πλειονότητα των Ισραηλιτών καταστάθηκε ένοχη ασεβούς γογγυσμού κατά του Ιεχωβά. Ως αποτέλεσμα, καταδικάστηκαν να περιπλανιούνται 40 χρόνια στην έρημο, ενώ όσοι ήταν ηλικίας 20 χρονών και πάνω καταδικάστηκαν να πεθάνουν εκεί. (Αρ 14:1-4, 11, 23, 29· Δευ 1:27, 28, 34-39) Η βλάσφημη στάση τους τούς έφερε στο σημείο να μιλούν για λιθοβολισμό των πιστών υπηρετών του Θεού. (Αρ 14:10) Παρ’ όλο που τα υβριστικά λόγια του Κορέ, του Δαθάν και του Αβιρών στρέφονταν στην πραγματικότητα εναντίον των εκπροσώπων του Θεού, του Μωυσή και του Ααρών, εντούτοις, προτού εκτελέσει ο Θεός αυτούς τους άντρες και τα μέλη του σπιτικού τους μπροστά στις σκηνές τους, ο Μωυσής είπε στους παρισταμένους: «Τότε θα γνωρίσετε σίγουρα ότι αυτοί οι άνθρωποι συμπεριφέρθηκαν στον Ιεχωβά χωρίς σεβασμό», περιφρονώντας τους θεοκρατικούς διορισμούς του.—Αρ 16:1-3, 30-35.

Ακόμη και αν κάποιος δεν εκφραζόταν εναντίον του Θεού λεκτικά, αλλά ενεργούσε αντίθετα προς τους νόμους της διαθήκης του Θεού, τότε ήταν σαν να “μιλούσε υβριστικά για τον Ιεχωβά” ή σαν να τον βλασφημούσε. Έτσι λοιπόν, ενώ στον ακούσιο παραβάτη του νόμου του Θεού εκδηλωνόταν ελεήμον στοχαστικό ενδιαφέρον, όποιος διέπραττε εσκεμμένα, εκούσια αδικήματα, είτε ήταν αυτόχθων Ισραηλίτης είτε πάροικος, έπρεπε να θανατωθεί επειδή είχε μιλήσει υβριστικά για τον Ιεχωβά και επειδή είχε περιφρονήσει το λόγο του και την εντολή του.—Αρ 15:27-31· παράβαλε Δευ 31:20· Νε 9:18, 26.

Άλλες βλάσφημες πράξεις που έχουν καταγραφεί στις Εβραϊκές Γραφές ήταν οι πράξεις των γιων του ιερέα Ηλεί (1Σα 3:12, 13) καθώς και η πράξη του ειδωλολάτρη Ασσύριου αξιωματούχου Ραβσάκη. (2Βα 19:4-6, 22, 23) Ο αθώος Ναβουθέ καταδικάστηκε για βλασφημία και θανατώθηκε με βάση τη μαρτυρία ψευδομαρτύρων. (1Βα 21:10-13) Σε μεταγενέστερη εποχή, ο Θεός καταδίκασε τους ψευδοπροφήτες που καθησύχαζαν όσους έδειχναν έλλειψη σεβασμού για τον Ιεχωβά. (Ιερ 23:16, 17) Ο Ιεχωβά προειδοποίησε ρητά ότι οι ονειδιστές του θα λάβαιναν την ανταμοιβή που τους άξιζε «στον κόρφο τους». (Ησ 65:6, 7· παράβαλε Ψλ 10:13· Ησ 8:20-22.) Εξαιτίας της αποστατικής πορείας του Ισραήλ, το όνομα του Ιεχωβά ονειδίστηκε ανάμεσα στα έθνη.—Ησ 52:4, 5· Ιεζ 36:20, 21.

Με τον καιρό, μια ραβινική διδασκαλία προώθησε την εσφαλμένη άποψη ότι τα εδάφια Λευιτικό 24:10-23 απαγόρευαν ως βλάσφημη αυτή καθαυτή την προφορά του ονόματος Ιεχωβά. Η Ταλμουδική παράδοση επίσης όριζε πως, όταν οι δικαστές σε ένα θρησκευτικό δικαστήριο άκουγαν μια μαρτυρία που εξέθετε βλάσφημα λόγια, τα οποία υποτίθεται ότι είχε πει ο κατηγορούμενος, έπρεπε να σκίσουν τα ρούχα τους, σύμφωνα με το υπόδειγμα που έθεταν τα εδάφια 2 Βασιλέων 18:37· 19:1-4.—Η Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια (The Jewish Encyclopedia), 1976, Τόμ. 3, σ. 237· παράβαλε Ματ 26:65.

Η «Βλασφημία» στις Ελληνικές Γραφές. Ο απόστολος Παύλος έδειξε ποια είναι η κύρια έννοια της λέξης βλασφημία του πρωτότυπου κειμένου, χρησιμοποιώντας το ρήμα βλασφημέω στο εδάφιο Ρωμαίους 2:24 όπου παραθέτει από τα εδάφια Ησαΐας 52:5 και Ιεζεκιήλ 36:20, 21 τα οποία αναφέρθηκαν πιο πάνω.

Η βλασφημία περιλαμβάνει την αξίωση για κατοχή ιδιοτήτων ή προνομίων του Θεού, ή την απόδοσή τους σε άλλο πρόσωπο ή αντικείμενο. (Παράβαλε Πρ 12:21, 22.) Οι Ιουδαίοι θρησκευτικοί ηγέτες κατηγόρησαν τον Χριστό Ιησού για βλασφημία επειδή αυτός είπε για ορισμένα άτομα ότι οι αμαρτίες τους είχαν συγχωρηθεί (Ματ 9:2, 3· Μαρ 2:5-7· Λου 5:20, 21), και προσπάθησαν να τον λιθοβολήσουν ως βλάσφημο λόγω του ότι δήλωνε ότι ήταν Γιος του Θεού. (Ιωα 10:33-36) Όταν ο Ιησούς στο Σάνχεδριν αναφέρθηκε στο σκοπό του Θεού για αυτόν και στην υψηλή θέση που θα του παραχωρούνταν, ο αρχιερέας έσκισε τα ρούχα του και κατηγόρησε τον Ιησού για βλασφημία, για την οποία και καταδικάστηκε ο Ιησούς ως άξιος θανάτου. (Ματ 26:63-66· Μαρ 14:61-64) Οι Ιουδαίοι θρησκευτικοί ηγέτες, μη έχοντας εξουσιοδότηση από τους Ρωμαίους να εκτελέσουν τη θανατική ποινή, άλλαξαν έξυπνα την κατηγορία τους για βλασφημία σε κατηγορία για στασιασμό όταν οδήγησαν τον Ιησού ενώπιον του Πιλάτου.—Ιωα 18:29–19:16.

Εφόσον ο Ιησούς ήταν Γιος του Θεού και άμεσος εκπρόσωπός του, όσα λέχθηκαν εναντίον του μπορούν και αυτά να οριστούν εύλογα ως βλασφημία. (Λου 22:65) Επίσης, εφόσον το άγιο πνεύμα, ή η ενεργός δύναμη, εκπορεύεται από τον Θεό και συνδέεται στενά με το πρόσωπο του Θεού, ο Ιησούς έκανε λόγο για «βλασφημία εναντίον του πνεύματος». Η βλασφημία αυτή χαρακτηρίζεται ως η ασυγχώρητη αμαρτία. (Ματ 12:31· Μαρ 3:28, 29· Λου 12:10) Η βλασφημία παρουσιάζεται να προέρχεται μέσα από την καρδιά. (Ματ 15:19· Μαρ 7:21, 22) Επομένως, η κατάσταση της καρδιάς, που γίνεται έκδηλη από τον εσκεμμένο χαρακτήρα της πράξης, πρέπει να συνδέεται με τη βλασφημία εναντίον του πνεύματος. Το περιστατικό που υποκίνησε τον Ιησού να χαρακτηρίσει μια τέτοια αμαρτία ασυγχώρητη καταδεικνύει ότι η συγκεκριμένη αμαρτία συνδέεται με εναντίωση στην επενέργεια του πνεύματος του Θεού. Η εναντίωση αυτή δεν οφειλόταν σε εξαπάτηση, ανθρώπινη αδυναμία ή ατέλεια, αλλά ήταν εκούσια και εσκεμμένη. Οι Φαρισαίοι έβλεπαν ξεκάθαρα ότι το πνεύμα του Θεού επενεργούσε στον Ιησού καθώς αυτός επιτελούσε το καλό, αλλά για ιδιοτελείς λόγους απέδωσαν αυτή τη δύναμη στον Βεελζεβούλ, τον Σατανά τον Διάβολο, βλασφημώντας έτσι το άγιο πνεύμα του Θεού.—Ματ 12:22-32· παράβαλε Εβρ 6:4-6· 10:26, 27.

Όπως και ο Ιησούς, ο Στέφανος υπέστη μαρτυρικό θάνατο κατηγορούμενος για βλασφημία. (Πρ 6:11-13· 7:56-58) Ο Παύλος, όταν ήταν γνωστός ως Σαύλος, ήταν βλάσφημος και είχε προσπαθήσει να εξαναγκάσει τους Χριστιανούς να «αποκηρύξουν την πίστη τους» (βλασφημεῖν, Κείμενο). Ωστόσο, όταν έγινε ο ίδιος μαθητής, αντιμετώπισε βλάσφημες αντιλογίες από τους Ιουδαίους, και μάλιστα στην Έφεσο κάποια στοιχεία πιθανώς χαρακτήρισαν τη διδασκαλία του βλάσφημη κατά της θεάς Αρτέμιδος. (Πρ 13:45· 19:37· 26:11· 1Τι 1:13) Μέσω αποκοπής, ο Παύλος παρέδωσε τον Υμέναιο και τον Αλέξανδρο «στον Σατανά ώστε μέσω διαπαιδαγώγησης να διδαχτούν να μη βλασφημούν». (1Τι 1:20· παράβαλε 2Τι 2:16-18.) Ο Ιάκωβος έδειξε ότι οι πλούσιοι, ως τάξη, είχαν την τάση να «βλασφημούν το καλό όνομα» με το οποίο ονομάζονταν οι μαθητές. (Ιακ 2:6, 7· παράβαλε Ιωα 17:6· Πρ 15:14.) Στις «τελευταίες ημέρες» οι βλάσφημοι θα αφθονούσαν (2Τι 3:1, 2), όπως προλέγει και το βιβλίο της Αποκάλυψης με διάφορες δηλώσεις και συμβολισμούς.—Απ 13:1-6· 16:9-11, 21· 17:3.

ΒΛΕΠΩΝ

Προφανώς ο άνθρωπος στον οποίο ο Θεός είχε δώσει την ικανότητα να διακρίνει το θεϊκό θέλημα και ο οποίος διέθετε τέτοιου είδους ενόραση—κάποιος από του οποίου τα μάτια είχε αφαιρεθεί το κάλυμμα, σαν να λέγαμε, με αποτέλεσμα να βλέπει ή να κατανοεί πράγματα κρυμμένα από τους άλλους ανθρώπους. Η εβραϊκή λέξη ρο’έχ, που μεταφράζεται «ο βλέπων», παράγεται από μια ρίζα η οποία σημαίνει «βλέπω», κυριολεκτικά ή μεταφορικά. Ο βλέπων ήταν ένας άνθρωπος από τον οποίο ζητούσαν σοφές συμβουλές για την αντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων. (1Σα 9:5-10) Η Αγία Γραφή κατονομάζει ως βλέποντες τον Σαμουήλ (1Σα 9:9, 11, 18, 19· 1Χρ 9:22· 29:29), τον Σαδώκ (2Σα 15:27) και τον Ανανί (2Χρ 16:7, 10).

Οι προσδιορισμοί «βλέπων», «προφήτης» και «οραματιστής» συνδέονται στενά στις Γραφές. Η διαφορά μεταξύ τους μπορεί να έγκειται στο ότι η λέξη «βλέπων» ίσως σχετίζεται με τη διάκριση, η λέξη «οραματιστής» με τον τρόπο γνωστοποίησης του θεϊκού θελήματος, ενώ η λέξη «προφήτης» περισσότερο με την αναγγελία ή τη διακήρυξή του. Ο Σαμουήλ, ο Νάθαν και ο Γαδ αποκαλούνται όλοι ανεξαιρέτως προφήτες (1Σα 3:20· 2Σα 7:2· 24:11), αλλά το εδάφιο 1 Χρονικών 29:29 υποδηλώνει ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στους τρεις προσδιορισμούς αναφερόμενο «στα λόγια του Σαμουήλ του βλέποντα και στα λόγια του Νάθαν του προφήτη και στα λόγια του Γαδ του οραματιστή».

Το εδάφιο 1 Σαμουήλ 9:9 δηλώνει: «Αυτός που λέγεται σήμερα προφήτης αποκαλούνταν παλιότερα ο βλέπων». Αυτό μπορεί να συνέβη επειδή προς το τέλος των ημερών των Κριτών και την εποχή των βασιλιάδων του Ισραήλ (η οποία άρχισε στις ημέρες του Σαμουήλ) ο προφήτης ως δημόσιος διαγγελέας του θελήματος του Θεού απέκτησε μεγαλύτερη εξοχότητα. Ο Σαμουήλ αποκαλείται συχνά ο πρώτος από τη γραμμή των αντρών που ονομάζονται «προφήτες».—Πρ 3:24· 13:20· βλέπε ΠΡΟΦΗΤΗΣ.

ΒΟΑΝ

(Βοάν) [πιθανώς, Αντίχειρας].

1. Απόγονος του Ρουβήν, το όνομα του οποίου δόθηκε σε μια πέτρα που καθόριζε το όριο της περιοχής του Ιούδα.—Ιη 15:6· 18:17.

2. Η «πέτρα του Βοάν» αποτελούσε οροθέσιο για τις φυλές του Βενιαμίν και του Ιούδα. (Ιη 15:6· 18:17) Βρισκόταν κοντά στη βορειοδυτική γωνία της Αλμυρής Θάλασσας, προφανώς κοντά στη βάση του οροπεδίου που αποτελεί την Κοιλάδα Αχώρ.

ΒΟΑΝΕΡΓΕΣ

(Βοανεργές) [Γιοι Βροντής].

Σημιτική έκφραση η οποία εμφανίζεται μαζί με τη μετάφρασή της μόνο στο εδάφιο Μάρκος 3:17. Ο Ιησούς έδωσε στους γιους του Ζεβεδαίου, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, την εν λόγω επονομασία, η οποία πιθανότατα αντικατοπτρίζει το φλογερό ενθουσιασμό αυτών των δύο αποστόλων. (Λου 9:54) Ανόμοια με το νέο όνομα Πέτρος που δόθηκε στον Σίμωνα, η ονομασία Βοανεργές δεν φαίνεται να χρησιμοποιούνταν ευρέως.

ΒΟΔΙ

Βλέπε ΤΑΥΡΟΣ.

ΒΟΚΙΜ

(Βοκίμ) [Αυτοί που Κλαίνε].

Τοποθεσία όπου ο άγγελος του Ιεχωβά έλεγξε τους Ισραηλίτες για το γεγονός ότι αγνόησαν την προειδοποίηση που τους είχε δώσει ο Ιεχωβά να μη συνάψουν σχέσεις με τους ειδωλολάτρες κατοίκους εκείνης της γης. Το κλάμα στο οποίο ξέσπασε έπειτα από αυτό ο λαός έδωσε στην τοποθεσία το όνομά της. (Κρ 2:1-5) Η θέση της είναι άγνωστη αλλά η έκφραση «ανέβηκε . . . από τα Γάλγαλα στη Βοκίμ» υποδεικνύει μια τοποθεσία Δ των Γαλγάλων, τα οποία φαίνεται ότι βρίσκονταν στη χαμηλή κοιλάδα του Ιορδάνη.

ΒΟΟΖ, 1

(Βοόζ) [πιθανώς, Με Ισχύ].

Γαιοκτήμονας στη Βηθλεέμ του Ιούδα, “άνθρωπος κραταιός σε πλούτο” που έζησε γύρω στο 14ο αιώνα Π.Κ.Χ. (Ρθ 2:1) Ο Βοόζ ήταν γιος του Σαλμά (Σαλμών) και της Ραάβ, και πατέρας του Ωβήδ. (Ματ 1:5) Υπήρξε κρίκος στην οικογενειακή γραμμή του Μεσσία, ο έβδομος στη γενεαλογική γραμμή από τον Ιούδα. (1Χρ 2:3-11· Λου 3:32, 33) Το πώς έγινε και πήραν τα γεγονότα αυτή την πολύ ασυνήθιστη τροπή, πράγμα που επέτρεψε στον Βοόζ να περιληφθεί στη γενεαλογία του Ιησού, έχει διαφυλαχτεί για εμάς στο βιβλίο της Ρουθ.

Ο Βοόζ είχε έναν στενό συγγενή ονόματι Ελιμέλεχ ο οποίος πέθανε, καθώς και οι δύο γιοι του, χωρίς να αφήσει άρρενες κληρονόμους. Από τις χήρες των δύο γιων, η μία, η Ρουθ, προσκολλήθηκε στη χήρα του Ελιμέλεχ, τη Ναομί. Ήταν ο καιρός του θερισμού και η Ρουθ «έτυχε» να σταχυολογεί στον αγρό που ανήκε στον Βοόζ. (Ρθ 2:3) Ο δε Βοόζ ήταν αληθινός Ιουδαίος, ευλαβής λάτρης του Ιεχωβά. Όχι μόνο χαιρέτησε τους θεριστές του με τα λόγια «Ο Ιεχωβά να είναι μαζί σας», αλλά επίσης, αφού παρατήρησε την οσιότητα της Ρουθ προς τη Ναομί, της είπε: «Είθε ο Ιεχωβά να ανταμείψει τον τρόπο με τον οποίο ενεργείς και είθε να υπάρξει για εσένα τέλειος μισθός από τον Ιεχωβά». (Ρθ 2:4, 12) Όταν η Ρουθ αφηγήθηκε αυτά τα πράγματα στην πεθερά της, η Ναομί αναφώνησε: «Ευλογημένος να είναι αυτός από τον Ιεχωβά . . . Είναι ένας από τους εξαγοραστές μας». (Ρθ 2:20) Επιπλέον, όταν τελείωσε ο θερισμός, η Ναομί εξήγησε στη Ρουθ ποιος ήταν ο τρόπος που υπαγόρευαν τα έθιμα για να φερθεί αυτό το ζήτημα στην προσοχή του Βοόζ. Καθώς ο Βοόζ κοιμόταν στο αλώνι του, ξύπνησε και βρήκε πλαγιασμένη στα ξεσκέπαστα πόδια του τη Ρουθ, η οποία του ζήτησε να εξαγοράσει την περιουσία του Ελιμέλεχ κάνοντας ανδραδελφικό γάμο. (Βλέπε ΑΝΔΡΑΔΕΛΦΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ.) Η Ρουθ επρόκειτο να είναι η αντικαταστάτρια της Ναομί, η οποία είχε περάσει την ηλικία της τεκνοποίησης. Ο Βοόζ, χωρίς να χάσει καιρό, κάλεσε το πρωί έναν άλλον, στενότερο συγγενή, αλλά αυτό το άτομο, που αναφέρεται στην Αγία Γραφή μόνο ως Τάδε, αρνήθηκε να συμμορφωθεί με τη θεϊκή διευθέτηση. Ο Βοόζ, όμως, έσπευσε να ενεργήσει ανάλογα και πήρε σύζυγό του τη Ρουθ με τις ευλογίες του λαού της πόλης. Εκείνη του γέννησε έναν γιο ονόματι Ωβήδ, τον παππού του Βασιλιά Δαβίδ.—Ρθ 3:1–4:17.

Σε όλη την αφήγηση, από τον πρώτο ευγενικό χαιρετισμό που απηύθυνε στους εργάτες μέχρι τη στιγμή που αποδέχτηκε την ευθύνη να διατηρήσει το οικογενειακό όνομα του Ελιμέλεχ, γίνεται φανερό ότι ο Βοόζ ήταν ένας εξαιρετικός άνθρωπος—ένας άνθρωπος ο οποίος αναλάμβανε δράση και είχε εξουσία, αλλά παράλληλα διέθετε αξιόλογη εγκράτεια, πίστη και ακεραιότητα, ήταν γενναιόδωρος και ευγενικός, ηθικά αγνός και πλήρως υπάκουος στις εντολές του Ιεχωβά από κάθε άποψη.

ΒΟΟΖ, 2

(Βοόζ) [πιθανώς, Με Ισχύ].

Ο βορειότερος από τους δύο τεράστιους χάλκινους στύλους που ορθώνονταν μπροστά από τα προπύλαια του ένδοξου ναού του Σολομώντα ονομαζόταν Βοόζ, που πιθανώς σημαίνει «Με Ισχύ». Ο νότιος στύλος ονομαζόταν Ιαχίν, που σημαίνει «Είθε να Εδραιώσει [ο Ιεχωβά]». Έτσι λοιπόν, αν κάποιος συνδύαζε τους δύο στύλους μαζί, διαβάζοντας από τα δεξιά προς τα αριστερά και με το πρόσωπό του στραμμένο προς την ανατολή, θα σχημάτιζε τη σκέψη «Είθε να εδραιώσει [ο Ιεχωβά το ναό] με ισχύ».—1Βα 7:15-21· βλέπε ΚΙΟΝΟΚΡΑΝΟ.

ΒΟΡΑΣΑΝ

(Βορασάν) [πιθανώς, Λάκκος Καπνού].

Ένα από τα μέρη όπου κατέφευγε συχνά ο Δαβίδ με τους άντρες του τον καιρό που ζούσε ως φυγάς. (1Σα 30:30, 31) Μερικοί λόγιοι θεωρούν ότι ταυτίζεται με την Ασάν (Ιη 19:7), μια παρεμβαλλόμενη πόλη των Συμεωνιτών στο νότιο τμήμα της περιοχής του Ιούδα, λίγο βορειοδυτικότερα της Βηρ-σαβεέ.—Βλέπε ΑΣΑΝ.

ΒΟΡΡΑΣ

Εκτός από τη λέξη τσαφών που χρησιμοποιούνταν συνήθως για το βορρά, αυτή η έννοια δηλωνόταν επίσης από την κατεύθυνση «αριστερά», εφόσον ο προσανατολισμός γινόταν κοιτάζοντας προς τον ανατέλλοντα ήλιο. (Γε 14:15, υποσ.) Σύμφωνα με τη Βιβλική χρήση της λέξης, ο «βορράς» μπορεί να υποδηλώνει ένα τμήμα της γης (Ψλ 107:3· Ησ 43:6· Λου 13:29), μια βόρεια κατεύθυνση (Εξ 26:20· 1Βα 7:25· Απ 21:13), το βόρειο ουρανό (Ιωβ 26:7), καθώς και διάφορες χώρες ή βασίλεια (μεταξύ των οποίων η Ασσυρία [Σοφ 2:13] και η Βαβυλώνα [Ιερ 46:10]) που βρίσκονταν κάπως Β και Α της γης όπου κατοικούσαν οι Ισραηλίτες. Μολονότι η Βαβυλώνα, που είχε χτιστεί στις όχθες του ποταμού Ευφράτη, ήταν στην πραγματικότητα Α της Τύρου, το εδάφιο Ιεζεκιήλ 26:7 λέει ότι ο βασιλιάς της Βαβυλώνας θα ερχόταν εναντίον της Τύρου από το βορρά. Παρόμοια, λέγεται ότι η συμφορά που θα προκαλούσαν οι Βαβυλώνιοι στον Ιούδα και στην Ιερουσαλήμ θα ερχόταν «από το βορρά». (Ιερ 1:14, 15) Ο λόγος φαίνεται να είναι πως, όταν τα βαβυλωνιακά στρατεύματα προέλασαν προς τα δυτικά, ακολούθησαν βόρεια πορεία και έτσι απέφυγαν να διασχίσουν την έρημο. Μάλιστα, όπως δείχνουν τα βαβυλωνιακά αρχεία, αυτή ήταν η συνήθης διαδρομή τους.

Εφόσον διάφορες χώρες και βασίλεια τοποθετούνται στο βορρά, τα συμφραζόμενα και άλλα σχετικά εδάφια βοηθούν συχνά στον καθορισμό της έννοιας «βορράς» ή «γη του βορρά». Παραδείγματος χάρη, τα εδάφια Ησαΐας 21:2, 9 και Δανιήλ 5:28 δείχνουν ότι τα έθνη από «τη γη του βορρά» που αναφέρονται στο εδάφιο Ιερεμίας 50:9 περιλαμβάνουν τους Μήδους, τους Πέρσες και τους Ελαμίτες. Προφανώς, τα έθνη που επιτίθενται στη Βαβυλώνα θεωρούνται ενωμένο στράτευμα ή κοινός εχθρός της Βαβυλώνας, «μια σύναξη». Πολλά από τα περιλαμβανόμενα έθνη βρίσκονταν μακριά από τη Βαβυλώνα, στο Β (Ιερ 51:27, 28), ενώ μεγάλο τμήμα της Μηδίας εκτεινόταν τουλάχιστον ΒΑ της Βαβυλώνας. Επίσης, η επίθεση εξαπολύθηκε προφανώς από τα Β, εφόσον ο Κύρος σταμάτησε τη ροή του ποταμού Β της πόλης.

«Ο Βασιλιάς του Βορρά». Τα ιστορικά γεγονότα παρέχουν άλλη μια βάση για να καθοριστεί το πώς πρέπει να εννοηθεί η λέξη «βορράς» σε μερικά εδάφια. Μια τέτοια περίπτωση είναι «ο βασιλιάς του βορρά» του κεφαλαίου 11 στο βιβλίο του Δανιήλ. Τα ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι ο «κραταιός βασιλιάς» του εδαφίου Δανιήλ 11:3 ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος. Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου, η αυτοκρατορία διαιρέθηκε τελικά ανάμεσα στους τέσσερις στρατηγούς του. Ένας από αυτούς τους στρατηγούς, ο Σέλευκος ο Νικάτωρ, πήρε τη Μεσοποταμία και τη Συρία, και έτσι έγινε ο άρχοντας των εδαφών Β της Παλαιστίνης. Ένας άλλος στρατηγός, ο Πτολεμαίος ο Λάγου, απέκτησε τον έλεγχο της Αιγύπτου, ΝΔ της Παλαιστίνης. Συνεπώς, με τον Σέλευκο τον Νικάτορα και τον Πτολεμαίο τον Λάγου άρχισε η μακρόχρονη πάλη ανάμεσα στο «βασιλιά του βορρά» και στο «βασιλιά του νότου». Ωστόσο, η προφητεία σχετικά με το «βασιλιά του βορρά» εκτείνεται χρονικά από την εποχή του Σέλευκου του Νικάτορα μέχρι «τον καιρό του τέλους». (Δα 11:40) Λογικά, λοιπόν, η εθνική και πολιτική ταυτότητα του «βασιλιά του βορρά» θα άλλαζε στο διάβα της ιστορίας. Ο καθορισμός, όμως, της ταυτότητάς του θα εξακολουθούσε να είναι εφικτός με βάση το τι έλεγε η προφητεία ότι θα έκανε ο «βασιλιάς του βορρά».—Βλέπε το βιβλίο Δώστε Προσοχή στην Προφητεία του Δανιήλ!, 1999, σ. 211-285.

Η Κατοικία του Ιεχωβά. Η λέξη «βορράς» εμφανίζεται επίσης στις Γραφές αναφερόμενη στον τόπο όπου κατοικούσε αντιπροσωπευτικά ο Ιεχωβά μαζί με τους Ισραηλίτες.—Ψλ 48:1, 2· Ησ 14:13, 14· βλέπε ΒΟΥΝΟ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ.

ΒΟΣΕΣ

(Βοσές).

Ένας από τους δύο απόκρημνους βράχους σε σχήμα δοντιού, οι οποίοι αναφέρονται σε συνάρτηση με τη νίκη του Ιωνάθαν επί των Φιλισταίων, όπως αυτή έχει καταγραφεί στα εδάφια 1 Σαμουήλ 14:4-14. Ο Ιωνάθαν, ο οποίος έψαχνε να βρει μια διάβαση για να περάσει απέναντι και να επιτεθεί στην προφυλακή των Φιλισταίων, είδε τους δύο απόκρημνους βράχους, τον έναν στο Β απέναντι από τη Μιχμάς (όπου ήταν στρατοπεδευμένοι οι Φιλισταίοι) και τον άλλον στο Ν απέναντι από τη Γααβά. (1Σα 13:16· 14:5) Ανάμεσα σε αυτές τις δύο πόλεις, το Ουάντι Σουέινιτ (Νάχαλ Μιχμάς) κατεβαίνει προς τον Ιορδάνη και μετατρέπεται σε βαθύ φαράγγι με σχεδόν κατακόρυφους γκρεμούς, λίγο ανατολικότερα των πόλεων. Οι δύο απόκρημνοι βράχοι θεωρείται ότι βρίσκονταν στο σημείο όπου το ουάντι κάνει μια απότομη καμπή, αν και μπορούν να γίνουν μόνο εικασίες για την ακριβή θέση τους.

ΒΟΣΚΑΘ

(Βοσκάθ) [Εξόγκωμα [δηλαδή ύψωμα]].

Κωμόπολη στην κληρονομιά του Ιούδα (Ιη 15:39) και πατρίδα του Αδαΐα, παππού του Βασιλιά Ιωσία από τη συγγένεια της μητέρας του. (2Βα 22:1) Καταχωρίζεται ανάμεσα στην Εγλών και στη Λαχείς, άρα βρισκόταν προφανώς στην περιοχή της Σεφηλά, μια περιοχή με χαμηλό υψόμετρο. Αν και η θέση της δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα, μερικοί την τοποθετούν στο Νταουάιμε (το σημερινό Αμαζιά), περίπου 19 χλμ. Δ της Χεβρών.

ΒΟΣΚΟΣ

Βλέπε ΠΟΙΜΕΝΑΣ.

ΒΟΣΚΟΤΟΠΙΑ

Αγροτική έκταση, ιδίως η έκταση που χρησιμοποιούνταν για τη βοσκή ζώων και η οποία περιέβαλλε την καθεμιά από τις 48 Λευιτικές πόλεις που ήταν διάσπαρτες στον Ισραήλ. Αυτές οι εκτάσεις δεν έπρεπε να πουληθούν ποτέ, μολονότι τα σπίτια μέσα στις πόλεις μπορούσαν να πουληθούν και υπάγονταν στη διάταξη του Ιωβηλαίου.—Αρ 35:2-5· Λευ 25:32-34· Ιη 21:41, 42.

Ο βοσκότοπος έπρεπε να εκτείνεται «από το τείχος της κάθε πόλης και έξω, χίλιους πήχεις [445 μ.] ολόγυρα». Αλλά το επόμενο εδάφιο προσθέτει: «Πρέπει να μετρήσετε έξω από την πόλη, στην ανατολική πλευρά, δύο χιλιάδες πήχεις», το ίδιο ίσχυε δε και για τις τέσσερις πλευρές. (Αρ 35:4, 5) Έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις για το πώς μπορούν να εναρμονιστούν αυτοί οι δύο αριθμοί. Μερικοί επισημαίνουν ότι η Μετάφραση των Εβδομήκοντα λέει δισχιλίους στην πρώτη περίπτωση, αντί για «χίλιους». Εντούτοις, το εβραϊκό κείμενο, η λατινική Βουλγάτα και η συριακή Πεσίτα λένε «χίλιους». Ορισμένοι Εβραίοι σχολιαστές πιθανολογούν ότι οι πρώτοι χίλιοι πήχεις (Αρ 35:4) ήταν απερίφρακτοι και χρησιμοποιούνταν για ελαιώνες και στάνες ζώων, ενώ η δεύτερη μέτρηση (Αρ 35:5) αφορούσε τα καθαυτό βοσκοτόπια, καθώς και αγρούς και αμπέλια, οπότε στην κάθε πλευρά θα υπήρχαν συνολικά 3.000 πήχεις.

Ωστόσο, εφόσον αυτή η εξήγηση προσθέτει σκέψεις τις οποίες δεν εκφράζει το ίδιο το κείμενο, φαίνεται ότι είναι πιθανότερη μια άλλη εξήγηση. Ως εκ τούτου, μερικοί σχολιαστές πιστεύουν ότι τις διαστάσεις των βοσκότοπων τις καθόριζαν μετρώντας 1.000 πήχεις από την καθεμιά από τις τέσσερις πλευρές της πόλης, την ανατολική, τη δυτική, τη βόρεια και τη νότια. Όσον αφορά δε τους 2.000 πήχεις στην κάθε πλευρά, πιστεύουν ότι η έκφραση «έξω από την πόλη» σημαίνει πως αυτοί οι 2.000 πήχεις δεν μετριούνταν από τα τείχη της πόλης και προς τα έξω, αλλά ανήκαν στο περιμετρικό μήκος της καθεμιάς από τις τέσσερις πλευρές του βοσκότοπου. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, αυτό θα σήμαινε ότι το μήκος που είχε η «πόλη στη μέση» δεν περιλαμβανόταν στους 2.000 πήχεις. Όπως φαίνεται στο παρακάτω σχεδιάγραμμα, με αυτόν τον τρόπο μπορούν να εναρμονιστούν οι δύο μετρήσεις.

Στο όραμα του ναού που είδε ο Ιεζεκιήλ, το αγιαστήριο θα είχε 50 πήχεις «ως βοσκότοπο σε κάθε πλευρά». (Ιεζ 45:2) Η πόλη «Ο Ιεχωβά Ο Ίδιος Είναι Εκεί» την οποία είδε ο προφήτης σε όραμα είχε βοσκοτόπια 250 πήχεων σε κάθε πλευρά. (Ιεζ 48:16, 17, 35) Στο εδάφιο 1 Χρονικών 5:16 αναφέρονται βοσκοτόπια σε σχέση με τον «Σαρών», που ορισμένοι πιστεύουν ότι ήταν μια περιοχή ή κωμόπολη Α του Ιορδάνη. Η εβραϊκή λέξη που μεταφράζεται “βοσκότοπος” στις παραπάνω περιπτώσεις εμφανίζεται και στο εδάφιο Ιεζεκιήλ 27:28, όπου χρησιμοποιείται σε σχέση με την Τύρο, την πόλη που βρισκόταν στην ακτή και σε ένα νησί. Εκεί αυτή η λέξη έχει αποδοθεί «ακτή (ή ακτές)» (Mo, JB, ΛΧ, ΜΠΚ), «ύπαιθρος» (RS, ΜΝΚ) και «αγροτικές περιοχές» (Le). Συνεπώς, η προφητεία ίσως δείχνει ότι εκείνοι που βρίσκονταν στην ακτή κοντά στην Τύρο θα θρηνούσαν για την καταστροφή της.

Τα ποίμνια έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη ζωή πολλών Ισραηλιτών, γι’ αυτό ήταν απαραίτητα τα βοσκοτόπια όπου θα μπορούσαν να βόσκουν τα πρόβατα και τα κατσίκια. (2Σα 7:8· 1Χρ 4:39-41) Η έλλειψη βοσκής για τα κοπάδια έφερνε δυσχέρειες. (Γε 47:3, 4) Αντίθετα, τα πλούσια βοσκοτόπια συνέβαλλαν στην ύπαρξη αφθονίας και ειρήνης. (Ησ 30:23· Ψλ 65:12, 13· 23:2) Κατ’ επέκταση, η εγκατάλειψη των βοσκότοπων υποδήλωνε πλήρη ερήμωση (Ησ 27:10), ενώ η επαναχρησιμοποίησή τους σήμαινε αποκατάσταση της ειρήνης και της εύνοιας. (Ησ 65:10· Ιερ 23:3· 33:12· 50:19· Μιχ 2:12) Όπως ο στοργικός ποιμένας οδηγούσε τα πρόβατα σε βοσκοτόπια όπου ήταν ασφαλή και είχαν άφθονη τροφή, έτσι και ο Ιεχωβά Θεός καθοδηγεί και φροντίζει το λαό του.—Ψλ 79:13· 95:7· 100:3· Ιεζ 34:31.

[Διάγραμμα στη σελίδα 519]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

2.800 πήχεις − 800 πήχεις [μέγεθος πόλης] = 2.000 πήχεις

1.000 πήχεις

800 πήχεις

ΠΟΛΗ

800 πήχεις

1.000 πήχεις

ΒΟΣΟΡ

(Βοσόρ).

1. [πιθανώς, Πολύτιμο Μετάλλευμα]. Ένας από τους “γιους του Ζωφά” από τη φυλή του Ασήρ.—1Χρ 7:30, 36, 37.

2. [Απρόσιτος Τόπος]. Λευιτική πόλη καταφυγίου—μία από τις τρεις που βρίσκονταν στην ανατολική πλευρά του Ιορδάνη—η οποία ξεχωρίστηκε πρωτίστως για τη φυλή του Ρουβήν. (Δευ 4:41-43· Ιη 20:8· 21:36· 1Χρ 6:78) Αναφέρεται ότι βρισκόταν «στο υψίπεδο» και «κοντά στην Ιεριχώ, στα ανατολικά του Ιορδάνη . . . στην έρημο». Η Βοσόρ ταυτίζεται γενικά με το σημερινό Ουμ ελ-Άμαντ το οποίο βρίσκεται στο υψίπεδο, 19 χλμ. Ν της Ραββά (του Αμμών). Μνημονεύεται στη Μωαβιτική Λίθο ως μια από τις πόλεις που κατέλαβε και οχύρωσε ο Βασιλιάς Μησά του Μωάβ κατά την ανταρσία του εναντίον του Ισραήλ, η οποία έλαβε χώρα μετά το θάνατο του Βασιλιά Αχαάβ γύρω στο 920 Π.Κ.Χ.—2Βα 3:5.

ΒΟΣΟΡΡΑ

(Βοσόρρα) [Απρόσιτος Τόπος].

1. Σπουδαία πόλη του Εδώμ και ο τόπος από τον οποίο καταγόταν ο πατέρας του Ιωβάβ, ενός Εδωμίτη βασιλιά της δεύτερης χιλιετίας Π.Κ.Χ. (Γε 36:31, 33· 1Χρ 1:44) Η σπουδαιότητά της φαίνεται από το ότι οι προφήτες Ησαΐας, Ιερεμίας και Αμώς τη χρησιμοποίησαν υπό θεϊκή έμπνευση για να υποδηλώσουν ολόκληρο τον Εδώμ, που προοριζόταν για ερήμωση.—Ησ 34:5, 6· 63:1-4· Ιερ 49:12, 13, 17, 22· Αμ 1:11, 12.

Η Βοσόρρα ταυτίζεται με τη σημερινή Μπουζέρα, η οποία βρίσκεται περίπου 50 χλμ. ΒΒΑ της Πέτρας και είναι χτισμένη κοντά στον αρχαίο δρόμο που ονομάζεται Βασιλική Οδός. Επομένως, κατείχε μια αρκετά κεντρική θέση στο εδωμιτικό βασίλειο και φρουρούσε τις διαβάσεις προς τα ορυχεία χαλκού της Αραβά. Τα αρχαία μνημεία στην Μπουζέρα αποκαλύπτουν ότι η Βοσόρρα ήταν μια οχυρωμένη πόλη, χτισμένη σε μια στενή προεξοχή του Τζέμπελ ες-Σερά, η οποία είχε και στις δύο πλευρές της βαθιά ουάντι (κοίτες χειμάρρων).

Η απόδοση του εδαφίου Μιχαίας 2:12 στη Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου (βλέπε επίσης ΒΑΜ) περιέχει το όνομα «Βοσόρρα», αλλά οι περισσότερες σύγχρονες μεταφράσεις θεωρούν ότι η λέξη αναφέρεται, όχι σε κάποια πόλη, αλλά σε έναν περιφραγμένο χώρο ή μαντρί για πρόβατα.

2. Απευθύνοντας μια προφητεία εναντίον του Μωάβ, το εδάφιο Ιερεμίας 48:24 κατατάσσει τη Βοσόρρα στις πόλεις «της γης του Μωάβ». Αυτή κατονομάζεται μαζί με άλλες πόλεις του υψιπέδου, ή αλλιώς “της γης των πεδινών εκτάσεων” (Ιερ 48:21), ενώ η χρήση της ίδιας εβραϊκής έκφρασης σε σχέση με τη Βοσόρ (Δευ 4:43) έχει οδηγήσει ορισμένους μελετητές στο συμπέρασμα ότι πιθανότατα πρόκειται για την ίδια τοποθεσία.—Βλέπε ΒΟΣΟΡ Αρ. 2.

ΒΟΤΣΑΛΟ

Βλέπε ΠΕΤΡΑ.

ΒΟΥΖ

1. Γιος του αδελφού του Αβραάμ, του Ναχώρ, από τη σύζυγό του τη Μελχά και θείος της Ρεβέκκας. (Γε 22:20-23) Οι απόγονοί του ήταν πιθανώς οι Βουζίτες—Βουζίτης αποκαλείται και ο πατέρας του Ελιού.—Ιωβ 32:2, 6· βλέπε Αρ. 3 πιο κάτω.

2. Κεφαλή οικογένειας και απόγονος του Γαδ, γιου του Ιακώβ.—1Χρ 5:11, 14.

3. Τοποθεσία της Αραβίας, της οποίας την καταστροφή προλέγει ο Ιερεμίας. (Ιερ 25:17, 23) Εκεί πιθανώς κατοικούσαν οι απόγονοι του προσώπου Αρ. 1 πιο πάνω.

ΒΟΥΖΙ

(Βουζί) [Του (Από τον) Βουζ].

Λευίτης και ιερέας, πατέρας του προφήτη Ιεζεκιήλ.—Ιεζ 1:3.

ΒΟΥΖΙΤΗΣ

Βλέπε ΒΟΥΖ Αρ. 1.

ΒΟΥΚΕΝΤΡΟ

Γεωργικό εργαλείο που αποτελείται από ένα ραβδί μήκους περίπου 2,5 μέτρων και χρησιμοποιείται κυρίως για την καθοδήγηση των βοδιών που οργώνουν. Το ένα άκρο του ραβδιού είναι εφοδιασμένο με μεταλλική αιχμή για το κέντρισμα του ζώου, ενώ στο άλλο άκρο είναι προσαρμοσμένη μια πλατιά λεπίδα με την οποία απομακρύνουν το χώμα και τη λάσπη από τα υνιά ή τα καθαρίζουν από τις ρίζες και τα αγκάθια.

Ο Σαμεγάρ χρησιμοποίησε «ένα βούκεντρο» για να σκοτώσει 600 Φιλισταίους. (Κρ 3:31) Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται εδώ «βούκεντρο» (μαλμάδ) προέρχεται από τη ρίζα λαμάδ (μαθαίνω· διδάσκω).

Η Βιβλική αφήγηση αναφέρει πως, όταν οι Φιλισταίοι βρίσκονταν σε θέση ισχύος έναντι των Ισραηλιτών κατά τη βασιλεία του Σαούλ, οι Ισραηλίτες δεν επιτρεπόταν να έχουν σιδηρουργούς, και γι’ αυτό αναγκάζονταν να πηγαίνουν στους Φιλισταίους για να ακονίζουν τα γεωργικά τους εργαλεία και να στερεώνουν τα βούκεντρά τους (προφανώς τις μεταλλικές αιχμές).—1Σα 13:19-21.

Το βούκεντρο παραβάλλεται με τα λόγια ενός σοφού, τα οποία υποκινούν τον ακροατή να κάνει πρόοδο σε αρμονία με τη σοφία που άκουσε. (Εκ 12:11) Η μεταφορική έκφραση “κλωτσώ βούκεντρα” προέρχεται από την εικόνα ενός πεισματάρικου βοδιού που αντιστέκεται στο κέντρισμα του βούκεντρου κλωτσώντας το, πράγμα που καταλήγει στον τραυματισμό του. Συνεπώς, αυτή η έκφραση υποδηλώνει την αντίσταση ή το στασιασμό κάποιου ενάντια στη δικαιωματική εξουσία ή σε μια κατάσταση που δεν μπορεί να αλλάξει, πράγμα που καταλήγει σε δική του βλάβη. Αυτό ακριβώς έκανε ο Σαούλ προτού γίνει Χριστιανός, μαχόμενος ενάντια στους ακολούθους του Ιησού Χριστού, οι οποίοι είχαν την υποστήριξη του Ιεχωβά Θεού.—Πρ 26:14· παράβαλε Πρ 5:38, 39.

ΒΟΥΚΚΙ

(Βουκκί) [συντετμημένη μορφή του Βουκκίας].

1. Αρχηγός από τη φυλή του Δαν τον οποίο διόρισε ο Ιεχωβά να βοηθήσει στο μοίρασμα της Υποσχεμένης Γης στις διάφορες φυλές. Γιος του Ιογλί.—Αρ 34:16-18, 22.

2. Απόγονος του Ααρών μέσω του Ελεάζαρ και του Φινεές, και πρόγονος του Έσδρα. (1Χρ 6:4, 5, 50, 51· Εσδ 7:1-6) Ίσως υπηρέτησε ως αρχιερέας στην περίοδο των Κριτών.

ΒΟΥΚΚΙΑΣ

(Βουκκίας) [από μια ρίζα που σημαίνει «φιάλη»].

Γιος του Αιμάν από τη φυλή του Λευί. Ο Βουκκίας κληρώθηκε να είναι ο επικεφαλής της 6ης από τις 24 ομάδες μουσικών τις οποίες οργάνωσε ο Δαβίδ για να προσφέρουν υπηρεσία στο αγιαστήριο του Ιεχωβά. Αυτός, οι γιοι του και οι αδελφοί του που τον βοηθούσαν αριθμούσαν συνολικά 12 άτομα.—1Χρ 25:1, 4, 9, 13, 31.

ΒΟΥΛ

[από μια ρίζα που σημαίνει «σοδειά· παραγωγή»].

Ο όγδοος σεληνιακός μήνας του θρησκευτικού ημερολογίου των Ισραηλιτών που αντιστοιχούσε με το δεύτερο μήνα του πολιτικού ημερολογίου. (1Βα 6:37, 38· Γε 7:11) Περιλάμβανε μέρος του Οκτωβρίου και μέρος του Νοεμβρίου. Μετά τη βαβυλωνιακή εξορία, αυτός ο μήνας ονομάστηκε Μαρεσβάν ή Μαρκεσβάν, και αργότερα συντομεύτηκε σε Εσβάν. Αυτά τα μεταιχμαλωσιακά ονόματα δεν εμφανίζονται στη Γραφή αλλά βρίσκονται στο Ιουδαϊκό Ταλμούδ, στα συγγράμματα του Ιώσηπου και σε άλλα έργα.

Ο Βουλ έπεφτε περίπου στην αρχή της εποχής των βροχών το φθινόπωρο. (Δευ 11:14· Ιωλ 2:23· Ιακ 5:7) Ήταν ένας μήνας κατά τον οποίο γινόταν η σπορά του κριθαριού και του σιταριού και στη βόρεια Γαλιλαία μάζευαν τις ελιές. Οι βοσκοί έπαιρναν τα ποίμνιά τους από το ύπαιθρο και τα έβαζαν σε στεγασμένα μαντριά για τους κρύους και βροχερούς μήνες του χειμώνα.

Σύμφωνα με τα εδάφια Γένεση 7:11 και 8:14, ο Κατακλυσμός των ημερών του Νώε ξεκίνησε τη 17η ημέρα “του δεύτερου μήνα”, και τον ίδιο μήνα, ένα σεληνιακό έτος και δέκα ημέρες αργότερα, η γη είχε στεγνώσει. Σχετικά με αυτό, ο Ιώσηπος (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Α΄, 80 [iii, 3]) σχολίασε: «Αυτή η καταστροφή συνέβη το εξακοσιοστό έτος της αρχηγίας του Νώε, το μήνα που ήταν κάποτε ο δεύτερος και ο οποίος ονομαζόταν Δίος από τους Μακεδόνες και Μαρσουάνης από τους Εβραίους, σύμφωνα με τη διάταξη του ημερολογίου που ακολουθούσαν στην Αίγυπτο». Άρα, σύμφωνα με τον Ιώσηπο, ο δεύτερος μήνας την εποχή του Νώε αντιστοιχούσε με το μήνα Βουλ, ή αλλιώς Μαρεσβάν.

Μετά την Έξοδο από την Αίγυπτο, ο Βουλ έγινε ο όγδοος μήνας του θρησκευτικού ημερολογίου, κατά τη διάρκεια δε αυτού του μήνα ο Σολομών ολοκλήρωσε την κατασκευή του ναού στην Ιερουσαλήμ. (1Βα 6:38) Ο Ιεροβοάμ, ο ιδρυτής του αποσχισμένου βόρειου βασιλείου του Ισραήλ, μετέτρεψε αυτόν το μήνα αυθαίρετα σε μήνα γιορτής, στα πλαίσια του σχεδίου που κατέστρωσε για να αποσπάσει την προσοχή του λαού από την Ιερουσαλήμ και τις γιορτές της.—1Βα 12:26, 31-33.

ΒΟΥΛΗ

Βλέπε ΣΥΜΒΟΥΛΗ, ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ.

ΒΟΥΝΑ

(Βουνά) [συντετμημένη μορφή του Βεναΐας, που σημαίνει «Ο Ιεχωβά Έχει Οικοδομήσει»].

Γιος του Ιεραμεήλ από τη φυλή του Ιούδα.—1Χρ 2:3, 25.

ΒΟΥΝΝΙ

(Βουννί) [συντετμημένη μορφή του Βεναΐας, που σημαίνει «Ο Ιεχωβά Έχει Οικοδομήσει»].

1. Λευίτης του οποίου κάποιος απόγονος κληρώθηκε να ζει στην Ιερουσαλήμ μετά την ανοικοδόμηση του τείχους από τον Νεεμία.—Νε 11:1, 15.

2. Σημαίνων Λευίτης των ημερών του Έσδρα και του Νεεμία, ο οποίος ήταν μεταξύ εκείνων που στέκονταν στην εξέδρα “κραυγάζοντας με δυνατή φωνή” προς τον Ιεχωβά σε ένδειξη μετάνοιας.—Νε 9:4.

3. Ένας από τους επικεφαλής του λαού, του οποίου κάποιος απόγονος, αν όχι ο ίδιος, συναίνεσε στη διαθήκη πιστότητας που εισηγήθηκε ο Νεεμίας.—Νε 10:1, 14, 15.

ΒΟΥΝΟ

Ύψωμα γης εμφανώς ψηλότερο από τους λόφους της ίδιας περιοχής. Η διάκριση ανάμεσα στους λόφους και στα βουνά είναι σχετική. Σε μια περιοχή με χαμηλούς λόφους, ένα ύψωμα που είναι μόλις μερικές εκατοντάδες μέτρα ψηλότερο από το γύρω τοπίο μπορεί να θεωρηθεί βουνό, ενώ σε πιο ορεινές περιοχές οι χαμηλότερες κορυφές μπορούν επίσης να ονομαστούν λόφοι, παρότι είναι πολύ ψηλότερες από ένα μεμονωμένο βουνό όπως το Όρος Θαβώρ, που έχει ύψος 562 μ.—Κρ 4:6.

Η εβραϊκή λέξη χαρ μπορεί να αναφέρεται σε μεμονωμένα βουνά, όπως το Όρος Σινά, το Όρος Γαριζίν, το Όρος Εβάλ, το Όρος Γελβουέ και το Όρος Σιών. (Εξ 19:11· Δευ 11:29· 1Σα 31:8· Ησ 4:5) Μπορεί επίσης να αναφέρεται σε οροσειρές, όπως του Αραράτ (Γε 8:4), και σε ολόκληρες περιοχές με μεγάλο υψόμετρο, όπως οι ορεινές περιοχές του Εφραΐμ (Ιη 17:15), του Νεφθαλί (Ιη 20:7) και της Γαλαάδ (Δευ 3:12), καθώς επίσης στις περιοχές τις οποίες κατείχαν στην αρχαιότητα οι Αμορραίοι και οι Αμμωνίτες. (Δευ 1:7, 20· 2:37) Η αραμαϊκή λέξη τουρ (Δα 2:35) σημαίνει «βουνό», ενώ στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο χρησιμοποιείται η λέξη ὄρος.—Βλέπε λήμματα με τα ονόματα των βουνών.

