εφόσον είναι Πνεύμα. Ωστόσο, επειδή είναι ο «Υψηλός και Εξέχων» ο οποίος κατοικεί «στα ύψη» (Ησ 57:15), η βασική έννοια της “υψηλότητας” ή της “μεγαλοπρέπειας” που υπάρχει στην εβραϊκή λέξη την καθιστά κατάλληλη για να περιγράψει “τη μεγαλοπρεπή κατοικία της αγιότητας και της ωραιότητας” του Θεού. (Ησ 63:15· Ψλ 33:13, 14· 115:3) Ως ο Δημιουργός των φυσικών ουρανών (Γε 14:19· Ψλ 33:6), ο Ιεχωβά είναι και ο Ιδιοκτήτης τους. (Ψλ 115:15, 16) Ό,τι ευαρεστείται να κάνει σε αυτούς το κάνει, όπως για παράδειγμα διάφορες θαυματουργικές πράξεις.—Ψλ 135:6.

Συνεπώς, σε πολλά εδάφια η λέξη «ουρανοί» σημαίνει τον ίδιο τον Θεό και την κυρίαρχη θέση του. Ο θρόνος του είναι στους ουρανούς, δηλαδή στο πνευματικό βασίλειο το οποίο έχει επίσης υπό τη διακυβέρνησή του. (Ψλ 103:19-21· 2Χρ 20:6· Ματ 23:22· Πρ 7:49) Από την ύψιστη ή απώτατη θέση του, ο Ιεχωβά, στην ουσία, “κοιτάει κάτω” προς τους φυσικούς ουρανούς και τη γη (Ψλ 14:2· 102:19· 113:6), και από αυτή την υψηλή θέση επίσης μιλάει, απαντάει σε αιτήματα και αποδίδει κρίση. (1Βα 8:49· Ψλ 2:4-6· 76:8· Ματ 3:17) Γι’ αυτό, διαβάζουμε ότι ο Εζεκίας και ο Ησαΐας, όταν αντιμετώπισαν μια μεγάλη απειλή, «προσεύχονταν . . . και κραύγαζαν για βοήθεια προς τους ουρανούς». (2Χρ 32:20· παράβαλε 2Χρ 30:27.) Και ο Ιησούς, επίσης, χρησιμοποίησε τους ουρανούς εννοώντας τον Θεό όταν ρώτησε τους θρησκευτικούς ηγέτες αν το βάφτισμα του Ιωάννη προερχόταν «από τον ουρανό ή από ανθρώπους». (Ματ 21:25· παράβαλε Ιωα 3:27.) Ο άσωτος γιος ομολόγησε ότι είχε αμαρτήσει «εναντίον του ουρανού» όπως και εναντίον του πατέρα του. (Λου 15:18, 21) Επομένως, η φράση «η βασιλεία των ουρανών» δεν σημαίνει απλώς ότι αυτή έχει τη βάση της στους πνευματικούς ουρανούς και κυβερνάει από εκεί, αλλά επίσης ότι είναι «η βασιλεία του Θεού».—Δα 2:44· Ματ 4:17· 21:43· 2Τι 4:18.

Επίσης, λόγω της ουράνιας θέσης του Θεού, άνθρωποι και άγγελοι ύψωναν τα χέρια τους ή το πρόσωπό τους προς τους ουρανούς όταν του ζητούσαν να ενεργήσει (Εξ 9:22, 23· 10:21, 22), όταν έπαιρναν όρκο (Δα 12:7) και όταν προσεύχονταν (1Βα 8:22, 23· Θρ 3:41· Ματ 14:19· Ιωα 17:1). Στο εδάφιο Δευτερονόμιο 32:40 ο Ιεχωβά λέει ότι ο ίδιος “σηκώνει το χέρι του στον ουρανό για να ορκιστεί”. Σε αρμονία με το εδάφιο Εβραίους 6:13, αυτό σημαίνει προφανώς ότι ο Ιεχωβά ορκίζεται στον εαυτό του.—Παράβαλε Ησ 45:23.

Αγγελική κατοικία. Οι πνευματικοί ουρανοί είναι επίσης η “κατοικία που αρμόζει” στους πνευματικούς γιους του Θεού. (Ιου 6· Γε 28:12, 13· Ματ 18:10· 24:36) Η έκφραση «στράτευμα των ουρανών», που εφαρμόζεται συνήθως στην αστρική δημιουργία, μερικές φορές προσδιορίζει αυτούς τους αγγελικούς γιους του Θεού. (1Βα 22:19· παράβαλε Ψλ 103:20, 21· Δα 7:10· Λου 2:13· Απ 19:14.) Παρόμοια και «οι ουρανοί» προσωποποιούνται συμβολίζοντας τους αγγέλους, την «εκκλησία των αγίων».—Ψλ 89:5-7· παράβαλε Λου 15:7, 10· Απ 12:12.

Συμβολίζουν την Εξουσία για Διακυβέρνηση. Είδαμε ότι με τη λέξη «ουρανοί» μπορεί να εννοείται ο Ιεχωβά Θεός στην κυρίαρχη θέση του. Γι’ αυτό, όταν ο Δανιήλ είπε στον Ναβουχοδονόσορα ότι η εμπειρία που επρόκειτο να έχει αυτός ο Βαβυλώνιος αυτοκράτορας θα τον έκανε να “γνωρίσει ότι οι ουρανοί κυβερνούν”, αυτό ισοδυναμούσε με το ότι θα γνώριζε «ότι ο ΄Υψιστος είναι Άρχοντας στη βασιλεία των ανθρώπων».—Δα 4:25, 26.

Ωστόσο, εκτός από την αναφορά της στον Υπέρτατο Κυρίαρχο, η λέξη «ουρανοί» μπορεί να αναφέρεται επίσης και σε άλλες άρχουσες δυνάμεις που είναι εξυψωμένες πάνω από τους υποτελείς σε αυτές λαούς. Η ίδια η δυναστεία Βαβυλώνιων βασιλιάδων που εκπροσωπούσε ο Ναβουχοδονόσορ περιγράφεται στο εδάφιο Ησαΐας 14:12 ως όμοια με άστρο, ως ο «λαμπερός, ο γιος της αυγής». Όταν κατέκτησε την Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ., εκείνη η βαβυλωνιακή δυναστεία ύψωσε το θρόνο της «πάνω από τα άστρα του Θεού», αυτά δε τα «άστρα» αναφέρονται προφανώς στη Δαβιδική γραμμή των βασιλιάδων του Ιούδα (όπως άλλωστε και ο Κληρονόμος του Δαβιδικού θρόνου, ο Χριστός Ιησούς, αποκαλείται «το λαμπρό πρωινό άστρο» στο εδ. Απ 22:16· παράβαλε Αρ 24:17). Ανατρέποντας το θεϊκά εξουσιοδοτημένο Δαβιδικό θρόνο, η βαβυλωνιακή δυναστεία στην ουσία εξύψωσε τον εαυτό της ως τον ουρανό. (Ησ 14:13, 14) Αυτό το επιβλητικό μεγαλείο και η τεράστια επικράτεια εξεικονίστηκαν επίσης στο όνειρο του Ναβουχοδονόσορα από ένα συμβολικό δέντρο του οποίου το ύψος “έφτασε ως τους ουρανούς”.—Δα 4:20-22.

Νέοι ουρανοί και νέα γη. Η συσχέτιση της λέξης «ουρανοί» με μια άρχουσα εξουσία συντελεί στο να γίνει κατανοητή η σημασία της έκφρασης «νέοι ουρανοί και νέα γη» που υπάρχει στα εδάφια Ησαΐας 65:17· 66:22 και παρατίθεται από τον απόστολο Πέτρο στο εδάφιο 2 Πέτρου 3:13. Παρατηρώντας αυτόν το συσχετισμό, η Εγκυκλοπαίδεια (Cyclopædia) των Μακ Κλίντοκ και Στρονγκ (1891, Τόμ. 4, σ. 122) κάνει το εξής σχόλιο: «Στο εδ. Ησ. 65:17, ο νέος ουρανός και η νέα γη υποδηλώνουν νέα κυβέρνηση, νέα βασιλεία, νέο λαό».

Όπως ακριβώς η λέξη «γη» μπορεί να αναφέρεται σε μια κοινωνία ανθρώπων (Ψλ 96:1· βλέπε ΓΗ), έτσι και η λέξη «ουρανοί» μπορεί να συμβολίζει την ανώτερη άρχουσα εξουσία ή κυβέρνηση μιας τέτοιας «γης». Η προφητεία που παρουσιάζει την υπόσχεση για «νέους ουρανούς και νέα γη», η οποία δόθηκε μέσω του Ησαΐα, αφορούσε αρχικά την αποκατάσταση του Ισραήλ από τη βαβυλωνιακή εξορία. Όταν οι Ισραηλίτες επέστρεψαν στην πατρίδα τους, εισήλθαν σε ένα νέο σύστημα πραγμάτων. Ο Θεός χρησιμοποίησε με εξέχοντα τρόπο τον Κύρο τον Μέγα για να φέρει αυτή την αποκατάσταση. Πίσω στην Ιερουσαλήμ, ο Ζοροβάβελ (ένας απόγονος του Δαβίδ) υπηρετούσε ως κυβερνήτης και ο Ιησούς ως αρχιερέας. Σε αρμονία με το σκοπό του Ιεχωβά, αυτή η νέα κυβερνητική διευθέτηση, ή αλλιώς «νέοι ουρανοί», κατηύθυνε και επέβλεπε τον υποτελή λαό. (2Χρ 36:23· Αγγ 1:1, 14) Με αυτόν τον τρόπο, όπως προέλεγε το 18ο εδάφιο του 65ου κεφαλαίου του Ησαΐα, η Ιερουσαλήμ έγινε “αιτία για χαρά και ο λαός της αιτία για αγαλλίαση”.

Η παράθεση του Πέτρου, ωστόσο, δείχνει ότι έπρεπε να αναμένεται μια μελλοντική εκπλήρωση, με βάση την υπόσχεση του Θεού. (2Πε 3:13) Εφόσον η υπόσχεση του Θεού σε αυτή την περίπτωση σχετίζεται με την παρουσία του Χριστού Ιησού, όπως φαίνεται στο εδάφιο 4, “οι νέοι ουρανοί και η νέα γη” πρέπει να σχετίζονται με τη Μεσσιανική Βασιλεία του Θεού και την εξουσία που ασκεί αυτή σε πρόθυμους υπηκόους. Με την ανάσταση και την ανάληψή του στα δεξιά του Θεού, ο Χριστός Ιησούς έγινε «υψηλότερος από τους ουρανούς» (Εβρ 7:26), εφόσον τοποθετήθηκε «πολύ πιο πάνω από κάθε κυβέρνηση και εξουσία και δύναμη και κυριότητα . . . , όχι μόνο σε αυτό το σύστημα πραγμάτων, αλλά και στο ερχόμενο».—Εφ 1:19-21· Ματ 28:18.

Οι Χριστιανοί ακόλουθοι του Ιησού, ως «μέτοχοι της ουράνιας κλήσης» (Εβρ 3:1), διορίζονται από τον Θεό να είναι «κληρονόμοι» σε ενότητα με τον Χριστό, μέσω του οποίου ο Θεός είχε σκοπό «να ξανασυγκεντρώσει όλα τα πράγματα». «Τα πράγματα που είναι στους ουρανούς», δηλαδή όσοι καλούνται σε ουράνια ζωή, είναι λοιπόν οι πρώτοι που συγκεντρώνονται σε ενότητα με τον Θεό μέσω του Χριστού. (Εφ 1:8-11) Η κληρονομιά τους είναι «φυλαγμένη στους ουρανούς». (1Πε 1:3, 4· Κολ 1:5· παράβαλε Ιωα 14:2, 3.) Αυτοί «έχουν καταγραφεί» και έχουν την «υπηκοότητά» τους στους ουρανούς. (Εβρ 12:20-23· Φλπ 3:20) Απαρτίζουν τη «Νέα Ιερουσαλήμ» η οποία στο όραμα του Ιωάννη φάνηκε «να κατεβαίνει από τον ουρανό, από τον Θεό». (Απ 21:2, 9, 10· παράβαλε Εφ 5:24-27.) Εφόσον στην αρχή δηλώνεται ότι αυτό το όραμα αφορά “έναν νέο ουρανό και μια νέα γη” (Απ 21:1), εξυπακούεται ότι και τα δύο αυτά αντιπροσωπεύονται από όσα περιγράφονται στη συνέχεια. Επομένως ο “νέος ουρανός” πρέπει να αντιστοιχεί στον Χριστό μαζί με τη «νύφη» του, τη «Νέα Ιερουσαλήμ», η δε «νέα γη» εντοπίζεται στους “λαούς των ανθρώπων” που είναι υπήκοοι εκείνων και λαβαίνουν τις ευλογίες της διακυβέρνησής τους, όπως παρουσιάζεται στα εδάφια 3 και 4.

Ο τρίτος ουρανός. Στα εδάφια 2 Κορινθίους 12:2-4, ο απόστολος Παύλος μιλάει για κάποιον που «αρπάχθηκε . . . στον τρίτο ουρανό» και «στον παράδεισο». Εφόσον οι Γραφές δεν αναφέρουν κανένα άλλο άτομο που να είχε μια τέτοια εμπειρία, φαίνεται πιθανό ότι επρόκειτο για εμπειρία του ίδιου του αποστόλου. Μολονότι μερικοί έχουν επιχειρήσει να συσχετίσουν τη μνεία του Παύλου για τον τρίτο ουρανό με την αρχαία ραβινική άποψη ότι υπήρχαν διάφορα ουράνια επίπεδα—μάλιστα συνολικά «εφτά ουρανοί»—αυτή η άποψη δεν υποστηρίζεται από τις Γραφές. Όπως είδαμε, δεν αναφέρεται συγκεκριμένα για τους ουρανούς ότι διαιρούνται σε διαβαθμίσεις ή επίπεδα, αλλά απεναντίας πρέπει να βασιζόμαστε στα συμφραζόμενα για να καθορίσουμε αν εννοούνται οι ουρανοί που βρίσκονται μέσα στα όρια του ατμοσφαιρικού εκπετάσματος της γης, οι ουρανοί του έξω διαστήματος, οι πνευματικοί ουρανοί ή κάτι άλλο. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η μνεία του “τρίτου ουρανού” πιθανώς υποδηλώνει την υπέρτατη μορφή διακυβέρνησης της Μεσσιανικής Βασιλείας. Προσέξτε πώς διάφορες λέξεις και εκφράσεις επαναλαμβάνονται τρεις φορές στα εδάφια Ησαΐας 6:3· Ιεζεκιήλ 21:27· Ιωάννης 21:15-17 και Αποκάλυψη 4:8, προφανώς για να δοθεί έμφαση.

Ο προηγούμενος ουρανός και η προηγούμενη γη παρέρχονται. Το όραμα του Ιωάννη αναφέρει ότι «ο προηγούμενος ουρανός και η προηγούμενη γη» παρέρχονται. (Απ 21:1· παράβαλε 20:11.) Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, οι επίγειες κυβερνήσεις και οι λαοί τους παρουσιάζονται να είναι υποτελείς στη σατανική διακυβέρνηση. (Ματ 4:8, 9· Ιωα 12:31· 2Κο 4:3, 4· Απ 12:9· 16:13, 14) Ο απόστολος Παύλος αναφέρθηκε «στις πονηρές πνευματικές δυνάμεις στους ουράνιους τόπους», με τις κυβερνήσεις, τις εξουσίες και τους κοσμοκράτορές τους. (Εφ 6:12) Άρα, το ότι «ο προηγούμενος ουρανός» παρέρχεται υποδηλώνει ότι τερματίζονται οι πολιτικές κυβερνήσεις που επηρεάζονται από τον Σατανά και τους δαίμονές του. Αυτό εναρμονίζεται με όσα αναγράφονται στα εδάφια 2 Πέτρου 3:7-12 σχετικά με την καταστροφή σαν από φωτιά των “ουρανών που υπάρχουν τώρα”. Παρόμοια, τα εδάφια Αποκάλυψη 19:17-21 περιγράφουν την εξάλειψη ενός παγγήινου πολιτικού συστήματος και των υποστηρικτών του, λέγοντας ότι το συμβολικό θηρίο “ρίχνεται στην πύρινη λίμνη που καίει με θειάφι”. (Παράβαλε Απ 13:1, 2.) Όσο για τον ίδιο τον Διάβολο, τα εδάφια Αποκάλυψη 20:1-3 δείχνουν ότι ρίχνεται «στην άβυσσο» για χίλια χρόνια και μετά “λύνεται για λίγο καιρό”.

Υποβιβασμός Αυτού που Είναι Εξυψωμένο. Επειδή οι ουρανοί εξεικονίζουν αυτό που είναι υψηλό, ο υποβιβασμός των πραγμάτων που είναι εξυψωμένα εξεικονίζεται μερικές φορές από την ανατροπή ή το “σείσιμο” ή την “ταραχή” των ουρανών. Λέγεται ότι ο Ιεχωβά «έριξε από τον ουρανό στη γη την ωραιότητα του Ισραήλ» την εποχή της ερήμωσής του. Αυτή η ωραιότητα περιλάμβανε το βασίλειο του Ισραήλ, καθώς επίσης τους άρχοντες και την εξουσία τους, καταβροχθίστηκε δε σαν από φωτιά. (Θρ 2:1-3) Αλλά η δύναμη που κατέκτησε τον Ισραήλ, η Βαβυλώνα, υπέστη μεταγενέστερα την ταραχή του δικού της “ουρανού” και το σείσιμο της “γης” της, όταν την ανέτρεψαν οι Μηδοπέρσες, οι δε ουράνιοι θεοί της αποδείχτηκαν ψεύτικοι και ανίκανοι να αποτρέψουν την απώλεια της εξουσίας που ασκούσε αυτή πάνω στη γη.—Ησ 13:1, 10-13.

Παρόμοια, προφητεύτηκε ότι η τοποθεσία του Εδώμ που φαινόταν να είναι ψηλά στους ουρανούς δεν θα τον έσωζε από την καταστροφή και ότι το σπαθί της κρίσης του Ιεχωβά θα “διαποτιζόταν” στα ύψη του, ή αλλιώς «στους ουρανούς» του, χωρίς να υπάρχει βοήθεια για αυτόν από οποιαδήποτε ουράνια, δηλαδή εξυψωμένη, πηγή. (Ησ 34:4-7· παράβαλε Αβδ 1-4, 8.) Όσοι κομπάζουν με μεγάλα λόγια, μιλώντας πονηρά με επηρμένο ύφος σαν να θέλουν να “βάλουν στους ουρανούς το στόμα τους”, είναι βέβαιο ότι θα καταστραφούν. (Ψλ 73:8, 9, 18· παράβαλε Απ 13:5, 6.) Η πόλη της Καπερναούμ μπορούσε να αισθάνεται εξαιρετικά ευνοημένη λόγω της προσοχής που της δείχτηκε από τον Ιησού και λόγω της διακονίας του. Ωστόσο, εφόσον αυτή δεν ανταποκρίθηκε στα δυναμικά έργα του, ο Ιησούς ρώτησε: «Μήπως θα εξυψωθείς στον ουρανό;» Και προείπε το αντίθετο: «Στον Άδη θα κατεβείς».—Ματ 11:23.

Συσκότιση των Ουρανών. Η συσκότιση των ουρανών ή των αστρικών σωμάτων χρησιμοποιείται συχνά για να συμβολίσει την απομάκρυνση των καλών, ευνοϊκών συνθηκών και την αντικατάστασή τους από δυσοίωνες, ζοφερές προοπτικές και συνθήκες, όπως όταν τα μαύρα σύννεφα κρύβουν κάθε φως ημέρα και νύχτα. (Παράβαλε Ησ 50:2, 3, 10.) Αυτή η χρήση των φυσικών ουρανών σε σχέση με τη ανθρώπινη θεώρηση των πραγμάτων μοιάζει κάπως με την παλιά αραβική έκφραση: «Ο ουρανός του έπεσε στη γη», που σημαίνει ότι η ανωτερότητα ή η ευημερία κάποιου μειώνεται πολύ. Ενίοτε, φυσικά, εκφράζοντας θεϊκή οργή, ο Θεός χρησιμοποίησε ουράνια φαινόμενα, μερικά από τα οποία προκάλεσαν κατά γράμμα συσκότιση των ουρανών.—Εξ 10:21-23· Ιη 10:12-14· Λου 23:44, 45.

Μια τέτοια ημέρα σκοταδιού ήρθε στον Ιούδα σε εκπλήρωση της κρίσης που ανήγγειλε ο Ιεχωβά μέσω του Ιωήλ του προφήτη του, και έφτασε στο αποκορύφωμά της με την ερήμωση του Ιούδα από τη Βαβυλώνα. (Ιωλ 2:1, 2, 10, 30, 31· παράβαλε Ιερ 4:23, 28.) Κάθε ελπίδα για βοήθεια από ουράνια πηγή φαινόταν να έχει εκλείψει, και όπως προειπώθηκε στα εδάφια Δευτερονόμιο 28:65-67, αυτοί ήταν “τρομαγμένοι νύχτα και ημέρα”, χωρίς ανακούφιση ή ελπίδα από ηλιόλουστη ημέρα ή σεληνόφωτη νύχτα. Ωστόσο, μέσω του ίδιου προφήτη, του Ιωήλ, ο Ιεχωβά προειδοποίησε τους εχθρούς του Ιούδα ότι θα περιέρχονταν στην ίδια κατάσταση όταν θα εκτελούσε κρίση εναντίον τους. (Ιωλ 3:12-16) Ο Ιεζεκιήλ και ο Ησαΐας χρησιμοποίησαν την ίδια αυτή μεταφορική εικόνα προλέγοντας την κρίση του Θεού εναντίον της Αιγύπτου και της Βαβυλώνας αντίστοιχα.—Ιεζ 32:7, 8, 12· Ησ 13:1, 10, 11.

Ο απόστολος Πέτρος παρέθεσε την προφητεία του Ιωήλ την ημέρα της Πεντηκοστής όταν πρότρεψε ένα πλήθος ακροατών να “σωθούν από αυτή τη στρεβλή γενιά”. (Πρ 2:1, 16-21, 40) Όσοι από εκείνη τη γενιά δεν έδωσαν προσοχή έζησαν έναν καιρό μεγάλου σκοταδιού όταν, σε λιγότερο από 40 χρόνια, οι Ρωμαίοι πολιόρκησαν και τελικά κατέστρεψαν την Ιερουσαλήμ. Πριν από την Πεντηκοστή, όμως, ο Ιησούς είχε πει μια παρόμοια προφητεία και είχε δείξει ότι αυτή θα εκπληρωνόταν τον καιρό της παρουσίας του.—Ματ 24:29-31· Λου 21:25-27· παράβαλε Απ 6:12-17.

Μονιμότητα των Φυσικών Ουρανών. Ο Ελιφάς ο Θεμανίτης είπε σχετικά με τον Θεό: «Δες! Τους αγίους του δεν εμπιστεύεται, και οι ίδιοι οι ουρανοί δεν είναι καθαροί στα μάτια του». Ωστόσο, ο Ιεχωβά είπε στον Ελιφάς ότι αυτός και οι δύο σύντροφοί του δεν είχαν “πει την αλήθεια σχετικά με εκείνον, όπως ο υπηρέτης του ο Ιώβ”. (Ιωβ 15:1, 15· 42:7) Αντίθετα, το εδάφιο Έξοδος 24:10 παρουσιάζει τους ουρανούς ως σύμβολο καθαρότητας. Επομένως, στην Αγία Γραφή δεν αναφέρεται κανένας λόγος για τον οποίο να καταστρέψει ο Θεός τους φυσικούς ουρανούς.

Το ότι οι φυσικοί ουρανοί είναι μόνιμοι αποδεικνύεται από το γεγονός ότι χρησιμοποιούνται σε παρομοιώσεις σχετικές με πράγματα που είναι αιώνια, όπως οι ειρηνικοί, δίκαιοι καρποί της Δαβιδικής βασιλείας την οποία κληρονομεί ο Γιος του Θεού. (Ψλ 72:5-7· Λου 1:32, 33) Συνεπώς, κάποιες περικοπές όπως τα εδάφια Ψαλμός 102:25, 26 που λένε ότι οι ουρανοί «θα αφανιστούν» και ότι “θα αντικατασταθούν σαν φθαρμένο ένδυμα” δεν πρέπει να εκλαμβάνονται κυριολεκτικά.

Στο εδάφιο Λουκάς 21:33, ο Ιησούς λέει: «Ο ουρανός και η γη θα παρέλθουν, αλλά τα λόγια μου δεν πρόκειται να παρέλθουν». Άλλα εδάφια δείχνουν ότι «ο ουρανός και η γη» θα παραμείνουν για πάντα. (Γε 9:16· Ψλ 104:5· Εκ 1:4) Άρα, «ο ουρανός και η γη» εδώ μπορεί κάλλιστα να είναι συμβολικά, όπως είναι «ο προηγούμενος ουρανός και η προηγούμενη γη» στο εδάφιο Αποκάλυψη 21:1· παράβαλε Ματθαίος 24:35.

Τα εδάφια Ψαλμός 102:25-27 τονίζουν ότι ο Θεός είναι αιώνιος και άφθαρτος, ενώ τα φυσικά δημιουργήματά του, οι ουρανοί και η γη, είναι φθαρτά, δηλαδή θα μπορούσαν να καταστραφούν—αν αυτό ήταν σκοπός του Θεού. Αντίθετα με την αιώνια ύπαρξη του Θεού, η μονιμότητα οποιουδήποτε τμήματος της φυσικής του δημιουργίας δεν είναι αυτόνομη. Όπως φαίνεται από την περίπτωση της γης, η φυσική δημιουργία πρέπει να ανανεώνεται συνεχώς προκειμένου να συνεχίσει να υπάρχει ή να διατηρηθεί. Το ότι οι φυσικοί ουρανοί εξαρτώνται από το θέλημα και τη στηρικτική δύναμη του Θεού καταδεικνύεται στον 148ο Ψαλμό όπου, αφού γίνεται λόγος για τον ήλιο, τη σελήνη και τα άστρα, καθώς και για άλλα τμήματα της δημιουργίας του Θεού, το εδάφιο 6 δηλώνει ότι ο Θεός «φροντίζει να στέκονται για πάντα, στον αιώνα. Έδωσε διάταξη η οποία δεν θα παρέλθει».

Τα λόγια των εδαφίων Ψαλμός 102:25, 26 εφαρμόζονται στον Ιεχωβά Θεό, αλλά ο απόστολος Παύλος τα παραθέτει αναφερόμενος στον Ιησού Χριστό. Αυτό συμβαίνει επειδή ο μονογενής Γιος του Θεού ήταν ο Παράγοντας που χρησιμοποίησε προσωπικά ο Θεός για τη δημιουργία του φυσικού σύμπαντος. Ο Παύλος αντιδιαστέλλει τη μονιμότητα του Γιου με τη μονιμότητα της φυσικής δημιουργίας, την οποία ο Θεός, αν ήθελε, θα μπορούσε να “τυλίξει σαν μανδύα” και να την απομακρύνει.—Εβρ 1:1, 2, 8, 10-12· παράβαλε 1Πε 2:3, υποσ.

Διάφορες Ποιητικές και Μεταφορικές Εκφράσεις. Επειδή οι φυσικοί ουρανοί παίζουν ζωτικό ρόλο στη διατήρηση και στην ευημερία της ζωής στη γη—με το φως του ήλιου, τη βροχή, τη δροσιά, τους αναζωογονητικούς ανέμους και άλλα οφέλη από την ατμόσφαιρα—χαρακτηρίζονται ποιητικά ως η “καλή αποθήκη” του Ιεχωβά. (Δευ 28:11, 12· 33:13, 14) Ο Ιεχωβά ανοίγει τις «πόρτες» του ουρανού για να ευλογήσει τους υπηρέτες του, όπως όταν έκανε να πέσει στο έδαφος το μάννα, «τα σιτηρά του ουρανού». (Ψλ 78:23, 24· Ιωα 6:31) Τα σύννεφα είναι σαν «στάμνες» στα ανώγεια αυτής της αποθήκης, η δε βροχή πέφτει σαν μέσα από «υδροφράκτες», καθώς ορισμένοι παράγοντες, όπως τα βουνά ή ακόμη και η θαυματουργική παρέμβαση του Θεού, προκαλούν συμπύκνωση του νερού και επακόλουθη βροχόπτωση σε συγκεκριμένες περιοχές.—Ιωβ 38:37· Ιερ 10:12, 13· 1Βα 18:41-45.

Από την άλλη πλευρά, ο Ιεχωβά χρησιμοποίησε μεταφορική γλώσσα για να προειδοποιήσει τον Ισραήλ ότι, εξαιτίας της ανυπακοής τους και της συνεπαγόμενης άρσης της ευλογίας του Θεού, οι ουρανοί πάνω από το κεφάλι τους θα αποκτούσαν όψη τόσο σκληρή και μη πορώδη όσο ο σίδηρος και θα είχαν χαλκόχρωμη μεταλλική λάμψη, με την ατμόσφαιρα να είναι γεμάτη σκόνη, χωρίς να προμηνύει βροχή. Επιπλέον, η γη θα γινόταν σίδερο και στον τόπο τους θα έβρεχε σκόνη και χώμα. Αναμφίβολα, υπό τέτοιες συνθήκες ανομβρίας, οι “κλειστοί”, ανέφελοι ουρανοί θα γίνονταν κοκκινωποί, χαλκόχρωμοι, επειδή τα επιπλέον σωματίδια σκόνης στην ατμόσφαιρα τείνουν να διαχέουν το γαλάζιο φως μέχρι του σημείου να επικρατούν τα ερυθρά κύματα, όπως ακριβώς ο ήλιος που δύει φαίνεται κόκκινος λόγω του μεγαλύτερου βάθους ή πάχους της ατμόσφαιρας που έχουν να διασχίσουν οι ακτίνες του.—Λευ 26:19· Δευ 11:16, 17· 28:23, 24· 1Βα 8:35, 36.

Αυτό μας βοηθάει να καταλάβουμε την εικόνα που παρουσιάζεται στα εδάφια Ωσηέ 2:21-23. Αφού έχει προείπει τα καταστροφικά αποτελέσματα της απιστίας του Ισραήλ, ο Ιεχωβά μιλάει τώρα για τον καιρό της αποκατάστασής τους και τις επακόλουθες ευλογίες. Εκείνη την ημέρα, λέει, «θα αποκριθώ στους ουρανούς και εκείνοι θα αποκριθούν στη γη· η δε γη θα αποκριθεί στα σιτηρά και στο γλυκό κρασί και στο λάδι· και εκείνα θα αποκριθούν στον Ιεζραέλ». Τα λόγια αυτά αντικατοπτρίζουν προφανώς το αίτημα που απευθύνει ο Ισραήλ για την ευλογία του Ιεχωβά μέσω της αλυσίδας των εδώ κατονομαζόμενων δημιουργημάτων του. Γι’ αυτόν το λόγο, τα συγκεκριμένα δημιουργήματα παρουσιάζονται προσωποποιημένα, και επομένως σαν να είναι σε θέση να απευθύνουν κάποιο αίτημα. Ο Ισραήλ ζητάει σιτηρά, κρασί και λάδι. Με τη σειρά τους, αυτά τα προϊόντα αναζητούν τη φυτική τροφή τους και το νερό από τη γη. Η γη, για να καλύψει την ανάγκη τους, χρειάζεται (ή, μεταφορικά, κάνει έκκληση για) ήλιο, βροχή και δροσιά από τους ουρανούς. Και οι ουρανοί (μέχρι τώρα “κλειστοί” λόγω της άρσης της ευλογίας του Θεού) μπορούν να ανταποκριθούν μόνο αν ο Θεός δεχτεί το αίτημα και αποκαταστήσει την εύνοιά του στο έθνος, θέτοντας έτσι τον παραγωγικό κύκλο σε κίνηση. Η προφητεία παρέχει τη διαβεβαίωση ότι ο Θεός θα το κάνει αυτό.

Στα εδάφια 2 Σαμουήλ 22:8-15, ο Δαβίδ φαίνεται να χρησιμοποιεί την εικόνα μιας φοβερής θύελλας για να παρουσιάσει συμβολικά το αποτέλεσμα της επέμβασης του Θεού για χάρη του, μέσω της οποίας τον απελευθέρωσε από τους εχθρούς του. Η μανία αυτής της συμβολικής θύελλας ταράζει το θεμέλιο των ουρανών, οι οποίοι “κάμπτονται” με μαύρα, χαμηλά σύννεφα. Παράβαλε με τις συνθήκες της κατά γράμμα θύελλας που περιγράφονται στα εδάφια Έξοδος 19:16-18, καθώς επίσης με τις ποιητικές εκφράσεις στα εδάφια Ησαΐας 64:1, 2.

Για τον Ιεχωβά, «τον Πατέρα των ουράνιων φώτων» (Ιακ 1:17), λέγεται συχνά ότι έχει “εκτείνει τους ουρανούς” όπως θα εξέτεινε κάποιος ένα ύφασμα σκηνής. (Ψλ 104:1, 2· Ησ 45:12) Οι ουρανοί—τόσο το εκπέτασμα της ατμόσφαιρας την ημέρα όσο και οι έναστροι ουρανοί τη νύχτα—φαίνονται σαν τεράστιο θολωτό σκέπαστρο από την οπτική γωνία των ανθρώπων στη γη. Στο εδάφιο Ησαΐας 40:22 η παρομοίωση Τον παρουσιάζει να εκτείνει «αραχνοΰφαντο ύφασμα» και όχι ύφασμα σκηνής, που είναι τραχύτερο. Η έκφραση αυτή αποδίδει παραστατικά τη λεπτότητα και την πλούσια διακόσμηση ενός τέτοιου ουράνιου σκέπαστρου. Σε μια ξάστερη νύχτα, τα χιλιάδες άστρα σχηματίζουν πράγματι έναν δαντελωτό ιστό που εκτείνεται πάνω από το μαύρο βελούδινο φόντο του διαστήματος. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι ακόμη και ο τεράστιος γαλαξίας που είναι γνωστός ως η Γαλακτική Οδός, στον οποίο βρίσκεται το ηλιακό μας σύστημα, φαίνεται από τη γη σαν να είναι αχνός, αραχνοΰφαντος.

Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι για τον καθορισμό της σημασίας αυτών των μεταφορικών εκφράσεων πρέπει πάντα να λαβαίνονται υπόψη τα συμφραζόμενα. Παραδείγματος χάρη, όταν ο Μωυσής επικαλέστηκε «τους ουρανούς και τη γη» ως μάρτυρες στα όσα διακήρυξε προς τον Ισραήλ, είναι φανερό ότι δεν εννοούσε την άψυχη δημιουργία, αλλά τους νοήμονες κατοίκους των ουρανών και της γης. (Δευ 4:25, 26· 30:19· παράβαλε Εφ 1:9, 10· Φλπ 2:9, 10· Απ 13:6.) Το ίδιο ισχύει επίσης αναφορικά με τη χαρά των ουρανών και της γης για την πτώση της Βαβυλώνας, στο εδάφιο Ιερεμίας 51:48. (Παράβαλε Απ 18:5· 19:1-3.) Παρόμοια, οι πνευματικοί ουρανοί πρέπει να είναι αυτοί που “σταλάζουν δικαιοσύνη”, όπως λέγεται στο εδάφιο Ησαΐας 45:8. Σε άλλες περιπτώσεις εννοούνται οι κατά γράμμα ουρανοί, οι οποίοι όμως παρουσιάζονται μεταφορικά να χαίρονται ή να φωνάζουν δυνατά. Όταν ο Ιεχωβά έρχεται να κρίνει τη γη, όπως περιγράφεται στα εδάφια Ψαλμός 96:11-13, οι ουρανοί, μαζί με τη γη, τη θάλασσα και την ύπαιθρο, παίρνουν χαρούμενη όψη. (Παράβαλε Ησ 44:23.) Οι φυσικοί ουρανοί επίσης αινούν τον Δημιουργό τους, όπως ένα καλοσχεδιασμένο προϊόν φέρνει αίνο στον τεχνίτη που το κατασκεύασε. Στην ουσία, μιλούν για τη δύναμη, τη σοφία και τη μεγαλοπρέπεια του Ιεχωβά.—Ψλ 19:1-4· 69:34.

Ανάληψη στον Ουρανό. Στα εδάφια 2 Βασιλέων 2:11, 12, ο προφήτης Ηλίας παρουσιάζεται να “ανεβαίνει στους ουρανούς μέσα στην ανεμοθύελλα”. Οι ουρανοί που εννοούνται εδώ είναι οι ατμοσφαιρικοί ουρανοί στους οποίους λαβαίνουν χώρα οι ανεμοθύελλες, όχι οι πνευματικοί ουρανοί της παρουσίας του Θεού. Ο Ηλίας δεν πέθανε τη στιγμή εκείνης της ανάληψης, αλλά εξακολουθούσε να ζει αρκετά χρόνια μετά την ουράνια μεταφορά του και την απομάκρυνσή του από το διάδοχό του τον Ελισαιέ. Ούτε ανέβηκε στους πνευματικούς ουρανούς όταν πέθανε, εφόσον ο Ιησούς, όταν ήταν στη γη, δήλωσε καθαρά ότι «κανείς δεν έχει ανεβεί στον ουρανό». (Ιωα 3:13· βλέπε ΗΛΙΑΣ Αρ. 1 [Τον Διαδέχεται ο Ελισαιέ].) Παρόμοια, την Πεντηκοστή ο Πέτρος είπε αναφορικά με τον Δαβίδ ότι «δεν ανέβηκε στους ουρανούς». (Πρ 2:34) Στην πραγματικότητα, τίποτα στις Γραφές δεν δείχνει ότι υπήρχε ουράνια ελπίδα για τους υπηρέτες του Θεού πριν από την έλευση του Χριστού Ιησού. Αυτή η ελπίδα εμφανίζεται πρώτη φορά στα λόγια του Ιησού προς τους μαθητές του (Ματ 19:21, 23-28· Λου 12:32· Ιωα 14:2, 3), οι οποίοι την κατανόησαν πλήρως μόνο μετά την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ.—Πρ 1:6-8· 2:1-4, 29-36· Ρω 8:16, 17.

Όταν ο Ιησούς αναλήφθηκε στον ουρανό, ένα σύννεφο τον άρπαξε και τον έκρυψε από τα μάτια των μαθητών. Καθώς αυτοί ατένιζαν τον ουρανό, εμφανίστηκαν άγγελοι και είπαν: «Άντρες Γαλιλαίοι, γιατί στέκεστε και κοιτάζετε στον ουρανό; Αυτός ο Ιησούς που αναλήφθηκε από εσάς στον ουρανό θα έρθει έτσι, με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο τον είδατε να πηγαίνει στον ουρανό». (Πρ 1:9-11) Στην ουσία, οι άγγελοι είπαν στους μαθητές ότι ήταν άσκοπο να ατενίζουν τον ουρανό, περιμένοντας ότι εκείνος θα εμφανιζόταν εκεί μπροστά τους, διότι το σύννεφο τον είχε αρπάξει προς τα πάνω και είχε γίνει αόρατος. Θα επέστρεφε, όμως, με παρόμοιο τρόπο, αόρατα, απαρατήρητος από τα φυσικά μάτια.

Οι Γραφές δείχνουν ότι ο Χριστός Ιησούς ήταν ο πρώτος που αναλήφθηκε από τη γη στους ουρανούς της παρουσίας του Θεού. (1Κο 15:20· Εβρ 9:24) Με την ανάληψή του αυτή και την παρουσίαση της λυτρωτικής θυσίας του εκεί, “άνοιξε το δρόμο” για αυτούς που θα ακολουθούσαν—τα γεννημένα από το πνεύμα μέλη της εκκλησίας του. (Ιωα 14:2, 3· Εβρ 6:19, 20· 10:19, 20) Όταν αυτοί ανασταίνονται, πρέπει να φορέσουν «την εικόνα του ουράνιου», του Χριστού Ιησού, για να ανεβούν στους πνευματικούς ουρανούς, δεδομένου ότι «σάρκα και αίμα» δεν μπορούν να κληρονομήσουν αυτή την ουράνια Βασιλεία.—1Κο 15:42-50.

Πώς μπορούν άτομα στους «ουράνιους τόπους» να είναι ακόμη στη γη;

Στην επιστολή του προς τους Εφεσίους, ο απόστολος Παύλος μιλάει για Χριστιανούς που ζούσαν τότε στη γη σαν να απολάμβαναν ήδη μια ουράνια θέση, σαν να είχαν εγερθεί και “να κάθονταν μαζί στους ουράνιους τόπους σε ενότητα με τον Χριστό Ιησού”. (Εφ 1:3· 2:6) Τα συμφραζόμενα δείχνουν ότι ο Θεός θεωρεί έτσι τους χρισμένους Χριστιανούς επειδή τους έχει “διορίσει κληρονόμους” μαζί με τον Γιο του στην ουράνια κληρονομιά. Ενόσω βρίσκονται ακόμη στη γη, αυτοί έχουν εξυψωθεί λόγω αυτού του διορισμού. (Εφ 1:11, 18-20· 2:4-7, 22) Αυτά τα σημεία ρίχνουν επίσης φως στο συμβολικό όραμα του εδαφίου Αποκάλυψη 11:12. Παρόμοια, παρέχουν ένα κλειδί για την κατανόηση της προφητικής εικόνας των εδαφίων Δανιήλ 8:9-12, όπου αυτό που προηγουμένως παρουσιάστηκε ως σύμβολο μιας πολιτικής δύναμης λέγεται ότι «εξακολούθησε να μεγαλώνει φτάνοντας μέχρι το στράτευμα των ουρανών», κάνοντας ακόμη και ένα μέρος από αυτό το στράτευμα και μερικά από τα άστρα να πέσουν στη γη. Στο εδάφιο Δανιήλ 12:3 λέγεται ότι οι υπηρέτες του Θεού που θα βρίσκονται στη γη τον προειπωμένο καιρό του τέλους θα λάμπουν «σαν τα άστρα στον αιώνα». Προσέξτε, επίσης, τη συμβολική χρήση των άστρων στο βιβλίο της Αποκάλυψης, κεφάλαια 1 ως 3, όπου τα συμφραζόμενα δείχνουν ότι τέτοια «άστρα» αναφέρονται σε άτομα που, όπως είναι προφανές, ζουν στη γη και υφίστανται επίγειες εμπειρίες και πειρασμούς, «άστρα» τα οποία είναι υπεύθυνα για τις εκκλησίες που βρίσκονται στη φροντίδα τους.—Απ 1:20· 2:1, 8, 12, 18· 3:1, 7, 14.

Η οδός για την ουράνια ζωή. Η οδός για την ουράνια ζωή περιλαμβάνει περισσότερα πράγματα από το να έχει απλώς κάποιος πίστη στη λυτρωτική θυσία του Χριστού και να κάνει έργα πίστης υπακούοντας στις εντολές του Θεού. Τα θεόπνευστα συγγράμματα των αποστόλων και των μαθητών δείχνουν ότι πρέπει επίσης να κληθεί και να εκλεγεί κάποιος από τον Θεό μέσω του Γιου του. (2Τι 1:9, 10· Ματ 22:14· 1Πε 2:9) Αυτή η πρόσκληση περιλαμβάνει κάποια βήματα, δηλαδή ενέργειες, που γίνονται για να αποκτήσει ένα τέτοιο άτομο τα προσόντα για την ουράνια κληρονομιά. Πολλά από αυτά τα βήματα γίνονται από τον Θεό, ενώ άλλα από αυτόν που καλείται. Ανάμεσα σε αυτά τα βήματα, δηλαδή τις ενέργειες, είναι το ότι ο Χριστιανός που καλείται ανακηρύσσεται δίκαιος (Ρω 3:23, 24, 28· 8:33, 34), “γεννιέται” ως πνευματικός γιος (Ιωα 1:12, 13· 3:3-6· Ιακ 1:18), βαφτίζεται στο θάνατο του Χριστού (Ρω 6:3, 4· Φλπ 3:8-11), χρίεται (2Κο 1:21· 1Ιω 2:20, 27) και αγιάζεται (Ιωα 17:17). Αυτός που καλείται πρέπει να παραμείνει ακέραιος μέχρι το θάνατό του (2Τι 2:11-13· Απ 2:10), και αφού αποδειχτεί πιστός στην κλήση και στην εκλογή του (Απ 17:14), τελικά ανασταίνεται σε πνευματική ζωή.—Ιωα 6:39, 40· Ρω 6:5· 1Κο 15:42-49· βλέπε ΑΓΙΑΣΜΟΣ· ΑΝΑΚΗΡΥΣΣΩ ΔΙΚΑΙΟ· ΑΝΑΣΤΑΣΗ· ΧΡΙΣΜΑ, ΧΡΙΣΜΕΝΟΣ.

ΟΥΡΒΑΝΟΣ

(Ουρβανός) [από το λατ. Urbanus· σημαίνει «Εκλεπτυσμένος· Κομψός»].

Κάποιος Χριστιανός της Ρώμης στον οποίο στέλνει χαιρετισμούς ο Παύλος με την επιστολή του. (Ρω 16:9) Το όνομα εμφανίζεται συχνά σε επιγραφές του σπιτικού του Καίσαρα, αλλά το υπόμνημα δεν διευκρινίζει κατά πόσον ο συγκεκριμένος Ουρβανός ήταν υπηρέτης του αυτοκράτορα.

ΟΥΡΙ

(Ουρί) [από μια ρίζα που σημαίνει «φως»].

1. Απόγονος του Ιούδα μέσω του Φαρές, του Εσρών, του Χάλεβ και του Χουρ. Ο Βεσελεήλ, ο γιος του Ουρί, ήταν φημισμένος τεχνίτης ο οποίος εργάστηκε στη σκηνή της μαρτυρίας.—Εξ 31:2· 35:30· 38:22· 1Χρ 2:4, 5, 9, 18-20· 2Χρ 1:5.

2. Πατέρας του Γεβέρ, ενός από τους διαχειριστές τροφής του Σολομώντα.—1Βα 4:7, 19.

3. Ένας από τους τρεις Λευίτες πυλωρούς που εξαπέστειλαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους και τους γιους τους λόγω της συμβουλής του Έσδρα.—Εσδ 10:10, 11, 24, 44.

ΟΥΡΙΑΣ

(Ουρίας) [Φως μου Είναι ο Ιεχωβά].

1. Ο Χετταίος σύζυγος της Βηθ-σαβεέ. Ο Ουρίας ήταν ένας από τους αλλοεθνείς πολεμιστές του Δαβίδ. (2Σα 23:39· 1Χρ 11:41) Τα λόγια του, η διαγωγή του, το γεγονός ότι ήταν παντρεμένος με Ιουδαία, καθώς και το ότι κατοικούσε στην Ιερουσαλήμ κοντά στο ανάκτορο του βασιλιά αφήνουν να εννοηθεί ότι είχε ενστερνιστεί τη λατρεία του Ιεχωβά Θεού ως περιτμημένος προσήλυτος.—2Σα 11:3, 6-11.

Ενώ ο Ουρίας συμμετείχε στη μάχη εναντίον του Αμμών στη Ραββά, ο Δαβίδ διέπραξε μοιχεία με τη Βηθ-σαβεέ, τη σύζυγο του Ουρία, κάτι που εκείνος δεν έμαθε ποτέ. Στη συνέχεια ο Δαβίδ έστειλε και τον έφεραν στην Ιερουσαλήμ, οπότε ο βασιλιάς ρώτησε τον Ουρία πώς εξελισσόταν ο πόλεμος και τον έστειλε να πάει στο σπίτι του ώστε να φανεί ότι το παιδί της συζύγου του ήταν δικό του, δηλαδή του Ουρία. Εντούτοις, ο Ουρίας αρνήθηκε να πάει επειδή ο στρατός ήταν έξω στο πεδίο της μάχης. (Δευ 23:9-11· παράβαλε 1Σα 21:5.) Ακόμη και όταν ο Δαβίδ τον μέθυσε, εκείνος αρνήθηκε να κοιμηθεί στο σπίτι του. (2Σα 11:1-13) Τότε το έγκλημα του Δαβίδ εναντίον του Ουρία έγινε διπλό, διότι τον έστειλε πίσω στον πόλεμο δίνοντας οδηγίες στον Ιωάβ να μεθοδεύσει το θάνατο του Ουρία στη μάχη.—2Σα 11:14-26.

2. Ιερέας που παρέστη μάρτυρας όταν ο Ησαΐας έγραψε το όνομα του γιου του Μαχέρ-σαλάλ-χας-βαζ πάνω σε μια πλάκα. (Ησ 8:1, 2) Σε άλλο σημείο το όνομά του γράφεται Ουριγίας αντί Ουρίας.—2Βα 16:10· βλέπε ΟΥΡΙΓΙΑΣ Αρ. 1.

3. Πιθανώς κάποιος ιερέας ο οποίος στεκόταν στα δεξιά του Έσδρα ενώ εκείνος διάβαζε το Νόμο στους επαναπατρισμένους εξορίστους που είχαν συναχθεί στην Πύλη των Υδάτων, στην Ιερουσαλήμ.—Νε 8:1-4.

ΟΥΡΙΓΙΑΣ

(Ουριγίας) [Φως μου Είναι ο Ιεχωβά].

1. Ιερέας την εποχή που βασίλευε στον Ιούδα ο Άχαζ (761-746 Π.Κ.Χ.). Όταν ο Άχαζ πήγε στη Δαμασκό για να προσφέρει φόρο υποτελείας στον Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄, έστειλε στον Ουριγία το σχέδιο και το υπόδειγμα του μεγάλου θυσιαστηρίου που είδε εκεί και του είπε να χτίσει ένα παρόμοιο, δίνοντάς του αργότερα την εντολή να χρησιμοποιεί αυτό αντί για το θυσιαστήριο του Ιεχωβά. Ο Ουριγίας συμμορφώθηκε. (2Βα 16:8-16) Ο Ουριγίας (Ουρίας) παρέστη επίσης μάρτυρας όταν ο Ησαΐας έγραψε κάτι. (Ησ 8:1, 2) Κρίνοντας από το σπουδαίο ρόλο που έπαιξε και από την απουσία άλλου προσώπου που να έφερε τότε τον τίτλο του αρχιερέα, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ήταν ο αρχιερέας, μολονότι κάτι τέτοιο δεν αναφέρεται ρητά.

2. Προφήτης του Ιεχωβά και γιος του Σεμαΐα από την Κιριάθ-ιαρίμ. Στη διάρκεια της βασιλείας του Ιωακείμ, ο Ουριγίας προφήτευσε εναντίον του Ιούδα και της Ιερουσαλήμ, όπως και ο Ιερεμίας. Ωστόσο, όταν έμαθε ότι ο Ιωακείμ ζητούσε το θάνατό του, κατέφυγε στην Αίγυπτο, από όπου, όμως, τον έφεραν πίσω και τον θανάτωσαν, ενώ το σώμα του το έριξαν σε ένα κοινό νεκροταφείο.—Ιερ 26:20-23.

3. Γιος του Ακκώς, ιερέας, του οποίου ο γιος, ο Μερημώθ, ήταν ένας από τους ιερείς στη φροντίδα των οποίων εμπιστεύτηκε ο Έσδρας το χρυσάφι, το ασήμι και τα σκεύη του ναού που μετέφερε στην Ιερουσαλήμ. Ο Μερημώθ, ο γιος του Ουριγία, συνέβαλε αργότερα στην επισκευή του τείχους της Ιερουσαλήμ.—Εσδ 8:33· Νε 3:4, 21.

ΟΥΡΙΗΛ

(Ουριήλ) [Ο Θεός Είναι Φως].

1. Λευίτης απόγονος του Καάθ, γιος του Ταχάθ.—1Χρ 6:22, 24.

2. Αρχηγός των Κααθιτών όταν ο Δαβίδ διευθέτησε τη μεταφορά της κιβωτού της διαθήκης στην Ιερουσαλήμ.—1Χρ 15:5, 11, 12, 15.

3. Πατέρας της Μιχαΐας (Μααχά), της συζύγου του Βασιλιά Ροβοάμ και μητέρας του Αβιά. (2Χρ 13:1, 2· 11:21) Η Μααχά ήταν εγγονή του Αβεσσαλώμ. Εφόσον οι τρεις γιοι του Αβεσσαλώμ φαίνεται ότι πέθαναν νέοι και άτεκνοι (2Σα 14:27· 18:18), η Μιχαΐα πρέπει να ήταν παιδί της κόρης του Αβεσσαλώμ, της Θάμαρ, και του Ουριήλ, ο οποίος επομένως δεν ήταν γιος του Αβεσσαλώμ, αλλά γαμπρός του.

ΟΥΡΙΜ ΚΑΙ ΘΟΥΜΜΙΜ

Αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν για την εξακρίβωση του θεϊκού θελήματος όταν ήταν απαραίτητη μια απάντηση από τον Ιεχωβά σε ζητήματα εθνικής σημασίας.

Όπως είναι καταγραμμένο στο εδάφιο Λευιτικό 8:8, ο Μωυσής, αφού έθεσε το περιστήθιο πάνω στον Ααρών, έβαλε μέσα σε αυτό το Ουρίμ και το Θουμμίμ. Αν και η εβραϊκή πρόθεση η οποία μεταφράζεται εδώ «μέσα» μπορεί να αποδοθεί «πάνω», η ίδια λέξη χρησιμοποιείται στο εδάφιο Έξοδος 25:16, σύμφωνα με το οποίο οι δύο πέτρινες πλάκες τοποθετήθηκαν μέσα στην κιβωτό της διαθήκης. (Εξ 31:18) Μερικοί εικάζουν ότι το Ουρίμ και το Θουμμίμ ήταν οι 12 πέτρες που είχαν στερεωθεί στο περιστήθιο. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει δεδομένου ότι, κατά την τελετή της εγκαινίασης του ιερατείου, τοποθετήθηκε πάνω στον Ααρών το περιστήθιο πλήρες, με τις 12 πέτρες ραμμένες πάνω του, και κατόπιν τοποθετήθηκε μέσα σε αυτό το Ουρίμ και το Θουμμίμ. Επίσης, μια παραβολή των εδαφίων Έξοδος 28:9, 12, 30 αντικρούει τη θεωρία ότι το Ουρίμ και το Θουμμίμ ήταν οι δύο πέτρες όνυχα που βρίσκονταν στο εφόδ του αρχιερέα, πάνω στα κομμάτια που ξεκινούσαν από τους ώμους. (Εξ 28:9-14) Επρόκειτο προφανώς για ξεχωριστά αντικείμενα.

Η Χρήση Τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι το Ουρίμ και το Θουμμίμ έπρεπε να βρίσκονται πάνω από την καρδιά του Ααρών όταν αυτός ερχόταν «ενώπιον του Ιεχωβά»—αναμφίβολα όποτε στεκόταν στα Άγια, μπροστά στην κουρτίνα που οδηγούσε στα Άγια των Αγίων, για να ρωτήσει τον Ιεχωβά. Η θέση τους, «πάνω από την καρδιά του Ααρών», φαίνεται να υποδηλώνει ότι το Ουρίμ και το Θουμμίμ ήταν τοποθετημένα μέσα στην πτυχή, ή αλλιώς στο θύλακα, που σχηματιζόταν από το δίπλωμα του περιστήθιου. Τα αντικείμενα αυτά ήταν για «τις κρίσεις των γιων του Ισραήλ» και τα χρησιμοποιούσαν όταν χρειάζονταν απάντηση από τον Ιεχωβά σε κάποιο ζήτημα σημαντικό για τους ηγέτες του έθνους, και συνεπώς για το ίδιο το έθνος. Ο Ιεχωβά, ο Νομοθέτης του Ισραήλ, απαντούσε στον αρχιερέα υποδεικνύοντας τη σωστή πορεία ενέργειας για οποιοδήποτε ζήτημα.—Εξ 28:30.

Ο Δαβίδ ζήτησε από τον Αβιάθαρ να χρησιμοποιήσει το Ουρίμ και το Θουμμίμ όταν εκείνος, έχοντας γλιτώσει από τη σφαγή των ιερέων της Νωβ στην οποία πέθανε ο πατέρας του, πήγε στον Δαβίδ με το εφόδ. Προφανώς αυτό ήταν το εφόδ του αρχιερέα.—1Σα 22:19, 20· 23:6-15.

Ίσως Ήταν Κλήροι. Από τις αναφερόμενες στις Γραφές περιπτώσεις κατά τις οποίες ζητήθηκε η συμβουλή του Ιεχωβά μέσω του Ουρίμ και του Θουμμίμ, φαίνεται ότι η ερώτηση διατυπωνόταν έτσι ώστε να μπορεί να απαντηθεί με ένα «ναι» ή με ένα «όχι» ή τουλάχιστον να μπορεί να δοθεί μια λακωνική και άμεση απάντηση. Σε μία περίπτωση (1Σα 28:6) αναφέρεται μόνο το Ουρίμ, ενώ προφανώς υπονοείται και το Θουμμίμ.

Αρκετοί σχολιαστές της Αγίας Γραφής πιστεύουν ότι το Ουρίμ και το Θουμμίμ ήταν κλήροι. Αποκαλούνται «οι ιεροί κλήροι» στο εδάφιο Έξοδος 28:30, σύμφωνα με τη μετάφραση του Τζέιμς Μόφατ. Μερικοί υποθέτουν ότι επρόκειτο για τρεις κλήρους, στον έναν από τους οποίους ήταν χαραγμένη η λέξη «ναι», στον άλλον η λέξη «όχι», ενώ ο τρίτος ήταν κενός. Τραβώντας τους κλήρους, έπαιρναν την απάντηση στην ερώτηση που είχαν θέσει, εκτός αν τραβούσαν τον κενό, οπότε δεν έβγαινε καμιά απάντηση. Άλλοι θεωρούν ότι το Ουρίμ και το Θουμμίμ μπορεί να ήταν δύο επίπεδες πέτρες, λευκές από τη μια πλευρά και μαύρες από την άλλη. Όταν τις έριχναν κάτω και έπεφταν και οι δύο με τη λευκή πλευρά προς τα πάνω, αυτό σήμαινε «ναι», όταν έπεφταν με τη μαύρη σήμαινε «όχι», ενώ όταν έπεφταν η μία από τη λευκή και η άλλη από τη μαύρη πλευρά, αυτό σήμαινε ότι δεν υπήρχε απάντηση. Κάποτε, όταν ο Σαούλ είχε ρωτήσει μέσω του ιερέα αν έπρεπε να επαναλάβει μια επίθεση εναντίον των Φιλισταίων, δεν πήρε καμιά απάντηση. Υποπτευόμενος ότι κάποιος από τους άντρες του είχε αμαρτήσει, έκανε την εξής ικεσία: «Θεέ του Ισραήλ, δώσε Θουμμίμ!» Από τους παρόντες, πιάστηκαν ο Σαούλ και ο Ιωνάθαν. Στη συνέχεια έριξαν κλήρο μεταξύ αυτών των δύο. Στην εν λόγω αφήγηση, η έκκληση «Δώσε Θουμμίμ» φαίνεται να αναφέρεται σε κάτι ξεχωριστό από το ρίξιμο του κλήρου, αν και μπορεί να υποδηλώνεται ότι αυτά τα δύο συνδέονταν κάπως.—1Σα 14:36-42.

Αποτελούσαν Σύνδεσμο Μεταξύ της Βασιλείας και του Ιερατείου. Το Ααρωνικό ιερατείο μνημονεύεται στα εδάφια Δευτερονόμιο 33:8-10, τα οποία λένε: «Το Θουμμίμ σου και το Ουρίμ σου ανήκουν στον άντρα που είναι όσιος σε εσένα». Η δήλωση ότι αυτά ανήκουν “στον άντρα που είναι όσιος στον Ιεχωβά” ίσως αποτελεί έμμεση αναφορά στην οσιότητα της φυλής του Λευί (από την οποία προήλθε το Ααρωνικό ιερατείο) η οποία έγινε φανερή όταν συνέβη το περιστατικό με το χρυσό μοσχάρι.—Εξ 32:25-29.

Ο Ιεχωβά προμήθευσε με σοφία το Ουρίμ και το Θουμμίμ και τα έθεσε στα χέρια του αρχιερέα. Με αυτόν τον τρόπο ο βασιλιάς εξαρτόταν σε σημαντικό βαθμό από το ιερατείο και δεν συγκεντρωνόταν υπερβολικά μεγάλη εξουσία στα χέρια του. Η συνεργασία μεταξύ του θρόνου και του ιερατείου καταστάθηκε απαραίτητη. (Αρ 27:18-21) Ο Ιεχωβά έκανε γνωστό το θέλημά του στον Ισραήλ μέσω του γραπτού του Λόγου, καθώς επίσης μέσω προφητών και ονείρων. Φαίνεται, όμως, ότι οι προφήτες και τα όνειρα χρησιμοποιούνταν σε ειδικές περιπτώσεις, ενώ ο αρχιερέας με το Ουρίμ και το Θουμμίμ βρισκόταν πάντα ανάμεσα στο λαό.

Τερματίστηκε η Χρήση τους το 607 Π.Κ.Χ. Σύμφωνα με την Ιουδαϊκή παράδοση, η χρήση του Ουρίμ και του Θουμμίμ τερματίστηκε όταν η Ιερουσαλήμ ερημώθηκε και ο ναός της καταστράφηκε το 607 Π.Κ.Χ. από τα βαβυλωνιακά στρατεύματα υπό τον Βασιλιά Ναβουχοδονόσορα. (Βαβυλωνιακό Ταλμούδ, Σοτά 48β) Αυτή η άποψη υποστηρίζεται από τα όσα διαβάζουμε για αυτά τα αντικείμενα στα βιβλία του Έσδρα και του Νεεμία. Εκεί, ειπώθηκε σε κάποιους, οι οποίοι ισχυρίζονταν ότι είχαν ιερατική καταγωγή αλλά δεν κατάφεραν να βρουν τα ονόματά τους στα δημόσια αρχεία, ότι δεν μπορούσαν να τρώνε από τα αγιότατα πράγματα που χορηγούνταν στο ιερατείο μέχρι να εγερθεί ιερέας με Ουρίμ και Θουμμίμ. Αλλά δεν γίνεται πουθενά λόγος για χρήση τους εκείνη την εποχή, και έκτοτε η Αγία Γραφή δεν αναφέρει καθόλου αυτά τα ιερά αντικείμενα.—Εσδ 2:61-63· Νε 7:63-65.

Ο Μεγαλύτερος Αρχιερέας Συμβουλεύεται τον Ιεχωβά. Ο Ιησούς Χριστός χαρακτηρίζεται στην επιστολή του Παύλου προς τους Εβραίους ως ο μεγάλος Βασιλιάς-Ιερέας σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο ήταν ο Μελχισεδέκ. (Εβρ 6:19, 20· 7:1-3) Στο πρόσωπό του συνδυάζονται η βασιλεία και η ιεροσύνη. Το ιερατικό του έργο προσκιάστηκε από το έργο του αρχιερέα στον αρχαίο Ισραήλ. (Εβρ 8:3-5· 9:6-12) Όλη η κρίση του ανθρωπίνου γένους έχει παραδοθεί στα χέρια του, εφόσον είναι Αρχιερέας. (Ιωα 5:22) Παρ’ όλα αυτά, όταν ήταν στη γη, ο Ιησούς διακήρυξε: «Αυτά που σας λέω δεν τα λέω από δική μου επινόηση· αλλά ο Πατέρας που παραμένει σε ενότητα με εμένα κάνει τα έργα του» (Ιωα 14:10) και «Δεν κάνω τίποτα με δική μου πρωτοβουλία· αλλά όπως με δίδαξε ο Πατέρας λέω αυτά τα πράγματα». (Ιωα 8:28) Επίσης, είπε: «Αν εγώ κρίνω, η κρίση μου είναι αληθινή, επειδή δεν είμαι μόνος, αλλά ο Πατέρας που με έστειλε είναι μαζί μου». (Ιωα 8:16) Οπωσδήποτε, στην εξυψωμένη ουράνια θέση του, καθώς είναι τελειοποιημένος ως Αρχιερέας για πάντα, συνεχίζει την ίδια πορεία υποταγής στον Πατέρα του, αποβλέποντας σε εκείνον για καθοδηγία στην κρίση.—Εβρ 7:28· παράβαλε 1Κο 11:3· 15:27, 28.

ΟΥΣΙΜ

(Ουσίμ).

1. Γιος του Δαν (Γε 46:23), ο οποίος προφανώς ονομάζεται Σουχάμ στο εδάφιο Αριθμοί 26:42.

2. Επωνυμία που δόθηκε στους γιους του Αχήρ, οι οποίοι ανήκαν στη φυλή του Βενιαμίν.—1Χρ 7:6, 12.

3. Σύζυγος του Βενιαμίτη Σαχαραΐμ και μητέρα του Αβιτώβ και του Ελφαάλ.—1Χρ 8:1, 8, 11.

ΟΥΦΑΖ

(Ουφάζ).

Άγνωστη προς το παρόν τοποθεσία όπου κατά τους αρχαίους χρόνους υπήρχε χρυσάφι.—Ιερ 10:9· Δα 10:5.

ΟΥΦΑΜ

(Ουφάμ), ΟΥΦΑΜΙΤΕΣ (Ουφαμίτες) [Του (Από τον) Ουφάμ].

Ονομάζεται και Ουππίμ. Ο Ουφάμ ήταν “γιος”, κατά πάσα πιθανότητα μεταγενέστερος απόγονος, του Βενιαμίν και κεφαλή του πατρογονικού οίκου των Ουφαμιτών.—Γε 46:8, 21· Αρ 26:39· βλέπε ΟΥΠΠΙΜ.

ΟΥΦΦΑ

(Ουφφά) [Σκέπη].

Επικεφαλής της 13ης από τις 24 ιερατικές υποδιαιρέσεις που οργάνωσε ο Δαβίδ.—1Χρ 24:1-3, 7, 13.

ΟΦΕΙΡ

(Οφείρ).

1. Απόγονος του Σημ μέσω του Αρφαξάδ, του Σηλά, του Έβερ και του Ιοκτάν, ο 11ος από τους 13 γιους του Ιοκτάν. (Γε 10:22-29· 1Χρ 1:17-23) Ο Οφείρ πιθανώς γεννήθηκε 200 περίπου χρόνια πριν από τον Αβραάμ, ο οποίος υπήρξε απόγονος του Φάλεκ, θείου του Οφείρ από τη συγγένεια του πατέρα του. (Γε 10:25· 11:18-26) Όπως οι αδελφοί του, έτσι και ο Οφείρ φαίνεται ότι έγινε κεφαλή μιας από τις σημιτικές φυλές οι οποίες συγκαταλέχθηκαν μεταξύ των απογόνων του Νώε «σύμφωνα με τις οικογένειές τους, σύμφωνα με τις γλώσσες τους, στις χώρες τους, σύμφωνα με τα έθνη τους». (Γε 10:31, 32) Βλέπε Αρ. 2 για πιθανές τοποθεσίες της γης του Οφείρ στην οποία τελικά εγκαταστάθηκε αυτή η φυλή.

2. Τόπος φημισμένος για την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων χρυσού άριστης ποιότητας. Ήδη από την εποχή του Ιώβ (περ. 1600 Π.Κ.Χ.) το «πολύτιμο μετάλλευμα στο χώμα» και το «καθαρό χρυσάφι» μνημονεύονταν παράλληλα με το «χρυσάφι του Οφείρ». (Ιωβ 22:24· 28:15, 16) Το εδάφιο Ψαλμός 45:9 περιγράφει τη βασιλική σύζυγο στολισμένη με πολύτιμο χρυσάφι του Οφείρ, ενώ στα εδάφια Ησαΐας 13:11, 12, στην εξαγγελία εναντίον της Βαβυλώνας, το γεγονός ότι το χρυσάφι του Οφείρ ήταν σχετικά σπάνιο χρησιμοποιείται για να συμβολίσει το πόσο θα σπάνιζαν οι τυραννικοί άνθρωποι στη Βαβυλώνα μετά την πτώση της.

Ο Δαβίδ δώρισε 3.000 τάλαντα χρυσάφι του Οφείρ για την οικοδόμηση του ναού, χρυσάφι του οποίου η αξία αποτιμάται σε $1.156.050.000. (1Χρ 29:1, 2, 4) Αργότερα, ο εμπορικός στόλος του γιου του Δαβίδ, του Σολομώντα, έφερνε τακτικά από το Οφείρ 420 τάλαντα χρυσάφι. (1Βα 9:26-28) Η παράλληλη αφήγηση στο εδάφιο 2 Χρονικών 8:18 μιλάει για 450 τάλαντα. Ορισμένοι λόγιοι υποστηρίζουν ότι αυτή η διαφοροποίηση έλαβε χώρα τότε που τα γράμματα του αλφαβήτου χρησιμοποιούνταν για να συμβολίσουν και αριθμούς—ότι κάποιος αρχαίος αντιγραφέας μπορεί να εξέλαβε εσφαλμένα το εβραϊκό γράμμα νουν (נ), που αριθμητικά ισοδυναμεί με το 50, ως το γράμμα καφ (כ), που αντιπροσωπεύει το 20, ή το αντίστροφο. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι όλοι οι αριθμοί στις Εβραϊκές Γραφές παρατίθεντο ολογράφως και δεν παριστάνονταν με γράμματα. Επομένως, μια πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι και οι δύο αριθμοί είναι σωστοί και ότι το εισαγόμενο ακαθάριστο ποσό ήταν 450 τάλαντα, από τα οποία τα 420 ήταν καθαρό κέρδος.

Το 1946, οι Βιβλικές αφηγήσεις σχετικά με εισαγωγές χρυσού από το Οφείρ επιβεβαιώθηκαν με την ανακάλυψη ενός θραύσματος αγγείου ΒΑ της περιοχής Τελ Αβίβ-Γιάφο. Πάνω στο θραύσμα υπήρχε μια επιγραφή που έλεγε: «Χρυσάφι του Οφείρ για την μπετ χορόν, τριάντα σίκλοι».—Εφημερίδα Μελετών της Εγγύς Ανατολής (Journal of Near Eastern Studies), 1951, Τόμ. 10, σ. 265, 266.

Εκτός του ότι ήταν τόπος στον οποίο εξορύσσονταν τεράστιες ποσότητες χρυσού, η γη του Οφείρ ήταν επίσης ο τόπος από τον οποίο προέρχονταν τα δέντρα «αλγούμ» καθώς και διάφορες πολύτιμες πέτρες που εισήγε ο Σολομών. (1Βα 10:11· 2Χρ 9:10) Ωστόσο, όταν έπειτα από εκατό χρόνια ο Βασιλιάς Ιωσαφάτ επιχείρησε μια αποστολή σε εκείνη τη γη, το αποτέλεσμα υπήρξε καταστροφικό, διότι τα «πλοία της Θαρσείς» που είχε στη διάθεσή του ναυάγησαν στην Εσιών-γεβέρ, στο μυχό του Κόλπου της Άκαμπα.—1Βα 22:48· βλέπε ΘΑΡΣΕΙΣ Αρ. 4.

Τοποθεσία. Η ακριβής τοποθεσία του Οφείρ δεν μπορεί να καθοριστεί σήμερα με βεβαιότητα. Από τις διάφορες εκδοχές που προβάλλονται, τρεις είναι οι επικρατέστερες: η Ινδία, η Αραβία και η βορειοανατολική Αφρική. Σε όλα αυτά τα μέρη θα μπορούσε να έχει πρόσβαση ένας στόλος που είχε ως βάση την Εσιών-γεβέρ, στο μυχό του ανατολικού βραχίονα της Ερυθράς Θάλασσας. Όσον αφορά την Ινδία, εκεί μπορούσαν να βρεθούν όλα τα αγαθά που έφερναν τα πλοία του Σολομώντα και του Χιράμ. Ο Ιώσηπος, ο Ιερώνυμος και η Μετάφραση των Εβδομήκοντα θα μπορούσαν επίσης να παρατεθούν ως πηγές που υποστηρίζουν κατά κάποιον τρόπο ότι το Οφείρ βρισκόταν στην Ινδία. Από την άλλη πλευρά, όσοι ισχυρίζονται ότι το Οφείρ βρισκόταν στη βορειοανατολική Αφρική κοντά στη Σομαλία, στο κάτω άκρο της Ερυθράς Θάλασσας, επισημαίνουν ότι, σε σύγκριση με την Ινδία, η περιοχή αυτή θα ήταν μια κατά πολύ πλησιέστερη πηγή προμήθειας όλων αυτών των εισαγόμενων ειδών.

Ωστόσο, η πλάστιγγα φαίνεται να κλίνει προς την άποψη ότι το Οφείρ ήταν μια περιοχή της νοτιοδυτικής Αραβίας κοντά στην Υεμένη. Τα στοιχεία που παρατίθενται υπέρ αυτής της εκδοχής βασίζονται στην προϋπόθεση ότι οι απόγονοι του Οφείρ, γιου του Ιοκτάν, εγκαταστάθηκαν στην Αραβική Χερσόνησο μαζί με άλλες αδελφές φυλές, όπως ήταν οι απόγονοι του Σεβά και του Αβιλά. (Γε 10:28, 29) Η αφήγηση σχετικά με την επίσκεψη της βασίλισσας της Σεβά (πιθανώς από τη νότια Αραβία) τοποθετείται ανάμεσα στις δύο αναφορές για το εμπόριο του Σολομώντα με το Οφείρ.—1Βα 9:26–10:11.

ΟΦΗΛ

(Οφήλ) [Ύψωμα [λοφίσκος, προεξοχή, πρήξιμο, εξόγκωμα]].

Η εβραϊκή λέξη ‛Όφελ εφαρμόζεται με δύο τρόπους. Τις περισσότερες φορές εφαρμόζεται με τοπογραφική έννοια σε έναν ευδιάκριτο λόφο ή φυσική προεξοχή. Ένας τύπος αυτής της λέξης εφαρμόζεται επίσης στο πρήξιμο ή στη διόγκωση φλεβών του σώματος, μια κατάσταση γνωστή ως αιμορροΐδες.—Δευ 28:27· 1Σα 5:6, 9, 12· 6:4, 5.

Στην Ιερουσαλήμ ή στα περίχωρά της υπήρχε ένας συγκεκριμένος λόφος ή ύψωμα που ονομαζόταν χα ‛Όφελ, ή αλλιώς Οφήλ. Οι Γραφικές αναφορές σε συνδυασμό με τα σχόλια του Ιώσηπου τοποθετούν το Οφήλ στη νοτιοανατολική γωνία του Όρους Μοριά. (2Χρ 27:3· 33:14· Νε 3:26, 27· 11:21) Τον πρώτο αιώνα Κ.Χ., ο Ιώσηπος προσδιόρισε τη θέση του Οφήλ στο σημείο όπου το ανατολικό τείχος «κατέληγε στην ανατολική στοά του ναού». (Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Ε΄, 145 [iv, 2]) Το Οφήλ φαίνεται ότι ήταν ένα κομμάτι γης που προεξείχε προς τα ανατολικά από τη νοτιοανατολική γωνία του λόφου όπου βρισκόταν ο ναός της Ιερουσαλήμ.

Το τείχος και η υπερυψωμένη θέση του Οφήλ πάνω από την Κοιλάδα Κιδρόν το καθιστούσαν ισχυρή αμυντική θέση. Εντούτοις, ο Ησαΐας προφήτευσε ότι «το Οφήλ»—προφανώς αυτό της Ιερουσαλήμ—θα γινόταν “γυμνός αγρός”.—Ησ 32:14· παράβαλε την αναφορά στον πύργο και στο «ύψωμα» (‛Όφελ) στο εδ. Μιχ 4:8.

Οι μελετητές πιστεύουν ότι η λέξη ‛Όφελ στο εδάφιο 2 Βασιλέων 5:24 αναφέρεται σε κάποιον ευδιάκριτο λόφο ή οχυρωμένο τόπο κοντά στη Σαμάρεια στον οποίο ο Γιεζί, ο υπηρέτης του Ελισαιέ, μετέφερε τα πλούτη που πήρε από τον Νεεμάν. Αυτό αφήνει να εννοηθεί ότι η εν λόγω λέξη εφαρμοζόταν και σε άλλα υψώματα εκτός από αυτό της Ιερουσαλήμ.

ΟΦΝΕΙ

(Οφνεί) [αιγυπτιακής προέλευσης· σημαίνει «Γυρίνος»].

Ένας από τους γιους του Αρχιερέα Ηλεί. Ο Οφνεί και ο αδελφός του ο Φινεές ήταν «άχρηστοι άνθρωποι», ένοχοι βέβηλης συμπεριφοράς και χονδροειδούς ανηθικότητας. (1Σα 1:3· 2:12-17, 22-25) Εξαιτίας της απιστίας που εκδήλωσε ο Οφνεί ενόσω υπηρετούσε ως ιερέας στο αγιαστήριο του Ιεχωβά, ο Ιεχωβά τον έκρινε άξιο θανάτου. Πράγματι, αυτός πέθανε όταν η ιερή Κιβωτός πιάστηκε από τους Φιλισταίους.—1Σα 2:34· 4:4, 11, 17· βλέπε ΦΙΝΕΕΣ Αρ. 2.

ΟΦΝΙ

(Οφνί).

Πόλη του Βενιαμίν (Ιη 18:21, 24) η οποία συνδέεται συνήθως με τη Γοφνά που μνημονεύει ο Ιώσηπος (Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Γ΄, 55 [iii, 5]) και θεωρείται ότι είναι η σημερινή Τζίφνα. Η τοποθεσία αυτή βρίσκεται περίπου 5 χλμ. ΒΒΔ της Βαιθήλ και επομένως Β, όπως φαίνεται, της περιοχής του Βενιαμίν. (Ιη 18:11-13) Για να είναι σωστή αυτή η ταύτιση πρέπει να υποτεθεί είτε ότι η Οφνί ήταν παρεμβαλλόμενη πόλη των Βενιαμιτών στον Εφραΐμ είτε ότι κοντά στη Βαιθήλ το όριο του Βενιαμίν εκτεινόταν προς Β έτσι ώστε να περιλαμβάνει και αυτή την τοποθεσία όπου εικάζεται ότι βρισκόταν η Οφνί.

ΟΦΡΑ

(Οφρά).

1. [Νεαρό [Αρσενικό Ελάφι]]. Απόγονος του Ιούδα μέσω του Μεονοθαΐ.—1Χρ 4:1, 14.

[2, 3: πιθανώς, Τόπος Χώματος]

2. Πόλη του Βενιαμίν. (Ιη 18:21, 23) Μπορούμε να συμπεράνουμε πού περίπου βρισκόταν από το υπόμνημα των συγκρούσεων ανάμεσα στον Ισραήλ και στους Φιλισταίους κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Σαούλ. Από το στρατόπεδό τους στη Μιχμάς, ομάδες Φιλισταίων λεηλατητών έκαναν εξορμήσεις προς τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις. Η μία ομάδα στρεφόταν προς το δρόμο της Οφρά. Μια άλλη κατευθυνόταν δυτικά, προς το δρόμο της Βαιθ-ορών, ενώ μια τρίτη ακολουθούσε ανατολική πορεία, προς «το δρόμο που οδηγούσε στο όριο το οποίο βλέπει προς την κοιλάδα Ζεβωίμ». Εφόσον τουλάχιστον ένα μέρος του ισραηλιτικού στρατεύματος ήταν στρατοπεδευμένο στη Γααβά, στα Ν της Μιχμάς, η ομάδα των Φιλισταίων που έπαιρνε το δρόμο της Οφρά προφανώς κατευθυνόταν βόρεια. Επομένως, η Οφρά εντοπίζεται Β της Μιχμάς.—1Σα 13:16-18.

Οι λόγιοι ταυτίζουν συχνά την Οφρά με την πόλη που ονομάζεται Εφραΐμ (2Σα 13:23· Ιωα 11:54) και Εφραΐν (2Χρ 13:19), και η οποία πιστεύεται ότι αντιστοιχεί στο ετ-Τάιγιμπα (περ. 6 χλμ. ΑΒΑ της Βαιθήλ).

3. Η ιδιαίτερη πατρίδα του Γεδεών και ο τόπος όπου ο άγγελος του Ιεχωβά τού ανέθεσε την αποστολή να σώσει τον Ισραήλ από την παλάμη του Μαδιάμ. (Κρ 6:11-32) Μετά τη νίκη του επί των δυνάμεων του εχθρού, ο Γεδεών έφτιαξε ένα εφόδ από τα λάφυρα που συνεισέφεραν όλοι και το εξέθεσε στην Οφρά. Έπειτα, αυτό το εφόδ έγινε αντικείμενο ειδωλολατρικής προσκύνησης. (Κρ 8:24-27) Αργότερα, μετά το θάνατο του Γεδεών και την ταφή του στην Οφρά, ο φιλόδοξος γιος του ο Αβιμέλεχ «σκότωσε τους αδελφούς του . . . εβδομήντα άντρες, πάνω σε μια πέτρα· απέμεινε, όμως, ο Ιωθάμ, ο νεότερος». (Κρ 8:32· 9:5) Εκτός από τον Αβιμέλεχ, ο Γεδεών είχε άλλους 70 γιους. (Κρ 8:30, 31) Επομένως, εφόσον ο Ιωθάμ γλίτωσε από τη σφαγή, ο Αβιμέλεχ προφανώς σκότωσε μόνο 69 γιους στην Οφρά. Τα όσα είπε αργότερα ο Ιωθάμ αναφορικά με αυτό το περιστατικό φαίνεται απλώς να επισημαίνουν την πρόθεση του Αβιμέλεχ να σκοτώσει και τους 70 γιους. (Κρ 9:18) Ωστόσο, όπως παρατηρεί εύστοχα ένα εβραϊκό σχολιολόγιο: «Παρ’ όλα αυτά είναι σωστό να αναφερόμαστε στο στρογγυλό αριθμό των “εβδομήντα” σφαγμένων».—Τα Βιβλία της Αγίας Γραφής, του Εκδοτικού Οίκου Σοντσίνο (Soncino Books of the Bible), επιμέλεια Α. Κοέν, Λονδίνο, 1950 (Ιησούς του Ναυή και Κριτές, σ. 234).

Η εν λόγω Οφρά βρισκόταν προφανώς Δ του Ιορδάνη. Κατά την τρέχουσα άποψη ορισμένων ταυτίζεται με το ελ-Αφούλε (Αφούλα), περίπου 45 χλμ. Β της Συχέμ.

ΟΧΑΔ

(Οχάδ).

Ο τρίτος στη σειρά κατονομαζόμενος γιος του Συμεών. (Γε 46:10· Εξ 6:15) Το όνομά του δεν εμφανίζεται μεταξύ των ιδρυτών οικογενειών στον κατάλογο μιας μεταγενέστερης απογραφής.—Αρ 26:12-14.

ΟΧΙΑ

[εβρ. κείμενο, ’εφ‛έχ· τσιφ‛ονί· ελλ. κείμενο, ἔχιδνα].

Δηλητηριώδες φίδι που διαθέτει πολύ εξειδικευμένα ιοβόλα δόντια τα οποία αναδιπλώνονται οριζόντια στον ουρανίσκο όταν δεν χρησιμοποιούνται. Το δηλητήριο της οχιάς ποικίλλει ανάλογα με το είδος της, στη δε Παλαιστίνη υπάρχουν αρκετά είδη. Ένα από τα πιο επικίνδυνα είναι μια οχιά της άμμου (έχιδνα η αμμοδύτης [Vipera ammodytes]) στην περιοχή της Κοιλάδας του Ιορδάνη. Ένα άλλο είδος είναι η οχιά της Παλαιστίνης (Vipera palaestina). Ο εβραϊκός όρος ’εφ‛έχ συνδέεται συνήθως με την αραβική λέξη ’αφ‛άν, η οποία αναφέρεται στην οχιά των ασιατικών ερήμων, ένα δηλητηριώδες φίδι που συναντάται στις αμμώδεις πεδιάδες της Ιεριχώς.

Η δραστικότητα του δηλητηρίου της οχιάς υποδηλώνεται στο εδάφιο Ιώβ 20:16, όπου ο Σωφάρ αναφέρεται στην ικανότητα που έχει η «γλώσσα [της] οχιάς» να σκοτώνει. Ευρισκόμενος στη Μάλτα ως ναυαγός, ο απόστολος Παύλος μάζευε ένα δεμάτι κλαδιά, και την ώρα που το έβαζε πάνω στη φωτιά, βγήκε μια οχιά και πιάστηκε πάνω στο χέρι του. Ωστόσο, «εκείνος τίναξε από πάνω του το δηλητηριώδες πλάσμα και το έριξε στη φωτιά και δεν έπαθε κακό», μολονότι οι παριστάμενοι περίμεναν να πρηστεί από τη φλεγμονή ή να πεθάνει ξαφνικά.—Πρ 28:3-6.

Αλληγορική Χρήση. Το επικίνδυνο δάγκωμα της οχιάς χρησιμοποιείται αλληγορικά στο εδάφιο Παροιμίες 23:32, όπου ο σοφός άντρας περιγράφει τις συνέπειες της υπερβολικής κατανάλωσης κρασιού, λέγοντας: «Δαγκώνει σαν φίδι και εκκρίνει δηλητήριο σαν οχιά [εβρ., ουχετσιφ‛ονί]». Περιγράφοντας την πονηρία την οποία είχε καταλήξει να πράττει ο λαός του Θεού, ο Ισραήλ, ο προφήτης Ησαΐας έγραψε: «Τα αβγά δηλητηριώδους φιδιού εκκόλαψαν . . . Όποιος έτρωγε από τα αβγά τους πέθαινε, και από το αβγό που έσπαζε εκκολαπτόταν οχιά». (Ησ 59:5) Τα περισσότερα φίδια γεννούν αβγά, και μολονότι οι οχιές στην πλειονότητά τους δεν είναι ωοτόκες, ορισμένα είδη τους είναι.

Ο Ιωάννης ο Βαφτιστής αποκάλεσε τους Φαρισαίους και τους Σαδδουκαίους «γεννήματα οχιάς». (Ματ 3:7· Λου 3:7) Και ο Ιησούς Χριστός αποκάλεσε τους γραμματείς και τους Φαρισαίους «γεννήματα οχιάς» λόγω της πονηρίας τους και της θανατηφόρας πνευματικής βλάβης που μπορούσαν να προκαλέσουν σε ανυποψίαστους ανθρώπους.—Ματ 12:34· 23:33.

ΟΧΙΑ, ΚΕΡΑΣΦΟΡΑ

[εβρ., ‛αχσούβ· σεφιφόν].

Μια από τις δηλητηριώδεις οχιές της Παλαιστίνης, η οποία ξεχωρίζει από ένα μικρό κωνικό κέρατο που φέρει πάνω από κάθε μάτι. Ο Ρέιμοντ Ντίτμαρς αναφέρει ότι η κερασφόρα οχιά (κεράστης ο κερασφόρος [Cerastes cornutus]) ζει στη βόρεια Αφρική, από την Αλγερία ως την Αίγυπτο, καθώς επίσης στην Αραβία και στη νότια Παλαιστίνη.

Επειδή το δηλητήριο της κερασφόρας οχιάς είναι δυνατό (αν και συνήθως όχι θανατηφόρο για τους ανθρώπους), ο Δαβίδ λέει εύστοχα ότι οι βίαιοι άνθρωποι ακόνισαν τη γλώσσα τους «σαν του φιδιού· το δηλητήριο της κερασφόρας οχιάς είναι κάτω από τα χείλη τους».—Ψλ 140:3· βλέπε ΑΣΠΙΔΑ, 2.

Η κερασφόρα οχιά φτάνει σε μέγιστο μήκος τα 80 εκ. περίπου και, επειδή το χρώμα της είναι ανοιχτό, παρόμοιο με της άμμου, μπορεί να κρύβεται μέσα σε αυτήν ενεδρεύοντας για τη λεία της. Το μη εξασκημένο μάτι δυσκολεύεται πάρα πολύ να εντοπίσει μια κερασφόρα οχιά που παραμονεύει. Στο βιβλίο του Ερπετά του Κόσμου ([Reptiles of the World] 1953, σ. 234, 235), ο Ρέιμοντ Ντίτμαρς περιγράφει μερικές κερασφόρες οχιές που είδε σε αιχμαλωσία: «Όπως όλες οι οχιές της ερήμου, έτσι και αυτές προσπαθούσαν συνεχώς να ρίξουν πάνω στη ράχη τους άμμο για να κρυφτούν. Αν το κλουβί διέθετε αρκετές ίντσες ψιλής άμμου, το μόνο που φαινόταν από τα φίδια στη διάρκεια της ημέρας ήταν η κορυφή των κεφαλιών τους. Καθώς το ερπετό ρίχνει πάνω του άμμο, κάνει το σώμα του τόσο επίπεδο ώστε η κάτω άκρη του λειτουργεί σαν φτυάρι, ενώ στη συνέχεια, με μια σειρά αξιοσημείωτων κυματώσεων που διατρέχουν εκατέρωθεν το σώμα του σε όλο του το μήκος, το φίδι βυθίζεται στην άμμο ή τη συσσωρεύει πάνω στη ράχη του».

Μεταφορική Χρήση. Η κερασφόρα οχιά, η οποία είναι πολύ άγρυπνη και χτυπάει ταχύτατα, είναι γνωστό ότι επιτίθεται σε άλογα. Γι’ αυτό, ο παραλληλισμός της φυλής του Δαν με «κερασφόρο φίδι» στο εδάφιο Γένεση 49:17 είναι πολύ εύστοχος. Εκεί ο Ιακώβ παρομοίασε τον Δαν με φίδι, κερασφόρο φίδι, «το οποίο δαγκώνει τις φτέρνες του αλόγου ώστε ο αναβάτης του πέφτει προς τα πίσω». Η φράση αυτή δεν είχε σκοπό να υποβιβάσει τον Δαν, σαν να επρόκειτο για απαίσιο φίδι κρυμμένο στο χορτάρι, που δεν άξιζε τίποτα άλλο παρά να το πατήσουν με τη φτέρνα. Απεναντίας, με την ιδιότητα του φιδιού, ο Δαν θα εξυπηρετούσε έναν μεγάλο εθνικό σκοπό. Ενεδρεύοντας σαν την κερασφόρα οχιά, θα μπορούσε στην ουσία να δαγκώσει τις φτέρνες του αλόγου στο οποίο θα επέβαινε ένας πολεμιστής του εχθρού, κάνοντας το άλογο να σηκωθεί στα δυο του πόδια και να ρίξει τον αναβάτη προς τα πίσω. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αν και μικρός, ο Δαν μπορούσε να αποδειχτεί εξίσου επικίνδυνος με μια κερασφόρα οχιά για όσους δημιουργούσαν προβλήματα στον Ισραήλ.

ΟΧΟΖΑΘ

(Οχοζάθ) [Ιδιοκτησία].

Ο “έμπιστος φίλος” που συνόδευσε τον Αβιμέλεχ, τον Φιλισταίο βασιλιά των Γεράρων, σε μια επίσκεψη που έκανε εκείνος στον Ισαάκ, στη Βηρ-σαβεέ. (Γε 26:23, 26) Αυτή είναι η πρώτη περίπτωση που η Αγία Γραφή αναφέρεται σε έναν «έμπιστο φίλο», δηλαδή ένα αξιόπιστο άτομο που ανήκει στο στενό κύκλο κάποιου και είναι σύμβουλός του ή εξουσιοδοτείται να ενεργεί ως εκπρόσωπός του.—Βλέπε ΦΙΛΟΣ (Φίλος του Βασιλιά).

ΟΧΟΖΙΑΣ

(Οχοζίας) [Έχει Κρατήσει ο Ιεχωβά].

Το όνομα δύο βασιλιάδων, ενός του Ισραήλ και ενός του Ιούδα.

1. Γιος του Αχαάβ και της Ιεζάβελ και βασιλιάς του Ισραήλ επί δύο χρόνια. Ανέλαβε τη βασιλεία περίπου το 919 Π.Κ.Χ. Ακολούθησε τους ειδωλολάτρες γονείς του στη λατρεία του Βάαλ. (1Βα 22:51-53) Όταν πέθανε ο πατέρας του Οχοζία, ο Μωάβ άδραξε την ευκαιρία και ξεκίνησε ανταρσία για να απαλλαχτεί από το βαρύ φόρο υποτελείας που πλήρωνε—100.000 αρνιά και άλλα τόσα αρσενικά πρόβατα μαζί με το μαλλί τους. (2Βα 1:1· 3:4, 5) Την ανταρσία αυτή περιγράφει ο Βασιλιάς Μησά του Μωάβ στην επιγραφή της Μωαβιτικής Λίθου. Πιθανώς λόγω του ατυχήματος που είχε στη συνέχεια ο Οχοζίας και του πρόωρου θανάτου του, δεν προσπάθησε να καθυποτάξει τους Μωαβίτες.

Ο Οχοζίας σύναψε ναυτική συμμαχία με τον Ιωσαφάτ του Ιούδα η οποία προέβλεπε τη συνεργασία τους σε ένα ναυπηγικό εγχείρημα στην Εσιών-γεβέρ, στον Κόλπο της Άκαμπα. Ο Θεός αποδοκίμασε το σχέδιο εξαιτίας της πονηρίας του Οχοζία, και τα πλοία ναυάγησαν. (2Χρ 20:35-37) Τα εδάφια 1 Βασιλέων 22:48, 49 δείχνουν ότι ο Οχοζίας ζήτησε την άδεια του Ιωσαφάτ για να επανδρωθούν τα πλοία και με ναυτικούς από τον Ισραήλ εκτός από τους ναυτικούς του Ιούδα, αλλά ο Ιωσαφάτ αρνήθηκε. Αν αυτό το αίτημα έγινε προτού ναυαγήσουν τα πλοία, η άρνηση του Ιωσαφάτ πιθανόν να υποδηλώνει απλώς ότι ο Ιωσαφάτ δεν εμπιστευόταν τον Οχοζία και ήταν επιφυλακτικός, φοβούμενος τυχόν επεκτατικές βλέψεις του βόρειου βασιλείου. Αν το αίτημα έγινε μετά τη συντριβή του στόλου, ίσως ο Οχοζίας υπαινισσόταν ότι οι άντρες του Ιωσαφάτ στερούνταν ικανοτήτων και ότι ήταν υπεύθυνοι για το ναυάγιο των πλοίων, γι’ αυτό και πρότεινε να επισκευάσουν τα πλοία και να τα ξαναστείλουν, επανδρωμένα αυτή τη φορά και με ναύτες από τον Ισραήλ. Σε αυτή την περίπτωση, ο Ιωσαφάτ ίσως αρνήθηκε αναγνωρίζοντας τη φανερή αποδοκιμασία του Θεού για το σχέδιο αυτό.

Ένα ατύχημα που έπαθε ο βασιλιάς στο σπίτι του—έπεσε από κάποιο δικτυωτό (το οποίο πιθανώς κάλυπτε έναν φωταγωγό) του ανωγείου του—τον άφησε κατάκοιτο και σοβαρά άρρωστο. (2Βα 1:2) Ο Οχοζίας, σαν να μην υπήρχε πια ο αληθινός Θεός, έστειλε αγγελιοφόρους στον θεό των Φιλισταίων Βάαλ-ζεβούλ για να ρωτήσει τι προοπτικές ανάρρωσης είχε. Ο προφήτης Ηλίας τούς σταμάτησε στο δρόμο, και οι αγγελιοφόροι γύρισαν πίσω και μετέφεραν στο βασιλιά το μήνυμα ότι το κρεβάτι όπου κειτόταν άρρωστος θα γινόταν και το νεκροκρέβατό του. Αντί να ταπεινωθεί, ο Οχοζίας έστειλε 50 άντρες με τον πεντηκόνταρχό τους να του φέρουν τον Ηλία. Τόσο αυτό το απόσπασμα όσο και ένα δεύτερο, όταν ανακοίνωσαν στον Ηλία τη διαταγή του βασιλιά να “κατεβεί” από το βουνό όπου καθόταν, εξολοθρεύτηκαν με φωτιά. Ένα τρίτο απόσπασμα που έστειλε ο πείσμων βασιλιάς γλίτωσε μόνο και μόνο επειδή ο αρχηγός του ικέτευσε με σεβασμό τον Ηλία “να σταθεί πολύτιμη στα μάτια” του η ζωή η δική του και των αντρών του. Τότε ο Ηλίας κατέβηκε και επέδωσε το άγγελμα θανάτου στον Οχοζία κατά πρόσωπο. Ο Οχοζίας τελικά πέθανε και, επειδή δεν είχε γιο, τον διαδέχθηκε ο αδελφός του ο Ιωράμ.—2Βα 1:2-17.

2. Γιος του Ιωράμ και της Γοθολίας, για τον οποίο αναφέρεται ότι διατέλεσε βασιλιάς του Ιούδα επί έναν χρόνο (περ. 906 Π.Κ.Χ.). Στη διάρκεια της βασιλείας του πατέρα του εισέβαλαν στον Ιούδα οι Φιλισταίοι και οι Άραβες και αιχμαλώτισαν όλους τους γιους του Ιωράμ εκτός από τον νεότερο, τον Ιωάχαζ (Οχοζία). (2Χρ 21:16, 17· 22:1) Ήταν νεαρός, 22 ετών, όταν ανέβηκε στο θρόνο, και η δεσποτική μητέρα του η Γοθολία, κόρη του Αχαάβ και της Ιεζάβελ, τον επηρέασε προς την πονηρία. (2Βα 8:25-27· 2Χρ 22:2-4) Συνόδευσε τον Βασιλιά Ιωράμ του Ισραήλ (θείο του από τη συγγένεια της μητέρας του) σε μια μάχη εναντίον της Συρίας στη Ραμώθ-γαλαάδ, στην οποία ο Ιωράμ τραυματίστηκε. Αργότερα, ο Οχοζίας επισκέφτηκε τον Ιωράμ ενόσω αυτός ανέρρωνε στην Ιεζραέλ.—2Βα 8:28, 29· 9:15· 2Χρ 22:5, 6.

Αν συνδυάσουμε τις δύο αφηγήσεις (2Βα 9:21-28· 2Χρ 22:7-9), προκύπτει ότι προφανώς συνέβησαν τα εξής: Ο Ιηού, πλησιάζοντας στην Ιεζραέλ, συνάντησε τον Ιωράμ και τον Οχοζία. Ο Ιηού πάταξε τον Ιωράμ, αλλά ο Οχοζίας διέφυγε. Σε εκείνη τη φάση, ο Ιηού δεν καταδίωξε τον Οχοζία αλλά συνέχισε ως την Ιεζραέλ για να ολοκληρώσει το εκτελεστικό έργο που είχε να επιτελέσει εκεί. Στο μεταξύ ο Οχοζίας, ο οποίος είχε τραπεί σε φυγή, προσπάθησε να ξαναγυρίσει στην Ιερουσαλήμ, αλλά κατάφερε να φτάσει μόνο μέχρι τη Σαμάρεια, όπου προσπάθησε να κρυφτεί. Οι άντρες του Ιηού οι οποίοι καταδίωκαν τον Οχοζία τον ανακάλυψαν στη Σαμάρεια, τον συνέλαβαν και τον έφεραν στον Ιηού, ο οποίος βρισκόταν κοντά στην πόλη Ιβλεάμ, όχι μακριά από την Ιεζραέλ. Όταν ο Ιηού είδε τον Οχοζία, διέταξε τους άντρες του να τον σκοτώσουν στο άρμα του. Εκείνοι τον χτύπησαν και τον τραυμάτισαν καθ’ οδόν προς τη Γουρ, κοντά στην Ιβλεάμ, αλλά τον άφησαν να διαφύγει, και αυτός κατέφυγε στη Μεγιδδώ όπου πέθανε από τα τραύματά του. Έπειτα τον πήραν στην Ιερουσαλήμ και τον έθαψαν εκεί. Οι αφηγήσεις για το θάνατό του δεν αντιφάσκουν μεταξύ τους αλλά συμπληρώνουν η μία την άλλη.

Το εδάφιο 2 Χρονικών 22:7 τονίζει ότι ο θάνατος του Οχοζία προήλθε «από τον Θεό», άρα λοιπόν ο Ιηού, θανατώνοντας αυτόν τον άντρα που είχε συμπράξει με τον καταδικασμένο οίκο του Αχαάβ, ενήργησε ως εκτελεστής εντεταλμένος από τον Θεό. Ο Οχοζίας αναφέρεται και ως «Αζαρίας» στο εδάφιο 2 Χρονικών 22:6 (παρότι σε αυτό το σημείο 15 εβραϊκά χειρόγραφα λένε «Οχοζίας») και ως «Ιωάχαζ» στα εδάφια 2 Χρονικών 21:17· 25:23 (όπου έχουμε μια περίπτωση μετάθεσης του θεϊκού ονόματος, ώστε αυτό να αποτελεί πρόθημα της λέξης αντί για επίθημα).

ΟΧΡΑΝ

(Οχράν) [από μια ρίζα που σημαίνει «επιφέρω εξοστρακισμό (προβλήματα)»].

Ασηρίτης του οποίου ο γιος, ο Φαγιήλ, διορίστηκε αρχηγός της φυλής του Ασήρ μετά την Έξοδο από την Αίγυπτο.—Αρ 1:13, 16· 2:27· 7:72, 77· 10:26.

ΟΧΥΡΩΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑ

Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «οχύρωμα» δηλώνει βασικά έναν αδιαπέραστο, απρόσιτο τόπο. (Παράβαλε Ζαχ 11:2, υποσ.) Η οχύρωση μιας κωμόπολης ήταν δαπανηρή και δύσκολη υπόθεση και απαιτούσε επαρκή στρατιωτική δύναμη για την άμυνά της, γι’ αυτό και δεν ήταν όλες οι κωμοπόλεις οχυρωμένες. Οι μεγαλύτερες πόλεις ήταν συνήθως περιτειχισμένες, ενώ οι μικρότερες κωμοπόλεις στα περίχωρα, γνωστές και ως εξαρτώμενες κωμοπόλεις, ήταν ατείχιστες. (Ιη 15:45, 47· 17:11) Οι κάτοικοι αυτών των κωμοπόλεων μπορούσαν να καταφύγουν στην περιτειχισμένη πόλη σε περίπτωση εχθρικής εισβολής. Επομένως, οι οχυρωμένες πόλεις αποτελούσαν καταφύγιο για τους περίοικους. Οι πόλεις οχυρώνονταν επίσης όταν βρίσκονταν σε στρατηγική θέση για να προστατέψουν οδικές αρτηρίες, πηγές νερού, δρόμους που οδηγούσαν σε βάσεις ανεφοδιασμού, καθώς και γραμμές επικοινωνίας.

Τα οχυρωματικά έργα σε πολλές πόλεις της Υποσχεμένης Γης ήταν τόσο ισχυρά και ψηλά ώστε οι άπιστοι κατάσκοποι που στάλθηκαν από τον Μωυσή για να κατασκοπεύσουν τη Χαναάν ανέφεραν ότι «οι οχυρωμένες πόλεις είναι πολύ μεγάλες» και «οχυρωμένες ως τους ουρανούς». Λόγω της απιστίας τους θεωρούσαν αυτές τις πόλεις απόρθητες.—Αρ 13:28· Δευ 1:28.

Οι πόλεις στις Βιβλικές χώρες καταλάμβαναν συνήθως έκταση λίγων μόνο τετραγωνικών χιλιομέτρων. Μερικές, όμως, ήταν αρκετά μεγαλύτερες. Οι πρωτεύουσες της Αιγύπτου, της Ασσυρίας, της Βαβυλωνίας και της Περσίας, όπως επίσης η Ρώμη, ήταν εξαιρετικά μεγάλες. Η Βαβυλώνα ήταν μία από τις καλύτερα οχυρωμένες πόλεις των Βιβλικών χρόνων. Όχι μόνο διέθετε ασυνήθιστα ισχυρά τείχη, αλλά ήταν επίσης χτισμένη στις όχθες ενός ποταμού ο οποίος αποτελούσε θαυμάσια αμυντική τάφρο καθώς και πηγή νερού. Η Βαβυλώνα νόμιζε ότι μπορούσε να κρατήσει τους αιχμαλώτους της για πάντα. (Ησ 14:16, 17) Εντούτοις, η πόλη κατακτήθηκε μέσα σε μία νύχτα χάρη στη στρατηγική του Κύρου του Πέρση, ο οποίος εξέτρεψε το ρου του Ευφράτη έτσι ώστε οι δυνάμεις του μπήκαν στην πόλη από τις πύλες των τειχών που υπήρχαν στις προβλήτες.—Δα 5:30.

Κάθε οχυρωμένη πόλη έπρεπε να διαθέτει τρία βασικά στοιχεία: (1) τείχη που να λειτουργούν ως φραγμός για τον εχθρό, (2) όπλα ώστε να μπορούν οι αμυνόμενοι να αντεπιτίθενται και να απωθούν τους επιτιθέμενους και (3) επαρκές απόθεμα νερού. Τρόφιμα μπορούσαν να αποθηκευτούν σε περιόδους ειρήνης, αλλά για να μπορέσει μια πόλη να αντέξει πολιορκία οποιασδήποτε διάρκειας, έπρεπε να υπάρχει μόνιμη, προσβάσιμη πηγή νερού.

Τάφροι και Προχώματα. Μερικές πόλεις περιβάλλονταν από τάφρους γεμάτες νερό, ιδίως αν ήταν παραποτάμιες ή παραλίμνιες. Αξιοσημείωτο παράδειγμα υπήρξε η Βαβυλώνα, η οποία ήταν χτισμένη στις όχθες του Ευφράτη, όπως και η Νω-άμμων (οι Θήβες), η οποία βρισκόταν δίπλα στα κανάλια του Νείλου. (Να 3:8) Όπου δεν υπήρχαν κοντινοί υδάτινοι όγκοι, κατασκευάζονταν συνήθως ξερές τάφροι. Η Ιερουσαλήμ ανοικοδομήθηκε με τάφρο.—Δα 9:25.

Δίπλα από την τάφρο υψωνόταν «πρόχωμα» κατασκευασμένο από χώμα προερχόμενο από τη διάνοιξη της τάφρου. (2Σα 20:15) Αυτό το πρόχωμα είχε μερικές φορές επιφάνεια καλυμμένη με πέτρες και σχημάτιζε πρανές, οδηγώντας στο τείχος που ήταν χτισμένο στην κορυφή του προχώματος. Η τάφρος που ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι στα δυτικά οχυρώματα της πόλης Ασώρ είχε 80 μ. πλάτος στο χείλος, 40 μ. πλάτος στον πυθμένα και περίπου 15 μ. βάθος. Το πρόχωμα που υψωνόταν πάνω από την τάφρο είχε άλλα 15 μ. ύψος. Αυτό σημαίνει ότι η κορυφή του έφτανε σχεδόν τα 30 μ. ύψος, υπολογίζοντας από τον πυθμένα της τάφρου. Στην κορυφή του προχώματος υπήρχε το τείχος της πόλης.—Παράβαλε Ψλ 122:7.

Φυσικά, ήταν πολύ δύσκολο να ανεβεί κανείς σε αυτό το πρόχωμα, ιδιαίτερα με τους πολιορκητικούς κριούς, γι’ αυτό και οι επιτιθέμενοι κατασκεύαζαν μια ράμπα, ή αλλιώς «πολιορκητικό πρόχωμα», πάνω στην οποία έσπρωχναν τους κριούς. (2Σα 20:15· βλέπε ΠΟΛΙΟΡΚΗΤΙΚΟΣ ΚΡΙΟΣ.) Η τάφρος ήταν τόσο πλατιά ώστε οι τοξεύσεις του επιτιθέμενου στρατού απέβαιναν σε μεγάλο βαθμό άκαρπες, ενώ οι βολές από τον πυθμένα της τάφρου ήταν ανώφελες. Εξάλλου, αυτοί που έφτιαχναν τις ράμπες για τους πολιορκητικούς τους κριούς βάλλονταν συνεχώς από τα τείχη της πόλης, δεχόμενοι βροχή από βέλη, πέτρες και μερικές φορές αναμμένα δαδιά. Φυσικά, δεν είχαν όλες οι πόλεις τάφρους ή επικλινή προχώματα, ενώ μερικές βάσιζαν την άμυνά τους αποκλειστικά σε κατακόρυφα τείχη.

Τα Τείχη. Μετά την τάφρο και το πρόχωμα, το επόμενο χαρακτηριστικό της άμυνας μιας πόλης ήταν το τείχος. Μερικά τείχη και πύργοι διέθεταν οχυρωμένες θέσεις για στρατιώτες, χώρους αποθήκευσης και σκάλες που οδηγούσαν στην κορυφή. Το τείχος ήταν φτιαγμένο με μεγάλες πέτρες, πλίθους και χώμα. Μερικές πέτρες ήταν τεράστιες. Τα παλιότερα τείχη κατασκευάζονταν ως επί το πλείστον με πέτρες χωρίς κονίαμα. Μεταγενέστερα, έβαζαν συνήθως κονίαμα ανάμεσα στις πέτρες το οποίο έφτιαχναν πατώντας πηλό με τα πόδια και αναμειγνύοντάς τον με νερό, όπως στην πλινθοποιία. Διαφορετικά θα δημιουργούνταν ρωγμές στο κονίαμα, πράγμα που θα αποδυνάμωνε το αμυντικό τείχος.—Παράβαλε Ιεζ 13:9-16· Να 3:14.

Το σύστημα των τειχών περιλάμβανε συνήθως ένα ψηλότερο εσωτερικό τείχος και ένα χαμηλότερο εξωτερικό. Μερικές φορές κατασκεύαζαν ανάμεσα σε αυτά τα τείχη μια ξερή τάφρο. Κατά μήκος του εξωτερικού τείχους υπήρχαν στρογγυλά ή τετράγωνα προπύργια. Αυτά διέθεταν επάλξεις ώστε να μπορούν οι τοξότες να βάλλουν από τις πολεμίστρες και συγχρόνως να προστατεύονται κάπως από τα εχθρικά βέλη και τις πέτρες των σφενδονιστών. Τα προπύργια προεξείχαν από το τείχος ώστε να μπορούν οι τοξότες, όχι μόνο να ελέγχουν το πεδίο μπροστά τους, αλλά και να πλευροκοπούν τις εχθρικές δυνάμεις που ίσως προσπαθούσαν να αναρριχηθούν ή να ανοίξουν ρήγμα στο τείχος.

Το εσωτερικό τείχος ήταν ογκωδέστερο και πλατύτερο. Αφότου εφευρέθηκαν οι βαρείς πολιορκητικοί κριοί, ιδιαίτερα του είδους που χρησιμοποιούσαν οι Ασσύριοι, άρχισαν να χτίζονται πολύ ισχυρότερα και πλατύτερα τείχη για να αντέχουν τις μεγάλες φθορές που προξενούσε αυτό το όργανο. Ένα πέτρινο τείχος στο Τελλ εν-Νάσμπε (Μισπά;) διαπιστώθηκε ότι είχε κατά μέσο όρο 4 μ. πλάτος, υπολογίζεται δε ότι ήταν 12 μ. ψηλό. Στην κορυφή του έφερε επάλξεις, όπως όλα σχεδόν τα τείχη των πόλεων.

Πύργοι και Πύλες. Πύργοι χτίζονταν στα εσωτερικά τείχη (εκτός από τα προπύργια ή τους πύργους των εξωτερικών τειχών). Ήταν ψηλότεροι από το τείχος και εξείχαν από αυτό μέχρι και 3 μ. σε ορισμένες περιπτώσεις. Διέθεταν επάλξεις στην κορυφή και μερικές φορές ανοίγματα κάτω από αυτές, για την εξυπηρέτηση των τοξοτών και των πετροβόλων. Το γεγονός ότι οι πύργοι εξείχαν από το τείχος και η απόσταση μεταξύ τους δεν ξεπερνούσε ποτέ τις δύο βολές τόξου, αλλά βρίσκονταν συνήθως πολύ πλησιέστερα, έδινε τη δυνατότητα στους αμυνόμενους να ελέγχουν όλη την περιοχή κατά μήκος του τείχους. Επίσης, στην κορυφή του πύργου υπήρχε ένας εξώστης με ανοίγματα στο πάτωμα ώστε να ρίχνουν κατευθείαν βέλη, πέτρες και αναμμένα δαδιά στους εισβολείς που βρίσκονταν από κάτω. Αυτοί οι πύργοι αναφέρονται πολλές φορές στις Γραφές. (Νε 3:1· Ιερ 31:38· Ζαχ 14:10) Οι πύργοι λειτουργούσαν επίσης ως φυλάκια για τους φρουρούς, οι οποίοι μπορούσαν να διακρίνουν τον εχθρό από απόσταση.—Ησ 21:8, 9.

Συνήθως το φρούριο χτιζόταν στο ψηλότερο σημείο της πόλης. Είχε οχυρωμένο πύργο και δικά του τείχη, λιγότερο ογκώδη από τα τείχη που περιέβαλλαν την πόλη. Το φρούριο ήταν το τελευταίο καταφύγιο και σημείο αντίστασης. Όταν οι στρατιώτες του εχθρού άνοιγαν ρήγμα στα τείχη της πόλης, αναγκάζονταν να διεξάγουν οδομαχίες για να φτάσουν στον πύργο. Τέτοιος ήταν ο πύργος στη Θεβές, στον οποίο επιτέθηκε ο Αβιμέλεχ μετά την κατάκτηση της πόλης και όπου μια γυναίκα τού έσπασε το κρανίο ρίχνοντας στο κεφάλι του την πάνω πέτρα ενός μύλου.—Κρ 9:50-54.

Εκτός από αυτούς τους πύργους των πόλεων, χτίζονταν και άλλοι πύργοι (εβρ., μιγντάλ· πληθυντικός, μιγνταλίμ) σε απομονωμένα μέρη. Λειτουργούσαν ως «αστυνομικά τμήματα» για να προστατεύουν πηγάδια ή άλλες πηγές νερού, οδικές αρτηρίες, σύνορα, γραμμές επικοινωνίας ή γραμμές ανεφοδιασμού. Ο Βασιλιάς Οζίας του Ιούδα διακρίθηκε για τους πύργους που έχτισε στην Ιερουσαλήμ καθώς και στην έρημο, οι οποίοι προφανώς είχαν σκοπό να προστατεύουν τις δεξαμενές που κατασκεύασε για να ποτίζει τα ζωντανά του. (2Χρ 26:9, 10) Αρκετοί τέτοιοι πύργοι βρέθηκαν στη Νεγκέμπ.

Το πιο ευάλωτο τμήμα μιας πόλης από αμυντική άποψη ήταν οι πύλες της, γι’ αυτό και η άμυνα των τειχών εστιαζόταν περισσότερο στα σημεία αυτά. Κατασκευάζονταν μόνο όσες πύλες ήταν αναγκαίες για τις μετακινήσεις των κατοίκων μέσα και έξω από την πόλη σε καιρό ειρήνης. Οι πύλες φτιάχνονταν από ξύλο ή ξύλο και μέταλλο, ενώ μερικές φορές επικαλύπτονταν από μέταλλο για να είναι πυρίμαχες. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές φέρνουν πολλές φορές στο φως απανθρακωμένες πύλες, πράγμα που δείχνει ότι πυρπολήθηκαν για να καούν και να πέσουν.—Βλέπε ΠΥΛΗ.

Μερικοί από τους βασιλιάδες του Ιούδα που διακρίθηκαν για τα οχυρωματικά τους έργα ήταν ο Σολομών, ο οποίος έχτισε «οχυρωμένες πόλεις με τείχη, πόρτες και αμπάρες», ο Ασά, ο οποίος ανήγειρε πόλεις με «τείχη γύρω τους και πύργους, διπλές πόρτες και αμπάρες», καθώς επίσης ο Οζίας, ο οποίος έχτισε «πύργους στην έρημο» και έφτιαξε «πολεμικές μηχανές» στην Ιερουσαλήμ.—2Χρ 8:3-5· 14:2, 6, 7· 26:9-15.

Οχυρωματικά Έργα του Στρατού των Πολιορκητών. Ενίοτε ο στρατός των πολιορκητών έκανε δικά του οχυρωματικά έργα γύρω από το στρατόπεδό του. Αυτό προστάτευε το στρατόπεδο από τις εξορμήσεις των πολιορκημένων ή από επιθέσεις εξωτερικών συμμάχων της πόλης. Τα οχυρωμένα στρατόπεδα ήταν συνήθως στρογγυλά ή ωοειδή και περιβάλλονταν από τείχος, το οποίο είχε συνήθως επάλξεις και πύργους με επάλξεις. Για να φτιάξουν αυτά τα οχυρωματικά έργα έκοβαν τα δέντρα, μερικές φορές σε ακτίνα χιλιομέτρων γύρω από την πόλη. Ο νόμος του Ιεχωβά απαγόρευε στους Ισραηλίτες να κόβουν καρποφόρα δέντρα γι’ αυτόν το σκοπό.—Δευ 20:19, 20.

Οχυρώματα με Αιχμηρούς Πασσάλους. Όταν ο Ιησούς Χριστός προείπε την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, έδειξε ότι οι εχθροί της επρόκειτο να οικοδομήσουν γύρω της «οχύρωμα με αιχμηρούς πασσάλους», ή αλλιώς φράχτη από πασσάλους. (Λου 19:43) Ο ιστορικός Ιώσηπος επιβεβαιώνει την ακριβή εκπλήρωση αυτής της προφητείας. Ο Τίτος υποστήριζε ότι έπρεπε να οικοδομηθεί ένα οχύρωμα που θα εμπόδιζε τους Ιουδαίους να εγκαταλείψουν την πόλη, ώστε να αναγκαστούν να παραδοθούν ή έστω, αν αυτό δεν πραγματοποιούνταν, θα διευκόλυνε την κατάληψη της πόλης λόγω της επακόλουθης πείνας. Τα επιχειρήματά του επικράτησαν, και ο στρατός οργανώθηκε για να εκτελέσει το σχέδιο. Οι λεγεώνες και οι μικρότερες μονάδες του στρατού συναγωνίζονταν μεταξύ τους για την αποπεράτωση του έργου. Καθένας από τους άντρες υποκινούνταν από την επιθυμία να ευχαριστήσει τους ανωτέρους του. Προκειμένου να εξασφαλιστούν υλικά για την κατασκευή αυτού του οχυρώματος, η ύπαιθρος γύρω από την Ιερουσαλήμ αποψιλώθηκε σε ακτίνα περίπου 16 χλμ. Είναι καταπληκτικό το ότι αυτό το οχύρωμα μήκους 7 και πλέον χλμ. ολοκληρώθηκε, σύμφωνα με τον Ιώσηπο, μέσα σε τρεις μόνο ημέρες, ενώ για ένα τέτοιο εγχείρημα θα χρειάζονταν κανονικά αρκετοί μήνες. Έξω από το τείχος του οχυρώματος οικοδομήθηκαν 13 φυλάκια, με συνολική περίμετρο περίπου 2 χλμ.—Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Ε΄, 491-511, 523 (xii, 1, 2, 4).

Αρχαιολογικές Ανακαλύψεις. Συνεχίζοντας τις οικοδομικές δραστηριότητες του πατέρα του, του Δαβίδ, ο Βασιλιάς Σολομών διακρίθηκε για τα οικοδομικά του έργα. Εκτός του ότι έχτισε το μεγαλοπρεπή ναό του Ιεχωβά στην Ιερουσαλήμ, ενίσχυσε επίσης τα τείχη της Ιερουσαλήμ και έκανε εκτεταμένα οχυρωματικά έργα στην Ασώρ, στη Μεγιδδώ και στη Γεζέρ. Για τις ανασκαφές αυτών των οχυρωματικών έργων, οι αρχαιολόγοι καθοδηγήθηκαν από τη δήλωση της Αγίας Γραφής στο εδάφιο 1 Βασιλέων 9:15: «Και αυτός είναι ο απολογισμός των επιστρατευμένων για καταναγκαστική εργασία, τους οποίους στρατολόγησε ο Βασιλιάς Σολομών για να χτίσει τον οίκο του Ιεχωβά και τη δική του κατοικία και το Ύψωμα και το τείχος της Ιερουσαλήμ και την Ασώρ και τη Μεγιδδώ και τη Γεζέρ». Διαπίστωσαν ότι οι πύλες αυτών των τριών τελευταίων πόλεων χτίστηκαν όλες με βάση ένα και μοναδικό σχέδιο, έτσι ώστε η καθεμιά είχε 17 μ. πλάτος, ενώ η είσοδος περιβαλλόταν εκατέρωθεν από τετράγωνους πύργους και οδηγούσε σε προθάλαμο μήκους 20 μ., με τρία δωμάτια σε κάθε πλευρά. Οι πύλες αυτές έμοιαζαν κάπως με τις πύλες του ναού που είδε σε όραμα ο Ιεζεκιήλ.—Ιεζ 40:5-16.

Ακριβώς πάνω από τα τείχη που έχτισε ο Σολομών στη Μεγιδδώ και στην Ασώρ οικοδομήθηκαν άλλα τείχη, πιθανόν από τον Αχαάβ. Αυτά ήταν πιο συμπαγή και πιο ενισχυμένα, αναμφίβολα επειδή εκείνη τη μεταγενέστερη περίοδο οι Ασσύριοι χρησιμοποιούσαν βαρείς πολιορκητικούς κριούς.

Η Μεγιδδώ προμηθευόταν νερό από ένα πηγάδι που υπήρχε μέσα σε μια φυσική σπηλιά, στους δυτικούς πρόποδες του υψώματος πάνω στο οποίο ήταν χτισμένη η πόλη. Για να έρχεται το νερό μέσα στην πόλη, έσκαψαν ένα κάθετο φρεάτιο βάθους 30 μ., εκ των οποίων τα 22 μ. ανοίχτηκαν μέσα σε συμπαγή βράχο. Έτσι έφτασαν στο επίπεδο του πηγαδιού. Από αυτό το επίπεδο άνοιξαν οριζόντια σήραγγα μήκους 67 μ. με ελαφριά κλίση μέχρι το πηγάδι. Η ελαφριά κατωφέρεια από το πηγάδι προς τον πυθμένα του φρεατίου επέτρεπε στο νερό να ρέει μέσα στην πόλη χάρη στη βαρύτητα. Το πηγάδι ήταν εξωτερικά σφραγισμένο με χοντρό τοίχο.

Ακόμη μεγαλύτερη μηχανική επιδεξιότητα απαιτήθηκε όταν ο Εζεκίας ανέκοψε την πορεία του νερού που έρρεε από τη Γιών και έσκαψε αγωγό περίπου 533 μ. για να φέρει το νερό μέσα στην Ιερουσαλήμ, καθιστώντας την πόλη ικανή να αντέξει σε μακρόχρονη πολιορκία.—2Χρ 32:30.

Συνήθως μέσα στην πόλη κατασκευάζονταν στέρνες—δημόσιες και ιδιωτικές—για να τροφοδοτούν την πόλη με νερό σε καιρούς πολιορκίας. Στο μνημείο (τώρα βρίσκεται στο Λούβρο) που ανήγειρε στη Διβών του Μωάβ ο Μησά, ο βασιλιάς του Μωάβ, βρίσκουμε την επιγραφή: «Εγώ επίσης έχτισα τις πύλες της και έχτισα τους πύργους της και έχτισα την κατοικία του βασιλιά, και κατασκεύασα και τις δύο δεξαμενές της μέσα στην πόλη. Και δεν υπήρχε στέρνα μέσα στην πόλη, ούτε καν στην ακρόπολη, γι’ αυτό είπα σε όλο το λαό: “Ας φτιάξει ο καθένας σας μια στέρνα για τον εαυτό του στο σπίτι του”».

Συμβολικές Χρήσεις. Εφόσον οι πύργοι στην έρημο ήταν τα ασφαλέστερα καταφύγια σε ακτίνα χιλιομέτρων, αντιλαμβανόμαστε πόσο εύστοχη είναι η δήλωση του εδαφίου Παροιμίες 18:10: «Το όνομα του Ιεχωβά είναι ισχυρός πύργος. Μέσα σε αυτόν σπεύδει ο δίκαιος και λαβαίνει προστασία». Σημαντικές είναι και οι εκφράσεις στον 48ο Ψαλμό: «Στα πυργόσπιτα της [Σιών] ο Θεός έχει γίνει γνωστός ως ασφαλές ύψωμα. Βαδίστε γύρω από τη Σιών και περιδιαβείτε την· μετρήστε τους πύργους της. Προσηλώστε την καρδιά σας στο πρόχωμά της. Περιεργαστείτε τα πυργόσπιτά της, ώστε να τα διηγείστε αυτά στη μελλοντική γενιά». (Παράβαλε Εβρ 12:22.) Τα λόγια αυτά είχαν ιδιαίτερη σημασία για τους Ιουδαίους που, σηκώνοντας τα μάτια τους, ατένιζαν το σπουδαίο οχυρό της Ιερουσαλήμ, η οποία βρισκόταν σε μεγαλύτερο υψόμετρο από σχεδόν κάθε άλλη σημαντική πρωτεύουσα στην ανθρώπινη ιστορία, με τα ισχυρά αμυντικά της τείχη. Μέσω του προφήτη Ζαχαρία, ο Ιεχωβά αποκαλεί τον εαυτό του «τείχος φωτιάς ολόγυρα» από την Ιερουσαλήμ. Αυτό δίνει στο λαό του την ενθαρρυντική διαβεβαίωση ότι, ενώ τα πέτρινα τείχη μπορούν να κατεδαφιστούν, ο ίδιος ο Ιεχωβά είναι ο πραγματικός υπερασπιστής των υπηρετών του.—Ψλ 48:3, 11-13· Ζαχ 2:4, 5.

ΠΑΓΙΔΑ

Μέσο ή μηχανισμός για τη σύλληψη ζώου. Συνήθως περιλαμβάνει θηλιά ή ελατήριο που όταν ενεργοποιηθεί αρπάζει, αιχμαλωτίζει ή θανατώνει το ζώο. Κατά κανόνα, η παγίδα είναι κρυμμένη, συγκαλυμμένη ή καμουφλαρισμένη με κάποιον τρόπο, προκειμένου να εξαπατά το θύμα. Συχνά χρησιμοποιείται δόλωμα. Διάφορες εβραϊκές λέξεις αποδίδονται κατά περίπτωση “παγίδα”, “θηλιά” και “δίχτυ”. (Ψλ 141:9, 10) Μολονότι η Αγία Γραφή δεν περιγράφει λεπτομερώς τι είδους παγίδες και θηλιές χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα για να συλλαμβάνονται ζώα, περικοπές όπως τα εδάφια Ιώβ 18:8-10· Ψαλμός 10:9· 140:5 και Ιερεμίας 18:22 παρέχουν μια γενική ιδέα του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιούνταν κάποιες από αυτές. Για πληροφορίες αναφορικά με την κατασκευή και τη χρήση τους, βλέπε ΚΥΝΗΓΙ ΚΑΙ ΨΑΡΕΜΑ· ΚΥΝΗΓΟΣ ΠΟΥΛΙΩΝ.

Μεταφορική ή Παραβολική Χρήση. Εφόσον οι παγίδες και οι θηλιές αιχμαλωτίζουν, βλάπτουν ή θανατώνουν τα ζώα που συλλαμβάνουν, μπορούν να εξεικονίζουν αιτίες απώλειας της ελευθερίας ή συμφοράς, ολέθρου και θανάτου. Παραδείγματος χάρη, όταν ο Μωυσής εξήγγειλε την έλευση μιας σφοδρής πληγής ακρίδων στην Αίγυπτο, οι υπηρέτες του Φαραώ ρώτησαν: «Ως πότε θα μας γίνεται αυτός ο άνθρωπος παγίδα;» (Εξ 10:7) Όλες οι προηγούμενες πληγές είχαν επέλθει κατόπιν εξαγγελίας του Μωυσή, επομένως αυτός είχε γίνει παγίδα, δηλαδή αιτία συμφοράς ή ολέθρου, για τους Αιγυπτίους. Για να μην πέσουν οι Ισραηλίτες στην παγίδα της ειδωλολατρίας, ο Ιεχωβά τούς προειδοποίησε επανειλημμένα να μην επιτρέψουν στους Χαναναίους να παραμείνουν στην Υποσχεμένη Γη. (Εξ 23:32, 33· 34:12· Δευ 7:16, 25· Ιη 23:13) Η ειδωλολατρία αποτελούσε παγίδα, μια ύπουλη αιτία συμφοράς για τους Ισραηλίτες, διότι κατέληγε σε απώλεια της εύνοιας και της προστασίας του Ιεχωβά και είχε ως αποτέλεσμα να καταδυναστεύονται και να υποδουλώνονται από τους εχθρούς τους. Ήταν επίσης απατηλή, εφόσον τους δελέαζε με το πρόσχημα ότι έφερνε οφέλη και απολαύσεις. (Κρ 2:2, 3, 11-16· 8:27) Παρόμοια, ο Βασιλιάς Σαούλ χρησιμοποίησε την κόρη του τη Μιχάλ σε ένα δόλιο σχέδιο, λέγοντας: «Θα του τη δώσω [του Δαβίδ] για να του γίνει παγίδα». (1Σα 18:21) Ο Σαούλ έλπιζε ενδόμυχα ότι ο Δαβίδ θα έχανε τη ζωή του στο ριψοκίνδυνο εγχείρημα που απαιτούνταν να κάνει προκειμένου να εξασφαλίσει εκατό ακροβυστίες Φιλισταίων και να τις δώσει στο βασιλιά αντί για «γαμήλιο τίμημα».—1Σα 18:25.

Άλλο χαρακτηριστικό των παγίδων για το οποίο γίνεται νύξη με μεταφορικούς όρους είναι η ταχύτητα με την οποία λειτουργούν, καθώς καταλαμβάνουν το θύμα εξ απροόπτου. Η πτώση της Βαβυλώνας στους Μήδους και στους Πέρσες, λόγου χάρη, επήλθε τόσο αιφνιδιαστικά και απρόσμενα ώστε ήταν σαν να την είχε πιάσει ο Ιεχωβά σε παγίδα ή θηλιά.—Ιερ 50:24· παράβαλε Λου 21:34, 35.

Ο καθένας πρέπει να εξετάζει με μεγάλη προσοχή και περίσκεψη το τι ευχή κάνει ή τι εγγυάται να πράξει, για να μη βρεθεί παγιδευμένος σε μια κατάσταση από την οποία ίσως είναι δύσκολο ή ουσιαστικά αδύνατο να απεμπλακεί. (Παρ 6:1-3· 20:25) Η συντροφιά με θυμώδη άνθρωπο μπορεί να κάνει κάποιον όμοιό του. Αυτό αποτελεί παγίδα, διότι οδηγεί σε φιλονικίες, καταστροφικές συνέπειες και αμαρτία. (Παρ 22:24, 25· παράβαλε 1Κο 15:33.) Από την άλλη πλευρά, ο φόβος του Θεού και ο αγώνας για προσκόλληση στην οδό Του βοηθούν τον σοφό να μη δελεαστεί να αδικοπραγήσει (παραδείγματος χάρη, να μπλεχτεί με πόρνες), πράγμα που θα μπορούσε να γίνει θανατηφόρα παγίδα.—Παρ 13:14· 14:27· παράβαλε 5:3-8· 7:21-23.

Τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. μερικοί Χριστιανοί ελκύστηκαν από τη σαγήνη του πλούτου και έπεσαν σε παγίδα που επέφερε πνευματική καταστροφή. (1Τι 6:9, 10) Άλλοι αναφέρεται ότι έπεσαν στην «παγίδα του Διαβόλου». Αυτό προφανώς σημαίνει ότι παροδηγήθηκαν και παρέκκλιναν από την αλήθεια, με αποτέλεσμα να γίνουν θύματα του Αντιδίκου. Ο Τιμόθεος έλαβε την παρότρυνση να διδάσκει αυτούς τους ανθρώπους με πραότητα ώστε να συνέλθουν και να μετανοήσουν, για να ελευθερωθούν από την παγίδα του Διαβόλου.—2Τι 2:23-26· παράβαλε 1Τι 1:3, 4· Τιτ 3:9.

Αν και το να προσπαθούν οι μηχανορράφοι να παγιδέψουν κάποιον αθώο είναι κάτι συνηθισμένο, ο Ιεχωβά μπορεί να αντιστρέψει τα πράγματα και να «βρέξει πάνω στους πονηρούς παγίδες, φωτιά και θειάφι». (Ψλ 11:6) Μπορεί να τους παγιδέψει, αποκόπτοντας κάθε μέσο διαφυγής, και κατόπιν να εκτελέσει κρίση εναντίον τους.—Παράβαλε 1Θε 5:1-3.

ΠΑΓΟΣ

Νερό στη στερεή του κατάσταση, που σχηματίζεται μέσω ψύξης. Τόσο ο Ελιού όσο και ο Ιεχωβά Θεός επέστησαν την προσοχή του Ιώβ στο θαύμα του πάγου, ο δε Παντοδύναμος είπε: «Από τίνος την κοιλιά βγαίνει ο πάγος . . . ; Τα νερά κρύβονται σαν κάτω από πέτρα και η επιφάνεια των υδάτινων βαθών γίνεται συμπαγής». (Ιωβ 36:1· 37:10· 38:1, 29, 30) Ο σχηματισμός του πάγου, όπως αναφέρεται εδώ, είναι εφικτός μόνο εξαιτίας μιας πολύ ασυνήθιστης ιδιότητας του νερού. Καθώς το νερό στις λίμνες και στις θάλασσες ψύχεται, γίνεται βαρύτερο. Το ελαφρύτερο, θερμότερο νερό εκτοπίζεται από το βαρύτερο νερό και ανεβαίνει στην επιφάνεια. Αλλά όταν όλο το νερό φτάσει περίπου στη θερμοκρασία των 4°C, αυτή η διαδικασία αντιστρέφεται. Το νερό γίνεται ελαφρύτερο καθώς πλησιάζει στο σημείο πήξης και παραμένει ως στρώμα πάνω από το θερμότερο νερό που βρίσκεται από κάτω. Στη συνέχεια, αυτό το πάνω στρώμα μετατρέπεται σε πάγο, “γίνεται συμπαγές”. Καθώς ο πάγος είναι ελαφρύτερος από το νερό, κρατάει τα νερά που βρίσκονται κάτω από αυτόν “κρυμμένα σαν κάτω από πέτρα”, προστατεύοντας με αυτόν τον τρόπο την υδρόβια ζωή. Αν δεν υπήρχε αυτό το φαινόμενο, μεγάλο μέρος του νερού στις λίμνες, ακόμη δε και οι ωκεανοί, θα μετατρεπόταν με τον καιρό σε στερεό πάγο, πράγμα που θα καθιστούσε τη γη αφιλόξενη για τη ζωή.

Ο ψαλμωδός λέει ότι ο Ιεχωβά «ρίχνει τον πάγο του σαν μπουκιές». Αυτό προφανώς αναφέρεται στο χαλάζι ή στο χιονόνερο.—Ψλ 147:17· βλέπε ΧΑΛΑΖΙ.

Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «πάγος» (κέραχ) χρησιμοποιείται επίσης για να υποδηλώσει τη θερμοκρασία πήξης ή ακόμη χαμηλότερη θερμοκρασία, καθώς και την «παγωνιά».—Ιερ 36:30.

ΠΑΓΩΝΙ

[εβρ., τουκκιγίμ (πληθυντικός)].

Μεγάλο πουλί (ταώς ο κολοβός [Pavo muticus] και ταώς ο λοφιοφόρος [Pavo cristatus]) που ανήκει στην οικογένεια Φασιανίδες και έχει περίπου το μέγεθος της γαλοπούλας. Η εν λόγω εβραϊκή λέξη αναφέρεται στο αρσενικό παγώνι, το οποίο έχει έντονα χρώματα και ξεχωρίζει κυρίως από τη μεγαλοπρεπή ουρά του με τα ιριδίζοντα πράσινα και χρυσαφιά φτερά που είναι διάστικτα από μεγάλα μπλε οφθαλμοειδή στίγματα. Το αρσενικό παγώνι μπορεί να ανοίγει κατά βούληση την ουρά του, σχηματίζοντας μια εντυπωσιακή ημικυκλική βεντάλια που τα δύο της άκρα αγγίζουν το έδαφος. Κουνάει την ανοιγμένη ουρά του παράγοντας ένα θρόισμα και κάνοντας τα φτερά να λαμπυρίζουν με τις ιριδίζουσες αποχρώσεις τους. Ο λαιμός και το στήθος του έχουν επίσης όμορφο μεταλλικό μπλε-πράσινο χρώμα. Λόγω της επιβλητικής ομορφιάς του, ήταν περιζήτητο από την αρχαιότητα.