Τα Βουνά της Παλαιστίνης. Σε γενικές γραμμές, η Παλαιστίνη είναι αρκετά ορεινή περιοχή, μολονότι έχει λίγες εντυπωσιακές κορυφές. Δυτικά του Ιορδάνη Ποταμού υπάρχουν τα βουνά του Ιούδα στο νότο, μεταξύ των οποίων το Όρος Μοριά, το Όρος Σιών και το Όρος των Ελαιών. (2Χρ 3:1· Ψλ 48:2· Μαρ 13:3) Το κεντρικό τμήμα αυτής της οροσειράς εκτείνεται ΒΑ ως το Όρος Γελβουέ (1Σα 31:1) και περιλαμβάνει τα βουνά του Εφραΐμ και της Σαμάρειας, με τα ιστορικά όρη Γαριζίν και Εβάλ. (Ιη 19:50· Δευ 11:29) Στα ΒΒΔ η οροσειρά του Καρμήλου σχηματίζει μια προεξοχή που εισχωρεί στη Μεσόγειο Θάλασσα.—Ιερ 46:18.

Η Κοιλάδα της Ιεζραέλ (Εσδρηλών) χωρίζει την κύρια οροσειρά από μια δεύτερη που βρίσκεται ακόμη βορειότερα. Αυτή η δεύτερη οροσειρά περιλαμβάνει το Όρος Θαβώρ (Κρ 4:6) και την παράκτια οροσειρά του Λιβάνου.—Κρ 3:3· 1Βα 5:6.

Ανατολικά της Ρηξιγενούς Κοιλάδας βρίσκονται τα οροπέδια του Εδώμ και του Μωάβ (2Χρ 20:10) και τα απόκρημνα υψώματα κατά μήκος της ανατολικής πλευράς της Νεκράς Θαλάσσης, μεταξύ των οποίων και το Όρος Νεβώ από όπου είδε ο Μωυσής την Υποσχεμένη Γη, καθώς επίσης το υψίπεδο Α της Κοιλάδας του Ιορδάνη, το οποίο έχει κατά μέσο όρο υψόμετρο 600 μ. (Δευ 3:10· 34:1-3· Ιη 13:8, 9· 20:8) Αυτή η ορεινή περιοχή συνεχίζεται προς τα βόρεια και συναντάει την οροσειρά του Αντιλιβάνου, με το επιβλητικό της Όρος Αερμών, το ψηλότερο βουνό σε ολόκληρη την περιοχή της Παλαιστίνης.—Ασμ 4:8.

Η Αξία των Βουνών. Τα βουνά επηρεάζουν το κλίμα και τις βροχοπτώσεις. Συλλέγουν το νερό και το διοχετεύουν στους ποταμούς ή το κατακρατούν σε υπόγειους υδροταμιευτήρες που τροφοδοτούν τις πηγές χαμηλά στις κοιλάδες. (Δευ 8:7) Στις πλαγιές τους ευδοκιμούν δέντρα (2Χρ 2:16, 18), αμπέλια και διάφορες καλλιέργειες. (Ψλ 72:16· Παρ 27:25· Ησ 7:23-25· Ιερ 31:5) Στα υψώματά τους γινόταν το αλώνισμα. (Ησ 17:13) Τα βουνά έχουν παράσχει φυσική προστασία από στρατεύματα εισβολής (Ψλ 125:2), έχουν προσφέρει τόπο διαφυγής και χώρους αποθήκευσης σε καιρό κινδύνου (Γε 19:17, 30· Κρ 6:2· Ματ 24:16· παράβαλε Απ 6:15), καθώς επίσης έχουν αποτελέσει καταφύγιο για τα άγρια ζώα. (Ψλ 50:10, 11· 104:18· Ησ 18:6) Πάνω σε αυτά έχουν χτιστεί πόλεις. (Ματ 5:14) Μέσω εξόρυξης έχουν εξαχθεί από τα βουνά χρήσιμα μεταλλεύματα. (Δευ 8:9) Επίσης, από τα βουνά έχουν λατομηθεί πολύτιμοι δομικοί λίθοι.—1Βα 5:15-17.

Ιδιοκτησία του Ιεχωβά. Όλα τα βουνά ανήκουν στον Ιεχωβά Θεό εφόσον Αυτός είναι ο Πλάστης τους. (Ψλ 95:4· Αμ 4:13) Ωστόσο, οι λέξεις «βουνό του Ιεχωβά» ή “του Θεού” εφαρμόζονται συχνά με ιδιαίτερο τρόπο στα βουνά όπου αποκάλυψε ο Ιεχωβά την παρουσία του. Σε αυτά περιλαμβάνονται το Όρος Σινά ή Χωρήβ (Εξ 3:1· Αρ 10:33) και το βουνό που συνδέεται με το αγιαστήριο του Ιεχωβά.—Ψλ 24:3.

Μεταφορική και Προφητική Χρήση. Μερικές φορές ο όρος «βουνό» εφαρμόζεται στο έδαφος, στη βλάστηση και στα δέντρα της επιφάνειας του βουνού. (Παράβαλε Ψλ 83:14.) Σχετικά με τον Ιεχωβά, ο ψαλμωδός λέει: «Αγγίζει τα βουνά και αυτά βγάζουν καπνούς». (Ψλ 104:32· 144:5, 6) Αυτό ίσως παραπέμπει στους κεραυνούς που μπορούν να προκαλέσουν πυρκαγιές στα ορεινά δάση, κάνοντας το βουνό να βγάλει καπνούς. Όταν η Αγία Γραφή μιλάει για βουνά που “λιώνουν” ή “ρέουν και φεύγουν”, φαίνεται ότι περιγράφει τα αποτελέσματα μιας ισχυρής καταιγίδας. (Κρ 5:5· Ψλ 97:5) Οι δυνατές βροχές δημιουργούν ποτάμια και ορμητικούς χειμάρρους που παρασύρουν το έδαφος σαν να το λιώνουν. Παρόμοια, η εκδήλωση του θυμού του Ιεχωβά εναντίον των εθνών προειπώθηκε ότι θα κατέληγε σε τέτοια σφαγή ώστε το αίμα των θανατωμένων θα έλιωνε τα βουνά, δηλαδή θα παρέσυρε το έδαφος. (Ησ 34:1-3) Το ότι τα βουνά «στάζουν γλυκό κρασί» σημαίνει ότι τα αμπέλια στις πλαγιές τους παράγουν άφθονη σοδειά.—Ιωλ 3:18· Αμ 9:13.

Στο Όρος Σινά η αποκάλυψη της παρουσίας του Ιεχωβά συνοδευόταν από φυσικές εκδηλώσεις όπως αστραπές, καπνό και φωτιά. Επίσης το βουνό έτρεμε. (Εξ 19:16-18· 20:18· Δευ 9:15) Φαίνεται ότι αυτό το γεγονός και άλλα φυσικά φαινόμενα αποτελούν τη βάση για μεταφορικές εκφράσεις που βρίσκονται αλλού στην Αγία Γραφή. (Παράβαλε Ησ 64:1-3.) Το γεγονός ότι το Όρος Σινά έτρεμε υπονοείται προφανώς από την εικόνα των “βουνών που αναπηδούν σαν κριάρια”. (Ψλ 114:4, 6) “Η πυρπόληση των θεμελίων των βουνών” υποδηλώνει ίσως ηφαιστειακή δραστηριότητα (Δευ 32:22) και “η ταραχή των θεμελίων των βουνών” αναφέρεται στον κλονισμό τους, πιθανώς εξαιτίας σεισμού.—Ψλ 18:7.

Εξεικονίζουν κυβερνήσεις. Στο Βιβλικό συμβολισμό τα βουνά μπορεί να εξεικονίζουν βασίλεια ή άρχουσες κυβερνήσεις. (Δα 2:35, 44, 45· παράβαλε Ησ 41:15· Απ 17:9-11, 18.) Η Βαβυλώνα, με τις στρατιωτικές της κατακτήσεις, κατέστρεφε άλλες χώρες και γι’ αυτό αποκαλείται «καταστροφικό βουνό». (Ιερ 51:24, 25) Ένας ψαλμός που αφηγείται τη δράση του Ιεχωβά εναντίον ανθρώπων που πολεμούν τον παρουσιάζει να είναι «τυλιγμένος με φως, πιο μεγαλοπρεπής από τα βουνά της λείας». (Ψλ 76:4) «Τα βουνά της λείας» ίσως συμβολίζουν επιθετικά βασίλεια. (Παράβαλε Να 2:11-13.) Σχετικά με τον Ιεχωβά, ο Δαβίδ είπε: «Έκανες το βουνό μου να στέκεται ισχυρό», εννοώντας πιθανότατα ότι ο Ιεχωβά είχε εξυψώσει τη βασιλεία του Δαβίδ και την είχε εδραιώσει. (Ψλ 30:7· παράβαλε 2Σα 5:12.) Το γεγονός ότι τα βουνά μπορεί να εξεικονίζουν βασίλεια μας βοηθάει να κατανοήσουμε τη σημασία αυτού που περιγράφεται στο εδάφιο Αποκάλυψη 8:8 ως «κάτι όμοιο με μεγάλο βουνό που καιγόταν με φωτιά». Η ομοιότητα με φλεγόμενο βουνό υποδηλώνει ότι αυτό σχετίζεται με μια μορφή διακυβέρνησης που έχει καταστροφική φύση σαν φωτιά.

Η προφητεία του Δανιήλ δείχνει ότι η Βασιλεία του Θεού, αφού συντρίψει τις άλλες βασιλείες, θα γίνει μεγάλο βουνό και θα γεμίσει ολόκληρη τη γη. (Δα 2:34, 35, 44, 45) Αυτό σημαίνει ότι θα επεκτείνει την ευλογημένη εξουσία της σε όλη τη γη. Ο ψαλμωδός έγραψε: «Τα βουνά ας φέρουν ειρήνη στο λαό, το ίδιο και οι λόφοι, με τη δικαιοσύνη». (Ψλ 72:3) Σε αρμονία με αυτόν τον ψαλμό, οι ευλογίες που περιγράφονται σε σχέση με το βουνό του Θεού, όπως το συμπόσιο του Ιεχωβά για όλους τους λαούς, θα λάβουν χώρα στη γη.—Ησ 25:6· βλέπε επίσης Ησ 11:9· 65:25.

Σχετίζονται με τη λατρεία. Το Όρος Σιών έγινε άγιο βουνό όταν ο Δαβίδ έφερε την ιερή Κιβωτό στη σκηνή που είχε στήσει εκεί. (2Σα 6:12, 17) Εφόσον η Κιβωτός σχετιζόταν με την παρουσία του Ιεχωβά και ο Δαβίδ προφανώς είχε ενεργήσει με θεϊκή κατεύθυνση (Δευ 12:5), αυτό σήμαινε ότι ο Ιεχωβά είχε εκλέξει το Όρος Σιών ως τόπο κατοικίας του. Όσον αφορά αυτή την εκλογή, ο Δαβίδ έγραψε: «Η ορεινή περιοχή της Βασάν είναι βουνό του Θεού [δηλαδή δημιούργημα του Θεού]· η ορεινή περιοχή της Βασάν είναι βουνό κορυφών. Γιατί εσείς, βουνά κορυφών, παρατηρείτε με φθόνο το βουνό στο οποίο θέλησε ο Θεός να κατοικεί; Ναι, ο Ιεχωβά θα διαμένει εκεί για πάντα. . . . Ο Ιεχωβά ήρθε από το Σινά [όπου αποκάλυψε για πρώτη φορά την παρουσία του σε ολόκληρο το έθνος του Ισραήλ] στον άγιο τόπο». (Ψλ 68:15-17) Η ορεινή περιοχή της Βασάν ίσως ταυτίζεται με το όρος Χαουράν (Τζέμπελ εντ Ντρουζ), οι δε φράσεις «βουνό του Θεού» και «βουνό κορυφών» ίσως εννοούν αυτή την οροσειρά. Μολονότι το Όρος Χαουράν υψώνεται πολύ πιο πάνω από το Όρος Σιών, ο Ιεχωβά εξέλεξε αυτή τη λιγότερο περίβλεπτη τοποθεσία ως τόπο κατοικίας του.

Αφότου χτίστηκε ο ναός στο Όρος Μοριά, η ονομασία «Σιών» κατέληξε να περιλαμβάνει την τοποθεσία του ναού, γι’ αυτό και η Σιών παρέμεινε το άγιο βουνό του Θεού. (Ησ 8:18· 18:7· 24:23· Ιωλ 3:17) Εφόσον ο ναός του Ιεχωβά βρισκόταν στην Ιερουσαλήμ, η ίδια η πόλη αποκαλούνταν επίσης το «άγιο βουνό» του. (Ησ 66:20· Δα 9:16, 20) Ίσως ο ψαλμωδός είχε κατά νου το γεγονός ότι, καθώς προσευχόταν, αντίκριζε τα βουνά της Ιερουσαλήμ, όταν είπε: «Θα σηκώσω τα μάτια μου προς τα βουνά. Από πού θα έρθει η βοήθειά μου; Η βοήθειά μου έρχεται από τον Ιεχωβά».—Ψλ 121:1, 2· παράβαλε Ψλ 3:4· 1Βα 8:30, 44, 45· Δα 6:10.

Οι προφητείες των εδαφίων Ησαΐας 2:2, 3 και Μιχαίας 4:1, 2 υποδείκνυαν τον καιρό κατά τον οποίο “το βουνό του οίκου του Ιεχωβά θα στερεωνόταν πάνω από την κορυφή των βουνών και θα υψωνόταν πάνω από τους λόφους”, ενώ άνθρωποι από πολλά έθνη θα συνέρρεαν σε αυτό. Το γεγονός ότι «το βουνό του οίκου του Ιεχωβά» θα βρισκόταν πάνω από τα βουνά και τους λόφους υποδήλωνε την εξυψωμένη θέση της αληθινής λατρείας, διότι τα βουνά και οι λόφοι στην αρχαιότητα ήταν τόποι όπου ασκούνταν ειδωλολατρία και ανεγείρονταν αγιαστήρια ψεύτικων θεών.—Δευ 12:2· Ιερ 3:6· Ιεζ 18:6, 11, 15· Ωσ 4:13.

Σε μια τυπική εκπλήρωση, ανάμεσα στο 29 και στο 70 Κ.Χ., στο τελικό διάστημα των ημερών του Ιουδαϊκού συστήματος πραγμάτων, η λατρεία του Ιεχωβά εξυψώθηκε πάνω από την υψηλή θέση στην οποία τοποθετούσαν τα ειδωλολατρικά έθνη τους ψεύτικους θεούς τους. Ο Βασιλιάς, ο Ιησούς Χριστός, “άνοιξε πέρασμα” όσον αφορά την εξύψωση της αληθινής λατρείας, και τον ακολούθησε πρώτα ένα υπόλοιπο από το έθνος του Ισραήλ και κατόπιν άνθρωποι από όλα τα έθνη. (Ησ 2:2· Μιχ 2:13· Πρ 10:34, 35) Σε μια αντιτυπική εκπλήρωση, στο τελικό διάστημα των ημερών αυτού του συστήματος πραγμάτων, η λατρεία του Ιεχωβά έχει υψωθεί μέχρι τον ουρανό. Ο Βασιλιάς, ο Ιησούς Χριστός, έχει οδηγήσει το υπόλοιπο του πνευματικού Ισραήλ στην αγνή λατρεία, και αυτούς τους έχει ακολουθήσει ένα μεγάλο πλήθος από όλα τα έθνη.—Απ 7:9.

Εμπόδια. Μερικές φορές τα βουνά εξεικονίζουν εμπόδια. Για παράδειγμα, τα εμπόδια που στέκονταν στο δρόμο των Ισραηλιτών όταν αυτοί επέστρεφαν από τη βαβυλωνιακή εξορία και εκείνα που αργότερα εμπόδιζαν την πρόοδο του έργου ανοικοδόμησης του ναού παραβλήθηκαν με βουνά. (Ησ 40:1-4· Ζαχ 4:7) Η πίστη μπορεί να μετακινήσει παρόμοια εμπόδια που μοιάζουν με βουνά και, αν είναι θέλημα Θεού, ακόμη και αληθινά βουνά.—Ματ 17:20· 21:21· Μαρ 11:23· 1Κο 13:2.

Σταθερότητα, μονιμότητα ή υψηλότητα. Στα βουνά αποδίδεται σταθερότητα και μονιμότητα. (Ησ 54:10· Αββ 3:6· παράβαλε Ψλ 46:2.) Επομένως, όταν ο ψαλμωδός είπε ότι η δικαιοσύνη του Ιεχωβά είναι σαν «βουνά Θεού» (Ψλ 36:6) ίσως εννοούσε ότι η δικαιοσύνη του Ιεχωβά είναι αμετακίνητη. Ή, επειδή τα βουνά είναι ψηλά, η έκφραση αυτή μπορεί να υποδεικνύει ότι η δικαιοσύνη του Θεού υπερέχει κατά πολύ της ανθρώπινης. (Παράβαλε Ησ 55:8, 9.) Σε σχέση με την έκχυση της έβδομης κούπας του θυμού του Θεού, το εδάφιο Αποκάλυψη 16:20 λέει: «Βουνά δεν βρέθηκαν». Αυτό υπονοεί ότι ακόμη και πράγματα τόσο υψηλά όσο τα βουνά δεν θα ξεφύγουν από την έκχυση του θυμού του Θεού.—Παράβαλε Ιερ 4:23-26.

Τα βουνά χαίρονται και αινούν τον Ιεχωβά. Όταν ο Ιεχωβά στρέφει ευνοϊκά την προσοχή του προς το λαό του, αυτό έχει καλή επίδραση στη γη τους. Οι βουνοπλαγιές καλλιεργούνται και λαβαίνουν φροντίδα, με αποτέλεσμα να μην έχουν πια παραμελημένη όψη, σαν να θρηνούν σε κατάσταση ερήμωσης ή συμφοράς. Γι’ αυτό, με μεταφορική έννοια, τα βουνά «κραυγάζουν χαρούμενα», η δε ομορφιά και η παραγωγικότητά τους αινούν τον Ιεχωβά.—Ψλ 98:8· 148:7-9· παράβαλε Ησ 44:23· 49:13· 55:12, 13· Ιεζ 36:1-12.

ΒΟΥΝΟ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ

Έκφραση που εμφανίζεται στο εδάφιο Ησαΐας 14:13, όπου ο βασιλιάς της Βαβυλώνας παρουσιάζεται να λέει μέσα στην καρδιά του: «Πάνω από τα άστρα του Θεού θα υψώσω το θρόνο μου και θα καθήσω πάνω στο βουνό της συνάντησης, στα πιο απομακρυσμένα μέρη του βορρά».

Κάποιοι λόγιοι υποστηρίζουν ότι αυτό το «βουνό της συνάντησης» ήταν ένα μακρινό βορεινό ύψωμα, το οποίο οι Βαβυλώνιοι θεωρούσαν ως την κατοικία των θεών τους. Εντούτοις, τα λόγια του εδαφίου Ησαΐας 14:13 δεν είναι προφητικά μιας κυριολεκτικής δήλωσης που θα έκανε ο βασιλιάς της Βαβυλώνας, αλλά αντικατοπτρίζουν τη φιλοδοξία και τη νοοτροπία του. (Παράβαλε Ησ 47:10.) Συγκαταλέγονται στα παροιμιώδη λόγια που επρόκειτο να υψώσουν οι αποκαταστημένοι Ισραηλίτες εναντίον του βασιλιά της Βαβυλώνας. (Ησ 14:1-4) Λογικά, λοιπόν, έπεται ότι το «βουνό της συνάντησης» πρέπει να προσδιοριστεί στο φως των Γραφών και όχι με βάση την πιθανή ειδωλολατρική θρησκευτική αντίληψη του βασιλιά της Βαβυλώνας. Ασφαλώς, ο βασιλιάς της Βαβυλώνας δεν θα επιθυμούσε να υψώσει το θρόνο του πάνω από τα άστρα ενός θεού που λάτρευε. Επίσης, το εδάφιο Ησαΐας 14:14 δείχνει καθαρά ότι δεν εννοείται κάποιος βαβυλωνιακός θεός, αλλά ο Ύψιστος. Άρα λοιπόν, το «βουνό της συνάντησης» πρέπει να συνδέεται με τον Ύψιστο Θεό.

Τον καιρό του Ησαΐα υπήρχε μόνο ένα βουνό, το Όρος Σιών (όνομα που περιέλαβε τελικά και την περιοχή του ναού στο Όρος Μοριά), όπου ο Θεός συναντιόταν αντιπροσωπευτικά με το λαό του. (Παράβαλε Ησ 8:18· 18:7· 24:23· Ιωλ 3:17.) Αυτό το βουνό μπορούσε εύλογα να χαρακτηριστεί «βουνό της συνάντησης», επειδή στο αγιαστήριο που υπήρχε εκεί έπρεπε να εμφανίζονται όλοι οι ώριμοι άρρενες Ισραηλίτες μπροστά στο πρόσωπο του Ιεχωβά τρεις φορές το χρόνο. (Εξ 23:17) Τα εδάφια Ψαλμός 48:1, 2 επιβεβαιώνουν περαιτέρω αυτόν τον προσδιορισμό τοποθετώντας το Όρος Σιών στο Β, κάτι που εναρμονίζεται με τη δήλωση ότι το «βουνό της συνάντησης» βρισκόταν «στα πιο απομακρυσμένα μέρη του βορρά».

ΒΟΥΡΛΟ

[εβρ., ’αγμών].

Όρος που αναφέρεται σε διάφορα ποώδη φυτά τα οποία συνήθως φύονται σε έλη. Τα γνήσια βούρλα έχουν κυλινδρικούς, συχνά κούφιους, βλαστούς με τρεις σειρές από ποώδη φύλλα, και μικρά καστανωπά ή πρασινωπά λουλούδια. Η ονομασία ’αγμών μπορεί να περιλάμβανε τα διάφορα είδη των γνήσιων βούρλων, καθώς και τα όμοια με βούρλα φυτά της οικογένειας Κυπερίδες.

Στην αρχαιότητα τα βούρλα χρησιμοποιούνταν ως προσάναμμα στα καμίνια. (Ιωβ 41:20) Στο εδάφιο Ιώβ 41:2 η λέξη «βούρλο» μπορεί να αναφέρεται σε σχοινί φτιαγμένο από πλεγμένα βούρλα ή σε νήμα κλωσμένο από τις ίνες τους.

Οι άλλες Γραφικές αναφορές στο φυτό ’αγμών είναι αλληγορικές. Ο Ιεχωβά δεν ευαρεστούνταν με τις νηστείες του ανυπότακτου Ισραήλ, στη διάρκεια των οποίων αυτοί έγερναν τελετουργικά το κεφάλι τους όπως το βούρλο. (Ησ 58:5) Στο εδάφιο Ησαΐας 9:14, το «βούρλο» προφανώς αναφέρεται στους ψευδοπροφήτες (την «ουρά») οι οποίοι έλεγαν απλώς αυτά που ήθελαν να ακούσουν οι ηγέτες του έθνους του Ισραήλ (το «κεφάλι» ή «κλωνάρι»).—Ησ 9:15· βλέπε επίσης το εδάφιο 19:15, όπου το «βούρλο» φαίνεται ότι υποδηλώνει γενικά τους Αιγυπτίους.

ΒΟΥΤΥΡΟ

Γαλάκτωμα, κύριο συστατικό του οποίου είναι το λίπος και το οποίο παράγεται με ανατάραξη ή χτύπημα είτε του γάλακτος είτε της κρέμας του γάλακτος. Κατά τους Βιβλικούς χρόνους αυτό το γαλακτοκομικό προϊόν δεν έμοιαζε με το βούτυρο του σύγχρονου Δυτικού κόσμου, διότι δεν ήταν στερεό αλλά βρισκόταν σε ημίρρευστη κατάσταση. (Ιωβ 20:17) Γι’ αυτό και οι Κέλερ και Μπαουμγκάρτνερ ορίζουν την εβραϊκή λέξη χεμ’άχ ως γλυκό, φρέσκο βούτυρο το οποίο είναι ακόμη μαλακό. (Λεξικό των Βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης [Lexicon in Veteris Testamenti Libros], Λέιντεν, 1958, σ. 308) Ο Φρανθίσκο Θορέλ επισημαίνει ότι αυτή η λέξη αναφέρεται σε «παχύ, πηγμένο γάλα». (Εβραϊκό και Αραμαϊκό Λεξικό της Παλαιάς Διαθήκης [Lexicon Hebraicum et Aramaicum Veteris Testamenti], Ρώμη, 1968, σ. 248) Στο εδάφιο Κριτές 5:25 η ίδια λέξη αποδίδεται «πηγμένο γάλα».

«Το χτύπημα του γάλακτος βγάζει βούτυρο». (Παρ 30:33) Για να χτυπήσουν το γάλα το έβαζαν σε ένα ασκί το οποίο το μάλαζαν με τα χέρια ή το ανατάραζαν πάνω στα γόνατα ή το κρεμούσαν ανάμεσα σε πασσάλους και το κουνούσαν με δύναμη μπρος πίσω μέχρις ότου επιτύχουν την επιθυμητή πυκνότητα.

Το βούτυρο θεωρούνταν εκλεκτό έδεσμα και οι άνθρωποι το απολάμβαναν από τους πατριαρχικούς χρόνους. Ο Αβραάμ είχε μεταξύ άλλων και βούτυρο στο συμπόσιο που παρέθεσε στους αγγελικούς επισκέπτες. (Γε 18:8) Οι φίλοι του Δαβίδ του πήγαν δώρο βούτυρο και άλλα τρόφιμα.—2Σα 17:29.

Στο εδάφιο Ψαλμός 55:21 το «βούτυρο» χρησιμοποιείται συμβολικά, αναφερόμενο στα ευχάριστα, απαλά, γλοιώδη λόγια του προδότη.

ΒΟΧΕΡΟΥ

(Βοχερού) [Ο Πρωτότοκός του· Αυτός Είναι ο Πρωτότοκος].

Απόγονος του Βασιλιά Σαούλ και του Ιωνάθαν από τη φυλή του Βενιαμίν.—1Χρ 8:38· 9:39, 44.

ΒΡΑΧΙΟΛΙ

Κόσμημα κυκλικού σχήματος που φοριόταν στον καρπό ή στο κατώτερο τμήμα του βραχίονα, και το οποίο μερικές φορές σχημάτιζε πλήρη κύκλο, ενώ άλλες φορές είχε άνοιγμα ή κάποιο κούμπωμα. Κατά την αρχαιότητα, βραχιόλια φορούσαν και οι άντρες και οι γυναίκες, κάποιες φορές μόνο στο ένα χέρι, ενίοτε, όμως, και στα δύο. Τα αρχαία βραχιόλια ήταν φτιαγμένα από μπρούντζο, γυαλί, σίδερο, ασήμι και χρυσό, και συχνά ήταν πλούσια στολισμένα, μερικές φορές με πετράδια.

Οι Εβραίοι φορούσαν βραχιόλια, τα οποία ήταν από την αρχαιότητα πολύ διαδεδομένα στην Παλαιστίνη, όπου οι αρχαιολόγοι έχουν βρει αρκετά βραχιόλια, φτιαγμένα από διάφορα υλικά, ιδιαίτερα από μπρούντζο. Ο υπηρέτης του Αβραάμ έδωσε στη Ρεβέκκα έναν χρυσό κρίκο για τη μύτη και δύο βραχιόλια (εβρ., τσεμιδίμ) που είχαν βάρος δέκα σίκλους (114 γρ.) χρυσάφι. (Γε 24:22, 30, 47) Στα λάφυρα πολέμου που πήραν οι Ισραηλίτες από τους Μαδιανίτες υπήρχαν και βραχιόλια, τα οποία ήταν ανάμεσα στα πολύτιμα αντικείμενα που πρόσφεραν στον Θεό.—Αρ 31:50.

Μέσω του Ιεζεκιήλ, ο Θεός παρουσίασε τον εαυτό του να στολίζει την Ιερουσαλήμ με βραχιόλια και άλλα κοσμήματα. Αλλά εφόσον εκείνη είχε χρησιμοποιήσει αυτά τα ωραία αντικείμενα για ειδωλολατρικούς σκοπούς και είχε εκπορνευτεί, ο Ιεχωβά προείπε ότι θα την τιμωρούσε και θα της έπαιρνε τα κοσμήματά της. (Ιεζ 16:11, 17, 38, 39) Τα βραχιόλια (εβρ., σαιρώθ) ήταν ανάμεσα στα πράγματα που ο Ιεχωβά είπε ότι θα αφαιρούσε από τις υπεροπτικές «κόρες της Σιών».—Ησ 3:16, 19.

Οι μονάρχες φορούσαν βραχιόλι ή περιβραχιόνιο στον άνω βραχίονα (εβρ., ’ετσ‛αδάχ) ως έμβλημα της βασιλικής τους εξουσίας ή κυριαρχίας. Το βραχιόλι που φορούσε ο Βασιλιάς Σαούλ του Ισραήλ στο βραχίονά του μπορεί να είχε τέτοια σημασία.—2Σα 1:10· βλέπε ΣΤΟΛΙΔΙΑ.

ΒΡΑΧΙΟΝΑΣ

Μέλος του ανθρώπινου σώματος. Η λέξη ζερώα‛ του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου και η αντίστοιχη λέξη βραχίων του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου χρησιμοποιούνται πολλές φορές μεταφορικά στην Αγία Γραφή για να υποδηλώσουν την ικανότητα κάποιου να ασκεί δύναμη. (Γε 49:24, υποσ.· Ιωβ 22:8, υποσ.· παράβαλε Λου 1:51.) Ο “βραχίονας” του Ιεχωβά Θεού είναι απείρως δυνατός, ικανός να επιτελέσει θαυμαστά δημιουργικά έργα. (Ιερ 27:5· 32:17) Με το «βραχίονά» του ο Ιεχωβά επίσης κυβερνάει (Ησ 40:10· Ιεζ 20:33), σώζει όσους βρίσκονται σε στενοχώρια (Ψλ 44:3· Ησ 52:10), απελευθερώνει το λαό του (Εξ 6:6· Ησ 63:12· Πρ 13:17), τον στηρίζει και τον φροντίζει (Δευ 33:27· Ησ 40:11· Ωσ 11:3), κρίνει (Ησ 51:5), καθώς επίσης σκορπίζει τους εχθρούς του (Ψλ 89:10· Λου 1:51). Η συντριβή του βραχίονα συμβολίζει την εκμηδένιση της κραταιότητας κάποιου. (Ιωβ 38:15· Ψλ 10:15· Ιερ 48:25) Μέσω του Ιησού Χριστού, ο οποίος είναι περιβεβλημένος με εξουσία και δύναμη και ενεργεί ως Κριτής και Εκτελεστής, ο Ιεχωβά φανερώνει την ισχύ Του, όπως αυτή συμβολίζεται από το “βραχίονά” Του.—Ησ 53:1· Ιωα 12:37, 38.

Ο σάρκινος βραχίονας, που συμβολίζει την ανθρώπινη δύναμη, περιγράφεται στην Αγία Γραφή ως αναξιόπιστος και απογοητευτικός για όποιον εμπιστεύεται σε αυτόν. Ο Ιεχωβά προειδοποιεί το λαό του σχετικά με το πόσο εσφαλμένο και καταστροφικό είναι το να εμπιστεύεται κανείς στον ανθρώπινο βραχίονα. (2Χρ 32:8· Ιερ 17:5) Εκείνος θα συντρίψει το βραχίονα των πονηρών, ο οποίος παρουσιάζεται σαν να βρίσκεται πάνω στα θύματά τους καταδυναστεύοντάς τα.—Ιωβ 35:9· 38:15· Ψλ 10:15.

Στην εικόνα που είδε σε όνειρο ο Βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ, το στήθος και οι βραχίονες από ασήμι αντιπροσωπεύουν τη Μηδοπερσία, το βασίλειο που διαδέχθηκε τη Βαβυλώνα—το κεφάλι από χρυσάφι—ως παγκόσμια δύναμη.—Δα 2:32, 39.

ΒΡΑΧΟΣ

Στο κείμενο των Εβραϊκών Γραφών γίνεται διάκριση ανάμεσα στο βράχο ή σε ένα μεγάλο κομμάτι βράχου (τσουρ) και στον απόκρημνο βράχο (σέλα‛). Και οι δύο αυτές λέξεις χρησιμοποιούνται στις Γραφές τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά. Στα εδάφια 2 Σαμουήλ 22:2, 3 και Ψαλμός 18:2 εμφανίζονται παράλληλα: «Ο Ιεχωβά είναι ο απόκρημνος βράχος μου . . . Ο Θεός μου είναι ο βράχος μου».

Στην Αγία Γραφή έχουν διαφυλαχτεί τα ονόματα ορισμένων απόκρημνων αλλά και συνηθισμένων βράχων. Παραδείγματος χάρη, ο Μαδιανίτης άρχοντας Ωρήβ θανατώθηκε από τους άντρες του Γεδεών σε έναν βράχο που λεγόταν Ωρήβ, ο οποίος προφανώς ονομάστηκε έτσι με αφορμή αυτό το περιστατικό. (Κρ 7:25· Ησ 10:26) Γίνεται λόγος για τον απόκρημνο βράχο Ητάμ, όπου έζησε ο Σαμψών για κάποιο διάστημα (Κρ 15:8), και για τους όμοιους με δόντια απόκρημνους βράχους Βοσές και Σενέ, όπου ο Ιωνάθαν και ο οπλοφόρος του επιτέθηκαν σε μια προφυλακή των Φιλισταίων. (1Σα 14:4, 5) Στη Μεριβά, στα περίχωρα της Κάδης (υπήρχε και μια άλλη Μεριβά κοντά στη Ρεφιδίμ, στην ορεινή περιοχή του Χωρήβ [Εξ 17:7]), ο Μωυσής και ο Ααρών αγανάκτησαν τόσο πολύ ώστε δεν αγίασαν τον Ιεχωβά καθώς έβγαζαν νερό για τη σύναξη από τον απόκρημνο βράχο.—Αρ 20:11-13· Ψλ 106:32, 33· βλέπε ΜΑΣΣΑΧ· ΜΕΡΙΒΑ Αρ. 1 και 2.

Μεταφορική Χρήση. Με μεταφορική έννοια, η λέξη «βράχος» περιγράφει τις ιδιότητες που έχει ο Ιεχωβά ως ο Πατέρας του Ισραήλ (Δευ 32:18), ως οχυρό (2Σα 22:32, 33· Ησ 17:10), ως ασφαλές ύψωμα και καταφύγιο για το λαό του (Ψλ 62:7· 94:22) και ως η σωτηρία τους (Δευ 32:15· Ψλ 95:1). Μερικοί θεωρούσαν “βράχο” τους τούς ψεύτικους θεούς. (Δευ 32:37) Σε άλλες περιπτώσεις η λέξη «βράχος» συμβολίζει γενικά έναν τόπο ασφάλειας, προστασίας, σιγουριάς και καταφυγίου. (Ησ 2:10, 19, 21) Στο εδάφιο Ησαΐας 8:14, ο Χριστός Ιησούς αναφέρεται έμμεσα ως «βράχος» πάνω στον οποίο σκόνταψαν “και οι δύο οίκοι του Ισραήλ”.—Παράβαλε Ματ 21:42-44.

Στην παραβολή του Ιησού σχετικά με το σπορέα, το επίθετο πετρώδης του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου (συγγενικό του ουσιαστικού πέτρος) χρησιμοποιείται για να περιγράψει τους βραχώδεις τόπους πάνω στους οποίους έπεσαν μερικοί σπόροι. (Ματ 13:3-5, 20) Η λέξη πέτρος χρησιμοποιείται ως κύριο όνομα, «Πέτρος». (Ιωα 1:42) Σχετικά με τη σημασία αυτής της λέξης, Το Ερμηνευτικό Λεξικό των Λέξεων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, του Βάιν ([Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words] 1981, Τόμ. 4, σ. 76), κάνει τα εξής σχόλια: «Η λέξη πέτρος υποδηλώνει ένα κομμάτι βράχου, μια μεμονωμένη πέτρα ή λιθάρι, αντίθετα με τη λέξη πέτρα που υποδηλώνει έναν βράχο». Το σύγγραμμα Μελέτες Λέξεων της Καινής Διαθήκης (Word Studies in the New Testament) λέει σχετικά με τη λέξη πέτρος: «Στην κλασική αρχαία ελληνική η λέξη αυτή σημαίνει ένα κομμάτι βράχου, όπως στον Όμηρο, όπου ο Αίας πετάει έναν πέτρον στον Έκτορα . . . ή όπου ο Πάτροκλος αρπάζει και κρύβει μέσα στη χούφτα του έναν αιχμηρό πέτρον».—Του Μ. Βίνσεντ, 1957, Τόμ. 1, σ. 91.

Η λέξη τραχύς του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, η οποία αποδίδεται “απότομος” στο εδάφιο Λουκάς 3:5, αναφέρεται σε αιχμηρά βράχια, σε ανώμαλους υφάλους, στο εδάφιο Πράξεις 27:29.

Μια άλλη λέξη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, η λέξη σπιλάς, εννοεί προφανώς κάποιον βράχο ή ύφαλο που είναι κρυμμένος κάτω από το νερό. Τη χρησιμοποιεί ο Ιούδας για να περιγράψει ορισμένους ανθρώπους που είχαν παρεισφρήσει στη Χριστιανική εκκλησία με διεφθαρμένα κίνητρα. Όπως τα κρυμμένα βράχια αποτελούσαν απειλή για τα πλοία, έτσι και αυτοί οι άνθρωποι αποτελούσαν πραγματικό κίνδυνο για τους άλλους στην εκκλησία. Ο Ιούδας λέει για αυτά τα άτομα: «Αυτοί είναι τα βράχια που είναι κρυμμένα κάτω από το νερό στα συμπόσια αγάπης που κάνετε, καθώς συμποσιάζουν μαζί σας».—Ιου 12.

Το Θεμέλιο της Εκκλησίας. Η λέξη πέτρα του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου (λέξη θηλυκού γένους), η οποία προσδιορίζει έναν βράχο (Ματ 7:24, 25· 27:51, 60· Λου 6:48· 8:6, 13· Απ 6:15, 16), διαφέρει από τη λέξη πέτρος (λέξη αρσενικού γένους, χρησιμοποιούμενη ως κύριο όνομα, Πέτρος) που σημαίνει «κομμάτι βράχου». Αυτή η διάκριση καθιστά σαφές πως, όταν ο Ιησούς είπε στον Πέτρο: «Εσύ είσαι ο Πέτρος, και πάνω σε αυτόν το βράχο θα οικοδομήσω την εκκλησία μου», δεν χρησιμοποιούσε ταυτόσημους όρους. (Ματ 16:18) Ακόμη και στην αραμαϊκή (συριακή) μετάφραση η διάκριση γίνεται φανερή από το ότι πριν από τη λέξη κι’φά’, που χρησιμοποιείται και για το όνομα «Πέτρος» και για τη λέξη «βράχος», παρουσιάζεται λέξη διαφορετικού γένους κάθε φορά. Πριν από το όνομα «Πέτρος» εμφανίζεται η ρηματική αντωνυμία αρσενικού γένους (χου), ενώ πριν από τη λέξη «βράχος» υπάρχει το δεικτικό επίθετο θηλυκού γένους (χαντέ’).

Το ότι οι απόστολοι δεν συμπέραναν από τη δήλωση του Ιησού πως ο Πέτρος ήταν ο βράχος είναι προφανές από το γεγονός ότι αργότερα αυτοί λογομάχησαν για το ποιος φαινόταν να είναι ο μεγαλύτερος μεταξύ τους. (Μαρ 9:33-35· Λου 22:24-26) Αν τα πρωτεία είχαν δοθεί στον Πέτρο ως το βράχο πάνω στον οποίο επρόκειτο να οικοδομηθεί η εκκλησία, δεν θα υπήρχε βάση για μια τέτοια λογομαχία. Οι Γραφές δείχνουν καθαρά ότι, ως θεμέλιες πέτρες, όλοι οι απόστολοι είναι ίσοι. Όλοι τους, περιλαμβανομένου και του Πέτρου, στηρίζονται στον Χριστό Ιησού ως τη θεμέλια ακρογωνιαία πέτρα. (Εφ 2:19-22· Απ 21:2, 9-14) Ο ίδιος ο Πέτρος προσδιόρισε το βράχο (πέτρα, Κείμενο) πάνω στον οποίο είναι οικοδομημένη η εκκλησία ως τον Χριστό Ιησού. (1Πε 2:4-8) Παρόμοια, ο απόστολος Παύλος έγραψε: «Διότι [οι Ισραηλίτες] έπιναν από τον πνευματικό βράχο που τους ακολουθούσε, και εκείνος ο βράχος σήμαινε τον Χριστό». (1Κο 10:4) Σε δύο τουλάχιστον περιπτώσεις και σε δύο διαφορετικές τοποθεσίες, υπήρξε για τους Ισραηλίτες θαυματουργική προμήθεια νερού από έναν βράχο. (Εξ 17:5-7· Αρ 20:1-11) Επομένως, ο βράχος ως πηγή νερού, στην ουσία, τους ακολουθούσε. Ο ίδιος ο βράχος αποτελούσε προφανώς εξεικονιστικό, ή αλλιώς συμβολικό, τύπο του Χριστού Ιησού, ο οποίος είπε στους Ιουδαίους: «Αν κανείς διψάει, ας έρθει σε εμένα και ας πιει».—Ιωα 7:37.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι ο Αυγουστίνος (354-430 Κ.Χ.), που συνήθως αποκαλείται «Άγιος Αυγουστίνος», πίστευε κάποτε ότι ο Πέτρος ήταν ο βράχος αλλά αργότερα άλλαξε γνώμη. Το Σχολιολόγιο των Αγίων Γραφών ([Commentary on the Holy Scriptures] Ματ 16:18, υποσ., σ. 296) του Λάνγκε παραθέτει τις εξής δηλώσεις τις οποίες αποδίδει στον Αυγουστίνο: «Δεν παίρνει ο βράχος το όνομά του από τον Πέτρο, αλλά ο Πέτρος από το βράχο (non enim a Petro petra, sed Petrus a petra), όπως και ο Χριστός δεν παίρνει το όνομά του από τον Χριστιανό, αλλά ο Χριστιανός από τον Χριστό. Διότι ο λόγος για τον οποίο ο Κύριος λέει: “Πάνω σε αυτόν το βράχο θα οικοδομήσω την εκκλησία μου” είναι το ότι ο Πέτρος είχε πει: “Εσύ είσαι ο Χριστός, ο Γιος του ζωντανού Θεού”. Πάνω σε αυτόν το βράχο τον οποίο εσύ ομολογείς, λέει εκείνος, θα οικοδομήσω την εκκλησία μου. Διότι ο Χριστός ήταν ο βράχος (petra enim erat Christus) πάνω στον οποίο οικοδομήθηκε και ο ίδιος ο Πέτρος, διότι κανείς δεν μπορεί να θέσει άλλο θεμέλιο εκτός από αυτό που τέθηκε, το οποίο είναι ο Ιησούς Χριστός».—Μετάφραση (στην αγγλική) και επιμέλεια Φ. Σαφ, 1976.

ΒΡΕΦΟΚΟΜΟΣ

Στην αρχαιότητα υπήρχαν δύο είδη βρεφοκόμων. Η «παραμάνα» ή «γυναίκα που θηλάζει» (εβρ., μαινέκεθ· Γε 24:59· 35:8· Εξ 2:7· 2Βα 11:2· 2Χρ 22:11· Ησ 49:23) υποκαθιστούσε τη μητέρα στο θηλασμό του βρέφους. Η Δεββώρα ήταν με αυτή την έννοια βρεφοκόμος της Ρεβέκκας, αλλά μετέπειτα έγινε υπηρέτρια ή θεραπαινίδα της, και μάλιστα παρέμεινε στην υπηρεσία της οικογένειας ακόμη και μετά το θάνατο της κυρίας της. (Γε 24:59, 67· 35:8) Το άλλο είδος βρεφοκόμου μπορούσε να είναι είτε άντρας (εβρ., ’ομέν· Αρ 11:12· Ησ 49:23 [“παιδοκόμος”]) είτε γυναίκα (εβρ., ’ομένεθ· 2Σα 4:4). Άρα, τη φροντίδα των παιδιών μπορούσε να την αναλάβει ένα άτομο ανεξαρτήτως φύλου. Η ηλικιωμένη Ναομί υπήρξε βρεφοκόμος ή παιδοκόμος του εγγονού της, του Ωβήδ.—Ρθ 4:13, 16, 17.

ΒΡΟΝΤΗ

Ο δυνατός ήχος που ακολουθεί την αστραπή. Οφείλεται στην απότομη εκτόνωση του αέρα ο οποίος έχει θερμανθεί από αυτή την ηλεκτρική εκκένωση, με αποτέλεσμα τη βίαιη απομάκρυνσή του από το δίαυλο της αστραπής και την επακόλουθη επιστροφή του σε αυτόν μετά την αστραπή.—Ιωβ 28:26· 38:25.

Το εβραϊκό ρήμα ρα‛άμ (που σημαίνει «βροντώ») αναφέρεται μερικές φορές σε σχέση με τον Ιεχωβά (1Σα 2:10· 2Σα 22:14· Ψλ 18:13), Εκείνον που έχει χρησιμοποιήσει κατά καιρούς τη βροντή για να επιτελέσει το θέλημά του. Παραδείγματος χάρη, στην εποχή του Σαμουήλ, ο Ιεχωβά επέφερε σύγχυση στους Φιλισταίους με βροντές (εβρ., ρά‛αμ). (1Σα 7:10· παράβαλε Ησ 29:6.) Μια άλλη εβραϊκή λέξη, η λέξη κωλ, η οποία μερικές φορές μεταφράζεται «βροντή» (1Σα 12:17, 18, υποσ.), σημαίνει βασικά «ήχος» (Εξ 32:18, 19) ή «φωνή».—Δευ 21:18· 1Βα 19:12.

Ο φοβερός ήχος της βροντής συσχετίζεται με τη φωνή του Ιεχωβά. (Ιωβ 37:4, 5· 40:9· Ψλ 29:3-9) Όταν ορισμένοι Ιουδαίοι άκουσαν τον Ιεχωβά να μιλάει από τον ουρανό στον Ιησού, διαφώνησαν μεταξύ τους για το αν ο ήχος ήταν βροντή ή η φωνή κάποιου αγγέλου. (Ιωα 12:28, 29· παράβαλε Απ 6:1· 14:2· 19:6.) Επειδή ο ήχος της βροντής αποτελεί πολλές φορές προάγγελο επερχόμενης καταιγίδας, οι «βροντές» μπορούν να υποδηλώνουν θεϊκές προειδοποιήσεις, όπως στα εδάφια Αποκάλυψη 8:5· 10:3, 4· 16:18.

Για τους Ισραηλίτες στους πρόποδες του Όρους Σινά, η βροντή που άκουσαν αποτελούσε εκδήλωση της παρουσίας του Θεού. (Εξ 19:16· παράβαλε Απ 4:5· 11:19.) Είτε αυτό το γεγονός είτε το ότι ο Θεός οδηγούσε τον Ισραήλ μέσω μιας στήλης σύννεφου (ενός τόπου βροντής) μπορεί να υπονοείται από τα λόγια του ψαλμωδού: «[Εγώ ο Ιεχωβά] άρχισα να σου απαντώ στον κρυφό τόπο της βροντής».—Ψλ 81:7.

Για πληροφορίες σχετικά με τον όρο Γιοι Βροντής, βλέπε ΒΟΑΝΕΡΓΕΣ.

ΒΡΟΧΗ

Ζωτικό μέρος του κύκλου μέσω του οποίου το νερό που ανεβαίνει στην ατμόσφαιρα με τη μορφή υδρατμών από τις χερσαίες και τις υδάτινες επιφάνειες του πλανήτη αργότερα συμπυκνώνεται και πέφτει στο έδαφος, παρέχοντας έτσι την απαιτούμενη υγρασία για τη χλωρίδα και την πανίδα. Η Αγία Γραφή αναφέρει τη βροχή σε συνάρτηση με αυτόν το σοφά διευθετημένο και αξιόπιστο κύκλο.—Ιωβ 36:27, 28· Εκ 1:7· Ησ 55:10.

Εκτός από τις γενικές λέξεις για τη βροχή, αρκετοί όροι του πρωτότυπου εβραϊκού και ελληνικού κειμένου οι οποίοι αναφέρονται στη βροχή έχουν τις εξής σημασίες: «νεροποντή· δυνατή βροχή» (1Βα 18:41· Ιεζ 1:28), «αδιάκοπη βροχή» (Παρ 27:15), «φθινοπωρινή ή πρώιμη βροχή» και «ανοιξιάτικη ή όψιμη βροχή» (Δευ 11:14· Ιακ 5:7), «ψιλόβροχο» (Δευ 32:2), «καταιγίδα» (Ησ 4:6) και «άφθονες βροχές» (Ψλ 65:10).

Σε ένα αρχικό στάδιο κατά την ιστορία της προετοιμασίας της γης, ο «Θεός δεν είχε φέρει βροχή πάνω στη γη», αλλά «αχνός ανέβαινε από τη γη και πότιζε ολόκληρη την επιφάνεια της γης». Ο χρόνος στον οποίο τοποθετείται αυτό το σκηνικό είναι προφανώς η αρχή της τρίτης δημιουργικής “ημέρας”, προτού εμφανιστεί η βλάστηση. (Γε 1:9-13· 2:5, 6· βλέπε ΟΜΙΧΛΗ.) Η πρώτη συγκεκριμένη αναφορά της Αγίας Γραφής στη βροχόπτωση είναι στην αφήγηση για τον Κατακλυσμό. Τότε «οι πύλες των υδάτων των ουρανών ανοίχτηκαν» και «η νεροποντή πάνω στη γη συνεχιζόταν σαράντα ημέρες και σαράντα νύχτες».—Γε 7:11, 12· 8:2.

Σχηματισμός. Ένα από τα ερωτήματα τα οποία έθεσε ο Ιεχωβά στον Ιώβ, με σκοπό να τονίσει την περιορισμένη κατανόηση που έχει ο άνθρωπος γύρω από τις δυνάμεις και τους νόμους της δημιουργίας και της γης, ήταν το εξής: «Έχει πατέρα η βροχή;» (Ιωβ 38:28) Μολονότι οι μετεωρολόγοι έχουν εξετάσει εκτενώς το σχηματισμό της βροχής, τα συμπεράσματά τους, όπως λέει Η Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου (The World Book Encyclopedia), δεν είναι παρά «θεωρίες». (1987, Τόμ. 16, σ. 123, 124) Καθώς ο θερμός αέρας που περιέχει υδρατμούς ανεβαίνει και ψύχεται, η υγρασία συμπυκνώνεται σχηματίζοντας μικροσκοπικά υδροσταγονίδια. Σύμφωνα με μια θεωρία, καθώς τα μεγαλύτερα σταγονίδια πέφτουν μέσα στο σύννεφο, συγκρούονται με μικρότερα σταγονίδια και συνενώνονται με αυτά, ώσπου γίνονται τόσο βαριά ώστε ο αέρας δεν μπορεί να τα συγκρατήσει. Μια άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι σχηματίζονται παγοκρύσταλλοι στις κορυφές των σύννεφων, όπου η θερμοκρασία είναι χαμηλότερη από το σημείο πήξης, οι οποίοι παγοκρύσταλλοι μετατρέπονται σε βροχή καθώς πέφτουν μέσα στο θερμότερο αέρα.

Ο Ιεχωβά ως Πηγή. Ο Ιεχωβά δεν ήταν απλώς ένας «θεός της βροχής» για τον Ισραήλ. Δεν ήταν σαν τον Βάαλ, για τον οποίο οι Χαναναίοι πίστευαν ότι έφερνε την εποχή των βροχών όταν επανερχόταν στη ζωή. Οι πιστοί Ισραηλίτες αναγνώριζαν ότι ο Ιεχωβά, όχι ο Βάαλ, μπορούσε να κατακρατήσει την πολύτιμη βροχή. Αυτό φάνηκε καθαρά όταν ο Ιεχωβά έφερε ξηρασία στον Ισραήλ την εποχή που η λατρεία του Βάαλ βρισκόταν στο αποκορύφωμά της εκεί, στις ημέρες του προφήτη Ηλία.—1Βα 17:1, 7· Ιακ 5:17, 18.

Ο Ιεχωβά είναι αυτός που ετοίμασε τη βροχή για τη γη. (Ψλ 147:8· Ησ 30:23) «Έχει διανοίξει αγωγό για τον κατακλυσμό», πράγμα που ίσως αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο ο Θεός κάνει τα σύννεφα να διοχετεύουν τη βροχή πάνω από ορισμένα μέρη του πλανήτη. (Ιωβ 38:25-27· παράβαλε Ψλ 135:7· Ιερ 10:13.) Η ικανότητα που έχει να ελέγχει τη βροχή σε αρμονία με το σκοπό του είναι ένα από τα πράγματα που έκαναν τον Ιεχωβά να ξεχωρίζει από τα άψυχα είδωλα τα οποία λάτρευαν ως θεούς τα έθνη γύρω από τον Ισραήλ. (Ιερ 14:22) Στην Υποσχεμένη Γη οι Ισραηλίτες είχαν ακόμη περισσότερους λόγους να το συνειδητοποιούν αυτό από ό,τι τότε που βρίσκονταν στην Αίγυπτο, όπου η βροχή ήταν πολύ σπάνια.—Δευ 11:10, 11.