Στην εποχή του Βασιλιά Σολομώντα, ο στόλος του που αποτελούνταν από πλοία της Θαρσείς ταξίδευε μια φορά κάθε τρία χρόνια φέρνοντας φορτία από «χρυσάφι και ασήμι, ελεφαντόδοντο και πιθήκους και παγώνια». (1Βα 10:22) Μολονότι ορισμένα από τα πλοία του Σολομώντα ταξίδευαν στο Οφείρ (πιθανότατα στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας· 1Βα 9:26-28), το εδάφιο 2 Χρονικών 9:21 μιλάει για πλοία που «πήγαιναν στη Θαρσείς» (μάλλον στην Ισπανία) και μετέφεραν τα προαναφερθέντα αγαθά, περιλαμβανομένων και των παγωνιών. Δεν είναι βέβαιο, λοιπόν, από ποιο μέρος ή ποια περιοχή εισάγονταν τα παγώνια. Πιστεύεται ότι αυτά τα όμορφα πουλιά είναι ιθαγενή της νοτιοανατολικής Ασίας, αφθονούν δε στην Ινδία και στη Σρι Λάνκα. Μερικοί πιστεύουν ότι η εβραϊκή τους ονομασία (τουκκιγίμ) συνδέεται με τη λέξη τοκέι της αρχαίας τάμιλ, που σημαίνει παγώνι. Ο στόλος του Σολομώντα μπορεί να προμηθευόταν τα παγώνια όταν τα πλοία έκαναν το συνηθισμένο τους δρομολόγιο και σταματούσαν σε κάποιο κέντρο εμπορίου το οποίο είχε επαφές με την Ινδία. Είναι δε ενδιαφέρουσα και μια δήλωση που γίνεται στο έργο Το Ζωικό Βασίλειο (The Animal Kingdom), του Φρέντρικ Ντρίμερ: «Επί αιώνες, οι επιστήμονες πίστευαν ότι δεν υπήρχαν παγώνια στην Αφρική—ήταν γνωστό ότι ενδημούσαν στις Ανατολικές Ινδίες και στη νοτιοανατολική Ασία. Αυτή η άποψη που είχαν οι φυσιοδίφες καταρρίφθηκε το 1936 όταν ανακαλύφτηκε το παγώνι του Κονγκό [Afropavo congensis], στο Βελγικό Κονγκό».—1954, Τόμ. 2, σελ. 988.

Μερικοί προτιμούν να συσχετίζουν την εβραϊκή λέξη τουκκιγίμ με την αιγυπτιακή λέξη κι, η οποία προσδιορίζει ένα είδος πιθήκου.

ΠΑΔΑΝ

(Παδάν) [πιθανώς, Πεδιάδα].

Η συντετμημένη μορφή του τοπωνυμίου «Παδάν-αράμ». (Γε 35:9· 48:7) Προφανώς πρόκειται για την ίδια τοποθεσία με «το πεδίο της Συρίας [Αράμ]». (Γε 28:6, 7· Ωσ 12:12) Η Παδάν ήταν μια περιοχή γύρω από την πόλη Χαρράν, στη βόρεια Μεσοποταμία. (Γε 28:7, 10· 29:4) Μολονότι μερικοί θεωρούν ότι η Παδάν ταυτίζεται με την Αράμ-ναχαραΐμ, φαίνεται πιο πιθανό ότι η Παδάν ήταν ένα τμήμα της Αράμ-ναχαραΐμ. (Γε 24:10, υποσ.· 25:20, υποσ.) Αυτό μπορεί να εξαχθεί από το γεγονός ότι η Αράμ-ναχαραΐμ περιλάμβανε βουνά, κάτι που δεν θα μπορούσε να ισχύει για την Παδάν, αν η σημασία του ονόματός της εκλαμβάνεται ορθά ως «πεδιάδα».—Αρ 23:7, υποσ.· Δευ 23:4, υποσ.

Ο πατριάρχης Αβραάμ κατοίκησε προσωρινά στη Χαρράν, στην περιοχή της Παδάν. (Γε 12:4· 28:7, 10) Μεταγενέστερα, ο γιος του ο Ισαάκ και έπειτα ο εγγονός του ο Ιακώβ πήραν τις συζύγους τους από τους απογόνους των συγγενών του Αβραάμ που κατοικούσαν σε εκείνη την περιοχή. (Γε 22:20-23· 25:20· 28:6) Ο ίδιος ο Ιακώβ έζησε 20 χρόνια στην Παδάν, υπηρετώντας τον πεθερό του τον Λάβαν. (Γε 31:17, 18, 36, 41) Ενόσω ζούσε εκεί, έγινε πατέρας της Δείνας και 11 γιων. (Γε 29:20–30:24) Ο 12ος γιος του, ο Βενιαμίν, γεννήθηκε στη Χαναάν.—Γε 35:16-18, 22-26· 46:15· 48:7.

ΠΑΔΑΝ-ΑΡΑΜ

Βλέπε ΠΑΔΑΝ.

ΠΑΘΡΟΥΣΙΜ

(Παθρουσίμ) [Της (Από την) Παθρώς].

Ο πέμπτος από τους απογόνους του Μισραΐμ, γιου του Χαμ, στη σειρά με την οποία κατονομάζονται. (Γε 10:6, 13, 14· 1Χρ 1:11, 12) Πρόκειται προφανώς για τον πληθυντικό αριθμό της λέξης Παθρώς. (Ιεζ 29:14) Αυτό υποδηλώνει ότι η φυλή Παθρουσίμ εγκαταστάθηκε ή κυριάρχησε στην Άνω Αίγυπτο.

ΠΑΘΡΩΣ

(Παθρώς).

Η Παθρώς συσχετίζεται κατά κανόνα με την Αίγυπτο (εβρ., Μιτσράγιμ). (Ιεζ 30:13, 14) Οι περισσότεροι λόγιοι συνδέουν το όνομα Παθρώς με μια αιγυπτιακή έκφραση που σημαίνει «Γη του Νότου» και αναφέρεται προφανώς στην Άνω Αίγυπτο. Με το χαρακτηρισμό Άνω Αίγυπτος προσδιορίζεται γενικά το τμήμα της Κοιλάδας του Νείλου που αρχίζει από ένα σημείο λίγο νοτιότερα της Μέμφιδος και ανέρχεται (προς το Ν) μέχρι τη Συήνη (το σημερινό Ασουάν), στον πρώτο καταρράκτη του Νείλου. Το εδάφιο Ησαΐας 11:11, το οποίο προλέγει την επιστροφή των Ισραηλιτών εξορίστων από “την Αίγυπτο (Μισραΐμ), την Παθρώς και τον Χους”, φαίνεται να ενισχύει την άποψη ότι η Παθρώς βρισκόταν κάπου στην Άνω Αίγυπτο, συνορεύοντας προς Ν με τον Χους (την Αιθιοπία). Μια ασσυριακή επιγραφή του Βασιλιά Εσάρ-αδδών κάνει έναν παρόμοιο συσχετισμό, μνημονεύοντας μαζί τις περιοχές «Αίγυπτος (Μουσούρ), Πατουρισί και Νουβία [Κουσού, ή αλλιώς Χους]».—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή (Ancient Near Eastern Texts), επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 290.

Το εδάφιο Ιεζεκιήλ 29:14 αποκαλεί την Παθρώς «γη της καταγωγής τους [των Αιγυπτίων]». Η παραδοσιακή αιγυπτιακή άποψη, όπως παρατίθεται από τον Ηρόδοτο (Β΄, 4, 15, 99), προφανώς υποστηρίζει κάτι τέτοιο, εφόσον εμφανίζει την Άνω Αίγυπτο, και ιδιαίτερα την περιοχή των Θηβών, ως την έδρα του πρώτου αιγυπτιακού βασιλείου υπό έναν βασιλιά ο οποίος, κατά τον Ηρόδοτο, αποκαλείται Μήνης (Μιν), όνομα που δεν υπάρχει σε αιγυπτιακά αρχεία. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (πρώτος αιώνας Π.Κ.Χ.) καταγράφει μια παρόμοια άποψη. (Βιβλιοθήκη Ιστορική, Α΄, 45, 1) Η αιγυπτιακή παράδοση, όπως την αναφέρουν αυτοί οι ιστορικοί, μπορεί να αποτελεί μακρινό απόηχο της ιστορικής πραγματικότητας που παρουσιάζεται στην Αγία Γραφή σχετικά με τον Μισραΐμ (του οποίου το όνομα κατέληξε να υποδηλώνει την Αίγυπτο) και τους απογόνους του, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Παθρουσίμ.—Γε 10:13, 14.

Μετά την ερήμωση του Ιούδα από τον Ναβουχοδονόσορα, ένα υπόλοιπο Ιουδαίων κατέφυγε στην Αίγυπτο. Μεταξύ των τόπων όπου αναφέρεται ότι κατοίκησαν είναι η Μιγδώλ, η Ταχπανές, η Νοφ (όλες πόλεις της Κάτω Αιγύπτου) και η «γη Παθρώς». (Ιερ 44:1) Εδώ επιδόθηκαν σε ειδωλολατρία, με αποτέλεσμα να τους καταδικάσει ο Ιεχωβά για αυτό και να τους προειδοποιήσει ότι ο Ναβουχοδονόσορ επρόκειτο να κατακτήσει την Αίγυπτο. (Ιερ 44:15, 26-30) Πάπυροι του πέμπτου αιώνα Π.Κ.Χ. δείχνουν ότι υπήρχε μια Ιουδαϊκή αποικία στο νότιο άκρο της αρχαίας Αιγύπτου, στην Ελεφαντίνη, κοντά στη Συήνη.

ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ

Ο παιδαγωγός των Βιβλικών χρόνων δεν ήταν συνήθως ο δάσκαλος, αλλά εκείνος που συνόδευε το παιδί προς και από το σχολείο, ενδεχομένως δε και σε άλλες δραστηριότητες, και παρέδιδε το παιδί στον εκπαιδευτή του. Αυτό γινόταν από την παιδική ηλικία μέχρι την εφηβεία ίσως, ή και για μεγαλύτερο διάστημα. Ο παιδαγωγός έπρεπε να προφυλάσσει το παιδί από σωματική ή ηθική βλάβη. Ωστόσο, μεταξύ των καθηκόντων του ήταν και η διαπαιδαγώγηση, ίσως ακόμη και η εκπαίδευση του παιδιού σε θέματα συμπεριφοράς. Η διαπαιδαγώγηση από μέρους των παιδαγωγών, είτε αυτοί ήταν δούλοι είτε μισθωτοί, ήταν ενίοτε αυστηρή.

Γι’ αυτό και τα εδάφια Γαλάτες 3:24, 25 τονίζουν ότι «ο Νόμος έγινε ο παιδαγωγός μας [κατά κυριολεξία, «οδηγός των παιδιών»] που οδήγησε στον Χριστό, για να ανακηρυχτούμε δίκαιοι λόγω πίστης. Αλλά τώρα που έχει έρθει η πίστη, δεν είμαστε πια κάτω από παιδαγωγό». Ο Νόμος ήταν αυστηρός. Έκανε φανερό το γεγονός ότι οι Ιουδαίοι ήταν παραβάτες και τους καταδίκαζε. (Γα 3:10, 11, 19) Στην ουσία, παρέδωσε τους Ιουδαίους, αφού τους διαπαιδαγώγησε κατάλληλα, στον Εκπαιδευτή τους, τον Ιησού Χριστό. Ο απόστολος Παύλος λέει: «Προτού έρθει η πίστη, εμείς φρουρούμασταν κάτω από νόμο, έχοντας τεθεί μαζί υπό κράτηση, αποβλέποντας στην πίστη που έμελλε να αποκαλυφτεί».—Γα 3:23.

Ο απόστολος Παύλος είπε στους Κορινθίους: «Διότι αν και μπορεί να έχετε δέκα χιλιάδες παιδαγωγούς όσον αφορά τον Χριστό, σίγουρα δεν έχετε πολλούς πατέρες· διότι όσον αφορά τον Χριστό Ιησού εγώ έγινα ο πατέρας σας μέσω των καλών νέων». (1Κο 4:14, 15) Ο Παύλος ήταν ο πρώτος που έφερε το άγγελμα της ζωής στην Κόρινθο, οπότε ήταν σαν πατέρας για την τοπική εκκλησία των Χριστιανών πιστών. Αν και άλλοι μπορεί να φρόντισαν στη συνέχεια τους πιστούς, σαν παιδαγωγοί στους οποίους έχουν ανατεθεί κάποια παιδιά, αυτό δεν άλλαξε τη σχέση του Παύλου με τους Κορινθίους. Οι «παιδαγωγοί», όπως ο Απολλώς, μπορεί να είχαν γνήσιο ενδιαφέρον για την εκκλησία, αλλά ο Παύλος είχε έναν επιπρόσθετο λόγο να ενδιαφέρεται εφόσον είχε μοχθήσει ως ο πνευματικός γεννήτοράς τους.—Παράβαλε Γα 4:11, 19, 20· βλέπε ΔΑΣΚΑΛΟΣ, ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ· ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ.

ΠΑΙΔΕΙΑ

Βλέπε ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ.

ΠΑΙΔΙ

Διάφοροι εβραϊκοί και ελληνικοί όροι που μεταδίδουν ποικίλες πληροφοριακές λεπτομέρειες χρησιμοποιούνται αναφερόμενοι στους ανθρώπινους απογόνους. Ο κοινός εβραϊκός όρος που αποδίδεται «παιδί» είναι γέλεδ. (Γε 21:8) Ο συγγενικός όρος γιαλντάχ αναφέρεται σε «κορίτσι» ή σε «κοπέλα». (Ιωλ 3:3· Γε 34:4· Ζαχ 8:5) Και οι δύο λέξεις προέρχονται από τη ρίζα γιαλάδ, που σημαίνει «γεννώ». Δύο άλλες εβραϊκές λέξεις που χρησιμοποιούνται για τα παιδιά (‛ωλέλ και ‛ωλάλ) προέρχονται από τη ρίζα ‛ουλ, που σημαίνει «θηλάζω». (1Σα 22:19· Ιερ 6:11· Γε 33:13) Ο συνήθης εβραϊκός όρος που αποδίδεται «αγόρι» ή «νεαρός» είναι νά‛αρ. (Γε 19:4· Κρ 8:20) Ωστόσο, αυτός ο όρος χρησιμοποιείται επίσης αναφορικά με βρέφη, όπως στην περίπτωση του Μωυσή όταν ήταν τριών μηνών. (Εξ 2:6· παράβαλε 2Σα 12:16.) Η βασική έννοια της εβραϊκής λέξης ταφ (παιδάκια· μικρά) είναι περπατώ «με ανάλαφρα βήματα». (Γε 43:8· 45:19· Ησ 3:16) Μεταξύ των όρων του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου είναι οι λέξεις τέκνον (παιδί), τεκνίον (παιδάκι), παιδίον (παιδάκι) και ἄρσην (αρσενικό παιδί). (Ματ 10:21· Ιωα 13:33· Ματ 2:8· Απ 12:13) Άλλοι όροι του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου είναι οι λέξεις νήπιος (1Κο 13:11) και βρέφος. (Λου 1:41) Σε μερικές περιπτώσεις, οι λέξεις της εβραϊκής και της ελληνικής που σημαίνουν «γιος» αποδίδονται “παιδί”.—Γε 3:16· Λου 20:34· βλέπε ΓΙΟΣ.

Ο Δημιουργός, ο Ιεχωβά, διευθέτησε να πολλαπλασιάζεται η ανθρώπινη φυλή με τη γέννηση παιδιών που, με τη σειρά τους, θα ενηλικιώνονταν και αργότερα θα γίνονταν και τα ίδια γονείς. Η εντολή που δόθηκε σχετικά με την αναπαραγωγή αναφέρεται στο εδάφιο Γένεση 1:28. Η επιθυμία των ανθρώπων να αποκτήσουν παιδιά είναι φυσιολογική. Τους αρχαίους Ισραηλίτες τούς απασχολούσε ιδιαίτερα η τεκνοποίηση λόγω της υπόσχεσης που είχε δώσει ο Θεός ότι θα τους έκανε ισχυρό έθνος και λόγω του ότι από αυτούς θα ερχόταν το σπέρμα του Αβραάμ μέσω του οποίου θα έφερναν ευλογία στον εαυτό τους όλες οι οικογένειες της γης. (Γε 28:14) Η απόκτηση πολλών παιδιών θεωρούνταν ευλογία από τον Θεό. (Ψλ 127:3-5· 128:3-6) Η στειρότητα θεωρούνταν όνειδος.—Γε 30:23.

Στους Βιβλικούς χρόνους η γέννηση ενός αγοριού ήταν συνήθως πιο χαρωπή περίσταση από τη γέννηση ενός κοριτσιού, αν και μέσα στον οικογενειακό κύκλο οι γονείς αγαπούσαν τα κορίτσια εξίσου με τα αγόρια. Η προτίμηση για τα αγόρια οφειλόταν στο ότι το αγόρι εξασφάλιζε τη συνέχιση της γραμμής και του ονόματος της οικογένειας, καθώς και τη διατήρηση της οικογενειακής περιουσίας. Η προτεραιότητα του αγοριού υποδηλώνεται επίσης από το γεγονός ότι η περίοδος του καθαρισμού σύμφωνα με το Νόμο ήταν διπλάσια όταν γεννιούνταν κορίτσια. (Λευ 12:2-5) Ο πρωτότοκος γιος ανήκε στον Ιεχωβά και έπρεπε να απολυτρώνεται με μια προσφορά.—Εξ 13:12, 13· Αρ 18:15.

Στην αρχαιότητα, μόλις γεννιόταν ένα βρέφος, πρώτα το έπλεναν με νερό και έπειτα το έτριβαν με αλάτι. (Ιεζ 16:4) Αυτό το έκαναν για να γίνει το δέρμα στεγνό, σφιχτό και ελαστικό. Τύλιγαν το βρέφος σφιχτά με σπάργανα. (Ιωβ 38:9· Λου 2:12) Η μητέρα το θήλαζε δυόμισι με τρία χρόνια ή και περισσότερο. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις—όπως όταν η μητέρα πέθαινε ή δεν είχε γάλα—προσλάμβαναν τροφούς.

Στα αρχαιότερα χρόνια τα παιδιά έπαιρναν το όνομά τους κατά τη γέννησή τους, είτε από τον πατέρα (Γε 5:29· 16:15· 21:3· 35:18) είτε από τη μητέρα (Γε 4:25· 29:32· 1Σα 1:20), αλλά σε μεταγενέστερους χρόνους στον Ισραήλ τα αγόρια έπαιρναν το όνομά τους κατά την περιτομή, η οποία λάβαινε χώρα την όγδοη ημέρα. (Λου 1:59· 2:21) Μερικές φορές το όνομα του αγοριού ήταν το ίδιο με του πατέρα του, αλλά συνήθως παρέπεμπε σε περιστατικά που είχαν συμβεί πριν ή κατά τη διάρκεια της γέννησής του ή ήταν σχετικό με το όνομα του Ιεχωβά. Με την πάροδο του χρόνου, ορισμένα ονόματα έγιναν απλώς παραδοσιακά και έχασαν την αρχική σημασία τους.

Οι μητέρες χρησιμοποιούσαν διάφορες μεθόδους για να μεταφέρουν τα μικρά παιδιά τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις κουβαλούσαν το παιδί στην πλάτη ή το έβαζαν στον ώμο. Ο Ιεχωβά μέσω του Ησαΐα αναφέρθηκε έμμεσα στις μητέρες που κρατούσαν τα παιδιά τους αγκαλιά, τα σήκωναν στους ώμους τους ή τα βαστούσαν στο πλευρό, πάνω από το γοφό. (Ησ 49:22· 66:12) Επίσης, τα λόγια του Μωυσή υποδηλώνουν ότι βαστούσαν τα παιδιά στην αγκαλιά.—Αρ 11:12.

Τα αγόρια τα φρόντιζε κυρίως η μητέρα μέχρι την ηλικία των πέντε ετών περίπου. Φυσικά, ο πατέρας είχε την κύρια ευθύνη να διδάσκει στο παιδί τις Γραφές από τη βρεφική του ηλικία, και η μητέρα βοηθούσε. (Δευ 6:7· Παρ 1:8· Εφ 6:4· 2Τι 3:15) Καθώς τα παιδιά μεγάλωναν, ο πατέρας τούς παρείχε πρακτική εκπαίδευση γύρω από τη γεωργία, την κτηνοτροφία ή κάποια τέχνη όπως η ξυλουργική. Τόσο ο Ιωσήφ όσο και ο Δαβίδ ήταν βοσκοί στη νεότητά τους.—Γε 37:2· 1Σα 16:11.

Τα κορίτσια βρίσκονταν υπό την άμεση εποπτεία της μητέρας, ενώ υπόκειντο φυσικά στη δικαιοδοσία του πατέρα. Όσο ζούσαν στο σπίτι διδάσκονταν τις οικιακές τέχνες που θα τους φαίνονταν χρήσιμες όταν θα ενηλικιώνονταν. Η Ραχήλ ήταν βοσκοπούλα. (Γε 29:6-9) Οι κοπέλες δούλευαν στους αγρούς κατά το θερισμό (Ρθ 2:5-9), και η Σουλαμίτισσα λέει ότι οι αδελφοί της την είχαν βάλει φύλακα στα αμπέλια.—Ασμ 1:6.

Τα μικρά παιδιά στον Ισραήλ γνώριζαν τη χαρά της ξεκούρασης και της διασκέδασης, παίζοντας μερικές φορές στην αγορά, μιμούμενα πράγματα που είχαν δει να κάνουν οι μεγάλοι.—Ματ 11:16, 17· Ζαχ 8:5.

Αλλά οι καλά εκπαιδευμένοι Ισραηλίτες νέοι θυμούνταν τον Δημιουργό τους στις ημέρες της νεαρής τους ηλικίας, και μάλιστα ορισμένοι τον υπηρετούσαν ως διάκονοι. Ο Σαμουήλ χρησιμοποιήθηκε από παιδί για τη διακονία του Ιεχωβά στη σκηνή της μαρτυρίας. (1Σα 2:11) Τον Ιησού τον απασχολούσε πολύ η υπηρεσία του Πατέρα του όταν ήταν μόλις 12 χρονών και μάθαινε όλα όσα μπορούσε μιλώντας στους δασκάλους στο ναό. (Λου 2:41-49) Μια μικρή Εβραία, η οποία είχε ανεπιφύλακτη πίστη στον Ιεχωβά και στον προφήτη του τον Ελισαιέ, ήταν εκείνη που κατηύθυνε τον Νεεμάν στον Ελισαιέ για να θεραπευτεί από τη λέπρα. (2Βα 5:2, 3) Στα εδάφια Ψαλμός 148:12, 13 τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια λαβαίνουν την εντολή να αινούν τον Ιεχωβά. Χάρη στη Γραφική τους εκπαίδευση, τα αγόρια κραύγασαν όταν είδαν τον Ιησού στο ναό, λέγοντας: «Σώσε, σε ικετεύουμε, τον Γιο του Δαβίδ!» και ο Ιησούς τα επαίνεσε.—Ματ 21:15, 16.

Οι γονείς ήταν υπεύθυνοι για την εκπαίδευση και την ανατροφή των παιδιών τους, και έπρεπε να είναι οι ίδιοι δάσκαλοι και καθοδηγητές τους, τόσο με τα λόγια όσο και με το παράδειγμα. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα περιλάμβανε τα εξής: (1) Διδασκόταν ο φόβος του Ιεχωβά. (Ψλ 34:11· Παρ 9:10) (2) Το παιδί νουθετούνταν να τιμάει τον πατέρα και τη μητέρα του. (Εξ 20:12· Λευ 19:3· Δευ 27:16) (3) Ενσταλαζόταν με επιμέλεια στις εύπλαστες διάνοιες των μικρών παιδιών η διαπαιδαγώγηση ή η διδασκαλία του Νόμου, των εντολών και των διδαχών του, καθώς επίσης η εκπαίδευση γύρω από τις ενέργειες και τις αποκαλυμμένες αλήθειες του Ιεχωβά. (Δευ 4:5, 9· 6:7-21· Ψλ 78:5) (4) Δινόταν έμφαση στο σεβασμό για τα ηλικιωμένα άτομα. (Λευ 19:32) (5) Αποτυπωνόταν ανεξίτηλα η σπουδαιότητα της υπακοής στη διάνοια του παιδιού. (Παρ 4:1· 19:20· 23:22-25) (6) Δινόταν έμφαση στην πρακτική εκπαίδευση για τη ζωή του ενηλίκου, όπως το να διδάσκονται τα κορίτσια τις οικιακές εργασίες και το να μαθαίνουν τα αγόρια την τέχνη του πατέρα τους ή κάποια άλλη τέχνη. (7) Γίνονταν μαθήματα ανάγνωσης και γραφής.

Μετά τη βαβυλωνιακή εξορία, στις περισσότερες πόλεις υπήρχαν συναγωγές, και σε μεταγενέστερους καιρούς τα αγόρια εκπαιδεύονταν εκεί από δασκάλους. Επιπρόσθετα, τα παιδιά λάβαιναν θρησκευτική εκπαίδευση όταν οι γονείς τους τα έπαιρναν μαζί τους στις συνάξεις που είχαν ως σκοπό τη λατρεία και τον αίνο του Ιεχωβά. (Δευ 31:12, 13· Νε 12:43) Οι γονείς του Ιησού τον είχαν πάρει στην Ιερουσαλήμ για το Πάσχα. Στο ταξίδι της επιστροφής τον έχασαν, και τον βρήκαν στο ναό «να κάθεται ανάμεσα στους δασκάλους και να τους ακούει και να τους ρωτάει».—Λου 2:41-50· βλέπε ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ.

Αν σε κάποια περίπτωση ένας γιος γινόταν τελείως στασιαστικός και ανεπίδεκτος διόρθωσης, παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις και την αναγκαία διαπαιδαγώγηση, λαμβανόταν ένα ακόμη πιο σκληρό μέτρο. Ο γιος φερνόταν ενώπιον των πρεσβυτέρων της πόλης, και αφού οι γονείς του κατέθεταν ότι ήταν αδιόρθωτος παραβάτης, θανατωνόταν με λιθοβολισμό. Αυτή η διευθέτηση αφορούσε προφανώς έναν γιο κάποιας ηλικίας, μεγαλύτερο από ένα μικρό παιδί όπως το εννοούμε συνήθως, διότι οι Γραφές περιγράφουν αυτό το άτομο ως “λαίμαργο και μέθυσο”. (Δευ 21:18-21) Όποιος χτυπούσε τον πατέρα ή τη μητέρα του, ή καταριόταν τους γονείς του, θανατωνόταν. Ο λόγος για τον οποίο υπήρχαν τόσο αυστηρά μέτρα ήταν ότι το έθνος έπρεπε να εξαφανίσει το κακό από ανάμεσά του και “όλος ο Ισραήλ έπρεπε να ακούσει και να φοβηθεί”. Συνεπώς, οποιαδήποτε τάση προς τη νεανική εγκληματικότητα ή την έλλειψη σεβασμού για τη γονική εξουσία εμφανιζόταν στο έθνος θα επιβραδυνόταν σημαντικά από την τιμωρία που επιβαλλόταν σε τέτοιους παραβάτες.—Εξ 21:15, 17· Ματ 15:4· Μαρ 7:10.

Μεγάλη έλλειψη σεβασμού προς το διορισμένο προφήτη του Θεού τον Ελισαιέ εκδήλωσε μια ομάδα μικρών αγοριών που τον περιγελούσαν, φωνάζοντας: «Ανέβαινε, φαλακρέ! Ανέβαινε, φαλακρέ!» Ήθελαν είτε να συνεχίσει ο Ελισαιέ, ο οποίος φορούσε το γνωστό ένδυμα του Ηλία, το δρόμο του ανεβαίνοντας στη Βαιθήλ είτε να αποχωρήσει από τη γη όπως υποτίθεται ότι είχε κάνει ο Ηλίας. (2Βα 2:11) Δεν τον ήθελαν εκεί γύρω. Τελικά ο Ελισαιέ στράφηκε και τα καταράστηκε στο όνομα του Ιεχωβά. «Τότε βγήκαν δύο αρκούδες από το δάσος και κατασπάραξαν σαράντα δύο από αυτά τα παιδιά».—2Βα 2:23, 24.

Ο Ιησούς προφήτευσε ότι παιδιά θα ξεσηκώνονταν εναντίον των γονέων τους και γονείς εναντίον των παιδιών τους λόγω της στάσης που θα έπαιρναν αυτά τα άτομα ως ακόλουθοί του. (Ματ 10:21· Μαρ 13:12) Ο απόστολος Παύλος προείπε ότι ανάμεσα στα μεγαλύτερα προβλήματα που θα χαρακτήριζαν τις «τελευταίες ημέρες» θα ήταν η ανυπακοή των παιδιών προς τους γονείς και η έλλειψη στοργής.—2Τι 3:1-3.

Παραθέτοντας τα προσόντα για τους επισκόπους και τους διακονικούς υπηρέτες στη Χριστιανική εκκλησία, ο απόστολος Παύλος καθόρισε ότι οι άντρες που θα επιλέγονταν για αυτές τις θέσεις έπρεπε να έχουν «παιδιά πιστά που δεν ήταν κάτω από κατηγορία για ασωτία ούτε ανυπότακτα» και τα οποία έπρεπε να είναι σε υποταγή με κάθε σοβαρότητα, διότι, όπως λέει ο Παύλος: «Πράγματι, αν κάποιος δεν γνωρίζει πώς να προΐσταται στο σπιτικό του, πώς θα φροντίσει για την εκκλησία του Θεού;»—Τιτ 1:6· 1Τι 3:4, 5, 12.

Γονική Εξουσία. Η εξουσία των γονέων, ιδίως του πατέρα μέσα στην οικογένεια, ήταν αρκετά ευρεία. Όσο ο πατέρας ζούσε και ήταν σε θέση να διευθύνει το σπιτικό, οι γιοι υποτάσσονταν σε αυτόν. Ωστόσο, αν ένας γιος δημιουργούσε τελικά ανεξάρτητο σπιτικό, γινόταν κεφαλή του δικού του σπιτικού. Ο πατέρας μπορούσε να πουλήσει τα παιδιά σε προσωρινή δουλεία προκειμένου να ξεπληρώσει τυχόν χρέη. (Εξ 21:7· 2Βα 4:1· Ματ 18:25) Η εξουσία του πατέρα πάνω στην κόρη ήταν τέτοια ώστε αυτός μπορούσε να ακυρώσει μια ευχή που είχε κάνει εκείνη. Εντούτοις, δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει την εξουσία του για να απαγορεύσει στην κόρη του να λατρεύει τον Ιεχωβά ή να την εμποδίσει να υπακούει στις εντολές του Ιεχωβά, επειδή ο ίδιος, ως μέλος του έθνους του Ισραήλ, ήταν αφιερωμένος στον Θεό και υπόκειτο πλήρως στο Νόμο του Θεού. (Αρ 30:3-5, 16) Η γονική εξουσία γινόταν επίσης φανερή στο θέμα του γάμου, εφόσον οι γονείς επέλεγαν συζύγους για τους γιους τους ή έκαναν διευθετήσεις για το γάμο. (Γε 21:21· Εξ 21:8-11· Κρ 14:1-3) Μια χήρα ή μια διαζευγμένη γυναίκα μπορούσε να επιστρέψει στο σπίτι του πατέρα της και να υποτάσσεται πάλι σε αυτόν.—Γε 38:11.

Τα κληρονομικά δικαιώματα μεταβιβάζονταν μέσω του πατέρα. Όταν γεννιούνταν δίδυμα, πρόσεχαν πάρα πολύ να ξεχωρίσουν το παιδί που ερχόταν πρώτο στον κόσμο (Γε 38:28), εφόσον ο πρωτότοκος γιος έπαιρνε δύο μερίδια από την κληρονομιά του πατέρα του, ενώ ο άλλος γιος μόνο ένα. (Δευ 21:17· Γε 25:1-6) Συνήθως ο μεγαλύτερος γιος αναλάμβανε την ευθύνη να συντηρεί τα θήλεα μέλη της οικογένειας μετά το θάνατο του πατέρα του. Ο γιος που γεννιόταν από ανδραδελφικό γάμο ανατρεφόταν ως γιος του νεκρού άντρα και κληρονομούσε την περιουσία του.—Δευ 25:6· Ρθ 4:10, 17.

Μεταφορικές Χρήσεις. Οι λέξεις «παιδί» και «παιδιά», όπως χρησιμοποιούνται στη Γραφή, έχουν αρκετά μεγάλο εννοιολογικό εύρος. Οι απόγονοι του Ισραήλ αναφέρονται ως «κατά σάρκα παιδιά», και ο Ησαΐας τούς αποκαλεί «παιδιά παράβασης» λόγω των στασιαστικών οδών τους εναντίον του Ιεχωβά. (Ρω 9:8· Ησ 57:4) Στις ημέρες των αποστόλων, οι πονηροί χαρακτηρίζονταν «καταραμένα παιδιά» και «παιδιά του Διαβόλου». (2Πε 2:14· 1Ιω 3:10) Αντίθετα, όσοι ασκούν πίστη στον Χριστό και γεννιούνται από το πνεύμα ονομάζονται «παιδιά του Θεού». (Ιωα 1:12· Ρω 8:16) Οι μαθητές συχνά αποκαλούνται παιδιά.—Ιωα 13:33· Εβρ 2:13.

Τα άτομα που θα έχουν το προνόμιο να λάβουν ανάσταση από τους νεκρούς ονομάζονται «παιδιά της ανάστασης» (Λου 20:36), επίσης δε οι συγκληρονόμοι με τον Χριστό είναι «τα παιδιά . . . μέσω της υπόσχεσης» (Ρω 9:8) ή παιδιά «της ελεύθερης γυναίκας» (Γα 4:31). Όλοι όσοι επιθυμούν να αποκτήσουν ζωή στη Βασιλεία των ουρανών πρέπει να εκδηλώνουν ταπεινοφροσύνη, δεκτικότητα και εμπιστοσύνη, ιδιότητες που χαρακτηρίζουν τα παιδιά. (Ματ 18:2-4) Οι άντρες και οι γυναίκες που αγωνίζονται να υπακούν στον Θεό φανερώνοντας το φως της αλήθειας με τη ζωή τους περιγράφονται ως «υπάκουα παιδιά» και ως «παιδιά φωτός».—1Πε 1:14· Εφ 5:8.

Ο Παύλος συμβούλεψε την εκκλησία της Κορίνθου, όπως θα συμβούλευε κάποια παιδιά, να “πλατυνθεί” σε στοργή. Προηγουμένως τους είχε παροτρύνει να μη γίνονται παιδιά όσον αφορά τις δυνάμεις κατανόησης.—2Κο 6:13· 1Κο 14:20.

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

Από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ιστορίας, οι άνθρωποι εκδήλωσαν ενδιαφέρον για τη διασκέδαση και την ψυχαγωγία. Ο Ιουβάλ, ο οποίος ανήκε στην έβδομη γενιά μετά τον Αδάμ, αναφέρεται ότι υπήρξε «ο πρώτος από όλους εκείνους που χειρίζονται την άρπα και τη φλογέρα». (Γε 4:21) Με την πάροδο του χρόνου, τουλάχιστον έπειτα από τον Κατακλυσμό, ήρθαν σε ύπαρξη και τα παιχνίδια.

Αίγυπτος και Μεσοποταμία. Σε απομακρυσμένες μεταξύ τους τοποθεσίες της Αιγύπτου, της Παλαιστίνης και της Μεσοποταμίας οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει διαφόρων ειδών άβακες, ζάρια και κομμάτια από επιτραπέζια παιχνίδια, μερικά από τα οποία χρονολογούνται πριν από την εποχή του Αβραάμ. Ένα ανάγλυφο από την πύλη κάποιου αιγυπτιακού ναού απεικονίζει τον Ραμσή Γ΄ να παίζει ένα παιχνίδι παρόμοιο με ντάμα με μια από τις παλλακίδες του. Στα περισσότερα παιχνίδια χρησιμοποιούσαν ζάρια ή ξυλάκια για να καθορίζουν τις κινήσεις.

Διάφορες αιγυπτιακές παραστάσεις, εκτός του ότι απεικονίζουν ανθρώπους να χορεύουν και να παίζουν μουσικά όργανα, δείχνουν μικρές Αιγύπτιες να παίζουν με πολλές μπάλες ταυτόχρονα. Άλλα νεανικά παιχνίδια, όπως ένα είδος διελκυστίνδας, ήταν ομαδικά. Οι βόλοι ήταν επίσης δημοφιλείς.

Ισραήλ. Η Αγία Γραφή δεν κάνει άμεση αναφορά στα παιχνίδια που τυχόν έπαιζαν οι Εβραίοι, αλλά έχουμε διάσπαρτες ενδείξεις ότι υπήρχαν και άλλα είδη αναψυχής εκτός από τη μουσική, το τραγούδι, το χορό και την κουβέντα. Το εδάφιο Ζαχαρίας 8:5 μιλάει για παιδιά που παίζουν στις πλατείες, ενώ τα εδάφια Ιώβ 21:11, 12 κάνουν λόγο για αγόρια που τραγουδούν και χορεύουν. Στην εποχή του Ιησού, τα παιδιά έπαιζαν αναπαριστώντας χαρωπά και θλιβερά γεγονότα. (Ματ 11:16, 17) Ανασκαφές στην Παλαιστίνη έχουν φέρει στο φως παιδικά παιχνίδια όπως κουδουνίστρες, σφυρίχτρες και μινιατούρες αγγείων και αρμάτων. Το εδάφιο Ιώβ 41:5 ίσως αφήνει να εννοηθεί ότι εξημέρωναν πουλιά. Πιθανόν να ασκούνταν στη σκοποβολή με βέλη, όπως επίσης με σφεντόνες.—1Σα 20:20-22, 35-40· Κρ 20:16.

Τα αινίγματα και τα παιχνίδια ερωτήσεων ήταν δημοφιλή στον Ισραήλ, όπως φαίνεται χαρακτηριστικά από το αίνιγμα που έβαλε ο Σαμψών στους Φιλισταίους.—Κρ 14:12-14· βλέπε ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ.

[Εικόνα στη σελίδα 573]

Άβακας από την Ουρ

ΠΑΛΑΙΟΣ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ

Μετάφραση της αραμαϊκής έκφρασης ‛αττίκ γιωμίν που υποδηλώνει «κάποιον ο οποίος είναι προχωρημένης ηλικίας, πλήρης ημερών». Αυτός ο τίτλος του Ιεχωβά εμφανίζεται μόνο στα εδάφια Δανιήλ 7:9, 13 και 22, και εναλλάσσεται με τον τίτλο «Υπέρτατος». (Δα 7:18, 22, 25, 27) Το σκηνικό εκτυλίσσεται σε μια αίθουσα δικαστηρίου όπου ο Παλαιός των Ημερών κάθεται για να κρίνει τις παγκόσμιες δυνάμεις οι οποίες περιγράφονται συμβολικά ως πελώρια θηρία. Η διακυβέρνηση της γης που τους έχει παραχωρηθεί για κάποιο διάστημα “αφαιρείται”, και “η εξουσία διακυβέρνησης και η αξιοπρέπεια και η βασιλεία” δίνονται σε κάποιον που είναι «σαν γιος ανθρώπου», στον οποίο όλοι οι λαοί λαβαίνουν την εντολή να υπακούν.—Δα 7:10-14.

Ο τίτλος «Παλαιός των Ημερών» αντιδιαστέλλει εύστοχα τον αιώνιο Θεό με τις διαδοχικές παγκόσμιες δυνάμεις οι οποίες ανέρχονται και πέφτουν, και παρουσιάζει τον Ιεχωβά στο ρόλο του μεγαλοπρεπούς και αξιοσέβαστου Κριτή όλων.—Ψλ 90:2· 75:7.

ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ

Η γη που βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της Μεσογείου και κατοικούνταν κάποτε από το αρχαίο έθνος του Ισραήλ. Η ελληνική λέξη Παλαιστίνη, που αντιστοιχεί στη λατινική Palaestina, προέρχεται από την εβραϊκή Πελέσεθ. Στις Εβραϊκές Γραφές η λέξη Πελέσεθ (που μεταφράζεται «Φιλιστία») εμφανίζεται μόνο σε σχέση με την περιορισμένη παράκτια ζώνη που κατοικούνταν από τους Φιλισταίους. (Εξ 15:14· Ψλ 60:8· 83:7· 87:4· 108:9· Ησ 14:29, 31· Ιωλ 3:4) Ωστόσο, ο Ηρόδοτος, τον πέμπτο αιώνα Π.Κ.Χ., και αργότερα άλλοι συγγραφείς (ο Φίλων, ο Οβίδιος, ο Πλίνιος, ο Ιώσηπος και ο Ιερώνυμος) χρησιμοποίησαν την ελληνική και τη λατινική λέξη για να προσδιορίσουν όλη εκείνη την περιοχή που ήταν γνωστή παλιότερα ως η «γη Χαναάν» ή η «γη του Ισραήλ». (Αρ 34:2· 1Σα 13:19) Επειδή ο Ιεχωβά είχε υποσχεθεί αυτή τη γη στον Αβραάμ και στους απογόνους του (Γε 15:18· Δευ 9:27, 28), αποκαλούνταν εύστοχα και Υποσχεμένη Γη ή Γη της Υπόσχεσης. (Εβρ 11:9) Από το Μεσαίωνα και μετά, αποκαλείται συχνά Άγιοι Τόποι.

Κατά μία έννοια η Παλαιστίνη είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στις ηπείρους της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής. Αυτό την τοποθετούσε στο κέντρο ενός κύκλου, στου οποίου την περιφέρεια βρίσκονταν οι αρχαίες παγκόσμιες δυνάμεις της Αιγύπτου, της Ασσυρίας, της Βαβυλώνας, της Περσίας, της Ελλάδας και της Ρώμης. (Ιεζ 5:5) Καθώς περιβαλλόταν από μεγάλες ερήμους στα Α και στα Ν, και από τη Μεγάλη Θάλασσα, δηλαδή τη Μεσόγειο, στα Δ, η Παλαιστίνη έπαιζε το ρόλο της χερσαίας γέφυρας ανάμεσα στους ποταμούς Νείλο και Ευφράτη—γέφυρα από την οποία περνούσαν τα καραβάνια που διέσχιζαν τις εμπορικές οδούς του κόσμου. Επίσης, δεδομένης της θέσης της στην αποκαλούμενη Εύφορη Ημισέληνο, και αυτή καθαυτή η Παλαιστίνη παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όντας ένας εξαιρετικά ευχάριστος τόπος, προικισμένος με τους δικούς του φυσικούς πόρους και τα δικά του ξεχωριστά χαρακτηριστικά.

Ο όρος «Παλαιστίνη», όπως χρησιμοποιείται σήμερα, αναφέρεται σε μια γενική περιοχή. Δεν υποδηλώνει ακριβή όρια. Στο Ν μπορούμε να χαράξουμε μια νοητή γραμμή από το νότιο άκρο της Νεκράς Θαλάσσης μέχρι τη νοτιοανατολική γωνία της Μεσογείου, και στο Β μια άλλη γραμμή από τις νότιες πλαγιές του Όρους Αερμών ως ένα σημείο κοντά στην πόλη της Τύρου. Αυτή η περιοχή, από το Β μέχρι το Ν, «από τη Δαν μέχρι τη Βηρ-σαβεέ» (1Σα 3:20· 2Σα 3:10), είχε μήκος περίπου 240 χλμ. Από τη Μεσόγειο Θάλασσα στα Δ, η Παλαιστίνη εκτεινόταν μέχρι την Αραβική Έρημο στα Α. Συνολικά, η περιοχή αυτή ισοδυναμούσε με 25.500 τ. χλμ. περίπου—έκταση μικρότερη από το Βέλγιο αλλά λίγο μεγαλύτερη από την Πελοπόννησο.

Γεωγραφικά Χαρακτηριστικά. (ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 1, σ. 333) Για μια διεξοδική εξέταση της γεωγραφίας της Παλαιστίνης, μπορούμε να χωρίσουμε την περιοχή αυτή σε τέσσερις, σχετικά παράλληλες, ζώνες που εκτείνονται από Β προς Ν.

Η πρώτη ήταν μια λωρίδα εύφορης πεδιάδας κατά μήκος της ακτής, μιας ακτής η οποία ως επί το πλείστον είχε ελάχιστα φυσικά λιμάνια. Την παράκτια αυτή πεδιάδα χώριζε στα δύο το ακρωτήριο στο οποίο κατέληγε η επιβλητική οροσειρά του Καρμήλου, η οποία σχεδόν εισχωρούσε στη θάλασσα. Το βόρειο τμήμα ήταν γνωστό ως Πεδιάδα του Ασήρ ή Φοινίκη. Το νότιο τμήμα εκτεινόταν δίπλα σε παραθαλάσσιους αμμόλοφους, αποτελούνταν δε από την Πεδιάδα του Σαρών και από την Πεδιάδα της Φιλιστίας, η οποία πλαταίνει προς το Ν.

Η δεύτερη γεωγραφική ζώνη, πλάι στις παραθαλάσσιες πεδιάδες, περιλάμβανε τις κυριότερες οροσειρές που εκτείνονταν προς το Β και προς το Ν σαν ραχοκοκαλιά της χώρας. Στο Β υπήρχαν τα βουνά του Νεφθαλί τα οποία αποκαλούνταν επίσης Λόφοι της Γαλιλαίας. Αυτά αποτελούσαν προέκταση των οροσειρών του Λιβάνου που ήταν ξακουστές για τα κέδρινα δάση τους και για το επιβλητικό Όρος Αερμών το οποίο υψωνόταν στα 2.814 μ. Το ύψος των βόρειων βουνών της Παλαιστίνης κυμαινόταν από 1.208 μ. για το Χαρ Μερόν στην Άνω Γαλιλαία μέχρι 562 μ. για το Όρος Θαβώρ, το οποίο έγινε πασίγνωστο στις ημέρες του Βαράκ. (Κρ 4:12) Κάτω από το Όρος Θαβώρ εκτεινόταν μια σχετικά πλατιά κεντρική πεδιάδα που έτεμνε εγκάρσια τη χώρα με κατεύθυνση από τα Δ προς τα Α, χωρίζοντας τα βόρεια βουνά από αυτά που βρίσκονταν στα Ν. Αυτή η κοιλάδα, όπου έλαβαν χώρα πολλές αποφασιστικές μάχες, αποτελούνταν από δύο τμήματα: το ανατολικό, που ονομαζόταν «κοιλάδα της Ιεζραέλ», και το δυτικό, το «λεκανοπέδιο της Μεγιδδώ».—Ιη 17:16· 2Χρ 35:22.

Στα Δ και στα Β της κοιλάδας της Μεγιδδώ, η οποία ήταν η λεκάνη απορροής του Κισών, βρισκόταν η οροσειρά του Καρμήλου η οποία εκτεινόταν νοτιοανατολικά της ακτής και ενωνόταν με τα βουνά του Εφραΐμ, ή αλλιώς της Σαμάρειας, όπου βρίσκονταν τα ιστορικά όρη Γαριζίν και Εβάλ—το δεύτερο είχε ύψος πάνω από 900 μ. (Δευ 11:29) Το τμήμα της οροσειράς που συνέχιζε προς τα Ν ήταν γνωστό ως η «ορεινή περιοχή του Ιούδα», επειδή παρ’ όλο που το υψόμετρο εκεί κυμαινόταν από 600 μ. μέχρι και πάνω από 1.000 μ., η περιοχή αυτή αποτελούνταν σε μεγάλο βαθμό από οροπέδια, στρογγυλεμένους λόφους και ομαλές πλαγιές. (2Χρ 27:4· Λου 1:39) Σε αυτήν εδώ την περιοχή βρίσκονταν πόλεις όπως η Ιερουσαλήμ, η Βηθλεέμ και η Χεβρών.

Βαθμιαία, τα βουνά του Ιούδα στο Ν ενσωματώνονταν στη Νεγκέμπ—το όνομα της οποίας πιστεύεται ότι προέρχεται από μια ρίζα που σημαίνει «ξεραίνομαι»—μια περιοχή που εκτεινόταν μέχρι την κοιλάδα του χειμάρρου της Αιγύπτου και αποτελούσε το νότιο τμήμα της Παλαιστίνης. Στο βόρειο άκρο της Νεγκέμπ βρισκόταν μια πόλη-όαση, η πόλη της Βηρ-σαβεέ. Στο νότιο άκρο βρισκόταν η Κάδης-βαρνή.—Γε 12:9· 20:1· 22:19.

Καθώς πλησιάζει κανείς στα βουνά του Ιούδα από τα Δ, φτάνει στη λοφώδη περιοχή με το όνομα Σεφηλά, της οποίας οι πολυάριθμες, μικρές κοιλάδες που εκτείνονται από τα Δ προς τα Α οδηγούν από τις παράκτιες πεδιάδες στα υψίπεδα. (Ιη 9:1) Ως επί το πλείστον, αυτοί οι λόφοι προσφέρονταν για τη βόσκηση ποιμνίων και βοοειδών, καθώς οι πηγές που υπήρχαν στις κοιλάδες παρείχαν το απαιτούμενο νερό.

Το τρίτο χαρακτηριστικό της γεωγραφίας της Παλαιστίνης ήταν η μεγάλη Ρηξιγενής Κοιλάδα, αποκαλούμενη ενίοτε Αραβά (Δευ 11:30), η οποία διχοτομεί τη χώρα κατά μήκος από πάνω μέχρι κάτω. Αυτό το βαθύ χάσμα άρχιζε από τη Συρία στο Β και έφτανε προς Ν μέχρι τον Κόλπο της Άκαμπα στην Ερυθρά Θάλασσα. Κάτι που έκανε ακόμη πιο θεαματικό το κεντρικό αυτό βύθισμα της χώρας ήταν οι εκατέρωθεν παράλληλες οροσειρές και απόκρημνες πλαγιές.

Ακολουθώντας αυτό το ταφροειδές βύθισμα από Β προς Ν, κατεβαίνει κανείς γρήγορα από τους πρόποδες του Όρους Αερμών στη Λεκάνη Χούλα, όπου οι πηγές του Ιορδάνη σχημάτιζαν κάποτε μια μικρή λίμνη. Από εκεί, μέσα σε 16 χλμ. περίπου, ο Ιορδάνης πέφτει απότομα κατά 270 μ. και πλέον φτάνοντας στο επίπεδο της Θάλασσας της Γαλιλαίας η οποία βρίσκεται περίπου 210 μ. χαμηλότερα από την επιφάνεια της θάλασσας. Αυτό το μεγάλο ρήγμα στο φλοιό της γης, από τη Γαλιλαία ως τη Νεκρά Θάλασσα, είναι η καθαυτό Κοιλάδα του Ιορδάνη, την οποία οι Άραβες αποκαλούν Γορ, που σημαίνει «βύθισμα». Πρόκειται για μια «χαράδρα», το πλάτος της οποίας φτάνει τα 19 χλμ. σε μερικά σημεία. Ο ίδιος ο Ιορδάνης βρίσκεται περίπου 45 μ. χαμηλότερα από τον πυθμένα αυτής της κοιλάδας, και καθώς κατεβαίνει ελικοειδώς με μικρή ταχύτητα προς τη Νεκρά Θάλασσα, πέφτει άλλα 180 μ. περίπου. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 334) Αυτό σημαίνει ότι η στάθμη της Νεκράς Θαλάσσης βρίσκεται περίπου 400 μ. χαμηλότερα από την επιφάνεια της Μεσογείου—είναι το χαμηλότερο σημείο στην επιφάνεια της γης.

Η προέκταση της Ρηξιγενούς Κοιλάδας νότια της Νεκράς Θαλάσσης επί άλλα 160 χλμ. μέχρι τον Κόλπο της Άκαμπα ήταν γενικότερα γνωστή ως η καθαυτό Αραβά. (Δευ 2:8) Στο μέσο αυτής της απόστασης έφτανε στο ψηλότερο σημείο της, περίπου 200 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Η τέταρτη γεωγραφική ζώνη της Παλαιστίνης αποτελούνταν από λόφους και υψίπεδα στα Α της μεγάλης τάφρου του Ιορδάνη. (Δευ 2:36, 37· 3:8-10) Στα Β αυτή η καλλιεργήσιμη γη εκτεινόταν προς τα Α της Θάλασσας της Γαλιλαίας σε πλάτος πιθανώς 100 χλμ., ενώ στα Ν το πλάτος της ήταν μόνο 40 χλμ. περίπου, και έπειτα γινόταν έρημος, άνυδρες στέπες που τελικά χάνονταν μέσα στην Αραβική Έρημο. Το πιο πλατύ, βόρειο τμήμα αυτής της λοφώδους ανατολικής ζώνης, πάνω από τη Ραμώθ-γαλαάδ, ονομαζόταν γη της Βασάν και είχε κατά μέσο όρο υψόμετρο περίπου 600 μ. Στα Ν της Βασάν η περιοχή της Γαλαάδ, που είχε σχήμα θόλου, έφτανε σε ύψος τα 1.000 μ. Η Γαλαάδ συνόρευε στο Ν με το υψίπεδο Β της κοιλάδας του χειμάρρου Αρνών, στο οποίο βρισκόταν το Όρος Νεβώ, ύψους 800 μ. και πλέον. Αυτή η περιοχή, που βρισκόταν κάποτε υπό την κατοχή των Αμμωνιτών, συνόρευε με τη σειρά της, στα Ν της κοιλάδας του χειμάρρου Αρνών, με τη γη του Μωάβ.—Ιη 13:24, 25· Κρ 11:12-28.

Γεωγραφικά Ονόματα. Τα αρχαία εβραϊκά ονόματα πολλών πόλεων, βουνών και κοιλάδων έχουν χαθεί, εν μέρει λόγω του ότι η Παλαιστίνη βρισκόταν υπό αραβική κατοχή για μεγάλο διάστημα από το 638 Κ.Χ. και μετά. Παρ’ όλα αυτά, εφόσον από τις ζωντανές γλώσσες η αραβική είναι αυτή που έχει τη στενότερη συγγένεια με την εβραϊκή, σε μερικές περιπτώσεις είναι εφικτό να εντοπίσουμε με αρκετή ακρίβεια ορισμένες αρχαίες τοποθεσίες και μέρη όπου έλαβαν χώρα σημαντικά γεγονότα.

Μερικοί κοινοί αραβικοί και εβραϊκοί γεωγραφικοί όροι που βοηθούν στο συσχετισμό κάποιων τόπων με Βιβλικές τοποθεσίες παρουσιάζονται στην επόμενη σελίδα.

Κλιματολογικές Συνθήκες. Το κλίμα της Παλαιστίνης παρουσιάζει τόση ποικιλία όση και η τοπογραφία της. Μέσα σε 160 χλμ. περίπου, από τη Νεκρά Θάλασσα μέχρι το Όρος Αερμών, οι ακραίες υψομετρικές διαφορές δημιουργούν κλιματολογικές συνθήκες αντίστοιχες με αυτές που παρουσιάζονται αλλού σε γεωγραφικό πλάτος χιλιάδων χιλιομέτρων ανάμεσα στις τροπικές περιοχές και στην Αρκτική. Το Όρος Αερμών καλύπτεται συνήθως από χιόνια το μεγαλύτερο μέρος του έτους, ενώ χαμηλά, κοντά στη Νεκρά Θάλασσα, το θερμόμετρο αγγίζει μερικές φορές τους 50°C. Η θαλασσινή αύρα από τη Μεσόγειο μετριάζει τη θερμοκρασία κατά μήκος της κεντρικής οροσειράς. Ως αποτέλεσμα, η θερμοκρασία στην Ιερουσαλήμ σπάνια υπερβαίνει τους 32°C, ενώ ελάχιστες φορές σημειώνεται παγετός. Η μέση θερμοκρασία της τον Ιανουάριο είναι γύρω στους 10°C. Οι χιονοπτώσεις σε αυτό το μέρος της χώρας δεν είναι κάτι το συνηθισμένο.—Παράβαλε 2Σα 23:20.

Οι βροχοπτώσεις σε αυτή τη χώρα των αντιθέσεων παρουσιάζουν επίσης μεγάλη διαφοροποίηση. Κατά μήκος της ακτής το ετήσιο ύψος των κατακρημνισμάτων είναι γύρω στα 38 εκ., αλλά σε μεγαλύτερο υψόμετρο, όπως στο Όρος Κάρμηλος, στην κεντρική οροσειρά και στα υψίπεδα Α του Ιορδάνη, είναι ως και διπλάσιο. Αντίθετα, συνθήκες ερήμου επικρατούν στη Νεγκέμπ, στην κάτω Κοιλάδα του Ιορδάνη και στην περιοχή της Νεκράς Θαλάσσης, όπου το ύψος της βροχόπτωσης είναι 5 με 10 εκ. ετησίως. Οι περισσότερες βροχές πέφτουν κατά τους χειμερινούς μήνες Δεκέμβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο. Μόνο το 6 με 7 τοις εκατό των βροχοπτώσεων αντιστοιχεί στους καλοκαιρινούς μήνες, από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο. Η απαλή “πρώιμη”, δηλαδή φθινοπωρινή, βροχή του Οκτωβρίου και του Νοεμβρίου επιτρέπει το όργωμα του εδάφους (το οποίο έχει σκληρύνει από τον καλοκαιρινό καύσωνα) στα πλαίσια της προετοιμασίας για τη σπορά των χειμερινών σιτηρών. Η «όψιμη», δηλαδή η ανοιξιάτικη, βροχή πέφτει τον Μάρτιο και τον Απρίλιο.—Δευ 11:14· Ιωλ 2:23· Ζαχ 10:1· Ιακ 5:7.

Ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα της Παλαιστίνης είναι η άφθονη δροσιά, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες της ανομβρίας, επειδή χωρίς αυτή την πλούσια δροσιά πολλά από τα αμπέλια και τα λιβάδια θα αντιμετώπιζαν μεγάλο πρόβλημα. (Αγγ 1:10· Ζαχ 8:12) Οι υγροί άνεμοι που ανεβαίνουν από τη Μεσόγειο και κατεβαίνουν από το Όρος Αερμών είναι η πηγή μεγάλου μέρους αυτής της δροσιάς στην Παλαιστίνη. (Ψλ 133:3) Σε ορισμένες περιοχές η δροσιά τη νύχτα είναι τόσο πλούσια ώστε η υγρασία που ανακτούν τα φυτά είναι αρκετή για να αναπληρώσουν τις απώλειες που είχαν τις ζεστές ώρες της ημέρας. (Παράβαλε Ιωβ 29:19.) Ιδιαίτερα σημαντική είναι η δροσιά στη Νεγκέμπ και στα υψίπεδα της Γαλαάδ όπου η βροχόπτωση είναι ελάχιστη.—Βλέπε ΔΡΟΣΙΑ.

Χλωρίδα και Πανίδα. Η εντυπωσιακή ποικιλία των δέντρων, των θάμνων και των φυτών που υπάρχουν σε αυτή τη μικρή περιοχή της γης προκαλεί έκπληξη στους βοτανολόγους, ένας από τους οποίους εκτιμάει ότι υπάρχουν περίπου 2.600 ποικιλίες φυτών εκεί. Οι εναλλαγές στο υψόμετρο, στο κλίμα και στο έδαφος δικαιολογούν σε κάποιον βαθμό αυτή την ποικιλία στη χλωρίδα, δεδομένου ότι μερικά φυτά ευδοκιμούν στις ψυχρές, αλπικές περιοχές, άλλα στην καυτή έρημο και μερικά άλλα στις προσχωσιγενείς πεδιάδες ή στα βραχώδη υψίπεδα—καθένα από αυτά ανθίζοντας και κάνοντας σπόρο στην εποχή του. Σε σχετικά μικρή απόσταση μεταξύ τους μπορεί να συναντήσει κανείς φοίνικες που ευδοκιμούν στη ζέστη και δρύες και πεύκα που ευδοκιμούν στο κρύο, ιτιές κατά μήκος των ποταμών και αλμυρίκια στην έρημο. Αυτή η γη είναι επίσης ξακουστή για τα αμπέλια, τους ελαιώνες και τους συκεώνες της, καθώς και για τα χωράφια της όπου καλλιεργείται σιτάρι, κριθάρι και κεχρί. Επίσης, στα καλλιεργούμενα προϊόντα συγκαταλέγονται τα μπιζέλια, τα φασόλια, οι φακές, οι μελιτζάνες, τα κρεμμύδια και τα αγγούρια, καθώς και το βαμβάκι και το λινάρι. Σήμερα, οι επισκέπτες συχνά απογοητεύονται, εκτός αν είναι άνοιξη, οπότε η ύπαιθρος είναι ολάνθιστη και τα λουλούδια δημιουργούν ένα εντυπωσιακό θέαμα. Κατά το μεγαλύτερο μέρος του έτους, οι βραχώδεις λοφοπλαγιές είναι γυμνές και άγριες. Κάποτε, ωστόσο, μερικά μέρη αυτής της γης ήταν πιο δασώδη από ό,τι σήμερα, με οργιώδη βλάστηση, «σαν τον κήπο του Ιεχωβά», ένας πραγματικός βοτανικός κήπος “όπου έρρεε το γάλα και το μέλι”, ένας φιλόξενος και ελκυστικός τόπος.—Γε 13:10· Εξ 3:8· Αρ 13:23, 24· Δευ 8:7-9.

Στο παρελθόν, τα ζώα, τα πουλιά και τα ψάρια αφθονούσαν στην όμοια με πάρκο Παλαιστίνη πολύ περισσότερο από ό,τι σήμερα. Τώρα δεν υπάρχουν πλέον λιοντάρια, αρκούδες, άγριοι ταύροι και ιπποπόταμοι, αλλά υπάρχουν άλλα άγρια ζώα όπως λύκοι, αγριόχοιροι, αγριόγατες, τσακάλια, λαγοί και αλεπούδες. Τα κατοικίδια ζώα είναι κάτι το κοινό—υπάρχουν πρόβατα, κατσίκια, αγελάδες, άλογα, γαϊδούρια και καμήλες. Υπολογίζεται ότι στο Ισραήλ υπάρχουν σήμερα περίπου 85 διαφορετικά είδη θηλαστικών, 350 είδη πουλιών και 75 είδη ερπετών.

Πλουτοπαραγωγικές Πηγές του Εδάφους. Εκτός από το ότι η Παλαιστίνη ήταν μια καλοποτιζόμενη γη, ικανή να παράγει αφθονία τροφίμων, τα βουνά της επίσης περιείχαν χρήσιμα μεταλλεύματα σιδήρου και χαλκού. (Δευ 8:9) Χρειαζόταν να εισάγουν χρυσάφι, ασήμι, κασσίτερο και μόλυβδο, αλλά υπήρχαν μεγάλες αποθέσεις άλατος, ενώ στην Κοιλάδα του Ιορδάνη υπήρχαν και στρώματα πηλού που χρησιμοποιούνταν στην πλινθοποιία, στην κεραμική και στη μεταλλοτεχνία. (1Βα 7:46) Γινόταν επίσης εξόρυξη ασβεστόλιθου εξαιρετικής ποιότητας για τις οικοδομικές εργασίες, και υπήρχαν επιφανειακά κοιτάσματα σκουρόχρωμου βασάλτη που θεωρούνταν πολύτιμος για τη σκληρότητά του και τη λεπτόκοκκη υφή του.

[Πίνακας στη σελίδα 577]

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

Αραβική

Εβραϊκή

Ελληνική

—

γιαμ

θάλασσα

—

γκάι, γκε

κοιλάδα

—

γκιβά(τ) [γκιβότ, πληθ.]

λόφος

γορ

—

βύθισμα

—

έμεκ

βαθιά πεδιάδα

έιν

εν [ενότ, πληθ.]

πηγή

κάλαα(τ)

—

φρούριο

κάρια(τ)

κιριά(τ)

κωμόπολη

καρν

κέρεν

κορυφή (κυριολ., κέρατο)

κασρ

—

κάστρο, ανάκτορο

καφρ

κεφάρ

χωριό

—

μααλέ

ανήφορος

—

μαγιάν

πηγή

μάζντελ

μιγκντάλ

πύργος

—

μιφράτς

όρμος, κόλπος

μούγαρ

μεαράχ (μεαράτ)

σπηλιά

μπέιτ

μπετ

οίκος, σπίτι

μπικά [μπεκάα, πληθ.]

μπικά(τ)

λεκανοπέδιο

μπιρ

μπεέρ

πηγάδι

μπίρκε(τ)

μπερεχά(τ)

δεξαμενή

μπουρτζ

—

πύργος

νακμπ

—

ορεινό μονοπάτι

ναχρ

—

ποταμός

νέμπι

—

προφήτης

νταρμπ

—

οδός, δρόμος

ντέμπε(τ)

—

αμμώδες ύψωμα

ντιρ

—

μονή, μοναστήρι

ουάντι

νάχαλ

κοιλάδα χειμάρρου

ράμε

ραμά(τ)

οροπέδιο

ρας

ρος

βουνοκορφή· ακρωτήριο

ρουτζμ

ρόγκεμ

σωρός από πέτρες, τύμβος

σατ

—

ακτή ή όχθη· ποταμός

τάλαα(τ)

—

ύψωμα

τελλ [τουλούλ, πληθ.]

τελ

γήλοφος

τζέμπελ

χαρ

βουνό

χίρμπε(τ)

χορβά(τ)

ερείπια

[Διάγραμμα στη σελίδα 575]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΕΓΚΑΡΣΙΑ ΤΟΜΗ της ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ

Επιφάνεια της Θάλασσας

Μεγάλη Θάλασσα

Παράκτια Πεδιάδα

Σεφηλά

Όρη του Ιούδα

Όρη της Σαμάρειας

Όρη του Λιβάνου

Κοιλάδα του Ιορδάνη

Υψίπεδο

Όρ. Αερμών

Επιφάνεια της Θάλασσας

Αλμυρή Θάλασσα

Επιφάνεια της Αλμυρής Θάλασσας

ΠΑΛΑΜΗ

Μονάδα μέτρησης μήκους που αντιστοιχεί κατά προσέγγιση με το πλάτος της παλάμης στη βάση των δαχτύλων. Η παλάμη υπολογίζεται σε 7,4 εκατοστά. Τέσσερα δάχτυλα ισοδυναμούσαν με μία παλάμη, και έξι παλάμες ισοδυναμούσαν με έναν πήχη. (Εξ 25:25· 37:12· 1Βα 7:26· 2Χρ 4:5· Ιεζ 40:5, 43· 43:13) Σύμφωνα με το εδάφιο Ψαλμός 39:5, ο Δαβίδ είπε: «Κατέστησες τις ημέρες μου λιγοστές». Ωστόσο, η λέξη «λιγοστές» αποδίδει τη λέξη «παλάμες» που υπάρχει στο εβραϊκό Μασοριτικό κείμενο. (ΜΝΚ, υποσ.) Ο Χριστός Ιησούς χρησιμοποίησε με παρόμοιο τρόπο τη λέξη «πήχης»: «Ποιος από εσάς, ανησυχώντας, μπορεί να προσθέσει έναν πήχη στο μήκος της ζωής του;»—Ματ 6:27.

ΠΑΛΛΑΚΙΔΑ

Μεταξύ των Εβραίων, η παλλακίδα έπαιζε ρόλο δευτερεύουσας συζύγου και ορισμένες φορές αποκαλούνταν σύζυγος. Φαίνεται ότι οι παλλακίδες ήταν δούλες οι οποίες ανήκαν σε μία από τις ακόλουθες τρεις κατηγορίες: (1) Εβραία που την είχε πουλήσει ο πατέρας της (Εξ 21:7-9), (2) αλλοεθνής δούλη που είχε αγοραστεί ή (3) αλλοεθνής που είχε αιχμαλωτιστεί στον πόλεμο (Δευ 21:10-14). Μερικές παλλακίδες ήταν δούλες ή υπηρέτριες της ελεύθερης συζύγου, όπως συνέβη στην περίπτωση της Σάρρας, της Λείας και της Ραχήλ.—Γε 16:3, 4· 30:3-13· Κρ 8:31· 9:18.

Ο θεσμός της παλλακείας προϋπήρχε της διαθήκης του Νόμου, αναγνωριζόταν δε και ρυθμιζόταν από το Νόμο, ο οποίος προστάτευε τα δικαιώματα τόσο των κανονικών συζύγων όσο και των παλλακίδων. (Εξ 21:7-11· Δευ 21:14-17) Οι παλλακίδες δεν απολάμβαναν στο σπιτικό όλα τα δικαιώματα της κανονικής συζύγου, και ένας άντρας μπορεί να είχε πολλές συζύγους και παλλακίδες. (1Βα 11:3· 2Χρ 11:21) Όταν η σύζυγος ήταν στείρα, μερικές φορές έδινε την υπηρέτριά της στο σύζυγο ως παλλακίδα, και στη συνέχεια το παιδί που γεννιόταν από την παλλακίδα θεωρούνταν παιδί της ελεύθερης συζύγου, της κυρίας της. (Γε 16:2· 30:3) Οι γιοι των παλλακίδων ήταν νόμιμοι και μπορούσαν να λάβουν κληρονομιά.—Γε 49:16-21· παράβαλε Γε 30:3-12.