Κηρύττοντας στους Έλληνες στα Λύστρα, ο Παύλος και ο Βαρνάβας εξήγησαν ότι οι βροχές αποτελούσαν μαρτυρία για τον «ζωντανό Θεό» και εκδήλωση της αγαθότητάς του. (Πρ 14:14-17) Τα οφέλη της βροχής τα απολαμβάνουν, όχι μόνο οι καλοί και οι δίκαιοι, αλλά και όλοι οι άνθρωποι. Άρα, επισήμανε ο Ιησούς, αυτή η πτυχή της αγάπης του Θεού πρέπει να αποτελεί πρότυπο για τους ανθρώπους.—Ματ 5:43-48.

Η Βροχόπτωση στην Υποσχεμένη Γη. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του κλίματος της Υποσχεμένης Γης είναι η ποικιλομορφία που παρουσιάζει ως προς τη βροχόπτωση. Δύο καθοριστικοί παράγοντες για την ποσότητα της βροχής είναι η εγγύτητα προς τη θάλασσα και το υψόμετρο. Οι παραμεσόγειες πεδιάδες δέχονται αρκετές βροχοπτώσεις κατά την εποχή των βροχών, η ποσότητα δε της βροχής μειώνεται καθώς μετακινείται κανείς από το Β στο Ν. Η βροχόπτωση τείνει να είναι μεγαλύτερη στους λόφους και στα βουνά, επειδή εκεί συμπυκνώνεται περισσότερο η υγρασία που μεταφέρεται από τη θάλασσα προς τα Α. Η Κοιλάδα του Ιορδάνη δέχεται λίγες βροχοπτώσεις, διότι ο αέρας που περνάει πάνω από τα βουνά έχει πλέον χάσει αρκετή από την υγρασία του και θερμαίνεται καθώς εισέρχεται στην κοιλάδα. Εντούτοις, όταν αυτός ο αέρας φτάνει στο υψηλό οροπέδιο Α του Ιορδάνη, σχηματίζονται και πάλι σύννεφα και σημειώνονται κάποιες βροχοπτώσεις. Αυτό καθιστά μια λωρίδα γης Α του Ιορδάνη κατάλληλη για βοσκή ή για περιορισμένη γεωργία. Ακόμη πιο Α βρίσκεται η έρημος, όπου η βροχή είναι τόσο ασθενής και ακανόνιστη ώστε δεν ευνοεί τις καλλιέργειες ή τη βοσκή των κοπαδιών.

Εποχές. Οι δύο κύριες εποχές στην Υποσχεμένη Γη, το καλοκαίρι και ο χειμώνας, μπορούν με αρκετή ακρίβεια να θεωρηθούν η εποχή της ξηρασίας και η εποχή των βροχών. (Παράβαλε Ψλ 32:4· Ασμ 2:11, υποσ.) Περίπου από τα μέσα Απριλίου ως τα μέσα Οκτωβρίου πέφτει πολύ λίγη βροχή. Η βροχή σπανίζει αυτή την περίοδο κατά την οποία λαβαίνει χώρα ο θερισμός. Το εδάφιο Παροιμίες 26:1 δείχνει ότι η βροχή στην περίοδο του θερισμού θεωρούνταν τελείως άκαιρη. (Παράβαλε 1Σα 12:17-19.) Στην εποχή των βροχών, η βροχή δεν είναι αδιάκοπη, αλλά εναλλάσσεται με ηλιόλουστες ημέρες. Εφόσον αυτή η εποχή είναι επίσης η περίοδος του ψύχους, η έκθεση στη βροχή κάνει κάποιον να κρυώνει πολύ. (Εσδ 10:9, 13) Γι’ αυτό, ένα άνετο καταφύγιο εκτιμάται πολύ.—Ησ 4:6· 25:4· 32:2· Ιωβ 24:8.

Φθινοπωρινή και ανοιξιάτικη βροχή. Η Αγία Γραφή μνημονεύει «τη φθινοπωρινή [πρώιμη ή αρχική] βροχή και την ανοιξιάτικη [όψιμη] βροχή», τις οποίες είχε υποσχεθεί ο Θεός ως ευλογία στους πιστούς Ισραηλίτες. (Δευ 11:14, υποσ.· Ιερ 5:24· Ιωλ 2:23, 24) Ο γεωργός περίμενε με υπομονή τις βροχές αυτών των περιόδων ανάμεσα στο καλοκαίρι και στο χειμώνα. (Ιακ 5:7· παράβαλε Ιωβ 29:23.) Η πρώιμη, δηλαδή φθινοπωρινή, βροχή (που άρχιζε γύρω στα μέσα Οκτωβρίου) αναμενόταν με λαχτάρα για να φέρει ανακούφιση από τη ζέστη και την ξηρασία του καλοκαιριού. Ήταν αναγκαία για να μπορέσει να αρχίσει το φύτεμα, διότι μαλάκωνε το έδαφος και έτσι ο γεωργός μπορούσε να οργώσει τη γη του. Παρόμοια, η όψιμη, δηλαδή ανοιξιάτικη, βροχή (γύρω στα μέσα Απριλίου) ήταν απαραίτητη για να ποτιστούν και να ωριμάσουν οι αναπτυσσόμενες καλλιέργειες, ειδικά δε για να μεστώσουν τα σιτηρά.—Ζαχ 10:1· Αμ 4:7· Ασμ 2:11-13.

Μεταφορική Χρήση. Όταν ο Θεός ευλογούσε τον Ισραήλ με βροχές στον προσδιορισμένο καιρό τους, το αποτέλεσμα ήταν αφθονία. Γι’ αυτό, ο Ωσηέ μπορούσε να υποσχεθεί ότι ο Ιεχωβά θα ερχόταν «σαν δυνατή βροχή», «σαν ανοιξιάτικη βροχή που διαποτίζει τη γη» για εκείνους που επιδίωκαν να τον γνωρίζουν. (Ωσ 6:3) Οι διδασκαλίες του Θεού θα “έσταζαν σαν βροχή” και τα λόγια του σαν «ψιλόβροχο πάνω στο χορτάρι και σαν άφθονες βροχές πάνω στη βλάστηση». (Δευ 32:2) Θα απορροφούνταν αργά, αλλά θα ήταν αρκετές για να παράσχουν πλήρη αναζωογόνηση, όπως οι βροχές πάνω στη βλάστηση. Ανάλογα, η παρομοίωση του επανασυναγμένου υπολοίπου του Ιακώβ με «άφθονες βροχές πάνω σε βλάστηση» μετέδιδε την εικόνα μιας πηγής αναζωογόνησης και αφθονίας.—Μιχ 5:7.

Η διακυβέρνηση του βασιλιά του Θεού η οποία περιγράφεται στον 72ο Ψαλμό θα χαρακτηριζόταν από ευημερία και ευλογία. Ως εκ τούτου, αυτός παρουσιάζεται να κατεβαίνει «σαν βροχή πάνω σε κομμένο χορτάρι, σαν άφθονες βροχές που ποτίζουν τη γη» και παράγουν καινούρια βλάστηση. (Ψλ 72:1, 6· παράβαλε 2Σα 23:3, 4.) Η καλή θέληση του βασιλιά παρομοιάστηκε με «σύννεφο ανοιξιάτικης βροχής», διότι καταδείκνυε ότι επρόκειτο να επικρατήσουν ευχάριστες συνθήκες, ακριβώς όπως τα βροχοφόρα σύννεφα εξασφάλιζαν το νερό που ήταν απαραίτητο για να καρποφορήσουν οι καλλιέργειες.—Παρ 16:15.

Ωστόσο, η βροχόπτωση δεν αποφέρει πάντοτε βλάστηση που αποτελεί ευλογία για τον ανθρώπινο καλλιεργητή. Η ποτισμένη γη μπορεί να παράγει αγκάθια και τριβόλια. Ο Παύλος το χρησιμοποίησε αυτό ως παράδειγμα, παραβάλλοντας το ποτισμένο από τη βροχή έδαφος με Χριστιανούς που έχουν «γευτεί την ουράνια δωρεά και έχουν γίνει μέτοχοι αγίου πνεύματος». Αν δεν παράγουν τους καρπούς του πνεύματος αλλά εκπέσουν από την αλήθεια, προορίζονται να καούν, σαν αγρός που παράγει μόνο αγκάθια.—Εβρ 6:4-8.

Στο όραμά του το οποίο αναφέρεται στην Αποκάλυψη, ο Ιωάννης είδε «δύο μάρτυρες» που είχαν «την εξουσία να κλείσουν τον ουρανό για να μην πέσει βροχή κατά τις ημέρες της προφητείας τους». (Απ 11:3-6) Αυτοί οι «μάρτυρες» που ενεργούν ως “προφήτες”, ή αλλιώς εκπρόσωποι, του Θεού δεν θα εξήγγελλαν την εύνοια ή την ευλογία του Θεού πάνω στα σχέδια και στα έργα των πονηρών ανθρώπων στη γη. Όπως ο Ηλίας, ο οποίος ανήγγειλε ξηρασία διάρκειας τριάμισι ετών στον Ισραήλ επειδή ο λαός ασκούσε τη λατρεία του Βάαλ την οποία προωθούσαν ο Βασιλιάς Αχαάβ και η σύζυγός του η Ιεζάβελ, έτσι και αυτοί οι «δύο μάρτυρες» μεταφορικά “κλείνουν τον ουρανό” για να μην έρθει αναζωογονητική «βροχή» από τον Θεό και ευοδωθούν τέτοιου είδους προσπάθειες των ανθρώπων.—1Βα 17:1–18:45· Λου 4:25, 26· Ιακ 5:17, 18.

ΒΥΡΣΟΔΕΨΗΣ

Άτομο ειδικευμένο στη βυρσοδεψία, την τεχνική με την οποία η δορά του ζώου μετατρέπεται σε δέρμα το οποίο μπορεί κατόπιν να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή διαφόρων αντικειμένων. (2Βα 1:8· Ματ 3:4) Αναμφίβολα, η βυρσοδεψία γινόταν στο παρελθόν με την ίδια διαδικασία που εφαρμοζόταν μέχρι πρόσφατα στη Μέση Ανατολή—σε βυρσοδεψεία του ενός ή των δύο δωματίων, όπου υπήρχαν εργαλεία και δεξαμενές για την προετοιμασία της δοράς. Η βασική διαδικασία της κατεργασίας των δερμάτων περιλάμβανε (1) τη χαλάρωση των τριχών, συνήθως με τη χρήση διαλύματος ασβέστη, (2) την απομάκρυνση των τριχών και των μικρών κομματιών σάρκας και λίπους που είναι προσκολλημένα στη δορά και (3) τη δέψη της δοράς με εκχύλισμα φλοιού χρυσόξυλου (σουμάκι) ή βελανιδιάς ή άλλων φυτών.

Ο Πέτρος έμεινε «αρκετές ημέρες στην Ιόππη σε κάποιον Σίμωνα βυρσοδέψη», του οποίου το σπίτι ήταν κοντά στη θάλασσα.—Πρ 9:43· 10:32.

ΒΥΣΣΙΝΙ

Βλέπε ΧΡΩΜΑΤΑ.

ΒΩΜΟΣ

Βλέπε ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΟ.

ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΙΑΚΩΒ

Ο ΙΑΚΩΒ ευνοήθηκε από τον Θεό επειδή έδειξε βαθιά εκτίμηση για τα ιερά πράγματα. (Εβρ 12:16, 17) Ο Ιεχωβά διαβεβαίωσε τον Ιακώβ ότι οι απόγονοί του επρόκειτο να κληρονομήσουν τη γη την οποία είχε υποσχεθεί στον Αβραάμ, και πρόσθεσε: «Μέσω του σπέρματός σου, όλες οι οικογένειες της γης οπωσδήποτε θα φέρουν ευλογία στον εαυτό τους».—Γε 28:4, 10-15.

Μολονότι ο Ιακώβ ευλογήθηκε με υλικά πλούτη και 12 γιους, η ζωή του δεν ήταν απαλλαγμένη από δυσκολίες. Εντούτοις, ο Ιακώβ δεν έχασε ποτέ την πίστη του στον Ιεχωβά και στην αξιοπιστία του λόγου του. Ακόμη και στην επιθανάτια κλίνη του, εξέφρασε πίστη στη Μεσσιανική υπόσχεση. (Γε 49:10) Από τους απογόνους του Ιακώβ γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός, μέσω του οποίου ο Θεός θα ευλογεί την ανθρωπότητα αιώνια.

[Πίνακας στη σελίδα 529]

ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ ΣΤΟ ΧΑΡΤΗ Και Σχετικά Εδάφια

Αίγυπτος

Γε 46:5-7, 28-30· 48:1–49:33

Βαιθήλ

Γε 28:11-19· 35:6-15

Βηθλεέμ

Γε 35:16-20

Βηρ-σαβεέ

Γε 28:10

Δωθάν

Γε 37:13, 17-36

Μαμβρή

Γε 35:27

Μαχαναΐμ

Γε 32:1, 2

Σοκχώθ

Γε 33:17

Συχέμ

Γε 33:18–34:31

Φανουήλ

Γε 32:24-32

Χαρράν

Γε 29:4–31:18

[Χάρτες στη σελίδα 529]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Μεγάλη Θάλασσα

ΑΙΓΥΠΤΟΣ

ΓΕΣΕΝ

ΣΗΕΙΡ

Βηρ-σαβεέ

Χεβρών

Βαιθήλ

Συχέμ

Κ.Χ. Ιαβόκ

ΠΑΔΑΝ-ΑΡΑΜ

Χαρράν

Ποταμός Ευφράτης

[Χάρτης]

Βηρ-σαβεέ

Χεβρών

Μαμβρή

Βηθλεέμ

Βαιθήλ

Συχέμ

Δωθάν

Σοκχώθ

ΓΑΛΑΑΔ

Μαχαναΐμ

Φανουήλ

Αλμυρή Θάλασσα

[Εικόνα στη σελίδα 530]

Η Μπεϊτίν, κοντά στα ερείπια της αρχαίας Βαιθήλ. Στη Βαιθήλ, ο Θεός είπε δύο φορές στον Ιακώβ ότι εκείνος ήταν ο κληρονόμος της Αβραμιαίας διαθήκης (Γε 28:13-19· 35:6-13)

[Εικόνα στη σελίδα 530]

Τα ερείπια της αρχαίας Συχέμ. Η συναναστροφή που είχε εδώ η κόρη του Ιακώβ με Χαναναίες κοπέλες οδήγησε στην ατίμωσή της (Γε 34:1, 2)

[Εικόνα στη σελίδα 530]

Κλιμακωτή Πυραμίδα στη Σακκάρα της Αιγύπτου, η οποία προφανώς υπήρχε την εποχή του Ιακώβ. Ο Ιακώβ πέρασε τα τελευταία 17 χρόνια της ζωής του στην Αίγυπτο

ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟΣ

ΛΟΓΩ των επανειλημμένων επαφών του Ισραήλ με την Αίγυπτο, η Αγία Γραφή περιέχει πολλές λεπτομέρειες σχετικά με αυτή τη χώρα. Με αφορμή διάφορα γεγονότα που συνέβησαν στην Αίγυπτο, το όνομα του Ιεχωβά μεγαλύνθηκε με θαυμάσιο τρόπο.

Στην Αίγυπτο λατρεύονταν πολλοί θεοί. Υπήρχε η αντίληψη ότι μερικά ζώα ήταν θεοί, ενώ κάποια άλλα θεωρούνταν τα ιερά ζώα ορισμένων αιγυπτιακών θεών. Μήπως, λοιπόν, είναι περίεργο που ο Μωυσής είπε ότι, αν ο Ισραήλ πρόσφερε στην Αίγυπτο θυσίες ζώων προς τον Ιεχωβά, αυτό θα προκαλούσε τη βίαιη αντίδραση των Αιγυπτίων; (Εξ 8:26) Καταλαβαίνουμε επίσης γιατί, όταν οι καρδιές των Ισραηλιτών επέστρεψαν στην Αίγυπτο ενόσω αυτοί ήταν στην έρημο, οι Ισραηλίτες χρησιμοποίησαν ένα χυτό άγαλμα μοσχαριού σε μια γιορτή την οποία αποκάλεσαν «γιορτή για τον Ιεχωβά».—Εξ 32:1-5.

Ένα άλλο εξέχον χαρακτηριστικό της αιγυπτιακής λατρείας ήταν η πίστη στη μετά θάνατον ζωή. Συνέπεια αυτής της δοξασίας ήταν η συνήθεια της ταρίχευσης των νεκρών και η ανέγερση γιγαντιαίων ταφικών μνημείων προς τιμήν τους.

Παρότι ο Μωυσής «διδάχτηκε όλη τη σοφία των Αιγυπτίων», οι εντολές που κατέγραψε σχετικά με τη λατρεία του Ιεχωβά δεν ήταν ούτε στο ελάχιστο μολυσμένες από τις αιγυπτιακές δοξασίες. (Πρ 7:22) Τα όσα έγραψε δεν ήταν ανθρώπινες επινοήσεις αλλά θεόπνευστα λόγια.

[Χάρτης στη σελίδα 531]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Μεγάλη Θάλασσα

ΓΕΣΕΝ

Ζόαν

Ταχπανές

Κ.Χ. της Αιγύπτου

ΚΑΤΩ ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Ων (Ηλιούπολη)

Νοφ (Μέμφις)

ΣΙΝΑ

Ποταμός Νείλος

ΑΝΩ ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Νω (Θήβες)

Συήνη

ΑΙΘΙΟΠΙΑ

Ερυθρά Θάλασσα

[Εικόνα στη σελίδα 532]

Κολοσσιαίο άγαλμα του Αμενχοτέπ Γ΄, ύψους σχεδόν 18 μ., κοντά στις Θήβες. Ασφαλώς τέτοια αγάλματα κατασκευάζονταν για να εμπνέουν μεγάλο δέος στο λαό

[Εικόνα στη σελίδα 532]

Μεγάλη στήλη όπου αναγράφεται το οικοδομικό έργο του Τουταγχαμών. Αργότερα όμως, ο Βασιλιάς Χορεμχέμπ έβαλε να αλλάξουν την επιγραφή έτσι ώστε να αποδίδεται στον ίδιο αυτό το έργο. Τέτοιου είδους ανεντιμότητα δεν ήταν κάτι το ασυνήθιστο στα χρονικά της αρχαίας Αιγύπτου

[Εικόνα στη σελίδα 532]

Τριάδα που εμφανίζει τον Ραμσή Β΄ ανάμεσα στον θεό Άμμωνα και στη θεά Μουτ. Ο Φαραώ θεωρούνταν θεός, ο ζωντανός Ώρος

[Εικόνα στη σελίδα 532]

Ο Φαραώ Ταχάρκα γονατίζει μπροστά στον Ώρο, τον οποίο διατεινόταν ότι ενσάρκωνε. Τα ζώα έπαιζαν πρωτεύοντα ρόλο στη θρησκεία της Αιγύπτου

[Εικόνα στη σελίδα 533]

Κάτω: Εντυπωσιακοί κίονες ναού στο Λούξορ. Κάτω δεξιά: Η λεωφόρος των σφιγγών που οδηγεί στο ναό του Άμμωνος-Ρα στο Λούξορ

[Εικόνα στη σελίδα 533]

Η Νουτ, θεά του ουρανού, περιστοιχισμένη από τα ζώδια. Η αστρολογία, που προήλθε από τη Βαβυλώνα, ενσωματώθηκε στην αιγυπτιακή θρησκεία

[Εικόνα στη σελίδα 533]

Τμήμα από το «Βιβλίο των Νεκρών» (κάτω), που τοποθετούνταν μαζί με τη μούμια. Περιείχε γραπτές μαγικές ρήσεις τις οποίες υποτίθεται ότι θα απάγγελλε ο νεκρός για προστασία και οι οποίες θα τον καθοδηγούσαν στην κρίση της μετά θάνατον ζωής

[Εικόνα στη σελίδα 534]

Η Αίγυπτος εξαρτόταν από τη στενή εύφορη κοιλάδα κατά μήκος του Νείλου Ποταμού. (Αυτή η εύφορη περιοχή σημειώνεται με πράσινο στο χάρτη της σελίδας 531.) Στο βάθος διακρίνεται η απότομη αλλαγή του τοπίου—η βλάστηση παραχωρεί τη θέση της στην έρημο

[Εικόνα στη σελίδα 534]

Φαραώ στο άρμα του. Τέτοια άρματα αποτελούσαν μέρος του πολεμικού εξοπλισμού της Αιγύπτου και μάλιστα πουλιούνταν σε άλλα έθνη

[Εικόνα στη σελίδα 534]

Στους τοίχους του ναού του Άμμωνος-Ρα στο Καρνάκ, ο Σέτι Α΄ αποτύπωσε τους στρατιωτικούς του θριάμβους. Εικονίζονται αιχμάλωτοι τους οποίους έχουν αρπάξει από τα μαλλιά. Όπως θα ήταν αναμενόμενο, οι νίκες αποτυπώνονταν με υπερηφάνεια πάνω στα αιγυπτιακά μνημεία

Ο ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ που διαδραματίστηκαν στους δύο και πλέον αιώνες κατά τους οποίους οι προπάτορες του έθνους του Ισραήλ παρέμειναν στην Αίγυπτο αποτελούν σημαντικό τμήμα του Βιβλικού υπομνήματος.

Ο Ιωσήφ, γιος του Ιακώβ, πουλήθηκε ως δούλος και οδηγήθηκε στην Αίγυπτο. (Γε 37:28, 36) Έπειτα από μερικά χρόνια, χάρη σε θεϊκή παρέμβαση, προσέλκυσε την προσοχή του Φαραώ και, ως διαχειριστής τροφίμων, περιβλήθηκε με εξουσία η οποία ήταν υποδεέστερη μόνο σε σύγκριση με την εξουσία του ίδιου του Φαραώ. (Γε 41:38-45) Αλλά με το πέρασμα του χρόνου εγέρθηκε στην Αίγυπτο ένας καινούριος βασιλιάς που δεν σεβόταν τη μνήμη του Ιωσήφ και επέβαλε τυραννική δουλεία στους απογόνους του Ιακώβ (Ισραήλ). (Εξ 1:8-14) Η αιγυπτιακή ιστορία δεν αναφέρει απολύτως τίποτα για όλα αυτά, ούτε και για τη σπουδαία θέση που κατείχε ο Ιωσήφ. Πρέπει να μας εκπλήσσει αυτό;

Η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στο σπουδαίο ρόλο του Ιωσήφ και στα δεσμά του Ισραήλ δεν εκπλήσσει όσους είναι εξοικειωμένοι με τα αρχεία που έχουν διατηρηθεί στα μνημεία της αρχαίας Αιγύπτου. Οι μεταγενέστεροι ηγεμόνες ή οι θρησκευόμενοι γραφείς συνήθιζαν να αφαιρούν ονόματα από παλαιότερα μνημεία, είτε επειδή τα θεωρούσαν ανεπιθύμητα είτε για να αυξήσουν το δικό τους κύρος. Παραδείγματος χάρη, ο Βασιλιάς Χορεμχέμπ άλλαξε κάποιες επιγραφές για να αποδώσει στον εαυτό του το οικοδομικό έργο που είχε κάνει ο Τουταγχαμών. Στο Μουσείο του Καΐρου στην Αίγυπτο και στο Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Σικάγο εκτίθενται πολλά δείγματα τέτοιου είδους ανεντιμότητας.

Αντίθετα, το Βιβλικό υπόμνημα φέρει όλα τα σημάδια της αυθεντικότητας. Είναι πολύ απίθανο ότι θα ισχυριζόταν ένα έθνος πως κατάγεται από κάποιους που υπήρξαν δούλοι σε ξένη χώρα αν αυτό δεν ήταν αλήθεια. Η Βιβλική αφήγηση αυτών των γεγονότων περιέχει πλούτο λεπτομερειών σχετικά με τη ζωή στην Αίγυπτο, λεπτομέρειες που θα μπορούσαν να είχαν μεταβιβαστεί μόνο από κάποιον που έζησε εκεί. Εκτός αυτού, μέχρι σήμερα οι Εβραίοι γιορτάζουν κάθε χρόνο το Πάσχα, μια γιορτή για την οποία η Αγία Γραφή αναφέρει ότι ξεκίνησε τότε που οι προπάτορές τους βρίσκονταν στην Αίγυπτο και ως αποτέλεσμα των όσων συνέβησαν εκεί. Οποιοσδήποτε ισχυρισμός ότι έχει χαθεί η αληθινή αφήγηση αυτών των γεγονότων και ότι το μόνο υπάρχον υπόμνημα είναι ψευδές είναι εντελώς παράλογος.

[Εικόνα στη σελίδα 535]

Πλίθοι που κατασκευάζονται με άχυρο στην Αίγυπτο και ξεραίνονται στον ήλιο, όπως τότε που ο Ισραήλ ήταν υπόδουλος εκεί (Εξ 1:14· 5:7)

Η ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ

Ο ΙΕΧΩΒΑ πρόσταξε τον Μωυσή να εμφανιστεί μπροστά στον Φαραώ και, μιλώντας εξ ονόματος του Ιεχωβά, να πει: «Εξαπόστειλε το λαό μου». (Εξ 5:1) Ο Φαραώ αρνήθηκε. Δεν ήθελε να χάσει ένα έθνος δούλων. Επιπλέον, ο Φαραώ δεν γνώριζε, δηλαδή δεν αναγνώριζε, τον Ιεχωβά ως τον αληθινό Θεό. (Εξ 5:2) Ο Φαραώ λάτρευε τους θεούς της Αιγύπτου και μάλιστα θεωρούσε τον εαυτό του θεό! Έτσι λοιπόν, ήρθε στο προσκήνιο το ζήτημα: Ποιος είναι ο αληθινός Θεός; Μέσω δέκα πληγών, ο Ιεχωβά εκτέλεσε κρίση «εναντίον όλων των θεών της Αιγύπτου», πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα να απελευθερωθεί ο Ισραήλ και να αποδειχτεί ότι ο Ιεχωβά είναι ο ζωντανός και αληθινός Θεός.—Εξ 12:12.

Ως ομάδα, ο Ισραήλ αναχώρησε από τη Ραμεσσής της Αιγύπτου στις 15 Νισάν του 1513 Π.Κ.Χ. Ασφαλώς, καθώς το πλήθος προχωρούσε προς τα ανατολικά, ενώνονταν μαζί τους και άλλοι από τη Γεσέν. Όταν έφτασαν στην Εθάμ, ο Ιεχωβά τούς πρόσταξε «να γυρίσουν πίσω και να στρατοπεδεύσουν μπροστά στην Πιαϊρώθ . . . δίπλα στη θάλασσα». Οι Αιγύπτιοι νόμισαν ότι ο λαός είχε χάσει το δρόμο του. (Εξ 13:20· 14:1-3) Κατά τα φαινόμενα είχαν παγιδευτεί ανάμεσα στην Ερυθρά Θάλασσα και στα βουνά. Καθώς τα αιγυπτιακά πολεμικά άρματα ήταν πίσω τους, φαινόταν να μην υπάρχει διέξοδος! Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο Ιεχωβά διέσωσε τον Ισραήλ και κατέστρεψε τον Φαραώ και το στρατό του. (Εξ 14:13-31) Με αυτόν τον τρόπο, ο Ιεχωβά κατέδειξε τη μεγάλη του δύναμη και έκανε να συζητιούνται «σε όλη τη γη» τα όσα επιτέλεσε για τον Ισραήλ.—Εξ 9:16· Ιη 2:10· 9:9.

[Πίνακας στη σελίδα 536]

ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ ΣΤΟ ΧΑΡΤΗ Και Σχετικά Εδάφια

Εθάμ

Εξ 13:20· Αρ 33:6

Γεσέν

Γε 47:27· Εξ 8:22

Μέμφις (;)

Εξ 12:30-32

Μιγδώλ

Εξ 14:2· Αρ 33:7

Πιαϊρώθ

Εξ 14:2, 9

Ραμεσσής

Εξ 12:37

Ερυθρά Θάλασσα

Εξ 14:9, 16, 21-30

Σοκχώθ

Εξ 12:37· 13:20

[Χάρτης στη σελίδα 536]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΠΙΘΑΝΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΞΟΔΟ

Πορεία Ισραηλιτών

Εμπορική Οδός Ελ Χατζ

Μεγάλη Θάλασσα

ΓΕΣΕΝ

Μέμφις

Ποταμός Νείλος

Ραμεσσής

Σοκχώθ

Εθάμ

Μιγδώλ

Πιαϊρώθ

Ερυθρά Θάλασσα

[Χάρτης στη σελίδα 537]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Βάθος σε Μέτρα —18—

Εθάμ

Μιγδώλ

Τζέμπελ Άτακα

Πιαϊρώθ

Τζέμπελ ελ Γαλάλα

Ερυθρά Θάλασσα —9—18—36—

Σημερινή τοπογραφική αποτύπωση του πυθμένα της Ερυθράς Θάλασσας στο μέρος όπου προφανώς έλαβε χώρα η διάβαση του Ισραήλ. Έχουν γίνει μεν κάποιες εργασίες εκβάθυνσης, αλλά ο πυθμένας βαθαίνει σταδιακά και από τις δύο όχθες. Από τη μια όχθη ως την άλλη, η απόσταση εδώ είναι περίπου 10 χλμ.

[Εικόνα στη σελίδα 537]

Άποψη της Ερυθράς Θάλασσας από την πιθανή τοποθεσία στην οποία ο Ιεχωβά χώρισε τα νερά στα δύο για να περάσει ο Ισραήλ πάνω σε ξηρά

Η ΣΚΗΝΗ ΤΗΣ ΜΑΡΤΥΡΙΑΣ

ΜΕ ΤΗΝ κατεύθυνση του Ιεχωβά, η σκηνή της μαρτυρίας στήθηκε πρώτη φορά το 1512 Π.Κ.Χ. στην έρημο του Όρους Σινά. Αποτελούσε το κέντρο της αληθινής λατρείας για τον Ισραήλ, και μάλιστα βρισκόταν στο κέντρο του ισραηλιτικού στρατοπέδου. Ο απόστολος Παύλος εξηγεί ότι η σκηνή της μαρτυρίας ήταν προφητική παραβολή «της μεγαλύτερης και τελειότερης σκηνής», του μεγαλειώδους τόπου λατρείας του Θεού.—Εβρ 9:9, 11.

[Διάγραμμα στη σελίδα 538]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Βενιαμίν Εφραΐμ Μανασσής

ΓΗΡΣΩΝΙΤΕΣ Δ

Νεφθαλί Δαν Ασήρ

ΜΕΡΑΡΙΤΕΣ Β

Γαδ Ρουβήν Συμεών

ΚΑΑΘΙΤΕΣ Ν

Ζαβουλών Ιούδας Ισσάχαρ

ΑΑΡΩΝ Α

Αυλή

Άγια

Άγια των Αγίων

0——6 μ.

[Εικόνα στη σελίδα 539]

Ο αρχιερέας προσκίαζε τον Ιησού Χριστό (Εβρ 4:14· 9:11)

[Εικόνα στη σελίδα 539]

Με το αίμα θυσιασμένων ζώων, ο αρχιερέας ραντίζει το χώρο μπροστά από την κιβωτό της διαθήκης. Αυτό προσκίαζε το γεγονός ότι ο Ιησούς παρουσίασε την αξία της τέλειας ανθρώπινης θυσίας του στον ουρανό, ενώπιον της παρουσίας του Θεού (Εβρ 9:13, 14, 24)

[Εικόνα στη σελίδα 539]

Οι θυσίες ζώων, οι οποίες γίνονταν κατ’ εντολήν του Θεού, προεικόνιζαν το θυσιαστικό θάνατο που θα υφίστατο ο Ιησούς Χριστός ως λύτρο για την ανθρωπότητα (Ματ 20:28· Εβρ 10:5-10)

ΟΙ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΗΝ ΕΡΗΜΟ

ΜΕΤΑ την απελευθέρωσή του από την Αίγυπτο, ο Ισραήλ περιπλανήθηκε 40 χρόνια στην περιοχή του Σινά, ως επί το πλείστον μακριά από τις πολυσύχναστες εμπορικές οδούς. Επρόκειτο για μια “μεγάλη και φοβερή έρημο, με δηλητηριώδη φίδια και σκορπιούς και διψασμένο, άνυδρο έδαφος”. (Δευ 8:15) Γιατί αναγκάστηκαν να υποστούν αυτή την οδυνηρή δοκιμασία;

Στο Όρος Σινά (η πιθανή θέση του οποίου φαίνεται κάτω), ο Ιεχωβά συγκέντρωσε τους Ισραηλίτες μετά την αναχώρησή τους από την Αίγυπτο, τους έδωσε τους νόμους του μέσω του Μωυσή και τους οργάνωσε σε έθνος. Κατόπιν αυτού, θα μπορούσαν να είχαν μπει στην Υποσχεμένη Γη σε σύντομο διάστημα, αλλά αυτό δεν έγινε. Γιατί; Παρ’ όλα όσα είχε κάνει ο Ιεχωβά για αυτούς, εκδήλωσαν απιστία και στασίασαν εναντίον του Μωυσή, τον οποίο είχε διορίσει ο Θεός για να τους καθοδηγεί. Οι Ισραηλίτες, επιλέγοντας να πιστέψουν μια άσχημη αναφορά για τη Χαναάν, εξέφρασαν τη λαχτάρα να οδηγηθούν πίσω στην Αίγυπτο! (Αρ 14:1-4) Αυτό επέφερε την άμεση κρίση του Ιεχωβά: Θα περνούσαν σαράντα χρόνια προτού μπει το έθνος στην Υποσχεμένη Γη. Ως τότε, τα άπιστα μέλη αυτής της γενιάς θα είχαν πεθάνει.

Οι εμπειρίες του Ισραήλ στην έρημο αποτελούν δυναμική προειδοποίηση για τους Χριστιανούς σήμερα να αποφεύγουν την παγίδα της απιστίας.—Εβρ 3:7-12.

[Πίνακας στη σελίδα 541]

ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ Και Σχετικά Εδάφια

Ασηρώθ

Αρ 12:1-16

Έρημος Σιν

Εξ 16:1-36

Κάδης

Αρ 12:16–14:35· 20:1-21

Κιβρώθ-αττααβά

Αρ 11:4-34

Μαράχ

Εξ 15:23-26

Όρος Νεβώ

Δευ 34:1-4

Όρος Σινά

Εξ 18:5–40:38·Λευ 1:1–27:34· Αρ 1:1–10:32

Όρος Ωρ

Αρ 20:22-29· 33:37-39

Πεδιάδες του Μωάβ

Αρ 22:1–36:13· Δευ 1:1–33:29

Ρεφιδίμ

Εξ 17:1-16

[Χάρτης στη σελίδα 541]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Πορεία που Ακολούθησαν οι Ισραηλίτες

Κύριες Εμπορικές Οδοί

Μεγάλη Θάλασσα

Δρόμος προς τη Γη των Φιλισταίων

Ποταμός Ιορδάνης

Πεδιάδες του Μωάβ

Όρ. Νεβώ

Αλμών- διβλαθαΐμ

Διβών-γαδ

Αράδ

Ιγέ-αβαρίμ

Ζαλμωνά

Φουνών

Όρ. Ωρ

Αλμυρή Θάλασσα

Έρημος Ζιν

Βενέ-ιαακάν

Κάδης

Δρόμος του Βασιλιά

Δρόμος προς τη Σιουρ

Έρημος Φαράν

Ωρ-αγγιδγάδ

Ρισσά

Ιοτβαθά

Αβρωνά

Εσιών-γεβέρ

Οδός Ελ Χατζ

Ριμμών-φαρές

Έρημος της Εθάμ

Μαράχ

Αιλίμ

Έρημος Σιν

Δοφκά

Ασηρώθ

Κιβρώθ- αττααβά

Ρεφιδίμ

Όρ. Σινά

Ερυθρά Θάλασσα

[Εικόνα στη σελίδα 542]

Οι οάσεις ήταν σπάνιες σε αυτή τη γη που περιγράφεται ως “άνυδρη”

[Εικόνα στη σελίδα 542]

Επρόκειτο για μια «μεγάλη και φοβερή έρημο», στην οποία ο Ισραήλ περιπλανήθηκε 40 χρόνια

[Εικόνα στη σελίδα 542]

Ο μυχός του Κόλπου της Άκαμπα. Οι Ισραηλίτες στρατοπέδευσαν εδώ προς το τέλος της 40χρονης περιπλάνησής τους στην έρημο

ΦΥΤΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ

Η ΕΛΙΑ, η αμυγδαλιά, η κάππαρη, η χουρμαδιά—αυτά είναι μόνο λίγα από τα σχεδόν εκατό φυτά και δέντρα που αναφέρονται στις Γραφές. Γνωρίζοντας κάποια πράγματα γύρω από τα φυτά της Αγίας Γραφής, έχουμε στη διάθεσή μας χρήσιμες πληροφορίες που αποσαφηνίζουν το νόημα ορισμένων Γραφικών δηλώσεων.

Εξετάστε για παράδειγμα το ελαιόδεντρο—ένα από τα πολυτιμότερα φυτά στους Βιβλικούς χρόνους (βλέπε εικόνα στα δεξιά). Αυτό το όμορφο δέντρο, του οποίου ο κορμός είναι συνήθως συστραμμένος και ροζιασμένος, είναι πολύ ανθεκτικό και συχνά αιωνόβιο. Αναφέρεται νωρίς στις Γραφές. Μετά τον Κατακλυσμό, ένα περιστέρι επέστρεψε στον Νώε, στην κιβωτό, «και είχε ένα φρεσκοκομμένο φύλλο ελιάς στο ράμφος του». Αυτό έδωσε στον Νώε να καταλάβει ότι τα νερά είχαν υποχωρήσει.—Γε 8:11.

Ο Βιβλικός ψαλμωδός αναφέρθηκε έμμεσα σε μερικά από τα χαρακτηριστικά του ελαιόδεντρου όταν υποσχέθηκε σε εκείνους που φοβούνται τον Ιεχωβά: «Οι γιοι σου θα είναι σαν βλαστάρια από ελαιόδεντρα γύρω από το τραπέζι σου». (Ψλ 128:1-3) Μοσχεύματα που κόβονται από κάποιο αναπτυγμένο ελαιόδεντρο χρησιμοποιούνται πολλές φορές ως απαρχή καινούριων δέντρων. Εκτός από αυτό, τα γέρικα ελαιόδεντρα μπορεί να βγάλουν από τις ρίζες τους βλαστάρια, διαιωνίζοντας με αυτόν τον τρόπο τον εαυτό τους. Σαν αυτά τα βλαστάρια, οι γιοι περιβάλλουν τον πατέρα, συμβάλλοντας στην ευτυχία της οικογένειας.

Το αειθαλές ελαιόδεντρο έχαιρε μεγάλης εκτίμησης για το λάδι του. Το ελαιόλαδο αποτελούσε βασικό στοιχείο της διατροφής των Ισραηλιτών και χρησίμευε ευρέως ως καλλυντικό και ως καύσιμο, ενώ ήταν επίσης σπουδαίο εμπορεύσιμο αγαθό. Το χρησιμοποιούσαν για να μαλακώσουν και να καταπραΰνουν μώλωπες και τραύματα. (Λου 10:33, 34) Η επάλειψη του κεφαλιού με ελαιόλαδο έχει επίσης καταπραϋντική και αναζωογονητική επίδραση. Γι’ αυτό, οι πρεσβύτεροι της Χριστιανικής εκκλησίας νουθετούνται να προσεύχονται για ένα πνευματικά άρρωστο άτομο, μεταφορικά «αλείβοντάς τον με λάδι στο όνομα του Ιεχωβά»—χρησιμοποιώντας το Λόγο του Θεού για να τον καταπραΰνουν, να τον διορθώσουν και να τον παρηγορήσουν.—Ιακ 5:13-15.

[Εικόνα στη σελίδα 543]

Αγριομολόχα

[Εικόνα στη σελίδα 543]

Μαυροσούσαμο

[Εικόνα στη σελίδα 543]

Άνθος Κάππαρης

[Εικόνα στη σελίδα 544]

Ο μανδραγόρας, μέλος της οικογένειας Σολανίδες, παράγει έναν κιτρινωπό καρπό περίπου σε μέγεθος δαμάσκηνου

[Εικόνα στη σελίδα 544]

Η Σουλαμίτισσα παρομοίασε τις μπούκλες του αγαπημένου της ποιμένα με τσαμπιά από χουρμάδες

[Εικόνα στη σελίδα 544]

Η αμυγδαλιά είναι ένα από τα πρώτα καρποφόρα δέντρα που ανθίζουν στο Ισραήλ. Ο καρπός της είναι εκλεκτό έδεσμα

[Εικόνα στη σελίδα 544]

Ο πάπυρος, μεγάλο υδρόβιο φυτό από το οποίο έφτιαχναν χαρτί

[Εικόνα στη σελίδα 544]

Το λινάρι, από το οποίο φτιάχνεται το λινό ύφασμα

[Εικόνα στη σελίδα 544]

Ένα από τα πολλά βαλσαμοφόρα φυτά το οποίο παράγει αρωματικό έλαιο

ΓΑΑΒΑ

(Γααβά) [Λόφος].

Πόλη του Βενιαμίν, η οποία παραχωρήθηκε στους Κααθίτες, και μια από τις 13 ιερατικές πόλεις. (Ιη 18:21, 24· 21:17, 19· 1Χρ 6:54, 60) Η Γααβά βρισκόταν προφανώς κοντά στο βόρειο όριο του βασιλείου του Ιούδα, εξού και η έκφραση «από τη Γααβά μέχρι τη Βηρ-σαβεέ». (2Βα 23:8) Η αρχαία πόλη ταυτίζεται συνήθως με το χωριό Τζαμπά, περίπου 9 χλμ. ΒΒΑ του Όρους του Ναού στην Ιερουσαλήμ. Μια απότομη κοιλάδα χωρίζει το μέρος αυτό από το σημείο όπου εικάζεται ότι βρισκόταν η αρχαία Μιχμάς. Στην κοιλάδα υπάρχουν δύο λόφοι με απότομες βραχώδεις πλαγιές. Αυτοί ενδεχομένως αντιστοιχούν στους “απόκρημνους βράχους” Βοσές και Σενέ οι οποίοι είχαν σχήμα δοντιού και βρίσκονταν ο ένας «απέναντι από τη Μιχμάς» και ο άλλος «απέναντι από τη Γααβά».—1Σα 14:4, 5.

Η Γααβά ήταν μια από τις πόλεις που έπαιξαν κάποιον ρόλο στην εκστρατεία του Βασιλιά Σαούλ εναντίον των Φιλισταίων. Προφανώς ύστερα από υπόδειξη του πατέρα του, του Σαούλ, ο Ιωνάθαν πάταξε τη «φρουρά» των Φιλισταίων στη Γααβά. (1Σα 13:3, 4) Για αντίποινα, οι Φιλισταίοι συγκέντρωσαν μια ισχυρή δύναμη στη Μιχμάς, γεγονός που έκανε πολλούς Ισραηλίτες να κρυφτούν φοβισμένοι—μερικοί μάλιστα κατέφυγαν στην απέναντι πλευρά του Ιορδάνη. (1Σα 13:5-7) Αργότερα, ο Ιωνάθαν ξεκινώντας από τη Γααβά κατόρθωσε να φτάσει μέχρι την προφυλακή των Φιλισταίων, η οποία χωρίς αμφιβολία βρισκόταν στην άκρη “του περάσματος της χαράδρας της Μιχμάς”. Χρησιμοποιώντας χέρια και πόδια, ο Ιωνάθαν σκαρφάλωσε στο απόκρημνο πέρασμα φτάνοντας μέχρι την προφυλακή, και σε συνεργασία με τον οπλοφόρο του πάταξε περίπου 20 Φιλισταίους.—1Σα 14:6-14· παράβαλε 1Σα 13:16, 23.

Χρόνια αργότερα, ο Ασά οχύρωσε τη Γααβά με πέτρες και ξύλα από τη Ραμά. (1Βα 15:22· 2Χρ 16:6) Σε χρόνο που δεν διευκρινίζει η Αγία Γραφή, ορισμένοι κάτοικοι της Γααβά οδηγήθηκαν σε εξορία στη Μαναχάθ. (1Χρ 8:6) Καθ’ οδόν προς την Ιερουσαλήμ, ο ασσυριακός στρατός υπό τον Σενναχειρείμ προφανώς πέρασε από τη Γααβά. (Ησ 10:24, 28-32) Μεταξύ των Ιουδαίων που επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία υπήρχαν “γιοι της Γααβά”, ενώ και η ίδια η πόλη κατοικήθηκε εκ νέου μετά την επιστροφή τους. (Εσδ 2:1, 26· Νε 7:6, 30· 11:31· 12:29) Αναφερόμενος στη χαρά της ανοικοδομημένης Ιερουσαλήμ, ο προφήτης Ζαχαρίας έδειξε ότι η λοφώδης και ορεινή γη ανάμεσα στη Γααβά και στη Ριμμών θα γινόταν επίπεδη όπως η Αραβά.—Ζαχ 14:10· βλέπε ΓΑΒΑΑ Αρ. 2.

ΓΑΑΛ

(Γαάλ) [πιθανώς, Αυτός που Αποστρέφεται· Αυτός που τον Αποστρέφονται].

Ο γιος του Αβδέ ο οποίος, μαζί με τους αδελφούς του, ήρθε στη Συχέμ και κέρδισε την εμπιστοσύνη των κτηματιών της πόλης. (Κρ 9:26) Οι κτηματίες αυτοί είχαν προηγουμένως ενισχύσει το χέρι του Αβιμέλεχ για να σκοτώσει τους γιους του Ιεροβάαλ (Γεδεών) και κατόπιν τον έκαναν βασιλιά τους. (Κρ 9:1-6) Όπως φαίνεται, ο Αβιμέλεχ διόρισε τον Ζεβούλ τοπικό άρχοντα στη Συχέμ, ενώ ο ίδιος ζούσε στην Αρουμά. Αργότερα αναπτύχθηκε κακό πνεύμα ανάμεσα στον Αβιμέλεχ και στους κτηματίες της Συχέμ. Τότε ο Γαάλ και οι αδελφοί του ξεσήκωσαν την πόλη να στασιάσει εναντίον του Αβιμέλεχ. Όταν ο Ζεβούλ το έμαθε αυτό, έστειλε αμέσως μήνυμα στον Αβιμέλεχ κάνοντας κάποιες εισηγήσεις σχετικά με το χειρισμό της κατάστασης που εντεινόταν. Ο Γαάλ και εκείνοι που ήταν μαζί του νικήθηκαν στην επακόλουθη μάχη εναντίον του Βασιλιά Αβιμέλεχ και τράπηκαν σε φυγή επιστρέφοντας στην πόλη. Τελικά, ο Ζεβούλ έδιωξε τον Γαάλ και τους αδελφούς του από τη Συχέμ.—Κρ 9:22-41.

ΓΑΑΜ

(Γαάμ).

Γιος του Ναχώρ, του αδελφού του Αβραάμ, από την παλλακίδα του τη Ρευμά.—Γε 22:23, 24.

ΓΑΑΡ

(Γαάρ).

Η κεφαλή μιας οικογένειας Νεθινίμ. Μερικοί από τους απογόνους του Γαάρ επέστρεψαν με τον Ζοροβάβελ από τη βαβυλωνιακή εξορία το 537 Π.Κ.Χ.—Εσδ 2:1, 2, 43, 47· Νε 7:49.

ΓΑΑΣ

(Γαάς) [πιθανώς, Αυτός που Κλονίζει· Αυτός που Κλονίζεται].

Το όνομα ενός λόφου στην ορεινή περιοχή του Εφραΐμ, Ν της Θιμνάθ-χέρες (ή Θιμνάθ-σεράχ). (Ιη 24:30· Κρ 2:9) Οι κοιλάδες των χειμάρρων του Γαάς, για τις οποίες γίνεται λόγος στα εδάφια 2 Σαμουήλ 23:30 και 1 Χρονικών 11:32, προφανώς ήταν ρεματιές που υπήρχαν στην περιοχή αυτού του λόφου.

ΓΑΒΑΑ

(Γαβαά) [Λόφος].

1. Πόλη στην ορεινή περιοχή του Ιούδα. (Ιη 15:1, 48, 57) Μερικοί λόγιοι τη συνδέουν με το σημερινό Ελ Τζαμπά, περίπου 12 χλμ. ΔΝΔ της Βηθλεέμ. Άλλοι, ωστόσο, πιστεύουν ότι η αρχαία Γαβαά βρισκόταν κάπου στην περιοχή ΝΑ της Χεβρών, δεδομένου ότι καταχωρίζεται με άλλες πόλεις της ευρύτερης εκείνης περιοχής. (Ιη 15:55-57) Αυτή η πόλη (ή εκείνη που εξετάζεται στον Αρ. 2) ίσως ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα της Μααχά (της Μιχαΐας), μητέρας του βασιλιά Αβιάμ (Αβιά) του Ιούδα.—2Χρ 13:1, 2· 1Βα 15:1, 2.

2. Πόλη στην περιοχή του Βενιαμίν (Ιη 18:28), η οποία ονομάζεται και «Γαβαά του Βενιαμίν» (1Σα 13:2), «Γαβαά των γιων του Βενιαμίν» (2Σα 23:29) και «Γαβαά του Σαούλ» (2Σα 21:6). Προφανώς βρισκόταν κοντά στην κύρια οδό που συνέδεε την Ιεβούς (Ιερουσαλήμ) με τη Ραμά. (Κρ 19:11-15) Λόγω της θέσης της σε ένα από τα υψώματα της κεντρικής οροσειράς της Παλαιστίνης, η Γαβαά χρησίμευε ως παρατηρητήριο σε καιρό πολέμου. (1Σα 14:16) Οι λόγιοι ταυτίζουν γενικά αυτή την πόλη με το Τελλ ελ-Φουλ (Γκιβάτ Σαούλ), το οποίο βρίσκεται περίπου 5 χλμ. Β του Όρους του Ναού στην Ιερουσαλήμ.

Η γραφή των λέξεων Γααβά (αρσενικό γένος της λέξης που σημαίνει «Λόφος») και Γαβαά (θηλυκό γένος του όρου που σημαίνει «Λόφος») στην εβραϊκή είναι σχεδόν πανομοιότυπη. Πολλοί πιστεύουν ότι το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει λάθη αντιγραφής στο Μασοριτικό κείμενο, γι’ αυτό και προτείνουν σε ορισμένα εδάφια την αντικατάσταση της λέξης «Γαβαά» από τη λέξη «Γααβά» και αντίστροφα. Σε σχέση με αυτό, ένα σχολιολόγιο, αναφερόμενο στο 13ο και στο 14ο κεφάλαιο του Πρώτου Σαμουήλ, επισημαίνει: «Ωστόσο, οι απόψεις των σχολιαστών σχετικά με το πού πρέπει να γίνουν αντικαταστάσεις διαφέρουν πολύ (λ.χ. ο Σμιθ αντικαθιστά τη Γαβαά με τη Γααβά παντού· ο Κένεντι αντικαθιστά τη Γαβαά με τη Γααβά στο [13ο κεφάλαιο] εδάφιο 2, τη Γααβά με τη Γαβαά στο εδάφιο 3 και τη Γαβαά με τη Γααβά στο 14:2)· ενώ δεν είναι αδύνατον να καταλάβει κανείς την εξέλιξη της εκστρατείας χωρίς τέτοιου είδους τροποποιήσεις». (Τα Βιβλία της Αγίας Γραφής, του Εκδοτικού Οίκου Σοντσίνο [Soncino Books of the Bible], επιμέλεια Α. Κοέν, Λονδίνο, 1951, Σαμουήλ, σ. 69) Στα εδάφια Κριτές 20:10, 33 τα συμφραζόμενα υποδηλώνουν ότι εννοείται η «Γαβαά», γι’ αυτό και πολλοί μεταφραστές αποκλίνουν σε αυτό το σημείο από την απόδοση του Μασοριτικού κειμένου και χρησιμοποιούν τη λέξη «Γαβαά» αντί της «Γααβά».