Εφόσον, σύμφωνα με ένα έθιμο της Ανατολής, οι σύζυγοι και οι παλλακίδες ενός βασιλιά περιέρχονταν μόνο στο νόμιμο διάδοχό του, ο Αβεσσαλώμ, ο οποίος εκδήλωσε παντελή έλλειψη σεβασμού προς τον Δαβίδ, αποπειράθηκε να ενισχύσει τις προσπάθειες που έκανε για να λάβει τη βασιλεία έχοντας σχέσεις με τις δέκα παλλακίδες του πατέρα του, του Δαβίδ. (2Σα 16:21, 22) Όταν ενθρονίστηκε ο Βασιλιάς Σολομών, ο Αδωνίας, ένας μεγαλύτερος αδελφός του Σολομώντα ο οποίος είχε κάνει ήδη μια απόπειρα να πάρει τη βασιλεία, πλησίασε τη μητέρα του Σολομώντα, τη Βηθ-σαβεέ, και της είπε: «Εσύ ξέρεις καλά ότι η βασιλεία θα γινόταν δική μου», παρακαλώντας την στη συνέχεια να ζητήσει από τον Σολομώντα την Αβισάγ τη Σουναμίτισσα, η οποία φαίνεται ότι θεωρούνταν σύζυγος ή παλλακίδα του Δαβίδ. Ο Σολομών απάντησε θυμωμένα: «Ζήτησε για αυτόν και τη βασιλεία», και κατόπιν διέταξε να θανατωθεί ο Αδωνίας, δείχνοντας ότι εξέλαβε το αίτημα του Αδωνία ως απόπειρα σφετερισμού της βασιλείας.—1Βα 1:5-7· 2:13-25.

Ο Θεός δεν θεώρησε μεν κατάλληλο να αποκαταστήσει πριν από την εμφάνιση του Ιησού Χριστού το αρχικό πρότυπο της μονογαμίας, όπως το είχε θεσπίσει στον κήπο της Εδέμ, προστάτευε όμως την παλλακίδα μέσω της νομοθεσίας. Ο θεσμός της παλλακείας συνέβαλε λογικά σε ταχύτερη αύξηση του πληθυσμού στον Ισραήλ.—Ματ 19:5, 6· 1Κο 7:2· 1Τι 3:2· βλέπε ΓΑΜΟΣ (Πολυγαμία).

Μεταφορική Χρήση. Ο απόστολος Παύλος παρομοιάζει τον Ιεχωβά με το σύζυγο μιας ελεύθερης συζύγου, της «άνω Ιερουσαλήμ», που είναι «μητέρα» των γεννημένων από το πνεύμα Χριστιανών, όπως ο Αβραάμ ήταν σύζυγος της Σάρρας. Παραβάλλει τη σχέση του Ιεχωβά με το έθνος του Ισραήλ, όπως αυτό αντιπροσωπευόταν από την πρωτεύουσά του την Ιερουσαλήμ, με τη σχέση ενός συζύγου και μιας παλλακίδας. Μέσω της διαθήκης του Νόμου ο Ιεχωβά ήταν “παντρεμένος” με την Ιερουσαλήμ η οποία ήταν μια «υπηρέτρια», μια “παλλακίδα”, έχοντας μαζί της σχέση ανάλογη με αυτήν που είχε ο Αβραάμ με τη δούλη και παλλακίδα Άγαρ.—Γα 4:22-29· παράβαλε Ησ 54:1-6.

ΠΑΜΦΥΛΙΑ

(Παμφυλία).

Μικρή ρωμαϊκή επαρχία στη νότια ακτή της Μικράς Ασίας την οποία επισκέφτηκε ο Παύλος στην πρώτη ιεραποστολική περιοδεία του. Παρότι το μέγεθος της επαρχίας ίσως μεταβαλλόταν στο διάβα των ετών, η κοινή άποψη για την Παμφυλία είναι ότι επρόκειτο για μια λωρίδα γης που εκτεινόταν παράλληλα προς την ακτογραμμή, με μήκος περίπου 120 χλμ. και πλάτος μέχρι 50 χλμ. Συνόρευε με την επαρχία της Λυκίας στα Δ, τη ρωμαϊκή επαρχία της Γαλατίας στα Β και το Βασίλειο του Αντίοχου στα Α. Στα παράλια, το κλίμα της Παμφυλίας ήταν ζεστό και τροπικό, και γινόταν ηπιότερο όσο ανέβαινε κανείς ψηλότερα στα όρη του Ταύρου.

Οι κάτοικοι πιστεύεται ότι ήταν κράμα μιας φυλής ιθαγενών και Ελλήνων, και μάλιστα μερικοί θεωρούν ότι το όνομα Παμφυλία σημαίνει «εκ πασών των φυλών». (Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, των Λίντελ και Σκοτ, Εκδόσεις «Ι. Σιδέρης», 1921, Τόμ. 3, σ. 419) Προφανώς στην περιοχή αυτή ζούσαν Ιουδαίοι ή προσήλυτοι, γιατί την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ. βρίσκονταν στην Ιερουσαλήμ κάποιοι από την Παμφυλία και άκουγαν έκπληκτοι τους μαθητές να μιλούν στη “δική τους γλώσσα”.—Πρ 2:6, 10.

Αρκετές σημαντικές πόλεις της ήταν παραθαλάσσιες ή βρίσκονταν κοντά στη θάλασσα, όπως η Αττάλεια που αποτελούσε και λιμάνι, η Πέργη στον ποταμό Κέστρο (Ακσού) και η Σίδη, όπου πουλούσαν τα λάφυρά τους οι πειρατές των παράκτιων περιοχών και όπου υπήρχε σκλαβοπάζαρο. Από την Πάφο της Κύπρου, ο Παύλος, ο Βαρνάβας και ο Ιωάννης Μάρκος έπλευσαν ΒΔ διασχίζοντας το πέλαγος «και έφτασαν στην Πέργη της Παμφυλίας». Δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα αν αποβιβάστηκαν στην Αττάλεια και διένυσαν διά ξηράς τα λίγα χιλιόμετρα μέχρι την Πέργη ή αν πήγαν κατευθείαν με το πλοίο στην Πέργη. Αναφέρεται ότι κατά τους αρχαίους χρόνους ο Κέστρος ήταν πλωτός τουλάχιστον μέχρι την Πέργη. Σε εκείνο το σημείο του ταξιδιού, ο Ιωάννης Μάρκος αποχωρίστηκε από τους υπόλοιπους και επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ, αλλά ο Παύλος και ο Βαρνάβας πήγαν Β, μέσα από τα βουνά, στην Αντιόχεια της Πισιδίας (στην επαρχία της Γαλατίας). (Πρ 13:13, 14· 15:38· 27:5) Αυτή η οδός ήταν διαβόητη για τους κακοποιούς που υπήρχαν εκεί. (Παράβαλε 2Κο 11:26.) Στο ταξίδι της επιστροφής, οι δύο Χριστιανοί διέσχισαν την Παμφυλία και έφτασαν στην Πέργη όπου και κήρυξαν. Έπειτα πήγαν στο λιμάνι της Αττάλειας και από εκεί απέπλευσαν για την Αντιόχεια της Συρίας.—Πρ 14:24-26.

Στο πέρασμα των ετών η Παμφυλία βρέθηκε υπό την εξουσία της Λυδίας, της Περσίας, της Μακεδονίας και της Ρώμης. Υπό τους Ρωμαίους αποτελούσε κατά καιρούς μια ενιαία επαρχία με την Κιλικία (στα Α), έπειτα με τη Γαλατία και τελικά με τη Λυκία.—Πρ 13:13· 16:6· 27:5.

ΠΑΝΔΟΧΕΙΟ

Η λέξη πανδοχεῖον του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου σημαίνει κατά κυριολεξία «χώρος που δέχεται τους πάντες» και αναφέρεται στο χώρο όπου μπορούσαν να καταλύσουν οι ταξιδιώτες και τα ζώα τους. Τα αρχαία πανδοχεία στη Μέση Ανατολή μπορεί να έμοιαζαν με τα πανδοχεία που χτίστηκαν εκεί τα πιο πρόσφατα χρόνια. Αυτά αποτελούνται συνήθως από μια περιτοιχισμένη τετράγωνη αυλή που έχει μόνο μία είσοδο. Κατά μήκος του περιτοιχίσματος, σε ένα υπερυψωμένο επίπεδο, υπάρχουν μη επιπλωμένα δωμάτια για τους ταξιδιώτες και τα πράγματά τους, στα οποία μπαίνει κανείς από την εσωτερική αυλή. Τα ζώα τα αφήνουν στη μεγάλη αυλή, στη μέση της οποίας υπάρχει πολλές φορές ένα πηγάδι. Οι πανδοχείς των αρχαίων καιρών παρείχαν στους ταξιδιώτες μερικές αναγκαίες προμήθειες και περιποιούνταν άτομα τα οποία τους είχαν αναθέσει να φροντίζουν, αμειβόμενοι για τις υπηρεσίες τους.—Λου 10:33-35.

ΠΑΝΙ

Βλέπε ΥΦΑΣΜΑ.

ΠΑΝΟΠΛΙΑ

Βλέπε ΟΠΛΑ, ΠΑΝΟΠΛΙΑ.

ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΟΣ

Η λέξη «Παντοδύναμος» είναι μετάφραση της λέξης Σανταΐ του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου και της λέξης Παντοκράτωρ του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου. Και οι δύο λέξεις προφανώς μεταδίδουν την ιδέα της δύναμης ή της ισχύος.

Η Εβραϊκή Λέξη. Στο εβραϊκό κείμενο η λέξη Σανταΐ χρησιμοποιείται εφτά φορές μαζί με τη λέξη ’Ελ (Θεός), σχηματίζοντας τον τίτλο «ο Θεός ο Παντοδύναμος». (Γε 17:1· 28:3· 35:11· 43:14· 48:3· Εξ 6:3· Ιεζ 10:5) Στις υπόλοιπες 41 περιπτώσεις υπάρχει μόνη της και μεταφράζεται «ο Παντοδύναμος». Παρόμοια με τις λέξεις ’Αδονάι (Υπέρτατος Κύριος) και ’Ελοχίμ (Θεός), η λέξη Σανταΐ βρίσκεται στον πληθυντικό αριθμό για να υποδηλώσει εξοχότητα.—Γε 49:25· Αρ 24:4· Ψλ 68:14.

Η ακριβής ετυμολογία της λέξης Σανταΐ είναι αμφιλεγόμενη. Οι μεταφραστές της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα χρησιμοποίησαν διάφορες ελληνικές λέξεις για να την αποδώσουν, αλλά στο βιβλίο του Ιώβ μετέφρασαν 16 φορές το Σανταΐ ως Παντοκράτωρ. Σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποίησαν τη λέξη ἱκανός (Ρθ 1:20, 21· Ιωβ 21:15· 31:2· 40:2), απόδοση που υιοθέτησαν και μεταγενέστεροι Έλληνες μεταφραστές, όπως ο Ακύλας και ο Σύμμαχος, μεταφράζοντας έτσι τη λέξη Σανταΐ ως ο «Ικανός».

Η άποψη μερικών σύγχρονων κριτικών διατυπώνεται σε σχόλιο επί του εδαφίου Γένεση 17:1 στην Καθολική μετάφραση Η Βίβλος της Ιερουσαλήμ (υποσ. β), το οποίο αναφέρει: «Η συνήθης απόδοση “Παντοδύναμος Θεός” είναι ανακριβής. Η πιθανότερη έννοια είναι “Θεός των Βουνών”». Ωστόσο, αυτή η ακραία άποψη βασίζεται σε μια υποθετική συσχέτιση της λέξης Σανταΐ με τον ακκαδικό όρο σαντού (βουνό). Το Βιβλικό Λεξικό του Άνγκερ ([Unger’s Bible Dictionary] 1965, σ. 1000) σχολιάζει: «Αυτή η άποψη, όμως, δεν είναι αποδεκτή. Η πιο σωστή εκδοχή είναι ότι η λέξη Σανταΐ προέρχεται από τη ρίζα σαντάντ [σαδάδ], που σημαίνει, όπως και στην αραβική, “είμαι δυνατός ή ισχυρός”».—Βλέπε επίσης Το Αναλυτικό Εβραϊκό και Χαλδαϊκό Λεξικό (The Analytical Hebrew and Chaldee Lexicon), του Μπέντζαμιν Ντέιβιντσον, σ. 702.

Η λέξη σαδάδ στο κείμενο της Αγίας Γραφής συνήθως υποδηλώνει βίαιη δύναμη, όπως αυτή που μεταχειρίζεται κάποιος για να λεηλατήσει. (Παράβαλε Ψλ 17:9· Παρ 11:3.) Το εδάφιο Ησαΐας 13:6 αναφέρει: «Θρηνήστε γοερά, γιατί η ημέρα του Ιεχωβά πλησιάζει! Ως λεηλασία [κεσόδ] από τον Παντοδύναμο [μισΣανταΐ] θα έρθει». Παρότι στις Γραφές αυτή η ρίζα ενέχει κατά βάση το στοιχείο της βίαιης δράσης, μερικοί λόγιοι επισημαίνουν ότι η αρχική της σημασία ή η κύρια έννοιά της ήταν απλώς «είμαι δυνατός» ή «ενεργώ με δύναμη». Η Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια ([The Jewish Encyclopedia] 1976, Τόμ. 9, σ. 162) δηλώνει: «Είναι όμως πιθανό ότι αρχικά η λέξη ενείχε την έννοια της “επικρατούσας” ή “υπερισχύουσας δύναμης”, έννοια που πιθανώς παραμένει και στο θεϊκό [τίτλο]».

Ο Ιεχωβά χρησιμοποίησε τον τίτλο «ο Θεός ο Παντοδύναμος» (’Ελ Σανταΐ) όταν έδωσε στον Αβραάμ την υπόσχεση αναφορικά με τη γέννηση του Ισαάκ, μια υπόσχεση που προϋπέθετε από μέρους του Αβραάμ μεγάλη πίστη στο ότι ο Θεός είχε τη δύναμη να την πραγματοποιήσει. Ο τίτλος αυτός χρησιμοποιήθηκε αργότερα σε περιπτώσεις όπου αναφέρεται ότι ο Θεός θα ευλογούσε τον Ισαάκ και τον Ιακώβ ως κληρονόμους της Αβραμιαίας διαθήκης.—Γε 17:1· 28:3· 35:11· 48:3.

Σε αρμονία με αυτό, ο Ιεχωβά μπορούσε να πει αργότερα στον Μωυσή: «Εμφανιζόμουν στον Αβραάμ, στον Ισαάκ και στον Ιακώβ ως Θεός Παντοδύναμος [μπε’Ελ Σανταΐ], αλλά ως προς το όνομά μου Ιεχωβά δεν έκανα τον εαυτό μου γνωστό σε αυτούς». (Εξ 6:3) Αυτό δεν μπορεί να σημαίνει ότι το όνομα Ιεχωβά ήταν άγνωστο σε αυτούς τους πατριάρχες, δεδομένου ότι το χρησιμοποιούσαν συχνά τόσο οι ίδιοι όσο και άλλοι πριν από αυτούς. (Γε 4:1, 26· 14:22· 27:27· 28:16) Στην πραγματικότητα, στο βιβλίο της Γένεσης το οποίο αφηγείται τη ζωή των πατριαρχών, η λέξη «Παντοδύναμος» υπάρχει μόνο 6 φορές, ενώ το προσωπικό όνομα Ιεχωβά είναι γραμμένο στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο 172 φορές. Ενώ αυτοί οι πατριάρχες, όμως, είχαν φτάσει στο σημείο να εκτιμήσουν από προσωπική πείρα το γεγονός ότι ο Θεός είχε το δικαίωμα και τα προσόντα να φέρει τον τίτλο «Παντοδύναμος Θεός», δεν είχαν την ευκαιρία να εκτιμήσουν την πλήρη έννοια και τις προεκτάσεις του προσωπικού του ονόματος, Ιεχωβά. Σχετικά με αυτό, Το Εικονογραφημένο Λεξικό της Βίβλου ([The Illustrated Bible Dictionary] Τόμ. 1, σ. 572) σχολιάζει: «Η παλαιότερη αποκάλυψη, στους Πατριάρχες, αφορούσε υποσχέσεις που ανάγονταν στο απώτερο μέλλον και προϋπέθετε ότι αυτοί θα έπρεπε να είναι βέβαιοι πως Εκείνος, ο Γιαχβέ, θα ήταν ένας Θεός (’ελ) ικανός (μια πιθανή έννοια του σανταΐ) να τις εκπληρώσει. Η αποκάλυψη στη βάτο ήταν μεγαλύτερη και πιο προσωπική, καθώς η δύναμη του Θεού και παράλληλα η άμεση και συνεχής παρουσία του κοντά τους εμπερικλείονταν στο οικείο όνομα Γιαχβέ».—Επιμέλεια Τζ. Ντ. Ντάγκλας, 1980.

Η δύναμη υποδηλώνει ισχύ ή ενέργεια για την εκτέλεση και την πραγματοποίηση κάποιου σκοπού, καθώς και για την υπερνίκηση εμποδίων ή εναντίωσης, και η παντοδυναμία του Ιεχωβά καταδεικνύει την ακαταμάχητη ισχύ που διαθέτει αυτός για την πραγματοποίηση του σκοπού του. Ενίοτε ο θεϊκός τίτλος «ο Παντοδύναμος» συνδέεται με βίαιη δράση, όπως στο εδάφιο Ψαλμός 68:14, όπου αναφέρεται ότι εκείνος “διασκορπίζει τους βασιλιάδες”, επίσης στο εδάφιο Ιωήλ 1:15, το οποίο περιγράφει τη «λεηλασία [σοδ] από τον Παντοδύναμο [μιΣανταΐ]» που θα λάβει χώρα την «ημέρα του Ιεχωβά», και στο εδάφιο Ησαΐας 13:6, το οποίο παρατέθηκε παραπάνω. Ο τίτλος παρέχει επίσης τη διαβεβαίωση ότι Εκείνος έχει την ικανότητα να ευλογεί (Γε 49:25) και αποτελεί εγγύηση ασφάλειας για όσους εμπιστεύονται σε Αυτόν: «Όποιος κατοικεί στο μυστικό τόπο του Υψίστου θα εξασφαλίσει διαμονή κάτω από τη σκιά του Παντοδυνάμου».—Ψλ 91:1.

Στο βιβλίο του Ιώβ, η λέξη Σανταΐ υπάρχει 31 φορές και χρησιμοποιείται από όλα τα πρόσωπα της υπόθεσης που παρουσιάζεται. Εκεί παρουσιάζεται η δύναμη που έχει ο Ιεχωβά να τιμωρεί ή να καταφέρει πλήγματα (Ιωβ 6:4· 27:13-23), έτσι ώστε εκείνοι που λένε: «Τι είναι ο Παντοδύναμος για να τον υπηρετούμε και τι μας ωφελεί που ήρθαμε σε επαφή μαζί του;», και οι οποίοι βασίζονται κατά συνέπεια στη δική τους δύναμη, μπορούν να αναμένουν ότι θα πιουν από «την οργή του Παντοδυνάμου». (Ιωβ 21:15, 16, 20) Επομένως, ο Παντοδύναμος αξίζει το δέος, ακόμη και το φόβο, εφόσον το θέλημά του δεν μπορεί να αγνοηθεί ούτε ο νόμος του να παραβιαστεί ατιμωρητί (Ιωβ 6:14· 23:15, 16· 31:1-3), αν και η εκδήλωση της δύναμής του δεν γίνεται αμέσως φανερή. (Ιωβ 24:1-3, 24· παράβαλε Εξ 9:14-16· Εκ 8:11-13.) Παρ’ όλα αυτά, η δύναμή του και η κραταιότητά του χρησιμοποιούνται πάντοτε με τρόπο που συμβαδίζει απόλυτα με την κρίση και τη δικαιοσύνη, ποτέ ανεξέλεγκτα, ασύδοτα, σπασμωδικά ή ανεύθυνα. (Ιωβ 34:10, 12· 35:13· 37:23, 24) Ως εκ τούτου, οι άνθρωποι δεν μπορούν δικαιολογημένα να διαμάχονται μαζί του ή να τον επικρίνουν. (Ιωβ 40:2-5) Όσοι ασκούν δικαιοσύνη μπορούν να τον πλησιάζουν με πεποίθηση και να απολαμβάνουν προσωπική σχέση μαζί του. (Ιωβ 13:3· 29:4, 5· 31:35-37) Ως ο Δημιουργός, αυτός είναι η Πηγή της ζωής και της σοφίας.—Ιωβ 32:8· 33:4.

Στην προφητεία του εδαφίου Ησαΐας 9:6 η οποία αναφέρεται στον Μεσσία, ο τίτλος «Κραταιός Θεός» εφαρμόζεται στον υποσχεμένο Άρχοντα Ειρήνης. Εντούτοις αυτή η έκφραση αποτελεί απόδοση της εβραϊκής φράσης ’Ελ Γκιμπώρ, και όχι ’Ελ Σανταΐ, όπως στα παραπάνω εδάφια.

Η Λέξη του Πρωτότυπου Ελληνικού Κειμένου. Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές η λέξη Παντοκράτωρ εμφανίζεται δέκα φορές, από τις οποίες οι εννιά βρίσκονται στο βιβλίο της Αποκάλυψης. Η λέξη σημαίνει κατά βάση «Παντοδύναμος» ή «Πανίσχυρος». Η χρήση της λέξης στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές ενισχύει την άποψη ότι ο εβραϊκός όρος Σανταΐ σημαίνει «Παντοδύναμος», διότι αλλιώς δεν θα υπήρχε αντίστοιχος όρος για τη λέξη Παντοκράτωρ στις Εβραϊκές Γραφές.

Στο εδάφιο 2 Κορινθίους 6:18 ο Παύλος παραθέτει από τις Εβραϊκές Γραφές, προτρέποντας τους Χριστιανούς να αποφεύγουν την ψεύτικη λατρεία και τη χρήση άψυχων, ανίσχυρων ειδώλων, προκειμένου να έχουν τα προσόντα να είναι παιδιά του “Παντοδυνάμου [Παντοκράτωρ, Κείμενο]”. Λαβαίνοντας υπόψη τα εδάφια που παραθέτει ο απόστολος, είναι προφανές ότι εδώ ο τίτλος εφαρμόζεται στον Ιεχωβά Θεό.

Παρόμοια, σε ολόκληρο το βιβλίο της Αποκάλυψης ο τίτλος Παντοκράτωρ εφαρμόζεται στον Δημιουργό και Βασιλιά της Αιωνιότητας, τον Ιεχωβά, όπως για παράδειγμα στον “ύμνο του Μωυσή, του δούλου του Θεού, και στον ύμνο του Αρνιού [του Ιησού Χριστού]”, ο οποίος χαιρετίζει τον Ιεχωβά Θεό ως εκείνον που αξίζει τη λατρεία και το φόβο όλων των εθνών. (Απ 15:3· παράβαλε Απ 21:22.) Το ότι ο τίτλος εφαρμόζεται στον Ιεχωβά Θεό φαίνεται στο εδάφιο Αποκάλυψη 19:6 από τη χρήση της έκφρασης Αλληλούια (Αινείτε τον Γιαχ!). Επιπλέον, η έκφραση «Εκείνος που είναι και που ήταν και που έρχεται» (Απ 1:8· 4:8) υποδεικνύει σαφώς τον Θεό της αιωνιότητας (Ψλ 90:2), ο οποίος, όχι μόνο «ήταν» ο Παντοδύναμος κατά την αρχαιότητα, αλλά και παραμένει ο Παντοδύναμος, και «έρχεται» υπό αυτή του την ιδιότητα, εκδηλώνοντας την παντοδυναμία του. Και σε αυτή την περίπτωση υποδηλώνεται βίαιη δράση, η οποία λαβαίνει χώρα αφού πάρει “τη μεγάλη του δύναμη” για να κυβερνήσει ως βασιλιάς, καθώς εκφράζει την οργή του κατά των εναντιούμενων εθνών στον «πόλεμο της μεγάλης ημέρας του Θεού του Παντοδύναμου». (Απ 11:17, 18· 16:14) Ο Γιος του, ο Χριστός Ιησούς, «Ο Λόγος του Θεού», παρουσιάζεται ως εκφραστής αυτής της «οργής του Θεού του Παντοδύναμου» εναντίον των εθνών από τη θέση που κατέχει ως βασιλιάς χρισμένος από τον Θεό. (Απ 19:13-16) Ωστόσο, τέτοιες δυναμικές εκφράσεις των δικαστικών αποφάσεων του Θεού παραμένουν σε πλήρη αρμονία με τους κανόνες του περί αλήθειας και δικαιοσύνης.—Απ 16:5-7· βλέπε ΘΕΟΣ.

ΠΑΟΥ

(Παού).

Τοποθεσία στον Εδώμ, όπου κάποιος Βασιλιάς Αδάρ (Αδάδ) είχε προφανώς τη βασιλική του κατοικία. (Γε 36:31, 39· 1Χρ 1:43, 50) Η θέση της Παού είναι άγνωστη σήμερα.

ΠΑΠΠΟΥΔΕΣ

Οι γονείς του πατέρα και/ή της μητέρας κάποιου. Η λέξη «παππούδες», όπως επίσης οι λέξεις «παππούς» και «γιαγιά», εμφανίζεται σπάνια σε μεταφράσεις της Αγίας Γραφής. Η λέξη «γιαγιά» στα εδάφια 1 Βασιλέων 15:10, 13 αποτελεί μετάφραση της λέξης που σημαίνει επίσης «μητέρα», και ορθά αποδίδεται έτσι, εφόσον η Μααχά ήταν γιαγιά του Ασά, όχι μητέρα του. (1Βα 15:1, 2, 8) Φαίνεται ότι, στη διάρκεια της βασιλείας του Ασά, η Μααχά εξακολούθησε να κατέχει τη θέση της βασιλομήτορος ώσπου απομακρύνθηκε εξαιτίας της ειδωλολατρίας της. (1Βα 15:13) Αντίστοιχα, σε μερικές περιπτώσεις η λέξη «πατέρας» υποδήλωνε έναν παππού ή προπάτορα. (Γε 28:13· 2Σα 9:7) Αντί της λέξης «παππούς» χρησιμοποιείται επίσης η έκφραση “ο πατέρας της μητέρας”.—Γε 28:2· Κρ 9:1.

Τα «παιδιά ή εγγόνια», λέει ο απόστολος Παύλος, πρέπει «να αποδίδουν την οφειλόμενη ανταμοιβή στους γονείς τους και στους παππούδες [προγόνοις, Κείμενο] τους». (1Τι 5:4) Στο εδάφιο 2 Τιμόθεο 1:3 η ίδια λέξη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου (προγόνων) αποδίδεται «προπάτορες». Η γιαγιά (μάμμη, Κείμενο) του Τιμόθεου, η Λωίδα, επαινείται για την «ανυπόκριτη πίστη» της, και η ίδια προφανώς συνέβαλε στην καλλιέργεια της πίστης του Τιμόθεου και στην πνευματική του ανάπτυξη.—2Τι 1:5· 3:14, 15.

ΠΑΠΥΡΟΣ

[εβρ., γκόμε’].

Μεγάλο υδρόβιο φυτό που ανήκει στην οικογένεια Κυπερίδες. Έχει αιχμηρό τριγωνικό στέλεχος, ή αλλιώς βλαστό, που φύεται σε ρηχά νερά φτάνοντας σε ύψος τα 2 ως 6 μ. και σχηματίζει στην κορυφή έναν θύσανο ή χαίτη από λεπτά και στενά φύλλα. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 544) Από το φυτό αυτό κατασκευάζονταν διάφορα αντικείμενα, καθώς και ένα είδος γραφικής ύλης.

Ο πάπυρος (κύπερος ο πάπυρος [Cyperus papyrus]) ευδοκιμεί σε ρηχά, στάσιμα νερά—στα έλη—και στις όχθες βραδυκίνητων ποταμών, όπως ο κάτω Νείλος, όπου κάποτε αφθονούσε, ενώ τώρα έχει σχεδόν εκλείψει. Ο Βιλδάδ ρώτησε τον Ιώβ: «Ψηλώνει ο πάπυρος αν δεν είναι σε ελώδη τόπο;»—Ιωβ 8:11· Ησ 35:7.

Επειδή τα στελέχη του παπύρου επιπλέουν στο νερό, η μητέρα του Μωυσή, θέλοντας να αποτρέψει το θάνατό του όταν αυτός ήταν βρέφος, τον έβαλε μέσα σε «ένα κιβώτιο από πάπυρο» αλειμμένο με άσφαλτο και πίσσα, το οποίο και άφησε να παρασύρει ο Νείλος Ποταμός. (Εξ 2:3) Από πάπυρο κατασκευάζονταν επίσης μεγάλα σκάφη, κατάλληλα για μακρινά ταξίδια. (Ησ 18:2) Για να κατασκευαστούν αυτά τα σκάφη μπορεί να χρησιμοποιούνταν δεμάτια από στελέχη παπύρων δεμένα μεταξύ τους. Τα σκάφη ήταν στενά στις άκρες, αλλά τα ζυγά είχαν αρκετό πλάτος ώστε να μπορούν να στέκονται πάνω σε αυτά οι επιβάτες. Το 1970, ο Θορ Χάιερνταλ και μια ομάδα συντρόφων του διένυσαν χιλιάδες μίλια στον Ατλαντικό με ένα τέτοιο σκάφος.

Χρησιμοποιούνταν ως Γραφική Ύλη. Όταν οι Αιγύπτιοι επεξεργάζονταν τον πάπυρο για να τον μετατρέψουν σε γραφική ύλη, ακολουθούσαν μια αρκετά απλή τεχνική. Κατά τη συλλογή των στελεχών, το καλύτερο τμήμα θεωρούνταν αυτό που είχε παχιά εντεριώνη (ψίχα), δηλαδή αυτό που αναπτυσσόταν κάτω από την επιφάνεια του νερού, επειδή απέδιδε την πλατύτερη και λευκότερη πρώτη ύλη. Αφαιρούσαν τον εξωτερικό φλοιό και έκοβαν τους εναπομείναντες πυρήνες εντεριώνης σε βολικά κομμάτια μήκους 40 ως 45 εκ. Μετά τεμάχιζαν την κυτταρική εντεριώνη σε πλατιές, αλλά πολύ λεπτές, λωρίδες. Στη συνέχεια, τοποθετούσαν τις λωρίδες κάθετα πάνω σε λεία επιφάνεια έτσι ώστε να επικαλύπτουν λίγο η μία την άλλη. Πάνω στις κάθετες αυτές λωρίδες τοποθετούσαν οριζόντια μια άλλη στρώση λωρίδων. Με κόπανους χτυπούσαν τις στρώσεις μέχρι να σχηματίσουν ένα ενιαίο φύλλο. Κατόπιν, αφού πρώτα άφηναν τα φύλλα να στεγνώσουν στον ήλιο, τα έκοβαν στο επιθυμητό μέγεθος. Τέλος, τα λείαιναν και τα γυάλιζαν με ελαφρόπετρα, όστρακα ή ελεφαντόδοντο. Με αυτή την τεχνική παραγόταν ένα είδος γραφικής ύλης αρκετά ανθεκτικό, εύκαμπτο, σχεδόν λευκό, καθώς επίσης διαθέσιμο σε πολλά μεγέθη και ποιότητες. Συνήθως έγραφαν στην πλευρά που είχε τις οριζόντιες λωρίδες, αν και μερικές φορές χρησιμοποιούσαν και την πίσω πλευρά για να ολοκληρώσουν τα γραφόμενά τους. Τα σημεία όπου ενώνονταν οι λωρίδες καθοδηγούσαν το χέρι του γραφέα, καθώς αυτός χρησιμοποιούσε καλαμένια πένα και υγρό γραφής φτιαγμένο από κόμμι, αιθάλη και νερό.

Αυτά τα φύλλα παπύρου μπορούσαν να κολληθούν στις άκρες τους και να ενωθούν ώστε να σχηματιστεί ρόλος, ο οποίος συνήθως αποτελούνταν από 20 φύλλα. Ή μπορούσαν να διπλωθούν ώστε να δημιουργηθούν σελίδες και να σχηματιστεί ο κώδικας, ο οποίος έμοιαζε με βιβλίο και έγινε δημοφιλής μεταξύ των πρώτων Χριστιανών. Ο μέσος ρόλος είχε μήκος περίπου 4 ως 6 μ., μολονότι έχει διασωθεί ένας ρόλος μήκους 40,5 μ. Η αρχαία ελληνική λέξη βίβλος προσδιόριζε αρχικά τη μαλακή εντεριώνη του εν λόγω φυτού, δηλαδή του παπύρου, αλλά αργότερα χρησιμοποιήθηκε με τη σημασία του βιβλίου. (Ματ 1:1· Μαρ 12:26) Η λέξη βιβλίον, υποκοριστικό της λέξης βίβλος, σήμαινε κατά κυριολεξία «βιβλιαράκι». (2Τι 4:13, Κείμενο) Μια φοινικική πόλη ονομάστηκε Βύβλος από τότε που έγινε σημαντικό κέντρο επεξεργασίας παπύρου.

Οι ρόλοι από πάπυρο χρησιμοποιούνταν ευρέως μέχρι τις αρχές του δεύτερου αιώνα Κ.Χ., οπότε και άρχισε να τους υποσκελίζει ο κώδικας από πάπυρο. Μεταγενέστερα, τον τέταρτο αιώνα, η δημοτικότητα του παπύρου άρχισε να φθίνει και τον αντικατέστησε σε μεγάλο βαθμό ένα ανθεκτικότερο είδος γραφικής ύλης, η περγαμηνή vellum.

Ως γραφική ύλη, ο πάπυρος παρουσίαζε ένα σοβαρό μειονέκτημα—δεν ήταν πολύ ανθεκτικός. Η υγρασία τον έφθειρε, ενώ όταν αποθηκευόταν σε υπερβολικά ξηρό περιβάλλον γινόταν πολύ εύθρυπτος. Μέχρι το 18ο αιώνα Κ.Χ., επικρατούσε η αντίληψη ότι όλα τα αρχαία χειρόγραφα σε πάπυρο είχαν χαθεί. Ωστόσο, στα τέλη του 19ου αιώνα, ήρθαν στο φως αρκετοί πολύτιμοι Βιβλικοί πάπυροι. Σχετικές ανακαλύψεις έχουν γίνει κυρίως στην Αίγυπτο και στην περιοχή γύρω από τη Νεκρά Θάλασσα, μέρη τα οποία διαθέτουν το ιδανικό ξηρό κλίμα που είναι απαραίτητο για τη διατήρηση των παπύρων. Ορισμένοι από τους Βιβλικούς παπύρους που βρέθηκαν σε αυτές τις τοποθεσίες χρονολογούνται ακόμη και από το δεύτερο ή τον πρώτο αιώνα Π.Κ.Χ.

Πολλά από αυτά τα ανακαλυφθέντα χειρόγραφα σε πάπυρο προσδιορίζονται με την ονομασία «πάπυρος» ή «πάπυροι», όπως ο Πάπυρος Νας, του πρώτου ή δεύτερου αιώνα Π.Κ.Χ., ο Πάπυρος Ράιλαντς iii. 458 (δεύτερος αιώνας Π.Κ.Χ.) και ο Πάπυρος Τσέστερ Μπίτι Αρ. 1 (του τρίτου αιώνα Κ.Χ.).

ΠΑΡΑΒΑΣΗ

Βλέπε ΑΜΑΡΤΙΑ.

ΠΑΡΑΒΟΛΕΣ

Η λέξη παραβολή του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου (κατά κυριολεξία, «τοποθέτηση δίπλα ή μαζί») έχει ευρύ εννοιολογικό φάσμα που μπορεί να περιλαμβάνει την έννοια της σύγκρισης, της αναλογίας και, σε πολλές περιπτώσεις, της παροιμίας. Ωστόσο, η λέξη παραβολή καλύπτει περισσότερα πράγματα από μια απλή παροιμία, η οποία διατυπώνει κάποια αλήθεια με εκφραστική και συνήθως μεταφορική γλώσσα. Επίσης, η λέξη παραβολή εμπεριέχει περισσότερα από μια σύντομη, συχνά φανταστική, ιστορία από την οποία εξάγεται κάποια ηθική ή πνευματική αλήθεια.

Το ότι οι Γραφές χρησιμοποιούν τη λέξη παραβολή με ευρεία έννοια φαίνεται από τα εδάφια Ματθαίος 13:34, 35, όπου ο Ματθαίος επισημαίνει ότι είχε προειπωθεί για τον Ιησού Χριστό πως θα μιλούσε με «παραβολές». Το εδάφιο Ψαλμός 78:2, από το οποίο παρέθεσε εδώ ο Ματθαίος, κάνει λόγο για «παροιμιώδεις φράσεις» (εβρ., μασάλ), αλλά για αυτόν τον όρο ο Ευαγγελιστής χρησιμοποίησε την ελληνική λέξη παραβολή. Όπως υποδηλώνει η κυριολεκτική έννοια της ελληνικής λέξης, η παραβολή αποτελούσε μέσο διδασκαλίας ή μετάδοσης μιας ιδέας, μέθοδο με την οποία εξηγούνταν κάτι “τοποθετούμενο δίπλα” σε κάτι παρόμοιο.—Παράβαλε Μαρ 4:30.

Άλλο παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιείται η λέξη παραβολή βρίσκουμε στα εδάφια Εβραίους 9:9 και 11:19. Στο πρώτο από αυτά η σκηνή της μαρτυρίας, την οποία χρησιμοποιούσε ο Ισραήλ στην έρημο, αποκαλείται από τον απόστολο Παύλο «παραβολή [«τύπος», KJ, ΒΑΜ· «συμβολική», AT, RS, ΔΕΛ] για τον προσδιορισμένο καιρό». Στο δεύτερο εδάφιο ο απόστολος αναφέρει ότι ο Αβραάμ έλαβε ξανά τον Ισαάκ από τους νεκρούς «με παραβολικό τρόπο» (ἐν παραβολῇ, Κείμενο· «συμβολικά μιλώντας», JB, RS, ΕΜΖ). Επίσης, η φράση: «Γιατρέ, θεράπευσε τον εαυτό σου» χαρακτηρίζεται και αυτή «παραβολή».—Λου 4:23.

Ένας άλλος συναφής όρος είναι η λέξη «αλληγορία», δηλαδή η εκτενής μεταφορά στην οποία μια αλληλουχία ενεργειών συμβολίζει άλλες ενέργειες, ενώ οι χαρακτήρες αποτελούν συνήθως εξεικονιστικούς τύπους ή προσωποποιήσεις. Ο Παύλος χρησιμοποιεί τύπο του ρήματος ἀλληγορέω στο εδάφιο Γαλάτες 4:24 σχετικά με τον Αβραάμ, τη Σάρρα και την Άγαρ, που μεταφράζεται «είναι κατά αλληγορίαν» (ΒΑΜ), «έχουν αλληγορική σημασία» (ΔΕΛ) και «αποτελούν συμβολικό δράμα» (ΜΝΚ).

Ο απόστολος Ιωάννης επίσης χρησιμοποίησε έναν διαφορετικό όρο (παροιμία) που μπορεί να σημαίνει «παραβολή». (Ιωα 10:6· 16:25, 29) Ο όρος αυτός μεταφράζεται με διάφορους τρόπους: «σχήμα λόγου», «μεταφορική γλώσσα», «παροιμία», «παρομοίωση» και «παραβολή» (AT, KJ, ΜΝΚ, ΒΑΜ, ΦΙΛ). Ο Πέτρος χρησιμοποίησε τον ίδιο όρο μιλώντας για το σκύλο που επιστρέφει στον εμετό του και το γουρούνι που επιστρέφει στο κύλισμα μέσα στο βούρκο.—2Πε 2:22.

Αποτελεσματικότητα. Ως ισχυρή μέθοδος διδασκαλίας, οι παραβολές είναι αποτελεσματικές με πέντε τουλάχιστον τρόπους: (1) Αιχμαλωτίζουν και κρατούν την προσοχή, καθώς λίγα πράγματα κεντρίζουν το ενδιαφέρον όσο μια εμπειρία ή μια ιστορία. Ποιος δεν ξέρει τις παραβολές του άσωτου γιου και του χαμένου προβάτου; (2) Διεγείρουν την ικανότητα σκέψης. Μια από τις καλύτερες διανοητικές ασκήσεις είναι να αναζητάει κανείς τη σημασία μιας σύγκρισης, να προσπαθεί να αντιληφθεί τις γενικές αλήθειες που παρουσιάζονται μέσα από αυτήν. (3) Διεγείρουν συναισθήματα και, μέσω της συνήθως εμφανούς πρακτικής εφαρμογής που έχουν οι αλήθειες στον ακροατή, αγγίζουν τη συνείδηση και την καρδιά. (4) Βοηθούν τη μνήμη, διότι αργότερα μπορεί κανείς να ανασυνθέσει την ιστορία και να βρει την εφαρμογή της. (5) Διαφυλάττουν την αλήθεια, εφόσον έχουν πάντα εφαρμογή και είναι κατανοητές σε κάθε εποχή. Αυτό συμβαίνει επειδή ασχολούνται με τη ζωή και τη φύση, ενώ οι λέξεις μπορεί να αλλάζουν νόημα. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο οι Γραφικές αλήθειες παραμένουν σαφέστατες και σήμερα, όπως ακριβώς ήταν όταν ειπώθηκαν ή γράφτηκαν.

Σκοποί. Ο πρώτιστος σκοπός όλων των παραβολών είναι, σύμφωνα με ό,τι προαναφέρθηκε, να διδάξουν. Αλλά οι παραβολές της Αγίας Γραφής εξυπηρετούν και άλλους σκοπούς:

(1) Το γεγονός ότι κάποιος πρέπει μερικές φορές να εμβαθύνει για να αντιληφθεί το πλήρες, βαθύ νόημά τους που αγγίζει την καρδιά τείνει να απωθεί όσους δεν αγαπούν τον Θεό αλλά έχουν απλώς επιφανειακό ενδιαφέρον και επομένως δεν επιθυμούν την αλήθεια με την καρδιά τους. (Ματ 13:13-15) Ο Θεός δεν συγκεντρώνει τέτοια άτομα. Οι παραβολές υποκινούσαν τους ταπεινούς να ζητούν περαιτέρω εξηγήσεις, ενώ οι υπερήφανοι αρνούνταν να κάνουν κάτι τέτοιο. Ο Ιησούς έλεγε: «Αυτός που έχει αφτιά ας ακούει», και μολονότι οι περισσότεροι από τα πλήθη που τον άκουγαν έφευγαν, οι μαθητές έρχονταν και ζητούσαν να μάθουν την εξήγηση.—Ματ 13:9, 36.

(2) Οι παραβολές κρύβουν τις αλήθειες από όσους θα μπορούσαν να τις χρησιμοποιήσουν με εσφαλμένο τρόπο και θα ήθελαν να παγιδέψουν τους υπηρέτες του Θεού. Ο Ιησούς απάντησε στην παραπλανητική ερώτηση των Φαρισαίων με την παραβολή για το νόμισμα του φόρου καταλήγοντας: «Αποδώστε, λοιπόν, αυτά που είναι του Καίσαρα στον Καίσαρα, αλλά αυτά που είναι του Θεού στον Θεό». Αφέθηκε στους εχθρούς του Ιησού να κάνουν μόνοι τους εφαρμογή της παραβολής, αλλά οι μαθητές του κατανόησαν πλήρως την αρχή της ουδετερότητας που εκτέθηκε με αυτήν.—Ματ 22:15-21.

(3) Επειδή επαφίεται στον ακροατή να εφαρμόσει τις αρχές της παραβολής στον εαυτό του, αυτή μπορεί να του μεταδώσει σαφές μήνυμα προειδοποίησης και επίπληξης, ενώ συγχρόνως του αφαιρεί κάθε βάση για να αντικρούσει τον ομιλητή. Με άλλα λόγια, ο καθένας μπορούσε να καταλάβει αν κάτι από τα λεγόμενα εφαρμοζόταν στον ίδιο. Όταν οι Φαρισαίοι επέκριναν τον Ιησού επειδή έτρωγε με εισπράκτορες φόρων και αμαρτωλούς, εκείνος απάντησε: «Δεν χρειάζονται γιατρό οι υγιείς αλλά οι άρρωστοι. Πηγαίνετε, λοιπόν, και μάθετε τι σημαίνει: “Έλεος θέλω και όχι θυσία”. Διότι ήρθα να καλέσω, όχι δίκαιους ανθρώπους, αλλά αμαρτωλούς».—Ματ 9:11-13.

(4) Ακόμη και όταν αποσκοπούν στο να διορθώσουν τον ακροατή, οι παραβολές μπορούν να υπερπηδήσουν τυχόν προκατάληψη από μέρους του, μη αφήνοντάς την να συσκοτίσει τη διάνοιά του, και έτσι να έχουν περισσότερη απήχηση από όση θα είχε μια απλή δήλωση. Αυτό συνέβη όταν ο Βασιλιάς Δαβίδ έτεινε ευήκοο αφτί καθώς τον έλεγχε ο Νάθαν για την αμαρτία του σε σχέση με τη Βηθ-σαβεέ και τον Ουρία. (2Σα 12:1-14) Συνέβη επίσης όταν χρησιμοποιήθηκε μια παραβολή για να κάνει τον πονηρό Βασιλιά Αχαάβ να σταθμίσει εν αγνοία του τις αρχές που περιλαμβάνονταν στην ανυπακοή που εκδήλωσε ο ίδιος χαρίζοντας τη ζωή στον Βασιλιά Βεν-αδάδ της Συρίας, έναν εχθρό του Θεού, και να εκφέρει κρίση που ήταν καταδικαστική για τον εαυτό του.—1Βα 20:34, 38-43.

(5) Οι παραβολές μπορούν να υποκινήσουν σε δράση προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, κάνοντας τους ακροατές να δείξουν «τον πραγματικό τους εαυτό», δηλαδή να φανερώσουν αν είναι γνήσιοι υπηρέτες του Θεού ή όχι. Όταν ο Ιησούς είπε: «Αυτός που τρώει τη σάρκα μου και πίνει το αίμα μου έχει αιώνια ζωή», «πολλοί από τους μαθητές του γύρισαν στα πράγματα που βρίσκονταν πίσω και δεν περπατούσαν πια μαζί του». Με αυτόν τον τρόπο ο Ιησούς «ξεχώρισε την ήρα από το σιτάρι», απομακρύνοντας όσους δεν πίστευαν με την καρδιά τους.—Ιωα 6:54, 60-66.

Κατάλληλη Άποψη και Προσέγγιση. Οι παραβολές της Αγίας Γραφής είναι πολυδιάστατες. Διατυπώνουν αρχές, τις διευκρινίζουν και πολλές φορές έχουν προφητική σημασία και εφαρμογή. Επιπλέον, μερικές είχαν κάποια προφητική σημασία για την εποχή στην οποία ειπώθηκαν ή λίγο αργότερα, ενώ μερικές επρόκειτο να έχουν επιπρόσθετη εκπλήρωση στο απώτερο μέλλον.

Οι γενικές παρανοήσεις που μπορεί να εμποδίσουν την κατανόηση των παραβολών της Αγίας Γραφής είναι δύο. Η μία είναι το να νομίζει κανείς ότι όλες οι παραβολές είναι απλώς καλές ιστορίες, παραδείγματα ή μαθήματα. Λόγου χάρη, μερικοί θεωρούν ότι η παραβολή του άσωτου γιου είναι απλώς ένα ωραίο διήγημα, ενώ η παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου, παράδειγμα μεταθανάτιας αμοιβής και τιμωρίας.

Σχετικά με αυτό, ας σημειωθεί επίσης ότι οι παραβολές, μολονότι αντλούνταν από τη ζωή και τη φύση, δεν ήταν κατ’ ανάγκην πραγματικά περιστατικά. Παρότι μερικές αρχίζουν με τις λέξεις: «Κάποτε», «Ένας άνθρωπος είχε», «Ήταν ένας άνθρωπος», «Κάποιος άνθρωπος ήταν» ή παρόμοιες εκφράσεις, οι παραβολές επινοούνταν από τον ομιλητή υπό την επενέργεια του πνεύματος του Θεού και ήταν αυτό που λέει το όνομά τους—παραβολές. (Κρ 9:8· Ματ 21:28, 33· Λου 16:1, 19) Για τον Ιησού Χριστό ειπώθηκε: «Όλα αυτά τα είπε ο Ιησούς στα πλήθη με παραβολές. Και χωρίς παραβολή δεν τους μιλούσε».—Ματ 13:34· Μαρ 4:33, 34.

Ένα δεύτερο εμπόδιο στην κατανόηση είναι η σχολαστική εφαρμογή της παραβολής, το να προσπαθεί κανείς να αποδώσει συμβολική σημασία σε κάθε λεπτομέρεια της αφήγησης των κατά γράμμα γεγονότων κάνοντας αυθαίρετη εφαρμογή ή ερμηνεία.

Η ορθή προσέγγιση προϋποθέτει το να διαβάσει κανείς πρώτα τα συμφραζόμενα και να εξακριβώσει τα πλαίσια στα οποία ειπώθηκε η παραβολή, διερωτώμενος: Ποιες ήταν οι δεδομένες συνθήκες και περιστάσεις; Για παράδειγμα, όταν οι άρχοντες και ο λαός του Ισραήλ αποκαλούνται αντίστοιχα «ηγεμόνες των Σοδόμων» και “λαός των Γομόρρων”, το μυαλό μας πηγαίνει σε έναν λαό που ήταν ένοχος χονδροειδούς αμαρτίας εναντίον του Ιεχωβά. (Ησ 1:10· Γε 13:13· 19:13, 24) Όταν ο ψαλμωδός προσεύχεται στον Ιεχωβά να κάνει στους εχθρούς του Θεού και του λαού Του «όπως στον Μαδιάμ», μας έρχεται στο νου η πανωλεθρία που υπέστησαν εκείνοι οι δυνάστες του λαού του Θεού, από τους οποίους θανατώθηκαν περισσότεροι από 120.000.—Ψλ 83:2, 3, 9-11· Κρ 8:10-12.

Επίσης, είναι συνήθως διαφωτιστικό το να γνωρίζει κάποιος το Νόμο, τα έθιμα και τις συνήθειες, καθώς και το γλωσσικό ιδίωμα της εποχής. Για παράδειγμα, η γνώση του Νόμου μάς βοηθάει να καταλάβουμε την παραβολή για το συρόμενο δίχτυ. (Ματ 13:47-50) Το γεγονός ότι στην Παλαιστίνη πλήρωναν εκείνη την εποχή φόρο για τα καρποφόρα δέντρα ενώ έκοβαν όσα ήταν μη παραγωγικά μάς βοηθάει να καταλάβουμε γιατί έκανε ο Ιησούς μια άκαρπη συκιά να ξεραθεί ώστε να τη χρησιμοποιήσει παραβολικά.—Ματ 21:18-22.

Τέλος, δεν πρέπει να δίνεται αυθαίρετη ερμηνεία στα συστατικά στοιχεία μιας παραβολής, ερμηνεία που βασίζεται σε προσωπικές απόψεις ή στη φιλοσοφία. Για τους Χριστιανούς διατυπώνεται ο κανόνας: «Τα πράγματα του Θεού κανείς δεν τα έχει γνωρίσει εκτός από το πνεύμα του Θεού. Εμείς λάβαμε, όχι το πνεύμα του κόσμου, αλλά το πνεύμα που είναι από τον Θεό, ώστε να γνωρίσουμε τα πράγματα που μας έχουν δοθεί με καλοσύνη από τον Θεό. Για αυτά τα πράγματα μιλάμε επίσης με λόγια, όχι διδαγμένα από ανθρώπινη σοφία, αλλά διδαγμένα από το πνεύμα, καθώς συνδυάζουμε πνευματικά ζητήματα με πνευματικά λόγια».—1Κο 2:11-13.

Μία εφαρμογή αυτού του κανόνα μπορεί να καταδειχτεί σε σχέση με την προφητική παραβολή του 6ου κεφαλαίου της Αποκάλυψης. Σε αυτήν αναφέρονται τέσσερα άλογα, από τα οποία το πρώτο είναι λευκό. (Απ 6:2) Τι συμβολίζει αυτό το άλογο; Μπορούμε να στραφούμε σε άλλα τμήματα της Αγίας Γραφής καθώς και στα συμφραζόμενα για να αντιληφθούμε τη σημασία του. Το εδάφιο Παροιμίες 21:31 λέει: «Το άλογο ετοιμάζεται για την ημέρα της μάχης». Το λευκό χρησιμοποιείται συνήθως ως σύμβολο της δικαιοσύνης. Ο θρόνος στον οποίο κάθεται ο Θεός για να αποδώσει κρίση είναι λευκός, τα δε στρατεύματα στον ουρανό ιππεύουν λευκά άλογα και είναι ντυμένα με λευκό, καθαρό, εκλεκτό λινό ύφασμα. (Απ 20:11· 19:14· παράβαλε Απ 6:11· 19:8.) Επομένως, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το λευκό άλογο συμβολίζει το δίκαιο πόλεμο.

Ο ιππέας του μαύρου αλόγου έχει μια ζυγαριά στην οποία ζυγίζονται τρόφιμα. (Απ 6:5, 6) Στην προκειμένη περίπτωση προφανώς εξεικονίζεται η πείνα, δεδομένου ότι στην προφητεία που εξήγγειλε ο Ιεζεκιήλ για την πείνα, του ειπώθηκε: «Το φαγητό σου το οποίο θα τρως θα είναι με το ζύγι . . . και θα τρώνε ψωμί με το ζύγι και με έντονη ανησυχία, και το νερό με μέτρο και με φρίκη θα το πίνουν». (Ιεζ 4:10, 16) Πολλές φορές, καταλαβαίνοντας κάποιος τη Βιβλική συμβολική χρήση διαφόρων πραγμάτων, παραδείγματος χάρη των ζώων που αναφέρονται σε παραβολές, μπορεί να λάβει βοήθεια και πνευματικό φως.—Βλέπε ΘΗΡΙΑ, ΣΥΜΒΟΛΙΚΑ.

Αρκετές παραβολές γίνονται κατανοητές χάρη στην εξήγηση που δίνει η ίδια η Αγία Γραφή, εξήγηση την οποία ακολουθεί συνήθως η εξιστόρηση των γεγονότων που τις εκπλήρωσαν. Ενδεικτικά θα μπορούσαν να αναφερθούν οι εξής δύο: το ότι ο Ιεζεκιήλ έσκαψε μια τρύπα στον τοίχο και βγήκε έξω με το πρόσωπό του καλυμμένο (Ιεζ 12:1-16· 2Βα 25:1-7, 11· Ιερ 52:1-15), καθώς επίσης το ότι ο Αβραάμ επιχείρησε να θυσιάσει τον Ισαάκ αλλά τον έλαβε πίσω με παρέμβαση του Θεού (οι συγκεκριμένες παραβολές ήταν επίσης πραγματικά περιστατικά που συνέβησαν υπό τύπον συμβολικού δράματος). (Γε 22:9-13· Εβρ 11:19) Άλλες παραβολές, ιδιαίτερα πολλές από αυτές που είπε ο Ιησούς Χριστός, εξηγούνται στη συνέχεια από τον ίδιο τον Ιησού. Σε πολλές περιπτώσεις, η κατανόηση των Βιβλικών παραβολών υποβοηθείται από σύγχρονα γεγονότα που τις εκπληρώνουν.

Στις Εβραϊκές Γραφές. Οι Εβραίοι προφήτες και Βιβλικοί συγγραφείς, υποκινούμενοι από το πνεύμα του Ιεχωβά, κατέγραψαν αναρίθμητες εύστοχες παραβολές. Παραβολική γλώσσα εμφανίζεται στη Γένεση, στην υπόσχεση που έδωσε ο Ιεχωβά ότι θα πολλαπλασίαζε το σπέρμα του Αβραάμ «σαν τα άστρα των ουρανών και σαν τους κόκκους της άμμου στην ακρογιαλιά». (Γε 22:15-18) Για να τονίσει τη θλιβερή κατάσταση στην οποία είχε φέρει η αμαρτία το λαό του στον Ιούδα, ο Ιεχωβά υποκίνησε τον Ησαΐα να την παραβάλει με σιχαμερή σωματική ασθένεια, λέγοντας: «Ολόκληρο το κεφάλι είναι άρρωστο και ολόκληρη η καρδιά είναι άτονη. . . . Τραύματα και μώλωπες και ανοιχτές πληγές—δεν έχουν πιεστεί ούτε επιδεθεί, ούτε έχουν απαλυνθεί με λάδι». (Ησ 1:4-6) Στον Βασιλιά Ναβουχοδονόσορα, ο Ιεχωβά μετέδωσε προφητικά αγγέλματα με τα οράματα μιας τεράστιας εικόνας και ενός πανύψηλου δέντρου, ενώ ο Δανιήλ είδε κάποιες κυβερνήσεις της γης να απεικονίζονται ως θηρία.—Δα κεφ. 2, 4, 7.

Πολλές φορές οι προφήτες χρησιμοποιούσαν μια λέξη ή μια έκφραση μιλώντας για ένα πρόσωπο ή μια ομάδα με σκοπό να προσδώσουν μεταφορικά τα χαρακτηριστικά αυτής της έκφρασης στο συγκεκριμένο πρόσωπο ή στη συγκεκριμένη ομάδα. Για παράδειγμα, ο Ιεχωβά περιγράφεται ως «ο Βράχος του Ισραήλ», ως «απόκρημνος βράχος» και ως «οχυρό», κάτι που μεταδίδει την ιδέα ότι ο Θεός αποτελεί σταθερή πηγή ασφάλειας. (2Σα 23:3· Ψλ 18:2) Ο Ιούδας αναφέρεται ως «σκύμνος λιονταριού». (Γε 49:9) Οι Ασσύριοι περιγράφονται ως «το ραβδί» για το θυμό του Θεού.—Ησ 10:5.

Σε πολλές περιπτώσεις οι προφήτες αναπαριστούσαν το άγγελμα που είχαν διοριστεί να μεταδώσουν, ενισχύοντας έτσι τον αντίκτυπο του προφορικού λόγου. Ο Ιερεμίας προείπε συμφορά για την Ιερουσαλήμ και τόνισε τα λεγόμενά του συντρίβοντας μια φιάλη μπροστά στα μάτια των συγκεντρωμένων πρεσβυτέρων του λαού και των ιερέων. Προείπε υποδούλωση στη Βαβυλώνα και παρουσίασε το άγγελμά του ζωντανά στέλνοντας δεσμά και ζυγούς σε διάφορους βασιλιάδες. (Ιερ κεφ. 19, 27) Ο Ησαΐας περπάτησε γυμνός και ξυπόλητος για να τονίσει στους Ισραηλίτες ότι έτσι θα οδηγούνταν στην εξορία οι Αιγύπτιοι και οι Αιθίοπες, στους οποίους απέβλεπαν για βοήθεια. (Ησ 20) Ο Ιεζεκιήλ χάραξε μια εικόνα της Ιερουσαλήμ σε έναν πλίθο, έχτισε πολιορκητικό πρόχωμα εναντίον της, έβαλε ένα σιδερένιο ταψί ανάμεσα στον εαυτό του και στην απεικόνιση που έφτιαξε και ξάπλωσε πάνω στο πλευρό του με το πρόσωπο προς αυτήν, για να καταδείξει την επερχόμενη πολιορκία της Ιερουσαλήμ.—Ιεζ 4.

Μερικές φορές λεγόταν κάποια ιστορία για να τονιστεί το σημείο που έπρεπε να μεταδοθεί. Ο Ιωθάμ το έκανε αυτό για να δείξει στους κτηματίες της Συχέμ ότι είχαν ενεργήσει ανόητα επιλέγοντας για βασιλιά τους έναν τόσο απαίσιο άνθρωπο όπως ο Αβιμέλεχ. (Κρ 9:7-20) Στο βιβλίο του Ιεζεκιήλ υφαίνεται μια ιστορία για δύο αετούς και ένα κλήμα, προκειμένου να δειχτεί παραβολικά η πορεία του Ιούδα σε σχέση με τη Βαβυλώνα και την Αίγυπτο. (Ιεζ 17) Παρόμοια, ο Ιεζεκιήλ χρησιμοποίησε δύο αδελφές, την Οολά και την Οολιβά, που εκπορνεύτηκαν, για να δείξει παραβολικά την πορεία της Σαμάρειας (του δεκάφυλου βασιλείου του Ισραήλ) και της Ιερουσαλήμ (του Ιούδα).—Ιεζ 23.

Οι παραβολές που αναφέρθηκαν εδώ είναι λίγες μόνο από τις πολλές παραβολές των Εβραϊκών Γραφών. Όλοι σχεδόν οι Βιβλικοί συγγραφείς και προφήτες χρησιμοποίησαν παραβολές. Κάποιες μεταδόθηκαν σε αυτούς απευθείας από τον ίδιο τον Θεό ως οράματα, κάποιες προφορικά και κάποιες άλλες μέσω απτών πραγματικοτήτων, όπως για παράδειγμα η σκηνή της μαρτυρίας, η οποία αποκαλείται «παραβολή».—Εβρ 9:9.

Στις Ελληνικές Γραφές. Οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές είναι και αυτές γεμάτες από παραστατικές παραβολές. Σχετικά με τον Ιησού Χριστό ειπώθηκε: «Ποτέ δεν έχει μιλήσει έτσι άλλος άνθρωπος». Από όλους τους ανθρώπους που έζησαν ποτέ στη γη, εκείνος διέθετε τα μεγαλύτερα αποθέματα γνώσης για να αντλήσει τα θέματά του από αυτά. (Ιωα 7:46) Μέσω αυτού πλάστηκαν τα πάντα από τον Θεό. (Ιωα 1:1-3· Κολ 1:15-17) Ήταν πολύ καλά εξοικειωμένος με ολόκληρη τη δημιουργία. Εύλογα, λοιπόν, οι παραλληλισμοί του ήταν απόλυτα εύστοχοι, ο δε τρόπος με τον οποίο παρουσίαζε τα ανθρώπινα συναισθήματα μαρτυρούσε βαθιά κατανόηση. Ήταν σαν το σοφό άντρα της αρχαιότητας που είπε: «Και εκτός από το ότι ο συναθροιστής είχε γίνει σοφός, δίδασκε συνεχώς το λαό γνώση και στοχαζόταν και έκανε επισταμένη έρευνα, προκειμένου να βάλει σε τάξη πολλές παροιμίες. Ο συναθροιστής ζήτησε να βρει ευχάριστα λόγια, καθώς και να γράψει ορθά λόγια αλήθειας».—Εκ 12:9, 10.

Ο Ιησούς προσδιόρισε ορθά τους μαθητές του ως «το αλάτι της γης» και το «φως του κόσμου». (Ματ 5:13, 14) Τους παρακίνησε να “παρατηρήσουν προσεκτικά τα πουλιά του ουρανού” και να “πάρουν ένα μάθημα από τα κρίνα του αγρού”. (Ματ 6:26-30) Παρομοίασε τον εαυτό του με ποιμένα που ήταν πρόθυμος να πεθάνει για τα πρόβατά του. (Ιωα 10:11-15) Απευθυνόμενος στην Ιερουσαλήμ είπε: «Πόσες φορές θέλησα να συγκεντρώσω τα παιδιά σου, όπως συγκεντρώνει η κότα τα κλωσόπουλά της κάτω από τις φτερούγες της! Αλλά εσείς δεν το θελήσατε». (Ματ 23:37) Αποκάλεσε τους υποκριτικούς θρησκευτικούς ηγέτες “τυφλούς οδηγούς, που διυλίζουν το κουνούπι αλλά καταπίνουν την καμήλα!” (Ματ 23:24) Και αναφορικά με κάποιον που σκανδαλίζει τους άλλους, διακήρυξε: «Θα ήταν καλύτερο για αυτόν αν τοποθετούνταν γύρω από το λαιμό του μια μυλόπετρα και αυτός ριχνόταν στη θάλασσα».—Λου 17:1, 2.

Μολονότι κάποιες παραβολές που χρησιμοποίησε ο Ιησούς ήταν σύντομες, περιεκτικές εκφράσεις, ανάλογες με τις παροιμίες των Εβραϊκών Γραφών, οι υπόλοιπες ήταν συνήθως μεγαλύτερες και πολλές φορές είχαν μήκος και χαρακτήρα ιστορίας. Ο Ιησούς αντλούσε γενικά τις παραβολές του από την περιβάλλουσα δημιουργία, από οικείες συνήθειες της καθημερινής ζωής, από τυχαία συμβάντα ή πιθανές καταστάσεις, καθώς και από επίκαιρα γεγονότα που οι ακροατές του γνώριζαν καλά.

Μερικές από τις εξέχουσες παραβολές του Ιησού. Στην ύλη που ακολουθεί θα βρείτε χρήσιμες πληροφορίες γύρω από το πλαίσιο και τα συμφραζόμενα 30 παραβολών που χρησιμοποίησε ο Ιησούς Χριστός στην επίγεια διακονία του και τις οποίες κατέγραψαν οι Ευαγγελιστές:

(1) Οι δύο χρεώστες (Λου 7:41-43). Ο σκοπός της παραβολής για τους δύο χρεώστες, ο ένας από τους οποίους χρωστούσε δεκαπλάσια από τον άλλον, και η εφαρμογή της παραβολής βρίσκονται στα συμφραζόμενα, στα εδάφια Λουκάς 7:36-40, 44-50.

Αφορμή για την παραβολή υπήρξε η στάση του Σίμωνα, που φιλοξενούσε τον Ιησού, απέναντι στη γυναίκα η οποία μπήκε και άλειψε τα πόδια του Ιησού με αρωματικό λάδι. Η παρουσία ενός απρόσκλητου ατόμου δεν θεωρούνταν ασυνήθιστη, διότι φαίνεται πως σε μερικές περιπτώσεις απρόσκλητα άτομα μπορούσαν να μπουν στο δωμάτιο κατά τη διάρκεια ενός γεύματος και να καθήσουν δίπλα στον τοίχο, συνομιλώντας από εκεί με όσους πλάγιαζαν μπροστά στο τραπέζι, στο κέντρο του δωματίου. Ο Ιησούς έκανε κατάλληλη εφαρμογή της κατάστασης των δύο χρεωστών, επισημαίνοντας ότι ο Σίμων δεν του είχε δώσει νερό για τα πόδια του, δεν τον είχε χαιρετήσει με φιλί και δεν είχε αλείψει το κεφάλι του με λάδι—πράξεις αβροφροσύνης που γίνονταν συνήθως προς έναν επισκέπτη. Αλλά η γυναίκα που είχε πολλές αμαρτίες έδειξε μεγαλύτερη αγάπη και φιλοξενία στον Ιησού, μολονότι δεν τον φιλοξενούσε εκείνη. Κατόπιν ο Ιησούς τής είπε: «Σου συγχωρούνται οι αμαρτίες».

(2) Ο σπορέας (Ματ 13:3-8· Μαρ 4:3-8· Λου 8:5-8). Στην ίδια την παραβολή δεν βρίσκουμε στοιχεία για την ερμηνεία της, αλλά η εξήγηση δίνεται με σαφήνεια στα εδάφια Ματθαίος 13:18-23, Μάρκος 4:14-20 και Λουκάς 8:11-15. Η προσοχή επικεντρώνεται στις συνθήκες που επηρεάζουν το έδαφος, δηλαδή την καρδιά, και στις επιρροές που μπορούν να εμποδίσουν την ανάπτυξη του σπόρου, δηλαδή του λόγου της Βασιλείας.

Υπήρχαν διάφοροι τρόποι σποράς εκείνες τις ημέρες. Ένας κοινός τρόπος ήταν να έχει ο σπορέας ένα σακί με σπόρους κρεμασμένο διαγωνίως από τον ώμο και στηριγμένο στη μέση του. Άλλοι σχημάτιζαν μια πτύχωση στο εξωτερικό τους ένδυμα και έβαζαν το σπόρο εκεί. Τον σκόρπιζαν με το χέρι στα πεταχτά καθώς προχωρούσαν και τον κάλυπταν όσο το δυνατόν συντομότερα, προτού προλάβουν να τον αρπάξουν οι κουρούνες και τα κοράκια. Όταν όμως ο ζευγάς άφηνε ανόργωτα μονοπάτια ανάμεσα στα χωράφια ή αν κάποιοι σπόροι έπεφταν σε σκληρό έδαφος δίπλα στο δρόμο, τα πουλιά έτρωγαν το σπόρο που έπεφτε εκεί. Οι “βραχώδεις τόποι” δεν ήταν απλώς σημεία όπου υπήρχαν βράχοι διάσπαρτοι στο έδαφος, αλλά όπως λέει το εδάφιο Λουκάς 8:6, ο σπόρος έπεσε πάνω «στο βράχο», δηλαδή σε κρυμμένο στρώμα βράχου, στην επιφάνεια του οποίου υπήρχε ελάχιστο χώμα. Τα φυτά από αυτούς τους σπόρους ξεραίνονταν γρήγορα από τον ήλιο. Το έδαφος στο οποίο ήταν τα αγκάθια είχε προφανώς οργωθεί, αλλά δεν είχε καθαριστεί από τα ζιζάνια, με αποτέλεσμα αυτά να μεγαλώσουν και να πνίξουν τους νεοφύτευτους σπόρους. Η αναφερόμενη απόδοση των παραγωγικών σπόρων—εκατό, εξήντα και τριάντα φορές περισσότερο—είναι μέσα σε πολύ λογικά πλαίσια. Η σπορά και οι διάφοροι τύποι εδάφους ήταν πράγματα γνωστά στους ακροατές του Ιησού.

(3) Τα ζιζάνια ανάμεσα στο σιτάρι (Ματ 13:24-30). Η εξήγηση δίνεται από τον Ιησού και είναι καταγραμμένη στα εδάφια Ματθαίος 13:36-43, όπου «το σιτάρι», δηλαδή «οι γιοι της βασιλείας», αντιπαραβάλλεται με «τα ζιζάνια», “τους γιους του πονηρού”.

Το να πάει κανείς σε σιταγρό και να σπείρει από πάνω ζιζάνια είναι πράξη εχθρότητας γνωστή στη Μέση Ανατολή. Τα αναφερόμενα «ζιζάνια» θεωρείται συνήθως ότι είναι η δηλητηριώδης ήρα (αίρα η μεθυστική [Lolium temulentum]), οι δηλητηριώδεις ιδιότητες της οποίας πιστεύεται γενικά ότι οφείλονται σε έναν μύκητα που αναπτύσσεται μέσα στους σπόρους της. Η ήρα μοιάζει πολύ με το σιτάρι μέχρι να ωριμάσει, αλλά κατόπιν αναγνωρίζεται εύκολα. Αν φαγωθεί, μπορεί να προξενήσει ιλίγγους και, υπό ορισμένες συνθήκες, ακόμη και θάνατο. Εφόσον οι ρίζες αυτών των ζιζανίων μπλέκονται εύκολα με τις ρίζες του σιταριού, το να ξεριζώσει κανείς τα ζιζάνια πριν από το θερισμό, ακόμη και αν μπορούσε να τα αναγνωρίσει, θα οδηγούσε σε απώλεια σιταριού.

(4) Ο κόκκος σιναπιού (Ματ 13:31, 32· Μαρ 4:30-32· Λου 13:18, 19). Δηλώνεται ότι το θέμα είναι «η βασιλεία των ουρανών». Όπως φαίνεται από άλλα εδάφια, αυτό μπορεί να αναφέρεται σε κάποιο χαρακτηριστικό που σχετίζεται με τη Βασιλεία. Σε αυτή την περίπτωση, η παραβολή τονίζει δύο πράγματα: πρώτον, την εκπληκτική αύξηση του αγγέλματος της Βασιλείας και, δεύτερον, την προστασία που παρέχεται σε όσους δέχονται το άγγελμά της.

Ο κόκκος σιναπιού είναι μικροσκοπικός και έτσι μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να προσδιορίσει κάτι εξαιρετικά μικρό. (Λου 17:6) Μερικά φυτά σιναπιού, στην πλήρη τους ανάπτυξη, φτάνουν σε ύψος τα 3 ως 4,5 μ. και έχουν γερά κλαδιά, έτσι ώστε το φυτό γίνεται ουσιαστικά «δέντρο», όπως είπε ο Ιησούς. Με ανάλογο τρόπο, η Χριστιανική εκκλησία είχε μια πολύ μικρή αρχή την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ. Αλλά στη διάρκεια του πρώτου αιώνα αυξήθηκε ραγδαία, και στη σύγχρονη εποχή τα κλαδιά του «δέντρου» του σιναπιού έχουν επεκταθεί πέρα από κάθε προσδοκία.—Ησ 60:22.

(5) Το προζύμι (Ματ 13:33). Και πάλι, το θέμα είναι «η βασιλεία των ουρανών». Τα «τρία μεγάλα μέτρα» είναι τρία σάτα, σύμφωνα με το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, δηλαδή τρία σεάχ, που συνολικά ισοδυναμούν με 22 περίπου λίτρα αλεύρι. Το προζύμι ήταν συγκριτικά λίγο, αλλά επηρέασε τα πάντα γύρω του. Ποια πτυχή της Βασιλείας καταδεικνύεται σε αυτή την παραβολή; Όπως συμβαίνει με το προζύμι, η πνευματική αύξηση που σχετίζεται με τη Βασιλεία είναι συχνά αθέατη στα ανθρώπινα μάτια, αλλά είναι συνεχής, και είναι εκτεταμένη. Σαν το προζύμι που μπαίνει σε μια μεγάλη ποσότητα αλεύρι, το έργο κηρύγματος της Βασιλείας που προκαλεί την πνευματική αύξηση έχει επεκταθεί μέχρι του σημείου να κηρύττεται τώρα η Βασιλεία «ως το πιο απομακρυσμένο μέρος της γης».—Πρ 1:8.

(6) Ο κρυμμένος θησαυρός (Ματ 13:44). Ειπώθηκε από τον Ιησού, όχι στα πλήθη, αλλά στους μαθητές του. (Ματ 13:36) Όπως αναφέρεται στο εδάφιο, το θέμα είναι «η βασιλεία των ουρανών», η οποία φέρνει χαρά σε όποιον τη βρίσκει, απαιτείται δε να κάνει αλλαγές και προσαρμογές στη ζωή του και να επιζητεί πρώτα τη Βασιλεία, εγκαταλείποντας τα πάντα για χάρη της.

(7) Ο έμπορος που έψαχνε μαργαριτάρια (Ματ 13:45, 46). Ειπώθηκε από τον Ιησού στους μαθητές του. Ο Ιησούς παρομοιάζει τη Βασιλεία των ουρανών με καλό μαργαριτάρι που έχει τόσο μεγάλη αξία ώστε κάποιος πουλάει όλα τα υπάρχοντά του για να το αποκτήσει.

Τα μαργαριτάρια είναι πολύτιμα πετράδια που βρίσκονται μέσα στα όστρακα στρειδιών και ορισμένων άλλων μαλακίων. Δεν είναι όμως όλα τα μαργαριτάρια «καλά». Κάποια μπορεί να μην έχουν φωτεινό λευκό χρώμα, αλλά να είναι κίτρινα ή να έχουν σκούρα απόχρωση ή μπορεί να μην είναι λεία. Για τους αρχαίους στη Μέση Ανατολή, το μαργαριτάρι είχε μεγάλη αξία και έφερνε ευχαρίστηση στον ιδιοκτήτη του. Σε αυτή την παραβολή ο έμπορος έψαχνε μαργαριτάρια. Είχε την απαιτούμενη διάκριση για να εκτιμήσει την υπέρτερη αξία αυτού του συγκεκριμένου μαργαριταριού και ήταν διατεθειμένος να μπει στον κόπο να κάνει όλες τις απαραίτητες διευθετήσεις και να αποχωριστεί οτιδήποτε άλλο προκειμένου να το αποκτήσει.—Παράβαλε Λου 14:33· Φλπ 3:8.

(8) Το συρόμενο δίχτυ (Ματ 13:47-50). Με αυτή την παραβολή ο Ιησούς περιγράφει το διαχωρισμό, δηλαδή την επιλεκτική απομάκρυνση, όσων είναι ακατάλληλοι για τη Βασιλεία των ουρανών. Το εδάφιο 49 υποδεικνύει την «τελική περίοδο του συστήματος πραγμάτων» ως τον καιρό κατά τον οποίο αποκορυφώνεται η εκπλήρωση της παραβολής.

Το συρόμενο δίχτυ αποτελείται από σχοινιά ή νήματα λιναριού και είναι σχεδιασμένο να σύρεται κατά μήκος του πυθμένα μιας υδάτινης μάζας. Με αυτό το δίχτυ πιάνονται ψάρια όλων των ειδών. Η παραβολή ήταν πολύ κατάλληλη για τους μαθητές του Ιησού, μερικοί από τους οποίους ήταν ψαράδες. Αυτοί ήξεραν καλά ότι μερικά ψάρια ήταν ακατάλληλα και έπρεπε να τα πετούν επειδή δεν είχαν πτερύγια και λέπια, και ως εκ τούτου ήταν ακάθαρτα και δεν μπορούσαν να φαγωθούν, σύμφωνα με το Μωσαϊκό Νόμο.—Λευ 11:9-12· Δευ 14:9, 10.

(9) Ο ανελεήμων δούλος (Ματ 18:23-35). Η αφορμή που υποκίνησε τον Ιησού να πει αυτή την παραβολή αναφέρεται στα εδάφια Ματθαίος 18:21, 22, η δε εφαρμογή γίνεται στο εδάφιο 35. Η παραβολή τονίζει πόσο μικρά είναι τα χρέη των συνανθρώπων μας προς εμάς σε σύγκριση με το δικό μας χρέος προς τον Θεό. Εντυπώνει σε εμάς τους αμαρτωλούς ανθρώπους, στους οποίους ο Θεός συγχωρεί τόσο μεγάλο χρέος μέσω της θυσίας του Χριστού, το πόσο αναγκαίο είναι να συγχωρούμε τις σχετικά ασήμαντες αμαρτίες που διαπράττουν εναντίον μας οι συνάνθρωποί μας.

Ένα δηνάριο ισοδυναμούσε με ένα ημερομίσθιο, άρα τα 100 δηνάρια—το μικρότερο χρέος—ισοδυναμούσαν περίπου με το ένα τρίτο του ετήσιου μισθού. Τα δέκα χιλιάδες ασημένια τάλαντα—το μεγαλύτερο χρέος—ισοδυναμούσαν με 60 εκατομμύρια δηνάρια, δηλαδή με μισθούς τους οποίους για να συγκεντρώσει κάποιος θα χρειαζόταν χιλιάδες ζωές. Ενδεικτικό του αστρονομικού ποσού που χρωστούσε ο δούλος στο βασιλιά είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με τον Ιώσηπο, οι επαρχίες της Ιουδαίας, της Ιδουμαίας και της Σαμάρειας, καθώς και μερικές πόλεις, πλήρωναν όλες μαζί στις ημέρες του φόρους που ανέρχονταν στα 600 τάλαντα το χρόνο, ενώ η Γαλιλαία και η Περαία πλήρωναν 200. Ο ίδιος ο Ιησούς (στο εδάφιο 35) αναφέρει την αρχή που εκφράζει η παραβολή: «Με όμοιο τρόπο θα σας φερθεί και ο ουράνιος Πατέρας μου αν δεν συγχωρήσετε ο καθένας τον αδελφό του από την καρδιά σας».

(10) Ο καλός Σαμαρείτης (Λου 10:30-37). Το πλαίσιο στο οποίο ειπώθηκε η παραβολή, όπως αναφέρεται στα εδάφια Λουκάς 10:25-29, δείχνει ότι αυτή δόθηκε ως απάντηση στην ερώτηση: «Ποιος είναι, όμως, ο πλησίον μου;» Το σωστό συμπέρασμα που πρέπει να εξαχθεί από την παραβολή φαίνεται στα εδάφια 36 και 37.

Ο δρόμος που οδηγούσε από την Ιερουσαλήμ στην Ιεριχώ περνούσε μέσα από άγρια και ερημική περιοχή στην οποία γίνονταν συχνά ληστείες. Η κατάσταση ήταν τόσο άσχημη ώστε μεταγενέστερα εγκαταστάθηκε εκεί φρουρά για την προστασία των ταξιδιωτών. Τον πρώτο αιώνα, η Ιεριχώ βρισκόταν περίπου 21 χλμ. ΑΒΑ της Ιερουσαλήμ. Ο Ιησούς, προκειμένου να δείξει ποιος είναι ο «πλησίον» προς τον οποίο έπρεπε να εκδηλώνεται αγάπη κατ’ εντολήν του Νόμου, περιέγραψε τις αντιδράσεις ενός ιερέα και ενός Λευίτη προς κάποιον άνθρωπο που είχε πέσει θύμα ληστείας και είχε εγκαταλειφθεί μισοπεθαμένος. Οι ιερείς ήταν διορισμένοι να προσφέρουν θυσίες στο ναό της Ιερουσαλήμ, οι δε Λευίτες τούς βοηθούσαν. Οι Σαμαρείτες δέχονταν το Νόμο όπως εκτίθεται στην Πεντάτευχο, αλλά οι Ιουδαίοι δεν τους θεωρούσαν «πλησίον», μάλιστα δεν είχαν καν δοσοληψίες μαζί τους. (Ιωα 4:9) Τους έβλεπαν με μεγάλη περιφρόνηση (Ιωα 8:48), και υπήρχαν Ιουδαίοι που τους καταριούνταν δημόσια στις συναγωγές τους και προσεύχονταν καθημερινά στον Θεό να μη λάβουν οι Σαμαρείτες αιώνια ζωή. Το λάδι και το κρασί, τα οποία έβαλε ο Σαμαρείτης στις πληγές του τραυματισμένου ανθρώπου, χρησιμοποιούνταν συχνά για θεραπευτικούς σκοπούς. Τα δύο δηνάρια που άφησε ο Σαμαρείτης στον πανδοχέα για τη φροντίδα του ανθρώπου ισοδυναμούσαν περίπου με δύο ημερομίσθια.—Ματ 20:2.

(11) Ο επίμονος φίλος (Λου 11:5-8). Η παραβολή αποτελούσε μέρος της απάντησης του Ιησού στο αίτημα των μαθητών του για οδηγίες σχετικά με το πώς να προσεύχονται. (Λου 11:1-4) Όπως δείχνουν τα εδάφια 9 και 10, το δίδαγμα που πρέπει να αντλήσουμε από αυτήν είναι, όχι ότι ο Θεός ενοχλείται με τα αιτήματά μας, αλλά ότι αναμένει από εμάς να εξακολουθήσουμε να ζητάμε.

Η φιλοξενία αποτελεί καθήκον στο οποίο οι κάτοικοι της Μέσης Ανατολής αρέσκονται να διαπρέπουν. Ακόμη και αν ο επισκέπτης έφτανε απρόσμενα τα μεσάνυχτα, ίσως λόγω της αβεβαιότητας που χαρακτήριζε τότε τα ταξίδια, ο οικοδεσπότης αισθανόταν υποχρεωμένος να του προσφέρει τροφή. Εφόσον συχνά είναι δύσκολο να υπολογίσει κανείς ακριβώς πόσο ψωμί θα χρειαστεί να ψήσει για το σπιτικό του, μερικές φορές οι άνθρωποι δανείζονταν από τους γείτονες. Στην προκειμένη περίπτωση, ο γείτονας είχε πέσει για ύπνο. Δεδομένου ότι μερικά σπίτια, ιδίως των φτωχών, μπορεί να αποτελούνταν από ένα μόνο μεγάλο δωμάτιο, το να σηκωθεί κανείς σήμαινε ότι θα ενοχλούσε όλη την οικογένεια, γι’ αυτό και ο γείτονας ήταν απρόθυμος να ικανοποιήσει αυτό το αίτημα.

(12) Ο παράλογος πλούσιος (Λου 12:16-21). Η παραβολή αποτελούσε μέρος της απάντησης του Ιησού σε κάποιον ο οποίος τον παρακάλεσε να μεσολαβήσει σε ένα ζήτημα κληρονομιάς. Όπως φαίνεται στο εδάφιο 15, το σημείο που τονίζεται είναι ότι «ακόμη και όταν έχει κανείς αφθονία, η ζωή του δεν είναι αποτέλεσμα των υπαρχόντων του». Παραβάλετέ το αυτό με ό,τι είπε κατόπιν ο Ιησούς στους μαθητές του, αρχίζοντας από το εδάφιο 22.

Ο Νόμος απαιτούσε να κληρονομήσει ο μεγαλύτερος γιος δύο μερίδια από όλα όσα ανήκαν στον πατέρα του. (Δευ 21:17) Προφανώς η αντιδικία προέκυψε επειδή αυτός ο νόμος δεν είχε γίνει σεβαστός, εξού και η προειδοποίηση σχετικά με την πλεονεξία.

(13) Η άκαρπη συκιά (Λου 13:6-9). Ειπώθηκε στα τέλη του 32 Κ.Χ., τρία ολόκληρα χρόνια μετά το βάφτισμα του Ιησού. Μόλις είχε γίνει γνωστό ότι ο Πιλάτος είχε σκοτώσει κάποιους Γαλιλαίους. Ο Ιησούς είχε αναφερθεί επίσης στην περίπτωση του θανάτου 18 ανθρώπων πάνω στους οποίους έπεσε ο πύργος του Σιλωάμ και είχε πει στο λαό ότι, αν δεν μετανοούσαν, θα καταστρέφονταν όλοι. (Λου 13:1-5) Κατόπιν είπε αυτή την παραβολή.

Ήταν συνηθισμένο να φυτεύουν ανά διαστήματα στα αμπέλια συκιές και ελαιόδεντρα, ώστε να έχουν κάποιο εισόδημα ακόμη και αν για τα αμπέλια δεν ήταν καλή η χρονιά. Τα καινούρια δέντρα που αναπτύσσονται από μοσχεύματα συνήθως παράγουν έστω και λίγα σύκα μέσα σε δύο ή τρία χρόνια. Ο παραλληλισμός μεταξύ των τριών χρόνων που αναφέρονται στην παραβολή και των τριών χρόνων διακονίας του Ιησού που είχαν περάσει ως τότε ήταν ολοφάνερα σημαντικός. Ως φορολογητέο είδος, η άκαρπη συκιά αποτελούσε βάρος και επομένως άξιζε να καταστραφεί.

(14) Το μεγάλο δείπνο (Λου 14:16-24). Τα εδάφια 1-15 θέτουν το πλαίσιο: η παραβολή ειπώθηκε στη διάρκεια ενός γεύματος σε κάποιον από τους άλλους φιλοξενουμένους ο οποίος είπε: «Ευτυχισμένος θα είναι όποιος φάει ψωμί στη βασιλεία του Θεού».

Υπήρχε η συνήθεια να ειδοποιεί ο οικοδεσπότης τους καλεσμένους του όταν το γεύμα ήταν έτοιμο. Εκείνοι που ζήτησαν να απαλλαχτούν από τη δέσμευση να παρευρεθούν σε αυτό το μεγάλο δείπνο προτίμησαν να ασχοληθούν με άλλες επιδιώξεις που κανονικά θα φαίνονταν αρκετά λογικές. Ωστόσο, οι απαντήσεις τους έδειξαν ότι στην ουσία δεν επιθυμούσαν να παρευρεθούν ούτε είχαν το δέοντα σεβασμό για τον οικοδεσπότη. Οι περισσότεροι από αυτούς που προσκλήθηκαν αργότερα—οι φτωχοί, οι ανάπηροι, οι κουτσοί, οι τυφλοί και οι άλλοι που τελικά φέρθηκαν στο γεύμα—ήταν άτομα τα οποία ο κόσμος γενικά θεωρούσε ανάξια.—Παράβαλε εδ. 13.

(15) Το ένα χαμένο πρόβατο (Λου 15:3-7). Τα εδάφια Λουκάς 15:1, 2 δείχνουν ότι αφορμή για την παραβολή στάθηκε το ότι οι Φαρισαίοι και οι γραμματείς μουρμούριζαν επειδή ο Ιησούς καλοδεχόταν αμαρτωλούς και εισπράκτορες φόρων. Στα εδάφια Ματθαίος 18:12-14 αναφέρεται μια παρόμοια παραβολή που ειπώθηκε σε διαφορετική περίπτωση.

Οι εισπράκτορες φόρων, ιδιαίτερα όσοι ήταν Ιουδαίοι, μισούνταν επειδή είχαν ως επάγγελμά τους τη συλλογή φόρων για τους μισητούς Ρωμαίους. Οι άλλοι τους περιφρονούσαν. Η παραβολή του Ιησού σχετικά με το ένα χαμένο πρόβατο περιέγραφε μια κατάσταση από την καθημερινή ζωή που οι ακροατές του μπορούσαν να αντιληφθούν εύκολα. Το χαμένο πρόβατο είναι αβοήθητο—ο ποιμένας είναι αυτός που ψάχνει να το βρει. Η χαρά στον ουρανό για τον αμαρτωλό που μετανοεί παρουσιάζει διαμετρική αντίθεση με τα μουρμουρητά των γραμματέων και των Φαρισαίων σχετικά με το ενδιαφέρον που έδειχνε ο Ιησούς για τέτοια άτομα.

(16) Η χαμένη δραχμή (Λου 15:8-10). Το πλαίσιο τίθεται στα εδάφια Λουκάς 15:1, 2, αυτή δε η παραβολή αναφέρεται αμέσως μετά την παραβολή για το ένα χαμένο πρόβατο. Το εδάφιο 10 επισημαίνει την εφαρμογή.

Η αξία της δραχμής ήταν 65 σεντς, όσο ήταν σχεδόν ένα ημερομίσθιο. Ωστόσο, το συγκεκριμένο νόμισμα που είχε χαθεί μπορεί να είχε ιδιαίτερη αξία ως μέρος μιας δεκάδας νομισμάτων, τα οποία ίσως αποτελούσαν οικογενειακό κειμήλιο ή τμήμα ενός πολύτιμου περιδέραιου. Ήταν απαραίτητο να ανάψει κανείς λυχνάρι για να ψάξει, επειδή, ακόμη και αν το σπίτι είχε κάποιον φεγγίτη, αυτός ήταν συνήθως πολύ μικρός. Επίσης, το σκούπισμα διευκόλυνε το ψάξιμο, επειδή γενικά το πάτωμα ήταν σκέτο χώμα.

(17) Ο άσωτος γιος (Λου 15:11-32). Οι Φαρισαίοι και οι γραμματείς μουρμούριζαν επειδή ο Ιησούς καλοδεχόταν εισπράκτορες φόρων και αμαρτωλούς και έτρωγε μαζί τους. Ο Ιησούς απάντησε λέγοντας τις παραβολές του ενός χαμένου προβάτου και του χαμένου νομίσματος, και στη συνέχεια αυτή την παραβολή.

Η κληρονομιά του νεότερου γιου ήταν η μισή από αυτήν του μεγαλύτερου αδελφού, σύμφωνα με τον Ιουδαϊκό νόμο. (Δευ 21:17) Όπως ο νεότερος γιος πήγε σε μακρινή χώρα, έτσι και οι Ιουδαίοι θεωρούσαν ότι οι εισπράκτορες φόρων τούς είχαν εγκαταλείψει για να προσφέρουν υπηρεσία στη Ρώμη. Το να αναγκαστεί ένας Ιουδαίος να βόσκει γουρούνια ήταν εξευτελιστικό, εφόσον αυτά τα ζώα ήταν ακάθαρτα σύμφωνα με το Νόμο. (Λευ 11:7) Κατά την επιστροφή του στο σπίτι, ο νεότερος γιος ζήτησε να γίνει δεκτός, όχι ως γιος, αλλά ως μισθωτός. Ο μισθωτός δεν ανήκε καν στο προσωπικό του αγροκτήματος, όπως οι δούλοι, αλλά ήταν ένας εξωτερικός εργάτης τον οποίο συχνά προσλάμβαναν μόνο για μία ημέρα. (Ματ 20:1, 2, 8) Ο πατέρας ζήτησε μια στολή, την καλύτερη, για το νεότερο γιο. Αυτό δεν ήταν ένα απλό ρούχο, αλλά ήταν κατά πάσα πιθανότητα ένα ολοκέντητο ένδυμα σαν αυτό που πρόσφεραν σε κάποιον τιμώμενο επισκέπτη. Το δαχτυλίδι και τα σανδάλια υποδήλωναν πιθανώς ότι αυτός που τα φορούσε είχε αξιοπρέπεια και ήταν ελεύθερος.

(18) Ο άδικος οικονόμος (Λου 16:1-8). Το δίδαγμα της παραβολής αναφέρεται στα εδάφια 9-13. Ο οικονόμος επαινείται, όχι για την αδικία του, αλλά για την πρακτική του σοφία.

Στον οικονόμο είχε ανατεθεί η φροντίδα των υποθέσεων του κυρίου του, του είχε δοθεί θέση μεγάλης εμπιστοσύνης. (Γε 24:2· 39:4) Στην παραβολή του Ιησού, το ότι ο οικονόμος απολύθηκε σήμαινε ότι τον έδιωχναν από το σπίτι, άρα δεν είχε τα μέσα να συντηρηθεί. Μειώνοντας τις οφειλές των χρεωστών του κυρίου του δεν κέρδισε χρήματα αλλά κέρδισε φίλους που μπορεί να του έδειχναν εύνοια στο μέλλον. Εκατό βαθ λάδι ισοδυναμούσαν με 2.200 λίτρα, ενώ 100 κορ σιτάρι ανέρχονταν σε 22.000 λίτρα.

(19) Ο πλούσιος και ο Λάζαρος (Λου 16:19-31). Το πλαίσιο της παραβολής, στα εδάφια Λουκάς 16:14, 15, δείχνει ότι οι φιλάργυροι Φαρισαίοι άκουγαν και περιγελούσαν. Αλλά ο Ιησούς τούς είπε: «Εσείς είστε που ανακηρύσσετε τον εαυτό σας δίκαιο ενώπιον των ανθρώπων, αλλά ο Θεός γνωρίζει τις καρδιές σας· επειδή ό,τι είναι εξυψωμένο μεταξύ των ανθρώπων είναι αηδιαστικό ενώπιον του Θεού».

“Η πορφύρα και το λινό” με τα οποία στολιζόταν ο πλούσιος συγκρίνονταν μόνο με την ενδυμασία των αρχόντων, των ευγενών και των ιερέων. (Εσθ 8:15· Γε 41:42· Εξ 28:4, 5) Ήταν πολύ ακριβά. Ο Άδης, όπου λέγεται ότι πήγε ο πλούσιος, είναι ο κοινός τάφος των νεκρών ανθρώπων. Το ότι από αυτή την παραβολή δεν πρέπει να συμπεράνουμε πως ο Άδης είναι ένας πύρινος τόπος αποσαφηνίζεται στο εδάφιο Αποκάλυψη 20:14, όπου λέγεται ότι ο θάνατος και ο Άδης ρίχνονται «στη λίμνη της φωτιάς». Επομένως, ο θάνατος του πλουσίου και η παρουσία του στον Άδη πρέπει να έχουν μεταφορική σημασία, δεδομένου ότι και αλλού στις Γραφές γίνεται λόγος για μεταφορικό θάνατο. (Λου 9:60· Κολ 2:13· 1Τι 5:6) Έτσι λοιπόν, τα πύρινα βάσανα τα υφίστατο ο πλούσιος ενώ ήταν μεταφορικά νεκρός αλλά στην πραγματικότητα ήταν ζωντανός ως άνθρωπος. Η φωτιά χρησιμοποιείται στο Λόγο του Θεού για να περιγράψει τα φλογερά αγγέλματα κρίσης του Θεού (Ιερ 5:14· 23:29), το δε έργο που κάνουν οι προφήτες του Θεού διακηρύττοντας τις κρίσεις του λέγεται ότι “βασανίζει” όσους εναντιώνονται στον Θεό και στους υπηρέτες του.—Απ 11:7, 10.

Το όνομα Λάζαρος αποτελεί εξελληνισμένο τύπο του εβραϊκού ονόματος Ελεάζαρ, το οποίο σημαίνει «Ο Θεός Έχει Βοηθήσει». Οι σκύλοι που έγλειφαν τα έλκη του Λαζάρου ήταν προφανώς αδέσποτοι σκύλοι που τρέφονταν με θνησιμαία και θεωρούνταν ακάθαρτοι. Το ότι ο Λάζαρος βρισκόταν στον κόλπο του Αβραάμ δείχνει ότι ήταν σε θέση εύνοιας (παράβαλε Ιωα 1:18), αυτό δε το σχήμα λόγου προήλθε από τη συνήθεια που είχαν να πλαγιάζουν στα γεύματα με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορεί κάποιος να γείρει στον κόλπο ενός φίλου.—Ιωα 13:23-25.

(20) Άχρηστοι δούλοι (Λου 17:7-10). Το εδάφιο 10 δείχνει το δίδαγμα της παραβολής.

Οι δούλοι που εργάζονταν στους αγρούς του κυρίου τους σέρβιραν συνήθως και το δείπνο του. Όχι μόνο ήταν απολύτως φυσιολογικό να περιμένουν μέχρι να φάει ο κύριός τους προτού φάνε οι ίδιοι, αλλά συχνά φιλονικούσαν για το ποιος θα είχε την τιμή να τον υπηρετήσει. Αυτό δεν θεωρούνταν επιπλέον βάρος, αλλά κάτι που ο κύριός τους δικαιούνταν.

(21) Η χήρα και ο δικαστής (Λου 18:1-8). Όπως αναφέρεται στο εδάφιο 1, η παραβολή ειπώθηκε για να δείξει ότι χρειάζεται κανείς “να προσεύχεται πάντοτε και να μην παραιτείται”. Τα εδάφια 7 και 8 δείχνουν επίσης την εφαρμογή. Η παραβολή αυτή, η οποία τόνιζε την προσευχή, ήταν ιδιαίτερα κατάλληλη λαβαίνοντας υπόψη τα όσα αναφέρονται στο προηγούμενο κεφάλαιο, εδάφια 20 ως 37.

Προφανώς ο δικαστής αυτός δεν συνδεόταν με κάποιο Ιουδαϊκό δικαστήριο. Τον πρώτο αιώνα υπήρχαν τέσσερα Ιουδαϊκά δικαστήρια: (1) το δικαστήριο του χωριού, που αποτελούνταν από τρεις άντρες, (2) ένα δικαστήριο που αποτελούνταν από εφτά πρεσβυτέρους του χωριού, (3) τα κατώτερα δικαστήρια στην Ιερουσαλήμ που αποτελούνταν από 23 άτομα το καθένα—μάλιστα τέτοια δικαστήρια υπήρχαν και σε άλλες μεγάλες πόλεις σε όλη την Παλαιστίνη—και (4) το ανώτερο δικαστήριο, το Μεγάλο Σάνχεδριν, που αποτελούνταν από 71 μέλη, έδρευε στην Ιερουσαλήμ και είχε εξουσία σε όλο το έθνος. (Βλέπε ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ.) Ωστόσο, ο δικαστής της παραβολής δεν ταιριάζει να ενταχθεί στο Ιουδαϊκό δικαστικό σύστημα σύμφωνα με το οποίο ένα δικαστήριο έπρεπε να αποτελείται τουλάχιστον από τρία μέλη. Άρα λοιπόν, πρέπει να ήταν ένας από τους δικαστές που διόριζαν οι Ρωμαίοι. Δηλώνεται ξεκάθαρα ότι δεν φοβόταν τον Θεό ούτε είχε αναστολές ανησυχώντας για την αντίδραση της κοινής γνώμης. Η παραβολή δεν λέει ότι ο Θεός είναι σαν τον άδικο δικαστή. Τουναντίον αντιδιαστέλλει τον Θεό με το δικαστή. Αν εκείνος ο δικαστής έκανε τελικά αυτό που έπρεπε, πόσο μάλλον ο Θεός! Η επιμονή της χήρας υποκίνησε τον άδικο δικαστή να αναλάβει δράση. Παρόμοια, οι υπηρέτες του Θεού πρέπει να εμμένουν στην προσευχή. Ο Θεός, ο οποίος είναι δίκαιος, θα απαντήσει στην προσευχή τους κάνοντας να αποδοθεί δικαιοσύνη.

(22) Ο αυτοδικαιούμενος Φαρισαίος και ο μετανοημένος εισπράκτορας φόρων (Λου 18:9-14). Το πλαίσιο και ο αντικειμενικός σκοπός της παραβολής εξηγούνται στα εδάφια 9 και 14 αντίστοιχα.

Εκείνοι που πήγαιναν στο ναό για να προσευχηθούν δεν έμπαιναν στα Άγια ή στα Άγια των Αγίων, αλλά είχαν δικαίωμα εισόδου στις γύρω αυλές. Αυτοί οι άνθρωποι, όντας Ιουδαίοι, στέκονταν κατά πάσα πιθανότητα στην εξωτερική αυλή, την Αυλή των Γυναικών, όπως λεγόταν. Οι Φαρισαίοι ήταν υπερήφανοι, αυτοδικαιώνονταν και περιφρονούσαν τους άλλους ανθρώπους. (Ιωα 7:47, 49) Νήστευαν δύο φορές την εβδομάδα, μολονότι αυτό δεν απαιτούνταν από το Μωσαϊκό Νόμο. Αναφέρεται ότι, για να γίνεται η ευλάβειά τους αντιληπτή, διάλεγαν για τη νηστεία τους τις ημέρες που λειτουργούσε η αγορά, οπότε βρίσκονταν πολλοί άνθρωποι στην πόλη και επίσης λάβαιναν χώρα ειδικές λειτουργίες στις συναγωγές και συνεδρίαζε το τοπικό Σάνχεδριν. (Ματ 6:16· παράβαλε 10:17, υποσ.) Οι Ιουδαίοι εισπράκτορες φόρων μπορούσαν να πηγαίνουν στο ναό, αλλά ήταν μισητοί λόγω της υπηρεσίας που πρόσφεραν στη Ρώμη.

(23) Οι εργάτες που πληρώθηκαν ένα δηνάριο (Ματ 20:1-16). Η παραβολή αποτελεί μέρος της απάντησης του Ιησού στην ερώτηση του Πέτρου την οποία διαβάζουμε στο εδάφιο Ματθαίος 19:27: «Δες! Εμείς αφήσαμε τα πάντα και σε ακολουθήσαμε· τι θα γίνει, λοιπόν, με εμάς;» Υπόψη επίσης Ματθαίος 19:30 και 20:16.

Ο τρύγος είναι εποχή κατά την οποία οι ιδιοκτήτες των αμπελιών έχουν να φροντίσουν για πάρα πολλά. Μερικοί εργάτες προσλαμβάνονται για ολόκληρη την περίοδο του τρύγου, ενώ άλλοι ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν. Η καταβολή του μισθού στο τέλος της ημέρας ήταν σε αρμονία με το Μωσαϊκό Νόμο και απαραίτητη για τους φτωχούς εργαζόμενους. (Λευ 19:13· Δευ 24:14, 15) Το δηνάριο, το οποίο λάβαιναν ως ημερομίσθιο, ήταν ένα ασημένιο ρωμαϊκό νόμισμα. Η σημερινή αξία του θα ήταν 74 σεντς. Τον πρώτο αιώνα Κ.Χ., η ημέρα, από την ανατολή ως τη δύση του ήλιου, διαιρούνταν από τους Ιουδαίους σε 12 ίσα μέρη. Αυτό σημαίνει ότι η 3η ώρα θα ήταν περίπου από τις 8:00 ως τις 9:00 π.μ., η 6η ώρα, περίπου από τις 11:00 ως τις 12 το μεσημέρι, η 9η ώρα, περίπου από τις 2:00 ως τις 3:00 μ.μ., και η 11η ώρα, περίπου από τις 4:00 ως τις 5:00 μ.μ.

(24) Οι μνες (Λου 19:11-27). Η παραβολή αυτή ειπώθηκε καθώς ο Ιησούς ανέβαινε στην Ιερουσαλήμ για τελευταία φορά, το 33 Κ.Χ. (Λου 19:1, 28) Δόθηκε επειδή, όπως αναφέρεται στο εδάφιο 11, «νόμιζαν ότι η βασιλεία του Θεού επρόκειτο να εμφανιστεί ευθύς αμέσως».

Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν συνηθισμένο να ταξιδεύει στη Ρώμη ένα άτομο ευγενούς καταγωγής προσπαθώντας να εξασφαλίσει βασιλική εξουσία. Ο Αρχέλαος, ο γιος του Ηρώδη του Μεγάλου, το είχε κάνει αυτό, αλλά οι Ιουδαίοι έστειλαν 50 εκπροσώπους στην αυλή του Αυγούστου για να τον κατηγορήσουν και, αν ήταν δυνατόν, να ματαιώσουν την προσπάθειά του. Η ασημένια μνα που δόθηκε αρχικά σε κάθε δούλο θα είχε σήμερα αξία $65,40 αλλά τότε ισοδυναμούσε με 88 ημερομίσθια.

(25) Τα δύο παιδιά (Ματ 21:28-31). Αυτή η παραβολή, η οποία ειπώθηκε στο ναό της Ιερουσαλήμ, αποτελούσε μέρος της απάντησης του Ιησού στις ερωτήσεις που διαβάζουμε στο εδάφιο 23: «Με ποια εξουσία κάνεις αυτά τα πράγματα; Και ποιος σου έδωσε αυτή την εξουσία;» Αφού ο Ιησούς χειρίστηκε τις ερωτήσεις των θρησκευτικών ηγετών, χρησιμοποίησε μερικές παραβολές για να τους δείξει τι είδους άτομα ήταν πραγματικά.

Ο Ιησούς υποδεικνύει την εφαρμογή της παραβολής του στα εδάφια 31 και 32. Δείχνει ότι οι πρωθιερείς και οι σημαίνοντες πρεσβύτεροι στους οποίους μιλούσε μπορούσαν να παραβληθούν με το δεύτερο παιδί, καθώς πρέσβευαν ότι υπηρετούσαν τον Θεό αλλά στην πραγματικότητα δεν το έκαναν. Από την άλλη πλευρά, οι εισπράκτορες φόρων και οι πόρνες που πίστεψαν στον Ιωάννη τον Βαφτιστή ήταν σαν το πρώτο παιδί: στην αρχή αρνήθηκαν με αγένεια να υπηρετήσουν τον Θεό αλλά αργότερα μεταμελήθηκαν και άλλαξαν πορεία.

(26) Οι καλλιεργητές που έγιναν δολοφόνοι (Ματ 21:33-44· Μαρ 12:1-11· Λου 20:9-18). Ειπώθηκε στο ναό της Ιερουσαλήμ, μόλις τρεις ημέρες προτού θανατωθεί ο Ιησούς, ο Γιος του Θεού. Και αυτή επίσης η παραβολή αποτελούσε απάντηση στην ερώτηση σχετικά με την πηγή της εξουσίας του Ιησού. (Μαρ 11:27-33) Αμέσως μετά την παραβολή, όπως αναφέρουν τα Ευαγγέλια, οι θρησκευτικοί ηγέτες κατάλαβαν ότι μιλούσε για αυτούς.—Ματ 21:45· Μαρ 12:12· Λου 20:19.

Η περίφραξη γύρω από το αμπέλι μπορεί να ήταν από πέτρες (Παρ 24:30, 31) ή θάμνους. (Ησ 5:5) Το πατητήρι του κρασιού ήταν συνήθως σκαμμένο στο βράχο και αποτελούνταν από δύο επίπεδα, έτσι ώστε ο μούστος έρρεε από το πάνω επίπεδο στο κάτω. Ο πύργος ήταν το παρατηρητήριο του φύλακα, ο οποίος έπρεπε να προσέχει να μην μπουν κλέφτες και ζώα. Σε μερικές περιπτώσεις, οι μισθωτοί καλλιεργητές λάβαιναν μέρος των καρπών. Άλλοτε, οι καλλιεργητές πλήρωναν το ενοίκιο σε χρήματα ή συμφωνούσαν να δίνουν στον ιδιοκτήτη μια ορισμένη ποσότητα από την παραγωγή, πράγμα που προφανώς συνέβαινε στην περίπτωση της παραβολής. Δολοφονώντας το γιο, τον κληρονόμο, ίσως νόμιζαν ότι θα μπορούσαν να οικειοποιηθούν το αμπέλι, εφόσον εκείνος που το φύτεψε βρισκόταν εκτός χώρας. Στα εδάφια Ησαΐας 5:1-7 «το αμπέλι του Ιεχωβά» λέγεται ότι είναι «ο οίκος του Ισραήλ». Όπως δείχνουν οι Ευαγγελιστές, ο Ιησούς παρέθεσε τα εδάφια Ψαλμός 118:22, 23 ως υποβοηθητική πληροφορία για την κατανόηση της παραβολής.

(27) Το γαμήλιο συμπόσιο για το γιο του βασιλιά (Ματ 22:1-14). Όπως υποδεικνύει το εδάφιο 1, αυτή η παραβολή αποτελεί συνέχεια της συζήτησης που προηγείται και μέρος της απάντησης του Ιησού στην ερώτηση σχετικά με την εξουσία με την οποία διεξήγε το έργο του. (Ματ 21:23-27) Για την εφαρμογή, υπόψη εδάφια 2 και 14.

Μερικούς μήνες νωρίτερα, ο Ιησούς είχε χρησιμοποιήσει μια παρόμοια παραβολή σχετικά με ένα μεγάλο δείπνο στο οποίο είχαν προσκληθεί πολλοί. Οι καλεσμένοι ασχολήθηκαν τότε με άλλα ζητήματα και δεν σεβάστηκαν αυτόν που θα τους φιλοξενούσε. (Λου 14:16-24) Αυτή τη φορά, τρεις μόλις ημέρες πριν από το θάνατό του, ο Ιησούς δεν λέει μόνο ότι οι καλεσμένοι ήταν απρόθυμοι να έρθουν αλλά ότι κάποιοι από αυτούς εκδήλωσαν και δολοφονικό πνεύμα. Ο φόνος των εκπροσώπων του βασιλιά ισοδυναμούσε με στασιασμό, γι’ αυτό και τα στρατεύματα του βασιλιά θανάτωσαν τους φονιάδες και έκαψαν την πόλη τους. Ο γάμος ήταν βασιλικός, και ίσως ο βασιλικός οικοδεσπότης να είχε δώσει στους καλεσμένους του ειδικό ένδυμα για την περίσταση. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, τότε το γεγονός ότι ένας καλεσμένος δεν φορούσε ένδυμα γάμου σήμαινε ότι είχε περιφρονήσει το ένδυμα που παρείχε ο βασιλιάς όταν αυτό του προσφέρθηκε.

(28) Οι δέκα παρθένες (Ματ 25:1-13). Αυτή η παραβολή σχετικά με τη «βασιλεία των ουρανών» αποτελεί μέρος της απάντησης του Ιησού στην ερώτηση των μαθητών του που διαβάζουμε στο εδάφιο Ματθαίος 24:3. Ο σκοπός της παραβολής δηλώνεται ξεκάθαρα στο εδάφιο Ματθαίος 25:13.

Εκείνες τις ημέρες σπουδαίο στοιχείο της γαμήλιας τελετής ήταν η επίσημη μεταφορά της νύφης από το πατρικό της στο σπίτι του γαμπρού ή του πατέρα του. Ο γαμπρός, ντυμένος με τα καλύτερα ρούχα του, έφευγε από το σπίτι του το βράδυ για να πάει στο πατρικό της νύφης, συνοδευόμενος από τους φίλους του. Από εκεί, με τη συνοδεία μουσικών και τραγουδιστών, συνήθως δε και κάποιων που κρατούσαν λυχνάρια, η πομπή προχωρούσε προς το σπίτι του γαμπρού. Όσοι βρίσκονταν στο δρόμο από τον οποίο περνούσε η πομπή την παρακολουθούσαν με μεγάλο ενδιαφέρον. Μερικοί ενώνονταν με την πομπή, ιδίως κοπέλες που κρατούσαν λυχνάρια. (Ιερ 7:34· 16:9· Ησ 62:5) Η πομπή μπορεί να καθυστερούσε και να περνούσε πολύ η ώρα, καθώς δεν υπήρχε ιδιαίτερη βιασύνη, γι’ αυτό και ορισμένοι που περίμεναν καθ’ οδόν πιθανόν να νύσταζαν και να τους έπαιρνε ο ύπνος. Τα τραγούδια και οι χαρούμενες φωνές ακούγονταν από μακριά, και εκείνοι που τα άκουγαν φώναζαν: «Να ο γαμπρός!» Στη συνέχεια, από τη στιγμή που ο γαμπρός και η ακολουθία του έμπαιναν στο σπίτι και έκλειναν την πόρτα, δεν μπορούσαν να μπουν τυχόν αργοπορημένοι καλεσμένοι. Τα λυχνάρια που κρατούσαν στην πομπή έκαιγαν λάδι και χρειάζονταν συχνά ανεφοδιασμό.

(29) Τα τάλαντα (Ματ 25:14-30). Αυτή η παραβολή σχετικά με έναν άνθρωπο που επρόκειτο να ταξιδέψει σε ξένη χώρα ειπώθηκε από τον Ιησού σε τέσσερις μαθητές του τρεις μόλις ημέρες πριν από το θάνατό του, λίγο μετά τον οποίο επρόκειτο να αναληφθεί στον ουρανό. Και αυτή επίσης αποτελεί μέρος της απάντησης του Ιησού στην ερώτηση που διαβάζουμε στο εδάφιο Ματθαίος 24:3.—Μαρ 13:3, 4.

Ανόμοια με την παραβολή των μνων, στην οποία κάθε δούλος έλαβε μόνο μία μνα, εδώ τα τάλαντα δίνονται «στον καθένα σύμφωνα με την ικανότητά του». (Λου 19:11-27) Το ασημένιο τάλαντο, που προφανώς εννοείται εδώ, άξιζε όσα χρήματα μπορούσε να κερδίσει εκείνη την εποχή ένας εργαζόμενος σε 14 χρόνια. Όλοι οι δούλοι έπρεπε να ενδιαφέρονται για την περιουσία του κυρίου τους, επομένως όφειλαν να εμπορευτούν με φιλοπονία και με σοφία τα αγαθά που τους είχε εμπιστευτεί ο κύριός τους. Το ελάχιστο που θα έπρεπε να κάνουν θα ήταν να καταθέσουν τα χρήματα στους τραπεζίτες, έτσι ώστε, ακόμη και αν δεν ήθελαν να αυξήσουν οι ίδιοι τα αγαθά του κυρίου τους, τα χρήματα δεν θα έμεναν εντελώς αχρησιμοποίητα αλλά θα κέρδιζαν τόκο. Ωστόσο ο πονηρός και οκνηρός δούλος έκρυψε στο έδαφος το τάλαντο που του ανατέθηκε, εργαζόμενος στην ουσία εναντίον των συμφερόντων του κυρίου του.

(30) Τα πρόβατα και τα κατσίκια (Ματ 25:31-46). Όπως δηλώνεται στα εδάφια 31, 32, 41, 46, εδώ παρουσιάζεται παραβολικά ο χωρισμός και η κρίση των ανθρώπων των εθνών όταν έρθει ο Γιος του ανθρώπου με τη δόξα του. Αυτή η παραβολή αποτελεί μέρος της απάντησης του Ιησού στην ερώτηση των μαθητών του σχετικά με “το σημείο της παρουσίας του και της τελικής περιόδου του συστήματος πραγμάτων”.—Ματ 24:3.

Τα πρόβατα και τα κατσίκια βόσκουν συνήθως μαζί στη Μέση Ανατολή, και ο ποιμένας διακρίνει εύκολα τα μεν από τα δε όταν θέλει να τα χωρίσει. Ο Ιησούς δεν είχε σκοπό να υποτιμήσει τα κατσίκια με τη συγκεκριμένη παραβολή. (Στην ετήσια Ημέρα της Εξιλέωσης το αίμα ενός κατσικιού χρησιμοποιούνταν για να γίνει εξιλέωση για τις αμαρτίες του Ισραήλ.) Τα κατσίκια, λοιπόν, αντιπροσωπεύουν απλώς μια τάξη ανθρώπων, ενώ τα πρόβατα αντιπροσωπεύουν μια άλλη. Τα «δεξιά», όπου τοποθετούνται τα «πρόβατα», είναι θέση τιμής. (Πρ 2:33· Εφ 1:19, 20) Τα «αριστερά», όπου τοποθετούνται τα «κατσίκια», είναι θέση ατίμωσης. (Παράβαλε Εκ 10:2.) Προσέξτε ότι τα «πρόβατα», που τοποθετούνται στα δεξιά του ενθρονισμένου Γιου του ανθρώπου, παρουσιάζονται να είναι διαφορετικά από τους «αδελφούς» του Ιησού Χριστού, στους οποίους αυτά έκαναν πράξεις καλοσύνης.—Ματ 25:34-40· Εβρ 2:11, 12.

Το βιβλίο της Αποκάλυψης. Το βιβλίο της Αποκάλυψης ολοκληρώνει τις Άγιες Γραφές με μία από τις σημαντικότερες συλλογές παραβολών που υπάρχουν σε όλη τη Γραφή. Όπως δηλώνει ο ίδιος ο συγγραφέας, ο Ιωάννης, η Αποκάλυψη του παρουσιάστηκε «με σημεία». (Απ 1:1) Επομένως, μπορεί όντως να ειπωθεί ότι η χρήση κατάλληλων παραβολών αποτελεί εξέχον χαρακτηριστικό της Αγίας Γραφής από την αρχή ως το τέλος της.

Παραβολές των μαθητών του Χριστού. Οι Χριστιανοί συγγραφείς της Αγίας Γραφής δεν κατέγραψαν μόνο τις παραβολές που είπε ο Ιησούς Χριστός, αλλά έκαναν και οι ίδιοι καλή χρήση παραβολών. Στο βιβλίο των Πράξεων, ο Λουκάς καταγράφει τις ωραίες παραβολές που χρησιμοποίησε ο απόστολος Παύλος όταν μίλησε σε μη Ιουδαίους στην Αθήνα. Ο Παύλος αναφέρθηκε σε αντικείμενα αφοσίωσης με τα οποία εκείνοι ήταν εξοικειωμένοι καθώς και σε συγγράμματα δικών τους ποιητών. (Πρ 17:22-31) Όπως αποκαλύπτει μια ανάγνωση της επιστολής προς τους Εβραίους, ο ίδιος απόστολος (στον οποίο αποδίδεται γενικά η συγγραφή αυτής της επιστολής) χρησιμοποίησε εκτενώς παραβολές από την ιστορία της πολιτείας του Θεού με τον Ισραήλ. Απευθυνόμενος στους Κορινθίους, οι οποίοι γνώριζαν τον ελληνικό αθλητισμό, παρομοίασε τη Χριστιανική πορεία με αγώνα δρόμου. (1Κο 9:24-27) Ξεχωρίζει ιδιαίτερα η παραβολή του ελαιόδεντρου, με την οποία δίνεται προειδοποίηση για τον εφησυχασμό καθώς και νουθεσία στους Χριστιανούς να αποδίδουν ιερή υπηρεσία στον Θεό με τη δύναμη της λογικής τους.—Ρω 11:13-32· 12:1, 2.

Ο Ιάκωβος, ετεροθαλής αδελφός του Ιησού, ενέταξε με ωραίο τρόπο μέσα στο σύγγραμμά του συνηθισμένες καταστάσεις της καθημερινής ζωής, αναφερόμενος σε έναν άνθρωπο που κοιτάζεται στον καθρέφτη, στο χαλινάρι του αλόγου, στο πηδάλιο του πλοίου, και ούτω καθεξής, για να εξάρει πνευματικές αλήθειες. (Ιακ 1:23, 24· 3:3, 4) Ο Πέτρος και ο Ιούδας άντλησαν πολλά περιστατικά από προγενέστερα θεόπνευστα συγγράμματα για να παρουσιάσουν παραβολικά το άγγελμα που το άγιο πνεύμα τούς υποκίνησε να μεταδώσουν. Όλες αυτές οι εξαιρετικές παραβολές, που γράφτηκαν υπό την κατεύθυνση του πνεύματος του Θεού, εξυπηρετούν το σκοπό τους, δηλαδή κάνουν το Λόγο του Θεού, την Αγία Γραφή, ζωντανό βιβλίο.

ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ

Όμορφο πάρκο ή κήπος όμοιος με πάρκο. Η λέξη παράδεισος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου εμφανίζεται τρεις φορές στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές. (Λου 23:43· 2Κο 12:4· Απ 2:7) Έλληνες συγγραφείς χρησιμοποίησαν αυτή τη λέξη από πολύ παλιά, με πρώτο τον Ξενοφώντα (περ. 431-352 Π.Κ.Χ.), ο δε Πολυδεύκης τής απέδωσε περσική προέλευση (παιρίντεζα). (Κύρου Παιδεία, Α΄, III, 14· Κύρου Ανάβασις, Α΄, II, 7· Ονομαστικόν, Θ΄, 13) Ορισμένοι λεξικογράφοι θεωρούν ότι η εβραϊκή λέξη παρντές (που βασικά σημαίνει «πάρκο») έχει την ίδια ετυμολογία. Αλλά εφόσον ο Σολομών (που έζησε τον 11ο αιώνα Π.Κ.Χ.) χρησιμοποίησε τη λέξη παρντές στα συγγράμματά του, ενώ τα υφιστάμενα περσικά συγγράμματα ανάγονται μόλις στον έκτο περίπου αιώνα Π.Κ.Χ., αυτή η ετυμολογία της εβραϊκής λέξης είναι μόνο υποθετική. (Εκ 2:5, υποσ.· Ασμ 4:13) Η λέξη παρντές χρησιμοποιείται άλλη μία φορά, στο εδάφιο Νεεμίας 2:8, όπου γίνεται λόγος για ένα δενδρόφυτο βασιλικό πάρκο του Πέρση Βασιλιά Αρταξέρξη του Μακρόχειρα, τον πέμπτο αιώνα Π.Κ.Χ.—Βλέπε ΠΑΡΚΟ.

Ωστόσο, και οι τρεις αυτές λέξεις (εβραϊκή παρντές, περσική παιρίντεζα και ελληνική παράδεισος) μεταδίδουν τη βασική ιδέα ενός όμορφου πάρκου ή κήπου όμοιου με πάρκο. Το πρώτο τέτοιο πάρκο ήταν αυτό που έφτιαξε ο Δημιουργός του ανθρώπου, ο Ιεχωβά Θεός, στην Εδέμ. (Γε 2:8, 9, 15) Στην εβραϊκή ονομάζεται γκαν, δηλαδή «κήπος», αλλά στο μέγεθος και στη σύσταση έμοιαζε προφανώς με πάρκο. Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα χρησιμοποιεί εύστοχα τη λέξη παράδεισος αναφορικά με εκείνον τον κήπο. (Βλέπε ΕΔΕΜ Αρ. 1· ΚΗΠΟΣ [Ο Κήπος της Εδέμ].) Εξαιτίας της αμαρτίας, ο Αδάμ έχασε το δικαίωμα να ζει σε εκείνον τον παράδεισο καθώς και την ευκαιρία να αποκτήσει το δικαίωμα της αιώνιας ζωής, δικαίωμα που συμβόλιζε ο καρπός ενός θεϊκά προσδιορισμένου δέντρου στο κέντρο του κήπου. Ο κήπος της Εδέμ μπορεί να ήταν περικλεισμένος με κάποιον τρόπο, εφόσον χρειάστηκε να τοποθετηθούν αγγελικοί φρουροί μόνο στην ανατολική πλευρά του για να εμποδίζουν τους ανθρώπους να εισέλθουν.—Γε 3:22-24.

Ποιος είναι ο Παράδεισος που υποσχέθηκε ο Ιησούς στον κακοποιό ο οποίος πέθανε δίπλα του;

Η αφήγηση του Λουκά δείχνει ότι ένας κακοποιός, την ώρα που εκτελούνταν δίπλα στον Ιησού Χριστό, υπερασπίστηκε τον Ιησού και του ζήτησε να τον θυμηθεί όταν “θα ερχόταν στη βασιλεία του”. Η απάντηση του Ιησού ήταν: «Αληθινά σου λέω σήμερα, θα είσαι μαζί μου στον Παράδεισο». (Λου 23:39-43) Η στίξη που χρησιμοποιείται στην απόδοση αυτών των λέξεων εξαρτάται φυσικά από το πώς καταλαβαίνει ο μεταφραστής τα λόγια του Ιησού, εφόσον στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο δεν υπήρχε στίξη. Η στίξη με τη σύγχρονη μορφή της διαδόθηκε μόλις τον ένατο περίπου αιώνα Κ.Χ. Μολονότι πολλές μεταφράσεις βάζουν ένα κόμμα πριν από τη λέξη «σήμερα», δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι ο κακοποιός πήγε στον Παράδεισο την ίδια εκείνη ημέρα, τίποτα στην υπόλοιπη Γραφή δεν υποστηρίζει κάτι τέτοιο. Ο ίδιος ο Ιησούς πέθανε και έμεινε στο μνήμα μέχρι την τρίτη ημέρα, οπότε και αναστήθηκε ως «οι πρώτοι καρποί» της ανάστασης. (Πρ 10:40· 1Κο 15:20· Κολ 1:18) Στον ουρανό ανέβηκε έπειτα από 40 ημέρες.—Ιωα 20:17· Πρ 1:1-3, 9.

Συνεπώς, τα στοιχεία δείχνουν πως, όταν ο Ιησούς χρησιμοποίησε τη λέξη «σήμερα», δεν είχε σκοπό να ορίσει τον καιρό κατά τον οποίο θα ήταν ο κακοποιός στον Παράδεισο, αλλά απεναντίας να επιστήσει την προσοχή στον καιρό κατά τον οποίο δινόταν η υπόσχεση και στη διάρκεια του οποίου ο κακοποιός είχε εκδηλώσει κάποιον βαθμό πίστης στον Ιησού. Εκείνη την ημέρα ο Ιησούς είχε απορριφθεί και καταδικαστεί από τους πλέον υψηλόβαθμους θρησκευτικούς ηγέτες του ίδιου του λαού του και στη συνέχεια του είχε επιβληθεί η θανατική ποινή από τη ρωμαϊκή εξουσία. Είχε γίνει αντικείμενο χλευασμού και γελοιοποίησης. Έτσι λοιπόν, ο κακοποιός δίπλα του είχε εκδηλώσει μια αξιοσημείωτη ιδιότητα καθώς και αξιέπαινη διάθεση καρδιάς κατά το ότι δεν συμπαρατάχθηκε με το πλήθος, αλλά αντίθετα πήρε το μέρος του Ιησού και εξέφρασε πεποίθηση στην ερχόμενη Βασιλεία του. Αναγνωρίζοντας ότι η έμφαση αποδίδεται ορθά στο χρόνο κατά τον οποίο δόθηκε η υπόσχεση και όχι στο χρόνο της εκπλήρωσής της, άλλες μεταφράσεις, όπως του Ρόδερχαμ και του Λάμσα στην αγγλική, του Ράινχαρτ και του Β. Μιχαέλις στη γερμανική, καθώς επίσης η Κουρετόνια συριακή του πέμπτου αιώνα Κ.Χ., απέδωσαν το εδάφιο με τρόπο παρόμοιο με την απόδοση της Μετάφρασης Νέου Κόσμου, η οποία παρατίθεται σε αυτό το λήμμα.

Όσο για τον προσδιορισμό του Παραδείσου για τον οποίο μίλησε ο Ιησούς, σαφώς αυτός δεν είναι ταυτόσημος με την ουράνια Βασιλεία του Χριστού. Νωρίτερα την ίδια ημέρα, η είσοδος σε αυτή την ουράνια Βασιλεία είχε προσφερθεί ως προοπτική για τους πιστούς μαθητές του Ιησού, αλλά με βάση το γεγονός ότι αυτοί είχαν “παραμείνει προσκολλημένοι σε εκείνον κατά τις δοκιμασίες του”, κάτι που δεν είχε κάνει ποτέ ο κακοποιός, ο οποίος πέθανε στο ξύλο δίπλα στον Ιησού αποκλειστικά και μόνο για δικά του εγκλήματα. (Λου 22:28-30· 23:40, 41) Προφανώς, ο κακοποιός δεν είχε «αναγεννηθεί» από νερό και πνεύμα, πράγμα που ο Ιησούς έδειξε ότι αποτελούσε προϋπόθεση για την είσοδο στη Βασιλεία των ουρανών. (Ιωα 3:3-6) Ούτε ήταν ο κακοποιός ένας από τους “νικητές” για τους οποίους ο ενδοξασμένος Χριστός Ιησούς δήλωσε ότι θα ήταν μαζί του στον ουράνιο θρόνο του και οι οποίοι έχουν συμμετοχή «στην πρώτη ανάσταση».—Απ 3:11, 12, 21· 12:10, 11· 14:1-4· 20:4-6.

Ορισμένα συγγράμματα υποστηρίζουν ότι ο Ιησούς αναφερόταν σε μια παραδεισιακή τοποθεσία στον Άδη ή Σιεόλ, ένα υποτιθέμενο διαμέρισμα ή υποδιαίρεση του Σιεόλ για όσους επιδοκιμάζει ο Θεός. Προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι οι Ιουδαίοι ραβίνοι εκείνης της εποχής δίδασκαν πως υπήρχε ένας τέτοιος παράδεισος για όσους είχαν πεθάνει και περίμεναν την ανάσταση. Σχετικά με τις διδασκαλίες των ραβίνων, το Λεξικό της Αγίας Γραφής (Dictionary of the Bible) του Χάστινγκς δηλώνει: «Η ραβινική θεολογία, όπως έχει φτάσει σε εμάς, έχει να επιδείξει φοβερή σύγχυση ιδεών γύρω από αυτά τα ζητήματα, ενώ είναι δύσκολο να καθοριστεί σε ποιες περιόδους πρέπει να ενταχθούν πολλές από αυτές τις ιδέες. . . . Αν δεχτούμε τη γραμματεία έτσι όπως είναι, φαίνεται ότι ορισμένοι θεωρούσαν πως ο Παράδεισος βρίσκεται στην ίδια τη γη, άλλοι ότι αποτελεί τμήμα του Σιεόλ, ενώ άλλοι ότι δεν βρίσκεται ούτε στη γη ούτε κάτω από τη γη, αλλά στον ουρανό . . . Υπάρχουν όμως κάποιες αμφιβολίες τουλάχιστον όσον αφορά μερικά από τα προηγούμενα. Αυτές τις ποικίλες αντιλήψεις τις βρίσκουμε όντως στο μεταγενέστερο Ιουδαϊσμό. Εμφανίζονται με τη μεγαλύτερη ακρίβεια και με τις περισσότερες λεπτομέρειες στο μεσαιωνικό καββαλιστικό Ιουδαϊσμό . . . Αλλά δεν είναι βέβαιο σε πόσο παλιά εποχή μπορούν να αναχθούν αυτά τα πράγματα. Τουλάχιστον η παλαιότερη Ιουδαϊκή θεολογία . . . φαίνεται να αφήνει μικρό ή κανένα περιθώριο για την ιδέα ενός ενδιάμεσου Παραδείσου. Αναφέρεται σε μια Γκεχιννόμ για τους πονηρούς και σε έναν Γκαν Έντεν, δηλαδή κήπο της Εδέμ, για τους δικαίους. Είναι αμφίβολο αν προχωρεί πέρα από αυτές τις αντιλήψεις μιλώντας για την ύπαρξη Παραδείσου στον Σιεόλ».—1905, Τόμ. 3, σ. 669, 670.

Ακόμη και αν οι Ιουδαίοι θρησκευτικοί ηγέτες δίδασκαν κάτι τέτοιο, θα ήταν τελείως παράλογο να πιστέψουμε ότι ο Ιησούς προωθούσε μια τέτοια αντίληψη, δεδομένου ότι ο ίδιος είχε καταδικάσει τις μη Γραφικές θρησκευτικές παραδόσεις τους. (Ματ 15:3-9) Πιθανότατα ο παράδεισος με τον οποίο ήταν πραγματικά εξοικειωμένος ο Ιουδαίος κακοποιός στον οποίο μίλησε ο Ιησούς ήταν ο επίγειος Παράδεισος που περιγράφεται στο πρώτο βιβλίο των Εβραϊκών Γραφών, ο Παράδεισος της Εδέμ. Εφόσον έχουν έτσι τα πράγματα, η υπόσχεση του Ιησού υποδείκνυε λογικά την αποκατάσταση αυτών των επίγειων παραδεισιακών συνθηκών. Επομένως, η υπόσχεσή του προς τον κακοποιό παρέχει τη βεβαιωμένη ελπίδα ότι ένα τέτοιο άδικο άτομο θα αναστηθεί και θα έχει την ευκαιρία να αποκτήσει ζωή σε εκείνον τον αποκαταστημένο Παράδεισο.—Παράβαλε Πρ 24:15· Απ 20:12, 13· 21:1-5· Ματ 6:10.

Πνευματικός Παράδεισος. Σε πολλά από τα προφητικά βιβλία της Αγίας Γραφής, είναι καταγραμμένες θεϊκές υποσχέσεις σχετικά με την αποκατάσταση του Ισραήλ από τους τόπους της εξορίας του στην ερημωμένη του πατρίδα. Ο Θεός θα φρόντιζε να καλλιεργηθεί και να σπαρθεί αυτή η εγκαταλειμμένη γη, να αποφέρει πλούσιες σοδειές, καθώς και να γεμίσει από ανθρώπους και ζώα, ενώ οι πόλεις θα ανοικοδομούνταν και θα κατοικούνταν, και οι άνθρωποι θα έλεγαν: «Εκείνη η γη που ήταν ερημωμένη έχει γίνει σαν τον κήπο της Εδέμ». (Ιεζ 36:6-11, 29, 30, 33-35· παράβαλε Ησ 51:3· Ιερ 31:10-12· Ιεζ 34:25-27.) Ωστόσο, αυτές οι προφητείες δείχνουν επίσης ότι οι παραδεισιακές συνθήκες σχετίζονταν με τους ίδιους τους ανθρώπους, οι οποίοι, μέσω πιστότητας στον Θεό, μπορούσαν τώρα να “βλαστήσουν” και να αναπτυχθούν ως «δέντρα δικαιοσύνης», απολαμβάνοντας όμορφη πνευματική ευημερία σαν «καλοποτισμένος κήπος», καθώς θα κατακλύζονταν από τις πλούσιες ευλογίες του Θεού επειδή θα είχαν την εύνοιά του. (Ησ 58:11· 61:3, 11· Ιερ 31:12· 32:41· παράβαλε Ψλ 1:3· 72:3, 6-8, 16· 85:10-13· Ησ 44:3, 4.) Ο λαός του Ισραήλ ήταν το αμπέλι του Θεού το οποίο είχε φυτέψει ο ίδιος, αλλά η κακία τους και η αποστασία τους από την αληθινή λατρεία είχαν κάνει τον πνευματικό τους αγρό να “ξεραθεί” μεταφορικά, ακόμη και πριν από την κυριολεκτική ερήμωση της χώρας τους.—Παράβαλε Εξ 15:17· Ησ 5:1-8· Ιερ 2:21.

Είναι φανερό, ωστόσο, ότι οι προφητείες αποκατάστασης που κατέγραψαν οι Εβραίοι προφήτες περιλαμβάνουν στοιχεία που θα βρουν επίσης κατά γράμμα εκπλήρωση στον αποκαταστημένο επίγειο Παράδεισο. Για παράδειγμα, ορισμένα χαρακτηριστικά των εδαφίων Ησαΐας 35:1-7, όπως η θεραπεία των τυφλών και των κουτσών, δεν είχαν κυριολεκτική εκπλήρωση μετά την αποκατάσταση από την αρχαία Βαβυλώνα ούτε εκπληρώνονται με αυτόν τον τρόπο στον Χριστιανικό πνευματικό παράδεισο. Θα ήταν ασυνεπές από μέρους του Θεού να εμπνεύσει προφητείες όπως αυτές των εδαφίων Ησαΐας 11:6-9, Ιεζεκιήλ 34:25 και Ωσηέ 2:18, με την πρόθεση να έχουν μόνο μεταφορική ή πνευματική σημασία, χωρίς να βρουν αυτά τα πράγματα κατά γράμμα εκπλήρωση στη φυσική ζωή των υπηρετών του Θεού. Ο παράδεισος για τον οποίο μίλησε ο Παύλος στο εδάφιο 2 Κορινθίους 12:4 θα μπορούσε και αυτός να αναφέρεται στο μελλοντικό παράδεισο, τόσο τον κατά γράμμα όσο και τον πνευματικό, αυτών των προφητειών των Εβραϊκών Γραφών. Επίσης, πιθανώς να πρόκειται για όραμα “του παραδείσου του Θεού”, δηλαδή των ευλογητών συνθηκών στον ουρανό.—Απ 2:7.