Κατά την περίοδο των Κριτών, η πόλη της Γαβαά πρωταγωνίστησε σε ένα περιστατικό που έφερε στα πρόθυρα της εξόντωσης ολόκληρη τη φυλή του Βενιαμίν. Ένας ηλικιωμένος άνθρωπος κάλεσε κάποιον Εφραϊμίτη Λευίτη και την παλλακίδα του να διανυκτερεύσουν στο σπίτι του. Έπειτα από λίγο, άχρηστοι άντρες της Γαβαά περικύκλωσαν το σπίτι ζητώντας να τους δοθεί ο Λευίτης για να έχουν σχέσεις μαζί του. Όταν ο Λευίτης τούς παρέδωσε την παλλακίδα του, εκείνοι την κακοποίησαν τόσο πολύ όλη τη νύχτα ώστε η γυναίκα πέθανε το πρωί. (Αυτή η συγκλονιστική αμαρτία μπορεί να υπονοείται στα εδ. Ωσ 9:9 και 10:9.) Επειδή η φυλή του Βενιαμίν κάλυψε τους ένοχους άντρες της Γαβαά, οι άλλες φυλές έκαναν πόλεμο με τον Βενιαμίν. Υπέστησαν δύο φορές σοβαρές απώλειες προτού τελικά νικήσουν τους Βενιαμίτες και παραδώσουν τη Γαβαά στη φωτιά. (Κρ 19:15–20:48) (Μερικοί συνδέουν το Βιβλικό υπόμνημα σχετικά με την καταστροφή της Γαβαά με τα αρχαιολογικά στοιχεία που φέρθηκαν στο φως στο Τελλ ελ-Φουλ και μαρτυρούν ότι η πόλη κάηκε.)

Η Γαβαά ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα του πρώτου βασιλιά του Ισραήλ, του Σαούλ (1Σα 10:26· 15:34), και προφανώς του Ιτταΐ (Ιθαΐ), ενός από τους κραταιούς άντρες του Δαβίδ (2Σα 23:8, 29· 1Χρ 11:26, 31), καθώς και του Αχιέζερ και του Ιεχωάς, δύο πολεμιστών που συντάχθηκαν με τον Δαβίδ στη Σικλάγ. (1Χρ 12:1-3) Η Γαβαά προφανώς υπήρξε και η πρώτη πρωτεύουσα του βασιλείου του Ισραήλ υπό τον Σαούλ. Στη Γαβαά έκαναν έκκληση για βοήθεια αγγελιοφόροι από την Ιαβείς (Ιαβείς-γαλαάδ) όταν αντιμετώπισαν πολιορκία από τους Αμμωνίτες, και από εκεί ο Βασιλιάς Σαούλ συγκάλεσε αμέσως τον Ισραήλ για πόλεμο, προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτή η απειλή. (1Σα 11:1-7) Αργότερα, ο Σαούλ είχε ως ορμητήριο των πολεμικών επιχειρήσεών του κατά των Φιλισταίων τα περίχωρα της Γαβαά. (1Σα 13:2-4, 15· 14:2, 16) Επίσης, σε δύο περιπτώσεις άντρες της Ζιφ έδωσαν αναφορά στον Σαούλ, στη Γαβαά, για το πού κρυβόταν ο καταζητούμενος Δαβίδ.—1Σα 23:19· 26:1.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Δαβίδ, εφτά από τους γιους και τους εγγονούς του Σαούλ θανατώθηκαν στη Γαβαά («Γαβαών», σύμφωνα με Ακύλα, Σύμμαχο και Ο΄) λόγω της ενοχής αίματος που βάρυνε τον οίκο του Σαούλ επειδή εκείνος είχε θανατώσει πολλούς Γαβαωνίτες. Η δε χήρα παλλακίδα του Σαούλ φύλαγε τα πτώματα για να μη γίνουν βορά των νεκροφάγων πουλιών και ζώων.—2Σα 21:1-10.

Τον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ. ο Ιεχωβά αναφέρθηκε προφητικά στη Γαβαά, μέσω του προφήτη Ησαΐα, λέγοντας ότι είχε τραπεί σε φυγή εξαιτίας του ασσυριακού στρατού που προέλαυνε προς την Ιερουσαλήμ. (Ησ 10:24, 29-32) Επίσης, μέσω του Ωσηέ, ο Θεός σκιαγραφεί προφητικά μια κατάσταση στην οποία το βόρειο δεκάφυλο βασίλειο φαίνεται σαν να είχε ήδη κατακτηθεί, ο δε εχθρός φαίνεται να απειλεί τη Γαβαά και τη Ραμά του Βενιαμίν (στο νότιο βασίλειο του Ιούδα).—Ωσ 5:8-10.

ΓΑΒΑΑΘ-ΑΑΡΑΛΩΘ

(Γαβαάθ-ααραλώθ) [Λόφος των Ακροβυστιών].

Το μέρος όπου, μετά τη διάβαση του Ιορδάνη, περιτμήθηκαν όλοι οι άρρενες Ισραηλίτες οι οποίοι είχαν γεννηθεί στην έρημο. Η Γαβαάθ-ααραλώθ βρισκόταν κοντά στην πόλη της Ιεριχώς και ονομάστηκε Γάλγαλα.—Ιη 5:3-10· βλέπε ΓΑΛΓΑΛΑ Αρ. 1.

ΓΑΒΑΑΘΙΤΗΣ

(Γαβααθίτης) [Της (Από τη) Γαβαά].

Κάτοικος της «Γαβαά του Βενιαμίν». (1Σα 14:16· 1Χρ 12:1-3) Ο προσδιορισμός αυτός χρησιμοποιείται για τον Σεμαά, οι «γιοι» του οποίου υπηρετούσαν στο στρατό του Δαβίδ.

ΓΑΒΑΩΝ

(Γαβαών) [Λοφώδης Τόπος], ΓΑΒΑΩΝΙΤΕΣ (Γαβαωνίτες).

Η πόλη της Γαβαών συνδέεται σήμερα με το ελ-Τζιμπ, περίπου 9,5 χλμ. ΒΒΔ του Όρους του Ναού στην Ιερουσαλήμ. Εκεί έχουν βρεθεί πολλά χερούλια πήλινων αγγείων που φέρουν το όνομα Γαβαών γραμμένο με αρχαίους εβραϊκούς χαρακτήρες. Η αρχαία τοποθεσία, η οποία βρισκόταν σε έναν λόφο που υψώνεται περίπου 60 μ. πάνω από τη γύρω πεδιάδα, καταλαμβάνει μια έκταση περίπου 65 στρ.

Τα πρόσφατα χρόνια έγιναν εκεί αρχαιολογικές ανασκαφές. Οι ανασκαφείς καθάρισαν μια σήραγγα μήκους 51 μ. λαξευμένη σε συμπαγή βράχο. Η σήραγγα αυτή, κατά την αρχαιότητα, φωτιζόταν από λυχνάρια τα οποία ήταν τοποθετημένα σε κόγχες που υπήρχαν ανά ισομήκη διαστήματα στους τοίχους. Η σήραγγα διέθετε 93 σκαλοπάτια λαξευμένα στο βράχο και οδηγούσε από το εσωτερικό της Γαβαών, από ένα σημείο πολύ κοντά στην άκρη της, σε ένα τεχνητό σπήλαιο-δεξαμενή που τροφοδοτούνταν από μια πηγή περίπου 25 μ. κάτω από το τείχος της πόλης. Αυτό εξασφάλιζε στους Γαβαωνίτες ασφαλές απόθεμα νερού ακόμη και σε καιρό πολιορκίας. Οι ανασκαφείς ανακάλυψαν επίσης ένα στρογγυλό φρεάτιο ή δεξαμενή που είχε λαξευτεί στο βράχο, με διάμετρο 11,3 μ. Μια ελικοειδής σκάλα, με σκαλοπάτια πλάτους 1,5 μ. περίπου, οδηγεί προς τα κάτω με τη φορά των δεικτών του ρολογιού, γύρω από το τοίχωμα του φρεατίου. Από τον πυθμένα του φρεατίου, σε βάθος 10,8 μ., τα σκαλοπάτια συνεχίζουν για άλλα 13,6 μ. μέσα από μια θολωτή σκάλα που οδηγεί σε έναν θάλαμο με νερό. Το αν αυτό το φρεάτιο, ή δεξαμενή, πρέπει να ταυτιστεί με τη Βιβλική «δεξαμενή της Γαβαών» δεν είναι βέβαιο.—2Σα 2:13.

Επαφές με τον Ιησού του Ναυή. Την εποχή του Ιησού του Ναυή η Γαβαών κατοικούνταν από Ευαίους—ένα από τα εφτά χαναανιτικά έθνη που προορίζονταν για καταστροφή. (Δευ 7:1, 2· Ιη 9:3-7) Οι Γαβαωνίτες αποκαλούνταν και Αμορραίοι, καθώς αυτή η ονομασία φαίνεται ότι μερικές φορές εφαρμοζόταν γενικά σε όλους τους Χαναναίους. (2Σα 21:2· παράβαλε Γε 10:15-18· 15:16.) Ανόμοια με τους άλλους Χαναναίους, οι Γαβαωνίτες συνειδητοποίησαν ότι, παρά τη στρατιωτική τους δύναμη και το μέγεθος της πόλης τους, η αντίσταση θα ήταν μάταιη επειδή ο Ιεχωβά πολεμούσε για τον Ισραήλ. Γι’ αυτό και μετά την καταστροφή της Ιεριχώς και της Γαι, οι άντρες της Γαβαών, εκπροσωπώντας προφανώς και άλλες τρεις πόλεις των Ευαίων—την Κεφιρά, τη Βηρώθ και την Κιριάθ-ιαρίμ (Ιη 9:17)—έστειλαν μια αντιπροσωπεία στον Ιησού του Ναυή, στα Γάλγαλα, κάνοντας έκκληση για ειρήνη. Οι Γαβαωνίτες πρέσβεις—ντυμένοι με φθαρμένα ενδύματα και σανδάλια και κουβαλώντας σκισμένα ασκιά κρασιού, φθαρμένα σακιά και ξερό, θρυμματισμένο ψωμί—προσποιήθηκαν ότι έρχονταν από μακρινή γη η οποία, επομένως, δεν περιλαμβανόταν στην πορεία των κατακτήσεων του Ισραήλ. Αναγνώρισαν το χέρι του Ιεχωβά σε ό,τι είχε συμβεί νωρίτερα στην Αίγυπτο και στους Αμορραίους βασιλιάδες Σηών και Ωγ. Σοφά, όμως, δεν αναφέρθηκαν σε αυτό που είχε συμβεί στην Ιεριχώ και στη Γαι, καθώς αυτές οι ειδήσεις δεν θα ήταν δυνατόν να είχαν φτάσει στην «πολύ μακρινή γη» τους πριν από την υποτιθέμενη αναχώρησή τους. Οι εκπρόσωποι του Ισραήλ εξέτασαν και αποδέχτηκαν τα στοιχεία και σύναψαν μαζί τους διαθήκη που προέβλεπε ότι θα τους άφηναν να ζήσουν.—Ιη 9:3-15.

Λίγο αργότερα, το τέχνασμα αποκαλύφτηκε, αλλά η διαθήκη παρέμεινε σε ισχύ. Τυχόν παραβίασή της θα έθετε υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία του Ισραήλ και θα επέσυρε περιφρόνηση για το όνομα του Ιεχωβά μεταξύ των άλλων εθνών. Όταν ο Ιησούς του Ναυή ζήτησε εξηγήσεις από τους Γαβαωνίτες για την πανουργία τους, εκείνοι αναγνώρισαν ξανά ότι ο Ιεχωβά πολιτευόταν με τον Ισραήλ και κατόπιν έθεσαν τους εαυτούς τους στο έλεός του λέγοντας: «Ορίστε! είμαστε στο χέρι σου. Όπως φαίνεται καλό και σωστό στα μάτια σου να κάνεις σε εμάς, κάνε». Κατόπιν αυτού, καταστάθηκαν ξυλοκόποι και νεροκουβαλητές για τη σύναξη και για το θυσιαστήριο του Ιεχωβά.—Ιη 9:16-27.

Παρότι η διαθήκη που σύναψε ο Ιησούς του Ναυή και οι άλλοι αρχηγοί με τους Γαβαωνίτες ήταν αποτέλεσμα εξαπάτησης, η διαθήκη αυτή προφανώς ήταν σύμφωνη με το θέλημα του Ιεχωβά. (Ιη 11:19) Απόδειξη αυτού αποτελεί το γεγονός πως, όταν πέντε Αμορραίοι βασιλιάδες επιδίωξαν να εξολοθρεύσουν τους Γαβαωνίτες, ο Ιεχωβά ευλόγησε την επιχείρηση διάσωσης που ανέλαβε ο Ισραήλ, ρίχνοντας μάλιστα μεγάλους χαλαζόλιθους πάνω στον εχθρό και παρατείνοντας θαυματουργικά τη διάρκεια της ημέρας για να διεξαχθεί η μάχη. (Ιη 10:1-14) Επίσης, οι Γαβαωνίτες, τόσο με το ότι επιδίωξαν να συνάψουν διαθήκη ειρήνης με τον Ισραήλ όσο και με το ότι στράφηκαν για βοήθεια στον Ιησού του Ναυή όταν απειλήθηκαν, εκδήλωσαν πίστη στην ικανότητα που έχει ο Ιεχωβά να εκπληρώνει το λόγο του και να φέρνει απελευθέρωση, κάτι για το οποίο επαινέθηκε η Ραάβ από την Ιεριχώ και χάρη στο οποίο διατηρήθηκε ζωντανή η ίδια και το σπιτικό της. Επιπλέον, οι Γαβαωνίτες είχαν υγιή φόβο για τον Θεό του Ισραήλ.—Παράβαλε Ιη 2:9-14· 9:9-11, 24· 10:6· Εβρ 11:31.

Υπό την Κυριαρχία του Ισραήλ. Η Γαβαών αποτέλεσε κατόπιν μια από τις πόλεις της περιοχής του Βενιαμίν που παραχωρήθηκαν στους Ααρωνικούς ιερείς. (Ιη 18:21, 25· 21:17-19) Ο Βενιαμίτης Ιεϊήλ προφανώς ήταν «ο πατέρας» ή ο ιδρυτής ενός οίκου εκεί. (1Χρ 8:29· 9:35) Ένας από τους κραταιούς άντρες του Δαβίδ, ο Ισμαΐας, ήταν Γαβαωνίτης (1Χρ 12:1, 4), και ο ψευδοπροφήτης Ανανίας, σύγχρονος του Ιερεμία, ήταν από τη Γαβαών.—Ιερ 28:1.

Τον 11ο αιώνα Π.Κ.Χ. η Γαβαών και η γύρω περιοχή υπήρξαν το θέατρο μιας σύγκρουσης ανάμεσα στο στρατό του Ις-βοσθέ, που τελούσε υπό τις διαταγές του Αβενήρ, και στο στρατό του Δαβίδ, που τελούσε υπό την αρχηγία του Ιωάβ. Αρχικά, προφανώς για να ξεκαθαριστεί το ζήτημα του ποιος θα έπρεπε να είναι βασιλιάς όλου του Ισραήλ, ορίστηκε να μονομαχήσουν 12 άντρες από την κάθε παράταξη. Ωστόσο, η μονομαχία δεν έδωσε τη λύση, γιατί κάθε πολεμιστής διαπέρασε τον αντίπαλό του με το σπαθί, με αποτέλεσμα να πεθάνουν και οι 24. Ακολούθως ξέσπασε σκληρή μάχη, και ο Αβενήρ έχασε 18πλάσιους άντρες από ό,τι ο Ιωάβ. Συνολικά σκοτώθηκαν 380 άντρες, περιλαμβανομένου του Ασαήλ, αδελφού του Ιωάβ, ο οποίος θανατώθηκε από τον Αβενήρ. (2Σα 2:12-31) Εκδικούμενος το θάνατο του Ασαήλ, ο Ιωάβ δολοφόνησε αργότερα τον Αβενήρ. (2Σα 3:27, 30) Έπειτα από κάποιο διάστημα, κοντά στη μεγάλη πέτρα που υπήρχε στη Γαβαών, ο Ιωάβ σκότωσε και τον ίδιο του τον εξάδελφο, τον Αμασά, ανιψιό του Δαβίδ, τον οποίο ο Δαβίδ είχε διορίσει αρχηγό του στρατεύματος.—2Σα 20:8-10.

Στο πέρασμα των αιώνων, οι πρώτοι εκείνοι Γαβαωνίτες συνέχισαν να υφίστανται ως λαός, παρότι ο Βασιλιάς Σαούλ σχεδίασε την εξόντωσή τους. Ωστόσο, οι Γαβαωνίτες πρόσμεναν υπομονετικά τον Ιεχωβά ώστε να αποκαλύψει εκείνος την αδικία. Ο Ιεχωβά το έκανε αυτό μέσω μιας τριετούς πείνας στη διάρκεια της βασιλείας του Δαβίδ. Ο Δαβίδ, αφού ρώτησε τον Ιεχωβά και έμαθε ότι υπήρχε ενοχή αίματος, μίλησε με τους Γαβαωνίτες προκειμένου να εξακριβώσει τι έπρεπε να γίνει για να επιτευχθεί εξιλέωση. Οι Γαβαωνίτες απάντησαν ορθά ότι αυτό δεν ήταν «ζήτημα ασημιού ή χρυσού», επειδή σύμφωνα με το Νόμο δεν ήταν δυνατόν να γίνει δεκτό λύτρο για κάποιον δολοφόνο. (Αρ 35:30, 31) Επίσης, αναγνώρισαν ότι δεν μπορούσαν να θανατώσουν κανέναν χωρίς νομική έγκριση. Έτσι λοιπόν, μόνο έπειτα από επιπλέον ερωτήσεις του Δαβίδ ζήτησαν να τους δοθούν εφτά “γιοι” του Σαούλ. Το γεγονός ότι η ενοχή αίματος βάρυνε τόσο τον Σαούλ όσο και τον οίκο του υποδηλώνει ότι, αν και ο Σαούλ πιθανότατα πρωτοστάτησε σε αυτή τη δολοφονική ενέργεια, οι “γιοι” του ίσως συμμετείχαν σε αυτήν είτε άμεσα είτε έμμεσα. (2Σα 21:1-9) Αν είναι έτσι, τότε δεν επρόκειτο για μια περίπτωση στην οποία οι γιοι πέθαναν για τις αμαρτίες των πατέρων τους (Δευ 24:16), αλλά για μια περίπτωση ανταποδοτικής δικαιοσύνης, σε αρμονία με το νόμο «ψυχή θα είναι αντί ψυχής».—Δευ 19:21.

Ενόσω ζούσε ο Δαβίδ, η σκηνή της μαρτυρίας μεταφέρθηκε στη Γαβαών. (1Χρ 16:39· 21:29, 30) Εκεί ο Σολομών πρόσφερε θυσίες στην αρχή της βασιλείας του. Επίσης, στη Γαβαών εμφανίστηκε σε αυτόν ο Ιεχωβά σε όνειρο προτρέποντάς τον να του ζητήσει ό,τι επιθυμούσε.—1Βα 3:4, 5· 9:1, 2· 2Χρ 1:3, 6, 13.

Χρόνια αργότερα, ο προφήτης Ησαΐας (28:21, 22), προλέγοντας την παράξενη πράξη και το ασυνήθιστο έργο που θα επιτελούσε ο Ιεχωβά εγειρόμενος εναντίον του ίδιου του λαού του, παραλληλίζει το γεγονός αυτό με τα όσα συνέβησαν στην Κοιλάδα της Γαβαών. Πιθανότατα, αυτό παραπέμπει στη νίκη που έδωσε ο Θεός στον Δαβίδ επί των Φιλισταίων (1Χρ 14:16), αν όχι και στην πολύ προγενέστερη ήττα του συνασπισμού των Αμορραίων την εποχή του Ιησού του Ναυή. (Ιη 10:5, 6, 10-14) Η προφητεία είχε μια εκπλήρωση το 607 Π.Κ.Χ., όταν ο Ιεχωβά επέτρεψε στους Βαβυλωνίους να καταστρέψουν την Ιερουσαλήμ και το ναό της.

Στη Μισπά, λίγο καιρό μετά την προειπωμένη καταστροφή, ο Ισμαήλ δολοφόνησε τον Γεδαλία, τον κυβερνήτη που είχε διορίσει ο Ναβουχοδονόσορ, ο βασιλιάς της Βαβυλώνας. Ο δολοφόνος και οι άντρες του αιχμαλώτισαν επίσης το λαό που είχε απομείνει στη Μισπά. Ωστόσο, ο Ιωανάν και οι άντρες του πρόφτασαν τον Ισμαήλ κοντά στα άφθονα νερά της Γαβαών και ανέκτησαν τους αιχμαλώτους.—Ιερ 41:2, 3, 10-16.

Άντρες από τη Γαβαών συγκαταλέγονταν ανάμεσα σε εκείνους που επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία το 537 Π.Κ.Χ., και ορισμένοι συμμετείχαν αργότερα στην επισκευή του τείχους της Ιερουσαλήμ.—Νε 3:7· 7:6, 7, 25.

[Εικόνα στη σελίδα 547]

ΓΑΒΒΑΘΑ

Βλέπε ΛΙΘΟΣΤΡΩΤΟ.

ΓΑΒΒΑΪ

(Γαββαΐ).

Βενιαμίτης που ήταν από τους επικεφαλής της διοικητικής περιφέρειας και του οποίου το όνομα εμφανίζεται σε έναν κατάλογο των ατόμων που κατοικούσαν στην Ιερουσαλήμ την εποχή του Νεεμία.—Νε 11:3, 7, 8.

ΓΑΒΕΑ

(Γαβεά) [Λόφος].

Πιθανώς, η πόλη Γαβαά (Ιη 15:57), της οποίας «πατέρας», δηλαδή ιδρυτής, ήταν ένας απόγονος του Χάλεβ, ο Σαιβά. (Βλέπε ΓΑΒΑΑ Αρ. 1) Ή, δεδομένου ότι το εβραϊκό κείμενο δεν διευκρινίζει αν πρόκειται για πόλη ή πρόσωπο, ένας απόγονος του Χάλεβ από τη φυλή του Ιούδα.—1Χρ 2:42, 49.

ΓΑΒΡΙΗΛ

(Γαβριήλ) [Ο Ακμαίος του Θεού].

Ο μόνος άγιος άγγελος εκτός του Μιχαήλ ο οποίος κατονομάζεται στην Αγία Γραφή· ο μόνος υλοποιημένος άγγελος ο οποίος αποκάλυψε το όνομά του. Ο Γαβριήλ εμφανίστηκε δύο φορές στον Δανιήλ: την πρώτη φορά κοντά στον ποταμό Ουλαΐ «το τρίτο έτος της βασιλείας του Βαλτάσαρ», για να εξηγήσει το όραμα του τράγου και του κριαριού το οποίο είδε ο Δανιήλ (Δα 8:1, 15-26), και τη δεύτερη φορά «το πρώτο έτος του Δαρείου» του Μήδου, για να του μεταβιβάσει την προφητεία σχετικά με τις «εβδομήντα εβδομάδες». (Δα 9:1, 20-27) Στον Ζαχαρία τον ιερέα, ο Γαβριήλ έφερε τα καλά νέα ότι εκείνος και η ηλικιωμένη σύζυγός του Ελισάβετ θα αποκτούσαν γιο, τον Ιωάννη (τον Βαφτιστή). (Λου 1:11-20) Στη Μαρία, την παρθένα μνηστή του Ιωσήφ, ο Γαβριήλ δήλωσε: «Χαίρε, εσύ η εξαιρετικά ευνοημένη· ο Ιεχωβά είναι μαζί σου». Στη συνέχεια της είπε ότι θα γεννούσε έναν γιο, τον Ιησού—αυτός «θα αποκληθεί Γιος του Υψίστου· και ο Ιεχωβά Θεός θα του δώσει το θρόνο του Δαβίδ του πατέρα του, . . . και δεν θα υπάρξει τέλος στη βασιλεία του».—Λου 1:26-38.

Από το Γραφικό υπόμνημα μαθαίνουμε ότι ο Γαβριήλ είναι ένα αγγελικό πλάσμα με υψηλή θέση το οποίο έχει στενή σχέση με την ουράνια αυλή, ότι “στέκεται κοντά στον Θεό”, ότι “στάλθηκε” από τον Θεό για να μεταφέρει ειδικά αγγέλματα σε υπηρέτες του Ιεχωβά εδώ στη γη (Λου 1:19, 26), και ότι στην όψη, είτε όταν εμφανίστηκε σε όραμα είτε όταν υλοποιήθηκε, ήταν «σαν ακμαίος άντρας», σε αρμονία με τη σημασία του ονόματός του.—Δα 8:15.

ΓΑΓΓΡΑΙΝΑ

Ο θάνατος των ιστών σε κάποιο τμήμα του σώματος, όπως ένα πόδι ή ένα δάχτυλο του ποδιού, ο οποίος οφείλεται σε διακοπή της κυκλοφορίας του αίματος. Στην ξηρά γάγγραινα, όπου οι αρτηρίες κλείνουν ή φράζουν (όπως, για παράδειγμα, στην αρτηριοσκλήρωση), τα προσβεβλημένα τμήματα γίνονται μαύρα και ξερά και αναισθητοποιούνται. Η υγρή γάγγραινα προσβάλλει συνήθως πολύ μικρά αιμοφόρα αγγεία—τα τριχοειδή αγγεία και τις μικρές φλέβες. Στην αεριογόνο γάγγραινα, τα βακτήρια στον νεκρωμένο ή θνήσκοντα ιστό μπορεί να δημιουργήσουν υποδόριες φυσαλίδες, πράγμα που οδηγεί σε ταχύτατη αποκόλληση των ιστών. Επειδή υπάρχει συνήθως άμεση σύνδεση μεταξύ βακτηρίων και γάγγραινας, η επακόλουθη λοίμωξη συντελεί πολλές φορές στην ταχύτατη εξάπλωση του θανάτου των κυττάρων. Αν τα βακτήρια εισχωρήσουν στην κυκλοφορία του αίματος, η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο κρίσιμη και οδηγεί στο θάνατο σε περίπτωση που δεν εφαρμοστεί αμέσως η κατάλληλη θεραπεία.

Ο απόστολος Παύλος χρησιμοποιεί αυτή τη λέξη μεταφορικά σε σχέση με τη διδασκαλία ψεύτικων δογμάτων και “κενών λόγων που βεβηλώνουν ό,τι είναι άγιο”. Τονίζει τον κίνδυνο που εγκυμονούν τέτοια λόγια για ολόκληρη την εκκλησία, λέγοντας: «Διότι αυτοί θα προχωρούν σε όλο και περισσότερη ασέβεια και ο λόγος τους θα απλώνεται σαν γάγγραινα». Στη συνέχεια παραθέτει παραδείγματα: «Ο Υμέναιος και ο Φιλητός συγκαταλέγονται σε αυτούς. Αυτοί έχουν παρεκκλίνει από την αλήθεια, λέγοντας ότι η ανάσταση έχει ήδη γίνει· και ανατρέπουν την πίστη μερικών». (2Τι 2:16-18) Λαβαίνοντας υπόψη έναν προηγούμενο συμβολισμό του Παύλου, στον οποίο παρουσιάζει την εκκλησία ως ένα σώμα με πολλά μέλη—πόδια, χέρια, και ούτω καθεξής (1Κο 12)—αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η μεταφορική χρήση της γάγγραινας και του κινδύνου που δημιουργεί για το ανθρώπινο σώμα τονίζει ιδιαίτερα το πόσο σημαντικό είναι να εξαλείφονται τα ψεύτικα δόγματα και τα ασεβή λόγια από τη Χριστιανική εκκλησία.

ΓΑΔ

[Καλοτυχία].

1. Γιος του Ιακώβ από την υπηρέτρια της Λείας, τη Ζελφά, η οποία γέννησε και το νεότερο αδελφό του Γαδ, τον Ασήρ. Όταν γεννήθηκε ο Γαδ στην Παδάν-αράμ το 1770 Π.Κ.Χ. περίπου, η Λεία αναφώνησε: «Τι καλοτυχία!», γι’ αυτό και τον ονόμασε Γαδ. (Γε 30:9-13· 35:26) Ο Γαδ συνόδευσε τους αδελφούς του σε δύο ταξίδια που έκαναν στην Αίγυπτο για να αγοράσουν σιτηρά από τον Ιωσήφ. (Γε 42:3· 43:15) Ήταν 42 ετών περίπου όταν αυτός και η οικογένειά του μετακόμισαν μαζί με τον πατέρα του τον Ιακώβ στην Αίγυπτο, το 1728 Π.Κ.Χ. (Γε 46:6, 7, 16) Έπειτα από 17 χρόνια, ο ετοιμοθάνατος Ιακώβ ευλόγησε τους 12 γιους του, λέγοντας για τον Γαδ: «Στον Γαδ ληστρική ομάδα θα κάνει επιδρομή, αλλά εκείνος θα κάνει επιδρομή στο πίσω άκρο».—Γε 49:1, 2, 19.

2. Η φυλή που προήλθε από τους εφτά γιους του Γαδ. Οι πολεμιστές της φυλής αριθμούσαν 45.650 το δεύτερο έτος μετά την Έξοδο από την Αίγυπτο. (Γε 46:16· Αρ 1:1-3, 24, 25) Ο Γαδ ανήκε στην ίδια τρίφυλη υποδιαίρεση με τον Ρουβήν και τον Συμεών. Στρατοπέδευαν Ν της σκηνής της μαρτυρίας. (Αρ 2:10-16) Κατά την οδοιπορία, πρώτη πήγαινε η υποδιαίρεση του Ιούδα, ακολουθούσαν οι Λευίτες των οικογενειών του Γηρσών και του Μεραρί οι οποίοι μετέφεραν τη σκηνή, και κατόπιν ερχόταν η υποδιαίρεση στην οποία ανήκε ο Γαδ. Αρχηγός του στρατεύματός τους ήταν ο Ελιασάφ ο γιος του Δεουήλ. (Αρ 10:14-20) Στο τέλος της οδοιπορίας μέσα από την έρημο, οι μάχιμοι άντρες του Γαδ αριθμούσαν μόνο 40.500—λιγότεροι κατά 5.150.—Αρ 26:15-18.

Η Περιοχή Του. Οι άντρες της φυλής του Γαδ, ακολουθώντας το επάγγελμα των πατέρων τους, ήταν κτηνοτρόφοι. (Γε 46:32) Γι’ αυτόν το λόγο, ζήτησαν ως εδαφική τους κληρονομιά την περιοχή Α του Ιορδάνη που είχε πλούσια βοσκή. Ο Μωυσής ανταποκρίθηκε παραχωρώντας αυτή την περιοχή στον Γαδ, στον Ρουβήν και στη μισή φυλή του Μανασσή, που είχαν και αυτοί πολλά ζωντανά. Ωστόσο, ο Μωυσής κατέστησε σαφές ότι αυτό θα γινόταν με τον όρο να βοηθήσουν οι εν λόγω φυλές τις υπόλοιπες να καθυποτάξουν την περιοχή Δ του Ιορδάνη. Αυτοί συμφώνησαν πρόθυμα και, αφού έφτιαξαν πέτρινα μαντριά για τα ζωντανά τους και πόλεις για τα μικρά τους, παραχώρησαν τους πολεμιστές που τους αναλογούσαν, οι οποίοι διέσχισαν τον Ιορδάνη για να συμμετάσχουν στην κατάκτηση της χώρας. (Αρ 32:1-36· Ιη 4:12, 13) Η περιοχή του Γαδ βρισκόταν παλιότερα στην κατοχή των Αμορραίων, τους οποίους είχαν νικήσει οι Ισραηλίτες υπό την ηγεσία του Μωυσή.—Αρ 32:33· Δευ 2:31-36· 3:8-20.

Η γη στην οποία κατοικούσε ο Γαδ αποτελούνταν από τα πεδινά εδάφη κατά μήκος του μεγαλύτερου τμήματος της ανατολικής όχθης του Ιορδάνη Ποταμού. Προς το Ν έφτανε σχεδόν μέχρι τη Νεκρά Θάλασσα και προς το Β σχεδόν μέχρι τη Θάλασσα της Χιννερέθ. Η περιοχή του Γαδ περιλάμβανε επίσης και τα ορεινότερα υψίπεδα, καθώς και την κοιλάδα του χειμάρρου Ιαβόκ. Επομένως, ένα μεγάλο μέρος της Γαλαάδ ανήκε στην εδαφική κληρονομιά του Γαδ. (Δευ 3:12, 13) Ο Γαδ συνόρευε προς το Β με τον Μανασσή και προς το Ν με τον Ρουβήν.—Ιη 13:24-28.

Μετά την κατάκτηση της χώρας, ο Ιησούς του Ναυή έδωσε στους Γαδίτες μερίδιο από τα λάφυρα και τους έστειλε στα σπίτια τους. Τότε ο Γαδ, μαζί με τον Ρουβήν και τον Μανασσή, έχτισε ένα μεγάλο θυσιαστήριο δίπλα στον Ιορδάνη. Οι άλλες φυλές θορυβήθηκαν, αλλά εκείνοι τους καθησύχασαν εξηγώντας τους πως έφτιαξαν το θυσιαστήριο για να είναι μάρτυρας ότι, όπως οι φυλές Δ του Ιορδάνη, έτσι και αυτοί θα λάτρευαν αποκλειστικά τον Ιεχωβά. Το θυσιαστήριο θα παρείχε διαβεβαίωση ότι δεν υπήρχε διαχωρισμός μεταξύ των φυλών Α και Δ του Ιορδάνη.—Ιη 22:1-34.

Όλα αυτά βρίσκονταν σε αρμονία με την ευλογία που έδωσε ο Ιακώβ στον Γαδ: «Στον Γαδ ληστρική ομάδα θα κάνει επιδρομή, αλλά εκείνος θα κάνει επιδρομή στο πίσω άκρο». (Γε 49:19) Η φυλή αυτή δεν φοβόταν να έχει τη μια πλευρά των ορίων της (την ανατολική) εκτεθειμένη σε ληστρικές ομάδες. Δεν επέλεξαν να ζουν στα ανατολικά οροπέδια μόνο και μόνο για να αποφύγουν να πολεμήσουν για τη γη Χαναάν. Τα αποχαιρετιστήρια λόγια του Ιακώβ προς τον Γαδ ήταν σαν εντολή να αντεπιτεθεί με αυτοπεποίθηση στους ληστές που θα έρχονταν εναντίον του και θα παραβίαζαν τα σύνορά του. Επιπλέον, οι Γαδίτες επέδραμαν εναντίον των επιδρομέων αναγκάζοντάς τους να τραπούν σε φυγή, ώστε να μπορούν κατόπιν οι Γαδίτες να καταδιώξουν το πίσω άκρο τους.

Και ο Μωυσής επίσης μίλησε για τις καλές ιδιότητες του Γαδ, όταν είπε: «Ευλογημένος είναι αυτός που πλαταίνει τα σύνορα του Γαδ. Σαν λιοντάρι θα κατοικήσει και θα ξεσκίσει το βραχίονα, ναι, την κορυφή του κεφαλιού. Και θα ξεχωρίσει το πρώτο μέρος για τον εαυτό του, διότι εκεί είναι φυλαγμένο το μερίδιο του νομοθέτη. Και θα συγκεντρωθούν οι κεφαλές του λαού. Τη δικαιοσύνη του Ιεχωβά θα εκτελέσει και τις δικαστικές του αποφάσεις προς τον Ισραήλ».—Δευ 33:20, 21.

Η Ραμώθ της Γαλαάδ, στην περιοχή του Γαδ, ήταν μια από τις πόλεις καταφυγίου τις οποίες όρισε ο Μωυσής. (Δευ 4:41-43) Άλλες Λευιτικές πόλεις στην περιοχή τους ήταν η Μαχαναΐμ, η Εσεβών και η Ιαζήρ. (Ιη 21:38, 39) Η πόλη Διβών, όπου το 1868 Κ.Χ. βρέθηκε η περίφημη Μωαβιτική Λίθος, ήταν μια από τις αρκετές πόλεις που ανοικοδόμησαν οι Γαδίτες όταν κατέλαβαν την περιοχή.—Αρ 32:1-5, 34, 35.

Ο Γαδ Πρόσφερε Υποστήριξη στον Δαβίδ. Όταν ο Δαβίδ βρισκόταν κάτω από περιορισμούς εξαιτίας του Σαούλ, διάφοροι αρχηγοί του στρατεύματος των γιων του Γαδ πέρασαν τον πλημμυρισμένο Ιορδάνη Ποταμό για να ταχθούν στο πλευρό του, στη Σικλάγ του Ιούδα. Αυτοί περιγράφονται ως «γενναίοι και κραταιοί άντρες, άντρες που πήγαιναν στο στρατό για τον πόλεμο, που είχαν συνεχώς έτοιμη τη μεγάλη ασπίδα και το κοντάρι, των οποίων τα πρόσωπα ήταν πρόσωπα λιονταριών και οι ίδιοι ήταν σαν τις γαζέλες στα βουνά ως προς την ταχύτητα. . . . Ο μικρότερος ήταν ισοδύναμος με εκατό και ο μεγαλύτερος με χίλιους». (1Χρ 12:1, 8-15) Αναφορικά με τη μάχη εναντίον των Αγηριτών και των συμμάχων τους, λέγεται για αυτούς (και για τον Ρουβήν και τον Μανασσή): «Εκείνοι κάλεσαν τον Θεό να τους βοηθήσει στον πόλεμο, και αυτός δέχτηκε να ακούσει την ικεσία για χάρη τους, επειδή εμπιστεύτηκαν σε αυτόν». Ως αποτέλεσμα, έπεσε στα χέρια τους ένας τεράστιος αριθμός αιχμαλώτων και πάρα πολλά ζώα.—1Χρ 5:18-22.

Ακολούθησε τον Ιεροβοάμ. Κατά τη διαίρεση του βασιλείου, η φυλή του Γαδ υποστήριξε το βόρειο τμήμα υπό τον Ιεροβοάμ. Χρόνια αργότερα, στην εποχή του Ιηού, όταν «ο Ιεχωβά άρχισε να ακρωτηριάζει σταδιακά τον Ισραήλ», ο Γαδ, ο οποίος ήταν εκτεθειμένος λόγω της θέσης του στα ανατολικά σύνορα, αποτέλεσε πεδίο μάχης ανάμεσα στο βόρειο βασίλειο του Ισραήλ και στη Συρία. (2Βα 10:32, 33) Τελικά, ο Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄, ο βασιλιάς της Ασσυρίας, εισέβαλε στην περιοχή του Γαδ και πήρε αιχμάλωτους τους κατοίκους. Αυτό έδωσε στους Αμμωνίτες τη δυνατότητα να πάρουν την περιοχή στην κατοχή τους.—2Βα 15:29· 1Χρ 5:26· Ιερ 49:1.

Στο προφητικό όραμα του Ιεζεκιήλ για τη διαμοίραση της χώρας, η μερίδα γης που ορίστηκε για τον Γαδ βρίσκεται στο νοτιότατο άκρο. (Ιεζ 48:27, 28) Στο 7ο κεφάλαιο της Αποκάλυψης όπου αναφέρονται οι φυλές του Ισραήλ, ο Γαδ κατονομάζεται τρίτος.

3. Προφήτης και οραματιστής. Όταν ο Δαβίδ κατοικούσε «στον απρόσιτο τόπο», στη σπηλιά της Οδολλάμ, επειδή κρυβόταν από τον Σαούλ, ο Γαδ τον συμβούλεψε να επιστρέψει στον Ιούδα. (1Σα 22:1-5) Όταν ο Δαβίδ προς το τέλος της βασιλείας του προέβη με αυθάδεια σε απογραφή, ο Ιεχωβά μέσω του Γαδ τού έδωσε τρεις εναλλακτικές τιμωρίες. Αργότερα ο Γαδ συμβούλεψε τον Δαβίδ να χτίσει θυσιαστήριο για τον Ιεχωβά στο αλώνι του Ορνά(ν). (2Σα 24:10-19· 1Χρ 21:9-19) Ο Γαδ συνέβαλε στην οργάνωση των μουσικών για το αγιαστήριο. (2Χρ 29:25) Στον Νάθαν και στον Γαδ αποδίδεται γενικά η ολοκλήρωση του Πρώτου Σαμουήλ και η συγγραφή ολόκληρου του Δεύτερου Σαμουήλ.—1Χρ 29:29.

ΓΑΔΑΡΗΝΟΙ

(Γαδαρηνοί) [Από τα Γάδαρα].

Το όνομα χρησιμοποιείται για τους κατοίκους μιας περιοχής όπου ο Χριστός Ιησούς εξέβαλε δαίμονες από δύο άντρες. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία που παρέχουν τα εγκυρότερα χειρόγραφα, ο Ματθαίος στο πρωτότυπο κείμενό του χρησιμοποίησε την έκφραση «χώρα των Γαδαρηνών», ενώ ο Μάρκος και ο Λουκάς, εξιστορώντας το περιστατικό, χρησιμοποίησαν την έκφραση «χώρα των Γερασηνών».—Ματ 8:28· Μαρ 5:1· Λου 8:26.

Σχετικά και με τις δύο αυτές χώρες αναφέρεται ότι βρίσκονταν «στην απέναντι πλευρά», δηλαδή στην ανατολική πλευρά της Θάλασσας της Γαλιλαίας. Ο προσδιορισμός «χώρα των Γαδαρηνών» ενδεχομένως αναφερόταν στην περιοχή γύρω από την πόλη Γάδαρα (το σημερινό Ουμ Κέις), η οποία βρισκόταν περίπου 10 χλμ. ΝΑ της Θάλασσας της Γαλιλαίας. Τα νομίσματα της πόλης συνήθως απεικονίζουν ένα πλοίο, στοιχείο που υποδηλώνει ότι η περιοχή της ίσως εκτεινόταν μέχρι τη Θάλασσα της Γαλιλαίας και επομένως θα μπορούσε να περιλαμβάνει τουλάχιστον κάποιο τμήμα της “χώρας των Γερασηνών”, στα Α της υδάτινης αυτής μάζας. Οι λόγιοι που υποστηρίζουν αυτή την άποψη συνδέουν τη «χώρα των Γερασηνών» με την περιοχή γύρω από το Κούρσι, μια πόλη κοντά στην ανατολική ακτή της Θάλασσας της Γαλιλαίας, περίπου 19 χλμ. Β της πόλης Γάδαρα. Ωστόσο, άλλοι πιστεύουν ότι η «χώρα των Γερασηνών» ίσως αναφέρεται στη μεγάλη περιοχή που είχε ως επίκεντρο την πόλη Γέρασα (Τζεράς), περίπου 55 χλμ. ΝΝΑ της Θάλασσας της Γαλιλαίας, και προβάλλουν την άποψη ότι εκτεινόταν Α εκείνης της λίμνης και συμπεριλάμβανε τη «χώρα των Γαδαρηνών». Όπως και να έχουν τα πράγματα, η αφήγηση του Ματθαίου δεν συγκρούεται σε κανένα σημείο με την αφήγηση του Μάρκου και του Λουκά.

Κοντά σε μια πόλη της χώρας των Γαδαρηνών που δεν κατονομάζεται, ο Ιησούς Χριστός συνάντησε δύο δαιμονισμένους που ήταν ασυνήθιστα άγριοι. Αυτοί κατοικούσαν ανάμεσα στα μνημεία, δηλαδή σε τάφους λαξευμένους σε βράχους ή σε φυσικές σπηλιές που χρησιμοποιούνταν ως τάφοι. Όταν ο Ιησούς εξέβαλε τους δαίμονες, τους επέτρεψε να καταλάβουν ένα μεγάλο κοπάδι γουρουνιών το οποίο στη συνέχεια όρμησε από έναν γκρεμό στη Θάλασσα της Γαλιλαίας και πνίγηκε. Αυτό ενόχλησε τόσο πολύ τους ντόπιους ώστε παρακάλεσαν τον Ιησού να φύγει από την περιοχή τους.—Ματ 8:28-34.

Παρότι ο Ματθαίος αναφέρει δύο άντρες, ο Μάρκος (5:2) και ο Λουκάς (8:27) στρέφουν την προσοχή σε έναν μόνο, αναμφίβολα επειδή η δική του περίπτωση ήταν πιο αξιοσημείωτη. Ίσως να ήταν πιο βίαιος και να υπέφερε από τη δαιμονοληψία πολύ περισσότερο καιρό από ό,τι ο άλλος άντρας. Επιπλέον, στη συνέχεια ίσως να ήταν ο μόνος που θέλησε να συνοδεύσει τον Γιο του Θεού. Ο Ιησούς δεν του επέτρεψε κάτι τέτοιο—αντ’ αυτού, του έδωσε την οδηγία να γνωστοποιήσει τι είχε επιτελέσει ο Θεός για χάρη του.

Αυτό διέφερε από τις οδηγίες που έδινε συνήθως ο Ιησούς να μη διαφημίζονται τα θαύματά του. Ο Ιησούς, αντί να επιζητεί την επίδειξη και τη δημοσιότητα και να κάνει τους ανθρώπους να διαμορφώνουν τα συμπεράσματά τους με βάση εντυπωσιακές ιστορίες, προφανώς ήθελε να καταλήγουν οι άλλοι στο ότι εκείνος ήταν πράγματι ο Χριστός με βάση ακλόνητα στοιχεία. Με αυτόν τον τρόπο εκπλήρωσε επίσης τα προφητικά λόγια που είχε εξαγγείλει ο Ησαΐας: «Δεν θα λογομαχήσει ούτε θα φωνάξει δυνατά ούτε θα ακούσει κανείς τη φωνή του στους πλατιούς δρόμους». (Ματ 12:15-21· Ησ 42:1-4) Ωστόσο, στην περίπτωση του πρώην δαιμονισμένου ήταν κατάλληλη μια εξαίρεση. Αυτός θα μπορούσε να δώσει μαρτυρία σε ανθρώπους με τους οποίους ο Γιος του Θεού θα είχε περιορισμένη μόνο επαφή, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη ότι είχαν ζητήσει από τον Ιησού να φύγει. Η παρουσία αυτού του ανθρώπου θα ήταν απόδειξη για τη δύναμη που είχε ο Ιησούς να επιτελεί καλά πράγματα, αντισταθμίζοντας έτσι όποια δυσμενή είδηση θα μπορούσε να διαδοθεί σχετικά με την απώλεια του κοπαδιού των γουρουνιών.—Μαρ 5:1-20· Λου 8:26-39· βλέπε ΓΟΥΡΟΥΝΙ.

ΓΑΔΓΑΔ

(Γαδγάδ).

Τοποθεσία όπου στρατοπέδευσαν οι Ισραηλίτες στην έρημο, η οποία πιθανότατα ταυτίζεται με την Ωρ-αγγιδγάδ. (Δευ 10:6, 7· παράβαλε Αρ 33:33.) Μερικοί, πιστεύοντας ότι η ονομασία «Γαδγάδ» διασώζεται στο τοπωνύμιο Ουάντι Χανταχίντ, προβάλλουν την άποψη ότι αυτή η τοποθεσία ίσως βρισκόταν στο Ουάντι Χανταχίντ, περίπου 65 χλμ. ΒΒΔ του Κόλπου της Άκαμπα. Ωστόσο, αυτό αμφισβητείται, δεδομένου ότι τα εβραϊκά σύμφωνα της λέξης Γαδγάδ στην πραγματικότητα δεν αντιστοιχούν με τα σύμφωνα της λέξης Χανταχίντ. Όσον αφορά τη σειρά με την οποία αναφέρονται στους Αριθμούς και στο Δευτερονόμιο τα μέρη όπου στρατοπέδευσαν οι Ισραηλίτες, βλέπε ΒΕΝΕ-ΙΑΑΚΑΝ.

ΓΑΔΔΙ

(Γαδδί) [πιθανώς από μια ρίζα που σημαίνει «καλοτυχία»].

Γιος του Σουσί από τη φυλή του Μανασσή. Ένας από τους 12 αρχηγούς τους οποίους έστειλε ο Μωυσής από την έρημο Φαράν για να κατασκοπεύσουν τη γη Χαναάν.—Αρ 13:2, 3, 11.

ΓΑΔΔΙΗΛ

(Γαδδιήλ) [Καλοτυχία του Θεού [από τον Θεό]].

Γιος του Σουδί από τη φυλή του Ζαβουλών. Ένας από τους 12 αρχηγούς τους οποίους έστειλε ο Μωυσής από την έρημο Φαράν για να κατασκοπεύσουν τη γη Χαναάν.—Αρ 13:2, 3, 10.

ΓΑΔΕΙ

(Γαδεί) [από μια ρίζα που σημαίνει «καλοτυχία»].

Ο πατέρας του Μεναήμ, του βασιλιά του Ισραήλ.—2Βα 15:14, 17.

ΓΑΔΙΤΕΣ

Βλέπε ΓΑΔ Αρ. 2.

ΓΑΖΑ

(Γάζα).

1. Αρχαία πόλη που μνημονεύεται στην πρώτη περιγραφή των συνόρων της Χαναάν. (Γε 10:19) Εκτός από τις περίπου 20 περιπτώσεις όπου αναφέρεται στην Αγία Γραφή, η Γάζα κατονομάζεται και σε αρχαία αιγυπτιακά αρχεία καθώς και σε επιγραφές που αποδίδονται στον Ραμσή Β΄, στον Τούθμωσι Γ΄ και στον Σέτι Α΄. Η Γάζα ήταν προφανώς η νοτιοδυτικότερη πόλη της περιοχής που είχε δοθεί στη φυλή του Ιούδα. (Ιη 15:20, 47· Κρ 6:3, 4) Οι κάτοικοί της λέγονταν Γαζίτες.—Ιη 13:3· Κρ 16:2.

Μερικοί ταυτίζουν τη Γάζα με το Τελλ ελ-Άτζουλ (Τελ Μπετ Εγκλάγιμ), αλλά αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί από τις αρχαιολογικές ανασκαφές που έγιναν εκεί. Γενικά, η αρχαία πόλη συνδέεται με τη σύγχρονη Γάζα (Γάζε· Άζα) η οποία βρίσκεται γύρω στα 80 χλμ. ΔΝΔ της Ιερουσαλήμ. Αν και τη χωρίζουν από τη Μεσόγειο Θάλασσα κυματοειδείς αμμόλοφοι οι οποίοι εισχωρούν στην ακτή σε πλάτος περίπου 5 χλμ., η Γάζα βρίσκεται σε μια περιοχή με πολλά νερά, γνωστή για τους ελαιώνες της, τα οπωροφόρα δέντρα και τις συκομουριές της, τα αμπέλια της και τα σιτηρά της. Η γεωργία πιθανότατα συνέβαλε στην ευμάρεια της αρχαίας Γάζας. Αλλά η σπουδαιότητά της ήταν κατά κύριο λόγο απόρροια της θέσης της επί της κύριας οδού που συνέδεε την Αίγυπτο με την Παλαιστίνη. Η θέση αυτή την καθιστούσε «πύλη» για τη διέλευση των καραβανιών και των στρατευμάτων.

Υπό Φιλισταϊκή Κυριαρχία. Κάποια στιγμή πριν από την Έξοδο του Ισραήλ από την Αίγυπτο το 1513 Π.Κ.Χ., οι Χαμίτες Καφθορίμ (Γε 10:6, 13, 14) εκδίωξαν τους «Αβίμ, που κατοικούσαν σε οικισμούς μέχρι τη Γάζα». (Δευ 2:23) Όταν οι Ισραηλίτες μπήκαν στην Υποσχεμένη Γη, η Γάζα ήταν φιλισταϊκή πόλη και ανάμεσα στους κατοίκους της υπήρχαν μερικοί από τους Ανακίμ. Παρότι οι πολεμικές επιχειρήσεις του Ισραήλ υπό την ηγεσία του Ιησού του Ναυή έφτασαν μέχρι τη Γάζα, η πόλη προφανώς δεν καταλήφθηκε. Παρέμεινε φιλισταϊκή, και μερικοί από τους Ανακίμ συνέχισαν να ζουν εκεί. (Ιη 10:41· 11:22· 13:2, 3) Η Γάζα είχε δοθεί στη φυλή του Ιούδα η οποία αργότερα κατέλαβε την πόλη, αλλά δεν διατήρησε την κυριαρχία της σε αυτήν. (Ιη 15:20, 47· Κρ 1:18) Στις ημέρες του Σαμψών, η Γάζα ήταν και πάλι φιλισταϊκή—μια οχυρωμένη πόλη, με έναν “οίκο” που χρησιμοποιούνταν για τη λατρεία του Δαγών, στην ταράτσα του οποίου χωρούσαν περίπου 3.000 άτομα, αν όχι περισσότερα.

Σε μια περίπτωση, ενόσω ο Σαμψών βρισκόταν στη Γάζα, «σηκώθηκε τα μεσάνυχτα και έπιασε τις πόρτες της πύλης της πόλης και τους δύο παραστάτες και τα έβγαλε μαζί με την αμπάρα και τα έβαλε πάνω στους ώμους του και τα ανέβασε στην κορυφή του βουνού που βρίσκεται μπροστά στη [που βλέπει προς τη] Χεβρών». (Κρ 16:1-3) Η Χεβρών απείχε γύρω στα 60 χλμ. από τη Γάζα. Το πού ακριβώς βρισκόταν το βουνό που έβλεπε προς τη Χεβρών δεν είναι σίγουρο. Αλλά και μόνο το γεγονός ότι ο Σαμψών μετέφερε τις πόρτες και τους παραστάτες, και μάλιστα τα ανέβασε σε ένα βουνό, ήταν ξεκάθαρη εκδήλωση θαυματουργικής δύναμης που μόνο το πνεύμα του Ιεχωβά καθιστά εφικτή.

Αργότερα, ο Σαμψών προκάλεσε την κατάρρευση του προαναφερόμενου οίκου που χρησιμοποιούνταν για τη λατρεία του Δαγών, γεγονός το οποίο κατέληξε στο θάνατο τόσο του ίδιου όσο και των Φιλισταίων που είχαν συγκεντρωθεί εκεί.—Κρ 16:21-30.

Η Γάζα προφανώς παρέμεινε φιλισταϊκή καθ’ όλη την περίοδο των Κριτών (1Σα 6:17) και κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης των βασιλιάδων του Ισραήλ. Η εξουσία του Βασιλιά Σολομώντα προς τα ΝΔ έφτανε μέχρι τη Γάζα, αλλά προφανώς οι Φιλισταίοι εξακολουθούσαν να ζουν εκεί.—1Βα 4:21, 24.

Υπό Ασσυριακή και Βαβυλωνιακή Διακυβέρνηση. Προς τα τέλη του ένατου αιώνα Π.Κ.Χ., ο Ιεχωβά δήλωσε μέσω του Αμώς του προφήτη του ότι θα έστελνε «φωτιά» στα τείχη της Γάζας, ως ανταπόδοση για το γεγονός ότι αυτή οδήγησε σε εξορία άτομα για να τα παραδώσει στους Εδωμίτες. (Αμ 1:6, 7) Παρότι οι “εξόριστοι” δεν προσδιορίζονται συγκεκριμένα ως Εβραίοι, πιθανότατα εδώ γίνεται λόγος για αιχμαλώτους τους οποίους πήραν οι Φιλισταίοι σε επιδρομές στον Ιούδα.—Παράβαλε 2Χρ 21:16, 17· Ιωλ 3:4-6.

Όχι πολύ αργότερα—γύρω στα μέσα του όγδοου αιώνα Π.Κ.Χ.—η Γάζα άρχισε να γεύεται τη «φωτιά» του πολέμου. Σύμφωνα με ασσυριακά χρονικά, ο Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄ κατέκτησε τη Γάζα αλλά ο βασιλιάς της ο Άννων κατέφυγε στην Αίγυπτο. (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή [Ancient Near Eastern Texts], επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 283) Προφανώς ο Άννων κατάφερε να επιστρέψει σύντομα στη Γάζα, διότι ο Σαργών Β΄ ισχυρίζεται ότι νίκησε τόσο αυτόν όσο και τον αιγυπτιακό στρατό που είχε συμμαχήσει μαζί του υπό τον Σίμπε. Ο Σαργών Β΄ ισχυρίζεται ότι αιχμαλώτισε ο ίδιος προσωπικά τον Άννωνα και ότι τον μετέφερε δεμένο με ποδόδεσμα.—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή, σ. 285.

Από τότε και έπειτα φαίνεται ότι η Γάζα ήταν γενικά πιστή στην Ασσυρία. Επομένως, η επίθεση του Βασιλιά Εζεκία εναντίον των Φιλισταίων, τους οποίους πάταξε μέχρι τη Γάζα, ενδεχομένως να αποτελούσε μια φάση της εξέγερσής του κατά της Ασσυρίας. (2Βα 18:1, 7, 8) Μετά την εξέγερση αυτή, ο Βασιλιάς Σενναχειρείμ ξεκίνησε την εκστρατεία του εναντίον του Ιούδα και, σύμφωνα με τα χρονικά του, έδωσε τις πόλεις του Ιούδα τις οποίες κατέλαβε στον Μιτιντί το βασιλιά της Αζώτου, στον Παδί το βασιλιά της Ακκαρών (ο οποίος είχε φυλακιστεί στην Ιερουσαλήμ) και στον Σιλιβέλ το βασιλιά της Γάζας.—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή, σ. 287, 288.

Την εποχή του Ιερεμία, ο στρατός της Αιγύπτου χτύπησε τη Γάζα. (Ιερ 47:1) Πριν από αυτό το γεγονός, η εξαγγελία του Ιεχωβά εναντίον των Φιλισταίων είχε δείξει ότι τους περίμενε συμφορά από το Β: «Φαλακρότητα θα επέλθει στη Γάζα». (Ιερ 47:2-5· βλέπε επίσης Ιερ 25:17, 20.) Όπως μπορεί να εννοηθεί από άλλες περικοπές του βιβλίου του Ιερεμία (1:14· 46:20), τα «νερά» από «το βορρά» για τα οποία γίνεται λόγος στο εδάφιο Ιερεμίας 47:2 προφανώς υποδηλώνουν τα βαβυλωνιακά στρατεύματα. Ο Βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ της Βαβυλώνας κατέλαβε όντως αυτή την περιοχή (2Βα 24:1, 7) και ο βασιλιάς της Γάζας αναφέρεται σε βαβυλωνιακές επιγραφές. (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή, σ. 308) Κατά συνέπεια, η φράση «προτού ο Φαραώ χτυπήσει τη Γάζα» (Ιερ 47:1) φαίνεται να προσδιορίζει απλώς το χρόνο κατά τον οποίο ήρθε στον Ιερεμία ο λόγος του Ιεχωβά σχετικά με τους Φιλισταίους. Δεν συνδέεται κατ’ ανάγκην άμεσα με την επικείμενη εκτέλεση κρίσης «από το βορρά» για την οποία γίνεται λόγος κατόπιν.

Καταστρέφεται. Ο προφήτης Σοφονίας, σύγχρονος του Ιερεμία, διασάλπισε μια παρόμοια κρίση από τον Ιεχωβά για τη Γάζα: «Θα γίνει πόλη εγκαταλειμμένη». (Σοφ 2:4) Και η προφητεία του Ζαχαρία επίσης, η οποία καταγράφηκε μετά την πτώση της Βαβυλώνας, έκανε λόγο για μελλοντικές συμφορές: «Η Γάζα θα νιώσει πολύ δυνατούς πόνους». (Ζαχ 9:5) Η ιστορία επιβεβαιώνει την εκπλήρωση των προειπωμένων συμφορών. Το δεύτερο ήμισυ του τέταρτου αιώνα Π.Κ.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος, έπειτα από πεντάμηνη πολιορκία (δίμηνη, κατά την Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΑ΄, 325 [viii, 4]), κατέλαβε τη Γάζα. Πολλοί κάτοικοί της σφαγιάστηκαν και οι επιζώντες πουλήθηκαν ως δούλοι. Πάνω από 200 χρόνια αργότερα, ο Ιουδαίος Αλέξανδρος Ιανναίος κατέστρεψε ολοκληρωτικά την πόλη έπειτα από πολιορκία ενός χρόνου.—Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΓ΄, 364 (xiii, 3).

Παρότι ο Ρωμαίος κυβερνήτης της Συρίας, ο Γαβίνιος, διέταξε την ανοικοδόμηση της Γάζας, η ανοικοδόμηση αυτή πιθανότατα έγινε σε άλλη θέση. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΔ΄, 87, 88 [v, 3]) Μερικοί λόγιοι πιστεύουν ότι στο εδάφιο Πράξεις 8:26 η λέξη ἔρημος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου αναφέρεται στην παλιότερη, εγκαταλειμμένη Γάζα (για παράδειγμα, η AT αποδίδει τη φράση ως εξής: «Η πόλη είναι τώρα έρημη»). Άλλοι λόγιοι πιστεύουν ότι η λέξη ἔρημος αναφέρεται στο δρόμο που οδηγεί στην πόλη, εξού και η απόδοση «αυτός είναι ερημικός δρόμος».—ΜΝΚ· παράβαλε JB, NE, RS, ΛΧ, ΚΛΠ, ΜΠΚ.

2. Πόλη με εξαρτώμενες κωμοπόλεις στην περιοχή του Εφραΐμ. (1Χρ 7:28) Η ακριβής θέση της είναι άγνωστη. Η Γάζα ίσως βρισκόταν στα περίχωρα της αρχαίας Γαι, ενδεχομένως δε και να ταυτίζεται με αυτήν. Η απόδοση «Αγιάχ» που υπάρχει σε αρκετές ξενόγλωσσες μεταφράσεις της Αγίας Γραφής υποστηρίζεται από πολλά εβραϊκά χειρόγραφα. Ωστόσο, η απόδοση «Γάζα» μαρτυρείται και αυτή σε άλλα εβραϊκά χειρόγραφα, καθώς και στα Ταργκούμ.

ΓΑΖΑΜ

(Γαζάμ) [πιθανώς, Κάμπια [από μια ρίζα που σημαίνει «κόβω»]].

Προπάτορας κάποιων Νεθινίμ οι οποίοι επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία με τον Ζοροβάβελ.—Εσδ 2:1, 2, 43, 48· Νε 7:46, 51.

ΓΑΖΕΖ

(Γαζέζ) [Κουρευτής].

Το εδάφιο 1 Χρονικών 2:46 λέει ότι η Εφά, η παλλακίδα του Χάλεβ, γέννησε τον Χαρράν, τον Μοσά και τον Γαζέζ, και κατόπιν αναφέρει ότι ο Χαρράν «έγινε πατέρας του Γαζέζ». Επομένως, μπορεί να υπήρχαν δύο άντρες με το όνομα Γαζέζ: (1) ένας γιος του Χάλεβ και (2) ένας εγγονός του Χάλεβ. Αν, όμως, η φράση: «Όσο για τον Χαρράν, αυτός έγινε πατέρας του Γαζέζ» είναι απλώς επεξήγηση η οποία διευκρινίζει ότι ο Γαζέζ που αναφέρεται αρχικά είναι, όχι γιος του Χάλεβ, αλλά εγγονός του, αυτό θα σήμαινε ότι υπήρχε μόνο ένας Γαζέζ, δηλαδή ο γιος του Χαρράν και εγγονός του Χάλεβ.

ΓΑΖΕΛΑ

[εβρ. κείμενο, τσεβί· τσεβιγιάχ (θηλυκή γαζέλα)· τσαβά’· τσεβα’άχ (θηλυκή γαζέλα)· ελλ. κείμενο, δορκάς].

Όνομα που χρησιμοποιείται για ορισμένες ποικιλίες μικρής αντιλόπης, οι οποίες χαρακτηρίζονται από ταχύτητα και χάρη. Η γαζέλα η δορκάς (Gazella dorcas), που υπάρχει στην Αίγυπτο, στην Αραβία, στην Παλαιστίνη και στη Συρία, πιθανώς ήταν γνωστή στους αρχαίους Εβραίους. Αυτό το ζώο έχει μήκος γύρω στο 1 μ. και ύψος περίπου 60 εκ. στους ώμους. Τόσο το αρσενικό όσο και το θηλυκό έχουν κέρατα σε σχήμα λύρας, τα οποία φέρουν δακτυλίους και μπορεί να φτάνουν σε μήκος τα 30 εκ. Το χρώμα αυτής της γαζέλας είναι ως επί το πλείστον ανοιχτό καστανό, με σκούρες και ανοιχτόχρωμες λωρίδες στο πρόσωπο, και λευκό στην κοιλιά και στο πίσω μέρος της. Το τρίχωμά της είναι κοντό και λείο. Μια άλλη ποικιλία γαζέλας που μπορεί να ήταν γνωστή στους Ισραηλίτες είναι η γαζέλα η αραβική (Gazella arabica), η οποία έχει λίγο μεγαλύτερο μέγεθος και πιο σκούρο καστανό χρώμα.—ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 955.

Η Αγία Γραφή κάνει νύξη για την ταχύτητα της γαζέλας, που συγκαταλέγεται στα γρηγορότερα θηλαστικά. (Ασμ 2:17· 8:14) Η ταχύτητα του Ασαήλ, αδελφού του Ιωάβ, καθώς και ορισμένων Γαδιτών παρομοιάστηκε με της γαζέλας. (2Σα 2:18· 1Χρ 12:8) Προειπώθηκε ότι η πτώση της Βαβυλώνας θα έκανε τους αλλοεθνείς που την υποστήριζαν και προσκολλούνταν σε αυτήν να τραπούν σε φυγή σαν γαζέλες, ο καθένας για τη γη του. (Ησ 13:14) Αυτό το πλάσμα μνημονεύεται, επίσης, ως παράδειγμα του πώς πρέπει να ενεργεί κανείς γρήγορα για να μην παγιδευτεί.—Παρ 6:5.

Η γαζέλα παρουσιάζεται σε ορισμένες παραστατικές περιγραφές του Άσματος Ασμάτων (2:9· 4:5· 7:3), πιθανότατα λόγω της ομορφιάς και της χάρης της. Επίσης, μνημονεύεται και στον όρκο με τον οποίο όρκισε η Σουλαμίτισσα τις κόρες της Ιερουσαλήμ, ουσιαστικά δεσμεύοντάς τες επικαλούμενη καθετί που έχει ομορφιά και χάρη.—Ασμ 2:7· 3:5.

Σύμφωνα με τους όρους του Νόμου που δόθηκε μέσω του Μωυσή, η γαζέλα μπορούσε να χρησιμοποιείται για τροφή. (Δευ 12:15, 22· 14:4, 5· 15:22) Ήταν ένα από τα κρέατα που παρέχονταν τακτικά στο πλούσιο τραπέζι του Σολομώντα.—1Βα 4:22, 23.

ΓΑΖΙΤΕΣ

(Γαζίτες) [Της Γάζας (Από τη Γάζα)].

Κάτοικοι της Γάζας. Και στις δύο περιπτώσεις όπου χρησιμοποιείται αυτή η λέξη αναφέρεται σε Φιλισταίους.—Ιη 13:2, 3· Κρ 16:1, 2· βλέπε ΓΑΖΑ Αρ. 1.

ΓΑΘ

[Πατητήρι].

Πόλη των Φιλισταίων αρχόντων του άξονα. (1Σα 6:17, 18) Λόγω της θέσης που κατείχε Α της Πεδιάδας της Φιλιστίας, η Γαθ διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαρκή πάλη για κυριαρχία μεταξύ Ισραηλιτών και Φιλισταίων. Η Γαθ ήταν η γενέτειρα του Γολιάθ και άλλων γιγαντόσωμων πολεμιστών, και κατοικούνταν από τους Ανακίμ όταν ο Ισραήλ πέρασε τον Ιορδάνη για να μπει στην Υποσχεμένη Γη. (Ιη 11:22· 1Σα 17:4· 2Σα 21:15-22· 1Χρ 20:4-8) Οι κάτοικοι της Γαθ λέγονταν Γιθίτες.—Ιη 13:3.

Η κατάκτηση της Υποσχεμένης Γης από τον Ιησού του Ναυή δεν περιλάμβανε τα εδάφη των Φιλισταίων. Τα εδάφη αυτά επρόκειτο να καταληφθούν αργότερα. Ωστόσο, όταν ο Ιεχωβά έδωσε στον Ιησού του Ναυή την οδηγία να διαμοιράσει τη γη στις φυλές, η κληρονομιά του Ιούδα περιέλαβε και την περιοχή όπου βρισκόταν η Γαθ.—Ιη 13:2, 3· 15:1, 5, 12.

Σε απροσδιόριστες περιόδους, τόσο οι Εφραϊμίτες όσο και οι Βενιαμίτες είχαν κάποιες συγκρούσεις με τους Γιθίτες, όπως αναφέρεται παρεμπιπτόντως στις γενεαλογίες.—1Χρ 7:20, 21· 8:13.

Στις ημέρες του Σαμουήλ, η κιβωτός της διαθήκης που είχε πιαστεί οδηγήθηκε στη Γαθ, αλλά αυτό είχε ολέθριες συνέπειες για τους κατοίκους της πόλης. (1Σα 5:8, 9) Λίγο αργότερα, ο Ισραήλ υπέταξε τους Φιλισταίους, και έτσι κάποιες πόλεις που είχαν πάρει οι Φιλισταίοι από τον Ισραήλ «επανέρχονταν στον Ισραήλ, από την Ακκαρών ως τη Γαθ». (1Σα 7:14) Ύστερα από κάποιο διάστημα, όταν ο Δαβίδ σκότωσε τον Γιθίτη γίγαντα Γολιάθ, ο Ισραήλ καταδίωξε τους Φιλισταίους μέχρι την Ακκαρών και τη Γαθ.—1Σα 17:23, 48-53.

Μετέπειτα, όταν ο Δαβίδ αναγκάστηκε να γίνει φυγάς εξαιτίας του Σαούλ, βρήκε καταφύγιο στη Γαθ. Αλλά μόλις οι υπηρέτες του Αγχούς, του βασιλιά της Γαθ, άρχισαν να λένε: «Δεν είναι αυτός ο Δαβίδ ο βασιλιάς της χώρας;» ο Δαβίδ φοβήθηκε και προσποιήθηκε ότι ήταν παράφρων ώστε να μπορέσει να ξεφύγει. (1Σα 21:10-15) Ο Δαβίδ συνέθεσε δύο ψαλμούς σε ανάμνηση αυτής της εμπειρίας που είχε στη Γαθ. (Ψλ 34:Επιγρ.· 56:Επιγρ.) Ωστόσο, όταν επισκέφτηκε ξανά τη Γαθ, δεν πήγε ως μοναχικός φυγάς αλλά ως ηγέτης 600 πολεμιστών και των οικογενειών τους. Ο Αγχούς, αγωνιώντας αναμφίβολα να κερδίσει την υποστήριξη του Δαβίδ κατά του Σαούλ, πρόσφερε σε αυτόν και στους άντρες του ασφαλή διαμονή στην πόλη Σικλάγ, όπου και έμειναν μέχρις ότου σκοτώθηκε ο Σαούλ 16 μήνες αργότερα. Ακολούθως, ο Δαβίδ μετακόμισε στη Χεβρών. (1Σα 27:2–28:2· 29:1-11· 2Σα 1:1· 2:1-3) Στη θρηνωδία που συνέθεσε για τον Σαούλ και τον Ιωνάθαν, ο Δαβίδ ανέφερε ότι η είδηση για το θάνατο του Σαούλ θα έφερνε χαρά και αγαλλίαση στις φιλισταϊκές πόλεις Γαθ και Ασκαλών.—2Σα 1:20.

Στη διάρκεια της βασιλείας του Δαβίδ, η Γαθ και οι εξαρτώμενες κωμοπόλεις της περιήλθαν στην κατοχή του Ισραήλ. (1Χρ 18:1) Ορισμένοι άντρες της Γαθ έγιναν όσιοι υποστηρικτές του Δαβίδ, και όταν ο Δαβίδ τράπηκε σε φυγή εξαιτίας του Αβεσσαλώμ, υπήρχαν και 600 Γιθίτες ανάμεσα σε αυτούς που τον ακολούθησαν. (2Σα 15:18) Αλλά στη διάρκεια της βασιλείας του Σολομώντα ο Αγχούς εξακολουθούσε να χαρακτηρίζεται βασιλιάς της Γαθ. (1Βα 2:39-41) Προφανώς ο Αγχούς ήταν υποτελής άρχοντας και όχι βασιλιάς με τη συνήθη έννοια. (Βλέπε ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ.) Ο διάδοχος του Σολομώντα, ο Ροβοάμ, ανοικοδόμησε και οχύρωσε τη Γαθ.—2Χρ 11:5-8.

Ο Βασιλιάς Αζαήλ της Συρίας κατέλαβε τη Γαθ από τον Βασιλιά Ιωάς του Ιούδα, κάποιο διάστημα μετά το 23ο έτος του Ιωάς (876 Π.Κ.Χ.). (2Βα 12:6, 17) Αργότερα, οι Φιλισταίοι πρέπει να ανέκτησαν τον έλεγχο της πόλης, δεδομένου ότι ο Οζίας την κατέλαβε εκ νέου όταν εκστράτευσε εναντίον τους. (2Χρ 26:3, 6) Ο προφήτης Αμώς και, μετέπειτα, ο Μιχαίας παρουσιάζουν τη Γαθ ως πόλη αλλοεθνών. (Αμ 6:2· Μιχ 1:10) Από τότε που ο Ασσύριος Βασιλιάς Σαργών καυχήθηκε ότι κατέκτησε τη Γαθ, λίγο μετά το 740 Π.Κ.Χ., δεν έχουμε άλλες ιστορικές αναφορές σε αυτήν, ούτε και περιλαμβάνεται σε μεταγενέστερες Βιβλικές περικοπές που μνημονεύουν φιλισταϊκές πόλεις.—Σοφ 2:4· Ιερ 25:17, 20· Ζαχ 9:5, 6.

Η ακριβής θέση της Γαθ δεν είναι γνωστή. Παρότι έχουν προταθεί διάφορες τοποθεσίες, τα στοιχεία που προέκυψαν από τις αρχαιολογικές ανασκαφές στα περισσότερα από αυτά τα μέρη δεν αντιστοιχούσαν με την ιστορική περιγραφή για την πόλη Γαθ. Μερικοί λόγιοι υποστηρίζουν τώρα την εκδοχή του Τελλ ες-Σαφί (Τελ Ζαφίτ), 18,5 χλμ. ΑΝΑ της Αζώτου. Ο Γιοχανάν Ααρώνι δηλώνει: «Εφόσον σε αυτή τη νοτιότερη περιοχή δεν υπάρχει ανάλογος γήλοφος, πρέπει να επανεξετάσουμε μια παλαιότερη εκδοχή η οποία ταύτιζε τη Γαθ με το Τελλ ες-Σαφί. Αυτή είναι μια εκτεταμένη και ευδιάκριτη τοποθεσία, στις παρυφές της οποίας, λίγο χαμηλότερα, υπήρχε μια πόλη εκείνης της περιόδου όπου έχει ανακαλυφτεί πλήθος φιλισταϊκών αγγείων. Η θέση στην οποία βρίσκεται, στο σημείο όπου το Ουάντι ες-Σαντ (η Κοιλάδα Ηλά) συναντάει τη δυτική Σεφηλά, ταιριάζει ωραία με την περιγραφή της νίκης του Δαβίδ επί του Γολιάθ του Γιθίτη. Η μονομαχία τους έλαβε χώρα ανατολικότερα, ανάμεσα στη Σωχώχ και στην Αζηκά (1Σα 17:1), και στη συνέχεια οι Ισραηλίτες καταδίωξαν τους Φιλισταίους “μέχρι τη Γαθ . . . και τις πύλες της Ακκαρών, και έτσι οι τραυματισμένοι Φιλισταίοι έπεφταν στο δρόμο από τη Σααραΐμ μέχρι τη Γαθ και την Ακκαρών” (εδ. 52)».—Η Γη της Βίβλου (The Land of the Bible), μετάφραση (στην αγγλική) και επιμέλεια Ά. Ρέινι, 1979, σ. 271.

ΓΑΘ-ΡΙΜΜΩΝ

(Γαθ-ριμμών) [Πατητήρι Δίπλα στη Ροδιά].

1. Πόλη του Δαν (Ιη 19:40, 41, 45) η οποία παραχωρήθηκε στους Κααθίτες Λευίτες. (Ιη 21:20, 23, 24) Τα εδάφια 1 Χρονικών 6:66-70 φαίνεται να δίνουν την εντύπωση ότι η Γαθ-ριμμών ήταν εφραϊμιτική πόλη. Ωστόσο, με βάση την παράλληλη αφήγηση των εδαφίων Ιησούς του Ναυή 21:23, 24, λόγιοι της εβραϊκής πιστεύουν ότι, εξαιτίας λάθους των αντιγραφέων, κάποιο τμήμα του κειμένου παραλείφθηκε εκ παραδρομής και χάθηκε. Γι’ αυτόν το λόγο εισηγούνται την εξής προσθήκη (κατ’ αντιστοιχία με το εδάφιο Ιη 21:23) πριν από το εδάφιο 1 Χρονικών 6:69: «Και από τη φυλή του Δαν, την Ελθεκέ με το βοσκότοπό της, τη Γιββεθών με το βοσκότοπό της . . .». Ενδέχεται να ήταν αυτή η αρχική διατύπωση. Ωστόσο δεν πρέπει να παραβλέψουμε την πιθανότητα να ήταν η Γαθ-ριμμών παρεμβαλλόμενη πόλη των Δανιτών μέσα στην περιοχή του Εφραΐμ.

Η Γαθ-ριμμών ταυτίζεται συνήθως με το Τελλ Τζερίσε (Τελ Γκερίσα), περίπου 8 χλμ. ΒΑ του σημερινού Τελ Αβίβ-Γιάφο.

2. Πόλη του Μανασσή η οποία παραχωρήθηκε στους Κααθίτες Λευίτες. (Ιη 21:20, 25) Εφόσον στην παρόμοια αφήγηση του εδαφίου 1 Χρονικών 6:70 χρησιμοποιείται το όνομα «Βιλεάμ», πολλοί λόγιοι πιστεύουν ότι στο εδάφιο Ιησούς του Ναυή 21:25 αρχικά υπήρχε αυτό το όνομα αντί του ονόματος Γαθ-ριμμών.—Βλέπε ΙΒΛΕΑΜ.

ΓΑΘ-ΧΕΦΕΡ

(Γαθ-χεφέρ) [Πατητήρι του Χεφέρ (Εκσκαφής)].

Μεθόρια πόλη του Ζαβουλών (Ιη 19:10, 13) και ιδιαίτερη πατρίδα του προφήτη Ιωνά. (2Βα 14:25) Συνήθως ταυτίζεται με το Χίρμπετ εζ-Ζουρά (Τελ Γκατ Χέφερ), περίπου 4 χλμ. ΒΒΑ της Ναζαρέτ και Δ της Μέσχεντ (Μας-χαντ), όπου σύμφωνα με την παράδοση βρίσκεται ο τάφος του Ιωνά. Η επιφανειακή έρευνα στο Χίρμπετ εζ-Ζουρά φαίνεται να επιβεβαιώνει τις Βιβλικές δηλώσεις ότι η τοποθεσία κατοικούνταν και τις δύο αυτές χρονικές περιόδους που περιγράφουν οι προαναφερόμενες αφηγήσεις.

ΓΑΙ

[Σωρός Ερειπίων].

Η ονομασία εμφανίζεται επίσης με τους τύπους Γαιάθ και Γαιιά, οι οποίοι στην εβραϊκή είναι θηλυκού γένους.—Ησ 10:28· Νε 11:31.

1. Βασιλική πόλη των Χαναναίων, η δεύτερη πόλη που καταλήφθηκε κατά την εισβολή των Ισραηλιτών. Η Γαι βρισκόταν «κοντά στη Βαιθ-αβέν, στα ανατολικά της Βαιθήλ», και στα Β είχε ένα λεκανοπέδιο. (Ιη 7:2· 8:11, 12) Η Μιχμάς προφανώς βρισκόταν στα Ν.—Ησ 10:28.

Λίγο καιρό αφότου ο Αβραάμ έφτασε στη Χαναάν, έστησε τη σκηνή του «έχοντας τη Βαιθήλ στα δυτικά και τη Γαι στα ανατολικά». Εκεί έχτισε ένα θυσιαστήριο, ξαναπήγε δε σε αυτό το μέρος μετά την παραμονή του στην Αίγυπτο.—Γε 12:8· 13:3.

Το 1473 Π.Κ.Χ., μετά τη νίκη επί της Ιεριχώς, η Γαι δέχτηκε επίθεση από μια μικρή δύναμη περίπου 3.000 Ισραηλιτών στρατιωτών, εφόσον οι κατάσκοποι είχαν πει σχετικά με τους κατοίκους της Γαι: «Είναι λίγοι». (Ιη 7:2, 3) Ωστόσο, λόγω της αμαρτίας του Αχάν, ο Ισραήλ ηττήθηκε. (Ιη 7:4-15) Όταν διορθώθηκε η κατάσταση, ο Ιησούς του Ναυή χρησιμοποίησε ένα στρατήγημα εναντίον της Γαι, στήνοντας ενέδρα στα νώτα της πόλης, στη δυτική πλευρά της. Ο κύριος όγκος της δύναμης παρατάχθηκε μπροστά στην πόλη προς τα Β, όπου βρισκόταν μια κοιλάδα ή έρημη πεδιάδα, και από εκεί ο Ιησούς του Ναυή ετοίμασε μια κατά μέτωπο επίθεση εναντίον της Γαι. Έχοντας παρασύρει το βασιλιά της Γαι και μια δύναμη αντρών έξω από τη Γαι, οι δυνάμεις του Ιησού του Ναυή προσποιήθηκαν ότι οπισθοχωρούσαν μέχρις ότου οι διώκτες τους βρέθηκαν μακριά από το φρούριό τους. Τότε δόθηκε το σήμα για να αναλάβουν δράση οι ενεδρευτές, και η πόλη καταλήφθηκε και παραδόθηκε στη φωτιά. (Ιη 8:1-27) Ο βασιλιάς της Γαι εκτελέστηκε, και η πόλη μεταβλήθηκε σε «σωρό [εβρ., τελ] που παραμένει στον αιώνα, ερημότοπο μέχρι αυτή την ημέρα».—Ιη 8:28.

Την εποχή του Ησαΐα, τον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ., η πόλη, ή ενδεχομένως μια παρακείμενη τοποθεσία, κατοικούνταν, και προφητεύτηκε ότι θα ήταν η πρώτη που θα καταλάμβανε ο βασιλιάς της Ασσυρίας κατά την προέλασή του προς την Ιερουσαλήμ. (Ησ 10:28) Μετά τη βαβυλωνιακή εξορία, οι Βενιαμίτες που κατάγονταν από τη Γαι επέστρεψαν με το καραβάνι του Ζοροβάβελ.—Εσδ 2:28· Νε 7:32· 11:31.

Η Γαι έχει ταυτιστεί γενικά με την τοποθεσία Χίρμπετ ετ-Τελλ (Χορβάτ ετ-Τελ), στο όνομα της οποίας διασώζεται η σημασία του αρχαίου ονόματος (ετ-Τελλ σημαίνει «Το Ύψωμα· Ο Σωρός Ερειπίων»). Το μέρος αυτό βρίσκεται 2,3 χλμ. ΑΝΑ της Βαιθήλ (της σημερινής Μπεϊτίν). Ωστόσο, διάφορες ανασκαφές που έγιναν εκεί τις περιόδους 1933-1935 και 1964-1972 δείχνουν ότι επρόκειτο για μια μεγάλη πόλη η οποία καταστράφηκε γύρω στο 2000 Π.Κ.Χ. και έκτοτε παρέμεινε ακατοίκητη μέχρι το 1050 Π.Κ.Χ. περίπου (σύμφωνα με τις αρχαιολογικές μεθόδους χρονολόγησης). Εξαιτίας αυτού έχουν γίνει διάφορες απόπειρες από αρχαιολόγους να αλλοιωθεί η σημασία των Γραφικών αναφορών στη Γαι. Ο αρχαιολόγος Γ. Σίμονς, όμως, δεν θεωρεί αποδεκτή την ταύτιση με το Χίρμπετ ετ-Τελλ, λόγω του μεγέθους της πόλης (Ιη 7:3), λόγω του ότι δεν υπάρχει κάποια ευρύχωρη κοιλάδα στα Β του Χίρμπετ ετ-Τελλ (Ιη 8:11) και λόγω κάποιων άλλων στοιχείων επίσης. (Αμερικανικό Περιοδικό Αρχαιολογίας [American Journal of Archaeology], Ιούλιος-Σεπτέμβριος 1947, σ. 311) Αν η αρχαιολογική χρονολόγηση είναι σωστή, τότε η τοποθεσία της Γαι πρέπει να βρίσκεται κάπου αλλού. Αυτό καθαυτό το όνομα δεν είναι κατ’ ανάγκην αναγνωριστικό σημείο της εν λόγω τοποθεσίας, δεδομένου ότι ο Σερ Φρέντερικ Κένιον δηλώνει: «Η μεταφορά του ονόματος μιας ερειπωμένης ή εγκαταλειμμένης τοποθεσίας σε μια άλλη εκεί κοντά αποτελεί συνηθισμένο φαινόμενο στην Παλαιστίνη».—Η Αγία Γραφή και η Αρχαιολογία (The Bible and Archæology), 1940, σ. 190.

2. Πόλη που μνημονεύεται μαζί με την Εσεβών στην προφητεία του Ιερεμία εναντίον των Αμμωνιτών. (Ιερ 49:3) Η θέση της είναι άγνωστη.

ΓΑΙΑΘ

Βλέπε ΓΑΙ Αρ. 1.

ΓΑΪΔΟΥΡΙ

[εβρ. κείμενο, χαμώρ· ’αθών, «θηλυκό γαϊδούρι»· ‛άγιρ, «ενήλικο γαϊδούρι»· ελλ. κείμενο, ὄνος· ὀνάριον, «γαϊδουράκι»].

Ζώο με σκληρές οπλές, που ανήκει στην οικογένεια Ιππίδες και ξεχωρίζει από το άλογο επειδή έχει μικρότερο μέγεθος, κοντύτερη χαίτη, μακρύτερα αφτιά και κοντύτερο τρίχωμα στην ουρά—μόνο το κατώτερο ήμισυ της ουράς του είναι φουντωτό. Εφόσον διαθέτει μικρές, κοφτές οπλές, το γαϊδούρι έχει πιο σταθερό βάδισμα από το άλογο, και γι’ αυτό προσαρμόζεται καλύτερα στα ανώμαλα και ορεινά εδάφη που συναντάει κανείς πολύ συχνά στην Παλαιστίνη. Μολονότι η ανοησία και το πείσμα του γαϊδουριού είναι παροιμιώδη, στην πραγματικότητα το γαϊδούρι θεωρείται ευφυέστερο του αλόγου, και είναι υπομονετικό και μακρόθυμο πλάσμα το οποίο, όπως και άλλα ζώα, συχνά υφίσταται κακομεταχείριση από τον άνθρωπο.

Το γαϊδούρι (ίππος ο όνος [Equus asinus]) εξυπηρετεί από παλιά τον άνθρωπο ως υποζύγιο, μεταφορικό μέσο και ζώο έλξης, ενώ μνημονεύεται για πρώτη φορά στις Γραφές σε σχέση με τον Αβραάμ. (Γε 12:16· 22:3· Ιη 15:18· 2Χρ 28:15· Ησ 30:24) Φαίνεται ότι, λόγω της σκληρής εργασίας που προσφέρει το γαϊδούρι ως υποζύγιο, ο Ιακώβ παρομοίασε το γιο του τον Ισσάχαρ με αυτό το ζώο. (Γε 49:14) Από την άλλη πλευρά, η αναφορά στη σεξουαλική έξαψη των γαϊδουριών συσχετίζεται με το γεγονός ότι το βασίλειο του Ιούδα εκπορνευόταν με τα έθνη.—Ιεζ 23:20.

Σε κάποιο από τα οράματά του, ο προφήτης Ησαΐας είδε «ένα πολεμικό άρμα με γαϊδούρια». (Ησ 21:7) Αυτό καταδεικνύει ότι τα γαϊδούρια χρησιμοποιούνταν και στον πόλεμο, πιθανότατα για τη μεταφορά φορτίων, αν όχι και για τη μεταφορά πολεμιστών στο πεδίο της μάχης. Σχετικά με αυτό, είναι ενδιαφέρον το σχόλιο που κάνει ο ιστορικός Ηρόδοτος (Δ΄, 129) για τη χρήση γαϊδουριών από τον περσικό στρατό.

Σύμφωνα με το Νόμο, το γαϊδούρι ήταν ακάθαρτο ζώο. Γι’ αυτό, εφόσον όλα τα πρωτότοκα ανήκαν στον Ιεχωβά και το πρωτότοκο του γαϊδουριού δεν μπορούσε να θυσιαστεί, έπρεπε είτε να απολυτρώνεται αντικαθιστούμενο από ένα πρόβατο είτε να σπάζεται ο τράχηλός του.—Εξ 13:13· 34:20.

Μολονότι τα γαϊδούρια ήταν ακάθαρτα, οι κάτοικοι της Σαμάρειας τα έφαγαν εξαιτίας της σφοδρής πείνας που επικράτησε όταν πολιόρκησε την πόλη ο Βασιλιάς Βεν-αδάδ. Μάλιστα ακόμη και το πιο ακατάλληλο για βρώση μέρος αυτού του ζώου, το οστεώδες και λιπόσαρκο κεφάλι του, στην πραγματικότητα έγινε πανάκριβη τροφή που κόστιζε 80 κομμάτια ασήμι (αν επρόκειτο για σίκλους, $176).—2Βα 6:24, 25.

Ο νόμος του Θεού όριζε ότι έπρεπε να μεταχειρίζονται με συμπόνια τα κατοικίδια ζώα, στα οποία ανήκε και το γαϊδούρι. Ένα γαϊδούρι που ήταν πεσμένο κάτω από το φορτίο του έπρεπε να το ξαλαφρώσουν, ενώ δεν έπρεπε να βάζουν στον ίδιο ζυγό γαϊδούρι και ταύρο. (Εξ 23:5· Δευ 22:10) Επειδή υστερεί σε μέγεθος και σε δύναμη και διαφέρει ως προς τη φύση του, το γαϊδούρι θα υπέφερε από αυτή την άνιση σύζευξη.

Οι Ισραηλίτες πρέπει να είχαν πολυάριθμα γαϊδούρια, αν λάβουμε υπόψη ότι στην εκστρατεία τους κατά των Μαδιανιτών και μόνο πήραν ως λάφυρα πολέμου συνολικά 61.000 γαϊδούρια. (Αρ 31:3, 32-34) Η συχνή μνεία αυτού του ζώου στις Γραφές υποδηλώνει ότι λίγα σπιτικά δεν διέθεταν γαϊδούρι. (Δευ 5:21· 22:4· 1Σα 12:3) Αυτό συνάγεται και από το ότι υπήρχε ένα γαϊδούρι για κάθε έξι άντρες περίπου (μη συμπεριλαμβανομένων των δούλων και των τραγουδιστών) που επέστρεψαν με τον Ζοροβάβελ από τη βαβυλωνιακή εξορία. (Εσδ 2:1, 2, 64-67· Νε 7:66-69) Το γεγονός ότι το γαϊδούρι αναγνωρίζει τη θέση του σε σχέση με τον κύριό του χρησιμοποιήθηκε ως παράδειγμα για να δοθεί επίπληξη στον άπιστο Ισραήλ, ο οποίος δεν αναγνώριζε τον Ιεχωβά.—Ησ 1:3.

Όταν πέθαινε ένα γαϊδούρι, απλώς το έσερναν χωρίς καμιά τελετουργία έξω από την πόλη και το πετούσαν στο σωρό με τα σκουπίδια. Κατ’ αναλογία, ο προφήτης του Θεού προείπε τον εξευτελισμό του υπερήφανου και άπιστου Ιωακείμ, γιου του Ιωσία και βασιλιά του Ιούδα, λέγοντας: «Με ταφή γαϊδουριού θα ταφεί, εφόσον θα τον σύρουν και θα τον πετάξουν πέρα από τις πύλες της Ιερουσαλήμ».—Ιερ 22:19.

Τόσο άντρες όσο και γυναίκες, ακόμη και εξέχοντες Ισραηλίτες, επέβαιναν σε γαϊδούρια. (Ιη 15:18· Κρ 5:10· 10:3, 4· 12:14· 1Σα 25:42) Ο Σολομών, ο γιος του Δαβίδ, πήγε να χριστεί βασιλιάς επιβαίνοντας στο θηλυκό μουλάρι του πατέρα του, έναν υβριδικό γόνο αρσενικού γαϊδουριού. (1Βα 1:33-40) Άρα, ήταν πολύ κατάλληλο το ότι ο Ιησούς, αυτός που ήταν μεγαλύτερος από τον Σολομώντα, εκπλήρωσε την προφητεία του εδαφίου Ζαχαρίας 9:9 επιβαίνοντας, όχι σε άλογο, αλλά σε πουλάρι γαϊδουριού, «πάνω στο οποίο δεν κάθησε ποτέ κανένας άνθρωπος».—Λου 19:30, 35.

Μερικοί θεωρούν ότι οι αφηγήσεις των Ευαγγελίων διαφέρουν όσον αφορά το ζώο στο οποίο επέβαινε ο Ιησούς κατά τη θριαμβευτική του είσοδο στην Ιερουσαλήμ. Ο Μάρκος (11:7), ο Λουκάς (19:35) και ο Ιωάννης (12:14, 15) λένε ότι ο Ιησούς επέβαινε σε πουλάρι ή σε γαϊδουράκι, αλλά δεν αναφέρουν την ύπαρξη ενός μεγαλύτερου γαϊδουριού. Ωστόσο, ο Ματθαίος (21:7) γράφει ότι οι μαθητές «έφεραν το γαϊδούρι και το πουλάρι του και έβαλαν πάνω σε αυτά τα εξωτερικά τους ενδύματα, και αυτός κάθησε πάνω τους». Προφανώς ο Ιησούς δεν κάθησε πάνω και στα δύο ζώα, αλλά πάνω στα ενδύματα που τοποθετήθηκαν στο πουλάρι. Είναι σαφές ότι, επειδή δεν επέβαινε στο γαϊδούρι, αλλά στο πουλάρι του, ο Μάρκος, ο Λουκάς και ο Ιωάννης δεν αναφέρουν στις αφηγήσεις τους την ύπαρξη του γονέα του πουλαριού.

Άγριο Γαϊδούρι. Το άγριο γαϊδούρι [εβρ., ‛αρώδ· αραμαϊκή, ‛αράδ] διαφέρει από το κατοικίδιο γαϊδούρι, όχι λόγω της εμφάνισής του, αλλά λόγω του άγριου και ανυπότακτου χαρακτήρα του. Αυτό εναρμονίζεται πλήρως με τον τρόπο με τον οποίο περιγράφει η Αγία Γραφή το άγριο γαϊδούρι, σαν να είναι ζώο με “λυμένα δεσμά”.—Ιωβ 39:5.

Το άγριο γαϊδούρι (ίππος ο ημίονος [Equus hemionus]) κατοικεί στην έρημη πεδιάδα και στην αλμυρή γη, μακριά από τη βοή της πόλης. Αποφεύγει ενστικτωδώς τα κατοικημένα μέρη, και γι’ αυτό «δεν ακούει τους θορύβους κυνηγού». Αυτό δεν σημαίνει ότι το άγριο γαϊδούρι έχει πρόβλημα ακοής. Απεναντίας χαρακτηρίζεται από πολύ μεγάλη εγρήγορση χάρη στην οξεία ακοή, όραση και όσφρηση που διαθέτει. Αν προσπαθήσει κάποιος να το πλησιάσει αθόρυβα, τότε αυτό το πλάσμα απομακρύνεται αστραπιαία. Τα άγρια γαϊδούρια μεταναστεύουν ασταμάτητα σε αναζήτηση χορταριού, ψάχνοντας για βοσκή ακόμη και σε ορεινές περιοχές. Τρέφονται με κάθε είδους χλωρό φυτό, μασώντας το ακόμη και μέχρι τις ρίζες. Το αλάτι αποτελεί και αυτό μέρος της διατροφής τους. (Ιωβ 39:5-8) Η προτίμηση του άγριου γαϊδουριού για μια ζωή ελεύθερη και χωρίς περιορισμούς, μακριά από τα κατοικημένα μέρη, προσδίδει σημασία στο γεγονός ότι ο Ναβουχοδονόσορ κατοικούσε μαζί με αυτά τα πλάσματα τα εφτά χρόνια που ήταν παράφρων.—Δα 5:21· βλέπε ΖΕΒΡΑ.

ΓΑΙΙΑ

Βλέπε ΓΑΙ Αρ. 1.

ΓΑΪΟΣ

(Γάιος) [παράγωγο του γαῖα].

1. Μακεδόνας ο οποίος συνόδευσε τον απόστολο Παύλο στην τρίτη του ιεραποστολική περιοδεία και τον οποίο οδήγησαν με τη βία στο θέατρο της Εφέσου, μαζί με τον Αρίσταρχο, στη διάρκεια της οχλαγωγίας που υποκίνησε ο αργυροχόος Δημήτριος.—Πρ 19:29.

2. Ένας Χριστιανός από τη Δέρβη της Μικράς Ασίας ο οποίος αναφέρεται ότι συνόδευε μαζί με άλλους έξι τον απόστολο Παύλο στην τελευταία του ιεραποστολική περιοδεία. Ο Γάιος και οι άλλοι προφανώς χώρισαν από τον Παύλο και κατόπιν πήγαν στην Τρωάδα, στη δυτική ακτή της Μικράς Ασίας, όπου και τον περίμεναν. (Πρ 20:4, 5) Πιθανόν να είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 1, επειδή στην αφήγηση μνημονεύεται και ο Αρίσταρχος. Αν όντως έχουν έτσι τα πράγματα, αυτό πιθανώς θα σήμαινε ότι ο Γάιος είχε γεννηθεί στη Μακεδονία (ή καταγόταν από εκεί) αλλά κατοικούσε στη Δέρβη.

3. Ένας Χριστιανός της Κορίνθου, τον οποίο βάφτισε ο ίδιος ο Παύλος. Όταν ο Παύλος έγραψε την επιστολή του προς τους Ρωμαίους, προφανώς αυτός ο Γάιος φιλοξενούσε τόσο τον ίδιο όσο και την εκκλησία. Αυτό υποδηλώνει ότι οι συναθροίσεις της εκκλησίας της Κορίνθου διεξάγονταν στο σπίτι του Γάιου.—1Κο 1:14· Ρω 16:23.

4. Ένας Χριστιανός στον οποίο ο απόστολος Ιωάννης έγραψε την τρίτη του θεόπνευστη επιστολή και τον οποίο επαίνεσε για το ότι περπατούσε στην αλήθεια, καθώς και για το πιστό έργο και την αγάπη του στον τομέα της φιλοξενίας.—3Ιω 1, 3-6.

ΓΑΙ-ΧΑΡΑΣΙΜ

(Γαι-χαρασίμ) [Κοιλάδα Τεχνιτών].

Κοιλάδα ονομαστή για την κοινότητα των τεχνιτών που ζούσαν εκεί. (1Χρ 4:14) “Πατέρας” της κοινότητας, δηλαδή ιδρυτής της, έγινε ο Ιωάβ, προφανώς όμως όχι ο Ιωάβ της εποχής του Δαβίδ. Μετά τη βαβυλωνιακή εξορία εγκαταστάθηκαν εκεί Βενιαμίτες. (Νε 11:31, 35) Κατά την τρέχουσα άποψη μερικών γεωγράφων εντοπίζεται στο Ουάντι ες-Σελάλ, μια πλατιά κοιλάδα μερικά χιλιόμετρα ΝΑ του Τελ Αβίβ-Γιάφο. Άλλοι είναι υπέρ της ταύτισής της με το Σαραφάντ ελ-Χαράμπ, που βρίσκεται στα ΝΔ του προαναφερθέντος ουάντι.

ΓΑΛΑ

Προϊόν των θηλυκών θηλαστικών για τη διατροφή των μικρών τους. Χρησιμοποιείται ως τροφή και από τους ανθρώπους γενικά. (Γε 18:8· Κρ 4:19· 5:25) Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «γάλα» αναφέρεται συνήθως στο φρέσκο γάλα και διαχωρίζεται γενικά από τα τυροπήγματα, το τυρί και το βούτυρο. (Δευ 32:14· 2Σα 17:29· Ιωβ 10:10· Παρ 27:27) Ωστόσο, δεν γίνεται διαχωρισμός ανάμεσα στο αγελαδινό γάλα και στο πρόβειο ή το κατσικίσιο. (Ιεζ 25:4· 1Κο 9:7) Το ξινόγαλο ή το πηγμένο γάλα το αναμείγνυαν συχνά με μέλι και το θεωρούσαν δροσιστικό ποτό. Ο Δαβίδ πήρε «δέκα μερίδες γάλα» («τυρί», Vg) για το «χιλίαρχο» όταν πήγε φαγητό στους αδελφούς του στο στρατόπεδο. Αυτές οι μερίδες μπορεί να είχαν τη μορφή φρέσκου τυριού. Η μετάφραση του Ρόδερχαμ λέει «δέκα φέτες μαλακού τυριού».—1Σα 17:17, 18.

Γιατί απαγόρευε ο Νόμος να βράζουν το κατσικάκι στο γάλα της μητέρας του;

Ο Μωσαϊκός Νόμος απαγόρευε να βράζουν το κατσικάκι στο γάλα της μητέρας του. (Δευ 14:21) Αυτή η απαγόρευση αναφέρεται δύο φορές σε σχέση με την προσφορά των πρώτων καρπών στον Ιεχωβά.—Εξ 23:19· 34:26.

Θεωριολογείται ότι αυτή η συνήθεια είχε παγανιστικές, ειδωλολατρικές ή μαγικές προεκτάσεις. Ωστόσο, επί του παρόντος δεν υπάρχουν βάσιμα στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτή την άποψη.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, αυτό το νομοθέτημα τονίζει πως υπάρχει μια κατάλληλη και πρέπουσα τάξη για τα πράγματα, στην οποία πρέπει να προσκολλάται κανείς. Ο Θεός προμήθευσε το γάλα της μητέρας για τη διατροφή του μικρού της. Η χρήση του γάλακτος για να βράσουν σε αυτό το μικρό της και να το ετοιμάσουν για τροφή θα απέβαινε προς βλάβη του μικρού και θα είχε το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που είχε υπόψη του ο Θεός όταν προμήθευσε το γάλα.

Μια τρίτη εκδοχή είναι ότι αυτή η εντολή δόθηκε για να προαγάγει τη συμπόνια. Κάτι τέτοιο συμβάδιζε με άλλες εντολές που απαγόρευαν τη θυσία ενός ζώου αν αυτό δεν είχε μείνει πρώτα με τη μητέρα του τουλάχιστον εφτά ημέρες (Λευ 22:27), τη σφαγή ενός ζώου και του μικρού του την ίδια ημέρα (Λευ 22:28) ή το να πάρει κάποιος από μια φωλιά και τη μητέρα και τα αβγά ή τους νεοσσούς της (Δευ 22:6, 7).

Το Γάλα στις Προφητείες. Αναφορικά με τον Εμμανουήλ είχε προλεχθεί: «Λόγω της άφθονης παραγωγής γάλακτος, αυτός θα τρώει βούτυρο· επειδή βούτυρο και μέλι θα τρώει όποιος απομείνει στο μέσο του τόπου». Αυτή η κατάσταση θα ήταν αποτέλεσμα της ερήμωσης του Ιούδα από τους Ασσυρίους. Εξαιτίας της ερήμωσης, η γη, που προηγουμένως καλλιεργούνταν, θα γέμιζε αγριόχορτα. Συνεπώς, όσοι θα απέμεναν εκεί θα έπρεπε να συντηρούνται κατά κύριο λόγο με γαλακτοκομικά προϊόντα και άγριο μέλι. Εφόσον θα υπήρχε άφθονη βοσκή, τα ζώα που θα είχαν μείνει ζωντανά θα παρήγαν άφθονο γάλα για τον πληθυσμό ο οποίος θα είχε μειωθεί δραστικά.—Ησ 7:20-25· παράβαλε 37:30-33.

Μεταφορική Χρήση. Το γάλα μνημονεύεται συχνά με μεταφορικό ή αλληγορικό τρόπο. (Γε 49:12· Ασμ 5:12· Θρ 4:7) Οι πόροι των εθνών και των λαών αποκαλούνται γάλα. (Ησ 60:16) Η Υποσχεμένη Γη περιγράφεται επανειλημμένα ως γη «όπου ρέει το γάλα και το μέλι», κάτι που υποδηλώνει αφθονία, καρποφορία και ευημερία λόγω της ευλογίας του Ιεχωβά. (Εξ 3:8· Δευ 6:3· Ιη 5:6· Ιερ 11:5· Ιεζ 20:6· Ιωλ 3:18) Ο ποιμένας στο Άσμα Ασμάτων είπε για την αγαπημένη του Σουλαμίτισσα ότι είχε μέλι και γάλα κάτω από τη γλώσσα της, υποδηλώνοντας προφανώς ότι η γλώσσα της εξέφραζε ευχάριστα λόγια.—Ασμ 4:11.