Τροφή στον «Παράδεισο του Θεού». Το εδάφιο Αποκάλυψη 2:7 μιλάει για το «δέντρο της ζωής» «στον παράδεισο του Θεού» και λέει ότι από αυτό το δέντρο θα έχει το προνόμιο να φάει “αυτός που νικάει”. Εφόσον άλλες υποσχέσεις που δίνονται σε αυτό το τμήμα της Αποκάλυψης σε όσους νικούν συνδέονται σαφώς με το ότι εκείνοι αποκτούν ουράνια κληρονομιά (Απ 2:26-28· 3:12, 21), είναι φανερό ότι ο “παράδεισος του Θεού” σε αυτή την περίπτωση είναι ουράνιος. Εδώ η λέξη «δέντρο» αποτελεί απόδοση της λέξης ξύλον του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, η οποία στον πληθυντικό αριθμό θα μπορούσε να αναφέρεται σε έναν δεντρόκηπο. Στον επίγειο Παράδεισο της Εδέμ, το να φάει ο άνθρωπος από το δέντρο της ζωής θα σήμαινε για αυτόν αιώνια ζωή. (Γε 3:22-24) Ακόμη και οι καρποί των άλλων δέντρων του κήπου θα συντηρούσαν τον άνθρωπο στη ζωή εφόσον θα παρέμενε υπάκουος. Άρα, η λήψη τροφής από «το δέντρο [ή δέντρα] της ζωής» «στον παράδεισο του Θεού» σχετίζεται προφανώς με τη θεϊκή προμήθεια για τη διατήρηση της ζωής που γίνεται για τους Χριστιανούς νικητές, άλλα δε εδάφια δείχνουν ότι αυτοί λαβαίνουν το βραβείο της αθανασίας και της αφθαρσίας μαζί με την ουράνια Κεφαλή τους, τον Κύριό τους τον Χριστό Ιησού.—1Κο 15:50-54· 1Πε 1:3, 4.

ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Πληροφορίες, δόγματα ή συνήθειες που έχουν κληροδοτηθεί από τους γονείς στα παιδιά ή έχουν παγιωθεί ως τρόπος σκέψης ή ενέργειας. Η λέξη παράδοσις του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου σημαίνει, κατά κυριολεξία, «κάτι που δίνεται δίπλα» και επομένως «αυτό που μεταδίδεται προφορικά ή γραπτά». (1Κο 11:2) Η λέξη αυτή, έτσι όπως χρησιμοποιείται στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, εφαρμόζεται τόσο στις παραδόσεις που αποτελούσαν κατάλληλες ή αποδεκτές πλευρές της αληθινής λατρείας όσο και σε αυτές που ήταν εσφαλμένες ή τηρούνταν ή αντιμετωπίζονταν με τρόπο που τις καθιστούσε επιβλαβείς και απαράδεκτες.

Με την πάροδο των αιώνων οι Ιουδαίοι απέκτησαν πολλές παραδόσεις. Μεταξύ αυτών ήταν διάφοροι τρόποι αμφίεσης καθώς και ο τρόπος τέλεσης κοινωνικών εκδηλώσεων, όπως οι γάμοι και οι κηδείες. (Ιωα 2:1, 2· 19:40) Επίσης, μερικές πτυχές της Ιουδαϊκής λατρείας τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. ήταν εθιμικές ή παραδοσιακές, λόγου χάρη η χρήση κρασιού στο πασχαλινό γεύμα και ο εορτασμός της επαναφιέρωσης του ναού. (Λου 22:14-18· Ιωα 10:22) Ο Ιησούς και οι απόστολοί του δεν ήταν αντίθετοι σε τέτοιες συνήθειες, αν και γνώριζαν ότι δεν συνιστούσαν απαιτήσεις του Νόμου. Όταν η συναγωγή έγινε κοινός τόπος της Ιουδαϊκής λατρείας, αποτέλεσε έθιμο ή παράδοση το να αποδίδεται εκεί λατρεία κάθε Σάββατο. Ο Λουκάς λέει ότι και ο Ιησούς πήγε στη συναγωγή, «όπως συνήθιζε».—Λου 4:16.

Αποδοκιμασμένες Παραδόσεις. Οι Ιουδαίοι θρησκευτικοί ηγέτες, ωστόσο, είχαν προσθέσει στο γραπτό Λόγο πολλές προφορικές παραδόσεις τις οποίες θεωρούσαν αναπόσπαστο μέρος της αληθινής λατρείας. Ο Παύλος (Σαύλος), ως Φαρισαίος πριν από τη μεταστροφή του στη Χριστιανοσύνη, επιδείκνυε ασυνήθιστο ζήλο στην τήρηση των παραδόσεων του Ιουδαϊσμού. Σε αυτές, φυσικά, περιλαμβάνονταν τόσο οι αποδεκτές όσο και οι κακές παραδόσεις. Ακολουθώντας, όμως, «εντολές ανθρώπων ως δόγματα», κατέληξε να γίνει διώκτης των Χριστιανών. (Ματ 15:9) Για παράδειγμα, οι Ιουδαίοι “δεν έτρωγαν αν δεν έπλεναν τα χέρια τους μέχρι τον αγκώνα, κρατώντας την παράδοση των παλαιοτέρων”. (Μαρ 7:3) Αυτό το έκαναν, όχι για λόγους υγιεινής, αλλά ως τελετουργία η οποία υποτίθεται ότι είχε θρησκευτική αξία. (Βλέπε ΠΛΥΣΙΜΟ ΧΕΡΙΩΝ.) Ο Χριστός έδειξε πως δεν είχαν βάση για να επικρίνουν τους μαθητές του με τη δικαιολογία ότι δεν ακολουθούσαν τη συγκεκριμένη καθώς και άλλες περιττές «εντολές ανθρώπων». (Ματ 15:1, 2, 7-11· Μαρ 7:4-8· Ησ 29:13) Επιπρόσθετα, με την παράδοσή τους σχετικά με το «κορβάν» (δώρο αφιερωμένο στον Θεό), οι θρησκευτικοί ηγέτες είχαν καταστήσει το Λόγο του Θεού άκυρο, παραβαίνοντας την εντολή του Θεού.—Εξ 20:12· 21:17· Ματ 15:3-6· Μαρ 7:9-15· βλέπε ΚΟΡΒΑΝ.

Ούτε ο Ιησούς ούτε οι μαθητές του παρέθεσαν ποτέ από την προφορική Ιουδαϊκή παράδοση για να υποστηρίξουν τις διδασκαλίες τους αλλά, απεναντίας, επικαλούνταν το γραπτό Λόγο του Θεού. (Ματ 4:4-10· Ρω 15:4· 2Τι 3:15-17) Άπαξ και ιδρύθηκε η Χριστιανική εκκλησία, η τήρηση των μη Γραφικών Ιουδαϊκών παραδόσεων συνιστούσε “άκαρπο είδος πατροπαράδοτης διαγωγής”, δηλαδή διαγωγής που οι Ιουδαίοι είχαν λάβει ως παράδοση από τους πατέρες τους. (1Πε 1:18) Από τη στιγμή που εκείνοι οι Ιουδαίοι γίνονταν Χριστιανοί, εγκατέλειπαν αυτές τις παραδόσεις. Όταν μερικοί ψευδοδιδάσκαλοι στις Κολοσσές προώθησαν αυτή τη μορφή λατρείας, ο Παύλος μίλησε προειδοποιητικά εναντίον «της φιλοσοφίας και της κενής απάτης σύμφωνα με την παράδοση των ανθρώπων». Προφανώς, αναφερόταν ειδικά στις παραδόσεις του Ιουδαϊσμού.—Κολ 2:8, 13-17.

Χριστιανικές Παραδόσεις. Αν θεωρηθούν παραδόσεις οι κατευθυντήριες γραμμές που μεταβιβάζονται προφορικά ή μέσω παραδείγματος, τότε οι πληροφορίες που έλαβε ο απόστολος Παύλος απευθείας από τον Ιησού μπορούσαν ορθά να μεταβιβαστούν στις Χριστιανικές εκκλησίες ως αποδεκτή Χριστιανική παράδοση. Αυτό ίσχυε, λόγου χάρη, σε σχέση με τον εορτασμό του Δείπνου του Κυρίου. (1Κο 11:2, 23) Οι διδασκαλίες και το παράδειγμα των αποστόλων αποτελούσαν έγκυρη παράδοση. Έτσι λοιπόν, ο Παύλος, ο οποίος είχε μοχθήσει προσωπικά με τα χέρια του για να μην επιβαρύνει οικονομικά τους αδελφούς του (Πρ 18:3· 20:34· 1Κο 9:15· 1Θε 2:9), ήταν σε θέση να παροτρύνει τους Θεσσαλονικείς Χριστιανούς να “απομακρύνονται από κάθε αδελφό που περπατάει άτακτα και όχι σύμφωνα με την παράδοση” που είχαν λάβει. Σαφώς, όποιος δεν ήθελε να εργάζεται δεν ακολουθούσε το καλό παράδειγμα ή την παράδοση των αποστόλων.—2Θε 3:6-11.

Οι «παραδόσεις» που είναι απαραίτητες για καθαρή και αμόλυντη λατρεία του Θεού περιλήφθηκαν τελικά στις θεόπνευστες Γραφές. Ως εκ τούτου, οι παραδόσεις ή οι κανόνες που μεταδόθηκαν από τον Ιησού και τους αποστόλους και ήταν ουσιώδεις για να έχουμε ζωή δεν παρέμειναν σε προφορική μορφή ώστε να διαστρεβλωθούν με την πάροδο του χρόνου, αλλά καταγράφηκαν με ακρίβεια στην Αγία Γραφή προς όφελος των Χριστιανών που θα ζούσαν σε μεταγενέστερες περιόδους.—Ιωα 20:30, 31· Απ 22:18.

ΠΑΡΑΘΥΡΟ

Βλέπε ΣΠΙΤΙ, ΟΙΚΟΣ.

ΠΑΡΑΛΥΣΗ

Ελάττωση ή ολική απώλεια της μυϊκής δύναμης ή της αισθητικότητας σε ένα ή περισσότερα μέρη του σώματος. Οφείλεται σε βλάβη ή διαταραχή του νευρικού συστήματος ή σε μυϊκή ατροφία, με αποτέλεσμα είτε να εμποδίζεται η μετάδοση των νευρικών διεγέρσεων είτε να χάνουν οι μύες την ικανότητα να αντιδρούν σε αυτές. Η παράλυση έχει πολλά ονόματα και μορφές, ενώ μερικά είδη της μπορεί να αποβούν μοιραία. Ανάμεσα στα αίτιά της είναι κάποιες ασθένειες (όπως στην περίπτωση της διφθεριτικής παράλυσης), οι εγκεφαλικές αλλοιώσεις, οι βλάβες του νωτιαίου μυελού ή η πίεση που ασκεί κάποιος όγκος.

Μεταξύ των ατόμων που θεράπευσε θαυματουργικά ο Ιησούς Χριστός υπήρχαν και παράλυτοι. (Ματ 4:24) Όταν έφεραν στον Ιησού έναν άνθρωπο που έπασχε από παράλυση, ο Ιησούς τον θεράπευσε αφού πρώτα συγχώρησε τις αμαρτίες του. Στη συνέχεια, κατ’ εντολήν του Χριστού, ο πρώην παράλυτος πήρε το φορείο του και πήγε στο σπίτι του. (Ματ 9:2-8· Μαρ 2:3-12· Λου 5:18-26) Σε μια άλλη περίπτωση ο υπηρέτης ενός αξιωματικού ήταν κατάκοιτος με παράλυση και ετοιμοθάνατος, αλλά ο Ιησούς τον γιάτρεψε από μακριά. (Ματ 8:5-13· Λου 7:1-10) Αυτός ο δούλος “βασανιζόταν τρομερά” (Ματ 8:6), πράγμα που ίσως—αν και όχι απαραίτητα—δείχνει ότι υπέφερε από δυνατούς πόνους. Η παράλυση μπορεί να είναι όντως οδυνηρή, αν και συνήθως δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Επώδυνες συσπάσεις σημειώνονται στη σπονδυλική στήλη και στα άκρα σε κάποιες περιπτώσεις τρομώδους παράλυσης (νόσος του Πάρκινσον), και φοβεροί πόνοι συνοδεύουν την επώδυνη παραπληγία, μια μορφή παράλυσης σχετική με ορισμένες περιπτώσεις καρκίνου του νωτιαίου μυελού.

Ο ευαγγελιστής Φίλιππος κήρυττε και εκτελούσε σημεία στην πόλη της Σαμάρειας, θεραπεύοντας πολλούς παράλυτους. (Πρ 8:5-8) Στη Λύδδα, ο παράλυτος Αινέας, «ο οποίος ήταν κατάκοιτος στο φορείο του επί οχτώ χρόνια», άκουσε τον Πέτρο να του λέει: «Αινέα, ο Ιησούς Χριστός σε γιατρεύει. Σήκω και στρώσε το κρεβάτι σου». Τότε «αυτός σηκώθηκε αμέσως».—Πρ 9:32-35.

ΠΑΡΑΜΑΝΑ

Βλέπε ΒΡΕΦΟΚΟΜΟΣ.

ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗ

Βλέπε ΑΜΕΛΕΙΑ.

ΠΑΡ’ ΑΞΙΑ ΚΑΛΟΣΥΝΗ

Βλέπε ΚΑΛΟΣΥΝΗ.

ΠΑΡΑΠΤΩΜΑ

Βλέπε ΑΜΑΡΤΙΑ.

ΠΑΡΑΦΡΟΣΥΝΗ

Διανοητική και ψυχική διαταραχή, είτε φρενοβλάβεια είτε κατάσταση υπερβολικής μανίας ή μεγάλου παραλογισμού. Διάφορες εβραϊκές και ελληνικές λέξεις χρησιμοποιούνται στο πρωτότυπο κείμενο των Γραφών για να υποδηλώσουν τέτοιες διαταραχές της διάνοιας—μόνιμες ή προσωρινές. Μερικές από αυτές τις λέξεις φαίνεται ότι σχετίζονται με τις αλλόκοτες και ενίοτε δυνατές ή θλιβερές κραυγές που βγάζουν οι παράφρονες ή παράγονται από αυτές.

Παραφροσύνη προσέβαλε τον καυχησιολόγο Βαβυλώνιο Βασιλιά Ναβουχοδονόσορα. Σε εκπλήρωση ενός προφητικού ονείρου το οποίο εξήγησε ο Δανιήλ, αυτός ο μονάρχης πατάχθηκε με παραφροσύνη σε μια στιγμή καύχησης. Επί εφτά χρόνια ήταν τρελός, «και χόρτο άρχισε να τρώει όπως οι ταύροι». (Δα 4:33) Έχοντας χάσει τα λογικά του, ο Ναβουχοδονόσορ μπορεί να φανταζόταν ότι ήταν ζώο, ίσως ταύρος. Σχετικά με τη διανοητική του διαταραχή, ένα γαλλικό ιατρικό λεξικό λέει: «ΛΥΚΑΝΘΡΩΠΙΑ . . . από τις λέξεις λύκος και άνθρωπος. Αυτή η ονομασία δόθηκε στην ασθένεια των ατόμων τα οποία πιστεύουν ότι έχουν μεταβληθεί σε κάποιο ζώο και τα οποία μιμούνται τους ήχους ή τις κραυγές, τη μορφή ή τη συμπεριφορά του συγκεκριμένου ζώου. Αυτά τα άτομα συνήθως φαντάζονται ότι έχουν μεταμορφωθεί σε λύκο, σε σκύλο ή σε γάτα· μερικές φορές και σε ταύρο, όπως στην περίπτωση του Ναβουχοδονόσορα». (Λεξικό Ιατρικών Επιστημών, από μια Εταιρία Γιατρών και Χειρουργών [Dictionnaire des sciences médicales, par une société de médecins et de chirurgiens], Παρίσι, 1818, Τόμ. 29, σ. 246) Στο τέλος των εφτά ετών, ο Ιεχωβά αποκατέστησε την κατανόηση του Ναβουχοδονόσορα.—Δα 4:34-37.

Παραφροσύνη και Δαιμονισμός. Μολονότι δεν είναι δαιμονισμένοι όλοι οι παράφρονες ή οι τρελοί, είναι λογικό να αναμένεται ότι τα δαιμονισμένα άτομα θα παρουσιάζουν ανισόρροπη διανοητική και ψυχική κατάσταση. Στη χώρα των Γερασηνών, ο Ιησούς συνάντησε έναν παράφρονα που ήταν δαιμονισμένος. Αυτός σύχναζε στα μνήματα, και μολονότι τον είχαν δέσει πολλές φορές με ποδόδεσμα και αλυσίδες, «έσπαζε τις αλυσίδες και συνέτριβε τα ποδόδεσμα· και κανείς δεν είχε τη δύναμη να τον δαμάσει». Επιπλέον, «συνεχώς, νύχτα και ημέρα, κραύγαζε στα μνήματα και στα βουνά και κατακοβόταν με πέτρες». Όταν ο Ιησούς εξέβαλε τους δαίμονες, ο άνθρωπος ήρθε «στα λογικά του». (Μαρ 5:1-17· Λου 8:26-39) Ωστόσο, οι Χριστιανοί παραμένουν ασφαλείς από τη δαιμονοληψία που προκαλεί παραφροσύνη αν ντυθούν και συνεχίσουν να φορούν «ολόκληρη την πανοπλία του Θεού».—Εφ 6:10-17.

Προσποιητή Παραφροσύνη. Σε κάποια περίπτωση, όταν τον είχε θέσει εκτός νόμου ο Βασιλιάς Σαούλ, ο Δαβίδ αναζήτησε καταφύγιο κοντά στον Αγχούς, το βασιλιά της Γαθ. Μόλις οι Φιλισταίοι ανακάλυψαν ποιος ήταν, είπαν στον Αγχούς ότι ο Δαβίδ αποτελούσε κίνδυνο για την ασφάλειά τους, και ο Δαβίδ φοβήθηκε. Γι’ αυτό, συγκάλυψε τη διανοητική του υγεία παριστάνοντας τον παράφρονα. «Τραβούσε γραμμές στις πόρτες της πύλης και άφηνε το σάλιο του να τρέχει πάνω στη γενειάδα του». Επειδή ο Αγχούς νόμισε ότι ο Δαβίδ ήταν τρελός, του χάρισε τη ζωή, θεωρώντας τον ακίνδυνο φρενοβλαβή. Αργότερα, ο Δαβίδ έγραψε υπό θεϊκή έμπνευση τον 34ο Ψαλμό, με τον οποίο ευχαριστούσε τον Ιεχωβά επειδή ευλόγησε αυτό το τέχνασμα και τον διέσωσε.—1Σα 21:10–22:1.

Η Παραφροσύνη της Εναντίωσης Προς τον Ιεχωβά. Ο προφήτης Βαλαάμ θέλησε ανόητα να προφητεύσει εναντίον του Ισραήλ για να λάβει χρήματα από τον Βασιλιά Βαλάκ των Μωαβιτών, αλλά ο Ιεχωβά ανέτρεψε και ματαίωσε τις προσπάθειές του. Ο απόστολος Πέτρος έγραψε για τον Βαλαάμ ότι «ένα άφωνο υποζύγιο, μιλώντας με φωνή ανθρώπου, παρεμπόδισε την παράφρονη πορεία του προφήτη». Για να περιγράψει την παραφροσύνη του Βαλαάμ, ο απόστολος χρησιμοποίησε στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο τη λέξη παραφρονία, η οποία ενέχει την ιδέα τού «να είναι κανείς εκτός λογικής».—2Πε 2:15, 16· Αρ 22:26-31.

Σχετικά με τους ψευδοπροφήτες του Ισραήλ, ο προφήτης Ωσηέ έγραψε: «Ο προφήτης θα είναι ανόητος· ο άντρας των εμπνευσμένων εκφράσεων θα παραφρονήσει εξαιτίας της αφθονίας του σφάλματός σου· και η εχθρότητα θα είναι άφθονη». (Ωσ 9:7) Ο Ιεχωβά φέρνει παραφροσύνη στους εναντίους του και σε εκείνους που απορρίπτουν τη σοφία του, προσδιορίζοντας τον εαυτό του ως “Εκείνον που κάνει τους μάντεις να ενεργούν σαν να έχουν τρελαθεί”, φροντίζοντας δηλαδή να αποδεικνύονται εσφαλμένες οι προβλέψεις τους. (Ησ 44:24, 25) Ο Ιώβ είπε αναφορικά με τους κοσμικούς κριτές ότι ο Ιεχωβά «κάνει τους κριτές να τρελαθούν».—Ιωβ 12:17.

Ο Παύλος παρέβαλε τους ανθρώπους που αντιστέκονταν στην αλήθεια και προσπαθούσαν να διαφθείρουν τη Χριστιανική εκκλησία με τον Ιαννή και τον Ιαμβρή, οι οποίοι αντιστάθηκαν στον Μωυσή, και έδωσε την εξής διαβεβαίωση: «Δεν θα κάνουν περαιτέρω πρόοδο, γιατί η παραφροσύνη τους θα γίνει ολοφάνερη σε όλους, όπως έγινε και η παραφροσύνη εκείνων των δύο αντρών».—2Τι 3:8, 9.

Παραφροσύνη από την Καταδυνάστευση και τη Σύγχυση. Μια από τις οικτρές συνέπειες που θα υφίσταντο οι Ισραηλίτες εξαιτίας της ανυπακοής τους στον Ιεχωβά ήταν ότι θα πατάσσονταν με παραφροσύνη. Ως αποτέλεσμα των καταδυναστευτικών μέτρων που θα εφάρμοζαν οι κατακτητές τους, αυτοί θα παραφρονούσαν και θα αντιδρούσαν παράλογα λόγω της απόγνωσής τους. (Δευ 28:28-34) Πράγματι, ο Βασιλιάς Σολομών δήλωσε ότι «η καταδυνάστευση μπορεί να κάνει τον σοφό να ενεργεί παράλογα».—Εκ 7:7.

Ο Βαβυλώνιος Βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ παρομοιάστηκε προφητικά με το “ποτήρι που περιείχε το κρασί της οργής του Ιεχωβά”. Τα έθνη θα αναγκάζονταν να πιουν αυτό το ποτήρι, και αυτό θα τους έκανε να “παραπαίουν και να φέρονται σαν να έχουν τρελαθεί εξαιτίας του σπαθιού που θα έστελνε ανάμεσά τους” ο Ιεχωβά. (Ιερ 25:15, 16) Μεταγενέστερα, θα επερχόταν παραφροσύνη στην ίδια τη Βαβυλώνα, καθώς οι ειδωλολάτρες της θα έβλεπαν φρικτά οράματα, “και εξαιτίας των τρομακτικών τους οραμάτων θα ενεργούσαν σαν να ήταν τρελοί”. (Ιερ 50:35-38) Και αυτή επίσης θα αναγκαζόταν να πιει το ποτήρι της οργής του Ιεχωβά.—Ιερ 51:6-8.

Υπερβολική Μανία. Ο όρος «παραφροσύνη», όπως χρησιμοποιείται στην Αγία Γραφή, μπορεί επίσης να υποδηλώνει την υπερβολική μανία. Κάποιο σάββατο ο Ιησούς θεράπευσε έναν άνθρωπο του οποίου το δεξί χέρι ήταν ξεραμένο. Τότε, οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι που παρακολουθούσαν τη σκηνή «γέμισαν παραφροσύνη και άρχισαν να συζητούν μεταξύ τους τι να κάνουν στον Ιησού». (Λου 6:6-11) Για να περιγράψει την ψυχική τους κατάσταση, ο Λουκάς χρησιμοποίησε στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο τη λέξη ἄνοια, που κατά κυριολεξία σημαίνει «έλλειψη νου» (η λέξη «παράνοια» είναι σχετική με αυτόν τον όρο). Ο Παύλος είχε προφανώς κατά νου μια κατάσταση υπερβολικής μανίας ή σφοδρής οργής όταν παραδέχτηκε πως, ενόσω δίωκε τους Χριστιανούς, ήταν «υπερβολικά μανιασμένος εναντίον τους».—Πρ 26:11.

Αντιδιαστέλλεται με τη Σοφία. Στο βιβλίο του Εκκλησιαστή, ο συναθροιστής αποκαλύπτει ότι έδωσε την καρδιά του «στο να γνωρίσει τη σοφία και στο να γνωρίσει την παραφροσύνη». (Εκ 1:17) Η έρευνά του δεν περιορίστηκε στην εξέταση της σοφίας, αλλά συμπεριέλαβε και το αντίθετό της, όπως αυτό εκδηλώνεται από τους ανθρώπους. (Εκ 7:25) Στο εδάφιο Εκκλησιαστής 2:12, ο Σολομών αποκαλύπτει και πάλι ότι ζύγισε τη σοφία, την παραφροσύνη και την ανοησία. Με αυτόν τον τρόπο μπορούσε να καθορίσει πόσο διέφεραν αυτές ως προς την αξία. Λέγοντας: «Είπα στο γέλιο: “Παραλογισμός!”», παραδέχτηκε ότι η άμετρη ευθυμία ήταν παραφροσύνη διότι, συγκρινόμενη με τη σοφία, ήταν ανόητη και δεν έφερνε πραγματική ευτυχία.—Εκ 2:2.

Αναφερόμενος στη διανοητική κατάσταση του άφρονα, ο Σολομών είπε: «Η αρχή των λόγων του στόματός του είναι ανοησία, και το τέλος όσων λέει το στόμα του είναι παραφροσύνη που φέρνει συμφορά». (Εκ 10:13) Η ανοησία είναι πιθανό να πάρει τη μορφή εξαπάτησης, η οποία μερικές φορές μπορεί να είναι τόσο επιβλαβής για το θύμα της ώστε αυτός που εξαπατά παρομοιάζεται με παράφρονα οπλισμένο με θανατηφόρα όπλα.—Παρ 26:18, 19.

Μερικοί δεν ενστερνίζονται την ελπίδα της ανάστασης των νεκρών, θεωρώντας ότι με το θάνατο τελειώνουν τα πάντα για όλους. Φανερώνοντας τη μη ισορροπημένη άποψή τους, επιζητούν μόνο να ικανοποιήσουν τις σαρκικές τάσεις τους και δεν δείχνουν κανένα ενδιαφέρον για την εκτέλεση του θελήματος του Θεού. Ο Σολομών έστρεψε την προσοχή του και σε αυτούς, λέγοντας: «Επειδή η κατάληξη όλων είναι μία, η καρδιά των γιων των ανθρώπων είναι γεμάτη κακία· και έχουν παραφροσύνη μέσα στην καρδιά τους ενόσω ζουν, και έπειτα—στους νεκρούς!»—Εκ 9:3.

Μεταφορική Χρήση. Η εξουσία του αποστόλου Παύλου και η αποστολική του ιδιότητα αμφισβητούνταν από ορισμένους στην Κόρινθο, τους οποίους εκείνος χαρακτήρισε σαρκαστικά «υπερέξοχους αποστόλους». (2Κο 11:5) Για να λογικέψει τα μέλη της εκκλησίας της Κορίνθου, ο Παύλος “καυχήθηκε” για τα διαπιστευτήριά του, τις ευλογίες του και τις εμπειρίες που είχε στην υπηρεσία του Ιεχωβά, τεκμηριώνοντας τον ισχυρισμό του. Αυτή η καύχηση ήταν αντίθετη με το συνηθισμένο τρόπο ομιλίας ενός Χριστιανού, αλλά ο Παύλος ήταν αναγκασμένος να καυχηθεί στη συγκεκριμένη περίπτωση. Γι’ αυτό είπε για τον εαυτό του ότι μιλούσε σαν να “είχε χάσει τα λογικά του” και ανέφερε για τους λεγόμενους υπερέξοχους αποστόλους: «Διάκονοι του Χριστού είναι; Απαντώ σαν παράφρονας, εγώ είμαι με πιο εξέχοντα τρόπο».—2Κο 11:21-27.

ΠΑΡΕΜΒΑΛΛΟΜΕΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ

Πόλεις συγκεκριμένου λαού ή φυλής που περικλείονται μέσα στην εδαφική περιοχή άλλης φυλής. Στη σύγχρονη εποχή, ένα παράδειγμα τέτοιας παρεμβαλλόμενης περιοχής ήταν το Δυτικό Βερολίνο, το οποίο περιβαλλόταν από την επικράτεια της Ανατολικής Γερμανίας. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η έκταση που έχει παραχωρηθεί στα Ηνωμένα Έθνη, η οποία περικλείεται από την Πόλη της Νέας Υόρκης. Τμήμα της αρχαίας Ιερουσαλήμ παρέμεινε επί τέσσερις αιώνες παρεμβαλλόμενη περιοχή των Ιεβουσαίων μέσα στην επικράτεια του Ισραήλ, ώσπου τελικά το κατέλαβε ο Δαβίδ.—Ιη 15:63· Κρ 1:21· 19:11, 12· 2Σα 5:6-9.

Σύμφωνα με τη διαμοίραση της Υποσχεμένης Γης στις 12 φυλές, μερικές πόλεις που βρίσκονταν μέσα στη γενική επικράτεια μιας φυλής ανήκαν σε άλλη φυλή. Όπως αναφέρει το εδάφιο Ιησούς του Ναυή 16:9, «οι γιοι του Εφραΐμ είχαν πόλεις που παρεμβάλλονταν [ή αλλιώς, ήταν «χωρισμένες»· «απομονωμένες»] μέσα στην κληρονομιά των γιων του Μανασσή» (ΜΝΚ, υποσ.), δηλαδή «πόλεις που είχαν ξεχωριστεί για τους Εφραϊμίτες μέσα στην κληρονομιά των γιων του Μανασσή». (JB, ΜΠΚ· βλέπε επίσης Ιη 17:8, 9.) Μερικοί από τους γιους του Μανασσή κατοικούσαν σε πόλεις μέσα στα όρια του Ισσάχαρ και του Ασήρ.—Ιη 17:11· 1Χρ 7:29.

Η κληρονομιά του Συμεών αποτελούνταν από πόλεις που βρίσκονταν μέσα στην περιοχή του Ιούδα, επειδή το μερίδιο του Ιούδα «αποδείχτηκε πολύ μεγάλο για αυτούς». (Ιη 19:1-9· ΧΑΡΤΕΣ, Τόμ. 1, σ. 744, 947) Οι 48 πόλεις που ήταν στη δικαιοδοσία των Λευιτών, περιλαμβανομένων και των 6 πόλεων καταφυγίου, ήταν όλες παρεμβαλλόμενες μέσα στις περιοχές άλλων φυλών. (Ιη 21:3-41) Με αυτόν τον τρόπο εκπληρώθηκε η προφητεία που εξήγγειλε ο Ιακώβ στην επιθανάτια κλίνη του για τον Συμεών και τον Λευί, ότι δηλαδή “θα είχαν μερίδα στον Ιακώβ, αλλά θα ήταν διασκορπισμένοι στον Ισραήλ”.—Γε 49:7.

ΠΑΡΘΕΝΑ

Η εβραϊκή λέξη μπεθουλάχ υποδηλώνει μια γυναίκα που δεν έχει ενωθεί ποτέ με άντρα στα πλαίσια του γάμου και δεν είχε ποτέ σεξουαλικές σχέσεις. (Γε 24:16· Δευ 32:25· Κρ 21:12· 1Βα 1:2· Εσθ 2:2, 3, 17· Θρ 1:18· 2:21) Ωστόσο, η λέξη παρθένος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου μπορεί να εφαρμόζεται τόσο σε άγαμους άντρες όσο και σε άγαμες γυναίκες.—Ματ 25:1-12· Λου 1:27· Πρ 21:9· 1Κο 7:25, 36-38.

Σύμφωνα με το Νόμο, ο άντρας που αποπλανούσε μια παρθένα η οποία δεν ήταν αρραβωνιασμένη έπρεπε να δώσει στον πατέρα της 50 σίκλους ασήμι ($110) και να την παντρευτεί (αν το επέτρεπε ο πατέρας της), ενώ δεν είχε το δικαίωμα να τη διαζευχθεί «όλες τις ημέρες του». (Εξ 22:16, 17· Δευ 22:28, 29) Αλλά μια αρραβωνιασμένη παρθένα, εφόσον θεωρούνταν ότι ανήκε ήδη σε κάποιον σύζυγο, έπρεπε να λιθοβοληθεί μέχρι θανάτου αν δεν φώναζε σε περίπτωση που δεχόταν σεξουαλική επίθεση. Το ότι δεν είχε φωνάξει θα υποδήλωνε συναίνεση και αυτό θα την καθιστούσε μοιχαλίδα. (Δευ 22:23, 24· παράβαλε Ματ 1:18, 19.) Το γεγονός ότι μια αρραβωνιασμένη παρθένα θεωρούνταν “ιδιοκτησία” κάποιου συζύγου εξηγεί επίσης γιατί το εδάφιο Ιωήλ 1:8 αναφέρει ότι «μια παρθένα» θρηνεί για «τον ιδιοκτήτη της νεότητάς της».

Εφόσον όσοι διατηρούν την παρθενία τους απολαμβάνουν μεγαλύτερη ελευθερία στην υπηρεσία του Κυρίου, ο απόστολος Παύλος συνέστησε την αγαμία ως την καλύτερη πορεία για τους Χριστιανούς που έχουν εγκράτεια. (1Κο 7:25-35) Εντούτοις, αναφερόμενος σε όσους δεν έχουν εγκράτεια, παρατήρησε: «Αν κανείς νομίζει ότι συμπεριφέρεται ακατάλληλα προς την παρθενία του, αν αυτή έχει περάσει την ακμή της νεότητας, και έτσι πρέπει να γίνει, ας κάνει ό,τι θέλει· δεν αμαρτάνει. Ας παντρεύονται».—1Κο 7:36.

Η λέξη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που αποδίδεται «παρθενία» στα εδάφια 1 Κορινθίους 7:36-38 είναι η λέξη παρθένος. Γι’ αυτό, έχει υποστηριχτεί η άποψη ότι ο Παύλος μιλούσε για το καθήκον ενός πατέρα ή ενός κηδεμόνα προς την κόρη του η οποία είχε φτάσει σε ηλικία γάμου. Έτσι λοιπόν, Η Βίβλος της Ιερουσαλήμ λέει: «Αν υπάρχει οποιοσδήποτε που νομίζει ότι δεν θα ήταν δίκαιο για την κόρη του να την αφήσει να περάσει την ηλικία του γάμου χωρίς να παντρευτεί και ότι πρέπει να κάνει κάτι για αυτό, είναι ελεύθερος να πράξει όπως επιθυμεί: δεν αμαρτάνει αν γίνει γάμος». (Βλέπε επίσης ΛΧ, ΚΛΚ, ΤΚΔ.) Σύμφωνα με μια άλλη άποψη, αυτό το εδάφιο μιλάει για τον άντρα που αποφασίζει να παντρευτεί την κοπέλα με την οποία είναι αρραβωνιασμένος. Η Αμερικανική Μετάφραση λέει: «Αν ένας άντρας νομίζει ότι δεν ενεργεί σωστά απέναντι στην κοπέλα με την οποία είναι αρραβωνιασμένος, αν τα πάθη του είναι πολύ σφοδρά, και έτσι πρέπει να γίνει, ας κάνει όπως επιθυμεί· δεν είναι αμαρτία· ας παντρευτούν».—Βλέπε επίσης ΜΠΚ.

Τα συμφραζόμενα, ωστόσο, υποδεικνύουν ότι εδώ δεν εννοείται κάποια παρθένα, αλλά αυτή καθαυτή η παρθενία ενός ατόμου. Κάποιος σχολιαστής το έθεσε ως εξής: «Νομίζω ότι εδώ ο απόστολος συνεχίζει την προηγούμενη επιχειρηματολογία του και συμβουλεύει τα άγαμα άτομα, που είναι αυτεξούσια, τι να κάνουν· η παρθένος του άντρα σημαίνει την παρθενία του». (Το Σχολιολόγιο Ολόκληρης της Αγίας Γραφής, του Μάθιου Χένρι [Matthew Henry’s Commentary on the Whole Bible], 1976, Τόμ. 3, σ. 1036) Εφόσον η έννοια της λέξης παρθένος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου μπορεί να εφαρμόζεται και σε άγαμους άντρες, η απόδοση «παρθενία», την οποία χρησιμοποιούν οι μεταφράσεις του Τζ. Μπ. Ρόδερχαμ και του Τζ. Ν. Ντάρμπι, καθώς επίσης η Μετάφραση Νέου Κόσμου, είναι κατάλληλη και, όπως φαίνεται, είναι αυτή που ταιριάζει περισσότερο με τα συμφραζόμενα.

Πνευματική Παρθενία. Όπως ο αρχιερέας στον Ισραήλ μπορούσε να πάρει μόνο κάποια παρθένα ως σύζυγό του (Λευ 21:10, 13, 14· παράβαλε Ιεζ 44:22), έτσι και ο μεγάλος Αρχιερέας, ο Ιησούς Χριστός, πρέπει να έχει μόνο κάποια «παρθένα» ως πνευματική «νύφη» του στον ουρανό. (Απ 21:9· Εβρ 7:26· παράβαλε Εφ 5:25-30.) Γι’ αυτό, ο απόστολος Παύλος ανησυχούσε πολύ για την αγνότητα της εκκλησίας της Κορίνθου, εφόσον ήθελε να την παρουσιάσει «ως αγνή παρθένα στον Χριστό». (2Κο 11:2-6) Η νύφη του Χριστού αποτελείται από 144.000 χρισμένους με το πνεύμα ανθρώπους που διατηρούν ο καθένας ατομικά την “παρθενία” τους παραμένοντας ξεχωρισμένοι από τον κόσμο και κρατώντας τον εαυτό τους ηθικά και δογματικά αγνό.—Απ 14:1, 4· παράβαλε 1Κο 5:9-13· 6:15-20· Ιακ 4:4· 2Ιω 8-11.

Μεσσιανική Προφητεία. Μολονότι η εβραϊκή λέξη μπεθουλάχ σημαίνει «παρθένα», στο εδάφιο Ησαΐας 7:14 εμφανίζεται μια άλλη λέξη (‛αλμάχ): «Δείτε! Η κοπέλα [χα‛αλμάχ] θα μείνει έγκυος και θα γεννήσει γιο και θα καλέσει το όνομά του Εμμανουήλ». Η λέξη ‛αλμάχ σημαίνει «κοπέλα» και μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε για κάποια που δεν είναι παρθένα είτε για κάποια που είναι. Χρησιμοποιείται για την «κοπέλα» Ρεβέκκα πριν από το γάμο της, όταν αυτή αποκαλούνταν επίσης «παρθένα» (μπεθουλάχ). (Γε 24:16, 43) Υπό θεϊκή έμπνευση, ο Ματθαίος χρησιμοποίησε τη λέξη παρθένος στο ελληνικό κείμενο για να δείξει ότι το εδάφιο Ησαΐας 7:14 είχε την τελική του εκπλήρωση σε συνάρτηση με την παρθενική γέννηση του Ιησού, του Μεσσία. Τόσο ο Ματθαίος όσο και ο Λουκάς δηλώνουν ξεκάθαρα ότι η μητέρα του Ιησού, η Μαρία, ήταν τότε παρθένα και έμεινε έγκυος μέσω της επενέργειας του αγίου πνεύματος του Θεού.—Ματ 1:18-25· Λου 1:26-35.

Πόλεις, Τόποι και Λαοί. Πολλές φορές η λέξη «παρθένα» χρησιμοποιείται αναφορικά με πόλεις, τόπους ή λαούς. Γίνεται λόγος για την «παρθένα» ή την «παρθένα κόρη» του «λαού μου» (Ιερ 14:17), όπως επίσης του Ισραήλ (Ιερ 31:4, 21· Αμ 5:2), του Ιούδα (Θρ 1:15), της Σιών (2Βα 19:21· Θρ 2:13), της Αιγύπτου (Ιερ 46:11), της Βαβυλώνας (Ησ 47:1) και της Σιδώνας (Ησ 23:12). Η έννοια αυτής της μεταφορικής χρήσης φαίνεται να είναι ότι οι διάφοροι λαοί ή τοποθεσίες που αναφέρονται έτσι είτε δεν είχαν καταληφθεί και λεηλατηθεί από ξένους κατακτητές είτε απολάμβαναν κάποτε ανεξαρτησία όπως μια παρθένα.

ΠΑΡΘΟΙ

(Πάρθοι) [Της Παρθίας (Από την Παρθία)].

Οι Ιουδαίοι και οι προσήλυτοι από την Παρθία είναι οι πρώτοι που αναφέρονται μεταξύ των επισκεπτών οι οποίοι παρευρίσκονταν στην Ιερουσαλήμ κατά τη Γιορτή της Πεντηκοστής το 33 Κ.Χ. Το άγιο πνεύμα του Θεού το οποίο εκχύθηκε στην ομάδα των 120 περίπου Χριστιανών μαθητών έδωσε τη δυνατότητα στους μαθητές να διακηρύξουν τα καλά νέα στη γλώσσα ή στη διάλεκτο αυτών των Πάρθων, μερικοί από τους οποίους χωρίς αμφιβολία ανταποκρίθηκαν ευνοϊκά, έγιναν Χριστιανοί και πιθανώς μετέδωσαν το άγγελμα και στο δικό τους λαό όταν επέστρεψαν στην Παρθία. (Πρ 1:15· 2:1, 4-12, 37-47) Οι φυσικοί Ιουδαίοι που ήταν από την Παρθία ανήκαν στους Ιουδαίους της Διασποράς, ενώ οι «προσήλυτοι» (Πρ 2:10) ήταν μη Ιουδαίοι οι οποίοι είχαν μεταστραφεί στον Ιουδαϊσμό.

Κοιτίδα της Παρθικής Αυτοκρατορίας ήταν η περιοχή ΝΑ της Κασπίας Θάλασσας, αλλά με τον καιρό η αυτοκρατορία έφτασε στο σημείο να εκτείνεται από τον Ευφράτη μέχρι την Ινδία. Οι Πάρθοι ήταν υποτελείς στους Πέρσες από την εποχή του Βασιλιά Κύρου. Αργότερα, όταν περιήλθαν υπό την ελληνική κυριαρχία, στασίασαν κατά των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και κατάφεραν να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους επί αρκετούς αιώνες, παραμένοντας ανεξάρτητοι ακόμη και από τη Ρώμη. Κατείχαν την Ιουδαία κάποια χρόνια, προτού τη χάσουν από τους Ρωμαίους. Τον πρώτο αιώνα, οι Πάρθοι εξακολουθούσαν να είναι ανεξάρτητο έθνος και παρά το ότι θρησκεία τους ήταν η κρατούσα περσική θρησκεία, έδειχναν ανοχή για τη θρησκεία των Ιουδαίων και άλλων.

ΠΑΡΚΟ

Η λέξη παρντές εμφανίζεται μόνο τρεις φορές στις Εβραϊκές Γραφές και ορισμένοι θεωρούν ότι παράγεται από την περσική λέξη παιρίντεζα. (Ωστόσο, βλέπε ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ.) Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια (Cyclopædia) των Μακ Κλίντοκ και Στρονγκ (1894, Τόμ. 7, σ. 652), ο Ξενοφών χρησιμοποίησε την περσική λέξη για να εννοήσει «ένα μεγάλο κομμάτι γης, περικλεισμένο με γερό φράχτη ή τοίχο, γεμάτο δέντρα, θάμνους, φυτά και κηπευτικά, μέσα στο οποίο υπήρχαν εκλεκτά ζώα, περιορισμένα με διάφορους τρόπους ή ελεύθερα, ανάλογα με το αν ήταν άγρια ή ήμερα». Ο εξελληνισμένος τύπος της λέξης (παράδεισος) χρησιμοποιήθηκε από τους μεταφραστές της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα σε όλες τις περιπτώσεις στις οποίες γίνεται λόγος για τον κήπο της Εδέμ.

Ανάμεσα στα άλλα μεγάλα έργα του, ο Σολομών έφτιαξε «κήπους και πάρκα [«δεντρόκηπους», KJ, ΚΛΠ· εβρ., φαρντεσίμ]» όπου φύτεψε καρποφόρα δέντρα κάθε είδους. (Εκ 2:5) Χρησιμοποιεί την ίδια λέξη στο «πιο έξοχο άσμα» του, όταν βάζει τον αγαπημένο ποιμένα της Σουλαμίτισσας κόρης να περιγράφει το δέρμα της ως “παράδεισο από ρόδια, με τους εκλεκτότερους καρπούς”. (Ασμ 1:1· 4:12, 13) Στη μεταιχμαλωσιακή περίοδο, τα εδάφια Νεεμίας 2:7, 8 δείχνουν ότι ο Πέρσης βασιλιάς είχε τοποθετήσει τον Ασάφ «φύλακα του πάρκου του βασιλιά» και ότι έπρεπε να ζητηθεί άδεια για να κοπούν δέντρα από αυτό το πάρκο για το έργο ανοικοδόμησης στην Ιερουσαλήμ.—Βλέπε ΔΑΣΟΣ· ΚΗΠΟΣ.

ΠΑΡΜΕΝΑΣ

(Παρμενάς).

Ένας από τους εφτά άντρες τους οποίους η εκκλησία συνέστησε στους αποστόλους και εκείνοι τους διόρισαν να εξασφαλίζουν τη δίκαιη καθημερινή διανομή τροφής στην εκκλησία της Ιερουσαλήμ, μετά την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ.—Πρ 6:1-6.

ΠΑΡΟΙΚΟΣ

Το εβραϊκό ουσιαστικό γκερ αναφέρεται γενικά σε οποιονδήποτε παροικεί σε ξένη χώρα και έχει περιορισμένα πολιτικά δικαιώματα. Ο πάροικος μπορεί να έχει ή να μην έχει θρησκευτικούς δεσμούς με τους αυτόχθονες της χώρας στην οποία διαμένει. Ο Αβραάμ, ο Ισαάκ, ο Ιακώβ και οι απόγονοί τους αποκαλούνταν «πάροικοι» προτού τους παραχωρηθεί η ιδιοκτησία της Υποσχεμένης Γης.—Γε 15:13· 17:8· Δευ 23:7.

Όταν η Γραφή αναφέρεται σε κάποιο άτομο μη ισραηλιτικής καταγωγής σε συσχετισμό με την ισραηλιτική κοινοπολιτεία, ο όρος «πάροικος» δηλώνει μερικές φορές κάποιον που είχε γίνει προσήλυτος ή λάτρης του Ιεχωβά με πλήρη έννοια. Ενίοτε αναφέρεται σε κάποιον μέτοικο στη γη της Παλαιστίνης ο οποίος ήταν πρόθυμος να ζει ανάμεσα στους Ισραηλίτες και να υπακούει στους θεμελιώδεις νόμους του τόπου, αλλά δεν δεχόταν πλήρως τη λατρεία του Ιεχωβά. Τα συμφραζόμενα καθορίζουν ποια κατηγορία αφορά ο όρος.

Στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα η λέξη γκερ αποδίδεται προσήλυτος 70 και πλέον φορές. Μερικοί προβάλλουν την άποψη ότι ο πάροικος προσκολλούνταν συνήθως σε κάποιο σπιτικό Εβραίων για προστασία και ότι ήταν κατά έναν τρόπο υπεξούσιος, χωρίς όμως να είναι δούλος. Αυτό συνάγεται από την έκφραση «ο πάροικός σου».—Δευ 5:14· παράβαλε Δευ 1:16· επίσης Λευ 22:10, όπου χρησιμοποιείται η λέξη τωσάβ, που σημαίνει «μέτοικος».

Όταν διαβιβάστηκε η διαθήκη του Νόμου στο Όρος Σινά, συμπεριλήφθηκαν σε αυτήν ειδικές νομοθετικές διατάξεις που ρύθμιζαν με πολύ στοργικό πνεύμα τις σχέσεις του πάροικου με τον φυσικό Ισραηλίτη. Ο πάροικος, όντας σε μειονεκτική θέση λόγω του ότι δεν είχε γεννηθεί Ισραηλίτης, τύγχανε ειδικής μέριμνας και προστασίας υπό τη διαθήκη του Νόμου, η οποία περιείχε πολλές διατάξεις υπέρ των αδύναμων και των ευάλωτων. Ο Ιεχωβά έστρεψε επανειλημμένα την προσοχή του Ισραήλ στο γεγονός ότι ήξεραν τι δεινά υφίστατο ένας πάροικος σε ξένη γη, και επομένως θα έπρεπε να εκδηλώνουν στους πάροικους ανάμεσά τους το γενναιόδωρο και προστατευτικό πνεύμα που δεν είχε δειχτεί σε αυτούς. (Εξ 22:21· 23:9· Δευ 10:18) Κατά βάση, τον πάροικο, και ιδιαίτερα τον προσήλυτο, έπρεπε να τον μεταχειρίζονται σαν αδελφό.—Λευ 19:33, 34.

Μολονότι οι όροι της διαθήκης του Νόμου επέτρεπαν σε άτομα κάθε εθνικής προέλευσης να γίνουν μέλη της εκκλησίας του Ισραήλ με το να δεχτούν την αληθινή λατρεία του Ιεχωβά και να περιτμηθούν, υπήρχαν εξαιρέσεις και περιορισμοί. Οι Αιγύπτιοι και οι Εδωμίτες δεν μπορούσαν να εισέλθουν στην εκκλησία μέχρι την τρίτη γενιά, δηλαδή την τρίτη γενιά που ζούσε στη γη του Ισραήλ. (Δευ 23:7, 8) Οι νόθοι γιοι και οι απόγονοί τους απαγορευόταν να εισέλθουν στην εκκλησία «μέχρι τη δέκατη γενιά». (Δευ 23:2) Για τους Αμμωνίτες και τους Μωαβίτες η απαγόρευση ίσχυε «μέχρι τη δέκατη γενιά . . . στον αιώνα . . . Στον αιώνα δεν πρέπει να εργαστείς για την ειρήνη τους και την ευημερία τους, όλες τις ημέρες σου». (Δευ 23:3-6) Όλοι αυτοί οι περιορισμοί ίσχυαν για τους άρρενες των συγκεκριμένων εθνών. Επίσης, κανένας άρρενας με ακρωτηριασμένα γεννητικά όργανα δεν μπορούσε να γίνει ποτέ μέλος της εκκλησίας.—Δευ 23:1.

Ο πάροικος που είχε γίνει περιτμημένος λάτρης δεσμευόταν από τον ίδιο νόμο που δέσμευε και τους Ισραηλίτες, δηλαδή έπρεπε να υπακούει σε όλους τους όρους της διαθήκης του Νόμου. (Λευ 24:22) Μερικά παραδείγματα είναι τα εξής: Απαιτούνταν να τηρεί το Σάββατο (Εξ 20:10· 23:12) και να γιορτάζει το Πάσχα (Αρ 9:14· Εξ 12:48, 49), τη Γιορτή των Άζυμων Άρτων (Εξ 12:19), τη Γιορτή των Εβδομάδων (Δευ 16:10, 11), τη Γιορτή των Σκηνών (Δευ 16:13, 14) και την Ημέρα της Εξιλέωσης (Λευ 16:29, 30). Μπορούσε να προσφέρει θυσίες (Αρ 15:14), και αυτό έπρεπε να το κάνει με τον ίδιο τρόπο που προβλεπόταν και για τον φυσικό Ισραηλίτη. (Αρ 15:15, 16) Οι προσφορές του έπρεπε να μην έχουν κανένα ψεγάδι (Λευ 22:18-20), έπρεπε δε να τις φέρνει στην είσοδο της σκηνής της συνάντησης, ακριβώς όπως και ο φυσικός Ισραηλίτης. (Λευ 17:8, 9) Δεν μπορούσε να επιδίδεται σε καμιά μορφή ψεύτικης λατρείας. (Λευ 20:2· Ιεζ 14:7) Απαιτούνταν να στραγγίζει το αίμα του θηράματος που σκότωνε στο κυνήγι και, αν το έτρωγε χωρίς να στραγγίσει το αίμα, επρόκειτο να «εκκοπεί». (Λευ 17:10-14) Μπορούσε να λάβει συγχώρηση μαζί με τον φυσικό Ισραήλ για κοινοτική ευθύνη που οφειλόταν σε αμαρτίες. (Αρ 15:26, 29) Ήταν υποχρεωμένος να τηρεί τις διαδικασίες καθαρισμού, όπως για παράδειγμα αν είχε κατασταθεί ακάθαρτος μέσω επαφής με πτώμα ανθρώπου. (Αρ 19:10, 11) Ο πάροικος στον οποίο μπορούσε να δοθεί το σώμα ενός ζώου που είχε ψοφήσει ήταν προφανώς άτομο το οποίο δεν είχε γίνει λάτρης του Ιεχωβά εξ ολοκλήρου.—Δευ 14:21.

Από νομικής πλευράς, ήταν εγγυημένο για τον πάροικο ότι θα τύγχανε αμερόληπτης κρίσης σε δικαστικές υποθέσεις που συμπεριλάμβαναν κάποιον φυσικό Ισραηλίτη. (Δευ 1:16, 17) Δεν έπρεπε να διαπραχθεί απάτη σε βάρος του ούτε να διαστραφεί η κρίση εναντίον του. (Δευ 24:14, 17) Όσοι αδικούσαν τους πάροικους ήταν καταραμένοι. (Δευ 27:19) Οι πόλεις καταφυγίου για τον ακούσιο ανθρωποκτόνο ήταν ανοιχτές τόσο στον πάροικο και στον μέτοικο όσο και στον φυσικό Ισραηλίτη.—Αρ 35:15· Ιη 20:9.

Εφόσον οι πάροικοι δεν είχαν κληρονομιά γης, μπορεί να ήταν έμποροι ή μισθωτοί εργάτες. Ορισμένοι ήταν δούλοι. (Λευ 25:44-46) Δεν ήταν απίθανο να πλουτίσουν. (Λευ 25:47· Δευ 28:43) Γενικά, όμως, ο Νόμος τούς κατέτασσε στους φτωχούς και περιείχε διάφορες διατάξεις για την προστασία και τη συντήρησή τους. Ο πάροικος μπορούσε να έχει μερίδιο από τα δέκατα που προσφέρονταν κάθε τρία χρόνια. (Δευ 14:28, 29· 26:12) Έπρεπε δε να του αφήνουν τα απομεινάρια της συγκομιδής από τον αγρό και το αμπέλι. (Λευ 19:9, 10· 23:22· Δευ 24:19-21) Μπορούσε να επωφεληθεί από ό,τι βλάσταινε στη διάρκεια των σαββατιαίων ετών. (Λευ 25:6) Ως μισθωτός εργάτης προστατευόταν εξίσου με τον αυτόχθονα Ισραηλίτη. Σε περίπτωση που ένας φτωχός Ισραηλίτης πουλούσε τον εαυτό του σε κάποιον πλούσιο πάροικο, έπρεπε να τύχει καλής μεταχείρισης, σαν να ήταν μισθωτός εργάτης, και μπορούσε ανά πάσα στιγμή να εξαγοράσει ο ίδιος τον εαυτό του ή να τον εξαγοράσει κάποιος συγγενής ή, το αργότερο, να απελευθερωθεί στο έβδομο έτος της υπηρεσίας του ή στο Ιωβηλαίο.—Λευ 25:39-54· Εξ 21:2· Δευ 15:12.

Στη διάρκεια της περιόδου των βασιλιάδων, οι πάροικοι εξακολουθούσαν να έχουν καλές σχέσεις με τους Ισραηλίτες. Τον καιρό της οικοδόμησης του ναού στην Ιερουσαλήμ, χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδόμοι. (1Χρ 22:2· 2Χρ 2:17, 18) Όταν ο Βασιλιάς Ασά έκανε ενέργειες για την αποκατάσταση της αληθινής λατρείας στον Ιούδα, πάροικοι από όλη την Υποσχεμένη Γη συνάχθηκαν στην Ιερουσαλήμ μαζί με φυσικούς Ισραηλίτες για να εισέλθουν από κοινού σε ειδική διαθήκη ώστε να αναζητούν τον Ιεχωβά με όλη τους την καρδιά και την ψυχή. (2Χρ 15:8-14) Ο Βασιλιάς Εζεκίας, αφού καθάρισε το ναό, κήρυξε την τέλεση του εορτασμού του Πάσχα στην Ιερουσαλήμ το δεύτερο μήνα, έστειλε δε πρόσκληση σε όλο τον Ισραήλ, και πολλοί πάροικοι ανταποκρίθηκαν.—2Χρ 30:25.

Μετά την αποκατάσταση του υπολοίπου των Ισραηλιτών από τη βαβυλωνιακή εξορία, οι πάροικοι, οι οποίοι αποτελούνταν από ομάδες όπως οι Νεθινίμ (που σημαίνει «Δοσμένοι»), οι δούλοι, οι επαγγελματίες τραγουδιστές και τραγουδίστριες και οι γιοι των υπηρετών του Σολομώντα, εμφανίζονται και πάλι να συνδέονται με τους Ισραηλίτες όσον αφορά την αληθινή λατρεία στο ναό. Στους Νεθινίμ περιλαμβάνονταν οι Γαβαωνίτες, τους οποίους είχε διορίσει ο Ιησούς του Ναυή να αποδίδουν μόνιμα υπηρεσία στο ναό. (Εσδ 7:7, 24· 8:17-20· Ιη 9:22-27) Μέχρι και την τελευταία φορά που μνημονεύονται, οι εν λόγω πάροικοι ήταν άρρηκτα προσκολλημένοι στην αληθινή λατρεία του Ιεχωβά, υπηρετώντας με το υπόλοιπο των πιστών φυσικών Ισραηλιτών που είχε επιστρέψει από τη Βαβυλώνα. (Νε 11:3, 21) Στη μεταιχμαλωσιακή περίοδο, οι προφήτες του Ιεχωβά επανέλαβαν τις αρχές της διαθήκης του Νόμου που περιφρουρούσαν τα δικαιώματα του πάροικου.—Ζαχ 7:10· Μαλ 3:5.

Ο προφήτης Ιεζεκιήλ προείπε ότι κάποτε ο πάροικος θα λάβαινε κληρονομιά στη γη σαν αυτόχθων μεταξύ των γιων του Ισραήλ. (Ιεζ 47:21-23) Μετά τον ερχομό του Ιησού Χριστού, τα καλά νέα της Βασιλείας κηρύχτηκαν σε Ιουδαίους και σε προσήλυτους, και αυτοί μπορούσαν να γίνουν ισότιμα μέλη της Χριστιανικής εκκλησίας. Κατόπιν, στην εποχή του Κορνήλιου (36 Κ.Χ.), ένας απερίτμητος Εθνικός και το σπιτικό του έγιναν αποδεκτοί από τον Ιεχωβά, λαβαίνοντας χαρίσματα του πνεύματος. (Πρ 10) Έκτοτε οι απερίτμητοι Εθνικοί, αφού δέχονταν τον Χριστό, γίνονταν μέλη της Χριστιανικής εκκλησίας, «όπου δεν υπάρχει Έλληνας ή Ιουδαίος, περιτομή ή μη περιτομή, ξένος, Σκύθης, δούλος, ελεύθερος, αλλά ο Χριστός είναι τα πάντα και σε όλους». (Κολ 3:11· Γα 3:28) Τα εδάφια Αποκάλυψη 7:2-8 δείχνουν ότι ο πνευματικός Ισραήλ αποτελείται από 12 φυλές των 12.000 μελών η καθεμιά. Κατόπιν τα εδάφια 9 ως 17 μιλούν για ένα μεγάλο πλήθος, το οποίο κανένας άνθρωπος δεν μπορούσε να αριθμήσει—άτομα από όλα τα έθνη, τις φυλές, τους λαούς και τις γλώσσες τα οποία χαιρετίζουν τον ενθρονισμένο Βασιλιά και το Αρνί του και γίνονται αποδέκτες της εύνοιας και της προστασίας του Θεού.

Μέτοικος. Ο μέτοικος ήταν άτομο εγκατεστημένο σε ξένη χώρα. Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «μέτοικος» (τωσάβ) προέρχεται από τη ρίζα γιασάβ, που σημαίνει “κατοικώ”. (Γε 20:15) Προφανώς, μερικοί από τους μέτοικους στον Ισραήλ έγιναν προσήλυτοι. Κάποιοι άλλοι ήταν πρόθυμοι να κατοικούν με τους Ισραηλίτες και να υπακούν στους θεμελιώδεις νόμους του τόπου, αλλά δεν γίνονταν λάτρεις του Ιεχωβά όπως οι περιτμημένοι προσήλυτοι. Ο μέτοικος διέφερε από τον αλλοεθνή, που ως επί το πλείστον ήταν προσωρινός επισκέπτης και απολάμβανε απλώς τη συνήθη φιλοξενία της Ανατολής.

Ο μέτοικος που ήταν απερίτμητος κάτοικος του τόπου δεν έτρωγε από το Πάσχα ή από οτιδήποτε άγιο. (Εξ 12:45· Λευ 22:10) Είχε διάφορα οφέλη όπως οι πάροικοι και οι φτωχοί στη διάρκεια του σαββατιαίου και του Ιωβηλαίου έτους, καθώς του δινόταν η δυνατότητα να έχει μερίδιο από τα προϊόντα της γης. (Λευ 25:6, 12) Ο ίδιος ή οι απόγονοί του ήταν δυνατόν να αγοραστούν από τους Ισραηλίτες ως δούλοι και να μεταβιβάζονται ως μόνιμη κληρονομιά χωρίς να ισχύει για αυτούς το δικαίωμα εξαγοράς ή να επωφελούνται από την απελευθέρωση του Ιωβηλαίου. (Λευ 25:45, 46) Από την άλλη μεριά, ένας Ισραηλίτης μπορούσε να πουλήσει τον εαυτό του ως δούλο σε έναν μέτοικο ή σε μέλη της οικογένειας του μέτοικου, διατηρώντας ανά πάσα στιγμή το δικαίωμα της εξαγοράς, καθώς και το δικαίωμα της απελευθέρωσης στο έβδομο έτος της δουλείας του ή στο Ιωβηλαίο.—Λευ 25:47-54· Εξ 21:2· Δευ 15:12.

Παρότι μόνο οι φυσικοί Ισραηλίτες είχαν κληρονομική ιδιοκτησία στη γη, ο Ιεχωβά ήταν ο πραγματικός ιδιοκτήτης και μπορούσε να τους θέσει εντός ή εκτός εκείνης της γης, ανάλογα με το σκοπό του. Αναφορικά με την πώληση γης, είπε: «Η γη, λοιπόν, δεν πρέπει να πουλιέται για πάντα, επειδή η γη είναι δική μου. Διότι εσείς είστε πάροικοι και μέτοικοι από τη δική μου άποψη».—Λευ 25:23.

Ξένος. Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «ξένος» (ζαρ) προέρχεται προφανώς από τη ρίζα ζουρ, που σημαίνει «απομακρύνομαι· γίνομαι ξένος» (Ψλ 78:30· 69:8), οπότε η βασική της έννοια είναι «αυτός που ξεμακραίνει ή αποσύρεται».—Θεολογικό Λεξικό της Παλαιάς Διαθήκης (Theologisches Wörterbuch zum Alten Testament), επιμέλεια Γκ. Μπότερβεκ και Χ. Ρίνγκρεν, 1977, Τόμ. 2, στ. 557, 558.

Η έννοια του «ξένου» υπεισερχόταν σε ζητήματα που σχετίζονταν με την Ααρωνική οικογένεια και τη φυλή του Λευί, και εφαρμοζόταν τόσο στον φυσικό Ισραηλίτη όσο και στον πάροικο, καθώς και σε όλους τους άλλους. Τα ιερατικά καθήκοντα ήταν, σύμφωνα με το Νόμο, αρμοδιότητα της οικογένειας του Ααρών (Εξ 28:1-3), ενώ τα άλλα ζητήματα του ναού είχαν ανατεθεί στη φυλή του Λευί γενικά. (Αρ 1:49, 50, 53) Όλοι οι άλλοι, περιλαμβανομένων των φυσικών Ισραηλιτών από τις 12 μη Λευιτικές φυλές, παρομοιάζονταν με ξένους σε σχέση με τη φυλή του Λευί, όσον αφορά ορισμένα ζητήματα. (Εξ 29:33, ΜΝΚ, υποσ., «“μη Ααρωνίτης”, δηλαδή κάποιος που δεν ανήκει στην οικογένεια του Ααρών»· περιθωριακή σημείωση στην KJ, «κάθε μη Λευίτης»· Αρ 3:38, ΜΝΚ, υποσ., «δηλαδή μη Λευίτης»· JB, ΛΧ, «λαϊκός». Βλέπε επίσης Λευ 22:10· Αρ 3:10.) Σύμφωνα με τα συμφραζόμενα, η λέξη «ξένος» στην Πεντάτευχο αναφέρεται ως επί το πλείστον σε οποιονδήποτε δεν ανήκε στην οικογένεια του Ααρών ή στη φυλή του Λευί, επειδή τα ιερατικά ή τα διακονικά προνόμια και καθήκοντα δεν είχαν ανατεθεί σε αυτόν.

Ο ξένος (μη Ααρωνίτης) δεν μπορούσε να φάει από τη θυσία της καθιέρωσης (Εξ 29:33), να χριστεί με το λάδι του αγίου χρίσματος (Εξ 30:33) ή να φάει οτιδήποτε άγιο (Λευ 22:10). Ένας μη Ααρωνίτης ξένος δεν μπορούσε να ασκήσει ιερατικά καθήκοντα. (Αρ 3:10· 16:40· 18:7) Κανένας ξένος μη Λευίτης, ακόμη και όσοι ανήκαν σε οποιαδήποτε από τις υπόλοιπες 12 φυλές, δεν μπορούσε να πάει κοντά στη σκηνή της μαρτυρίας για να τη στήσει ή για οποιονδήποτε άλλον σκοπό πέραν του να προσφέρει θυσίες ή να πλησιάσει τους ιερείς στην είσοδο της σκηνής της συνάντησης. (Λευ 4:24, 27-29) Η κόρη ενός ιερέα η οποία είχε παντρευτεί μη Ααρωνίτη ξένο δεν μπορούσε να τρώει από τη συνεισφορά των αγίων πραγμάτων, κάτι που δεν μπορούσε να κάνει ούτε ο «ξένος» σύζυγός της.—Λευ 22:12, 13.

Η λέξη «ξένος» εφαρμοζόταν επίσης σε εκείνους που παρέκκλιναν από τα όσα ήταν σε αρμονία με το Νόμο και ως εκ τούτου αποξενώνονταν από τον Ιεχωβά. Παραδείγματος χάρη, η πόρνη αναφέρεται ως «ξένη γυναίκα». (Παρ 2:16· 5:17· 7:5) Τόσο οι λάτρεις ψεύτικων θεών όσο και οι ίδιες οι θεότητες αποκαλούνται “ξένοι”.—Ιερ 2:25· 3:13.

Στις Εβραϊκές Γραφές, ξένοι χαρακτηρίζονται επίσης κάποιοι με την έννοια ότι ήταν άγνωστοι ή αλλοεθνείς.—1Βα 3:18· Ιωβ 19:15.

Οι Χριστιανικές αρχές αναφορικά με τους ξένους. Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές η φιλοξενία, δηλαδή η αγάπη για τους ξένους, τονίζεται εμφατικά ως ιδιότητα που πρέπει να εκδηλώνουν οι Χριστιανοί. Ο απόστολος Παύλος λέει: «Μην ξεχνάτε τη φιλοξενία, γιατί μέσω αυτής μερικοί, χωρίς να το ξέρουν, φιλοξένησαν αγγέλους». (Εβρ 13:2) Ο Ιησούς έδειξε ότι υπολογίζει τη φιλοξενία που προσφέρεται στους αδελφούς του, παρότι αυτοί μπορεί να είναι ξένοι ή άγνωστοι τη δεδομένη στιγμή, ως φιλοξενία που προσφέρεται στον ίδιο. (Ματ 25:34-46) Ο απόστολος Ιωάννης έγραψε επαινετικά λόγια στον Γάιο για τα καλά έργα που έκανε για διάφορους άγνωστους σε εκείνον Χριστιανούς, οι οποίοι αποστέλλονταν στην εκκλησία του για να την επισκεφτούν, και καταδικάζει τον Διοτρεφή ο οποίος δεν τους έδειχνε σεβασμό.—3Ιω 5-10· 1Τι 5:10.

Οι Χριστιανοί χαρακτηρίζονται “ξένοι” και “προσωρινοί κάτοικοι” με την έννοια ότι δεν αποτελούν μέρος αυτού του κόσμου. (Ιωα 15:19· 1Πε 1:1) Είναι ξένοι κατά το ότι δεν συμμορφώνονται με τις συνήθειες του κόσμου που είναι εχθρικός προς τον Θεό. (1Πε 2:11) Εκείνοι που προέρχονταν από τα έθνη και ήταν άλλοτε «ξένοι ως προς τις διαθήκες της υπόσχεσης», χωρίς ελπίδα και «χωρίς Θεό στον κόσμο», μέσω του Χριστού, δεν ήταν πλέον «ξένοι και πάροικοι», αλλά «συμπολίτες των αγίων και μέλη του σπιτικού του Θεού». (Εφ 2:11, 12, 19) Τα «άλλα πρόβατα», τα οποία ο Ιησούς είπε ότι θα συγκέντρωνε στο «ένα ποίμνιο», διαχωρίζουν παρόμοια τη θέση τους από τον κόσμο, έχοντας την εύνοια του Θεού και ελπίδα για ζωή.—Ιωα 10:16· Ματ 25:33, 34, 46· παράβαλε Απ 7:9-17.

Όποιος προσπαθεί να συγκεντρώσει θρησκευτικούς οπαδούς γύρω του αποκαλείται από τον Χριστό «κλέφτης» και “ξένος”, άτομο επικίνδυνο για τα “πρόβατα” του Χριστού, και θεωρείται ψεύτικος ποιμένας. Τα αληθινά «πρόβατα» του Ιησού δεν θα αναγνωρίσουν τη φωνή ενός ψεύτικου ποιμένα, ακριβώς όπως οι πιστοί Ισραηλίτες έμεναν αποχωρισμένοι από τον αλλοεθνή που ακολουθούσε ξένους θεούς.—Ιωα 10:1, 5· βλέπε ΑΛΛΟΕΘΝΗΣ.

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ (ΒΙΒΛΙΟ)

Βιβλίο που αποτελεί συγκέντρωση παροιμιών ή σοφών ρητών από άλλες συλλογές. Το ίδιο το βιβλίο δηλώνει τον αντικειμενικό σκοπό του: «Για να γνωρίσει ο άνθρωπος σοφία και διαπαιδαγώγηση, να διακρίνει τα λόγια της κατανόησης, να πάρει τη διαπαιδαγώγηση που παρέχει ενόραση, δικαιοσύνη και κρίση και ευθύτητα, να δοθεί στους άπειρους οξυδέρκεια, στον νέο γνώση και ικανότητα σκέψης». (Παρ 1:2-4) «Ο σκοπός είναι να περπατάς στην οδό των αγαθών και να τηρείς τους δρόμους των δικαίων».—2:20.

Οι εισαγωγές τριών τμημάτων του βιβλίου αποδίδουν στον Σολομώντα τις παροιμίες που περιέχουν αυτά τα τμήματα. (Παρ 1:1· 10:1· 25:1) Αυτό συμφωνεί με το γεγονός ότι ο Σολομών «μπορούσε να πει τρεις χιλιάδες παροιμίες». (1Βα 4:32) Αναμφίβολα πολλές παροιμίες αυτών των τμημάτων, αν όχι όλες, καταγράφηκαν κατά τη βασιλεία του Σολομώντα. Αναφερόμενος στον εαυτό του, ο Σολομών δήλωσε: «Ο συναθροιστής είχε γίνει σοφός, δίδασκε συνεχώς το λαό γνώση και στοχαζόταν και έκανε επισταμένη έρευνα, προκειμένου να βάλει σε τάξη πολλές παροιμίες. Ο συναθροιστής ζήτησε να βρει ευχάριστα λόγια, καθώς και να γράψει ορθά λόγια αλήθειας».—Εκ 12:9, 10.

Παρ’ όλα αυτά, έχουν προβληθεί διάφορα επιχειρήματα εναντίον της άποψης ότι οι περισσότερες παροιμίες πρέπει να αποδοθούν στον Σολομώντα. Έχει διατυπωθεί η θεωρία ότι ορισμένες παροιμίες (Παρ 16:14· 19:12· 20:2· 25:3) είναι υποτιμητικές για τους μονάρχες και επομένως δεν μπορεί να ανάγονται στην εποχή του Σολομώντα. Ωστόσο, κατόπιν προσεκτικότερης εξέτασης, διαπιστώνεται ότι αυτές οι παροιμίες δεν είναι υποτιμητικές, αλλά απεναντίας εξυψώνουν τους βασιλιάδες, δείχνοντας ότι πρέπει να τους αποδίδεται ο οφειλόμενος φόβος λόγω της εξουσίας τους. (Παράβαλε 24:21.) Όσοι ισχυρίζονται ότι ένας πολύγαμος όπως ο Σολομών δεν θα είχε μιλήσει για τις σχέσεις των συζύγων με τρόπο που να υποδεικνύει τη μονογαμία (5:15-19· 18:22· 19:13, 14) παραβλέπουν το γεγονός ότι ο Νόμος δεν προωθούσε την πολυγαμία, αλλά απλώς την ανεχόταν και τη ρύθμιζε. Άλλωστε, οι Ιουδαίοι μπορεί κάλλιστα να εφάρμοζαν γενικά τη μονογαμία. Παρόμοια, αυτοί οι επικριτές ξεχνούν ότι οι Παροιμίες είναι θεόπνευστες και δεν εκφράζουν απλώς τις απόψεις του Σολομώντα. Μολαταύτα, ο Σολομών, μέσα από προσωπικές του παρατηρήσεις και βιώματα, μπορεί κάλλιστα να εκτίμησε πόσο σοφό είναι το αρχικό πρότυπο που έθεσε ο Θεός για το γάμο, δηλαδή η μονογαμία.—Παράβαλε Εκ 2:8· 7:27-29.

Οι παροιμίες που δεν αποδίδονται στον Σολομώντα προήλθαν από τα λόγια άλλων σοφών αντρών και μιας γυναίκας. (Παρ 22:17· 30:1· 31:1· βλέπε ΑΓΟΥΡ· ΛΕΜΟΥΗΛ.) Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς πήραν την τελική τους μορφή όλες αυτές οι παροιμίες. Η τελευταία χρονική ένδειξη που εμφανίζεται στο ίδιο το βιβλίο είναι μια αναφορά στη βασιλεία του Εζεκία. (25:1) Επομένως, έχουμε λόγους να πιστεύουμε ότι οι παροιμίες είχαν ήδη συγκεντρωθεί σε ένα βιβλίο πριν από το θάνατο αυτού του ηγεμόνα, περίπου το 717 Π.Κ.Χ. Η επανάληψη ορισμένων παροιμιών υποδηλώνει ότι το βιβλίο αποτελεί συγκέντρωση διαφόρων ξεχωριστών συλλογών.—Παράβαλε 10:1 και 15:20· 10:2 και 11:4· 14:20 και 19:4· 16:2 και 21:2.

Ύφος και Διάταξη. Το βιβλίο των Παροιμιών είναι γραμμένο σε εβραϊκό ποιητικό ύφος, το οποίο συνίσταται στο ρυθμό της σκέψης και χρησιμοποιεί παραλληλισμούς των οποίων οι ιδέες είναι είτε παρόμοιες (Παρ 11:25· 16:18· 18:15) είτε αντίθετες. (10:7, 30· 12:25· 13:25· 15:8) Το πρώτο του τμήμα (1:1–9:18) αποτελείται από σύντομες ομιλίες, τις οποίες απευθύνει ένας πατέρας στο γιο ή στους γιους του. Το τμήμα αυτό χρησιμεύει ως εισαγωγή για τις σύντομες, μεστές σε νόημα σκέψεις που περιέχουν τα υπόλοιπα τμήματα του βιβλίου. Τα τελευταία 22 εδάφια του βιβλίου είναι γραμμένα σε μορφή αλφαβητικής ακροστιχίδας, ενός τύπου σύνθεσης που χρησιμοποίησε και ο Δαβίδ για ορισμένους από τους ψαλμούς του.—Ψλ 9, 10, 25, 34, 37, 145.

Θεόπνευστες. Οι συγγραφείς των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών πιστοποιούν ότι το βιβλίο των Παροιμιών αποτελεί μέρος του εμπνευσμένου Λόγου του Θεού. Ο απόστολος Πέτρος (1Πε 4:18· 2Πε 2:22· Παρ 11:31 [Ο΄]· 26:11) και ο μαθητής Ιάκωβος (Ιακ 4:6· Παρ 3:34, Ο΄) αναφέρθηκαν σε αυτό το βιβλίο, όπως έκανε και ο απόστολος Παύλος όταν έγραψε στους Κορινθίους (2Κο 8:21· Παρ 3:4, Ο΄), στους Ρωμαίους (Ρω 12:16, 20· Παρ 3:7· 25:21, 22) και στους Εβραίους (Εβρ 12:5, 6· Παρ 3:11, 12). Επιπρόσθετα, στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές μπορεί να βρει κανείς πολυάριθμες παράλληλες σκέψεις.—Παράβαλε Παρ 3:7 με Ρω 12:16· Παρ 3:12 με Απ 3:19· Παρ 24:21 με 1Πε 2:17· Παρ 25:6, 7 με Λου 14:7-11.

Το να Γνωρίζουμε τον Ιεχωβά Είναι η Οδός της Ζωής. Το βιβλίο των Παροιμιών αναφέρεται πολύ στη γνώση σε συνάρτηση με τη διάκριση, τη σοφία, την κατανόηση και την ικανότητα σκέψης. Επομένως, η γνώση που επιδιώκει να μεταδώσει και να προωθήσει αυτό το βιβλίο είναι κάτι περισσότερο από απλή εγκεφαλική γνώση, από παράθεση γεγονότων ή πληροφοριών. Οι Παροιμίες τονίζουν ότι κάθε αληθινή γνώση έχει ως αφετηρία το πόσο εκτιμάει κάποιος τη σχέση του με τον Ιεχωβά. Μάλιστα στο κεφάλαιο 1 και εδάφιο 7, το θέμα του βιβλίου δηλώνεται ως εξής: «Ο φόβος του Ιεχωβά είναι η αρχή της γνώσης».

Φυσικά, η πιο σημαντική γνώση που μπορεί να αποκτήσει κάποιος είναι σχετικά με τον ίδιο τον Θεό. «Κατανόηση είναι η γνώση για τον Αγιότατο», λέει το εδάφιο Παροιμίες 9:10. Αυτού του είδους η γνώση προχωρεί πέρα από το να γνωρίζει κάποιος απλώς ότι ο Θεός υπάρχει και ότι είναι ο Δημιουργός, ακόμη και πέρα από το να γνωρίζει πολλά γεγονότα σχετικά με την πολιτεία του. Η «γνώση» του Θεού υποδηλώνει βαθιά εκτίμηση για τις έξοχες ιδιότητές του και το μεγάλο όνομά του, καθώς επίσης στενή σχέση μαζί του.

Ο Ιησούς Χριστός είπε σε Ιουδαίους που είχαν γνώση σχετικά με τον Θεό: «Κανείς δεν γνωρίζει πλήρως τον Γιο, εκτός από τον Πατέρα, ούτε γνωρίζει κανείς πλήρως τον Πατέρα, εκτός από τον Γιο και εκείνον στον οποίο ο Γιος θέλει να τον αποκαλύψει». (Ματ 11:27) Η γνώση των ιδιοτήτων του Ιεχωβά βαθαίνει τον υγιή φόβο που αισθάνεται κάποιος για τον Θεό και τον βοηθάει να συνειδητοποιήσει ότι ο Ιεχωβά αξίζει κάθε λατρεία και υπηρεσία και ότι το να τον γνωρίζει και να τον υπακούει είναι η οδός της ζωής. «Ο φόβος του Ιεχωβά είναι πηγάδι ζωής· απομακρύνει από τις παγίδες του θανάτου» και «Ο φόβος του Ιεχωβά οδηγεί στη ζωή».—Παρ 14:27· 19:23.

Ιεχωβά ο Δημιουργός. Ο Ιεχωβά, με την απαράμιλλη σοφία του, είναι ο Δημιουργός των πάντων και Εκείνος που θέσπισε τους νόμους οι οποίοι διέπουν τα πάντα, γι’ αυτό και αξίζει τη λατρεία όλων των πλασμάτων. (Παρ 3:19, 20) Αυτός έφτιαξε το αφτί που ακούει και το μάτι που βλέπει, τόσο με κυριολεκτική όσο και με ηθική έννοια. Συνεπώς, πρέπει να αποβλέπει κανείς σε Αυτόν προκειμένου να βλέπει και να ακούει με αληθινή κατανόηση. Επίσης, πρέπει να συνειδητοποιεί ότι είναι υπόλογος σε Αυτόν που βλέπει και ακούει τα πάντα.—20:12.

Δικαιοσύνη. Το βιβλίο εξυψώνει τον Ιεχωβά ως το επίκεντρο όλων των πραγμάτων και Αυτόν από τον οποίο προέρχονται όλες οι δίκαιες αρχές. Για παράδειγμα: «Ο δείκτης και η ζυγαριά που είναι δίκαια ανήκουν στον Ιεχωβά· όλα τα πέτρινα ζύγια του σάκου είναι έργο του». (Παρ 16:11) Ως Νομοθέτης, θέλει να διέπονται όλες οι συναλλαγές από εντιμότητα και δικαιοσύνη. (11:1· 20:10) Όταν κάποιος φοβάται τον Θεό, μαθαίνει να αγαπάει ό,τι αγαπάει Εκείνος και να μισεί ό,τι μισεί Εκείνος και έτσι να κάνει την οδό της ζωής του ευθεία, διότι «ο φόβος του Ιεχωβά σημαίνει να μισεί κανείς το κακό». (8:13) Οι Παροιμίες αποκαλύπτουν ότι ο Ιεχωβά μισεί ιδιαίτερα τα επηρμένα μάτια, την ψεύτικη γλώσσα, τα χέρια που χύνουν αθώο αίμα, την καρδιά που μηχανεύεται βλαβερά σχέδια, τα πόδια που βιάζονται να τρέξουν στο κακό, τον ψευδομάρτυρα που ξεστομίζει ψέματα και οποιονδήποτε σπέρνει φιλονικίες ανάμεσα σε αδελφούς. (6:16-19· 12:22· 16:5) Όποιος μισεί αληθινά αυτά τα πράγματα βαδίζει σταθερά στην οδό της ζωής.

Επίσης, το βιβλίο των Παροιμιών φωτίζει την οδό των δικαίων δείχνοντας τι επιδοκιμάζει ο Ιεχωβά. «Εκείνοι που είναι άμεμπτοι στην οδό τους του φέρνουν ευχαρίστηση», όπως συμβαίνει και με τις προσευχές τους. (Παρ 11:20· 15:8, 29) «Ο αγαθός αποκτάει την επιδοκιμασία του Ιεχωβά». (12:2) «Εκείνον που επιδιώκει δικαιοσύνη τον αγαπάει».—15:9.

Κρίση και κατεύθυνση. Αυτός που γνωρίζει τον Ιεχωβά συνειδητοποιεί μέσω γνώσης και πείρας ότι, όπως λέει το εδάφιο Παροιμίες 21:30, «δεν υπάρχει σοφία ούτε διάκριση ούτε συμβουλή ενάντια στον Ιεχωβά». Γι’ αυτό, μολονότι μπορεί να ακούει για άλλα σχέδια ή να τα έχει στην καρδιά του, το συνετό άτομο κατευθύνει την οδό της ζωής του σε αρμονία με τη βουλή του Ιεχωβά, γνωρίζοντας πως κάθε αντίθετη συμβουλή, όσο λογική ή πειστική και αν φαίνεται, δεν μπορεί να σταθεί ενάντια στο λόγο του Ιεχωβά.—Παρ 19:21· παράβαλε Ιη 23:14· Ματ 5:18.

Ο Βασιλιάς Σολομών είπε υπό θεϊκή έμπνευση: «Να εμπιστεύεσαι στον Ιεχωβά με όλη σου την καρδιά . . . Σε όλες σου τις οδούς αυτόν να λαβαίνεις υπόψη, και αυτός θα κάνει ευθείς τους δρόμους σου». (Παρ 3:5, 6) Η καρδιά του ανθρώπου επιλέγει την οδό που επιθυμεί να ακολουθήσει, αλλά ακόμη και όταν αυτός επιλέγει τη σωστή οδό, πρέπει να αποβλέπει στον Ιεχωβά για να κατευθύνει τα βήματά του προκειμένου να επιτύχει.—16:3, 9· 20:24· Ιερ 10:23.

Αφού κάποιος επιλέξει το δρόμο της ζωής, πρέπει να αναγνωρίσει ότι ο Ιεχωβά ενδιαφέρεται ζωηρά για αυτόν. Οι Παροιμίες μάς υπενθυμίζουν ότι τα μάτια του Ιεχωβά «είναι σε κάθε τόπο, παρατηρώντας κακούς και αγαθούς». (Παρ 15:3) «Διότι οι οδοί του ανθρώπου είναι ενώπιον του Ιεχωβά, και αυτός εξετάζει όλα τα μονοπάτια του». (5:21) Ο Ιεχωβά δεν εξετάζει μόνο αυτό που φαίνεται πως είναι κάποιος εξωτερικά, αλλά εξετάζει και την καρδιά του. (17:3) «Ο Ιεχωβά κάνει εκτίμηση των καρδιών» (21:2) και ζυγίζει την πραγματική αξία των σκέψεων, των κινήτρων και των ενδόμυχων επιθυμιών του ατόμου.

Οι κρίσεις του Ιεχωβά αποδεικνύεται ότι είναι απόλυτα και από κάθε άποψη δίκαιες και προς όφελος όσων επιζητούν την ευθύτητα. Στον ορισμένο καιρό ο Θεός θα καθαρίσει τη γη από τους πονηρούς, ο δε θάνατός τους θα είναι το τίμημα για την ελευθερία των δικαίων. Σε αρμονία με αυτό, η παροιμία δηλώνει: «Ο πονηρός είναι λύτρο για τον δίκαιο· και αυτός που φέρεται δόλια παίρνει τη θέση εκείνων που είναι ευθείς». (Παρ 21:18) Σε αυτούς τους πονηρούς συγκαταλέγονται οι υπερήφανοι, που είναι απεχθείς στον Ιεχωβά. «Δεν θα υπάρξει απαλλαγή από την τιμωρία» για αυτούς. (16:5) «Το σπίτι εκείνων που αυτοεξυψώνονται θα το κατεδαφίσει ο Ιεχωβά». (15:25) Εκείνους που ληστεύουν τους ασήμαντους «θα τους ληστέψει αφαιρώντας τους την ψυχή».—22:22, 23.

Παρατηρώντας αυτούς τους τρόπους με τους οποίους πολιτεύεται ο Ιεχωβά, το άτομο που σκέφτεται σωστά κάνει τις οδούς του ευθείες. (Παράβαλε Παρ 4:26.) Διακρίνει ότι το να ενδίδει κανείς στην προσωποληψία λόγω δωροδοκίας (17:23) ή λόγω της επιρροής κάποιας προσωπικότητας (18:5) τον κάνει να διαστρέφει την κρίση. “Κηρύσσοντας τον πονηρό δίκαιο και τον δίκαιο πονηρό” θα γινόταν απεχθής στα μάτια του Ιεχωβά. (17:15) Επίσης, μαθαίνει να μην έχει προκατάληψη, αλλά να ακούει πλήρως και τις δύο πλευρές ενός ζητήματος προτού εκφέρει κρίση.—18:13.

Ασφάλεια με ευτυχία. Σε όποιον διαφυλάττει την πρακτική σοφία και την ικανότητα σκέψης που λαβαίνει από τον Ιεχωβά, το βιβλίο των Παροιμιών λέει: «Ο Ιεχωβά θα είναι η πεποίθησή σου, και θα φυλάξει το πόδι σου από το να παγιδευτεί». (Παρ 3:21, 26· 10:29· 14:26) Αν κάποιος φοβάται τον Ιεχωβά, «τότε θα υπάρχει μέλλον». (23:17, 18) Επιπλέον, δεν υπάρχει μόνο ελπίδα για το μέλλον, αλλά επίσης ευτυχία και ασφάλεια στο παρόν. (3:25, 26) «Όταν ο Ιεχωβά ευαρεστείται στις οδούς ενός ανθρώπου, κάνει ακόμη και τους εχθρούς του να έχουν ειρήνη μαζί του». (16:7) Ο Θεός δεν θα αφήσει τον δίκαιο να πεινάσει. (10:3) Αν κάποιος τιμάει τον Θεό με τα πολύτιμα πράγματα που έχει στην κατοχή του, “οι αποθήκες των προμηθειών του θα γεμίσουν από αφθονία”. (3:9, 10) Ο Θεός προσθέτει ημέρες στη ζωή ενός τέτοιου ανθρώπου.—10:27.

Όποιος “βρίσκει καταφύγιο” στο όνομα του Ιεχωβά (κατανοώντας και αποδεχόμενος όλα όσα αντιπροσωπεύει αυτό το όνομα) θα διαπιστώσει ότι αυτό είναι σαν ισχυρός πύργος, ένα μέρος όπου, στους αρχαίους καιρούς, οι άνθρωποι έσπευδαν για προστασία από τον εχθρό.—Παρ 18:10· 29:25.

Η εκδήλωση ταπεινοφροσύνης ενώπιον του Ιεχωβά φέρνει “πλούτο και δόξα και ζωή”. (Παρ 22:4) Αυτός επιθυμεί έλεος και αλήθεια, πράγματα πιο πολύτιμα από τη θυσία. Εκείνοι που απομακρύνονται από το κακό, που φοβούνται τον Ιεχωβά και τον υπηρετούν με αυτόν τον τρόπο δεν θα υποστούν τη δυσμενή του κρίση. (Παρ 16:6· παράβαλε 1Σα 15:22.) Γνωρίζοντας τις οδούς του Ιεχωβά, μπορεί κανείς να ακολουθήσει «ολόκληρη την πορεία αυτού που είναι καλό».—Παρ 2:9.

Στόχος η Καρδιά. Για να επιτελέσει το σκοπό του, το βιβλίο των Παροιμιών έχει ως στόχο την καρδιά. Περισσότερες από 75 φορές παρουσιάζει την καρδιά να λαβαίνει γνώση, κατανόηση, σοφία και διάκριση, να είναι υπεύθυνη για λόγια και πράξεις ή να επηρεάζεται από περιστάσεις και καταστάσεις. Η καρδιά πρέπει να προσκολλάται στη διάκριση (Παρ 2:2) και να τηρεί δίκαιες εντολές (3:1), οι οποίες πρέπει να γράφονται «πάνω στην πλάκα της καρδιάς». (3:3) «Περισσότερο από όλα» πρέπει να προφυλάσσεται η καρδιά. (4:23) Με όλη του την καρδιά πρέπει να εμπιστεύεται κανείς στον Ιεχωβά.—3:5· βλέπε ΚΑΡΔΙΑ.

Διαπαιδαγώγηση και καρδιά. Οι Παροιμίες δίνουν μεγάλη αξία στις διάφορες μορφές διαπαιδαγώγησης. (Παρ 3:11, 12) Το βιβλίο λέει: «Όποιος αδιαφορεί για τη διαπαιδαγώγηση απορρίπτει την ίδια του την ψυχή, αλλά αυτός που ακούει τον έλεγχο αποκτάει καρδιά». (15:32) Έτσι λοιπόν, ο έλεγχος φτάνει στην καρδιά και τη διορθώνει, βοηθώντας το άτομο να αποκτήσει φρόνηση ή διάκριση. «Οι ανόητοι πεθαίνουν επειδή στερούνται καρδιάς [λόγω έλλειψης διάκρισης]». (10:21) Επειδή η εκπαίδευση των παιδιών πρέπει να αγγίζει την καρδιά τους, μας λέγεται: «Η ανοησία είναι συνδεδεμένη με την καρδιά του αγοριού· το ραβδί της διαπαιδαγώγησης θα την απομακρύνει από αυτό».—22:15.

Το Πνεύμα και η Ψυχή. Οι Παροιμίες δεν αποτελούν βιβλίο με δηλώσεις ανθρώπινης απλώς σοφίας, ένα βιβλίο για το πώς να ευαρεστεί κανείς ή να επηρεάζει ανθρώπους. Απεναντίας, οι Παροιμίες προχωρούν σε βάθος, διεισδύοντας στην καρδιά, η οποία επηρεάζει τη σκέψη και τα κίνητρα, στο πνεύμα, δηλαδή τη διανοητική τάση, και στην ψυχή, η οποία απαρτίζεται από κάθε ίνα της υπόστασης και της προσωπικότητας του ατόμου. (Εβρ 4:12) Μολονότι κάποιος μπορεί να νομίζει ότι έχει δίκιο ή να αυτοδικαιώνεται για τις πράξεις του εφόσον «όλες οι οδοί του ανθρώπου φαίνονται αγνές στα δικά του μάτια», το εδάφιο Παροιμίες 16:2 μας υπενθυμίζει ότι «ο Ιεχωβά κάνει εκτίμηση των πνευμάτων», άρα γνωρίζει ποια είναι η προδιάθεση του ατόμου. Ο κόσμος δίνει μεγάλη αξία στην κραταιότητα ή στην εξουσία, αλλά «ο μακρόθυμος είναι καλύτερος από τον κραταιό, και αυτός που ελέγχει το πνεύμα του από εκείνον που καταλαμβάνει πόλη».—Παρ 16:32.

Η απόκτηση της γνώσης και της σοφίας αυτού του θεόδοτου βιβλίου θα βοηθήσει πολύ κάποιον να βρει ευτυχία στην παρούσα ζωή και θα τον βάλει στην οδό που οδηγεί στην αιώνια ζωή. Εφόσον «αυτός που αποκτάει καρδιά αγαπάει την ψυχή του», οι θεόπνευστες συμβουλές και η διαπαιδαγώγηση που περιέχονται στο εν λόγω βιβλίο θα του προσθέσουν «μακρότητα ημερών και χρόνια ζωής» και «θα αποδειχτούν ζωή για την ψυχή» του αν τις ακολουθήσει. (Παρ 19:8· 3:2, 13-18, 21-26) «Ο Ιεχωβά δεν θα φέρει πείνα στην ψυχή του δικαίου». (10:3) «Αυτός που τηρεί την εντολή διατηρεί την ψυχή του», μας νουθετεί ο Σολομών.—19:16.

Σχέσεις με τους Άλλους. Οι Παροιμίες περιγράφουν τον αληθινό υπηρέτη του Θεού ως κάποιον ο οποίος χρησιμοποιεί τη γλώσσα του για καλό (Παρ 10:20, 21, 31, 32), δεν λέει ψέματα ούτε και πληγώνει τους άλλους με αστόχαστα λόγια. (12:6, 8, 17-19· 18:6-8, 21) Αν τον προκαλέσουν, απομακρύνει την οργή των εναντίων του απαντώντας με πραότητα. (15:1· 25:15) Δεν του αρέσουν οι διενέξεις ή οι καβγάδες, και ασκεί εγκράτεια ώστε να μην ξεσπάει με θυμό, γνωρίζοντας ότι θα μπορούσε να διαπράξει ανεπανόρθωτη ανοησία. (Παρ 14:17, 29· 15:18· παράβαλε Κολ 3:8.) Μάλιστα δεν κάνει συντροφιά με όσους είναι θυμώδεις και οργίλοι, επειδή γνωρίζει ότι θα μπορούσαν να τον οδηγήσουν σε παγίδα.—Παρ 22:24, 25· παράβαλε 13:20· 14:7· 1Κο 15:33.

Αποδώστε καλό, όχι κακό. Οι θεόπνευστες Παροιμίες προτρέπουν τον καθένα να παίρνει την πρωτοβουλία να κάνει το καλό στους άλλους. Δεν πρέπει μόνο να ενεργεί με καλοσύνη προς εκείνους που “κατοικούν μαζί του με ασφάλεια”, οι οποίοι δεν του έχουν κάνει κακό (Παρ 3:27-30), αλλά προτρέπεται επίσης να ανταποδίδει καλό αντί κακού. (25:21, 22) Πρέπει να προσέχει πολύ την καρδιά του ώστε να μη νιώθει μέσα του χαρά με τη συμφορά κάποιου τον οποίο καταφρονεί ή κάποιου ο οποίος τον μισεί.—17:5· 24:17, 18.

Κουτσομπολιό και συκοφαντία. Πολύς λόγος γίνεται στο βιβλίο των Παροιμιών για τα προβλήματα, τη λύπη και τη βλάβη που προκαλεί το κουτσομπολιό, καθώς επίσης για το πόσο σοβαρή ενοχή βαρύνει αυτόν που σπερμολογεί. Η “εκλεκτή μπουκιά” του συκοφάντη «καταπίνεται λαίμαργα» από τον ακροατή του και δεν αντιμετωπίζεται ελαφρά αλλά δημιουργεί αναλλοίωτη εντύπωση, κατεβαίνοντας «στα έγκατα της κοιλιάς». Επομένως, προξενεί προβλήματα, και ο ομιλών δεν μπορεί να “πλύνει τα χέρια του” από την ενοχή. Μολονότι ένας τέτοιος άνθρωπος μπορεί να δίνει την εντύπωση ότι είναι ευχάριστος και να συγκαλύπτει την αληθινή κατάσταση της καρδιάς του, ο Θεός θα φροντίσει να «αποκαλυφτεί μέσα στην εκκλησία» το μίσος και η κακία που έχει πραγματικά μέσα του. Θα πέσει στο λάκκο που έσκαψε για κάποιον άλλον.—Παρ 26:22-28.

Οικογενειακές σχέσεις. Στις Παροιμίες τονίζεται αυστηρά η γαμήλια πιστότητα. Πρέπει να βρίσκει κανείς ευχαρίστηση στη “σύζυγο της νεότητάς του” και να μην αναζητάει ικανοποίηση αλλού. (Παρ 5:15-23) Η μοιχεία θα επιφέρει καταστροφή και θάνατο σε όσους τη διαπράττουν. (5:3-14· 6:23-35) Η καλή σύζυγος είναι «στεφάνι» και ευλογία για το σύζυγό της. Αν, όμως, μια σύζυγος ενεργεί επαίσχυντα, είναι «σήψη στα κόκαλα» του συζύγου της. (12:4) Είναι δε μαρτύριο για έναν άντρα ακόμη και το να ζει με φιλόνικη σύζυγο. (25:24· 19:13· 21:19· 27:15, 16) Μολονότι εξωτερικά μπορεί να είναι ωραία και γοητευτική, μοιάζει με «χρυσό σκουλαρίκι της μύτης το οποίο βρίσκεται στο ρύγχος γουρουνιού». (11:22· 31:30) Μια ανόητη γυναίκα στην ουσία κατεδαφίζει το ίδιο της το σπίτι. (14:1) Η εξαιρετική αξία της καλής συζύγου—η φιλοπονία της, η αξιοπιστία της, η από μέρους της διαχείριση του σπιτικού με πιστότητα και υποταγή στο σύζυγό της—περιγράφεται πλήρως στο 31ο κεφάλαιο των Παροιμιών.

Οι γονείς θεωρούνται απόλυτα υπεύθυνοι για τα παιδιά τους, και δίνεται έμφαση στην αναγκαιότητα της διαπαιδαγώγησης. (Παρ 19:18· 22:6, 15· 23:13, 14· 29:15, 17) Η ευθύνη του πατέρα τονίζεται ιδιαίτερα, αλλά το παιδί πρέπει να σέβεται και τον πατέρα του και τη μητέρα του αν θέλει να λάβει ζωή από τον Ιεχωβά.—19:26· 20:20· 23:22· 30:17.

Φροντίδα για τα ζώα. Οι Παροιμίες ασχολούνται ακόμη και με το ενδιαφέρον για τα κατοικίδια ζώα. «Ο δίκαιος φροντίζει για την ψυχή του κατοικίδιου ζώου του». (Παρ 12:10) «Πρέπει να γνωρίζεις με βεβαιότητα ποια είναι η εμφάνιση του ποιμνίου σου».—27:23.

Κυβερνητική σταθερότητα και πιστότητα. Οι Παροιμίες διατυπώνουν αρχές για την καλή διακυβέρνηση. Όσοι κατέχουν υψηλές θέσεις, όπως οι βασιλιάδες, πρέπει να διερευνούν τα ζητήματα (Παρ 25:2), να εκδηλώνουν στοργική καλοσύνη και αλήθεια (20:28) και να συμπεριφέρονται δίκαια προς τους υπηκόους τους (29:4· 31:9), περιλαμβανομένων και των ασήμαντων (29:14). Δεν μπορούν να έχουν πονηρούς συμβούλους αν θέλουν να εδραιωθεί η διακυβέρνησή τους με δικαιοσύνη. (25:4, 5) Ο ηγέτης πρέπει να διαθέτει διάκριση και να μισεί το άδικο κέρδος.—28:16.

Ενώ η «δικαιοσύνη εξυψώνει ένα έθνος» (Παρ 14:34), η παράβαση οδηγεί σε κυβερνητική αστάθεια. (28:2) Η επανάσταση επίσης επιφέρει μεγάλη αστάθεια και αποδοκιμάζεται στα εδάφια Παροιμίες 24:21, 22: «Γιε μου, να φοβάσαι τον Ιεχωβά και το βασιλιά. Με εκείνους που θέλουν να έρθει αλλαγή μην έχεις ανάμειξη. Διότι η συμφορά τους θα συμβεί τόσο ξαφνικά ώστε ποιος θα αντιληφθεί την εξάλειψη εκείνων που θέλουν να έρθει αλλαγή;»

Χρήσιμες για Παροχή Συμβουλών. Εφόσον οι Παροιμίες καλύπτουν ευρύ φάσμα των ανθρώπινων επιδιώξεων, μπορούν να προμηθεύσουν τη βάση για την παροχή πολλών πρακτικών συμβουλών και νουθεσιών, όπως συνέβη και με τους συγγραφείς των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών. «Η καρδιά του δικαίου στοχάζεται για να απαντήσει». (Παρ 15:28) Εντούτοις, δεν είναι σοφό να δίνονται συμβουλές στους χλευαστές. «Αυτός που διορθώνει το χλευαστή επισύρει ατίμωση στον εαυτό του, και αυτός που δίνει έλεγχο στον πονηρό—στίγμα στον εαυτό του. Μην ελέγχεις το χλευαστή για να μη σε μισήσει. Δίνε έλεγχο στον σοφό και θα σε αγαπήσει». (Παρ 9:7, 8· 15:12· παράβαλε Ματ 7:6.) Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι χλευαστές, γι’ αυτό και όσοι είναι σε θέση να συμβουλεύουν άλλους πρέπει να το κάνουν αυτό, όπως τονίζεται από τα εξής λόγια: «Τα χείλη του δικαίου βόσκουν πολλούς».—Παρ 10:21.

[Πλαίσιο στη σελίδα 605]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

Βιβλίο αποτελούμενο από τμήματα σε μορφή ομιλιών καθώς και συλλογών με σοφά λόγια που αφορούν πρακτικά ζητήματα της ζωής

Μολονότι οι Παροιμίες αποδίδονται κυρίως στον Βασιλιά Σολομώντα, η συλλογή τους ολοκληρώθηκε αργότερα, κατά τη βασιλεία του Εζεκία

Η υπερέχουσα αξία της σοφίας

Η σοφία, μαζί με την κατανόηση, είναι το πρώτιστο (4:5-8· 16:16)

Αναγκαίες ενέργειες για την απόκτηση σοφίας (2:1-9· 13:20)

Οφέλη που προέρχονται από τη σοφία, όπως ασφάλεια, προστασία, τιμή και ευτυχέστερη, μεγαλύτερης διάρκειας ζωή (2:10-21· 3:13-26, 35· 9:10-12· 24:3-6, 13, 14)

Η προσωποποιημένη σοφία εργάστηκε μαζί με τον Ιεχωβά (8:22-31)

Οι ολέθριες συνέπειες που αντιμετωπίζει κάποιος όταν δεν ενεργεί σοφά (1:24-32· 2:22· 6:12-15)

Η κατάλληλη στάση προς τον Ιεχωβά

Να εμπιστεύεσαι στον Ιεχωβά (3:5, 6· 16:20· 18:10· 29:25)

Να τον φοβάσαι και να απορρίπτεις την κακία (3:7· 10:27· 14:26, 27· 16:6· 19:23)

Να τον τιμάς, υποστηρίζοντας την αληθινή λατρεία (3:9, 10)

Να δέχεσαι τη διαπαιδαγώγησή του ως έκφραση αγάπης (3:11, 12)

Να δείχνεις εκτίμηση για το λόγο του (3:1-4· 30:5, 6)

Να εξακριβώνεις τι μισεί ο Ιεχωβά και να ενεργείς σε αρμονία με αυτή τη γνώση (6:16-19· 11:20· 12:22· 16:5· 17:15· 28:9)

Αν ευαρεστούμε τον Ιεχωβά, εκείνος θα μας φροντίζει, θα μας προστατεύει και θα ακούει τις προσευχές μας (10:3, 9, 30· 15:29· 16:3)

Θαυμάσιες συμβουλές για την οικογενειακή ζωή

Η άξια σύζυγος είναι ευλογία από τον Ιεχωβά (12:4· 14:1· 18:22· 31:10-31)

Οι γονείς πρέπει να παρέχουν στα παιδιά τους εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση (13:1, 24· 22:6, 15· 23:13, 14· 29:15, 17)

Τα παιδιά πρέπει να σέβονται βαθιά τους γονείς τους (1:8, 9· 4:1-4· 6:20-22· 10:1· 23:22-26· 30:17)

Η αγάπη και η ειρήνη είναι πολύ επιθυμητές στο σπίτι (15:16, 17· 17:1· 19:13· 21:9, 19)

Να αντιστέκεσαι στην ανηθικότητα, αποφεύγοντας έτσι πολύ πόνο και παθήματα (5:3-23· 6:23-35· 7:4-27· 9:13-18)

Χαρακτηριστικά που πρέπει να καλλιεργούνται και αυτά που πρέπει να αποφεύγονται

Να καλλιεργείς στοχαστικό ενδιαφέρον για τους φτωχούς και τους ταλαιπωρημένους (3:27, 28· 14:21, 31· 19:17· 21:13· 28:27)

Να είσαι γενναιόδωρος, να αποφεύγεις την απληστία (11:24-26)

Να καλλιεργείς την επιμέλεια και να μην είσαι τεμπέλης (6:6-11· 10:26· 13:4· 20:4· 24:30-34· 26:13-16)

Η μετριοφροσύνη και η ταπεινοφροσύνη φέρνουν τιμή· η αυθάδεια και η υπερηφάνεια οδηγούν στην ταπείνωση (11:2· 16:18, 19· 25:6, 7· 29:23)

Να ασκείς εγκράτεια όσον αφορά το θυμό (14:29· 16:32· 25:28· 29:11)

Να αποφεύγεις την κακεντρέχεια ή την εκδικητικότητα (20:22· 24:17, 18, 28, 29· 25:21, 22)

Να πράττεις δικαιοσύνη στο καθετί (10:2· 11:18, 19· 14:32· 21:3, 21)

Πρακτικές κατευθυντήριες γραμμές για την καθημερινή ζωή

Να ανταποκρίνεσαι κατάλληλα στη διαπαιδαγώγηση, στον έλεγχο, στη συμβουλή (13:18· 15:10· 19:20· 27:5, 6)

Να είσαι αληθινός φίλος (17:17· 18:24· 19:4· 27:9, 10)

Να ασκείς διάκριση όσον αφορά την αποδοχή φιλοξενίας (23:1-3, 6-8· 25:17)

Ο υλισμός είναι μάταιος (11:28· 23:4, 5· 28:20, 22)

Η σκληρή εργασία φέρνει ευλογίες (12:11· 28:19)

Να καλλιεργείς εντιμότητα στις επαγγελματικές συναλλαγές (11:1· 16:11· 20:10, 23)

Πρόσεξε να μη γίνεσαι εγγυητής για άλλους, ιδιαίτερα για ξένους (6:1-5· 11:15· 22:26, 27)

Να απορρίπτεις την επιβλαβή ομιλία· να βεβαιώνεσαι ότι η ομιλία σου είναι εποικοδομητική (10:18-21, 31, 32· 11:13· 12:17-19· 15:1, 2, 4, 28· 16:24· 18:8)

Η κολακεία είναι δόλια (28:23· 29:5)

Να αποφεύγεις τους καβγάδες (3:30· 17:14· 20:3· 26:17)

Να απορρίπτεις τις κακές συναναστροφές (1:10-19· 4:14-19· 22:24, 25)

Μάθε να συμπεριφέρεσαι σοφά προς τους χλευαστές και τους ανόητους (9:7, 8· 19:25· 22:10· 26:4, 5)

Να αποφεύγεις τις παγίδες του δυνατού ποτού (20:1· 23:29-35· 31:4-7)

Μη φθονείς τους πονηρούς (3:31-34· 23:17, 18· 24:19, 20)

ΠΑΡΟΙΜΙΩΔΗΣ ΦΡΑΣΗ

Η εβραϊκή λέξη που μεταφράζεται «παροιμιώδης φράση» ή «παροιμιώδη λόγια» (μασάλ) θεωρείται γενικά ότι παράγεται από μια ρίζα που σημαίνει «συγκρίνομαι» ή «είμαι όμοιος» (Ψλ 49:12), και πράγματι πολλές παροιμιώδεις φράσεις περιέχουν παρομοιώσεις ή συγκρίσεις. Μερικοί λόγιοι συσχετίζουν τον όρο «παροιμιώδης φράση» με το εβραϊκό ρήμα που σημαίνει «κυβερνώ», επομένως η παροιμιώδης φράση θα μπορούσε ορισμένες φορές να εκληφθεί ως δήλωση άρχοντα, ρήση που έχει βαρύτητα ή είναι ενδεικτική ανώτερης ευφυΐας. Συνεπές με αυτή την άποψη είναι το γεγονός ότι ο Βασιλιάς Σολομών, ο οποίος ήταν γνωστός για τη σοφία του, μπορούσε να πει 3.000 παροιμίες και κατέγραψε πολλές από αυτές τις παροιμιώδεις φράσεις.—1Βα 4:32.

Μεταξύ των Ισραηλιτών υπήρχαν δημοφιλείς ή συχνές εκφράσεις που είχαν πλούσιο νόημα επειδή σχετίζονταν με ιδιάζουσες περιστάσεις. Σε γενικές γραμμές, αυτές οι παροιμιώδεις φράσεις διατυπώνονταν με συμπυκνωμένο λόγο. (1Σα 10:12) Ωστόσο, δεν εξέφραζαν όλες ανεξαιρέτως σωστές απόψεις, και ο Ιεχωβά διαφώνησε συγκεκριμένα με κάποιες από αυτές.—Ιεζ 12:22, 23· 18:2, 3.

Μερικές τέτοιες ρήσεις αποτέλεσαν κοινές εκφράσεις εμπαιγμού ή περιφρόνησης για ορισμένους ανθρώπους. (Αββ 2:6) Σε αυτές τις περιπτώσεις, ακόμη και το αντικείμενο του χλευασμού, είτε έμψυχο είτε άψυχο, αποκαλούνταν «παροιμιώδης φράση». Να γιατί προειδοποιήθηκαν οι Ισραηλίτες ότι, αν δεν άκουγαν τον Ιεχωβά και δεν υπάκουαν στις εντολές του, τόσο οι ίδιοι όσο και ο ναός τους θα γίνονταν παροιμιώδης φράση ανάμεσα στα έθνη. (Δευ 28:15, 37· 1Βα 9:7· 2Χρ 7:20) Η στάση των άλλων προς ένα έθνος που γινόταν παροιμιώδης φράση υποδηλώνεται κατάλληλα στη Γραφή από τις συνοδευτικές εκφράσεις, οι οποίες δείχνουν ότι ο Ισραήλ θα γινόταν όνειδος, αντικείμενο χλευασμού, κοροϊδίας, ταπείνωσης και εμπαιγμών. (Ψλ 44:13-15· Ιερ 24:9) Όσοι γίνονταν παροιμιώδης φράση καταντούσαν να είναι το αντικείμενο των τραγουδιών εκείνων που έπιναν μεθυστικό ποτό και άτομα που οι άλλοι τους έφτυναν στο πρόσωπο. (Ψλ 69:11, 12· Ιωβ 17:6) Είναι σαφές ότι όποιος γινόταν παροιμιώδης φράση έπεφτε πολύ χαμηλά.

Δεν διατυπώνονταν όλες οι παροιμιώδεις φράσεις με μία ή δύο σύντομες, μεστές σε νόημα προτάσεις. Στο 14ο κεφάλαιο του Ησαΐα αναγράφεται μια εκτενέστερη παροιμιώδης φράση, η οποία δείχνει παραστατικά και με εύστοχες συγκρίσεις τις καταστροφικές συνέπειες που θα είχε η υπερηφάνεια του βασιλιά της Βαβυλώνας. Με δηκτικό σαρκασμό χλευάζει αυτόν που πίστευε ότι είναι «ο λαμπερός, ο γιος της αυγής».

Όταν η παρομοίωση ή η σύγκριση που περιλαμβανόταν σε μια παροιμιώδη φράση ήταν αρχικά κάπως δυσνόητη ή περίπλοκη, η φράση αυτή μπορούσε επίσης να ονομαστεί αίνιγμα. (Ψλ 78:2) Αυτό ίσχυε για τα παροιμιώδη λόγια που είπε ο Ιεζεκιήλ υπό θεϊκή έμπνευση στον Ισραήλ, παρομοιάζοντας την πορεία του έθνους ως προς τη Βαβυλώνα και την Αίγυπτο με κλήμα φυτεμένο από έναν αετό το οποίο αργότερα στράφηκε πεινασμένα σε άλλον αετό.—Ιεζ 17:2-18.

Μερικά παροιμιώδη λόγια, όπως του Ιώβ, διατυπώθηκαν σε ποιητικό ύφος. (Ιωβ 27:1· 29:1) Οι σκέψεις που εξέφρασε ο Ιώβ υπό θεϊκή έμπνευση δεν καταγράφηκαν με το συμπυκνωμένο λόγο που χαρακτηρίζει τις περισσότερες παροιμίες, αλλά παρουσιάστηκαν υπό μορφή πολύ διδακτικών ποιημάτων γεμάτων μεταφορές.

Ο Θεός έκανε επίσης τον Βαλαάμ να πει μια σειρά από παροιμιώδη λόγια που καταγράφηκαν και αυτά ως ποιήματα. (Αρ 23:7, 18· 24:3, 15, 20, 21, 23) Αντί να εκφράσει περιφρόνηση για τον Ισραήλ σε αυτά τα παροιμιώδη λόγια, ο Βαλαάμ “τούς ευλόγησε στο έπακρο”, αν και προφήτευσε «αλίμονο» για άλλους λαούς. (Αρ 23:11) Το παροιμιώδες στοιχείο εδώ δεν έγκειται στο ότι οι άνθρωποι επαναλάμβαναν συχνά τα όσα είπε ο Βαλαάμ ούτε στο ότι οι δηλώσεις του ήταν συμπυκνωμένες εκφράσεις σοφίας. Απεναντίας, τα λόγια του χαρακτηρίζονται παροιμιώδη επειδή έχουν δύναμη και πλούσιο νόημα και επειδή αυτός χρησιμοποίησε ποικιλία παρομοιώσεων ή συγκρίσεων σε κάποιες από τις δηλώσεις του.

ΠΑΡΟΥΣΙΑ

Η λέξη παρουσία του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου είναι σύνθετη, αποτελούμενη από την πρόθεση παρά (δίπλα· παραπλεύρως) και το ουσιαστικό οὐσία (ύπαρξη· παράγωγο του ρήματος εἰμί, που σημαίνει «είμαι· υπάρχω»). Συνεπώς, η λέξη παρουσία σημαίνει κατά κυριολεξία «το να είναι κάποιος δίπλα», δηλαδή να παρευρίσκεται, να είναι παρών. Χρησιμοποιείται 24 φορές στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, συχνά αναφερόμενη στην παρουσία του Χριστού σε συνάρτηση με τη Μεσσιανική του Βασιλεία.—Ματ 24:3· βλέπε ΜΝΚ με Υποσημειώσεις, παράρτημα 5Β· Οι Χριστιανικές Γραφές—Απόδοση από τη Μετάφραση Νέου Κόσμου, παράρτημα, σ. 416, 417.

Πολλές μεταφράσεις δεν χρησιμοποιούν παντού την ίδια απόδοση για τη λέξη παρουσία. Παρότι σε μερικά εδάφια τη διατηρούν αυτούσια, συχνότερα την αποδίδουν «έλευση», εξού και η έκφραση «δεύτερη έλευση» που χρησιμοποιείται αναφορικά με τον Χριστό Ιησού. (Βλέπε και λατινική Βουλγάτα, όπου η λέξη παρουσία του εδ. Ματ 24:3 αποδίδεται με τη λέξη adventus [«έλευση» ή «ερχομός»].) Αν και η παρουσία του Ιησού υποδηλώνει εκ των πραγμάτων την άφιξή του στο μέρος όπου είναι παρών, η μετάφραση της λέξης παρουσία ως «έλευση» δίνει όλη την έμφαση στην άφιξη και επισκιάζει τη συνακόλουθη παρουσία που έπεται της άφιξης. Οι λεξικογράφοι, μολονότι θεωρούν αποδεκτή και τη λέξη «άφιξη» ως απόδοση της εν λόγω λέξης, γενικά αναγνωρίζουν ότι η κύρια έννοια που μεταδίδει η λέξη είναι αυτή της παρουσίας ενός ατόμου.

Το Ερμηνευτικό Λεξικό των Λέξεων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, του Βάιν ([Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words] 1981, Τόμ. 1, σ. 208, 209), αναφέρει: «Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ . . . υποδηλώνει και άφιξη αλλά και επακόλουθη παρουσία. Για παράδειγμα, σε μια επιστολή γραμμένη σε πάπυρο [στην ελληνική] κάποια κυρία αναφέρει πόσο αναγκαία ήταν η παρουσία της κάπου, προκειμένου να φροντίσει για ζητήματα που αφορούσαν την περιουσία της εκεί. . . . Όταν χρησιμοποιείται για την επιστροφή του Χριστού κατά την Αρπαγή της Εκκλησίας, σημαίνει, όχι απλώς τη στιγμιαία έλευσή Του για τους αγίους Του, αλλά την παρουσία Του κοντά τους από εκείνη τη στιγμή μέχρι την αποκάλυψη και φανέρωσή Του στον κόσμο». Το Μέγα Λεξικόν Όλης της Ελληνικής Γλώσσης, του Δημητράκου (Τόμ. 11, σ. 5567), δείχνει ότι η λέξη παρουσία χρησιμοποιείται ενίοτε σε μη Βιβλικά συγγράμματα «επί επισκέψεως βασιλέων ή άλλων επισήμων προσώπων».

Ασφαλώς, τα μη Βιβλικά ελληνικά συγγράμματα είναι κατατοπιστικά ως προς την έννοια αυτής της λέξης του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου. Εντούτοις, ακόμη πιο καθοριστικό είναι το πώς χρησιμοποιείται η λέξη στην ίδια την Αγία Γραφή. Παραδείγματος χάρη, στο εδάφιο Φιλιππησίους 2:12 ο Παύλος λέει για τους Φιλιππήσιους Χριστιανούς: «Έχετε υπακούσει πάντοτε, όχι μόνο στη διάρκεια της παρουσίας μου, αλλά τώρα πολύ πιο πρόθυμα στη διάρκεια της απουσίας μου». Παρόμοια, στα εδάφια 2 Κορινθίους 10:10, 11, αφού ο Παύλος αναφέρεται σε εκείνους που λένε πως «οι επιστολές του είναι βαρυσήμαντες και δυνατές, αλλά η προσωπική του παρουσία είναι αδύναμη και ο λόγος του αξιοκαταφρόνητος», προσθέτει: «Ένας τέτοιος άνθρωπος ας λάβει αυτό υπόψη του, ότι όπως είμαστε με τα λόγια μας στις επιστολές όταν είμαστε απόντες, τέτοιοι θα είμαστε και στην πράξη όταν θα είμαστε παρόντες». (Παράβαλε επίσης Φλπ 1:24-27.) Έτσι λοιπόν, η αντίθεση αφορά την παρουσία και την απουσία, όχι την άφιξη (ή έλευση) και την αναχώρηση.

Με αυτά υπόψη, η Εμφατική Βίβλος του Τζ. Μπ. Ρόδερχαμ δηλώνει στο παράρτημά της (σ. 271) ότι σε εκείνη την έκδοση χρησιμοποιείται με συνέπεια παντού η λέξη παρουσία, ενώ η λέξη έλευση, ως αντίστοιχο αυτής της λέξης, έχει απορριφθεί. Και συνεχίζει: «Η έννοια της “παρουσίας” [καταδεικνύεται] τόσο ξεκάθαρα μέσα από την αντίθεση με τη λέξη “απουσία” . . . ώστε εγείρεται εύλογα το ερώτημα:—Γιατί να μην αποδίδεται πάντοτε έτσι;»

Το ότι η παρουσία του Ιησού δεν είναι απλώς στιγμιαία έλευση η οποία ακολουθείται από γρήγορη αναχώρηση, αλλά απεναντίας καλύπτει περίοδο χρόνου, υποδεικνύεται επίσης από τα λόγια του ίδιου στα εδάφια Ματθαίος 24:37-39 και Λουκάς 17:26-30. Εκεί «οι ημέρες του Νώε» παραλληλίζονται με την «παρουσία του Γιου του ανθρώπου» («ημέρες του Γιου του ανθρώπου», στην αφήγηση του Λουκά). Επομένως, ο Ιησούς δεν περιορίζει τον παραλληλισμό μόνο στην έλευση του Κατακλυσμού ως του τελικού αποκορυφώματος των ημερών του Νώε, παρότι δείχνει ότι η δική του «παρουσία», ή αλλιώς οι «ημέρες» του, θα έχει παρόμοιο αποκορύφωμα. Εφόσον οι «ημέρες του Νώε» στην πραγματικότητα κάλυπταν μια περίοδο ετών, έχουμε βάσιμους λόγους να πιστεύουμε πως η προειπωμένη «παρουσία [ή οι «ημέρες»] του Γιου του ανθρώπου» θα κάλυπτε παρόμοια μια περίοδο μερικών ετών και θα αποκορυφωνόταν με την καταστροφή όσων δεν θα έδιναν προσοχή στην ευκαιρία που θα τους παρουσιαζόταν να επιζητήσουν την απελευθέρωση.

Η Φύση της «Παρουσίας» του Χριστού. Η παρουσία κάποιου μπορεί ασφαλώς να είναι ορατή, και σε έξι περιπτώσεις όπου εμφανίζεται αυτή η λέξη αναφέρεται στην ορατή παρουσία κάποιου ανθρώπου, όπως του Στεφανά, του Φορτουνάτου, του Αχαϊκού, του Τίτου και του Παύλου. (1Κο 16:17· 2Κο 7:6, 7· 10:10· Φλπ 1:26· 2:12) Το ότι η παρουσία κάποιου μπορεί επίσης να είναι αόρατη υπονοείται από τη δήλωση του Παύλου πως ήταν «παρών κατά το πνεύμα», αν και απών κατά το σώμα. (1Κο 5:3) Παρόμοια, ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος, ο οποίος έγραψε στην ελληνική, αναφέρεται στην παρουσία του Θεού στο Όρος Σινά, η οποία ήταν αόρατη και έγινε φανερή από τις βροντές και τις αστραπές.—Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Γ΄, 80 (ν, 2).

Το ότι η ιδέα της αόρατης παρουσίας έχει Γραφική βάση προκύπτει επίσης από τα όσα είπε ο Ιεχωβά Θεός στον Μωυσή σχετικά με την κιβωτό της διαθήκης που βρισκόταν στα Άγια των Αγίων της σκηνής της μαρτυρίας: «Και θα παρουσιάζομαι εκεί σε εσένα και θα μιλώ μαζί σου πάνω από το κάλυμμα». (Εξ 25:22) Η παρουσία του Θεού δεν ήταν ορατή, εφόσον οι Γραφές λένε ξεκάθαρα ότι «κανένας άνθρωπος δεν έχει δει ποτέ τον Θεό»—ούτε ο Μωυσής ούτε ο αρχιερέας που έμπαινε στα Άγια των Αγίων. (Ιωα 1:18· Εξ 33:20) Όταν ο Βασιλιάς Σολομών εγκαινίασε το ναό στην Ιερουσαλήμ, το σύννεφο της “δόξας του Ιεχωβά” γέμισε τον οίκο. Ο Σολομών είπε για τον Ιεχωβά ότι “θα κατοικούσε στο ναό”. Εντούτοις, ο ίδιος ο Σολομών δήλωσε: «Αλλά θα κατοικήσει πράγματι ο Θεός στη γη; Ορίστε! Οι ουρανοί, ναι, ο ουρανός των ουρανών, δεν μπορούν να σε χωρέσουν· πόσο λιγότερο, λοιπόν, αυτός ο οίκος που έχτισα!» Ωστόσο, τα μάτια του Θεού θα ήταν συνεχώς ανοιγμένα προς εκείνον τον οίκο, τις δε προσευχές που θα γίνονταν εκεί θα τις άκουγε «στον τόπο της κατοίκησής [του], στους ουρανούς».—1Βα 8:10-13, 27-30· παράβαλε Πρ 7:45-50.

Αυτές οι περικοπές καταδεικνύουν ότι ο Θεός έχει τη δύναμη να “είναι παρών” στη γη με πνευματικό (και συνεπώς, αόρατο) τρόπο ενώ εξακολουθεί να παραμένει στον ουρανό. Σε μερικές περιπτώσεις η παρουσία του μπορεί να έλαβε χώρα μέσω κάποιου αγγελικού εκπροσώπου ο οποίος ενεργούσε και μιλούσε εκ μέρους του Θεού, λέγοντας μάλιστα: «Εγώ είμαι ο Θεός του πατέρα σου», όπως έκανε ο άγγελος που μίλησε στον Μωυσή από τη φλεγόμενη βάτο. (Εξ 3:2-8· παράβαλε Εξ 23:20· 32:34.) Παρόμοια, ο Ιεχωβά είπε στον Μωυσή ότι “ερχόταν” σε αυτόν στο Όρος Σινά και ότι θα “κατέβαινε” εκεί (Εξ 19:9, 11, 18, 20), αλλά τα αποστολικά συγγράμματα δείχνουν πως στην πραγματικότητα ο Θεός ήταν παρών εκεί μέσω των αγγέλων του και μέσω αυτών παρέδωσε στον Μωυσή τη διαθήκη του.—Γα 3:19· Εβρ 2:2· βλέπε ΠΡΟΣΩΠΟ.

Εφόσον στον αναστημένο Γιο του Ιεχωβά, τον Ιησού Χριστό, έχει παραχωρηθεί «όλη η εξουσία στον ουρανό και στη γη», και εφόσον αυτός είναι «η ακριβής απεικόνιση της ίδιας . . . της οντότητας» του Θεού, έπεται ότι και ο Ιησούς επίσης πρέπει να έχει τη δυνατότητα να είναι αόρατα παρών με παρόμοιο τρόπο. (Ματ 28:18· Εβρ 1:2, 3) Σε σχέση με αυτό μπορούμε να επισημάνουμε πως, ακόμη και όταν ήταν στη γη, ο Ιησούς Χριστός ήταν σε θέση να θεραπεύσει διάφορα άτομα από μακριά, σαν να ήταν προσωπικά παρών εκεί.—Ματ 8:5-13· Ιωα 4:46-53.

Είναι επίσης σαφές ότι ο Ιεχωβά Θεός έχει θέσει αγγέλους υπό τις διαταγές του δοξασμένου Γιου του. (1Πε 3:22) Διάφορα εδάφια που συνδέονται με την παρουσία του Ιησού τον περιγράφουν συχνά είτε να “συνοδεύεται” από αγγελικές στρατιές είτε να τις “αποστέλλει”. (Ματ 13:37-41, 47-49· 16:27· 24:31· Μαρ 8:38· 2Θε 1:7) Αυτό όμως δεν σημαίνει πως η προειπωμένη παρουσία του με βασιλική εξουσία και δόξα συνίσταται αποκλειστικά και μόνο στη χρήση αγγέλων ως αγγελιοφόρων ή εκπροσώπων σε επίγειες αποστολές, διότι κάτι τέτοιο γινόταν και τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. αναφορικά με τους αποστόλους και άλλους. (Πρ 5:19· 8:26· 10:3, 7, 22· 12:7-11, 23· 27:23) Οι παραβολές του Ιησού σε συνδυασμό με άλλα εδάφια δείχνουν ότι η παρουσία του μοιάζει με αυτήν ενός κυρίου που επιστρέφει στο σπιτικό του και με την παρουσία κάποιου που γίνεται βασιλιάς και επιστρέφει για να αναλάβει τον έλεγχο της επικράτειάς του, καθώς και ότι η παρουσία του Ιησού σημαίνει προσωπική επιθεώρηση και κρίση, ακολουθούμενη από την ενεργή έκφραση ή εκτέλεση αυτής της κρίσης και την ανταμοιβή όσων βρέθηκαν επιδοκιμασμένοι. (Ματ 24:43-51· 25:14-45· Λου 19:11-27· παράβαλε Ματ 19:28, 29.) Εφόσον η βασιλεία του Ιησού περιλαμβάνει ολόκληρη τη γη, η παρουσία του είναι παγγήινη (παράβαλε Ματ 24:23-27, 30), τα δε θεόπνευστα λόγια του Παύλου στα εδάφια 1 Κορινθίους 15:24-28 και οι αναφορές που κάνει η Αποκάλυψη στη βασιλεία του Χριστού (5:8-10· 7:17· 19:11-16· 20:1-6· 21:1-4, 9, 10, 22-27) αφήνουν να εννοηθεί ότι η παρουσία του Χριστού είναι ο καιρός κατά τον οποίο αυτός θα στρέψει την αμέριστη προσοχή του σε ολόκληρη τη γη και στον πληθυσμό της, χρησιμοποιώντας την πλήρη ισχύ της βασιλικής του εξουσίας ώστε να εκπληρώσει το θέλημα του Πατέρα του για τη γη και τους κατοίκους της.—Παράβαλε Ματ 6:9, 10.

Μερικοί, με έρεισμα κάποια εδάφια όπου αναφέρεται για τον Ιησού ότι θα τον δουν «να έρχεται μέσα σε σύννεφα με μεγάλη δύναμη και δόξα» (Μαρ 13:26· Απ 1:7), συμπεραίνουν ότι η παρουσία του πρέπει να είναι ορατή. Εντούτοις, όπως καταδεικνύεται στο λήμμα ΣΥΝΝΕΦΟ (Αλληγορική Χρήση), η χρήση σύννεφων στα πλαίσια άλλων θεϊκών φανερώσεων υποδηλώνει κάτι το αόρατο και όχι κάτι ορατό. Παρόμοια, μπορεί κάποιος να «βλέπει» με την έννοια της συμβολικής όρασης, δηλαδή των όσων αντιλαμβάνεται με τη διάνοια και την καρδιά. (Ησ 44:18· Ιερ 5:21· Ιεζ 12:2, 3· Ματ 13:13-16· Εφ 1:17, 18) Το να αρνείται κανείς κάτι τέτοιο είναι σαν να αρνείται πως το αντίθετο της όρασης, δηλαδή η τυφλότητα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί με συμβολική ή πνευματική έννοια αντί της κυριολεκτικής. Ο Ιησούς, όμως, χρησιμοποίησε σαφώς τόσο την όραση όσο και την τυφλότητα με τέτοια συμβολική ή πνευματική έννοια. (Ιωα 9:39-41· Απ 3:14-18· παράβαλε επίσης 2Κο 4:4· 2Πε 1:9.) Ο Ιώβ, στον οποίο μίλησε ο Ιεχωβά «μέσα από την ανεμοθύελλα» (που πιθανότατα συνοδευόταν από σύννεφα), είπε κατόπιν: «Από λόγια άλλων έχω ακούσει για εσένα, αλλά τώρα σε βλέπουν τα ίδια μου τα μάτια». (Ιωβ 38:1· 42:5) Και εδώ επίσης πρέπει να εννοούνται τα όσα αντιλαμβανόταν ο Ιώβ με τη διάνοια και την καρδιά του και όχι με τα κατά γράμμα μάτια του, δεδομένης της σαφούς Γραφικής διδασκαλίας ότι «κανένας άνθρωπος δεν έχει δει ποτέ τον Θεό».—Ιωα 1:18· 5:37· 6:46· 1Ιω 4:12.

Στοιχεία που αντικρούουν την άποψη ότι η παρουσία του Ιησού θα ήταν ορατή (με την έννοια της εμφάνισης του Ιησού με σωματική μορφή αντιληπτή στα ανθρώπινα μάτια) υπάρχουν στη δήλωση του ίδιου του Ιησού πως με το θάνατό του θα θυσίαζε τη σάρκα του για χάρη της ζωής του κόσμου (Ιωα 6:51) και στη δήλωση του αποστόλου Παύλου για τον αναστημένο Ιησού ότι «κατοικεί σε απρόσιτο φως, [όπου] κανείς από τους ανθρώπους δεν [τον] έχει δει ούτε μπορεί να [τον] δει». (1Τι 6:14-16) Γι’ αυτό και ο Ιησούς μπορούσε να πει στους μαθητές του: «Λίγο ακόμη και ο κόσμος δεν θα με βλέπει πια». Είναι αλήθεια ότι οι μαθητές του θα τον έβλεπαν, όχι μόνο επειδή θα εμφανιζόταν σε αυτούς μετά την ανάστασή του, αλλά και επειδή στον κατάλληλο καιρό αυτοί θα ανασταίνονταν για να τον συναντήσουν στους ουρανούς και “να βλέπουν τη δόξα την οποία του είχε δώσει ο Πατέρας του”. (Ιωα 14:19· 17:24) Αλλά ο κόσμος γενικά δεν θα τον έβλεπε επειδή ο Ιησούς, αφότου αναστήθηκε ως πνευματικό πλάσμα (1Πε 3:18), περιόρισε τις εμφανίσεις του μόνο μεταξύ των μαθητών του. Επίσης, την ανάληψή του στον ουρανό την είδαν μόνο εκείνοι, όχι ο κόσμος, και οι άγγελοι που ήταν παρόντες διαβεβαίωσαν τους μαθητές ότι η επάνοδος του Ιησού θα γινόταν με «τον ίδιο τρόπο» (όχι «μορφή»)—άρα όχι σε δημόσια θέα—και θα τη διέκριναν μόνο οι πιστοί ακόλουθοί του.—Πρ 1:1-11.

Η κακή κατάσταση της καρδιάς, σε συνδυασμό με τις εσφαλμένες προσδοκίες για την παρουσία του Χριστού, αναμφίβολα συμβάλλει στη στάση των χλευαστών. Είχε προειπωθεί ότι «στις τελευταίες ημέρες» κάποιοι θα ενέπαιζαν, λέγοντας: «Πού είναι αυτή η υποσχεμένη παρουσία του; Διότι από την ημέρα που οι προπάτορές μας κοιμήθηκαν τον ύπνο του θανάτου, τα πάντα παραμένουν ακριβώς όπως ήταν από την αρχή της δημιουργίας».—2Πε 3:2-4· παράβαλε 1:16.

Σαφώς, οι άνθρωποι θα αντιληφθούν τι θα λάβει χώρα κατά «την αποκάλυψη» του Ιησού Χριστού «με τους δυνατούς αγγέλους του μέσα σε φλόγες φωτιάς, καθώς αυτός φέρνει εκδίκηση πάνω σε εκείνους οι οποίοι δεν γνωρίζουν τον Θεό και σε εκείνους οι οποίοι δεν υπακούν στα καλά νέα σχετικά με τον Κύριό μας Ιησού». (2Θε 1:7-9) Αυτό, όμως, εξακολουθεί να επιτρέπει την ύπαρξη μιας αόρατης παρουσίας την οποία δεν αντιλαμβάνονται παρά μόνο οι πιστοί, πριν από την εν λόγω αποκάλυψη. Ας θυμηθούμε ότι ο Ιησούς, όταν παραλληλίζει την παρουσία του με τις «ημέρες του Νώε», δηλώνει πως την εποχή του Νώε οι άνθρωποι «δεν έδωσαν προσοχή» μέχρι που ήρθε πάνω τους η υδάτινη καταστροφή, και ότι «έτσι θα είναι η παρουσία του Γιου του ανθρώπου».—Ματ 24:37-39.