Εφόσον το γάλα προάγει τη φυσική ανάπτυξη σε ωριμότητα, τα στοιχειώδη Χριστιανικά δόγματα παρομοιάζονται με «γάλα» για πνευματικά νήπια, το οποίο τα ενδυναμώνει να αναπτυχθούν μέχρι του σημείου να μπορούν να αφομοιώνουν «στερεή τροφή», τις βαθύτερες πνευματικές αλήθειες. (1Κο 3:2· Εβρ 5:12-14) Ο απόστολος Πέτρος, μιλώντας σε Χριστιανούς, λέει: «Σαν νεογέννητα βρέφη να αναπτύξετε λαχτάρα για το ανόθευτο γάλα του λόγου». Για ποιο σκοπό; Προκειμένου να αυξηθούν όχι απλώς σε ωριμότητα αλλά «προς σωτηρία», δηλαδή προκειμένου να καταστήσουν βέβαιη για τον εαυτό τους την κλήση τους και την εκλογή τους. (1Πε 2:2· 2Πε 1:10) Στο εδάφιο Ησαΐας 55:1, ο Θεός καλεί όσους διψούν πνευματικά να αγοράσουν αυτό το πνευματικό «γάλα» το οποίο προάγει την ανάπτυξη και το οποίο μπορούν να λάβουν, μέσω της παρ’ αξία καλοσύνης του, «χωρίς χρήματα και χωρίς αντίτιμο».

ΓΑΛΑΑΔ

(Γαλαάδ) [πιθανότατα παράγωγο του «Γαλεέδ» που σημαίνει «Σωρός Μαρτυρίας»].—Γε 31:47, 48.

1. Γιος του Μαχίρ και εγγονός του Μανασσή, προπάτορας των Ιεζεριτών και των Χελεκιτών.—Αρ 26:29, 30· 27:1· Ιη 17:1, 3· 1Χρ 2:21, 23· 7:14-17.

2. Γαδίτης που περιλαμβάνεται στη γενεαλογία του Αβιχαίλ.—1Χρ 5:11-14.

3. Πατέρας του Ιεφθάε.—Κρ 11:1, 2.

4. Γεωγραφικός όρος που χρησιμοποιείται με διάφορες έννοιες στην Αγία Γραφή. Αυστηρά, ο όρος Γαλαάδ αναφερόταν στην ορεινή περιοχή Α του Ιορδάνη Ποταμού, μια ορεινή περιοχή σε σχήμα θόλου, η οποία εκτεινόταν Β και Ν της κοιλάδας του χειμάρρου Ιαβόκ. (Ιη 12:2) Στα Β συνόρευε με τη Βασάν, στα Ν με το υψίπεδο που εκτεινόταν Β της κοιλάδας του χειμάρρου Αρνών και στα Α με την περιοχή του Αμμών. (Δευ 2:36, 37· 3:8-10) Ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις ο όρος «Γαλαάδ» ή «γη της Γαλαάδ» χρησιμοποιούνταν γενικά για ολόκληρη την περιοχή του Ισραήλ στα Α του Ιορδάνη, περιλαμβανομένης της Βασάν και του υψιπέδου Β του Αρνών.—Ιη 22:9· Κρ 20:1, 2· 2Σα 2:9· 2Βα 10:32, 33· βλέπε ΓΑΛΕΕΔ.

Για τη Γαλαάδ υπήρχε προφανώς η άποψη ότι αποτελούνταν από δύο τμήματα. Η περιοχή που είχε παραχωρηθεί στη μισή φυλή του Μανασσή, αν και στο εδάφιο Αριθμοί 32:40 ονομάζεται απλώς Γαλαάδ, αναφέρεται ειδικότερα ως “η υπόλοιπη Γαλαάδ” (Δευ 3:13) ή η «μισή Γαλαάδ». (Ιη 13:31) Παρόμοια, η περιοχή του Γαδ και του Ρουβήν μαζί, η οποία βρισκόταν Ν της περιοχής που είχε παραχωρηθεί στη μισή φυλή του Μανασσή, ονομαζόταν πιο συγκεκριμένα «μισή ορεινή περιοχή της Γαλαάδ». (Δευ 3:12) Ωστόσο, η ίδια αυτή περιοχή σε κάποιες περιπτώσεις ονομάζεται απλώς Γαλαάδ, όπως και το τμήμα της που είχε παραχωρηθεί στον Γαδ (όπου βρισκόταν η πόλη καταφυγίου Ραμώθ).—Αρ 32:29· Ιη 13:24, 25· 21:38.

Η Γαλαάδ, η οποία στην Κοιλάδα του Ιορδάνη βρίσκεται τουλάχιστον 210 μ. χαμηλότερα από την επιφάνεια της θάλασσας, φτάνει σε υψόμετρο 1.000 και πλέον μ. Η εύφορη αυτή περιοχή, ευλογημένη όπως ήταν με πολλές βροχοπτώσεις το χειμώνα και άφθονη δροσιά το καλοκαίρι, καθώς και με πολυάριθμες πηγές, είχε κατά την αρχαιότητα μεγάλα δάση, ενώ ήταν πασίγνωστη και για το θεραπευτικό της βάλσαμο. (Ιερ 8:22· 46:11· βλέπε ΒΑΛΣΑΜΟ, ΒΑΛΣΑΜΟ ΤΗΣ ΓΑΛΑΑΔ.) Τα κυματιστά της υψίπεδα ήταν ιδεώδη για κτηνοτροφία και καλλιέργεια σιτηρών. Επίσης, στη Γαλαάδ ευδοκιμούσαν τα σταφύλια.—Αρ 21:22· 32:1.

Ιστορικά Γεγονότα στη Γαλαάδ. Λίγο προτού μπουν οι Ισραηλίτες στην Υποσχεμένη Γη, ο Αμορραίος βασιλιάς Σηών είχε υπό την κυριαρχία του το τμήμα της Γαλαάδ Ν της κοιλάδας του χειμάρρου Ιαβόκ, ενώ ο Ωγ, ο βασιλιάς της Βασάν, κυβερνούσε το τμήμα που εκτεινόταν Β. (Ιη 12:1-4) Υπό την ηγεσία του Μωυσή οι Ισραηλίτες νίκησαν και τους δύο αυτούς βασιλιάδες, και οι φυλές του Γαδ και του Ρουβήν ζήτησαν να τους δοθεί αυτή η περιοχή ως κληρονομιά, λόγω του ότι είχαν πολλά ζωντανά. (Αρ 21:21-24, 33-35· 32:1-5) Το αίτημά τους έγινε δεκτό υπό τον όρο ότι οι μάχιμοι άντρες και των δύο φυλών θα περνούσαν τον Ιορδάνη και θα βοηθούσαν στην κατάκτηση της Υποσχεμένης Γης. (Αρ 32:20-24, 28-30) Εκείνοι συμφώνησαν σε αυτό και αμέσως ξανάχτισαν κάποιες πόλεις για τις οικογένειές τους, τις οποίες θα άφηναν πίσω. (Αρ 32:25-27, 31-38) Η μισή φυλή του Μανασσή, επίσης, έλαβε κληρονομιά Α του Ιορδάνη.—Αρ 32:33, 39, 40.

Επιστρέφοντας στην κληρονομιά τους στη Γαλαάδ, οι άντρες του Ρουβήν, του Γαδ και της μισής φυλής του Μανασσή έχτισαν ένα θυσιαστήριο ως μνημείο πιστότητας στον Ιεχωβά. (Ιη 22:9, 10, 26-29) Αργότερα, συμμετείχαν στη δράση που ανέλαβαν από κοινού όλες οι φυλές εναντίον των Βενιαμιτών επειδή οι τελευταίοι κάλυψαν τους παραβάτες της Γαβαά ώστε να μη φερθούν ενώπιον της δικαιοσύνης. (Κρ 20:1-48) Αλλά σε διαμετρική αντίθεση με αυτή την περίπτωση, η «Γαλαάδ» επικρίθηκε γιατί δεν βοήθησε τον Βαράκ στη μάχη εναντίον του Σισάρα. (Κρ 5:17) Παρόμοια, σε μεταγενέστερη εποχή οι άντρες της Σοκχώθ και της Φανουήλ, δύο πόλεων στη Γαλαάδ, αρνήθηκαν να βοηθήσουν τον Γεδεών και τους άντρες του οι οποίοι τους ζήτησαν τρόφιμα όταν καταδίωκαν τους Μαδιανίτες.—Κρ 8:4-9.

Μετά το θάνατο του Κριτή Ιαείρ που ήταν από τη Γαλαάδ, ο Ισραήλ ξανάπεσε στην ειδωλολατρία, και ακολούθησαν 18 χρόνια στυγερής αμμωνιτικής καταδυνάστευσης. Ζώντας υπό αυτές τις απειλητικές συνθήκες, οι άντρες της Γαλαάδ εγκατέλειψαν την ψεύτικη λατρεία και απηύθυναν έκκληση στον Γαλααδίτη Ιεφθάε να γίνει ο διοικητής τους στη μάχη εναντίον του Αμμών. Ως αποτέλεσμα, οι Αμμωνίτες καθυποτάχθηκαν.—Κρ 10:3, 5-10· 11:4-11, 32, 33.

Ωστόσο, χρόνια αργότερα, η Γαλαάδ εξακολουθούσε να έχει δυσκολίες με τους Αμμωνίτες. (Αμ 1:13) Λίγο καιρό αφότου ο Σαούλ είχε χριστεί ως ο πρώτος βασιλιάς του Ισραήλ, ο Νάας ο Αμμωνίτης πολιόρκησε την Ιαβείς-γαλαάδ και δήλωσε ότι θα δεχόταν την παράδοση της πόλης μόνο με τον όρο ότι οι άντρες θα άφηναν να τους βγάλει το δεξί μάτι. Όταν το έμαθε αυτό ο Σαούλ, συγκέντρωσε γρήγορα έναν στρατό από 330.000 άντρες και νίκησε τους Αμμωνίτες. (1Σα 11:1-11) Κατόπιν αυτού η Γαλαάδ φαίνεται πως εισήλθε σε μια περίοδο σχετικής ασφάλειας η οποία συνεχίστηκε ακόμη και μετά το θάνατο του Σαούλ, κάτι που υποδηλώνεται από το γεγονός ότι ο Αβενήρ διάλεξε την πόλη Μαχαναΐμ της Γαλαάδ για να κάνει εκεί βασιλιά τον Ις-βοσθέ, γιο του Σαούλ. (2Σα 2:8, 9) Ωστόσο, κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Δαβίδ ανέκυψαν και πάλι προβλήματα με τους Αμμωνίτες. Η Γαλαάδ και τα περίχωρά της υπήρξαν πεδίο μαχών που κατέληξαν στην καθυπόταξη του Αμμών.—2Σα 10:6-19· 11:1· 12:26-31.

Αργότερα, κατά την ανταρσία του Αβεσσαλώμ, ο Βασιλιάς Δαβίδ κατέφυγε στη Γαλαάδ, και στη Μαχαναΐμ έτυχε ευνοϊκής υποδοχής και φιλοξενίας, ιδίως από τον ηλικιωμένο Βαρζελαΐ. (2Σα 17:27-29· 19:32) Προφανώς στη Γαλαάδ έγινε η μάχη ανάμεσα στις δυνάμεις του Δαβίδ και του Αβεσσαλώμ. Η ολοσχερής ήττα του Αβεσσαλώμ άνοιξε το δρόμο προκειμένου να εγκαταλείψει ο Δαβίδ τη Γαλαάδ και να επιστρέψει στο θρόνο του.—2Σα 17:24· 18:6-8.

Λίγο καιρό μετά την ίδρυση του δεκάφυλου βασιλείου (997 Π.Κ.Χ.), οι Σύριοι προσάρτησαν εδάφη της Γαλαάδ. Η Ραμώθ-γαλαάδ, η πόλη καταφυγίου των Γαδιτών στην ανατολική Γαλαάδ, βρισκόταν στην κατοχή των Συρίων την εποχή του Βασιλιά Αχαάβ και του Γαλααδίτη προφήτη Ηλία. (1Βα 17:1· 22:3) Έπειτα, στη διάρκεια της βασιλείας του Ιηού και του γιου του, του Ιωάχαζ, η Γαλαάδ έχασε ακόμη περισσότερα εδάφη και υποβλήθηκε σε δριμύτατο αλώνισμα από τον Αζαήλ και το γιο του, τον Βεν-αδάδ Γ΄, βασιλιάδες της Συρίας. (2Βα 10:32-34· 13:1, 3, 7· Αμ 1:3, 4) Ωστόσο, ο Ιωάς ο γιος του Ιωάχαζ νίκησε τους Συρίους τρεις φορές και ανέκτησε τις πόλεις που είχε χάσει ο Ισραήλ από τους Συρίους κατά τη διάρκεια της βασιλείας του πατέρα του.—2Βα 13:25.

Τελικά, στις ημέρες του Βασιλιά Φεκά του Ισραήλ (περ. 778-759 Π.Κ.Χ.), ο Ασσύριος βασιλιάς Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄ οδήγησε τους κατοίκους της Γαλαάδ σε εξορία. (2Βα 15:29) Προφανώς οι Αμμωνίτες έσπευσαν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση και άρχισαν να κατοικούν στην περιοχή της Γαλαάδ. (Ψλ 83:4-8· Ιερ 49:1-5) Ωστόσο, μέσω των προφητών του, ο Ιεχωβά έδωσε τη διαβεβαίωση ότι με τον καιρό οι Ισραηλίτες θα αποκαθίσταντο και πάλι σε αυτή την περιοχή.—Ιερ 50:19· Μιχ 7:14· Ζαχ 10:10.

5. «Πόλη» αναλήθειας, αιματοχυσίας και ανθρώπων που πράττουν αυτό που είναι επιζήμιο, την οποία μνημονεύει ο Ωσηέ. (Ωσ 6:8· παράβαλε 12:11.) Εφόσον η Γαλαάδ δεν αναφέρεται ως πόλη σε άλλα σημεία των Γραφών, μερικοί πιστεύουν ότι εννοείται είτε η Ιαβείς-γαλαάδ είτε η Ραμώθ-γαλαάδ. Άλλοι υποστηρίζουν ότι εννοείται ολόκληρη η περιοχή Α του Ιορδάνη.

[Χάρτης στη σελίδα 559]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Γη της ΓΑΛΑΑΔ

ΓΑΛΑΑΔ

Όρ. Αερμών

ΑΡΓΟΒ

ΒΑΣΑΝ

Θάλασσα της Γαλιλαίας

Ασταρώθ

Γκολάν

Κ. Χ. Γιάρμουκ

Εδρεΐ

Ραμώθ-γαλαάδ

Κ. Χ. Ιαβόκ

Ποταμός Ιορδάνης

Ραββά

Βοσόρ

ΑΜΜΩΝ

Αλμυρή Θάλασσα

Κ. Χ. Αρνών

ΓΑΛΑΛ

(Γαλάλ) [Αυτός που Κυλάει· Κυλισμένος].

1. Λευίτης ο οποίος επέστρεψε από τη βαβυλωνιακή εξορία.—1Χρ 9:14, 15.

2. Λευίτης για τον οποίο αναφέρεται ότι ήταν “γιος του Ιεδουθούν”.—1Χρ 9:14, 16· Νε 11:17.

ΓΑΛΑΤΕΣ (ΕΠΙΣΤΟΛΗ)

Η θεόπνευστη επιστολή που γράφτηκε στην ελληνική από τον απόστολο Παύλο «προς τις εκκλησίες της Γαλατίας».—Γα 1:1, 2.

Συγγραφή. Η εναρκτήρια πρόταση κατονομάζει τον Παύλο ως συγγραφέα αυτού του βιβλίου. (Γα 1:1) Επίσης, το όνομά του χρησιμοποιείται ξανά μέσα στο κείμενο, και ο ίδιος μιλάει στο πρώτο πρόσωπο. (5:2) Ένα τμήμα της επιστολής, το οποίο έχει τη μορφή αυτοβιογραφίας, εξιστορεί τη μεταστροφή του Παύλου και κάποιες άλλες εμπειρίες του. Οι αναφορές στη σωματική πάθηση από την οποία υπέφερε (4:13, 15) εναρμονίζονται με εκφράσεις σε άλλα βιβλία της Αγίας Γραφής οι οποίες φαίνεται να σχετίζονται με αυτή την πάθηση. (2Κο 12:7· Πρ 23:1-5) Οι άλλες επιστολές του Παύλου γράφονταν συνήθως από έναν γραμματέα, αλλά αυτή, όπως λέει ο ίδιος, γράφτηκε “με το ίδιο του το χέρι”. (Γα 6:11) Σε όλα σχεδόν τα άλλα συγγράμματά του, στέλνει χαιρετισμούς, τόσο τους δικούς του όσο και εκείνων που ήταν μαζί του, αλλά σε αυτή την επιστολή δεν στέλνει χαιρετισμούς. Αν ο συγγραφέας της επιστολής προς τους Γαλάτες ήταν κάποιος απατεώνας, είναι πολύ πιθανό ότι θα είχε κατονομάσει έναν γραμματέα και θα είχε στείλει χαιρετισμούς, όπως έκανε συνήθως ο Παύλος. Συνεπώς, ο τρόπος έκφρασης του συγγραφέα και το έντιμο, ευθύ ύφος του εγγυώνται την αυθεντικότητα της επιστολής. Αν η επιστολή ήταν χαλκευμένη, λογικά δεν θα είχε γραφτεί έτσι.

Συνήθως δεν αμφισβητείται ότι ο Παύλος υπήρξε ο συγγραφέας αυτής της επιστολής παρά μόνο από όσους ισχυρίζονται ότι δεν είναι δικές του και όλες οι άλλες επιστολές που αποδίδονται κατά κοινή ομολογία σε αυτόν. Ανάμεσα στις εξωβιβλικές μαρτυρίες οι οποίες υποστηρίζουν ότι ο Παύλος έγραψε αυτή την επιστολή είναι και ένα απόσπασμα που παραθέτει ο Ειρηναίος (περ. 180 Κ.Χ.) από αυτήν και το αποδίδει στον Παύλο.

Σε Ποιους Απευθυνόταν. Το ποιες εκκλησίες περιλαμβάνονταν στην έκφραση “οι εκκλησίες της Γαλατίας” (Γα 1:2) υπήρξε από παλιά θέμα αντιλογίας. Υπέρ του ισχυρισμού ότι επρόκειτο για εκκλησίες στο βόρειο τμήμα της επαρχίας της Γαλατίας που δεν κατονομάζονται, προβάλλεται το επιχείρημα ότι οι κάτοικοι αυτής της περιοχής ήταν εθνολογικά Γαλάτες, ενώ οι κάτοικοι του Ν όχι. Ωστόσο, ο Παύλος χρησιμοποιεί συνήθως στα συγγράμματά του τα επίσημα ρωμαϊκά ονόματα των επαρχιών, η δε επαρχία της Γαλατίας περιλάμβανε στην εποχή του και τις νότιες λυκαονικές πόλεις Ικόνιο, Λύστρα και Δέρβη, καθώς και την Αντιόχεια της Πισιδίας. Σε όλες αυτές τις πόλεις ο Παύλος είχε οργανώσει Χριστιανικές εκκλησίες κατά την πρώτη ευαγγελιστική του περιοδεία, όταν τον συνόδευε ο Βαρνάβας. Το ότι η επιστολή απευθυνόταν στις εκκλησίες των πόλεων Ικόνιο, Λύστρα, Δέρβη και Αντιόχεια της Πισιδίας συμφωνεί με τον τρόπο με τον οποίο γίνεται λόγος στην επιστολή για τον Βαρνάβα, ως κάποιον που προφανώς γνώριζαν εκείνοι στους οποίους έγραφε ο Παύλος. (2:1, 9, 13) Πουθενά αλλού στις Γραφές δεν υπάρχει ένδειξη ότι ο Βαρνάβας ήταν γνωστός σε Χριστιανούς στο βόρειο τμήμα της Γαλατίας ή ότι ο Παύλος ταξίδεψε καν σε εκείνη την περιοχή.

Η επιφώνηση «Ασύνετοι Γαλάτες» από μέρους του Παύλου δεν αποδεικνύει ότι αυτός είχε κατά νου μία μόνο συγκεκριμένη εθνότητα προερχόμενη αποκλειστικά από τους Κέλτες του βόρειου τμήματος της Γαλατίας. (Γα 3:1) Αντίθετα, ο Παύλος επέπληττε ορισμένα άτομα στις τοπικές εκκλησίες επειδή είχαν επιτρέψει στον εαυτό τους να επηρεαστεί από έναν πυρήνα Ιουδαϊζόντων ανάμεσά τους, Ιουδαίων που προσπαθούσαν να εδραιώσουν τη δική τους δικαιοσύνη μέσω της διευθέτησης του Μωσαϊκού Νόμου και όχι τη “δικαιοσύνη λόγω πίστης” την οποία χορηγούσε η νέα διαθήκη. (2:15–3:14· 4:9, 10) Από φυλετική άποψη, οι «εκκλησίες της Γαλατίας» (1:2) στις οποίες έγραψε ο Παύλος αποτελούσαν μείγμα Ιουδαίων και μη Ιουδαίων, στους οποίους μη Ιουδαίους συγκαταλέγονταν περιτμημένοι προσήλυτοι αλλά και απερίτμητοι Εθνικοί, αναμφίβολα δε ορισμένοι ήταν κελτικής καταγωγής. (Πρ 13:14, 43· 16:1· Γα 5:2) Όλοι μαζί αυτοί προσδιορίστηκαν ως Γαλάτες Χριστιανοί επειδή η περιοχή στην οποία ζούσαν ονομαζόταν Γαλατία. Ολόκληρη η επιστολή δίνει την αίσθηση ότι ο Παύλος έγραφε σε ανθρώπους που γνώριζε καλά στο νότιο τμήμα αυτής της ρωμαϊκής επαρχίας, όχι σε τελείως αγνώστους στο βόρειο τομέα, τον οποίο προφανώς δεν επισκέφτηκε ποτέ.

Χρόνος Συγγραφής. Η περίοδος που καλύπτεται από το βιβλίο είναι ακαθόριστη, αλλά ο χρόνος της συγγραφής έχει υπολογιστεί κατά προσέγγιση μεταξύ του 50 και του 52 Κ.Χ. Το εδάφιο Γαλάτες 4:13 υπαινίσσεται ότι ο Παύλος είχε επισκεφτεί τουλάχιστον δύο φορές τους Γαλάτες προτού γράψει την επιστολή. Τα κεφάλαια 13 και 14 των Πράξεων των Αποστόλων εξιστορούν μια επίσκεψη του Παύλου και του Βαρνάβα στις νότιες πόλεις της Γαλατίας που έλαβε χώρα περίπου το 47 ως 48 Κ.Χ. Κατόπιν, μετά τη συνεδρίαση που έγινε στην Ιερουσαλήμ για το ζήτημα της περιτομής, περίπου το 49 Κ.Χ., ο Παύλος, μαζί με τον Σίλα, επέστρεψε στη Δέρβη και στα Λύστρα της Γαλατίας, καθώς και σε άλλες πόλεις όπου ο ίδιος και ο Βαρνάβας “είχαν διαγγείλει το λόγο του Ιεχωβά” (Πρ 15:36–16:1) κατά την πρώτη περιοδεία. Προφανώς έπειτα από αυτό, ενόσω βρισκόταν σε κάποιο άλλο σημείο της δεύτερης ιεραποστολικής περιοδείας του ή αφού είχε επιστρέψει στη βάση του, την Αντιόχεια της Συρίας, ο Παύλος έμαθε τα νέα που τον παρακίνησαν να γράψει στις «εκκλησίες της Γαλατίας».

Αν ο Παύλος έγραψε αυτή την επιστολή μέσα στον ενάμιση χρόνο που έμεινε στην Κόρινθο (Πρ 18:1, 11), τότε ο χρόνος συγγραφής πιθανώς τοποθετείται ανάμεσα στο φθινόπωρο του 50 και στην άνοιξη του 52 Κ.Χ., βασικά την ίδια περίοδο κατά την οποία έγραψε τις κανονικές επιστολές του προς τους Θεσσαλονικείς.

Αν έγραψε την επιστολή στη διάρκεια της μικρής στάσης που έκανε στην Έφεσο ή αφού επέστρεψε στην Αντιόχεια της Συρίας και “πέρασε λίγο καιρό εκεί” (Πρ 18:22, 23), τότε αυτό πρέπει να έγινε γύρω στο 52 Κ.Χ. Ωστόσο, είναι απίθανο να την έγραψε στην Έφεσο τόσο λόγω της σύντομης παραμονής του εκεί όσο και επειδή, αν βρισκόταν τόσο κοντά όταν άκουσε για την παρεκτροπή στη Γαλατία, λογικά θα είχε επισκεφτεί προσωπικά τους αδελφούς ή θα είχε εξηγήσει στην επιστολή του γιατί δεν ήταν δυνατόν να τους επισκεφτεί τότε.

Σύμφωνα με την επιστολή του, οι Γαλάτες “μετατοπίζονταν πολύ γρήγορα από Εκείνον που τους κάλεσε” (Γα 1:6), πράγμα που ίσως υποδηλώνει ότι ο Παύλος την έγραψε λίγο καιρό αφότου τους είχε επισκεφτεί. Αλλά ακόμη και αν η επιστολή δεν γράφτηκε παρά μόνο το 52 Κ.Χ. στην Αντιόχεια της Συρίας, το διάστημα ήταν και πάλι σχετικά μικρό για τέτοια παρεκτροπή.

Κανονικότητα. Οι πρώτες αποδείξεις για την κανονικότητα του βιβλίου υπάρχουν στο Μουρατόρειο Απόσπασμα και στα συγγράμματα του Ειρηναίου, του Κλήμεντος του Αλεξανδρέα, του Τερτυλλιανού και του Ωριγένη. Αυτοί οι άντρες ανέφεραν το βιβλίο ονομαστικά μαζί με τα περισσότερα ή με όλα τα άλλα 26 βιβλία των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών. Η επιστολή κατονομάζεται στο συντομευμένο κανόνα του Μαρκίωνος, αναφέρεται δε έμμεσα σε αυτήν ακόμη και ο Κέλσος, ο οποίος ήταν εχθρός της Χριστιανοσύνης. Όλοι οι σημαντικοί κατάλογοι με τα βιβλία του κανόνα των θεόπνευστων Γραφών, τουλάχιστον ως τον καιρό της Τρίτης Συνόδου της Καρχηδόνας, το 397 Κ.Χ., περιλάμβαναν την επιστολή προς τους Γαλάτες. Σήμερα, η επιστολή αυτή διασώζεται, μαζί με άλλες οχτώ θεόπνευστες επιστολές του Παύλου, στον Πάπυρο Τσέστερ Μπίτι Αρ. 2 (P⁴⁶), ένα χειρόγραφο που τοποθετείται γύρω στο 200 Κ.Χ. Αυτό αποδεικνύει ότι οι πρώτοι Χριστιανοί αποδέχονταν την επιστολή προς τους Γαλάτες ως μια από τις επιστολές του Παύλου. Άλλα αρχαία χειρόγραφα, όπως το Σιναϊτικό, το Αλεξανδρινό, το Βατικανό Αρ. 1209, ο παλίμψηστος Κώδικας του Εφραίμ και ο Κλαρομοντάνιος Κώδικας, καθώς επίσης η συριακή Πεσίτα, περιλαμβάνουν και αυτά την επιστολή προς τους Γαλάτες. Επίσης, η επιστολή βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τα άλλα συγγράμματα του Παύλου και με τις υπόλοιπες Γραφές από τις οποίες παραθέτει συχνά.

Καταστάσεις που Συνδέονται με την Επιστολή. Η επιστολή απηχεί πολλά χαρακτηριστικά γνωρίσματα των Γαλατών την εποχή του Παύλου. Κέλτες από τη Γαλατία της Ευρώπης, ερχόμενοι από το Β, είχαν καταλάβει την περιοχή τον τρίτο αιώνα Π.Κ.Χ., και ως εκ τούτου η κελτική επιρροή στη χώρα ήταν ισχυρή. Οι Κέλτες, ή αλλιώς Γαλάτες, θεωρούνταν άγριος και βάρβαρος λαός, λεγόταν δε ότι πρόσφεραν τους αιχμαλώτους πολέμου ως ανθρωποθυσίες. Επίσης, στη ρωμαϊκή λογοτεχνία έχουν περιγραφεί ως πολύ συναισθηματικός, δεισιδαιμονικός λαός, ο οποίος αρεσκόταν στις πολλές τελετουργίες, και αυτό το θρησκευτικό γνώρισμα θα μπορούσε να τους εμποδίσει να δεχτούν τη Χριστιανοσύνη—μια θρησκεία τελείως απαλλαγμένη από τελετουργικά τυπικά.

Έτσι λοιπόν, στις εκκλησίες της Γαλατίας ίσως υπήρχαν πολλοί οι οποίοι ακολουθούσαν προηγουμένως αυτή την πορεία ως ειδωλολάτρες, καθώς επίσης πολλοί Ιουδαίοι που είχαν μεταστραφεί στη Χριστιανοσύνη και δεν είχαν απαλλαχτεί τελείως από τη σχολαστική τήρηση των τελετών και των άλλων υποχρεώσεων του Μωσαϊκού Νόμου. Ο ευμετάβλητος, άστατος χαρακτήρας που αποδίδεται στους Γαλάτες κελτικής καταγωγής ίσως εξηγεί πώς ήταν δυνατόν κάποιοι στις εκκλησίες της Γαλατίας να είναι τη μια στιγμή ζηλωτές για την αλήθεια του Θεού ενώ λίγο αργότερα να αποτελέσουν εύκολη λεία για τους αντιπάλους της αλήθειας, οι οποίοι επέμεναν στη σχολαστική τήρηση του Νόμου και εξακολουθούσαν να έχουν την άποψη ότι η περιτομή και άλλες απαιτήσεις του Νόμου ήταν αναγκαίες για τη σωτηρία.

Οι Ιουδαΐζοντες, όπως θα μπορούσαν να αποκληθούν αυτοί οι εχθροί της αλήθειας, προφανώς διατηρούσαν ανοιχτό το θέμα της περιτομής ακόμη και αφού οι απόστολοι και άλλοι πρεσβύτεροι στην Ιερουσαλήμ το είχαν επιλύσει. Ίσως επίσης κάποιοι από τους Γαλάτες Χριστιανούς να συμβιβάστηκαν με το χαμηλό ηθικό επίπεδο του πληθυσμού, όπως μπορεί να συναχθεί από το άγγελμα της επιστολής που παρουσιάζεται από το 13ο εδάφιο του 5ου κεφαλαίου μέχρι το τέλος. Ούτως ή άλλως, όταν τα νέα για την παρεκτροπή τους έφτασαν στον απόστολο Παύλο, εκείνος υποκινήθηκε να γράψει αυτή την επιστολή με την οποία έδωσε ξεκάθαρη συμβουλή και ισχυρή ενθάρρυνση. Είναι φανερό ότι ο άμεσος σκοπός του όταν την έγραφε ήταν να επικυρώσει την αποστολική του ιδιότητα, να αντικρούσει τις ψεύτικες διδασκαλίες των Ιουδαϊζόντων και να ενισχύσει τους αδελφούς στις εκκλησίες της Γαλατίας.

Οι Ιουδαΐζοντες ήταν πανούργοι και ανειλικρινείς. (Πρ 15:1· Γα 2:4) Ισχυριζόμενοι ότι εκπροσωπούσαν την εκκλησία της Ιερουσαλήμ, αυτοί οι ψευδοδιδάσκαλοι εναντιώνονταν στον Παύλο και αμφισβητούσαν τη θέση του ως αποστόλου. Ήθελαν να περιτέμνονται οι Χριστιανοί, όχι επειδή ενδιαφέρονταν για το καλό των Γαλατών, αλλά για να παρουσιάσουν μια εικόνα των πραγμάτων που θα κατεύναζε τους Ιουδαίους, με αποτέλεσμα να μην προβάλλουν αυτοί τόσο σφοδρή εναντίωση. Οι Ιουδαΐζοντες δεν ήθελαν να διώκονται για τον Χριστό.—Γα 6:12, 13.

Για να πετύχουν το σκοπό τους, ισχυρίζονταν ότι ο Παύλος είχε λάβει το διορισμό του «από δεύτερο χέρι», ότι είχε διοριστεί από κάποιους άντρες εξέχοντες στη Χριστιανική εκκλησία—όχι απευθείας από τον Χριστό Ιησού. (Γα 1:11, 12, 15-20) Ήθελαν να ακολουθήσουν οι Γαλάτες τους ίδιους (4:17), προκειμένου δε να εκμηδενίσουν την επιρροή του Παύλου έπρεπε πρώτα να τον απογυμνώσουν από την αποστολική του ιδιότητα. Προφανώς ισχυρίζονταν ότι ο Παύλος κήρυττε την περιτομή, όταν αυτό τον βόλευε. (1:10· 5:11) Προσπαθούσαν να κατασκευάσουν ένα θρησκευτικό κράμα Χριστιανοσύνης και Ιουδαϊσμού, χωρίς να αρνούνται ευθέως τον Χριστό, αλλά επιχειρηματολογώντας ότι η περιτομή θα ωφελούσε τους Γαλάτες, θα τους βοηθούσε να προοδεύσουν στη Χριστιανοσύνη και, επιπλέον, μέσω αυτής θα γίνονταν γιοι του Αβραάμ, στον οποίο είχε δοθεί αρχικά η διαθήκη της περιτομής.—3:7.

Ο Παύλος αντέκρουσε πλήρως τους ισχυρισμούς αυτών των ψευδοχριστιανών και εποικοδόμησε τους Γαλάτες αδελφούς ώστε να μείνουν σταθεροί στον Χριστό. Είναι ενθαρρυντικό να επισημάνουμε ότι οι εκκλησίες της Γαλατίας παρέμειναν όντως πιστές στον Χριστό και στάθηκαν ως στύλοι της αλήθειας. Ο απόστολος Παύλος τις επισκέφτηκε στην τρίτη ιεραποστολική του περιοδεία (Πρ 18:23), ο δε απόστολος Πέτρος απηύθυνε την πρώτη του επιστολή, μεταξύ άλλων, και στους Γαλάτες.—1Πε 1:1.

[Πλαίσιο στη σελίδα 562]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΑΛΑΤΕΣ

Επιστολή στην οποία τονίζεται ότι πρέπει να υπάρχει εκτίμηση για την ελευθερία που έχουν οι αληθινοί Χριστιανοί μέσω του Ιησού Χριστού

Γράφτηκε έναν χρόνο ή ίσως μερικά χρόνια αφότου οι Γαλάτες ενημερώθηκαν για την απόφαση του κυβερνώντος σώματος, σύμφωνα με την οποία η περιτομή δεν αποτελεί απαίτηση για τους Χριστιανούς

Ο Παύλος υπερασπίζεται την αποστολική του ιδιότητα

Ο Παύλος δεν έλαβε την αποστολική του ιδιότητα από ανθρώπους, αλλά μέσω διορισμού από τον Ιησού Χριστό και από τον Πατέρα· δεν συσκέφθηκε με τους αποστόλους στην Ιερουσαλήμ προτού αρχίσει να διακηρύττει τα καλά νέα· πέρασαν τρία χρόνια προτού επισκεφτεί σύντομα τον Κηφά και τον Ιάκωβο (1:1, 13-24)

Τα καλά νέα που εξήγγελλε τα έλαβε, όχι από ανθρώπους, αλλά μέσω αποκάλυψης από τον Ιησού Χριστό (1:10-12)

Λόγω αποκάλυψης, ο Παύλος πήγε στην Ιερουσαλήμ μαζί με τον Βαρνάβα και τον Τίτο για το ζήτημα της περιτομής· ο Παύλος δεν έμαθε τίποτα καινούριο από τον Ιάκωβο, τον Πέτρο και τον Ιωάννη, αλλά εκείνοι αναγνώρισαν ότι είχε εξουσιοδοτηθεί να είναι απόστολος για τα έθνη (2:1-10)

Στην Αντιόχεια, όταν ο Πέτρος, ενεργώντας εσφαλμένα, αποχωρίστηκε από τους μη Ιουδαίους πιστούς φοβούμενος ορισμένους επισκέπτες αδελφούς από την Ιερουσαλήμ, ο Παύλος τον έλεγξε (2:11-14)

Ο άνθρωπος ανακηρύσσεται δίκαιος μόνο μέσω πίστης στον Χριστό, όχι μέσω έργων νόμου

Αν κάποιος μπορούσε να ανακηρυχτεί δίκαιος μέσω έργων νόμου, ο θάνατος του Χριστού θα ήταν περιττός (2:15-21)

Οι Γαλάτες έλαβαν το πνεύμα του Θεού λόγω του ότι ανταποκρίθηκαν με πίστη στα καλά νέα, όχι λόγω έργων νόμου (3:1-5)

Αληθινοί γιοι του Αβραάμ είναι όσοι έχουν πίστη σαν τη δική του (3:6-9, 26-29)

Επειδή δεν είναι σε θέση να τηρήσουν το Νόμο τέλεια, όσοι επιζητούν να αποδειχτούν δίκαιοι μέσω έργων του Νόμου είναι κάτω από κατάρα (3:10-14)

Ο Νόμος δεν ακύρωσε την υπόσχεση η οποία συνδεόταν με την Αβραμιαία διαθήκη, αλλά έκανε φανερές τις παραβάσεις και λειτούργησε ως παιδαγωγός που οδήγησε στον Χριστό (3:15-25)

Να μένετε σταθεροί στη Χριστιανική ελευθερία

Ο Ιησούς Χριστός, μέσω του θανάτου του, απελευθέρωσε εκείνους που ήταν κάτω από νόμο, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να γίνουν γιοι του Θεού (4:1-7)

Επιστρέφοντας κάποιος σε μια διευθέτηση τήρησης ημερών, μηνών, εποχών και ετών θα ξαναγινόταν δούλος και θα βρισκόταν σε θέση παρόμοια με του Ισμαήλ, του γιου της υπηρέτριας Άγαρ· μαζί με τη μητέρα του, αυτός αποπέμφθηκε από το σπιτικό του Αβραάμ (4:8-31)

Έχοντας ελευθερωθεί από την αμαρτία και μη δεσμευόμενοι πλέον από το Νόμο, έπρεπε να αντιστέκονται σε οποιονδήποτε ήθελε να τους υποκινήσει να δεχτούν ζυγό δουλείας (1:6-9· 5:1-12· 6:12-16)

Μην κάνετε κατάχρηση της ελευθερίας σας αλλά να είστε δεκτικοί στην επίδραση του πνεύματος του Θεού, εκδηλώνοντας τον καρπό αυτού του πνεύματος στη ζωή σας και απορρίπτοντας τα έργα της σάρκας (5:13-26)

Να διορθώνετε με πνεύμα πραότητας όποιον κάνει κάποιο εσφαλμένο βήμα· όλοι, όμως, είναι υποχρεωμένοι να βαστάζουν ατομικά το δικό τους φορτίο ευθύνης (6:1-5)

ΓΑΛΑΤΙΑ

(Γαλατία).

Η ρωμαϊκή επαρχία η οποία καταλάμβανε το κεντρικό τμήμα της περιοχής που είναι γνωστή σήμερα ως Μικρά Ασία. Συνόρευε με άλλες ρωμαϊκές επαρχίες—μερικώς με την Καππαδοκία στα Α, τη Βιθυνία και τον Πόντο στα Β, την Ασία στα Δ και την Παμφυλία στα Ν. (1Πε 1:1) Αυτή η περιοχή του κεντρικού υψιπέδου βρισκόταν ανάμεσα στα όρη του Ταύρου προς το Ν και στα όρη της Παφλαγονίας προς το Β. Στο κεντροβόρειο τμήμα της βρισκόταν η πόλη Άγκυρα, η σημερινή πρωτεύουσα της Τουρκίας. Την περιοχή αυτή διέρρεε το μέσο τμήμα του ποταμού Άλυος (του σημερινού Κιζίλ Ιρμάκ) και τα ανάντη του ποταμού Σαγγάριου (Σακάρια), που και οι δύο εκβάλλουν στη Μαύρη Θάλασσα. Η ιστορία της (επί 400 και πλέον έτη, από τον τρίτο αιώνα Π.Κ.Χ. και έπειτα) δείχνει ότι σημειώθηκαν πολλές μεταβολές στα όρια και στις πολιτικές συμμαχίες αυτής της περιοχής με τη μεγάλη στρατηγική σημασία.

Φαίνεται ότι, γύρω στο 278-277 Π.Κ.Χ., μεγάλα πλήθη ενός ινδοευρωπαϊκού λαού γνωστού ως Κέλτες—με προέλευση τη Γαλατία της Ευρώπης—τους οποίους οι Έλληνες ονόμαζαν Γαλάτες (εξού και η ονομασία που δόθηκε στην περιοχή) πέρασαν τον Βόσπορο και εγκαταστάθηκαν εκεί. Μαζί τους έφεραν τις συζύγους τους και τα παιδιά τους και προφανώς απέφυγαν την επιγαμία με το λαό που κατοικούσε ήδη εκεί, διαιωνίζοντας έτσι τα φυλετικά χαρακτηριστικά τους επί εκατονταετίες. Ο τελευταίος βασιλιάς τους, ο Αμύντας, πέθανε το 25 Π.Κ.Χ., και από την εποχή της δικής του βασιλείας ως υποχειρίου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και έπειτα, η περιοχή που ονομαζόταν Γαλατία διευρύνθηκε και περιέλαβε τμήματα της Λυκαονίας, της Πισιδίας, της Παφλαγονίας, του Πόντου και της Φρυγίας. Αυτή, λοιπόν, ήταν η διευρυμένη Γαλατία την οποία επισκέφτηκαν ο απόστολος Παύλος και άλλοι ευαγγελιστές Χριστιανοί του πρώτου αιώνα Κ.Χ. και στην οποία βρήκαν άτομα πρόθυμα να οργανωθούν σε Χριστιανικές εκκλησίες.—Πρ 18:23· 1Κο 16:1.

Τόσο ο Παύλος όσο και ο Πέτρος απηύθυναν επιστολές στις Χριστιανικές εκκλησίες που βρίσκονταν στην επαρχία της Γαλατίας. (Γα 1:1, 2· 1Πε 1:1) Δεν αναφέρεται αν αυτές ήταν οι ίδιες εκκλησίες τις οποίες είχαν ιδρύσει ο Παύλος και ο Βαρνάβας. Σε εκείνη την περιοδεία τους στη Γαλατία, ο Παύλος και ο Βαρνάβας επισκέφτηκαν γαλατικές πόλεις όπως την Αντιόχεια της Πισιδίας, το Ικόνιο, τα Λύστρα και τη Δέρβη (Πρ 13:14, 51· 14:1, 5, 6), και όταν επέστρεψαν στους αδελφούς στην Αντιόχεια της Συρίας, τους αφηγήθηκαν πώς τόσο σε εκείνα τα μέρη όσο και αλλού ο Θεός «είχε ανοίξει στα έθνη την πόρτα για την πίστη». (Πρ 14:27) Μια εμπειρία που είχαν στα Λύστρα ήταν πολύ ασυνήθιστη. Ο Παύλος είχε θεραπεύσει έναν ανάπηρο που δεν είχε περπατήσει ποτέ στη ζωή του, και ξαφνικά τα πλήθη άρχισαν να κραυγάζουν στην τοπική τους γλώσσα, τη λυκαονική: «Οι θεοί έγιναν όμοιοι με τους ανθρώπους και κατέβηκαν σε εμάς!» Τον Βαρνάβα τον αποκαλούσαν Δία και τον Παύλο τον πέρασαν για τον Ερμή. Ο Παύλος και ο Βαρνάβας με δυσκολία κατάφεραν να αποτρέψουν τα συνεπαρμένα πλήθη από το να προσφέρουν θυσίες σε αυτούς σαν να ήταν θεοί.—Πρ 14:8-18.

Οι σπόροι της Χριστιανοσύνης που έπεσαν ανάμεσα στους Γαλάτες απέφεραν καλό καρπό. Από αυτούς βγήκαν μαθητές σαν τον Τιμόθεο και τον Γάιο. (Πρ 16:1· 20:4) Ο Παύλος έδωσε οδηγίες στις εκκλησίες της Γαλατίας αναφορικά με το πώς να βάζουν στην άκρη συνεισφορές για τους φτωχούς και τους απόρους του Κυρίου.—1Κο 16:1, 2· Γα 2:10.

ΓΑΛΒΑΝΟ

Κιτρινωπή ή καστανωπή κομμεορρητίνη που εκκρίνεται από ορισμένα ασιατικά φυτά της οικογένειας Σκιαδοφόρα. Είναι αβέβαιο ποιο ακριβώς ήταν το είδος του φυτού από το οποίο προερχόταν το γάλβανο που χρησιμοποιούσαν οι Ισραηλίτες.

Το γαλακτώδες υγρό, το οποίο όταν στερεοποιείται μετατρέπεται σε γάλβανο, εκκρίνεται είτε με φυσικό τρόπο από το βλαστό του φυτού είτε με εντομή. Το γάλβανο ήταν ένα από τα συστατικά του θυμιάματος που έπρεπε να χρησιμοποιείται αποκλειστικά στο αγιαστήριο. (Εξ 30:34-38) Λέγεται πως, όταν καίγεται μόνο του, το γάλβανο αναδίδει δυσάρεστη μυρωδιά, αλλά όταν συνδυάζεται με άλλες αρωματικές ουσίες, κάνει το άρωμά τους εντονότερο και διαρκέστερο.

ΓΑΛΓΑΛΑ

(Γάλγαλα) [Κύλισμα].

1. Πόλη «στο ανατολικό σύνορο της Ιεριχώς». (Ιη 4:19) Προφανώς κοντά στα «λατομεία» των Γαλγάλων κατοικούσε ο Μωαβίτης Βασιλιάς Εγλών, δυνάστης του Ισραήλ την εποχή του Αώδ.—Κρ 3:12-26.

Στο παρελθόν οι περισσότεροι γεωγράφοι υποστήριζαν ότι το Χίρμπετ εν-Νίτλε ήταν η πιθανή θέση των Γαλγάλων. Ωστόσο, ιδιαίτερα από το 1931 και μετά, προβάλλεται η εκδοχή του Χίρμπετ Ελ Μαφτζίρ. Η θέση του, 2 χλμ. ΒΑ της αρχαίας Ιεριχώς (Τελλ ες-Σουλτάν· Τελ Γεριχό), παρουσιάζει μεγαλύτερη αντιστοιχία με τις αναφορές που υπάρχουν σε αρχαία συγγράμματα (όπως αυτά του Ιώσηπου και του Ευσέβιου) σχετικά με την απόσταση μεταξύ Ιεριχώς και Γαλγάλων. Εκτός αυτού, και οι αρχαιολογικές ανασκαφές στο Χίρμπετ εν-Νίτλε δεν έχουν αποφέρει αποδείξεις εγκατάστασης σε εκείνο το μέρος πριν από την Κοινή Χρονολογία. Από την άλλη μεριά, επιφανειακές έρευνες στην περιοχή του Χίρμπετ Ελ Μαφτζίρ έχουν φέρει στο φως θραύσματα αγγείων τα οποία υποδηλώνουν την ύπαρξη κάποιου είδους οικισμού αιώνες πριν από την Κοινή Χρονολογία. Αν και αυτή η τοποθεσία δεν βρίσκεται ακριβώς στα Α της αρχαίας Ιεριχώς, ο προσδιορισμός «ανατολικό σύνορο της Ιεριχώς» που υπάρχει στην Αγία Γραφή μπορεί να περιλαμβάνει και τα ΒΑ.

Τα Γάλγαλα ήταν το πρώτο σημείο όπου στρατοπέδευσε ο Ισραήλ αφού πέρασε τον Ιορδάνη το μήνα Αβίβ (Νισάν) του 1473 Π.Κ.Χ. Εκεί, σε ανάμνηση του γεγονότος ότι ο Ιεχωβά έκανε τα νερά του Ιορδάνη να στερέψουν επιτρέποντας στον Ισραήλ να περάσει απέναντι, ο Ιησούς του Ναυή έστησε τις 12 πέτρες που είχαν πάρει από τη μέση της κοίτης του ποταμού. (Ιη 4:8, 19-24) Στα Γάλγαλα περιτμήθηκαν όλοι οι άρρενες Ισραηλίτες που είχαν γεννηθεί στην έρημο, γι’ αυτό και ο Ιεχωβά είπε κατόπιν ότι “κύλησε το όνειδος της Αιγύπτου από πάνω τους”. Ακολούθως, δόθηκε στην τοποθεσία αυτή το όνομα «Γάλγαλα», που σημαίνει «Κύλισμα», ως υπενθύμιση εκείνου του γεγονότος. (Ιη 5:8, 9) Αργότερα, μεταμφιεσμένοι Γαβαωνίτες από τη λοφώδη περιοχή στα Δ κατέβηκαν στην Κοιλάδα του Ιορδάνη και πλησίασαν τον Ιησού του Ναυή στα Γάλγαλα, συνάπτοντας διαθήκη με τον Ισραήλ. (Ιη 9:3-15) Ύστερα, όταν οι Γαβαωνίτες δέχτηκαν επίθεση, ο στρατός του Ιησού του Ναυή έκανε ολονύχτια πορεία ανεβαίνοντας από τα Γάλγαλα στην πόλη τους προκειμένου να κατατροπώσει το συνασπισμό πέντε Αμορραίων βασιλιάδων. (Ιη 10:1-15) Η διαμοίραση της γης Χαναάν ξεκίνησε αρχικά από τα Γάλγαλα (Ιη 14:6–17:18) και ολοκληρώθηκε από τη Σηλώ.—Ιη 18:1–21:42.

Ο άγγελος του Ιεχωβά πήγε, όπως αναφέρεται, «από τα Γάλγαλα στη Βοκίμ». (Κρ 2:1) Αυτό ίσως παραπέμπει στο γεγονός της εμφάνισης ενός αγγέλου κοντά στα Γάλγαλα, λίγο καιρό αφότου ο Ισραήλ διάβηκε τον Ιορδάνη (Ιη 5:10-14), και επομένως υποδηλώνει ότι ο ίδιος άγγελος εμφανίστηκε στη Βοκίμ.

Δεν είναι βέβαιο αν στην ετήσια περιοδεία του Σαμουήλ περιλαμβάνονταν τα Γάλγαλα που βρίσκονταν κοντά στον Ιορδάνη ή η τοποθεσία Αρ. 2 στην οποία γίνεται αναφορά πιο κάτω. (1Σα 7:15, 16) Εκεί ο Σαμουήλ πρόσφερε θυσίες αφού έχρισε τον Σαούλ (1Σα 10:1, 8) και μαζί με το λαό ανανέωσαν τη βασιλεία του Σαούλ.—1Σα 11:14, 15.

Ενώ οι δυνάμεις των Φιλισταίων συγκεντρώνονταν στη λοφώδη περιοχή γύρω από τη Μιχμάς, ο Βασιλιάς Σαούλ βρισκόταν κάτω στην Κοιλάδα του Ιορδάνη, στα Γάλγαλα. Φοβούμενος ότι ο εχθρός θα εφορμούσε, ο Σαούλ πρόσφερε με αυθάδεια ένα ολοκαύτωμα. (1Σα 13:4-15) Στα Γάλγαλα, επίσης, ο Σαούλ πληροφορήθηκε ότι ο Ιεχωβά τον είχε απορρίψει από βασιλιά επειδή δεν είχε υπακούσει στην εντολή Του σύμφωνα με την οποία έπρεπε να αφιερώσει όλους τους Αμαληκίτες, καθώς και τα ποίμνιά τους και τα βόδια τους, στην καταστροφή.—1Σα 15:12-28.

Όταν η ανταρσία του Αβεσσαλώμ απέτυχε, οι άντρες του Ιούδα πήγαν στα Γάλγαλα για να συνοδεύσουν τον Δαβίδ στην απέναντι όχθη του Ιορδάνη.—2Σα 19:15, 40.

Μέσω του προφήτη Μιχαία, ο Ιεχωβά υπενθύμισε στο λαό του τις ευλογίες που είχε εκχύσει πάνω τους. «Από τη Σιττίμ . . . μέχρι τα Γάλγαλα» είχε παρεμποδίσει την προσπάθεια που έκαναν οι Μωαβίτες να τους διαφθείρουν, είχε οδηγήσει τον Ισραήλ στην απέναντι πλευρά του Ιορδάνη και είχε κυλήσει το όνειδος της Αιγύπτου. Ο Ισραήλ, όμως, δεν διέκρινε αυτές τις «δίκαιες πράξεις του Ιεχωβά».—Μιχ 6:5· Αρ 25:1.

Τα Γάλγαλα ενδεχομένως ήταν γνωστά και ως Γαλιλώθ.—Βλέπε ΓΑΛΙΛΩΘ.

Η Βαιθ-γιλγάλ της μεταιχμαλωσιακής περιόδου ίσως ταυτίζεται με τα Γάλγαλα που βρίσκονταν κοντά στην Ιεριχώ ή με την τοποθεσία Αρ. 2.—Νε 12:28, 29.

2. Παρότι μερικοί έχουν άλλη άποψη, τα Γάλγαλα που αναφέρονται σε σχέση με τον Ηλία και τον Ελισαιέ προφανώς δεν είναι η ίδια τοποθεσία με αυτήν που εξετάζεται στον Αρ. 1. Προτού παρθεί στους ουρανούς μέσα σε ανεμοθύελλα, ο Ηλίας, συνοδευόμενος από τον Ελισαιέ, κατέβηκε από τα Γάλγαλα στη Βαιθήλ και κατόπιν συνέχισε μέχρι την Ιεριχώ. (2Βα 2:1-5) Αυτή η διαδρομή υποδεικνύει μια τοποθεσία κοντά στη Βαιθήλ. Επίσης, το γεγονός ότι «κατέβηκαν» υποδηλώνει ότι τα εν λόγω Γάλγαλα βρίσκονταν σε ορεινή περιοχή. Τα Γάλγαλα στην Κοιλάδα του Ιορδάνη δεν ταιριάζουν με αυτή την περιγραφή. Ως εκ τούτου, τα εν λόγω Γάλγαλα συνδέονται συνήθως με το Τζιλ Τζιλίγια, ένα μεγάλο χωριό πάνω σε λόφο, περίπου 11 χλμ. Β της Βαιθήλ. Αργότερα, στο ίδιο μέρος ο Ελισαιέ εξουδετέρωσε το δηλητήριο που υπήρχε σε ένα φαγητό, καθιστώντας το ακίνδυνο. (2Βα 4:38-41) Πιθανώς για αυτά τα Γάλγαλα, ή ίσως για κάποια άλλη ομώνυμη τοποθεσία, γίνεται λόγος στα εδάφια Δευτερονόμιο 11:29, 30, όπου αναφέρεται ότι μπροστά στα Γάλγαλα βρισκόταν το Όρος Γαριζίν και το Όρος Εβάλ.

Σε μεταγενέστερες περιόδους αυτή η πόλη (ή ίσως η πόλη Αρ. 1) προφανώς έγινε κέντρο της ψεύτικης λατρείας. (Ωσ 4:15· 9:15· 12:11) Προβλέποντας την επακόλουθη εξορία του βόρειου βασιλείου, ο Ιεχωβά, μέσω του Αμώς του προφήτη του, παροτρύνει περιπαικτικά τους αδιόρθωτους Ισραηλίτες να “διαπράξουν παράβαση επανειλημμένα” στα Γάλγαλα, προλέγοντας παράλληλα εξορία για τους κατοίκους της πόλης.—Αμ 4:4· 5:5.

3. Τοποθεσία στα Δ του Ιορδάνη η οποία μνημονεύεται σε έναν κατάλογο των ισραηλιτικών κατακτήσεων υπό τον Ιησού του Ναυή. (Ιη 12:7, 8, 23) Μερικοί πιστεύουν ότι σε αυτό το εδάφιο έχουμε μια περίπτωση λανθασμένης αντιγραφής, γι’ αυτό προτιμούν την απόδοση “Γαλιλαία” της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα, την οποία χρησιμοποιεί και η Αναθεωρημένη Στερεότυπη Μετάφραση. (Βλέπε επίσης ΚΛΠ, ΛΧ, ΜΠΚ.)

ΓΑΛΕΕΔ

(Γαλεέδ) [Σωρός Μαρτυρίας].

Τοποθεσία στην ορεινή περιοχή της Γαλαάδ Α του Ιορδάνη όπου οι πατριάρχες Ιακώβ και Λάβαν σύναψαν διαθήκη. (Γε 31:43-48) Το μεταγενέστερο όνομα αυτής της περιοχής, «Γαλαάδ», προήλθε πιθανότατα από το όνομα «Γαλεέδ» το οποίο είχε δοθεί αρχικά στο σημείο όπου έλαβε χώρα αυτό το γεγονός, περίπου το 1761 Π.Κ.Χ.

Υπακούοντας στη θεϊκή οδηγία, και χωρίς καμιά ειδοποίηση, ο Ιακώβ έφυγε από την Παδάν-αράμ παύοντας να υπηρετεί τον Λάβαν, ο οποίος ήταν και θείος και πεθερός του. (Γε 28:2) Με όλα τα υπάρχοντά του και με τις συζύγους και τα παιδιά του, ο Ιακώβ πέρασε τον ποταμό Ευφράτη και κατευθύνθηκε προς τη γη Χαναάν. Έπειτα από τρεις ημέρες ο Λάβαν, συνοδευόμενος από τους «αδελφούς» του, άρχισε να τον καταδιώκει κάνοντας ταξίδι εφτά ημερών και τελικά πρόφτασε το καραβάνι του Ιακώβ στα βουνά της Γαλαάδ Β της κοιλάδας του χειμάρρου Ιαβόκ.—Γε 31:17-25.

Αφού τακτοποίησαν ειρηνικά τα ζητήματα για τα οποία είχαν λογομαχήσει, ο Ιακώβ και ο Λάβαν σύναψαν διαθήκη μεταξύ τους. Σε σχέση με αυτό, ο Ιακώβ έστησε μια πέτρινη στήλη και είπε στους «αδελφούς» του να φτιάξουν έναν σωρό από πέτρες, σχηματίζοντας ίσως ένα είδος τραπεζιού, όπου και έφαγαν το γεύμα της διαθήκης. Τότε ο Λάβαν έδωσε σε εκείνον τον τόπο το όνομα αυτού του σωρού, χρησιμοποιώντας το αραμαϊκό (συριακό) όνομα «Ιεγάρ-σαχαδουθά», ενώ ο Ιακώβ τον ονόμασε «Γαλεέδ», που είναι το αντίστοιχο εβραϊκό όνομα. Ο Λάβαν είπε: «Αυτός ο σωρός [εβρ., γκαλ] είναι μάρτυρας [εβρ., ‛εδ] ανάμεσα σε εμένα και σε εσένα σήμερα». (Γε 31:44-48) Ο σωρός από πέτρες (και η πέτρινη στήλη) αποτελούσε μάρτυρα για όλους τους περαστικούς. Όπως λέει το εδάφιο 49, ήταν «Η Σκοπιά [εβρ., μιτσπάχ]», η οποία πιστοποιούσε ότι ο Ιακώβ και ο Λάβαν είχαν συμφωνήσει να διατηρήσουν την ειρήνη μεταξύ των οικογενειών τους, καθώς και μέσα στη δική του οικογένεια ο καθένας. (Γε 31:50-53) Και σε μεταγενέστερες περιπτώσεις επίσης χρησιμοποιήθηκαν πέτρες με παρόμοιο τρόπο ως σιωπηλοί μάρτυρες.—Ιη 4:4-7· 24:25-27.

ΓΑΛΕΡΑ

Μακρύ, χαμηλό και στενό πλοίο που κινούνταν με μία ή περισσότερες σειρές από κουπιά και χρησιμοποιούνταν κυρίως στις ναυμαχίες.

Ο Ησαΐας παρουσιάζει τους κατοίκους της Ιερουσαλήμ να λένε: «Εκεί ο Μεγαλοπρεπής, ο Ιεχωβά, θα είναι για εμάς τόπος με ποταμούς, με πλατιά κανάλια. Εκεί δεν θα πάει στόλος από γαλέρες [κατά κυριολεξία, στόλος από κωπήλατα πλοία], και μεγαλοπρεπές πλοίο δεν θα περάσει από εκεί. Διότι ο Ιεχωβά είναι ο Κριτής μας, ο Ιεχωβά είναι ο Νομοθέτης μας, ο Ιεχωβά είναι ο Βασιλιάς μας· αυτός θα μας σώσει». (Ησ 33:21, 22) Η Ιερουσαλήμ δεν διέθετε μεγάλους ποταμούς ή κανάλια ως αμυντικό μέσο σε τυχόν επιθέσεις. Ωστόσο, όπως ακριβώς οι ποταμοί και τα κανάλια προστάτευαν πόλεις σαν τη Βαβυλώνα και τη Νω-άμμων (Να 3:8), έτσι θα προστάτευε την Ιερουσαλήμ ο Ιεχωβά. Αυτοί οι “ποταμοί” της σωτηρίας του Θεού θα ήταν τόσο δυνατοί, ώστε ισχυρές εχθρικές δυνάμεις, σύμβολο των οποίων ήταν ένας αντίπαλος στόλος από γαλέρες ή κάποιο μεγαλοπρεπές πλοίο, θα ναυαγούσαν σε αυτά τα κραταιά «νερά» αν έρχονταν εναντίον της Ιερουσαλήμ. Ο Ιεχωβά διαβεβαίωσε έτσι την Ιερουσαλήμ, με συμβολικό τρόπο, ότι θα ήταν ασφαλής με την άμυνα που ο ίδιος, ο Βασιλιάς της, θα προμήθευε για τη σωτηρία της.

ΓΑΛΙΛΑΙΑ

(Γαλιλαία) [Περιοχή· Κυκλική Περιφέρεια [από μια ρίζα που σημαίνει «κυλώ»]], ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ (Γαλιλαίος).

Την πρώτη φορά που η Γαλιλαία μνημονεύεται στην Αγία Γραφή προσδιορίζεται ως περιφέρεια στην ορεινή περιοχή του Νεφθαλί, όπου βρισκόταν η πόλη καταφυγίου Κέδες. (Ιη 20:7) Τουλάχιστον από την εποχή του Ησαΐα, αν όχι νωρίτερα, η Γαλιλαία περιλάμβανε και την περιοχή του Ζαβουλών. Στη Γαλιλαία ίσως ζούσαν πολλοί που δεν ήταν Ισραηλίτες, εξού και η έκφραση «Γαλιλαία των εθνών». (Ησ 9:1) Μερικοί λόγιοι πιστεύουν ότι οι 20 πόλεις της Γαλιλαίας που πρόσφερε ο Βασιλιάς Σολομών στον Χιράμ, το βασιλιά της Τύρου, πιθανότατα κατοικούνταν από ειδωλολάτρες. (1Βα 9:10-13· βλέπε ΚΑΒΟΥΛ Αρ. 2.) Ο Ασσύριος βασιλιάς Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄ κατέλαβε τη Γαλιλαία στη διάρκεια της βασιλείας του Φεκά, βασιλιά του Ισραήλ (τον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ.).—2Βα 15:29.

Όρια. (ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 2, σ. 738) Τα εδαφικά όρια της Γαλιλαίας δεν παρέμεναν σταθερά στο διάβα των ετών. Η μέγιστη έκτασή της φαίνεται να ήταν περίπου 100 επί 50 χλμ. και περιλάμβανε την αρχαία εδαφική περιοχή των φυλών Ασήρ, Ισσάχαρ, Νεφθαλί και Ζαβουλών. Ωστόσο, στη διάρκεια της επίγειας διακονίας του Ιησού Χριστού, η Γαλιλαία, ενόσω υπαγόταν στη δικαιοδοσία του Ηρώδη Αντίπα (Λου 3:1), είχε έκταση μόλις 40 χλμ. περίπου από την Α προς τη Δ και περίπου 60 χλμ. από το Β προς το Ν.

Προς το Ν βρισκόταν η Σαμάρεια, και το νότιο όριο της Γαλιλαίας εκτεινόταν από τους πρόποδες του Όρους Κάρμηλος, κατά μήκος της Κοιλάδας της Ιεζραέλ (Εσδρηλών), προς τη Σκυθόπολη (Βαιθ-σεάν) και από εκεί έφτανε στον Ιορδάνη. Σύμφωνα με τον Ιώσηπο, ο Ιορδάνης Ποταμός, με τη Θάλασσα της Γαλιλαίας και τη λίμνη Χούλα (το μεγαλύτερο μέρος της οποίας έχει αποξηρανθεί), αποτελούσε το ανατολικό όριο, αλλά ίσως υπήρχαν περιοχές όπου το όριο αυτό δεν ήταν τόσο σαφώς καθορισμένο. Η περιοχή της Τύρου, η οποία έφτανε κάτω από την αρχαία πόλη Κέδες (Κάδασα, Κυδασοί), συνόρευε με τη Γαλιλαία στο Β. (Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Γ΄, 35-40 [iii, 1]· Β΄, 459 [xviii, 1]· Δ΄, 104, 105 [ii, 3]) Προς τα Δ εκτεινόταν η περιοχή της Πτολεμαΐδας (Ακό) και το Όρος Κάρμηλος.

Η βόρεια αυτή ρωμαϊκή επαρχία της Παλαιστίνης, η οποία βρισκόταν στα Δ του Ιορδάνη, χωριζόταν επιπλέον σε Άνω και Κάτω Γαλιλαία. Το όριο ανάμεσα στις δύο Γαλιλαίες εκτεινόταν από την Τιβεριάδα στη δυτική όχθη της Θάλασσας της Γαλιλαίας ως ένα σημείο κάπου κοντά στην Πτολεμαΐδα.—Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Γ΄, 35 (iii, 1).

Γεωγραφικά Χαρακτηριστικά. Τον πρώτο αιώνα Κ.Χ., πριν από τον πόλεμο κατά της Ρώμης, η Γαλιλαία ήταν πυκνοκατοικημένη και απολάμβανε μεγάλη ευημερία. Στη Θάλασσα της Γαλιλαίας άκμαζαν οι αλιευτικές επιχειρήσεις. Άλλα επαγγέλματα ήταν η υφαντουργία, η λιθοκοπία, η ναυπηγική και η αγγειοπλαστική. Ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος ισχυρίζεται ότι υπήρχαν 204 πόλεις και χωριά στη Γαλιλαία, και ότι τα μικρότερα από αυτά αριθμούσαν το καθένα πάνω από 15.000 κατοίκους. Αν αυτή η μαρτυρία δεν αποτελεί υπερβολή, όπως πιστεύουν πολλοί, αυτό θα σήμαινε ότι ο πληθυσμός της Γαλιλαίας ήταν περίπου τρία εκατομμύρια.—Βίος, 235 (45)· Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Γ΄, 43 (iii, 2).

Η Γαλιλαία είχε ευλογηθεί με άφθονες πηγές και εύφορο έδαφος. Γι’ αυτό λοιπόν, η κύρια ασχολία των Γαλιλαίων ήταν προφανώς η γεωργία. Σήμερα καλλιεργούνται πολλά κηπευτικά είδη, καθώς και σιτάρι, κριθάρι, σύκα, κεχρί, ινδικό, ελιές, ρύζι, ζαχαροκάλαμο, πορτοκάλια, αχλάδια και βερίκοκα. Κατά την αρχαιότητα, υπήρχαν στη Γαλιλαία πολλά δάση. Μερικές ποικιλίες δέντρων που εξακολουθούν να υπάρχουν εκεί είναι ο κέδρος, το κυπαρίσσι, το έλατο, η βελανιδιά, η πικροδάφνη, ο φοίνικας, το πεύκο, η συκομουριά και η καρυδιά.

Τόσο το κλίμα όσο και η γεωγραφική μορφολογία της Γαλιλαίας παρουσιάζουν μεγάλες αντιθέσεις. Στα υψίπεδα υπάρχει δροσιά, στις ακτές οι θερμοκρασίες είναι ήπιες, ενώ στην Κοιλάδα του Ιορδάνη επικρατεί ζέστη. Το υψόμετρο στην Κάτω Γαλιλαία πέφτει στα 210 μ. περίπου κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας—στην περιοχή της Θάλασσας της Γαλιλαίας—και αγγίζει το μέγιστο επίπεδό του στο Όρος Θαβώρ, με 562 μ. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 334) Ωστόσο, το ύψος των λόφων και των βουνών της Άνω Γαλιλαίας κυμαίνεται από 460 μ. ως 1.208 μ.

Ο Λαός της Γαλιλαίας. Ως σύνολο, οι Εβραίοι της Γαλιλαίας διέφεραν από τους κατοίκους της Ιουδαίας. Σύμφωνα με τη μαρτυρία διαφόρων ραβίνων της αρχαιότητας, οι Γαλιλαίοι προσέδιδαν μεγάλη σπουδαιότητα στην υπόληψη, ενώ οι Ιουδαίοι έδιναν μεγαλύτερη έμφαση στα χρήματα παρά στο καλό όνομα. Οι Γαλιλαίοι, γενικά, δεν ήταν τόσο προσκολλημένοι στην παράδοση όσο ήταν οι Ιουδαίοι. Μάλιστα, στο Ταλμούδ (Μεγκιλά 75α), οι πρώτοι κατηγορούνται για παραμέληση των παραδόσεων. Σε σχέση με αυτό μπορούμε να σημειώσουμε ότι οι Φαρισαίοι και οι γραμματείς της Ιερουσαλήμ και όχι της Γαλιλαίας ήταν εκείνοι που δημιούργησαν ζήτημα όταν οι μαθητές του Ιησού δεν τέλεσαν το παραδοσιακό πλύσιμο των χεριών.—Μαρ 7:1, 5.

Εφόσον το Σάνχεδριν και ο ναός βρίσκονταν στην Ιερουσαλήμ, αναμφίβολα υπήρχαν περισσότεροι δάσκαλοι του Νόμου εκεί, εξού και η εβραϊκή παροιμία: «Πήγαινε βόρεια [στη Γαλιλαία] για πλούτο, πήγαινε νότια [στην Ιουδαία] για σοφία». Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι οι Γαλιλαίοι ήταν αδαείς. Στις πόλεις και στα χωριά ολόκληρης της Γαλιλαίας υπήρχαν δάσκαλοι του Νόμου καθώς και συναγωγές. Οι συναγωγές ήταν στην ουσία κέντρα εκπαίδευσης. (Λου 5:17) Ωστόσο, οι πρωθιερείς και οι Φαρισαίοι στην Ιερουσαλήμ προφανώς θεωρούσαν τους εαυτούς τους ανώτερους από τους κοινούς Γαλιλαίους, τους οποίους αντιμετώπιζαν ως αδαείς όσον αφορά το Νόμο. Για παράδειγμα, όταν ο Νικόδημος μίλησε υπέρ του Ιησού Χριστού, οι Φαρισαίοι ανταπάντησαν: «Μήπως είσαι και εσύ από τη Γαλιλαία; Ερεύνησε και δες ότι κανένας προφήτης δεν πρόκειται να εγερθεί από τη Γαλιλαία». (Ιωα 7:45-52) Με αυτόν τον τρόπο αγνόησαν την εκπλήρωση της προφητείας του Ησαΐα για το κήρυγμα του Μεσσία.—Ησ 9:1, 2· Ματ 4:13-17.

Μερικοί αποδίδουν την ιδιαίτερη προφορά των Γαλιλαίων σε ξενική επιρροή. Δεν είναι καθόλου παράξενο το γεγονός ότι οι Γαλιλαίοι αναγνωρίζονταν εύκολα από την προφορά τους (Ματ 26:73), ιδιαίτερα εφόσον η περιοχή της Σαμάρειας χώριζε τη Γαλιλαία από την Ιουδαία. Ακόμη και σήμερα, σε πολλά μέρη της γης, είναι δυνατόν να καταλάβει κανείς εύκολα την καταγωγή κάποιου από την ιδιωματική προφορά του. Επίσης, διαφορές στην προφορά ανάμεσα στις φυλές του Ισραήλ υπήρχαν από αιώνες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αδυναμία των Εφραϊμιτών στις ημέρες του Ιεφθάε να προφέρουν σωστά το σύνθημα «Σχίββωλεθ».—Κρ 12:5, 6.

Η διακονία του Ιησού στη Γαλιλαία. Στη Γαλιλαία έλαβαν χώρα πολλά αξιοσημείωτα γεγονότα της επίγειας ζωής του Ιησού. Οι πόλεις της Γαλιλαίας Βηθσαϊδά, Κανά, Καπερναούμ, Χοραζίν, Ναΐν και Ναζαρέτ, καθώς και οι περιοχές της Μαγαδάν, μνημονεύονται συγκεκριμένα σε σχέση με τη δράση του. (Ματ 11:20-23· 15:39· Λου 4:16· 7:11· Ιωα 2:11· βλέπε ΒΗΘΣΑΪΔΑ.) Το μεγαλύτερο μέρος της επίγειας ζωής του ο Ιησούς το πέρασε στην πόλη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας. (Ματ 2:21-23· Λου 2:51, 52) Σε ένα γαμήλιο συμπόσιο στην Κανά, εκτέλεσε το πρώτο θαύμα του μετατρέποντας το νερό σε αρίστης ποιότητας κρασί. (Ιωα 2:1-11) Μετά τη σύλληψη του Ιωάννη του Βαφτιστή, ο Ιησούς αποσύρθηκε από την Ιουδαία στη Γαλιλαία και άρχισε να διακηρύττει: «Μετανοείτε, γιατί η βασιλεία των ουρανών έχει πλησιάσει». (Ματ 4:12-17) Καθώς περιόδευε τη Γαλιλαία, ο Ιησούς δίδαξε σε διάφορες συναγωγές. Τελικά έφτασε στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Ναζαρέτ, όπου την ημέρα του Σαββάτου διάβασε από το 61ο κεφάλαιο του Ησαΐα σχετικά με την αποστολή του. Παρότι οι παρευρισκόμενοι στη συναγωγή αρχικά σχημάτισαν θετική εντύπωση, όταν ο Ιησούς τούς παρομοίασε με τους Ισραηλίτες της εποχής των προφητών Ηλία και Ελισαιέ, τότε το ακροατήριο της συναγωγής εξοργίστηκε και ήταν έτοιμο να τον σκοτώσει.—Λου 4:14-30.

Έπειτα ο Ιησούς πήγε στην Καπερναούμ, «μια πόλη της Γαλιλαίας», και εγκαταστάθηκε εκεί. Προφανώς ήταν κοντά στην Καπερναούμ όταν κάλεσε τον Ανδρέα, τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη να γίνουν ψαράδες ανθρώπων. (Λου 4:31· Ματ 4:13-22) Συνοδευόμενος από αυτούς τους τέσσερις μαθητές, ο Ιησούς άρχισε μια μεγάλη περιοδεία κηρύγματος στη Γαλιλαία. Καθώς συνέχιζε τις δραστηριότητές του διδάσκοντας και εκτελώντας δυναμικά έργα, ο Ιησούς κάλεσε τον Ματθαίο από το γραφείο όπου εισπράττονταν οι φόροι στην Καπερναούμ για να γίνει ακόλουθός του. (Ματ 4:23-25· 9:1-9) Αργότερα, σε ένα βουνό κοντά στην Καπερναούμ διάλεξε τους 12 αποστόλους. Όλοι τους, με εξαίρεση ίσως τον Ιούδα τον Ισκαριώτη, ήταν Γαλιλαίοι. Επίσης, κοντά στην Καπερναούμ ο Ιησούς εκφώνησε την Επί του Όρους Ομιλία. (Λου 6:12-49· 7:1) Στην πόλη Ναΐν της Γαλιλαίας ανέστησε το μοναχογιό μιας χήρας. (Λου 7:11-17) Σε κάποια μεταγενέστερη περιοδεία κηρύγματος, ο Ιησούς επισκέφτηκε ξανά τη Ναζαρέτ αλλά και πάλι τον απέρριψαν. (Ματ 13:54-58) Στην Καπερναούμ, γύρω στο Πάσχα του 32 Κ.Χ., κατά τη διάρκεια της τελικής, όπως φαίνεται, εντατικής κάλυψης των περιοχών της Γαλιλαίας, πολλοί μαθητές σκανδαλίστηκαν από τα λόγια του Ιησού ότι έπρεπε “να φάνε τη σάρκα του και να πιουν το αίμα του” και εγκατέλειψαν τον Γιο του Θεού.—Ιωα 6:22-71.

Παρότι τα συνοπτικά Ευαγγέλια περιγράφουν κυρίως τη διακονία του Ιησού στη Γαλιλαία, ο Γιος του Θεού δεν αγνόησε την Ιουδαία, όπως συμπεραίνουν μερικοί εσφαλμένα. Είναι αξιοσημείωτο ότι το ενδιαφέρον που εκδήλωσαν αρχικά οι Γαλιλαίοι για τον Ιησού υποκινήθηκε από τα όσα τον είδαν να κάνει στην Ιερουσαλήμ. (Ιωα 4:45) Ωστόσο, πιθανότατα δίνεται μεγαλύτερη έκταση στη δράση του Ιησού στη Γαλιλαία επειδή οι Γαλιλαίοι ανταποκρίνονταν πιο πρόθυμα από ό,τι οι Ιουδαίοι. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι οι πρώτοι μαθητές που έλαβαν το άγιο πνεύμα του Θεού ήταν Γαλιλαίοι, περίπου 120 άτομα. (Πρ 1:15· 2:1-7) Η εξουσία και η επιρροή των θρησκευτικών ηγετών του Ιουδαϊσμού δεν πρέπει να ήταν τόσο ισχυρές μεταξύ των Γαλιλαίων όσο ήταν μεταξύ των Ιουδαίων. (Παράβαλε Λου 11:52· Ιωα 7:47-52· 12:42, 43.) Μερικοί προβάλλουν την άποψη ότι το πλήθος που κραύγαζε για το θάνατο του Ιησού αποτελούνταν κυρίως από Ιουδαίους (Ματ 27:20-23), ενώ εκείνοι που προηγουμένως είχαν χαιρετίσει τον Ιησού ως βασιλιά ήταν ίσως κατά κύριο λόγο Γαλιλαίοι. (Ματ 21:6-11) Η παρουσία, κατά την περίοδο του Πάσχα, πολλών Γαλιλαίων και άλλων που κατοικούσαν εκτός Ιουδαίας ίσως είχε συντελέσει επίσης στο φόβο που ένιωθαν οι ηγέτες της Ιερουσαλήμ να συλλάβουν τον Ιησού στο φως της ημέρας «για να μη γίνει σάλος».—Ματ 26:3-5.

ΓΑΛΙΛΑΙΑΣ, ΘΑΛΑΣΣΑ

Λίμνη γλυκού νερού στην ενδοχώρα της βόρειας Παλαιστίνης. Ονομαζόταν επίσης Θάλασσα της Χιννερέθ (Αρ 34:11), Λίμνη της Γεννησαρέτ (Λου 5:1) και Θάλασσα της Τιβεριάδας (Ιωα 6:1). (Η λέξη θάλασσα του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου μπορεί να σημαίνει και «λίμνη».)—ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 2, σ. 740· ΕΙΚΟΝΕΣ, Τόμ. 1, σ. 336, και Τόμ. 2, σ. 740.

Έκταση και Τοπογραφία της Περιοχής. Η Θάλασσα της Γαλιλαίας βρίσκεται κατά μέσο όρο 210 μ. κάτω από την επιφάνεια της Μεσογείου και αποτελεί μέρος της Ρηξιγενούς Κοιλάδας του Ιορδάνη. Το μέγιστο βάθος της είναι περίπου 48 μ. Από Β προς Ν, αυτή η υδάτινη μάζα έχει μήκος περίπου 21 χλμ. και μέγιστο πλάτος περίπου 12 χλμ. Ανάλογα με την εποχή, το χρώμα των διάφανων νερών της Θάλασσας της Γαλιλαίας ποικίλλει από πράσινο μέχρι μπλε, και η μέση θερμοκρασία του νερού κυμαίνεται από 14°C τον Φεβρουάριο ως 30°C τον Αύγουστο. Αυτή η λίμνη τροφοδοτείται κυρίως από τον Ιορδάνη Ποταμό.

Ο πυθμένας της Θάλασσας της Γαλιλαίας μοιάζει με μια τεράστια λεκάνη. Από τις ακτές της ανατολικής όχθης ορθώνονται απόκρημνα ασβεστολιθικά υψώματα καλυμμένα με λάβα, τα οποία φτάνουν σε ύψος τα 610 μ. περίπου. Αλλά προς τα Δ τα υψώματα είναι λιγότερο απότομα. Η Θάλασσα της Γαλιλαίας ουσιαστικά περιβάλλεται από λόφους και βουνά, με εξαίρεση τις πεδιάδες που υπάρχουν γύρω από τον Ιορδάνη, δηλαδή στο βόρειο άκρο της, στα σημεία όπου ο ποταμός εισέρχεται στη λίμνη, και στα ΝΔ όπου ξεκινάει και πάλι την πορεία του. Την περιοχή προς τα Β καταλαμβάνει μια μάζα ογκόλιθων βασάλτη. Λίγο νοτιότερα από την πόλη της Τιβεριάδας, στη δυτική ακτή, υπάρχουν θερμές θειούχες πηγές που ήταν ξακουστές από παλιά για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Μια από τις εφτά πηγές εκεί έχει θερμοκρασία 58°C.

Κλίμα. Το θερμό κλίμα γύρω από τη Θάλασσα της Γαλιλαίας συμβάλλει στην ανάπτυξη τροπικών φυτών, όπως ο αγκαθωτός λωτός, οι φοίνικες και τα ινδικοφόρα. Στα παράλια της λίμνης υπάρχουν χερσαίες και θαλάσσιες χελώνες, καραβίδες και θαλασσόψυλλοι. Τα πτηνά και τα ψάρια αφθονούν. Το 19ο αιώνα, ο φυσιοδίφης Χ. Μπ. Τρίστραμ παρατήρησε: «Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς πόσο πυκνά είναι τα κοπάδια των ψαριών στη Θάλασσα της Γαλιλαίας, αν δεν τα έχει δει με τα μάτια του. Συχνά, αυτά τα κοπάδια καλύπτουν μέχρι και τέσσερα στρέμματα της επιφάνειας ή και περισσότερο, και καθώς τα ψάρια κινούνται αργά και μαζικά, είναι τόσο πολυπληθή ώστε η εικόνα που παρουσιάζουν από κάποια απόσταση, με τα πίσω πτερύγιά τους να εξέχουν ελάχιστα πάνω από το νερό, θυμίζει δυνατή νεροποντή που πέφτει στην επιφάνεια της θάλασσας».—Η Φυσική Ιστορία της Αγίας Γραφής (The Natural History of the Bible), 1889, σ. 285.

Ξαφνικές θύελλες, σαν αυτές που έζησε ο Ιησούς Χριστός και οι μαθητές του, δεν είναι ασυνήθιστες. (Ματ 8:24· 14:24) Λόγω του χαμηλού υψόμετρου της Θάλασσας της Γαλιλαίας, η θερμοκρασία του αέρα εκεί είναι πολύ πιο υψηλή από ό,τι στα γύρω υψίπεδα και βουνά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται ατμοσφαιρικές διαταραχές. Επίσης, ισχυροί άνεμοι κατεβαίνουν ορμητικά στην Κοιλάδα του Ιορδάνη από το χιονοσκεπές Όρος Αερμών, που βρίσκεται σε μικρή απόσταση προς το Β.

Τον πρώτο αιώνα Κ.Χ., τα παράλια της λίμνης ήταν πυκνοκατοικημένα. Σήμερα, όμως, από τις εννιά πόλεις που αναφέρει ο Ιώσηπος ότι βρίσκονταν στη Θάλασσα της Γαλιλαίας, έχει απομείνει μόνο η Τιβεριάδα.

Η Διακονία του Ιησού σε Εκείνη την Περιοχή. Αυτή η υδάτινη μάζα διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά την επίγεια διακονία του Ιησού. Αρκετές φορές ο Γιος του Θεού μίλησε από μια βάρκα σε μεγάλα πλήθη που είχαν συγκεντρωθεί στην πλατιά, χαλικώδη ακτή της. (Μαρ 3:9· 4:1· Λου 5:1-3) Σε κάποια από αυτές τις περιπτώσεις καθοδήγησε μερικούς από τους μαθητές του ώστε να πιάσουν με θαυματουργικό τρόπο μια ψαριά και κάλεσε τον Πέτρο, τον Ανδρέα, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη να γίνουν «ψαράδες ανθρώπων». (Ματ 4:18-22· Λου 5:4-11) Κοντά στη Θάλασσα της Γαλιλαίας, ο Ιησούς εκτέλεσε πολλά δυναμικά έργα. Θεράπευσε ασθενείς, εξέβαλε δαίμονες (Μαρ 3:7-12), ηρέμησε τον άνεμο και τη θάλασσα (Μαρ 4:35-41) και περπάτησε στο νερό (Ιωα 6:16-21). Σε μια περίπτωση έθρεψε θαυματουργικά περισσότερους από 5.000 ανθρώπους και σε κάποια άλλη έθρεψε περισσότερους από 4.000, έχοντας και τις δύο φορές μόνο λίγα ψωμιά και μερικά ψάρια. (Ματ 14:14-21· 15:29, 34-38) Δικαιολογημένα καταδίκασε ο Ιησούς τρεις πόλεις σε εκείνη την περιοχή, τη Χοραζίν, τη Βηθσαϊδά και την Καπερναούμ, για το γεγονός ότι δεν έδειξαν ανταπόκριση παρά τα πολλά δυναμικά έργα που είχαν δει οι κάτοικοί τους.—Ματ 11:20-24.

Όταν αναστήθηκε από τους νεκρούς, ο Ιησούς εμφανίστηκε σε μερικούς από τους μαθητές του στη Θάλασσα της Γαλιλαίας και τους καθοδήγησε ώστε να πιάσουν και δεύτερη ψαριά με θαυματουργικό τρόπο. Έπειτα τόνισε πόσο σπουδαίο ήταν να τρέφονται τα πρόβατά του.—Ιωα 21:1, 4-19.

ΓΑΛΙΛΩΘ

(Γαλιλώθ) [Περιοχές· Κυκλικές Περιφέρειες· από μια ρίζα που σημαίνει «κυλώ»].

Τοποθεσία που μνημονεύεται σε συνάρτηση με το όριο του Βενιαμίν. (Ιη 18:17) Η θέση της Γαλιλώθ, για την οποία αναφέρεται ότι βρισκόταν «μπροστά στον ανήφορο του Αδουμμίμ», ταιριάζει με τη θέση των Γαλγάλων (Ιη 15:7), και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μερικοί λόγιοι θεωρούν ότι Γαλιλώθ ήταν μια εναλλακτική ονομασία των Γαλγάλων που βρίσκονταν κοντά στην Ιεριχώ. Άλλοι υποστηρίζουν ότι η Γαλιλώθ είναι μια τοποθεσία ή μικρή περιοχή κοντά στο Ταλάτ ετ-Νταμ (Μααλέ Αντουμίμ), στο Ουάντι ελ Κιλτ, ΝΔ της Ιεριχώς.—Βλέπε ΑΔΟΥΜΜΙΜ· ΓΑΛΓΑΛΑ Αρ. 1.

ΓΑΛΛΙΜ

(Γαλλίμ) [Σωροί].

Η ιδιαίτερη πατρίδα του Φαλτί, στον οποίο ο Σαούλ έδωσε την κόρη του τη Μιχάλ ως σύζυγο, όταν ο Δαβίδ τέθηκε εκτός νόμου. (1Σα 25:44) Πιθανώς ταυτίζεται με τη Γαλλίμ της οποίας οι κάτοικοι, αιώνες αργότερα, κραύγαζαν θρηνώντας για την επέλαση του ασσυριακού στρατού υπό τον Σενναχειρείμ. (Ησ 10:24, 30) Μερικοί λόγιοι εντοπίζουν τη Γαλλίμ στο Χίρμπετ Κακούλ (Χορβάτ Κακούλ), περίπου 4,5 χλμ. ΒΒΑ του Όρους του Ναού.

ΓΑΛΛΙΩΝ

(Γαλλίων).

Ο ανθύπατος της Αχαΐας, ενώπιον της δικαστικής έδρας του οποίου οι Ιουδαίοι κατηγόρησαν τον Παύλο ότι οδηγούσε τους ανθρώπους σε άλλες πεποιθήσεις όσον αφορά τη λατρεία του Θεού. Ο Γαλλίων απέρριψε την υπόθεση με το αιτιολογικό ότι δεν περιλάμβανε παραβίαση του ρωμαϊκού νόμου. Τότε το πλήθος άρχισε να χτυπάει τον Σωσθένη τον αρχισυνάγωγο, αλλά ο Γαλλίων προτίμησε να μην ασχοληθεί ούτε με αυτό.—Πρ 18:12-17.

Σύμφωνα με διάφορες ιστορικές πηγές, ο Γαλλίων γεννήθηκε στην Κόρδοβα της Ισπανίας, γύρω στις αρχές του πρώτου αιώνα Κ.Χ. Ήταν γιος του ρήτορα Σενέκα και μεγαλύτερος αδελφός του φιλόσοφου Σενέκα. Το αρχικό όνομα του Γαλλίωνα ήταν Λούκιος Ανναίος Νοβάτος. Αλλά μετά την υιοθέτησή του από τον ρήτορα Λούκιο Ιούνιο Γαλλίωνα, πήρε το όνομα εκείνου που τον υιοθέτησε.

Μια επιγραφή από τους Δελφούς μάς βοηθάει να προσδιορίσουμε χρονικά τη θητεία του Γαλλίωνα ως ανθύπατου της Αχαΐας. (Πρ 18:12) Το κείμενο της επιγραφής είναι αποσπασματικό και χρειάστηκε αποκατάσταση, αλλά περιέχει σαφώς το όνομα «[Λούκιος Ιού]νιος Γαλλίων, . . . ανθύπατος». Οι ιστορικοί γενικά συμφωνούν ότι το κείμενο είναι μια επιστολή από τον Αυτοκράτορα Κλαύδιο Καίσαρα και ότι ο αριθμός 26 που υπάρχει σε αυτήν αναφέρεται στην 26η ανακήρυξη του Κλαύδιου σε αυτοκράτορα. (Ο Κλαύδιος ήταν αυτός που έκανε και πάλι την Αχαΐα ξεχωριστή επαρχία, υπόλογη στη σύγκλητο, με δικό της ανθύπατο.) Πιθανότατα αυτή η επιστολή γράφτηκε το πρώτο ήμισυ του 52 Κ.Χ., διότι άλλες επιγραφές δείχνουν ότι η 27η ανακήρυξη του Κλαύδιου σε αυτοκράτορα έγινε πριν από την 1η Αυγούστου του 52 Κ.Χ. Μια καρική επιγραφή και μια επιγραφή σε ένα υδραγωγείο της Ρώμης, το Κλαυδιανό Υδραγωγείο, τοποθετούν την 26η και την 27η ανακήρυξη του Κλαύδιου σε αυτοκράτορα στο έτος της 12ης θητείας του με δημαρχιακή εξουσία. Αυτή η 12η δημαρχιακή θητεία αντιστοιχούσε στην περίοδο 25 Ιανουαρίου του 52 Κ.Χ. ως 24 Ιανουαρίου του 53 Κ.Χ. Επομένως, η ανθυπατεία του Γαλλίωνα στην Αχαΐα (αξίωμα που συνήθως διαρκούσε έναν χρόνο με αφετηρία την αρχή του καλοκαιριού) φαίνεται ότι άρχισε το καλοκαίρι του 51 Κ.Χ. και τελείωσε το καλοκαίρι του 52 Κ.Χ., αν και μερικοί λόγιοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για την περίοδο 52-53 Κ.Χ.

[Εικόνα στη σελίδα 570]

Απόσπασμα επιγραφής η οποία φέρει το όνομα ΓΑΛΛΙΩΝ

ΓΑΜΑΛΙΗΛ

(Γαμαλιήλ) [πιθανώς, Ανταμοιβή (Κατάλληλη Μεταχείριση) από τον Θεό].

1. Γιος του Φεδασούρ από τη φυλή του Μανασσή και αρχηγός της φυλής του. (Αρ 1:10, 16) Ο Γαμαλιήλ ήταν ένας από τους 12 αρχηγούς τους οποίους διόρισε ο Ιεχωβά να βοηθήσουν τον Μωυσή και τον Ααρών στην απαρίθμηση των στρατεύσιμων γιων του Ισραήλ, ηλικίας από 20 χρονών και πάνω. (Αρ 1:1-4, 10) Ήταν επικεφαλής του στρατεύματος της φυλής του, η οποία αποτελούσε τμήμα της τρίφυλης υποδιαίρεσης του στρατοπέδου του Εφραΐμ. (Αρ 2:18, 20· 10:23) Μετά το στήσιμο της σκηνής, οι αρχηγοί έκαναν τις προσφορές τους οι οποίες, σύμφωνα με υπόδειξη του Ιεχωβά, θα χρησιμοποιούνταν στην εκτέλεση της υπηρεσίας της σκηνής της συνάντησης. Ο Γαμαλιήλ έφερε και αυτός την όγδοη ημέρα μια προσφορά για την εγκαινίαση του θυσιαστηρίου.—Αρ 7:1-5, 10, 11, 54-59.

2. Μέλος του Σάνχεδριν, Φαρισαίος και δάσκαλος του Νόμου, «στα πόδια» του οποίου είχε εκπαιδευτεί ο απόστολος Παύλος «σύμφωνα με την αυστηρότητα του προγονικού Νόμου». (Πρ 5:34· 22:3) Ο Γαμαλιήλ, κατά γενική παραδοχή, ταυτίζεται με τον Γαμαλιήλ τον Πρεσβύτερο. Ο Γαμαλιήλ ο Πρεσβύτερος έχαιρε μεγάλης εκτίμησης και ήταν ο πρώτος στον οποίο αποδόθηκε ο τίτλος «Ραββάν». Αυτός ο τιμητικός τίτλος ήταν μεγαλύτερος και από τον τίτλο «Ραββί». Αναφερόμενο στον Γαμαλιήλ, το Μισνά (Σοτά 9:15) λέει: «Όταν πέθανε ο Ραββάν Γαμαλιήλ ο Πρεσβύτερος, η δόξα του Νόμου εξέλιπε και η αγνότητα και η αποχή χάθηκαν». (Μετάφραση [στην αγγλική] Χ. Ντάνμπι) Ο Γαμαλιήλ προφανώς διέθετε ευρύτητα πνεύματος και δεν ήταν φανατικός στις απόψεις του, πράγμα που αντικατοπτρίζεται στη συμβουλή που έδωσε όταν ο Πέτρος και οι άλλοι απόστολοι φέρθηκαν ενώπιον του Σάνχεδριν. Χρησιμοποιώντας παραδείγματα από το παρελθόν, ο Γαμαλιήλ κατέδειξε πόσο σοφό ήταν να μην αναμειχθούν στο έργο των αποστόλων και στη συνέχεια πρόσθεσε: «Αν αυτό το σχέδιο ή αυτό το έργο είναι από ανθρώπους, θα ανατραπεί· αλλά αν είναι από τον Θεό, δεν θα μπορέσετε να τους ανατρέψετε . . . μπορεί να βρεθείτε και θεομάχοι».—Πρ 5:34-39.

ΓΑΜΟΣ

Η ένωση ενός άντρα και μιας γυναίκας ως συζύγων σύμφωνα με το πρότυπο που έθεσε ο Θεός. Ο γάμος είναι θεϊκός θεσμός, τον οποίο καθιέρωσε και εδραίωσε ο Ιεχωβά στην Εδέμ. Ο γάμος φέρνει σε ύπαρξη την οικογενειακή μονάδα, τον οικογενειακό κύκλο. Βασικός του σκοπός ήταν η αναπαραγωγή των μελών της ανθρώπινης οικογένειας, το να έρθουν σε ύπαρξη περισσότερα πλάσματα του ανθρωπίνου γένους. Ο Ιεχωβά, ο Δημιουργός, έπλασε τον άνθρωπο αρσενικό και θηλυκό και θέσπισε το γάμο ως την κατάλληλη διευθέτηση για τον πολλαπλασιασμό της ανθρώπινης φυλής. (Γε 1:27, 28) Ο πρώτος ανθρώπινος γάμος τελέστηκε από τον Ιεχωβά, σύμφωνα με την περιγραφή των εδαφίων Γένεση 2:22-24.

Ο γάμος σχεδιάστηκε για να αποτελεί μόνιμο δεσμό ενότητας ανάμεσα στον άντρα και στη γυναίκα, ώστε να υπάρχει αλληλοβοήθεια μεταξύ τους. Συμβιώνοντας με αγάπη και εμπιστοσύνη, θα μπορούσαν να απολαύσουν μεγάλη ευτυχία. Ο Ιεχωβά δημιούργησε τη γυναίκα ως σύντροφο του άντρα χρησιμοποιώντας ως βάση το πλευρό του άντρα, καθιστώντας έτσι τη γυναίκα τη στενότερη σαρκική συγγενή του άντρα στη γη, δική του σάρκα. (Γε 2:21) Όπως τόνισε ο Ιησούς, ο Θεός, και όχι ο Αδάμ, ήταν εκείνος που είπε: «Γι’ αυτό, ο άνθρωπος θα αφήσει τον πατέρα του και τη μητέρα του και θα προσκολληθεί στη σύζυγό του και θα γίνουν μία σάρκα». Η διατύπωση αυτού του εδαφίου φανερώνει ότι η μονογαμία ήταν το αρχικό πρότυπο για το γάμο στα μάτια του Ιεχωβά Θεού.—Ματ 19:4-6· Γε 2:24.

Ο γάμος αποτελούσε το φυσιολογικό τρόπο ζωής για τους Εβραίους. Δεν υπάρχει λέξη που να σημαίνει «εργένης» στις Εβραϊκές Γραφές. Εφόσον ο βασικός σκοπός του γάμου ήταν η τεκνοποίηση, είναι ευνόητη η ευλογία που απηύθυνε στη Ρεβέκκα η οικογένειά της: «Είθε να γίνεις χιλιάδες φορές δέκα χιλιάδες» (Γε 24:60), καθώς και η έκκληση της Ραχήλ προς τον Ιακώβ: «Δώσε μου παιδιά, αλλιώς θα είμαι μια νεκρή γυναίκα».—Γε 30:1.

Ο γάμος ήταν ένα ζήτημα που επηρέαζε την οικογένεια, και όχι μόνο αυτήν, αλλά και ολόκληρη τη φυλή ή την πατριαρχική κοινότητα, διότι μπορούσε να έχει αντίκτυπο στη δύναμη της φυλής, καθώς επίσης στην οικονομία της. Επομένως, ήταν φυσικό, και κρινόταν απαραίτητο, να αποφασίζουν οι γονείς ή οι κηδεμόνες ποια γυναίκα θα επιλεγόταν ως σύζυγος και πώς θα διευθετούνταν όλες οι συμφωνίες και τα οικονομικά ζητήματα που σχετίζονταν με αυτή την επιλογή, μολονότι μερικές φορές ζητούσαν και τη συγκατάθεση των ατόμων που περιλαμβάνονταν (Γε 24:8), ενώ συχνά υπήρχαν και ρομαντικά αισθήματα παράλληλα με τις διευθετήσεις αυτές. (Γε 29:20· 1Σα 18:20, 27, 28) Τα πρώτα βήματα ή τις προτάσεις τις έκαναν συνήθως οι γονείς του νέου, αλλά μερικές φορές και ο πατέρας του κοριτσιού, ιδίως αν υπήρχε διαφορά τάξης.—Ιη 15:16, 17· 1Σα 18:20-27.

Φαίνεται ότι γενικά συνηθιζόταν να αναζητάει ο άντρας σύζυγο μέσα από τον κύκλο των συγγενών του ή της φυλής του. Αυτή η αρχή διαφαίνεται από τα λόγια του Λάβαν προς τον Ιακώβ: «Καλύτερα να . . . δώσω [την κόρη μου] σε εσένα παρά να τη δώσω σε άλλον άντρα». (Γε 29:19) Ειδικά οι λάτρεις του Ιεχωβά τηρούσαν αυτή την αρχή, όπως φαίνεται από το παράδειγμα του Αβραάμ ο οποίος έστειλε έναν άνθρωπο στους συγγενείς του, στη δική του χώρα, για να βρει σύζυγο για το γιο του τον Ισαάκ, αντί να πάρει κάποια από τις κόρες των Χαναναίων ανάμεσα στους οποίους κατοικούσε. (Γε 24:3, 4) Ο γάμος με άτομα που δεν λάτρευαν τον Ιεχωβά ήταν κατακριτέος και οι υποψήφιοι για γάμο αποτρέπονταν σθεναρά από ένα τέτοιο βήμα. Επρόκειτο για μια μορφή ανοσιότητας. (Γε 26:34, 35) Υπό το Νόμο, απαγορευόταν η επιγαμία με άτομα από τα εφτά χαναανιτικά έθνη. (Δευ 7:1-4) Ωστόσο, ένας στρατιώτης μπορούσε να παντρευτεί κάποια αιχμάλωτη αλλοεθνή παρθένα αφού αυτή είχε περάσει μια περίοδο καθαρισμού, στη διάρκεια της οποίας πενθούσε τους νεκρούς γονείς της και απαλλασσόταν από όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των προηγούμενων θρησκευτικών δεσμών της.—Δευ 21:10-14.

Νυφικό Τίμημα. Προτού ολοκληρωθεί το γαμήλιο συμβόλαιο, ο νέος, ή ο πατέρας του, έπρεπε να πληρώσει στον πατέρα της κοπέλας το νυφικό τίμημα, ή αλλιώς γαμήλιο τίμημα. (Γε 34:11, 12· Εξ 22:16· 1Σα 18:23, 25) Αναμφίβολα, αυτό θεωρούνταν αποζημίωση για την απώλεια των υπηρεσιών της κόρης, καθώς και για τις προσπάθειες και τα έξοδα που είχαν κάνει οι γονείς για τη φροντίδα και την εκπαίδευσή της. Μερικές φορές το νυφικό τίμημα καταβαλλόταν με τη μορφή υπηρεσιών προς τον πατέρα. (Γε 29:18, 20, 27· 31:15) Ο Νόμος όριζε συγκεκριμένο αντίτιμο αγοράς για μια παρθένα η οποία δεν ήταν αρραβωνιασμένη και την οποία αποπλανούσε κάποιος.—Εξ 22:16.

Γαμήλια Τελετή. Όσον αφορά αυτή καθαυτή τη γαμήλια τελετή, το κεντρικό και χαρακτηριστικό της στοιχείο ήταν η επίσημη μεταφορά της νύφης από το πατρικό της στο σπίτι του συζύγου της την προκαθορισμένη ημερομηνία, ενέργεια η οποία εξέφραζε τη σημασία του γάμου, δηλαδή συμβόλιζε την είσοδο της νύφης στην οικογένεια του συζύγου της. (Ματ 1:24) Αυτή η διαδικασία αποτελούσε τη γαμήλια τελετή στις ημέρες των πατριαρχών, πριν από το Νόμο. Ήταν ένα γεγονός αμιγώς κοινωνικό. Δεν γινόταν κάποια θρησκευτική τελετή ούτε ακολουθούνταν κάποιο τυπικό, και κανένας ιερέας ή κληρικός δεν ιερουργούσε ή επικύρωνε το γάμο. Ο γαμπρός έπαιρνε τη νύφη είτε στο σπίτι του είτε στη σκηνή ή στο σπίτι των γονέων του. Το γεγονός γνωστοποιούνταν σε όλους, βεβαιωνόταν και καταγραφόταν, και ο γάμος ίσχυε.—Γε 24:67.

Ωστόσο, μόλις γίνονταν οι γαμήλιες διευθετήσεις και τα δύο άτομα αρραβωνιάζονταν, θεωρούνταν δεσμευμένα με γάμο. Οι κόρες του Λωτ βρίσκονταν ακόμη στο σπίτι του, υπό τη δικαιοδοσία του, αλλά οι άντρες που ήταν αρραβωνιασμένοι μαζί τους χαρακτηρίζονταν ως “οι γαμπροί του [Λωτ] που θα έπαιρναν τις κόρες του”. (Γε 19:14) Μολονότι ο Σαμψών δεν παντρεύτηκε ποτέ μια συγκεκριμένη Φιλισταία, παρά μόνο την αρραβωνιάστηκε, αυτή αποκαλούνταν σύζυγός του. (Κρ 14:10, 17, 20) Ο Νόμος έλεγε ότι, αν μια αρραβωνιασμένη κοπέλα διέπραττε πορνεία, η ίδια και ο ένοχος άντρας έπρεπε να θανατωθούν. Αν αυτή έπεφτε θύμα βιασμού, ο άντρας έπρεπε να θανατωθεί. Ωστόσο, η περίπτωση που αφορούσε κοπέλα η οποία δεν ήταν αρραβωνιασμένη τύχαινε διαφορετικού χειρισμού.—Δευ 22:22-27.

Οι γάμοι καταχωρίζονταν. Υπό το Νόμο, οι γάμοι, όπως και οι γεννήσεις που προέκυπταν από τη γαμήλια ένωση, καταγράφονταν στα επίσημα αρχεία της κοινότητας. Γι’ αυτό έχουμε ακριβή γενεαλογία του Ιησού Χριστού.—Ματ 1:1-16· Λου 3:23-38· παράβαλε Λου 2:1-5.

Γιορταστικές Εκδηλώσεις. Αν και στον Ισραήλ ο ίδιος ο γάμος δεν περιλάμβανε κάποια επίσημη τελετή, ωστόσο, συνοδευόταν από πολύ χαρμόσυνες γιορταστικές εκδηλώσεις. Την ημέρα του γάμου, η νύφη συνήθως έκανε στο σπίτι της λεπτομερείς προετοιμασίες. Πρώτα λουζόταν και αλειβόταν με αρωματικό λάδι. (Παράβαλε Ρθ 3:3· Ιεζ 23:40.) Σε μερικές περιπτώσεις με τη βοήθεια υπηρετριών, έβαζε περιζώματα του στήθους και έναν λευκό χιτώνα—συχνά κεντημένο πλούσια, ανάλογα με την οικονομική της κατάσταση. (Ιερ 2:32· Απ 19:7, 8· Ψλ 45:13, 14) Στολιζόταν με στολίδια και κοσμήματα, αν είχε τη δυνατότητα (Ησ 49:18· 61:10· Απ 21:2), και στη συνέχεια καλυπτόταν με ένα ελαφρύ ένδυμα, ένα είδος πέπλου, που τη σκέπαζε από το κεφάλι ως τα πόδια. (Ησ 3:19, 23) Έτσι εξηγείται γιατί ο Λάβαν μπόρεσε να εξαπατήσει τόσο εύκολα τον Ιακώβ και γιατί εκείνος δεν κατάλαβε ότι του έδινε τη Λεία αντί για τη Ραχήλ. (Γε 29:23, 25) Η Ρεβέκκα φόρεσε μια μαντίλα λίγο πριν συναντήσει τον Ισαάκ. (Γε 24:65) Αυτό συμβόλιζε την υποταγή της νύφης στο γαμπρό—στην εξουσία του.—1Κο 11:5, 10.

Ο γαμπρός έβαζε και αυτός τα καλύτερα ρούχα του και πολλές φορές είχε στο κεφάλι του ένα ωραίο κάλυμμα και ένα στεφάνι. (Ασμ 3:11· Ησ 61:10) Συνοδευόμενος από τους φίλους του, έφευγε από το σπίτι του το βράδυ για να πάει στο πατρικό της νύφης. (Ματ 9:15) Από εκεί η πομπή, με τη συνοδεία μουσικών και τραγουδιστών, συνήθως δε και κάποιων που κρατούσαν λυχνάρια, προχωρούσε προς το σπίτι του γαμπρού ή προς το σπίτι του πατέρα του.

Όσοι βρίσκονταν στο δρόμο από τον οποίο περνούσε η πομπή την παρακολουθούσαν με μεγάλο ενδιαφέρον. Άκουγαν τις χαρούμενες φωνές της νύφης και του γαμπρού. Μερικοί, ιδίως κοπέλες που κρατούσαν λυχνάρια, ενώνονταν με την πομπή. (Ιερ 7:34· 16:9· Ησ 62:5· Ματ 25:1) Ο γαμπρός μπορεί να χρονοτριβούσε αρκετή ώρα στο σπίτι του και, στη συνέχεια, μπορεί να μεσολαβούσε κάποια καθυστέρηση προτού φύγει η πομπή από το σπίτι της νύφης, οπότε ίσως περνούσε πολύ η ώρα, γι’ αυτό και ορισμένοι που περίμεναν καθ’ οδόν πιθανόν να νύσταζαν και να τους έπαιρνε ο ύπνος, όπως δείχνει η παραβολή του Ιησού για τις δέκα παρθένες. Τα τραγούδια και οι χαρούμενες φωνές μπορεί να ακούγονταν από μακριά, και εκείνοι που τα άκουγαν φώναζαν: «Να ο γαμπρός!» Οι υπηρέτες ήταν έτοιμοι να χαιρετήσουν το γαμπρό όταν έφτανε, και οι προσκαλεσμένοι στο γαμήλιο δείπνο έμπαιναν στο σπίτι. Από τη στιγμή που ο γαμπρός και η ακολουθία του έμπαιναν στο σπίτι και έκλειναν την πόρτα, δεν μπορούσαν να μπουν τυχόν αργοπορημένοι καλεσμένοι. (Ματ 25:1-12· 22:1-3· Γε 29:22) Θεωρούνταν μεγάλη προσβολή το να αρνηθεί κανείς την πρόσκληση σε ένα γαμήλιο συμπόσιο. (Ματ 22:8) Στους καλεσμένους μπορεί να έδιναν χιτώνες (Ματ 22:11), ενώ τις αντίστοιχες θέσεις τους στο συμπόσιο τις καθόριζε συχνά εκείνος που απηύθυνε την πρόσκληση.—Λου 14:8-10.

Ο Φίλος του Γαμπρού. «Ο φίλος του γαμπρού» συνέβαλλε πολύ στις διευθετήσεις και θεωρούνταν ότι ήταν το άτομο που συνέδεε τη νύφη με το γαμπρό. Ο φίλος του γαμπρού χαιρόταν ακούγοντας τη φωνή του γαμπρού ο οποίος συνομιλούσε με τη νύφη, και μπορούσε πια να αισθάνεται ευτυχισμένος που τα καθήκοντά του είχαν ευλογηθεί με αίσιο τέλος.—Ιωα 3:29.

Απόδειξη της Παρθενίας. Μετά το δείπνο, ο σύζυγος οδηγούσε τη νύφη στο νυφικό κοιτώνα. (Ψλ 19:5· Ιωλ 2:16) Την πρώτη νύχτα του γάμου χρησιμοποιούσαν ένα ύφασμα ή ρούχο το οποίο κατόπιν φύλαγαν ή έδιναν στους γονείς της συζύγου ώστε τα σημάδια από το αίμα της παρθενίας της κοπέλας να αποτελούν νομική προστασία για αυτήν σε περίπτωση που αργότερα κατηγορούνταν ότι δεν ήταν παρθένα ή ότι ήταν πόρνη πριν από το γάμο της. Διαφορετικά, θα μπορούσε να λιθοβοληθεί μέχρι θανάτου επειδή είχε παρουσιάσει τον εαυτό της για γάμο ως ακηλίδωτη παρθένα και επειδή είχε φέρει μεγάλο όνειδος στο σπίτι του πατέρα της. (Δευ 22:13-21) Μερικοί λαοί της Μέσης Ανατολής διατηρούσαν μέχρι πρόσφατα τη συνήθεια να φυλάνε το ύφασμα.

Προνόμια και Καθήκοντα. Ο σύζυγος ήταν η κεφαλή του σπιτιού, και εκείνος λάβαινε τις τελικές αποφάσεις για ζητήματα που επηρέαζαν την ευημερία και την οικονομική κατάσταση της οικογένειας. Αν πίστευε ότι κάποια ευχή της συζύγου ή της κόρης του θα επηρέαζε δυσμενώς την οικογένεια, μπορούσε ακόμη και να την ακυρώσει. Αυτή την εξουσία την είχε προφανώς και ο αρραβωνιασμένος άντρας. (Αρ 30:3-8, 10-15) Ο σύζυγος ήταν ο κύριος, ο αρχηγός του σπιτικού, και θεωρούνταν ο ιδιοκτήτης (εβρ., μπά‛αλ) της γυναίκας.—Δευ 22:22.

Το 31ο κεφάλαιο των Παροιμιών περιγράφει μερικά από τα καθήκοντα της συζύγου προς το σύζυγό της, ή αλλιώς τον ιδιοκτήτη της, μεταξύ των οποίων ήταν οι δουλειές του σπιτιού, η κατασκευή ενδυμάτων και η φροντίδα τους, ακόμη και κάποιες αγοραπωλησίες, καθώς και η γενική επίβλεψη του σπιτικού. Η γυναίκα, μολονότι βρισκόταν σε υποταγή και αποτελούσε κατά μία έννοια ιδιοκτησία του συζύγου, κατείχε εξαιρετική θέση και απολάμβανε πολλά προνόμια. Ο σύζυγός της έπρεπε να την αγαπάει, πράγμα που ίσχυε ακόμη και αν αυτή ήταν δευτερεύουσα σύζυγος ή κάποια που είχε αιχμαλωτιστεί. Δεν έπρεπε να υφίσταται κακομεταχείριση, αλλά να έχει εξασφαλισμένη την τροφή, τα ρούχα, τη στέγη και τη γαμήλια οφειλή και μάλιστα χωρίς ελάττωση. Επίσης, ο σύζυγος δεν μπορούσε να κάνει το γιο της ευνοούμενης συζύγου πρωτότοκο σε βάρος του γιου “της συζύγου που μισούνταν” (δηλαδή της λιγότερο προτιμώμενης). (Εξ 21:7-11· Δευ 21:11, 14-17) Οι πιστοί Εβραίοι αγαπούσαν τις συζύγους τους, αν δε η σύζυγος ήταν σοφή και ενεργούσε σε αρμονία με το νόμο του Θεού, ο σύζυγος πολλές φορές την άκουγε ή ενέκρινε τις ενέργειές της.—Γε 21:8-14· 27:41-46· 28:1-4.

Ακόμη και η παρθένα η οποία δεν ήταν αρραβωνιασμένη και την οποία αποπλανούσε κάποιος άγαμος άντρας προστατευόταν, διότι αν το επέτρεπε ο πατέρας, αυτός που είχε αποπλανήσει την κοπέλα ήταν υποχρεωμένος να την παντρευτεί και δεν μπορούσε να τη διαζευχθεί ποτέ, σε όλη του τη ζωή. (Δευ 22:28, 29) Αν ο σύζυγος κατηγορούσε επίσημα τη σύζυγό του ότι δεν ήταν παρθένα όταν την παντρεύτηκε και η κατηγορία αποδεικνυόταν ψεύτικη, του επιβαλλόταν πρόστιμο και δεν μπορούσε να τη διαζευχθεί ποτέ. (Δευ 22:17-19) Η γυναίκα που κατηγορούνταν ότι είχε διαπράξει στα κρυφά μοιχεία, αν ήταν αθώα, έπρεπε να κατασταθεί έγκυος από το σύζυγό της ώστε να γεννήσει παιδί και έτσι να γνωστοποιήσει δημόσια την αθωότητά της. Η αξιοπρέπεια της συζύγου γινόταν σεβαστή. Οι σεξουαλικές σχέσεις μαζί της στη διάρκεια της εμμηνόρροιας απαγορεύονταν.—Λευ 18:19· Αρ 5:12-28.

Απαγορευμένοι Γάμοι. Εκτός από την απαγόρευση που ίσχυε για την επιγαμία με άτομα που δεν λάτρευαν τον Ιεχωβά—ειδικά με τα εφτά έθνη της γης Χαναάν (Εξ 34:14-16· Δευ 7:1-4)—απαγορεύονταν και οι γάμοι μεταξύ ατόμων που είχαν ορισμένου βαθμού συγγένεια εξ αίματος ή εξ αγχιστείας.—Λευ 18:6-17.

Ο αρχιερέας απαγορευόταν να παντρευτεί χήρα, διαζευγμένη, κάποια που είχε ατιμαστεί ή πόρνη. Έπρεπε να παντρευτεί μόνο παρθένα από το λαό του. (Λευ 21:10, 13, 14) Οι άλλοι ιερείς δεν μπορούσαν να παντρευτούν πόρνη ή γυναίκα που είχε ατιμαστεί, ούτε γυναίκα διαζευγμένη από το σύζυγό της. (Λευ 21:1, 7) Σύμφωνα με το εδάφιο Ιεζεκιήλ 44:22, μπορούσαν να παντρευτούν παρθένα από τον οίκο του Ισραήλ ή χήρα που τύχαινε να είναι χήρα ιερέα.

Μια κόρη στην οποία είχε περιέλθει κληρονομιά δεν έπρεπε να παντρευτεί κάποιον έξω από τη φυλή της. Έτσι η κληρονομική ιδιοκτησία δεν μεταβιβαζόταν από φυλή σε φυλή.—Αρ 36:8, 9.

Διαζύγιο. Όταν ο Δημιουργός θέσπισε το γάμο, δεν έκανε καμιά πρόβλεψη για διαζύγιο. Ο άντρας έπρεπε να προσκολληθεί στη σύζυγό του και να «γίνουν μία σάρκα». (Γε 2:24) Επομένως, ο άντρας θα είχε μία σύζυγο η οποία θα θεωρούνταν μία σάρκα με αυτόν. Μόνο μετά την πτώση του ανθρώπου, την επακόλουθη ατέλεια και τον ξεπεσμό του ήρθε στο προσκήνιο το διαζύγιο.

Όταν ο Θεός έδωσε το Νόμο στον Ισραήλ, δεν επέλεξε να επιβάλει τότε το αρχικό πρότυπο, αλλά ρύθμισε το διαζύγιο ώστε αυτό να μην επιφέρει τη διάλυση του θεσμού της οικογένειας στον Ισραήλ ούτε να προκαλεί περιττές δυσκολίες. Ωστόσο, στον ορισμένο καιρό του Θεού, το αρχικό του πρότυπο αποκαταστάθηκε. Ο Ιησούς διατύπωσε την αρχή που διέπει τη Χριστιανική εκκλησία—ότι η «πορνεία» είναι η μόνη έγκυρη αιτία για διαζύγιο. Εξήγησε ότι ο Θεός δεν επέβαλε αυτό το πρότυπο μέσω του Μωυσή, επειδή έλαβε υπόψη τη σκληροκαρδία των Ισραηλιτών.—Ματ 19:3-9· Μαρ 10:1-11.

Συνεπώς, στη Χριστιανική εκκλησία, εκτός από το θάνατο ο οποίος διασπά αυτόματα το γαμήλιο δεσμό, ο μόνος άλλος τρόπος διάσπασης αυτού του δεσμού είναι η «πορνεία», η οποία κάνει το άτομο που τη διαπράττει να γίνεται μία σάρκα με έναν παράνομο σύντροφο. Το αθώο μέλος, λοιπόν, μπορεί να χρησιμοποιήσει την πορνεία ως αιτία διάλυσης του γάμου—αν το επιλέξει—και ο αθώος σύντροφος μπορεί στη συνέχεια να ξαναπαντρευτεί. (Ματ 5:32· Ρω 7:2, 3) Πέρα από αυτό το περιθώριο που αφήνουν οι Ελληνικές Γραφές σε περίπτωση «πορνείας», συμβουλεύουν τους Χριστιανούς να μη χωρίζουν καν από τους συντρόφους τους, είτε αυτοί είναι στην πίστη είτε όχι, και απαιτούν από εκείνους, αν χωρίσουν, να μην έχουν σεξουαλικές σχέσεις με κανέναν άλλον.—1Κο 7:10, 11· Ματ 19:9.

Υπό το Νόμο, ο σύζυγος μπορούσε να διαζευχθεί τη σύζυγό του για κάτι «απρεπές» από μέρους της. Σε αυτό, φυσικά, δεν περιλαμβανόταν η μοιχεία, διότι αυτή επέσυρε την ποινή του θανάτου. Ίσως επρόκειτο για αδικήματα όπως μεγάλη έλλειψη σεβασμού για το σύζυγο ή για τον οίκο του πατέρα του, ή κάτι που έφερνε όνειδος στο σπιτικό του. Από το σύζυγο απαιτούνταν να της δώσει γραπτό πιστοποιητικό διαζυγίου, πράγμα που αφήνει να εννοηθεί ότι στα μάτια του περίγυρου έπρεπε να έχει επαρκείς λόγους για να τη διαζευχθεί. Εφόσον το πιστοποιητικό ήταν νομικό έγγραφο, υπονοείται ότι ο σύζυγος είχε συνεννοηθεί με τους πρεσβυτέρους ή με τις αρχές της πόλης του. Στη συνέχεια η γυναίκα μπορούσε να ξαναπαντρευτεί, το δε πιστοποιητικό την προστάτευε από οποιαδήποτε μετέπειτα κατηγορία για μοιχεία. Ένας άντρας δεν επιτρεπόταν να πάρει διαζύγιο αν είχε αποπλανήσει την κοπέλα πριν από το γάμο ή αν την είχε κατηγορήσει ψευδώς μετά το γάμο πως τον είχε εξαπατήσει ισχυριζόμενη ότι ήταν παρθένα όταν παντρεύτηκαν.—Δευ 22:13-19, 28, 29.

Έπειτα από ένα διαζύγιο, αν μια γυναίκα παντρευόταν κάποιον και αυτός αργότερα της έδινε διαζύγιο ή πέθαινε, ο πρώτος της σύζυγος δεν μπορούσε να την ξαναπαντρευτεί. Έτσι αποτρεπόταν οποιαδήποτε ραδιουργία που θα αποσκοπούσε στο να πάρει διαζύγιο από το δεύτερο σύζυγο ή ίσως ακόμη και στο να προκαλέσει το θάνατο εκείνου ώστε το αρχικό ζευγάρι να ξαναπαντρευτεί.—Δευ 24:1-4.

Ο Ιεχωβά μισούσε το άδικο διαζύγιο, ιδιαίτερα όταν μια γυναίκα που τον λάτρευε πιστά έπεφτε θύμα δόλιας μεταχείρισης προκειμένου να διευθετηθεί ένας άλλος γάμος με κάποια ειδωλολάτρισσα που δεν ήταν μέλος του εκλεκτού λαού του, με τον οποίο Εκείνος είχε συνάψει διαθήκη.—Μαλ 2:14-16· βλέπε ΔΙΑΖΥΓΙΟ.

Πολυγαμία. Εφόσον το αρχικό πρότυπο του Θεού για τους ανθρώπους ήταν να γίνουν ο σύζυγος και η σύζυγος μία σάρκα, η πολυγαμία δεν προβλεπόταν, και ούτε επιτρέπεται στη Χριστιανική εκκλησία. Οι επίσκοποι και οι διακονικοί υπηρέτες, οι οποίοι οφείλουν να θέτουν το παράδειγμα για την εκκλησία, πρέπει να είναι άντρες που να μην έχουν πάνω από μία εν ζωή σύζυγο. (1Τι 3:2, 12· Τιτ 1:5, 6) Αυτό εναρμονίζεται με ό,τι εξεικονίζει ο αληθινός γάμος, δηλαδή τη σχέση του Ιησού Χριστού και της εκκλησίας του, της μόνης συζύγου που έχει ο Ιησούς.—Εφ 5:21-33.

Όπως συνέβη με το διαζύγιο, έτσι και η πολυγαμία, μολονότι δεν αποτελούσε την αρχική διευθέτηση του Θεού, έγινε ανεκτή μέχρι τον καιρό της Χριστιανικής εκκλησίας. Η πολυγαμία πρωτοεμφανίστηκε λίγο καιρό μετά την παρέκκλιση του Αδάμ. Η πρώτη Γραφική μνεία για αυτήν αφορά έναν απόγονο του Κάιν, τον Λάμεχ, για τον οποίο λέγεται: «Πήρε δύο συζύγους». (Γε 4:19) Σχετικά με μερικούς αγγέλους, η Αγία Γραφή αναφέρει ότι πριν από τον Κατακλυσμό «οι γιοι του αληθινού Θεού . . . άρχισαν να παίρνουν συζύγους—όλες όσες διάλεξαν».—Γε 6:2.

Ο θεσμός της παλλακείας ίσχυε υπό τον πατριαρχικό νόμο και υπό τη διαθήκη του Νόμου. Η παλλακίδα είχε νομική υπόσταση. Η θέση της δεν ήταν ζήτημα πορνείας ή μοιχείας. Υπό το Νόμο, αν ο πρωτότοκος γιος ενός άντρα ήταν ο γιος της παλλακίδας του, αυτός ο γιος θα λάβαινε την κληρονομιά του πρωτοτόκου.—Δευ 21:15-17.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο θεσμός της παλλακείας και της πολυγαμίας έδωσε στους Ισραηλίτες τη δυνατότητα να αυξηθούν πολύ γρηγορότερα, και επομένως, μολονότι ο Θεός δεν καθιέρωσε αυτές τις διευθετήσεις, αλλά μόνο τις επέτρεψε και τις ρύθμισε, αυτές εξυπηρέτησαν τότε κάποιον σκοπό. (Εξ 1:7) Ακόμη και ο Ιακώβ, ο οποίος έγινε πολύγαμος επειδή τον εξαπάτησε ο πεθερός του, ευλογήθηκε με το να αποκτήσει 12 γιους και μερικές κόρες από τις δύο συζύγους του και τις υπηρέτριές τους οι οποίες έγιναν παλλακίδες του.—Γε 29:23-29· 46:7-25.

Χριστιανικός Γάμος. Ο Ιησούς Χριστός έδειξε ότι επιδοκίμαζε το γάμο παρευρισκόμενος σε ένα γαμήλιο συμπόσιο στην Κανά της Γαλιλαίας. (Ιωα 2:1, 2) Όπως έχει ειπωθεί ήδη, η μονογαμία είναι το αρχικό πρότυπο του Θεού, το οποίο και επανέφερε ο Ιησούς Χριστός στη Χριστιανική εκκλησία. (Γε 2:24· Ματ 19:4-8· Μαρ 10:2-9) Εφόσον ο άντρας και η γυναίκα προικίστηκαν εξαρχής με την ικανότητα να εκδηλώνουν αγάπη και στοργή, αυτός ο θεσμός έπρεπε να φέρνει ευτυχία και να είναι ευλογημένος και ειρηνικός. Ο απόστολος Παύλος χρησιμοποιεί το παράδειγμα του Χριστού ως συζύγου και κεφαλής της εκκλησίας, της νύφης του. Αυτό αποτελεί έξοχο υπόδειγμα της τρυφερής στοργικής καλοσύνης και του ενδιαφέροντος που πρέπει να έχει ο σύζυγος για τη σύζυγό του, αγαπώντας την όπως το δικό του σώμα. Ο Παύλος τονίζει επίσης ότι, από την άλλη πλευρά, η σύζυγος πρέπει να έχει βαθύ σεβασμό για το σύζυγό της. (Εφ 5:21-33) Ο απόστολος Πέτρος συμβουλεύει τις συζύγους να υποτάσσονται στους συζύγους τους, ελκύοντάς τους με αγνή διαγωγή, βαθύ σεβασμό, καθώς επίσης ήσυχο και πράο πνεύμα. Χρησιμοποιεί ως παράδειγμα προς μίμηση τη Σάρρα, η οποία αποκαλούσε το σύζυγό της τον Αβραάμ «κύριο».—1Πε 3:1-6.

Η καθαρότητα και η πιστότητα στο γαμήλιο δεσμό τονίζονται από την αρχή ως το τέλος των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών. Ο Παύλος λέει: «Ο γάμος ας είναι άξιος τιμής μεταξύ όλων, και το συζυγικό κρεβάτι ας είναι αμόλυντο, γιατί ο Θεός θα κρίνει τους πόρνους και τους μοιχούς». (Εβρ 13:4) Συμβουλεύει να υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός ανάμεσα στο σύζυγο και στη σύζυγο και να αποδίδεται η γαμήλια οφειλή.

“Να παντρεύεστε εν Κυρίω” είναι η νουθεσία του αποστόλου Παύλου, η οποία εναρμονίζεται με την τακτική που τηρούσαν οι αρχαίοι λάτρεις του Θεού να παντρεύονται μόνο άτομα τα οποία ήταν και αυτά αληθινοί λάτρεις. (1Κο 7:39) Εντούτοις, ο Παύλος δίνει συμβουλές σε όσους δεν είναι παντρεμένοι ώστε να μπορούν να υπηρετούν τον Κύριο χωρίς περισπασμούς αν παραμείνουν άγαμοι. Λέει ότι, λαβαίνοντας υπόψη τους καιρούς, εκείνοι που παντρεύονται πρέπει να ζουν “σαν να μην έχουν συζύγους”, με άλλα λόγια, δεν πρέπει να αφοσιώνονται στα προνόμια και στις ευθύνες του γάμου μέχρι του σημείου να αποτελούν αυτά ολόκληρη τη ζωή τους, αλλά πρέπει να επιζητούν και να υπηρετούν τα συμφέροντα της Βασιλείας, ενώ παράλληλα δεν αμελούν τις γαμήλιες ευθύνες τους.—1Κο 7:29-38.

Ο Παύλος υποστήριξε ότι οι νεότερες χήρες δεν έπρεπε να καταγράφονται στον κατάλογο εκείνων που έπρεπε να φροντίζει η εκκλησία, απλώς και μόνο επειδή εξέφραζαν την πρόθεση να αφοσιωθούν ολοκληρωτικά στη Χριστιανική διακονία. Αντ’ αυτού ήταν καλύτερα να ξαναπαντρεύονται. Αυτό συμβαίνει επειδή, όπως λέει, οι σεξουαλικές τους ορμές μπορεί να τις ωθήσουν να ενεργήσουν αντίθετα με την έκφραση της πίστης τους, χάρη στην οποία θα μπορούσαν να λάβουν από την εκκλησία οικονομική υποστήριξη ως φιλόπονα εργαζόμενες, ενώ στην πραγματικότητα εκείνες προσπαθούν να βρουν σύζυγο, είναι αργόσχολες και ανακατεύονται στις υποθέσεις των άλλων. Με αυτόν τον τρόπο θα επέφεραν στον εαυτό τους δυσμενή κρίση. Το να παντρευτούν, να κάνουν παιδιά, να διαχειρίζονται ένα σπιτικό—ενώ παράλληλα διακρατούν τη Χριστιανική πίστη—θα τις κρατούσε επαρκώς απασχολημένες, προστατεύοντάς τες από τη σπερμολογία και από το να μιλούν για πράγματα που δεν πρέπει. Έτσι η εκκλησία θα μπορούσε να βοηθήσει εκείνες που ήταν πραγματικά χήρες και πληρούσαν τις προϋποθέσεις για να λαβαίνουν αυτή τη βοήθεια.—1Τι 5:9-16· 2:15.

Υποχρεωτική Αγαμία. Ο απόστολος Παύλος προειδοποιεί ότι ένα από τα προσδιοριστικά γνωρίσματα της αποστασίας που επρόκειτο να έρθει θα ήταν η υποχρεωτική αγαμία, “η απαγόρευση του γάμου”. (1Τι 4:1, 3) Μερικοί απόστολοι ήταν παντρεμένοι. (1Κο 9:5· Λου 4:38) Ο Παύλος, παραθέτοντας τα προσόντα των επισκόπων και των διακονικών υπηρετών της Χριστιανικής εκκλησίας, λέει ότι αυτοί οι άντρες (αν είναι παντρεμένοι) πρέπει να έχουν μόνο μία σύζυγο.—1Τι 3:1, 2, 12· Τιτ 1:5, 6.

Οι Χριστιανοί και το Οικογενειακό Αστικό Δίκαιο. Στη σύγχρονη εποχή, στις περισσότερες χώρες του κόσμου, ο γάμος διέπεται από νόμους των πολιτικών αρχών, του «Καίσαρα», και ο Χριστιανός πρέπει φυσιολογικά να συμμορφώνεται με αυτούς. (Ματ 22:21) Το Βιβλικό υπόμνημα δεν αναφέρει πουθενά ότι απαιτείται να γίνει κάποια θρησκευτική τελετή ή να ιερουργήσει κάποιος κληρικός. Ανάλογα με ό,τι γινόταν στους Βιβλικούς χρόνους, απαιτείται πάντοτε να νομιμοποιείται ο γάμος σύμφωνα με τους νόμους της χώρας και να καταχωρίζονται οι γάμοι και οι γεννήσεις, όπου προβλέπεται αυτό από το νόμο. Εφόσον οι κυβερνήσεις του «Καίσαρα» ασκούν τέτοια εξουσία σε σχέση με το γάμο, ο Χριστιανός είναι υποχρεωμένος να απευθύνεται σε αυτές για τη νομιμοποίηση κάποιου γάμου. Ακόμη δε και αν θελήσει να χρησιμοποιήσει τη μοιχεία του συντρόφου του ως Γραφική αιτία τερματισμού του γάμου, πρέπει να πάρει νομικό διαζύγιο, αν αυτό είναι εφικτό. Επομένως, αν ένας Χριστιανός ξαναπαντρευόταν χωρίς να δείξει τον οφειλόμενο σεβασμό προς τις Γραφικές και τις νομικές απαιτήσεις, θα παραβίαζε τους νόμους του Θεού.—Ματ 19:9· Ρω 13:1.

Γάμος και Ανάσταση. Μια ομάδα εναντιουμένων στον Ιησού, οι οποίοι δεν πίστευαν στην ανάσταση, του έθεσαν μια ερώτηση με σκοπό να τον φέρουν σε δύσκολη θέση. Στην απάντηση που τους έδωσε, ο Ιησούς αποκάλυψε ότι «εκείνοι που έχουν υπολογιστεί άξιοι να κερδίσουν εκείνο το σύστημα πραγμάτων και την ανάσταση από τους νεκρούς ούτε παντρεύονται ούτε τους δίνουν σε γάμο».—Λου 20:34, 35· Ματ 22:30.

Συμβολικές Χρήσεις. Από την αρχή ως το τέλος των Γραφών, ο Ιεχωβά περιγράφει τον εαυτό του ως σύζυγο. Θεωρούσε τον εαυτό του “παντρεμένο” με το έθνος του Ισραήλ. (Ησ 54:1, 5, 6· 62:4) Όταν ο Ισραήλ στασίαζε εναντίον του Ιεχωβά επιδιδόμενος σε ειδωλολατρία ή πράττοντας κάποιου άλλου είδους αμαρτία εναντίον του, αναφέρεται ότι πόρνευε όπως μια άπιστη σύζυγος, πράγμα που παρείχε στον Ιεχωβά λόγο να διαζευχθεί αυτό το έθνος.—Ησ 1:21· Ιερ 3:1-20· Ωσ 2.

Στο 4ο κεφάλαιο της επιστολής προς τους Γαλάτες, ο απόστολος Παύλος παρομοιάζει το έθνος του Ισραήλ με τη δούλη Άγαρ, την παλλακίδα του Αβραάμ, και τον Ιουδαϊκό λαό με το γιο της Άγαρ τον Ισμαήλ. Όπως ο Ισμαήλ ήταν ο γιος της δευτερεύουσας συζύγου του Αβραάμ, έτσι και οι Ιουδαίοι ήταν τα παιδιά της δευτερεύουσας «συζύγου» του Ιεχωβά. Ο δεσμός που ένωνε τον Ισραήλ με τον Ιεχωβά ήταν η διαθήκη του Νόμου. Ο Παύλος παρομοιάζει την «άνω Ιερουσαλήμ», τη «γυναίκα» του Ιεχωβά, με τη Σάρρα, την ελεύθερη σύζυγο του Αβραάμ. Αυτής της ελεύθερης γυναίκας, της «άνω Ιερουσαλήμ», είναι ελεύθερα πνευματικά παιδιά οι Χριστιανοί.—Γα 4:21-31· παράβαλε Ησ 54:1-6.

Όπως ο Αβραάμ, έτσι και ο Ιεχωβά Θεός, ως ο μεγάλος Πατέρας, επιβλέπει την επιλογή μιας νύφης για το γιο του τον Ιησού Χριστό—όχι κάποιας επίγειας γυναίκας αλλά της Χριστιανικής εκκλησίας. (Γε 24:1-4· 2Θε 2:13· 1Πε 2:5) Τα πρώτα μέλη της εκκλησίας του Ιησού τα παρουσίασε σε αυτόν «ο φίλος του γαμπρού», ο Ιωάννης ο Βαφτιστής, τον οποίο είχε στείλει ο Ιεχωβά πριν από τον Γιο του. (Ιωα 3:28, 29) Αυτή η εκκλησιαστική νύφη είναι «ένα πνεύμα» με τον Χριστό, ως το σώμα του. (1Κο 6:17· Εφ 1:22, 23· 5:22, 23) Όπως ακριβώς η νύφη στον Ισραήλ λουζόταν και στολιζόταν, έτσι και ο Ιησούς Χριστός φροντίζει να λουστεί η νύφη του, προετοιμαζόμενη για το γάμο, ώστε να είναι εντελώς καθαρή, χωρίς κηλίδα ή ψεγάδι. (Εφ 5:25-27) Στον 45ο Ψαλμό και στο 21ο κεφάλαιο της Αποκάλυψης αυτή απεικονίζεται να είναι όμορφα στολισμένη για το γάμο.

Επίσης στο βιβλίο της Αποκάλυψης, ο Ιεχωβά αναφέρεται προφητικά στον καιρό κατά τον οποίο θα πλησίαζε ο γάμος του Γιου του και η νύφη θα ήταν ετοιμασμένη και στολισμένη με λαμπρό, καθαρό, εκλεκτό λινό ύφασμα. Χαρακτηρίζει ευτυχισμένους εκείνους που έχουν προσκληθεί στο δείπνο του γάμου του Αρνιού. (Απ 19:7-9· 21:2, 9-21) Τη νύχτα πριν από το θάνατό του, ο Ιησούς θέσπισε το Δείπνο του Κυρίου, την Ανάμνηση του θανάτου του, και παρήγγειλε στους μαθητές του να εξακολουθήσουν να το τηρούν. (Λου 22:19) Η τήρηση αυτού του εορτασμού πρέπει να συνεχίζεται «ωσότου αυτός έρθει». (1Κο 11:26) Όπως στην αρχαιότητα ο γαμπρός έφτανε στο σπίτι της νύφης για να την πάρει από τους γονείς της και να την πάει στο σπιτικό που είχε ετοιμάσει για αυτήν στο σπίτι του πατέρα του, έτσι και ο Ιησούς Χριστός έρχεται να πάρει τους χρισμένους ακολούθους του από την προηγούμενη επίγεια κατοικία τους, ώστε να είναι μαζί του εκεί που είναι και ο ίδιος, στο σπίτι του Πατέρα του, στον ουρανό.—Ιωα 14:1-3.

Βλέπε ΑΝΔΡΑΔΕΛΦΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ.

ΓΑΜΨΟΣ ΚΟΠΤΗΡΑΣ

Αυτός ο όρος αποτελεί μετάφραση της εβραϊκής λέξης μα‛ατσάδ, η οποία υποδηλώνει ένα εργαλείο που χρησιμοποιούνταν στη διαμόρφωση του ξύλου ή ακόμη και του σίδερου. (Ιερ 10:3· Ησ 44:12) Η ρίζα από την οποία πιστεύεται ότι παράγεται αυτή η εβραϊκή λέξη έχει συσχετιστεί με λέξεις συγγενικών γλωσσών που σημαίνουν «θερίζω», «κόβω». Ως εκ τούτου, οι Κέλερ και Μπαουμγκάρτνερ ορίζουν τη λέξη μα‛ατσάδ ως «γαμψός κοπτήρας» (Λεξικό των Βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης [Lexicon in Veteris Testamenti Libros], Λέιντεν, 1958, σ. 550), δηλαδή ένα εργαλείο που αποτελείται από στειλεό και λεπίδα με αγκιστροειδές άκρο. Ωστόσο, άλλοι θεωρούν ότι η λέξη μα‛ατσάδ υποδηλώνει κάποιου είδους τσεκούρι, επειδή μεταγενέστερα προσέλαβε αυτή την έννοια στην εβραϊκή, και πιθανολογούν ότι μπορεί να αναφέρεται στο σκεπάρνι.

ΓΑΡΗΒ

(Γαρήβ) [Αυτός που Έχει Ψώρα].

1. Ένας από τους κραταιούς άντρες του Δαβίδ, Ιεθρίτης από τη φυλή του Ιούδα.—2Σα 23:8, 38· 1Χρ 2:4, 5, 18, 19, 50, 53· 11:26, 40.

2. Λόφος ο οποίος αναφέρεται σε μια προφητεία αποκατάστασης που έγραψε ο Ιερεμίας (31:39), παραπέμποντας προφανώς στα δυτικά όρια της ανοικοδομημένης πόλης της Ιερουσαλήμ. Η ακριβής θέση του είναι άγνωστη.

ΓΑΡΙΖΙΝ, ΟΡΟΣ

(Γαριζίν).

Το Όρος Γαριζίν, τώρα γνωστό ως Τζέμπελ ετ Τουρ (Χαρ Γκεριζίμ), μαζί με το Όρος Εβάλ στα ΒΑ, βρίσκεται στην καρδιά της περιφέρειας της Σαμάρειας. Αυτά τα βουνά, τα οποία υψώνονται το ένα απέναντι από το άλλο, είναι τα ψηλότερα της περιοχής και φρουρούν ένα σημαντικό πέρασμα μεταξύ Α και Δ. Ανάμεσα στα δύο βουνά εκτείνεται μια εύφορη κοιλάδα, η Κοιλάδα της Συχέμ, όπου βρίσκεται η σημερινή Ναμπλούς. Η Συχέμ, μια ισχυρή και σημαντική πόλη της Χαναάν πριν από την είσοδο των Ισραηλιτών στην Υποσχεμένη Γη, βρισκόταν στο ανατολικό άκρο της κοιλάδας, περίπου 1,5 χλμ. ΝΑ της Ναμπλούς. Η στρατηγική θέση που κατείχαν τα όρη Γαριζίν και Εβάλ τούς προσέδιδε στρατιωτική και πολιτική σπουδαιότητα, αλλά η περιοχή αυτή ήταν σημαντική και από θρησκευτική άποψη.—ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 331.

Η κορυφή του Όρους Γαριζίν υψώνεται 850 μ. και πλέον πάνω από τη Μεσόγειο. Αν και το Γαριζίν είναι περίπου 60 μ. χαμηλότερο από το Όρος Εβάλ, προσφέρει εξαιρετική θέα της γύρω περιοχής. Από αυτό μπορεί να δει κανείς στα Β τη χιονισμένη κορυφή του Όρους Αερμών, στα Α την εύφορη κοιλάδα του Ιορδάνη, στα Ν τα βουνά της περιοχής του Εφραΐμ και στα Δ την Πεδιάδα του Σαρών και τη γαλάζια Μεσόγειο.

Ο Άβραμ (Αβραάμ) κατασκήνωσε κάποτε «κοντά στα μεγάλα δέντρα του Μορέχ», ανάμεσα στα όρη Γαριζίν και Εβάλ, και εκεί έλαβε από τον Ιεχωβά την ακόλουθη υπόσχεση: «Στο σπέρμα σου πρόκειται να δώσω αυτή τη γη». (Γε 12:6, 7) Ο Ιακώβ επίσης κατασκήνωσε σε εκείνη την περιοχή.—Γε 33:18.

Σε αρμονία με τις οδηγίες που είχε δώσει ο Μωυσής, οι φυλές του Ισραήλ συγκεντρώθηκαν στα όρη Γαριζίν και Εβάλ υπό την κατεύθυνση του Ιησού του Ναυή, λίγο μετά την κατάληψη της Γαι. Εκεί διαβάστηκαν εις επήκοον του λαού οι ευλογίες που θα λάβαιναν αν υπάκουαν στον Ιεχωβά και οι κατάρες που τους περίμεναν αν τον παρήκουαν. Οι φυλές του Συμεών, του Λευί, του Ιούδα, του Ισσάχαρ, του Ιωσήφ και του Βενιαμίν στάθηκαν μπροστά στο Όρος Γαριζίν. Οι Λευίτες και η κιβωτός της διαθήκης είχαν σταθεί στην κοιλάδα, και οι άλλες έξι φυλές στέκονταν μπροστά στο Όρος Εβάλ. (Δευ 11:29, 30· 27:11-13· Ιη 8:28-35) Προφανώς οι φυλές που στέκονταν μπροστά στο Όρος Γαριζίν αποκρίνονταν στις ευλογίες που διαβάζονταν προς την πλευρά τους, ενώ οι άλλες φυλές αποκρίνονταν στις κατάρες που διαβάζονταν προς την πλευρά του Όρους Εβάλ. Αν και έχει υποστηριχτεί ότι οι ευλογίες διαβάζονταν προς την πλευρά του Όρους Γαριζίν λόγω της μεγαλύτερης φυσικής ομορφιάς του και του εύφορου εδάφους του σε αντιδιαστολή με το βραχώδες και ως επί το πλείστον άγονο Όρος Εβάλ, η Αγία Γραφή δεν δίνει καμιά σχετική πληροφορία. Ο Νόμος διαβάστηκε μεγαλόφωνα «μπροστά σε όλη την εκκλησία του Ισραήλ, μαζί με τις γυναίκες και τα μικρά παιδιά και τους πάροικους που περπατούσαν ανάμεσά τους». (Ιη 8:35) Αυτό το τεράστιο πλήθος μπορούσε να ακούσει τα λόγια από τις θέσεις όπου είχε σταθεί μπροστά σε καθένα από τα δύο βουνά. Αυτό πιθανότατα οφειλόταν, τουλάχιστον εν μέρει, στην εξαίρετη ακουστική της περιοχής.—Βλέπε ΕΒΑΛ, ΟΡΟΣ.

Στις ημέρες των Κριτών του Ισραήλ, ο γιος του Γεδεών ο Ιωθάμ μίλησε στους κτηματίες της Συχέμ από την «κορυφή του Όρους Γαριζίν». (Κρ 9:7) Ακόμη και σήμερα μια επίπεδη προεξοχή στο μέσο περίπου του βουνού ονομάζεται «βήμα του Ιωθάμ», αλλά πρόκειται για τοποθεσία που υποστηρίζεται μόνο από την παράδοση.

Ο Σαμαρειτικός Ναός. Ένας σαμαρειτικός ναός ο οποίος ανταγωνιζόταν το ναό της Ιερουσαλήμ ανεγέρθηκε στο Όρος Γαριζίν πιθανώς τον τέταρτο αιώνα Π.Κ.Χ. και καταστράφηκε το 128 Π.Κ.Χ. Σύμφωνα με την παράδοση, ερημώθηκε από τον Ιωάννη Υρκανό. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΑ΄, 310, 311, 324 [viii, 2, 4]· ΙΓ΄, 254-256 [ix, 1]· Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Α΄, 63 [ii, 6]) Ακόμη και στη σημερινή εποχή οι Σαμαρείτες τελούν κάποιες γιορτές όπως το Πάσχα στο Όρος Γαριζίν, στο μέρος όπου πιστεύουν ότι βρισκόταν ο αρχαίος ναός. Προφανώς η Σαμαρείτισσα αναφερόταν στο Όρος Γαριζίν όταν είπε στον Ιησού Χριστό: «Οι προπάτορές μας ασκούσαν λατρεία σε αυτό το βουνό· εσείς όμως λέτε ότι στην Ιερουσαλήμ είναι ο τόπος όπου πρέπει να ασκούν λατρεία οι άνθρωποι».—Ιωα 4:5, 19, 20.

Όπως απεικονίζεται σε αρχαία νομίσματα που ανακαλύφτηκαν στη Ναμπλούς, στο βορειοανατολικό τμήμα του Όρους Γαριζίν υπήρχε κάποτε ναός του Δία, στον οποίο για να φτάσει κανείς υπολογίζεται ότι έπρεπε να ανεβεί 1.500 σκαλοπάτια. Μια εκκλησία χτίστηκε στην κορυφή του βουνού τον πέμπτο αιώνα Κ.Χ., και μια άλλη οικοδομήθηκε από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Υπάρχει η άποψη ότι τα ερείπια που βρίσκονται τώρα εκεί ανάγονται στην εποχή του Ιουστινιανού.

ΓΑΡΜΙΤΙΚΗ

(Γαρμιτική) [Του (Από το) Γκέρεμ (Οστό)].

Αυτή η επωνυμία συνδέεται με την Κεϊλά, όνομα που εμφανίζεται σε έναν κατάλογο απογόνων του Ιούδα.—1Χρ 4:19.

ΓΕΒΑΛ

(Γεβάλ) [πιθανώς, Περιοχή· Σύνορο], ΓΕΒΑΛΙΤΕΣ (Γεβαλίτες).

1. Η Γεβάλ, μια φοινικική πόλη στα παράλια της Μεσογείου, ταυτίζεται με το σημερινό Τζεμπέιλ, περίπου 28 χλμ. ΒΒΑ της Βηρυτού. Οι ιστορικοί θεωρούν ότι η Γεβάλ, ή Βύβλος όπως την ονόμαζαν οι Έλληνες, ήταν μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Μέσης Ανατολής.—Βλέπε Ιη 13:5, υποσ.

Ο Ιεχωβά συμπεριέλαβε τη «γη των Γεβαλιτών» στα εδάφη που απέμενε να καταληφθούν από τον Ισραήλ την εποχή του Ιησού του Ναυή. (Ιη 13:1-5) Κάποιοι κριτικοί μέμφονται αυτή τη δήλωση θεωρώντας την ανακριβή, με βάση το ότι η πόλη Γεβάλ βρισκόταν πολύ βορειότερα του Ισραήλ (περ. 100 χλμ. Β της Δαν) και προφανώς δεν περιήλθε ποτέ υπό την κυριαρχία του Ισραήλ. Ορισμένοι λόγιοι έχουν υποστηρίξει ότι αυτό το εδάφιο του εβραϊκού κειμένου ίσως έχει καταστραφεί και πιστεύουν ότι το αρχαίο κείμενο έλεγε: «η γη που γειτονεύει με τον Λίβανο» ή “μέχρι το σύνορο των Γεβαλιτών”. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι οι υποσχέσεις του Ιεχωβά που βρίσκονται καταγραμμένες στα εδάφια Ιησούς του Ναυή 13:2-7 δόθηκαν υπό όρους. Άρα, ο Ισραήλ ίσως δεν έλαβε ποτέ τη Γεβάλ λόγω της δικής του ανυπακοής.—Παράβαλε Ιη 23:12, 13.

Τον 11ο αιώνα Π.Κ.Χ., οι Γεβαλίτες βοήθησαν τον Σολομώντα στην προετοιμασία των υλικών για την οικοδόμηση του ναού. (1Βα 5:18) Ο Ιεχωβά μνημονεύει τους “ηλικιωμένους από τη Γεβάλ” μεταξύ εκείνων που συνέβαλαν στη διατήρηση της εμπορικής ισχύος και δόξας της αρχαίας Τύρου.—Ιεζ 27:9.

2. Μια άλλη τοποθεσία που αποκαλείται «Γεβάλ» αναφέρεται μαζί με τον Αμμών και τον Αμαλήκ στο εδάφιο Ψαλμός 83:7, και από αυτό συνάγεται ότι προφανώς βρισκόταν Ν ή Α της Νεκράς Θαλάσσης. Παρότι η ακριβής θέση της δεν είναι γνωστή, μερικοί λόγιοι την τοποθετούν στην περιοχή της Πέτρας, περίπου 100 χλμ. ΒΒΑ του Κόλπου της Άκαμπα.

ΓΕΒΕΡ

(Γεβέρ) [Ακμαίος Άντρας].

Ένας από τους 12 διαχειριστές του Σολομώντα οι οποίοι είχαν την ευθύνη να προμηθεύουν τροφή στο βασιλιά και στο σπιτικό του έναν μήνα το χρόνο. Ο Γεβέρ προσδιορίζεται ως ο γιος του Ουρί, και είναι πιθανό να υπηρέτησε και ο γιος του επίσης ως διαχειριστής.—1Βα 4:7, 13, 19.

ΓΕΒΙΜ

(Γεβίμ) [Αυλάκια].

Τοποθεσία της οποίας οι κάτοικοι αναζήτησαν καταφύγιο προκειμένου να ξεφύγουν από τον προελαύνοντα ασσυριακό στρατό όταν αυτός βάδιζε εναντίον της Σιών, προφανώς στις ημέρες του Εζεκία. (Ησ 10:24, 31· παράβαλε κεφ. 36, 37.) Η ακριβής θέση της δεν είναι γνωστή.

ΓΕΔΑΛΙΑΣ

(Γεδαλίας) [Ο Ιεχωβά Είναι Μεγάλος].

1. Λευίτης υμνωδός ο οποίος, την εποχή του Δαβίδ, κληρώθηκε να είναι υπεύθυνος της δεύτερης από τις 24 ομάδες υπηρεσίας, καθεμιά από τις οποίες είχε 12 μουσικούς.—1Χρ 25:3, 9, 31.

2. Παππούς του προφήτη Σοφονία και, πιθανώς, απόγονος του Βασιλιά Εζεκία.—Σοφ 1:1.

3. Γιος του Πασχώρ. Ένας από τους άρχοντες της Ιερουσαλήμ οι οποίοι κατηγόρησαν τον Ιερεμία στον Βασιλιά Σεδεκία λέγοντας ότι αποδυναμώνει τους μαχητές και όλο το λαό και ζήτησαν να θανατωθεί για αυτό. Όταν ο βασιλιάς τούς έδωσε το ελεύθερο, αυτοί οι άρχοντες έριξαν τον Ιερεμία στο βούρκο μιας στέρνας.—Ιερ 38:1-6.

4. «Ο γιος του Αχικάμ, γιου του Σαφάν». Έπειτα από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ., ο Βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ διόρισε τον Γεδαλία κυβερνήτη των Ιουδαίων που είχαν απομείνει στη γη του Ιούδα. Ο Γεδαλίας εγκαταστάθηκε στη Μισπά, όπου ήρθε να κατοικήσει και ο προφήτης Ιερεμίας. Μόλις οι Ιουδαίοι στρατιωτικοί αρχηγοί που είχαν διαφύγει την αιχμαλωσία άκουσαν ότι ο Γεδαλίας είχε διοριστεί κυβερνήτης, πήγαν μαζί με τους άντρες τους σε αυτόν στη Μισπά. Ο Γεδαλίας τούς βεβαίωσε με όρκο ότι τα πράγματα θα πήγαιναν καλά για αυτούς εφόσον θα υπηρετούσαν το βασιλιά της Βαβυλώνας, και τους ενθάρρυνε να συγκεντρώσουν κρασί, λάδι και καλοκαιρινούς καρπούς. Ακόμη και οι Ιουδαίοι που είχαν διασπαρθεί στον Μωάβ, στον Αμμών, στον Εδώμ και σε άλλους τόπους έρχονταν στον Γεδαλία.

Όλα αυτά προφανώς δεν άρεσαν στον Βααλείς, το βασιλιά του Αμμών, ο οποίος εξασφάλισε τη συνεργασία του Ισμαήλ σε μια πλεκτάνη που έστησε για τη δολοφονία του Κυβερνήτη Γεδαλία. Όταν ο Ιωανάν και οι υπόλοιποι αρχηγοί των στρατιωτικών δυνάμεων το έμαθαν αυτό, ενημέρωσαν τον κυβερνήτη, αλλά εκείνος δεν τους πίστεψε. Ο Ιωανάν πλησίασε μάλιστα κατ’ ιδίαν τον Γεδαλία και προσφέρθηκε να ανατρέψει το δόλιο σχέδιο θανατώνοντας τον Ισμαήλ. Αλλά ο Γεδαλίας δεν τον άκουσε, θεωρώντας ψέματα αυτά που λέγονταν για τον Ισμαήλ. Έτσι λοιπόν, όταν ο Ισμαήλ μαζί με δέκα άλλους άντρες πήγαν στη Μισπά, ο Γεδαλίας δεν πήρε καμιά προφύλαξη. Κάθησε να φάει μαζί τους, και ενώ έτρωγαν, ο Ισμαήλ και οι άντρες του σηκώθηκαν και θανάτωσαν τον Γεδαλία καθώς και όλους τους Ιουδαίους και τους Χαλδαίους που ήταν μαζί με τον Γεδαλία.—2Βα 25:22-25· Ιερ 39:14· 40:5–41:3.

5. Ένας από τους ιερείς της εποχής του Έσδρα οι οποίοι είχαν πάρει αλλοεθνείς συζύγους και υποσχέθηκαν να τις εξαποστείλουν.—Εσδ 10:18, 19.

ΓΕΔΕΡ

(Γεδέρ) [Πέτρινο Τείχος].

Κωμόπολη στη Χαναάν. Ο βασιλιάς της ήταν ένας από τους 31 βασιλιάδες που νίκησε ο Ιησούς του Ναυή. (Ιη 12:13) Τα εδάφια Ιησούς του Ναυή 12:7, 8 δείχνουν ότι βρισκόταν στη δυτική πλευρά του Ιορδάνη, και το γεγονός ότι αναφέρεται μετά τη Δεβίρ ίσως την τοποθετεί στην περιοχή της Σεφηλά. Ενδεχομένως είναι η Βαιθ-γαδέρ του εδαφίου 1 Χρονικών 2:51. Ωστόσο, η ακριβής θέση της δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα. Την εποχή του Δαβίδ, κάποιος ονόματι Βάαλ-χανάν ο Γεδερίτης ήταν υπεύθυνος για τους ελαιώνες και τις συκομουριές του Δαβίδ στη Σεφηλά, και πιστεύεται ότι ίσως καταγόταν είτε από τη Γεδέρ είτε από τη Γεδηρά.—1Χρ 27:28.