Γεγονότα που χαρακτηρίζουν την παρουσία του. Ο Ιησούς είχε υποσχεθεί ότι θα ήταν με τους ακολούθους του στις συναθροίσεις τους (Ματ 18:20), και επίσης τους διαβεβαίωσε πως θα ήταν “μαζί τους” στο έργο μαθήτευσης «όλες τις ημέρες μέχρι την τελική περίοδο του συστήματος πραγμάτων». (Ματ 28:19, 20) Η παρουσία του εδαφίου Ματθαίος 24:3 και άλλων συναφών εδαφίων πρέπει βεβαίως να σημαίνει κάτι πέρα από αυτό. Αφορά σαφώς μια ειδική παρουσία η οποία περιλαμβάνει και επηρεάζει όλους τους κατοίκους της γης και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έκφραση της πλήρους εξουσίας του Ιησού ως Βασιλιά χρισμένου από τον Θεό.

Κάποια από τα γεγονότα που χαρακτηρίζουν την παρουσία του Ιησού με βασιλική εξουσία είναι τα εξής: Η ανάσταση των ακολούθων του που έχουν πεθάνει και οι οποίοι είναι συγκληρονόμοι με αυτόν στην ουράνια Βασιλεία (1Κο 15:23· Ρω 8:17)· το ότι ο Ιησούς συγκεντρώνει και συνενώνει με τον εαυτό του άλλους ακολούθους του που ζουν στον καιρό της παρουσίας του (Ματ 24:31· 2Θε 2:1)· το ότι “εκμηδενίζει” τον αποστατικό “άνθρωπο της ανομίας”, κάτι που πραγματοποιείται «με τη φανέρωση [ἐπιφανείᾳ, Κείμενο] της παρουσίας» του (2Θε 2:3-8· βλέπε ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΟΜΙΑΣ)· η καταστροφή όλων όσων δεν δίνουν προσοχή στην ευκαιρία για απελευθέρωση (Ματ 24:37-39) και, οπωσδήποτε, η εγκαθίδρυση της Χιλιετούς Βασιλείας του (Απ 20:1-6). Βλέπε επίσης το λήμμα ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ για πληροφορίες ως προς το πώς οι παρατηρητές του εν λόγω οράματος, στο οποίο ο Χριστός εμφανίστηκε με τη δόξα της Βασιλείας, μπόρεσαν να γνωστοποιήσουν σε άλλους «τη δύναμη και παρουσία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού».—2Πε 1:16-18.

Οι συνθήκες που συνοδεύουν την παρουσία του. Το βιβλίο της Αποκάλυψης παρουσιάζει με συμβολικές εκφράσεις πολλές πληροφορίες γύρω από την παρουσία, τη φανέρωση και την αποκάλυψη του Χριστού. Η συμβολική εικόνα του εστεμμένου ιππέα του λευκού αλόγου, η οποία περιγράφεται στα εδάφια Αποκάλυψη 6:1, 2, αντιστοιχεί με εκείνη του ιππέα των εδαφίων Αποκάλυψη 19:11-16, ο οποίος είναι «Βασιλιάς βασιλιάδων και Κύριος κυρίων», ο Χριστός Ιησούς. Το 6ο κεφάλαιο της Αποκάλυψης δείχνει πως, όταν ο Χριστός προελαύνει έφιππος ως νικηφόρος Βασιλιάς, δεν απομακρύνει αμέσως την πονηρία από τη γη, αλλά αντίθετα η προέλασή του συνοδεύεται από πόλεμο που αφαιρεί «την ειρήνη από τη γη», καθώς και από ανεπάρκεια τροφίμων και θανατηφόρα πληγή. (Απ 6:3-8) Αυτή η περικοπή, με τη σειρά της, έχει όμοια στοιχεία με την προφητεία του Χριστού που είναι καταγραμμένη στο 24ο κεφάλαιο του Ματθαίου, στο 13ο κεφάλαιο του Μάρκου και στο 21ο κεφάλαιο του Λουκά. Επομένως, φαίνεται ότι η προφητεία του Ιησού που περιέχεται στις αφηγήσεις των Ευαγγελίων, η οποία αφορά σαφώς την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού της (το 70 Κ.Χ.), εφαρμόζεται επίσης στον καιρό της παρουσίας του Χριστού, δίνοντάς μας έτσι ένα «σημείο» που μας επιτρέπει να καθορίσουμε πότε είναι παρών ο Ιησούς και κυβερνάει από τον ουρανό ως Μεσσιανικός Βασιλιάς.—Ματ 24:3, 32, 33· Λου 21:29-31.

Άλλα εδάφια που αναφέρονται στην παρουσία του Χριστού ενθαρρύνουν γενικά την εκδήλωση πιστότητας και υπομονής μέχρι να έρθει αυτός ο καιρός και για όσο διάστημα θα διαρκέσει.—1Θε 2:19· 3:12, 13· 5:23· Ιακ 5:7, 8· 1Ιω 2:28.

Η Παρουσία της Ημέρας του Ιεχωβά. Στη δεύτερη επιστολή του, ο Πέτρος προτρέπει τους αδελφούς του να “προσμένουν και να έχουν διαρκώς στο νου την παρουσία της ημέρας του Ιεχωβά”, δείχνοντάς το αυτό με τον τρόπο της ζωής τους. (2Πε 3:11, 12) Πρέπει να φροντίζουν να έχουν διαρκώς στο νου τους την ημέρα της κρίσης του Ιεχωβά, αντιλαμβανόμενοι ότι αυτή πλησιάζει. Εκείνη την «ημέρα του Ιεχωβά», οι κυβερνητικοί «ουρανοί» αυτού του πονηρού κόσμου θα καταστραφούν σαν από φωτιά και τα «στοιχεία» του θα χάσουν τη συνοχή τους και θα λιώσουν εξαιτίας της έντονης θερμότητας. Το παρόν σύστημα που βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Σατανά θα τερματιστεί.

Εφόσον ο Ιεχωβά Θεός ενεργεί μέσω του Γιου του και διορισμένου του Βασιλιά, του Χριστού Ιησού (Ιωα 3:35· παράβαλε 1Κο 15:23, 24), έπεται ότι υπάρχει σχέση μεταξύ αυτής της υποσχεμένης «παρουσίας» του Ιεχωβά και της «παρουσίας» του Χριστού Ιησού. Λογικά, εκείνοι που χλευάζουν την εξαγγελία για τη μία θα χλευάζουν και την εξαγγελία για την άλλη. Και σε αυτή την περίπτωση, η στάση των ανθρώπων πριν από τον Κατακλυσμό χρησιμοποιείται ως αντίστοιχο παράδειγμα.—2Πε 3:5-7· παράβαλε Ματ 24:37-39.

Η Παρουσία του Ανόμου. Στα εδάφια 2 Θεσσαλονικείς 2:9-12, ο απόστολος Παύλος περιγράφει την «παρουσία του ανόμου» λέγοντας ότι είναι «σύμφωνα με τον τρόπο ενέργειας του Σατανά, με κάθε δυναμικό έργο καθώς και με ψεύτικα σημεία και θαυμαστά προμηνύματα και με κάθε άδικη απάτη». Και αυτή η περικοπή καταδεικνύει ότι η λέξη παρουσία σημαίνει κάτι περισσότερο από στιγμιαία έλευση, ή άφιξη, διότι απαιτείται κάποια χρονική περίοδος για να λάβουν χώρα όλα αυτά τα έργα, τα σημεία, τα θαυμαστά προμηνύματα και η εν λόγω απάτη.

ΠΑΡΟΧΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ

Πρόκειται για την υλική βοήθεια προς εκείνους οι οποίοι, λόγω γηρατειών, συνθηκών πείνας ή άλλων αντιξοοτήτων, στερούνται τα αναγκαία για τη ζωή.

Η προθυμία για υποβοήθηση όσων έχουν ανάγκη αποτελούσε ανέκαθεν χαρακτηριστικό γνώρισμα των πιστών υπηρετών του Θεού. (Ιωβ 29:16· 31:19-22· Ιακ 1:27) Τον πρώτο αιώνα η εκκλησία της Ιερουσαλήμ διευθέτησε να διανέμεται τροφή στις άπορες Χριστιανές χήρες, και αργότερα εφτά άντρες με τα κατάλληλα προσόντα διορίστηκαν να φροντίζουν να μην παραβλέπονται στην καθημερινή διανομή οι χήρες που άξιζαν αυτή τη βοήθεια. (Πρ 6:1-6) Έπειτα από χρόνια, ο απόστολος Παύλος, στην επιστολή του προς τον Τιμόθεο, επισήμανε ότι η παροχή βοήθειας από την εκκλησία προς τις χήρες έπρεπε να περιορίζεται σε όσες ήταν άνω των 60 ετών. Οι χήρες αυτές θα έπρεπε να έχουν υπόμνημα καλών έργων όσον αφορά την προώθηση της Χριστιανοσύνης. (1Τι 5:9, 10) Ωστόσο, την ευθύνη της φροντίδας των ηλικιωμένων γονέων και παππούδων την είχαν πρωτίστως τα παιδιά και τα εγγόνια τους, όχι η εκκλησία. Όπως έγραψε ο Παύλος: «Αν κάποια χήρα έχει παιδιά ή εγγόνια, ας μαθαίνουν αυτά πρώτα να ασκούν θεοσεβή αφοσίωση μέσα στο ίδιο τους το σπιτικό και να αποδίδουν την οφειλόμενη ανταμοιβή στους γονείς τους και στους παππούδες τους, γιατί αυτό είναι ευπρόσδεκτο ενώπιον του Θεού».—1Τι 5:4, 16.

Σε κάποιες περιπτώσεις οι Χριστιανικές εκκλησίες παρείχαν από κοινού βοήθεια στους αδελφούς τους σε άλλα μέρη. Παραδείγματος χάρη, όταν ο προφήτης Άγαβος προείπε ότι θα γινόταν μεγάλη πείνα, οι μαθητές στην εκκλησία της Αντιόχειας της Συρίας «αποφάσισαν, ο καθένας τους σύμφωνα με ό,τι μπορούσε να διαθέσει, να στείλουν βοήθεια ως διακονία στους αδελφούς που κατοικούσαν στην Ιουδαία». (Πρ 11:28, 29) Άλλες οργανωμένες διευθετήσεις για παροχή βοήθειας στους άπορους αδελφούς της Ιουδαίας υπήρξαν επίσης εντελώς προαιρετικές.—Ρω 15:25-27· 1Κο 16:1-3· 2Κο 9:5, 7.

ΠΑΣΣΑΛΟΣ

Βλέπε ΞΥΛΟ ΒΑΣΑΝΙΣΜΟΥ.

ΠΑΣΧΑ

Το Πάσχα (εβρ., πέσαχ) θεσπίστηκε το βράδυ που προηγήθηκε της Εξόδου από την Αίγυπτο. Το πρώτο Πάσχα γιορτάστηκε περίπου την ημέρα της πανσελήνου, τη 14η Αβίβ (που αργότερα ονομάστηκε Νισάν), το έτος 1513 Π.Κ.Χ. Έκτοτε, έπρεπε να γιορτάζεται κάθε χρόνο. (Εξ 12:17-20, 24-27) Ο Αβίβ (Νισάν) πέφτει μέσα στους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο του Γρηγοριανού ημερολογίου. Μετά το Πάσχα ακολουθούσαν οι εφτά ημέρες της Γιορτής των Άζυμων Άρτων, από τις 15 ως τις 21 Νισάν. Το Πάσχα γιορταζόταν σε ανάμνηση της απελευθέρωσης των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο και της “προσπέρασης” των πρωτοτόκων τους όταν ο Ιεχωβά θανάτωσε τα πρωτότοκα της Αιγύπτου. Εποχιακά, συνέπιπτε με την έναρξη του θερισμού του κριθαριού.—Εξ 12:14, 24-47· Λευ 23:10.

Το Πάσχα ήταν αναμνηστική γιορτή. Γι’ αυτόν το λόγο, η Γραφική εντολή έλεγε: «Και όταν οι γιοι σας σάς λένε: “Τι σημαίνει για εσάς αυτή η υπηρεσία;” τότε θα λέτε: “Είναι η θυσία του πάσχα για τον Ιεχωβά, ο οποίος προσπέρασε τα σπίτια των γιων του Ισραήλ στην Αίγυπτο όταν έπληξε τους Αιγυπτίους, αλλά απελευθέρωσε τα σπίτια μας”».—Εξ 12:26, 27.

Εφόσον οι Ιουδαίοι θεωρούσαν ότι η ημέρα άρχιζε έπειτα από τη δύση του ήλιου και τελείωνε την επόμενη ημέρα με τη δύση του ήλιου, η 14η Νισάν άρχιζε έπειτα από τη δύση του ήλιου. Άρα, το Πάσχα γιορταζόταν το βράδυ μετά την ολοκλήρωση της 13ης Νισάν. Εφόσον η Γραφή δηλώνει ρητά ότι ο Χριστός είναι η θυσία του Πάσχα (1Κο 5:7) και ότι έφαγε το πασχαλινό γεύμα το βράδυ που προηγήθηκε της θανάτωσής του, πρέπει να πέθανε στις 14 Νισάν, όχι στις 15, ώστε να εκπληρωθεί με ακρίβεια η χρονική πλευρά του εξεικονιστικού τύπου, ή αλλιώς της σκιάς, που παρείχε ο Νόμος.—Εβρ 10:1.

Νόμοι που Αφορούσαν τον Εορτασμό Του. Κάθε σπιτικό έπρεπε να επιλέξει ένα υγιές, μονοετές αρσενικό πρόβατο ή κατσίκι. Αυτό το έφεραν μέσα στο σπίτι τη 10η ημέρα του μήνα Αβίβ και το κράτησαν μέχρι τη 14η, οπότε το έσφαξαν και τίναξαν το αίμα του με μια δέσμη από ύσσωπο στους παραστάτες και στο ανώφλι της πόρτας της κατοικίας μέσα στην οποία θα το έτρωγαν (όχι στο κατώφλι όπου το αίμα θα πατιόταν).

Γενικά, το αρνί (ή το κατσίκι) το έσφαζαν και το έγδερναν, καθάριζαν τα εντόσθιά του και τα έβαζαν ξανά στη θέση τους, ενώ στη συνέχεια το έψηναν ολόκληρο πολύ καλά, χωρίς να σπάσουν κανένα κόκαλο. (2Χρ 35:11· Αρ 9:12) Αν το σπιτικό ήταν πολύ μικρό και δεν μπορούσε να καταναλώσει ολόκληρο το ζώο, τότε το μοιραζόταν με κάποιο γειτονικό σπιτικό και το έτρωγαν την ίδια νύχτα. Οτιδήποτε περίσσευε έπρεπε να καεί πριν από το πρωί. (Εξ 12:10· 34:25) Το έτρωγαν μαζί με άζυμους άρτους, «το ψωμί της ταλαιπωρίας», και με πικρά χόρτα, διότι η ζωή τους ήταν πικρή όταν βρίσκονταν στη δουλεία.—Εξ 1:14· 12:1-11, 29, 34· Δευ 16:3.

Τι σημαίνει η έκφραση «ανάμεσα στα δύο βράδια»;

Οι Ισραηλίτες υπολόγιζαν την ημέρα τους από τη μία δύση του ήλιου ως την άλλη. Επομένως, η ημέρα του Πάσχα άρχιζε με τη δύση του ήλιου στο τέλος της 13ης ημέρας του Αβίβ (Νισάν). Το ζώο έπρεπε να σφαχτεί «ανάμεσα στα δύο βράδια». (Εξ 12:6) Οι γνώμες διίστανται ως προς την ακριβή ώρα που εννοούνταν με αυτή την έκφραση. Σύμφωνα με ορισμένους λογίους, καθώς και με τους Καραΐτες Ιουδαίους και τους Σαμαρείτες, αυτή είναι η ώρα ανάμεσα στη δύση του ήλιου και στο βαθύ λυκόφως. Από την άλλη πλευρά, οι Φαρισαίοι και οι Ραβινιστές θεωρούσαν ότι το πρώτο βράδυ ήταν όταν ο ήλιος άρχιζε να γέρνει, ενώ το δεύτερο η πραγματική δύση. Λόγω αυτής της τελευταίας άποψης, οι ραβίνοι πιστεύουν ότι το αρνί σφαζόταν προς το τέλος της 14ης ημέρας, όχι στην αρχή της, και επομένως ότι το πασχαλινό γεύμα τρωγόταν στην πραγματικότητα τη 15η Νισάν.

Σχετικά με αυτό, οι καθηγητές Κάιλ και Ντέλιτς λένε: «Από πάρα πολύ παλιά έχουν επικρατήσει διαφορετικές απόψεις μεταξύ των Ιουδαίων όσον αφορά την ακριβή ώρα που εννοείται. Ο Άμπεν Έζρα συμφωνεί με τους Καραΐτες και τους Σαμαρείτες θεωρώντας ότι το πρώτο βράδυ είναι η ώρα που ο ήλιος βυθίζεται κάτω από τον ορίζοντα και το δεύτερο η ώρα που έχει πέσει απόλυτο σκοτάδι. Σε αυτή την περίπτωση, το διάστημα “ανάμεσα στα δύο βράδια” θα ήταν από τις 6:00 μέχρι τις 7:20. . . . Σύμφωνα με τη ραβινική άποψη, η ώρα που ο ήλιος άρχιζε να γέρνει, δηλ. από τις 3:00 ως τις 5:00, ήταν το πρώτο βράδυ, ενώ η δύση το δεύτερο. Άρα, το διάστημα “ανάμεσα στα δύο βράδια” θα ήταν από τις 3:00 ως τις 6:00. Σύγχρονοι ερμηνευτές έχουν αποφανθεί πολύ σωστά υπέρ της άποψης του Άμπεν Έζρα και του εθίμου που υιοθέτησαν οι Καραΐτες και οι Σαμαρείτες».—Σχολιολόγιο της Παλαιάς Διαθήκης (Commentary on the Old Testament), 1973, Τόμ. 1, Το Δεύτερο Βιβλίο του Μωυσή, σ. 12· βλέπε ΗΜΕΡΑ.

Από τα προαναφερθέντα, και ιδίως με βάση διάφορες περικοπές όπως τα εδάφια Έξοδος 12:17, 18, Λευιτικό 23:5-7 και Δευτερονόμιο 16:6, 7, το βάρος των αποδεικτικών στοιχείων κλίνει υπέρ του ότι η έκφραση «ανάμεσα στα δύο βράδια» εφαρμόζεται στο διάστημα ανάμεσα στη δύση του ήλιου και στο σκοτάδι. Αυτό σημαίνει ότι έτρωγαν το πασχαλινό γεύμα πολύ μετά τη δύση του ήλιου στις 14 Νισάν, διότι χρειάζονταν υπολογίσιμο χρόνο για να σφάξουν, να γδάρουν και να καλοψήσουν το ζώο. Το εδάφιο Δευτερονόμιο 16:6 παραγγέλλει: «Πρέπει να θυσιάσεις το πάσχα το βράδυ, μόλις δύσει ο ήλιος». Ο Ιησούς και οι απόστολοί του έφαγαν το πασχαλινό γεύμα «αφού βράδιασε». (Μαρ 14:17· Ματ 26:20) Ο Ιούδας βγήκε έξω αμέσως μετά τον εορτασμό του Πάσχα, «και ήταν νύχτα». (Ιωα 13:30) Ενόσω ο Ιησούς γιόρταζε το Πάσχα με τους 12 αποστόλους του, πρέπει να έγινε αρκετή συζήτηση, και επίσης ο Ιησούς πρέπει να χρειάστηκε κάποιον χρόνο για να πλύνει τα πόδια των αποστόλων. (Ιωα 13:2-5) Συνεπώς, η θέσπιση του Δείπνου του Κυρίου οπωσδήποτε έλαβε χώρα αρκετά αργά εκείνο το βράδυ.—Βλέπε ΔΕΙΠΝΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ.

Κατά τον εορτασμό του Πάσχα στην Αίγυπτο, η κεφαλή της οικογένειας ήταν υπεύθυνη για το σφάξιμο του αρνιού (ή του κατσικιού) σε κάθε σπιτικό, και όλοι έπρεπε να μείνουν μέσα στο σπίτι για να μη θανατωθούν από τον άγγελο. Οι συμμετέχοντες έφαγαν όρθιοι, με τους γοφούς τους περιζωσμένους, με το μπαστούνι στο χέρι και με τα σανδάλια φορεμένα ώστε να είναι έτοιμοι για μακρύ ταξίδι πάνω σε τραχύ έδαφος (ενώ τις καθημερινές εργασίες τις έκαναν συνήθως ξυπόλητοι). Τα μεσάνυχτα όλα τα πρωτότοκα των Αιγυπτίων θανατώθηκαν, αλλά ο άγγελος προσπέρασε τα σπίτια στα οποία βρισκόταν το αίμα. (Εξ 12:11, 23) Κανένα σπιτικό των Αιγυπτίων στο οποίο υπήρχε πρωτότοκο αρσενικό δεν έμεινε ανέπαφο, από την κατοικία του ίδιου του Φαραώ ως το πρωτότοκο του φυλακισμένου. Δεν θανατώθηκε ο άντρας που ήταν η κεφαλή του σπιτιού, ακόμη και αν ήταν πρωτότοκος, αλλά κάθε αρσενικό πρωτότοκο του σπιτικού το οποίο υπόκειτο στην κεφαλή, καθώς και τα αρσενικά πρωτότοκα των ζώων.—Εξ 12:29, 30· βλέπε ΠΡΩΤΟΤΟΚΟΣ.

Οι Δέκα Πληγές που επήλθαν στην Αίγυπτο αποδείχτηκαν όλες τους εκφράσεις κρίσης εναντίον των θεών της, ιδιαίτερα όμως η δέκατη, ο θάνατος των πρωτοτόκων. (Εξ 12:12) Εφόσον το κριάρι (αρσενικό πρόβατο) ήταν το ιερό ζώο του θεού Ρα, το αίμα του πασχαλινού αρνιού πάνω στους παραστάτες αποτελούσε βλασφημία για τους Αιγυπτίους. Ιερός ήταν και ο ταύρος, γι’ αυτό και η εξολόθρευση των πρωτοτόκων των ταύρων συνιστούσε πλήγμα για τον θεό Όσιρι. Ο ίδιος ο Φαραώ λατρευόταν ως γιος του Ρα. Έτσι λοιπόν, ο θάνατος του πρωτότοκου γιου του Φαραώ κατέδειξε την αδυναμία τόσο του Ρα όσο και του Φαραώ.

Στην Έρημο και στην Υποσχεμένη Γη. Γίνεται λόγος μόνο για έναν εορτασμό του Πάσχα στην έρημο. (Αρ 9:1-14) Η τήρηση του Πάσχα κατά την οδοιπορία στην έρημο πιθανόν να ήταν περιορισμένη για δύο λόγους: (1) Οι αρχικές οδηγίες του Ιεχωβά ήταν ότι το Πάσχα θα έπρεπε να τηρείται όταν θα έφταναν στην Υποσχεμένη Γη. (Εξ 12:25· 13:5) (2) Όσοι γεννήθηκαν στην έρημο δεν είχαν περιτμηθεί (Ιη 5:5), ενώ όλοι οι άρρενες που συμμετείχαν στο Πάσχα έπρεπε να είναι περιτμημένοι.—Εξ 12:45-49.

Καταγραμμένοι Εορτασμοί του Πάσχα. Στις Εβραϊκές Γραφές γίνεται άμεση μνεία για το Πάσχα (1) στην Αίγυπτο (Εξ 12), (2) στην έρημο του Σινά, στις 14 Νισάν του 1512 Π.Κ.Χ. (Αρ 9), (3) όταν έφτασαν στην Υποσχεμένη Γη, στα Γάλγαλα και αφού περιτμήθηκαν οι άρρενες, το 1473 Π.Κ.Χ. (Ιη 5), (4) όταν ο Εζεκίας αποκατέστησε την αληθινή λατρεία (2Χρ 30), (5) την εποχή του Ιωσία (2Χρ 35) και (6) αυτό που γιόρτασε ο Ισραήλ μετά την επιστροφή από τη βαβυλωνιακή εξορία (Εσδ 6). (Επίσης, στο εδ. 2Χρ 35:18 γίνεται λόγος για εορτασμούς του Πάσχα στην εποχή του Σαμουήλ και στις ημέρες των βασιλιάδων.) Αφότου οι Ισραηλίτες εγκαταστάθηκαν στη γη τους, το Πάσχα γιορταζόταν “στον τόπο που εξέλεξε ο Ιεχωβά ώστε να κάνει να κατοικήσει το όνομά του”, και όχι σε κάθε σπιτικό ή στις διάφορες πόλεις. Τελικά, εκλέχθηκε η Ιερουσαλήμ ως αυτός ο τόπος.—Δευ 16:1-8.

Προσθήκες. Αφότου ο Ισραήλ εγκαταστάθηκε στην Υποσχεμένη Γη, έγιναν ορισμένες αλλαγές και προέκυψαν διάφορες προσθήκες στον εορτασμό του Πάσχα. Δεν έτρωγαν πλέον το γεύμα όρθιοι ούτε εξοπλισμένοι για ταξίδι, διότι βρίσκονταν ήδη στη γη που τους είχε δώσει ο Θεός. Τον πρώτο αιώνα οι εορταστές είχαν το έθιμο να τρώνε το γεύμα ξαπλωμένοι στο αριστερό πλευρό, στηρίζοντας το κεφάλι τους στο αριστερό χέρι. Έτσι εξηγείται πώς ένας από τους μαθητές του Ιησού “ήταν πλαγιασμένος μπροστά στον κόλπο του Ιησού”. (Ιωα 13:23) Κατά τον εορτασμό του Πάσχα στην Αίγυπτο δεν χρησιμοποιήθηκε κρασί ούτε έδωσε ο Ιεχωβά ανάλογη εντολή. Αυτή η συνήθεια εισάχθηκε μεταγενέστερα. Ο Ιησούς δεν κατέκρινε τη χρήση κρασιού στο γεύμα—τουναντίον, ήπιε κρασί με τους αποστόλους του και κατόπιν τους πρόσφερε ένα ποτήρι για να πιουν από αυτό καθώς θέσπιζε το Δείπνο του Κυρίου, την Ανάμνηση.—Λου 22:15-18, 20.

Σύμφωνα με πηγές της Ιουδαϊκής παράδοσης, χρησιμοποιούσαν κόκκινο κρασί και περιέφεραν από χέρι σε χέρι τέσσερα ποτήρια, μολονότι στο σερβίρισμα μπορεί να υπήρχαν περισσότερα. Στη διάρκεια του γεύματος έψαλλαν τους Ψαλμούς 113 ως 118, ολοκληρώνοντας την υμνολογία με τον Ψαλμό 118. Ο Ιησούς και οι απόστολοί του ίσως έψαλαν έναν από αυτούς τους ψαλμούς κατά την ολοκλήρωση του Δείπνου του Κυρίου.—Ματ 26:30.

Έθιμα της Περιόδου του Πάσχα. Μεγάλες προετοιμασίες γίνονταν στην Ιερουσαλήμ όταν πλησίαζε η γιορτή, καθώς ο Νόμος απαιτούσε να τηρεί το Πάσχα κάθε άρρενας Ισραηλίτης και κάθε άρρενας από τους περιτμημένους πάροικους. (Αρ 9:9-14) Αυτό σημαίνει ότι τεράστια πλήθη ταξίδευαν στην πόλη μερικές ημέρες νωρίτερα. Έρχονταν πριν από το Πάσχα για να καθαριστούν τελετουργικά. (Ιωα 11:55) Λέγεται ότι στέλνονταν εργάτες περίπου έναν μήνα νωρίτερα προκειμένου να ετοιμάσουν τις γέφυρες και να επισκευάσουν τους δρόμους για την εξυπηρέτηση των προσκυνητών. Εφόσον η επαφή με νεκρό σώμα καθιστούσε κάποιον ακάθαρτο, λαβαίνονταν ειδικά προληπτικά μέτρα για την προστασία των ταξιδιωτών. Καθώς υπήρχε η συνήθεια να θάβονται οι νεκροί στην ύπαιθρο, αν πέθαιναν εκεί, οι τάφοι ασβεστώνονταν έναν μήνα νωρίτερα για να είναι ευδιάκριτοι. (Ο Ναός [The Temple], του Άλφρεντ Έντερσχαϊμ, 1874, σ. 184, 185) Αυτή η πληροφορία ρίχνει φως στα λόγια που είπε ο Ιησούς στους γραμματείς και στους Φαρισαίους, ότι έμοιαζαν με «ασβεστωμένους τάφους».—Ματ 23:27.

Όσοι έρχονταν στην Ιερουσαλήμ για τον εορτασμό του Πάσχα κατέλυαν σε σπίτια. Στα σπίτια της Ανατολής, όλα τα δωμάτια μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για διανυκτέρευση, ενώ ήταν δυνατόν να μείνουν στο ίδιο δωμάτιο αρκετά άτομα. Επίσης, μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η επίπεδη στέγη του σπιτιού. Επιπρόσθετα, πολλοί από τους εορταστές έβρισκαν κατάλυμα έξω από τα τείχη της πόλης, ιδιαίτερα στη Βηθφαγή και στη Βηθανία, δύο χωριά στις πλαγιές του Όρους των Ελαιών.—Μαρ 11:1· 14:3.

Ζητήματα Σχετικά με τη Χρονική Αλληλουχία. Το ζήτημα του μολυσμού αποτέλεσε την αφορμή για την εξής δήλωση: “Οι ίδιοι δεν μπήκαν στο ανάκτορο του κυβερνήτη, για να μη μολυνθούν αλλά να μπορέσουν να φάνε το πάσχα”. (Ιωα 18:28) Εκείνοι οι Ιουδαίοι θεωρούσαν ότι θα μολύνονταν αν εισέρχονταν σε κατοικία Εθνικού. (Πρ 10:28) Αυτή η δήλωση έγινε, όμως, «νωρίς το πρωί», επομένως αφού είχε λάβει χώρα το πασχαλινό γεύμα. Πρέπει να σημειωθεί ότι, εκείνη πλέον την εποχή, ολόκληρη αυτή η περίοδος—τόσο η ημέρα του Πάσχα όσο και η ακόλουθη Γιορτή των Άζυμων Άρτων—αποκαλούνταν ενίοτε «Πάσχα». Έχοντας υπόψη αυτό το γεγονός, ο Άλφρεντ Έντερσχαϊμ δίνει την παρακάτω εξήγηση: Μια εθελοντική ειρηνική προσφορά γινόταν το Πάσχα και μια άλλη, υποχρεωτική, την επομένη, στις 15 Νισάν, την πρώτη ημέρα της Γιορτής των Άζυμων Άρτων. Αυτή τη δεύτερη προσφορά φοβούνταν οι Ιουδαίοι ότι δεν θα μπορούσαν να φάνε αν μολύνονταν στη δικαστική αίθουσα του Πιλάτου.—Ο Ναός, 1874, σ. 186, 187.

«Η πρώτη ημέρα των άζυμων άρτων». Προκύπτει επίσης ένα ζήτημα σε σχέση με τη δήλωση στο εδάφιο Ματθαίος 26:17: «Την πρώτη ημέρα των άζυμων άρτων πλησίασαν οι μαθητές τον Ιησού, λέγοντας: “Πού θέλεις να σου ετοιμάσουμε να φας το πάσχα;”»

Η φράση «την πρώτη ημέρα» θα μπορούσε εν προκειμένω να αποδοθεί «την προηγουμένη». Αναφορικά με τη χρήση της λέξης πρώτη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, μια υποσημείωση στο εδάφιο Ματθαίος 26:17 στη Μετάφραση Νέου Κόσμου λέει: «Ή, “Την προηγουμένη”. Αυτή η απόδοση της λέξης πρῶτος ακολουθούμενης από λέξη σε γενική πτώση συμφωνεί με την έννοια και την απόδοση μιας παρόμοιας σύνταξης στα εδ. Ιωα 1:15, 30, δηλαδή “υπήρχε πριν από εμένα [πρῶτός μου ἦν]”». Σύμφωνα με το Μεγάλο Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης (των Λίντελ και Σκοτ, Εκδόσεις «Ι. Σιδέρης», 1921, τόμ. 3, σ. 774), το “πρώτος συχνάκις τίθεται αντί του προσδοκώμενου πρότερος”. Εκείνη την εποχή, η ημέρα του Πάσχα είχε καταλήξει να θεωρείται γενικά ως η πρώτη ημέρα της Γιορτής των Άζυμων Άρτων. Έτσι λοιπόν, το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, σε αρμονία με το Ιουδαϊκό έθιμο, αφήνει το περιθώριο να έγινε η εν λόγω ερώτηση στον Ιησού την προηγουμένη του Πάσχα.

«Προετοιμασία». Στο εδάφιο Ιωάννης 19:14, ο απόστολος Ιωάννης, καθώς περιγράφει το τελικό μέρος της δίκης του Ιησού ενώπιον του Πιλάτου, λέει: «Ήταν δε προετοιμασία του πάσχα· ήταν περίπου η έκτη ώρα [της ημέρας, ανάμεσα στις 11:00 π.μ. και στις 12 το μεσημέρι]». Αυτό, φυσικά, τοποθετείται μετά το πασχαλινό γεύμα, το οποίο είχαν φάει την προηγούμενη νύχτα. Παρόμοιες εκφράσεις βρίσκονται στα εδάφια 31 και 42. Εδώ, η λέξη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που μεταφράζεται «προετοιμασία» είναι η λέξη παρασκευή. Αυτή η λέξη φαίνεται ότι προσδιορίζει, όχι την προηγουμένη της 14ης Νισάν, αλλά την προηγουμένη του εβδομαδιαίου Σαββάτου, το οποίο, σε αυτή την περίπτωση, ήταν “μεγάλο”, δηλαδή δεν ήταν Σάββατο μόνο επειδή ήταν η 15η Νισάν, η πρώτη ημέρα της καθαυτό Γιορτής των Άζυμων Άρτων, αλλά επειδή ήταν και εβδομαδιαίο Σάββατο. Αυτό είναι εύλογο, εφόσον, όπως ειπώθηκε ήδη, η λέξη «Πάσχα» χρησιμοποιούνταν μερικές φορές αναφερόμενη σε ολόκληρη τη γιορτή.—Ιωα 19:31· βλέπε ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ.

Προφητική Σημασία. Ο απόστολος Παύλος, παροτρύνοντας τους Χριστιανούς να διάγουν καθαρή ζωή, αποδίδει εξεικονιστική σημασία στο Πάσχα, λέγοντας: «Διότι πράγματι ο Χριστός, το πάσχα μας, έχει θυσιαστεί». (1Κο 5:7) Εδώ παρομοιάζει τον Χριστό Ιησού με το αρνί του Πάσχα. Ο Ιωάννης ο Βαφτιστής είπε, δείχνοντας τον Ιησού: «Να το Αρνί του Θεού το οποίο αφαιρεί την αμαρτία του κόσμου!» (Ιωα 1:29) Ο Ιωάννης ίσως είχε κατά νου το αρνί του Πάσχα ή μπορεί να σκεφτόταν το αρσενικό πρόβατο που πρόσφερε ο Αβραάμ αντί για το γιο του, τον Ισαάκ, ή το αρσενικό αρνί που προσφερόταν στο θυσιαστήριο του Θεού στην Ιερουσαλήμ καθημερινά, πρωί και βράδυ.—Γε 22:13· Εξ 29:38-42.

Ορισμένα χαρακτηριστικά του εορτασμού του Πάσχα εκπληρώθηκαν από τον Ιησού. Μια εκπλήρωση έγκειται στο γεγονός ότι το αίμα που υπήρχε στα σπίτια, στην Αίγυπτο, διέσωσε τα πρωτότοκα από το χέρι του εξολοθρευτή αγγέλου. Ο Παύλος χαρακτηρίζει τους χρισμένους Χριστιανούς ως την εκκλησία των πρωτοτόκων (Εβρ 12:23) και τον Χριστό ως τον απελευθερωτή τους μέσω του αίματός του. (1Θε 1:10· Εφ 1:7) Δεν έπρεπε να σπάζουν κανένα κόκαλο από το αρνί του Πάσχα. Είχε προφητευτεί ότι δεν θα έσπαζε κανένα από τα κόκαλα του Ιησού, και αυτό εκπληρώθηκε κατά το θάνατό του. (Ψλ 34:20· Ιωα 19:36) Επομένως, το Πάσχα που γιόρταζαν οι Ιουδαίοι επί αιώνες ήταν ένα από εκείνα τα πράγματα μέσω των οποίων ο Νόμος παρείχε σκιά των μελλοντικών πραγμάτων και έστρεφε την προσοχή στον Ιησού Χριστό, «το Αρνί του Θεού».—Εβρ 10:1· Ιωα 1:29.

ΠΑΣΧΩΡ

(Πασχώρ).

1. Πατέρας κάποιου Γεδαλία, ενός από τους άρχοντες του Ιούδα που έριξαν τον Ιερεμία σε μια στέρνα.—Ιερ 38:1, 4, 6.

2. Άρχοντας, μέλος της αντιπροσωπείας που έστειλε ο Βασιλιάς Σεδεκίας στον Ιερεμία για να πληροφορηθεί το μέλλον της Ιερουσαλήμ. (Ιερ 21:1, 2) Ο Πασχώρ ζήτησε μαζί με άλλους από το βασιλιά να θανατωθεί ο Ιερεμίας. (Ιερ 38:1, 4, 6) Σε αυτά τα δύο αποσπάσματα ο Πασχώρ αποκαλείται «γιος του Μαλχία». Η οικογένεια των ιερέων που επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία είχε στη γενεαλογία της έναν παρόμοιο κρίκο, “τον Πασχώρ, γιο του Μαλχία”. (1Χρ 9:12· Νε 11:12) Αν ο άρχοντας Πασχώρ ήταν όντως ιερέας, ίσως είναι αυτός από τον οποίο πήραν το όνομά τους «οι γιοι του Πασχώρ» (Αρ. 4).

3. Ιερέας, «ο γιος [ή απόγονος] του Ιμμήρ, . . . ο αρχιεπίτροπος στον οίκο του Ιεχωβά». Ο Πασχώρ, εκδηλώνοντας την αντίθεσή του στις προφητείες του Ιερεμία, τον χτύπησε και τον έβαλε στα ξύλινα δεσμά, από όπου τον ελευθέρωσε την επόμενη ημέρα. Ως αποτέλεσμα, ο Ιεχωβά προείπε, μέσω του Ιερεμία, ότι ο Πασχώρ θα εξοριζόταν και θα πέθαινε στη Βαβυλώνα, γι’ αυτό και τον μετονόμασε από Πασχώρ σε “Τρόμο από παντού” (εβρ., Μαγώρ μισσαβίβ) (Ιερ 20:1-6), μια έκφραση που εμφανίζεται αρκετές φορές στο βιβλίο του Ιερεμία.—Ιερ 6:25· 20:3, 10· 46:5· 49:29.

4. «Οι γιοι του Πασχώρ» ήταν ένας πατρικός οίκος ιερέων. Το 537 Π.Κ.Χ., 1.247 μέλη αυτού του οίκου επέστρεψαν από την εξορία μαζί με τον ιερέα Ιησού. (Εσδ 2:1, 2, 36, 38· Νε 7:41) Έξι από αυτούς παντρεύτηκαν αλλοεθνείς γυναίκες αλλά τις εξαπέστειλαν μετά την άφιξη του Έσδρα το 468 Π.Κ.Χ.—Εσδ 10:22, 44· βλέπε Αρ. 2.

5. Ιερέας, ή κάποιος προπάτοράς του, ο οποίος την εποχή του Κυβερνήτη Νεεμία υποστήριξε τη διαθήκη που προέβλεπε ότι δεν έπρεπε να λαμβάνονται αλλοεθνείς σύζυγοι.—Νε 9:38· 10:1, 3, 8.

ΠΑΤΑΡΑ

(Πάταρα).

Το λιμάνι της Λυκίας όπου, πιθανότατα το 56 Κ.Χ., ο απόστολος Παύλος και οι σύντροφοί του μετεπιβιβάστηκαν σε ένα πλοίο το οποίο πήγαινε στη Φοινίκη. (Πρ 21:1, 2) Τα Πάταρα ταυτίζονται σήμερα με τα αρχαία μνημεία που υπάρχουν στο χωριό Γκελεμίς, στην ορεινή νοτιοδυτική ακτή της Μικράς Ασίας, και βρίσκονται περίπου 10 χλμ. Α των εκβολών του ποταμού Ξάνθου (Κοντζά). Αποτελούσαν ενδιάμεσο σταθμό για τα πλοία που έρχονταν από την Ιταλία, την Αίγυπτο, τη Συρία και άλλα μέρη και ήταν το κυριότερο λιμάνι για τις πόλεις που βρίσκονταν κατά μήκος της κοιλάδας του ποταμού Ξάνθου.

Στο εδάφιο Πράξεις 21:1 ορισμένα αρχαία χειρόγραφα προσθέτουν τη φράση και Μύρα μετά τα Πάταρα. Αν αυτή η προσθήκη είναι σωστή, τότε το πλοίο στο οποίο επιβιβάστηκε ο Παύλος φεύγοντας από τη Μίλητο είτε πέρασε από τα Πάταρα είτε σταμάτησε εκεί, ενώ η μετεπιβίβαση σε άλλο πλοίο έλαβε χώρα στα Μύρα και όχι στα Πάταρα.

ΠΑΤΕΡΑΣ

Η εβραϊκή λέξη ’αβ, η οποία μεταφράζεται «πατέρας», είναι ηχομιμητική, παρμένη από τους πρώτους και απλούστερους ήχους που προφέρουν τα χείλη του βρέφους. Τόσο ο όρος ’αβ του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου όσο και η αντίστοιχη λέξη πατήρ του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου χρησιμοποιούνται με διάφορες έννοιες: για το γεννήτορα κάποιου ατόμου (Παρ 23:22· Ζαχ 13:3· Λου 1:67), την κεφαλή ενός σπιτικού ή μιας πατρογονικής οικογένειας (Γε 24:40· Εξ 6:14), τον πρόγονο (Γε 28:13· Ιωα 8:53), τον ιδρυτή ενός έθνους (Ματ 3:9), τον ιδρυτή μιας τάξης ή επαγγέλματος (Γε 4:20, 21), τον προστάτη (Ιωβ 29:16· Ψλ 68:5), την πηγή κάποιου πράγματος (Ιωβ 38:28) και ως προσφώνηση σεβασμού (2Βα 5:13· Πρ 7:2).

Ο Ιεχωβά Θεός ως Δημιουργός αποκαλείται Πατέρας. (Ησ 64:8· παράβαλε Πρ 17:28, 29.) Είναι επίσης ο Πατέρας των γεννημένων από το πνεύμα Χριστιανών, ο δε αραμαϊκός όρος ’Αββά’ χρησιμοποιείται ως έκφραση σεβασμού και στενής υιικής σχέσης. (Ρω 8:15· βλέπε ΑΒΒΑ.) Όλοι όσοι εκφράζουν πίστη ελπίζοντας να αποκτήσουν αιώνια ζωή μπορούν να απευθύνονται στον Θεό αποκαλώντας τον Πατέρα. (Ματ 6:9) Ο Ιησούς Χριστός, ο Μεσσίας, εφόσον είναι ο Πρώτιστος Παράγοντας ζωής τον οποίο χρησιμοποιεί ο Θεός, ονομάστηκε προφητικά Αιώνιος Πατέρας. (Ησ 9:6) Επίσης, όποιος έχει μιμητές και οπαδούς, ή άτομα που εκδηλώνουν τις δικές του ιδιότητες, θεωρείται πατέρας τους. (Ματ 5:44, 45· Ρω 4:11, 12) Με αυτή την έννοια λέγεται ότι ο Διάβολος είναι πατέρας.—Ιωα 8:44· παράβαλε Γε 3:15.

Ο Ιησούς απαγόρευσε το να χρησιμοποιείται για ανθρώπους ο όρος «πατέρας» ως τυπικός ή θρησκευτικός τίτλος. (Ματ 23:9) Επειδή ο Παύλος είχε μεταδώσει τα καλά νέα σε ορισμένους Χριστιανούς και τους είχε θρέψει πνευματικά, ήταν σαν πατέρας για αυτούς, αλλά σε κανένα εδάφιο δεν χρησιμοποιείται για αυτόν ο όρος «πατέρας» ως θρησκευτικός τίτλος. (1Κο 4:14, 15) Ο Παύλος παρομοίασε τον εαυτό του τόσο με πατέρα όσο και με μητέρα σε σχέση με τους Θεσσαλονικείς Χριστιανούς. (1Θε 2:7, 11) Μολονότι στα εδάφια Λουκάς 16:24, 30 γίνεται αναφορά στον «πατέρα Αβραάμ», αυτός ο χαρακτηρισμός έχει βασικά την έννοια της σαρκικής καταγωγής.

Εξουσία και Ευθύνες του Πατέρα. Όπως περιγράφεται στην Αγία Γραφή, ο πατέρας ήταν η κεφαλή του σπιτικού, ο φύλακας, ο προστάτης, αυτός που έπαιρνε τις τελικές αποφάσεις και ο κριτής της οικογενειακής ομάδας. (1Κο 11:3· Γε 31:32) Μεταξύ των πατριαρχών, καθώς επίσης στον Ισραήλ πριν από την επιλογή του Λευιτικού ιερατείου, ο πατέρας ήταν αυτός που εκπροσωπούσε την οικογένειά του στη λατρεία ως ιερέας. (Γε 12:8· Ιωβ 1:5· Εξ 19:22) Ο πατέρας εξουσίαζε το σπιτικό του μέχρι το θάνατό του. Αν ο γιος παντρευόταν και δημιουργούσε ανεξάρτητο σπιτικό, τότε γινόταν κεφαλή εκείνου του σπιτικού, μολονότι εξακολουθούσε να εκδηλώνει τον απαιτούμενο σεβασμό προς τον πατέρα. Όταν μια κόρη παντρευόταν, είχε ως κεφαλή της το σύζυγό της. (Αρ 30:3-8) Στους Βιβλικούς χρόνους ο πατέρας συνήθως κανόνιζε το γάμο των παιδιών του. Αν περιερχόταν σε δεινή οικονομική θέση, μπορούσε να πουλήσει την κόρη του ως δούλη, υπό κάποιους περιοριστικούς όρους που αποσκοπούσαν στην προστασία της.—Εξ 21:7.

Πατρική Φροντίδα για τα Μέλη της Οικογένειας. Ως εκπρόσωπος του Θεού, ο πατέρας έχει την ευθύνη να φροντίζει να διδάσκονται οι αρχές του Θεού στο σπιτικό του. (Γε 18:19· Εφ 6:4· Δευ 6:6, 7) Τα καθήκοντά του στον τομέα της διδασκαλίας και της διαπαιδαγώγησης περιλαμβάνουν επίσης προσωπικές οδηγίες και εντολές, στην εκτέλεση των οποίων βοηθάει η μητέρα. (Παρ 1:8· 6:20) Ο θεοφοβούμενος πατέρας έχει μεγάλη αγάπη για τα παιδιά του και τα νουθετεί και τα παρηγορεί με πολλή τρυφερότητα. (1Θε 2:11· Ωσ 11:3) Για να περπατούν στο σωστό δρόμο, τα διαπαιδαγωγεί, τα διορθώνει και τα ελέγχει. (Εβρ 12:9· Παρ 3:12) Βρίσκει ευχαρίστηση στους γιους του και χαίρεται ιδιαίτερα όταν αυτοί εκδηλώνουν σοφία. (Παρ 10:1) Από την άλλη πλευρά, λυπάται βαθιά και δυσφορεί όταν τα παιδιά του ακολουθούν πορεία αφροσύνης. (Παρ 17:21, 25) Πρέπει να είναι συμπονετικός και ελεήμων. (Μαλ 3:17· Ψλ 103:13) Πρέπει να λαβαίνει υπόψη του τις ανάγκες και τα αιτήματά τους. (Ματ 7:9-11) Οι πολλές περιγραφές της αγάπης και της φροντίδας του Θεού για το λαό του θέτουν ένα υπόδειγμα για τους ανθρώπινους πατέρες.

Γενεαλογική Χρήση του Πατρώνυμου. Η καταγωγή ενός άντρα προσδιοριζόταν συνήθως μέσω του πατέρα, όχι μέσω της μητέρας. Γι’ αυτό, μολονότι, όπως φαίνεται, υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύουμε ότι ο Λουκάς παρουσιάζει τη γενεαλογία του Ιησού μέσω της μητέρας του (μια εξαίρεση στο γενικό κανόνα), ο ίδιος δεν αναφέρει πουθενά τη Μαρία. Προφανώς αναφέρει το σύζυγό της τον Ιωσήφ ως γιο του Ηλί, ο οποίος κατά τα φαινόμενα ήταν ο πατέρας της Μαρίας. Αυτό δεν ήταν καθόλου άτοπο, διότι ο Ιωσήφ ήταν γαμπρός του Ηλί.—Βλέπε ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ.

Εφόσον δεν υπήρχαν επώνυμα, για να ξεχωρίσουν κάποιον συνήθως αναφέρονταν σε αυτόν ως το γιο του «Τάδε». Παραδείγματος χάρη, ο Ισαάκ αποκαλούνταν “ο γιος του Αβραάμ”. (Γε 25:19) Πολλά εβραϊκά ονόματα περιλάμβαναν το εβραϊκό πρόθημα μπεν ή το αραμαϊκό πρόθημα μπαρ, τα οποία σημαίνουν «γιος» και αποδίδονται στην ελληνική ως βεν και βαρ αντίστοιχα, ακολουθούμενο από το πατρώνυμο εν είδει επονομασίας, όπως «Βεν Ωρ» (1Βα 4:8, ΛΧ· «ο γιος του Χουρ», ΜΝΚ) και «Σίμων Βαρ-ιωνάς» ή “Σίμων γιος του Ιωνά”.—Ματ 16:17.

ΠΑΤΗΤΗΡΙ

Κατασκευή η οποία χρησιμοποιείται για την άσκηση πίεσης σε ορισμένους καρπούς με σκοπό την εκχύμωσή τους. Εφόσον το μάζεμα των ελιών γινόταν μετά τον τρύγο, συνήθως χρησιμοποιούνταν τα ίδια πατητήρια για την εξαγωγή τόσο του μούστου όσο και του ελαιόλαδου, μολονότι για τις ελιές χρησιμοποιούνταν επίσης και ένας τύπος πιεστηρίου με στύλους.

Τα κοινά πατητήρια αποτελούνταν συνήθως από δύο αβαθή κοιλώματα όμοια με νιπτήρες, λαξευμένα σε φυσικό ασβεστόλιθο, το ένα από τα οποία βρισκόταν πιο ψηλά σε σχέση με το άλλο και συνδεόταν με αυτό μέσω ενός μικρού αγωγού. (Αρ 18:27, 30· 2Βα 6:27) Τα σταφύλια ή οι ελιές πατιούνταν ή συνθλίβονταν στην πάνω λεκάνη (γκαθ, Νε 13:15), και οι χυμοί λόγω της βαρύτητας έρρεαν στη χαμηλότερη λεκάνη του πατητηριού (γέκεβ, Κρ 7:25· Παρ 3:10· Ιωλ 2:24· Αγγ 2:16). Στο εδάφιο Ιωήλ 3:13 εμφανίζονται και οι δύο λέξεις: «Ελάτε, κατεβείτε, γιατί γέμισε το πατητήρι [γκαθ]. Οι λεκάνες στα πατητήρια [χαγεκαβίμ, πληθυντικός της λέξης γέκεβ] ξεχειλίζουν». Προφανώς η λέξη γέκεβ χρησιμοποιούνταν επίσης αναφορικά με πατητήρια αποτελούμενα από μία λεκάνη, στα οποία γινόταν τόσο το πάτημα των σταφυλιών όσο και η συλλογή του μούστου. (Ιωβ 24:11· Ησ 5:2· 16:10· Ιερ 48:33) Οι πυθμένες αυτών των πατητηριών ήταν πιο επικλινείς από του συνηθισμένου τύπου με τις δύο λεκάνες ώστε να διευκολύνεται η συλλογή του μούστου στη χαμηλότερη πλευρά. Για το πατητήρι που ήταν μακρόστενο, σαν σκάφη, το εβραϊκό κείμενο χρησιμοποιεί τη λέξη πουράχ. (Ησ 63:3· Αγγ 2:16) Και οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές αναφέρουν το πατητήρι (ληνός, Ματ 21:33) καθώς και το «άνοιγμα για το πατητήρι» (ὑπολήνιον, Μαρ 12:1).

Ανακαλύφτηκε ένα πατητήρι αυτού του είδους, το οποίο είχε τετράγωνη πάνω λεκάνη, με μήκος πλευράς 2,4 μ. και βάθος 38 εκ. Η μικρότερη λεκάνη, που βρισκόταν περίπου 0,6 μ. πιο χαμηλά και όπου έρρεε ο μούστος, ήταν επίσης τετράγωνη, με μήκος πλευράς 1,2 μ. και βάθος 0,9 μ. Σε τέτοιο πατητήρι αλώνιζε ο Γεδεών το σιτάρι του.—Κρ 6:11.

Η σύνθλιψη των καρπών σε αυτά τα πατητήρια γινόταν συνήθως με γυμνά πόδια ή με βαριές πέτρες. Δύο ως εφτά ή και περισσότεροι πατητές εργάζονταν ομαδικά στο πατητήρι. Γι’ αυτό, ήταν αξιοσημείωτο το ότι ο Ησαΐας είπε πως ο Μεγάλος Πατητής, ο Ιεχωβά, θα πατήσει το πατητήρι του κρασιού μόνος του. (Ησ 63:3) Πάνω από τα κεφάλια των πατητών υπήρχε ένα δοκάρι με κρεμασμένα σχοινιά από τα οποία κρατιούνταν για να στηρίζονται. «Το αίμα των σταφυλιών» πιτσίλιζε και λέρωνε τα ενδύματά τους. (Γε 49:11· Ησ 63:2) Μολονότι το πάτημα των σταφυλιών συνεπαγόταν πολλή και σκληρή εργασία, αυτή η περίοδος ήταν συνήθως καιρός χαράς. Οι χαρούμενες φωνές και τα τραγούδια βοηθούσαν τους πατητές να κρατούν το ρυθμό. (Κρ 9:27· Ιερ 25:30· 48:33) Η έκφραση «για Γιττίθ» (απόδοση ὑπέρ τῶν ληνῶν στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα και στη λατινική Βουλγάτα) η οποία εμφανίζεται στην επιγραφή τριών Ψαλμών (8, 81, 84) ίσως υποδηλώνει ότι επρόκειτο για τραγούδια του τρύγου.

Μεταφορική Χρήση. Σε αρκετές Γραφικές περικοπές αναφέρεται το πατητήρι με μεταφορική έννοια. (Ησ 63:2, 3· Θρ 1:15) Την ημέρα του Ιεχωβά, κατά την οποία πλήθη είναι συναγμένα στην κοιλάδα της απόφασης, δίνεται η εντολή: «Βάλτε με ορμή δρεπάνι, γιατί ωρίμασε ο θερισμός. Ελάτε, κατεβείτε, γιατί γέμισε το πατητήρι. Οι λεκάνες στα πατητήρια ξεχειλίζουν· διότι έγινε άφθονη η κακία τους». (Ιωλ 3:13, 14) Παρόμοια, ο Ιωάννης είδε σε όραμα ότι «το κλήμα της γης» ρίχτηκε «στο μεγάλο πατητήρι του θυμού του Θεού» και εκεί πατήθηκε ώσπου «βγήκε αίμα από το πατητήρι που έφτασε μέχρι τα χαλινάρια των αλόγων». Αυτός ο οποίος αποκαλείται «Πιστός και Αληθινός», «Ο Λόγος του Θεού», είναι εκείνος που πατάει αυτό το πατητήρι του «θυμού της οργής του Θεού του Παντοδύναμου».—Απ 14:19, 20· 19:11-16.

ΠΑΤΜΟΣ

(Πάτμος).

Νησί όπου είχε εξοριστεί ο απόστολος Ιωάννης “επειδή μιλούσε για τον Θεό και έδινε μαρτυρία για τον Ιησού”. (Απ 1:9) Ενόσω βρισκόταν εκεί, ο Ιωάννης έλαβε την Αποκάλυψη. Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, ο Ιωάννης, ο οποίος καταδικάστηκε από τον Δομιτιανό να ζει στην Πάτμο, αφέθηκε ελεύθερος μετά το θάνατο αυτού του ηγεμόνα (96 Κ.Χ.).—Οι Προ της Συνόδου της Νίκαιας Πατέρες (The Ante-Nicene Fathers), Τόμ. 8, σ. 562, «Έργα του Αγίου Αποστόλου και Ευαγγελιστή Ιωάννη του Θεολόγου».

Η Πάτμος—στο Ικάριο Πέλαγος (μέρος του Αιγαίου) περίπου 55 χλμ. Δ της Μικράς Ασίας—βρισκόταν περίπου 60 χλμ. ΔΝΔ της Μιλήτου, ενώ καθεμιά από τις εφτά εκκλησίες που τυγχάνουν ειδικής μνείας στο 2ο και στο 3ο κεφάλαιο της Αποκάλυψης βρισκόταν σε απόσταση μικρότερη των 240 χλμ. από αυτήν. Πρόκειται για ένα μικρό ηφαιστειακό νησί που διαθέτει εξαιρετικά ακανόνιστη ακτογραμμή και είναι σε μεγάλο βαθμό άγονο και βραχώδες. Σήμερα, όμως, καλλιεργούνται εκεί σιτάρι, ελιές και σταφύλια. Προφανώς εξαιτίας της απομόνωσης που τη χαρακτήριζε, η Πάτμος, όπως και άλλα νησιά του Αιγαίου, χρησιμοποιούνταν ως νησί για καταδίκους.

ΠΑΤΡΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Βλέπε ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ.

ΠΑΤΡΟΒΑΣ

(Πατρόβας).

Κάποιος Χριστιανός της εκκλησίας της Ρώμης στον οποίο στέλνει χαιρετισμούς ο Παύλος στην επιστολή του.—Ρω 16:14.

ΠΑΥΛΟΣ

(Παύλος) [από το λατ. Paulus· σημαίνει «Μικρός»].

Ισραηλίτης από τη φυλή του Βενιαμίν και απόστολος του Ιησού Χριστού. (Εφ 1:1· Φλπ 3:5) Παρότι ίσως είχε από παιδί δύο ονόματα, τόσο το εβραϊκό Σαούλ (Σαύλος) όσο και το ρωμαϊκό Παύλος (Πρ 9:17· 2Πε 3:15), ο απόστολος αυτός πιθανώς διάλεξε να αποκαλείται με το ρωμαϊκό όνομα λαβαίνοντας υπόψη την αποστολή που είχε να διακηρύττει τα καλά νέα στους μη Ιουδαίους.—Πρ 9:15· Γα 2:7, 8.

Ο Παύλος γεννήθηκε στην Ταρσό, μια σημαντική πόλη της Κιλικίας. (Πρ 21:39· 22:3) Οι γονείς του ήταν Εβραίοι και προφανώς οπαδοί της φαρισαϊκής παράταξης του Ιουδαϊσμού. (Πρ 23:6· Φλπ 3:5) Γεννήθηκε Ρωμαίος πολίτης (Πρ 22:28)—η ρωμαϊκή υπηκοότητα είχε ίσως δοθεί στον πατέρα του λόγω κάποιων υπηρεσιών που είχε προσφέρει. Ο Παύλος έμαθε την τέχνη του σκηνοποιού μάλλον από τον πατέρα του. (Πρ 18:3) Στην Ιερουσαλήμ, όμως, έλαβε εκπαίδευση από τον πολυμαθή Φαρισαίο Γαμαλιήλ, και από αυτό συμπεραίνουμε ότι προερχόταν από επιφανή οικογένεια. (Πρ 22:3· 5:34) Ήξερε καλά τουλάχιστον δύο γλώσσες, την ελληνική και την εβραϊκή. (Πρ 21:37-40) Τον καιρό που ταξίδευε ως ιεραπόστολος δεν ήταν παντρεμένος. (1Κο 7:8) Εκείνη γενικά την περίοδο, αν όχι και νωρίτερα, είχε μια αδελφή και έναν ανιψιό που κατοικούσαν στην Ιερουσαλήμ.—Πρ 23:16-22.

Ο απόστολος Παύλος είχε το προνόμιο να γράψει περισσότερα βιβλία, συγκεκριμένα επιστολές, των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών από οποιονδήποτε άλλον. Έλαβε υπερφυσικά οράματα (2Κο 12:1-5) και, μέσω του αγίου πνεύματος, μπορούσε να μιλάει αρκετές ξένες γλώσσες.—1Κο 14:18.

Διωγμός, Μεταστροφή, Αρχική Περίοδος της Διακονίας Του. Το Βιβλικό υπόμνημα παρουσιάζει πρώτη φορά τον Σαύλο, δηλαδή τον Παύλο, ως το “νεαρό άντρα” στα πόδια του οποίου άφησαν τα εξωτερικά τους ενδύματα οι ψευδομάρτυρες που λιθοβόλησαν τον Στέφανο, το μαθητή του Χριστού. (Πρ 6:13· 7:58) Ο Παύλος επιδοκίμασε το φόνο του Στεφάνου και, εξαιτίας παροδηγημένου ζήλου για την παράδοση, άρχισε μια εκστρατεία άγριου διωγμού εναντίον των ακολούθων του Χριστού. Όταν επρόκειτο να εκτελεστούν, ψήφιζε εναντίον τους. Όταν δικάζονταν στις συναγωγές, προσπαθούσε να τους εξαναγκάσει να αποκηρύξουν την πίστη τους. Επέκτεινε δε το διωγμό και σε άλλες πόλεις εκτός της Ιερουσαλήμ, εξασφαλίζοντας μάλιστα γραπτή έγκριση από τον αρχιερέα να ψάξει για μαθητές του Χριστού βορειότερα, ως και στη Δαμασκό της Συρίας, και να τους φέρει δεμένους στην Ιερουσαλήμ, πιθανότατα για να δικαστούν από το Σάνχεδριν.—Πρ 8:1, 3· 9:1, 2· 26:10, 11· Γα 1:13, 14.

Καθώς ο Παύλος πλησίαζε στη Δαμασκό, ο Χριστός Ιησούς τού αποκαλύφτηκε μέσα σε αστραποβόλο φως και του ανέθεσε την αποστολή να είναι υπηρέτης και μάρτυρας των όσων είχε δει αλλά και όσων έμελλε να δει. Παρότι εκείνοι που συνόδευαν τον Παύλο έπεσαν και αυτοί στο έδαφος εξαιτίας της φανέρωσης αυτής και άκουσαν μια φωνή, μόνο ο Παύλος κατάλαβε τι έλεγε η φωνή και τυφλώθηκε, οπότε χρειάστηκε να τον οδηγήσουν από το χέρι για να φτάσουν στη Δαμασκό. (Πρ 9:3-8· 22:6-11· 26:12-18) Επί τρεις ημέρες ούτε έτρωγε ούτε έπινε. Κατόπιν, ενώ προσευχόταν στο σπίτι κάποιου Ιούδα στη Δαμασκό, είδε σε όραμα τον Ανανία, έναν μαθητή του Χριστού, να μπαίνει μέσα και να του αποκαθιστά την όραση. Όταν το όραμα πραγματοποιήθηκε, ο Παύλος βαφτίστηκε, έλαβε άγιο πνεύμα, έφαγε και πήρε δύναμη.—Πρ 9:9-19.

Το υπόμνημα των εδαφίων Πράξεις 9:20-25 αναφέρει ότι ο Παύλος έμεινε λίγο καιρό με τους μαθητές στη Δαμασκό και «αμέσως» άρχισε να κηρύττει στις συναγωγές εκεί. Περιγράφει τη δράση του στο έργο κηρύγματος μέχρι τη στιγμή που αναγκάστηκε να φύγει από τη Δαμασκό εξαιτίας μιας πλεκτάνης εναντίον της ζωής του. Από την άλλη μεριά, στην επιστολή του Παύλου προς τους Γαλάτες αναφέρεται ότι μετά τη μεταστροφή του έφυγε στην Αραβία και κατόπιν επέστρεψε στη Δαμασκό. (Γα 1:15-17) Το πότε ακριβώς έγινε το ταξίδι στην Αραβία δεν είναι δυνατόν να τοποθετηθεί με ακρίβεια μέσα στη σειρά αυτών των γεγονότων.

Ο Παύλος μπορεί να πήγε στην Αραβία αμέσως μετά τη μεταστροφή του προκειμένου να στοχαστεί γύρω από το θέλημα του Θεού για αυτόν. Εν τοιαύτη περιπτώσει, η λέξη «αμέσως» που χρησιμοποιεί ο Λουκάς θα σήμαινε ότι ο Παύλος άρχισε να κηρύττει αμέσως μόλις επέστρεψε στη Δαμασκό και συνδέθηκε με τους μαθητές εκεί. Ωστόσο, στο εδάφιο Γαλάτες 1:17 ο Παύλος προφανώς τονίζει το γεγονός ότι δεν ανέβηκε αμέσως στην Ιερουσαλήμ, ότι το μόνο μέρος έξω από τη Δαμασκό στο οποίο πήγε εκείνον τον πρώτο καιρό ήταν η Αραβία. Έτσι λοιπόν, το ταξίδι στην Αραβία δεν είναι απαραίτητο να έλαβε οπωσδήποτε χώρα αμέσως μετά τη μεταστροφή του. Ο Παύλος ενδέχεται να έμεινε στην αρχή μερικές ημέρες στη Δαμασκό και πολύ σύντομα να προέβη σε δημόσια αποκήρυξη της προηγούμενης διωκτικής πορείας του, δηλώνοντας στις συναγωγές την πίστη του στον Χριστό. Κατόπιν μπορεί να ταξίδεψε στην Αραβία (άγνωστο για ποιο λόγο) και, μόλις επέστρεψε, να συνέχισε με μεγαλύτερη δύναμη το κήρυγμα στη Δαμασκό, σε σημείο που οι διώκτες του προσπάθησαν να τον θανατώσουν. Οι δύο αφηγήσεις αλληλοσυμπληρώνονται μάλλον παρά αντιφάσκουν μεταξύ τους, και το μόνο πρόβλημα είναι η ακριβής σειρά των γεγονότων, η οποία απλούστατα δεν διευκρινίζεται.

Όταν έφτασε στην Ιερουσαλήμ (ενδεχομένως το 36 Κ.Χ.· τα τρία χρόνια που αναφέρονται στο εδάφιο Γαλάτες 1:18 πιθανώς ισοδυναμούν με μέρη τριών χρόνων), ο Παύλος διαπίστωσε πως οι αδελφοί εκεί δεν πίστευαν ότι ήταν μαθητής. Ωστόσο, ο Βαρνάβας «πρόστρεξε σε βοήθειά του και τον οδήγησε στους αποστόλους», προφανώς στον Πέτρο και στον «Ιάκωβο, τον αδελφό του Κυρίου». (Ο Ιάκωβος, παρ’ όλο που δεν ήταν από τους 12, μπορούσε να αποκαλείται απόστολος επειδή ήταν απόστολος της εκκλησίας της Ιερουσαλήμ.) Ο Παύλος έμεινε 15 ημέρες με τον Κηφά (Πέτρο). Όσο ήταν στην Ιερουσαλήμ, ο Παύλος μιλούσε με τόλμη στο όνομα του Ιησού. Όταν οι αδελφοί έμαθαν ότι γι’ αυτόν το λόγο οι ελληνόφωνοι Ιουδαίοι έκαναν απόπειρες να τον σκοτώσουν, «τον κατέβασαν στην Καισάρεια και τον έστειλαν στην Ταρσό».—Πρ 9:26-30· Γα 1:18-21.

Φαίνεται ότι ο Παύλος (γύρω στο 41 Κ.Χ.) είχε το προνόμιο να δει ένα υπερφυσικό όραμα, το οποίο ήταν τόσο ζωντανό ώστε δεν γνώριζε αν, όταν αρπάχθηκε «στον τρίτο ουρανό», ήταν με το σώμα ή έξω από το σώμα. “Ο τρίτος ουρανός” φαίνεται πως αναφέρεται στην υπέρτατη μορφή διακυβέρνησης της Μεσσιανικής Βασιλείας.—2Κο 12:1-4.

Αργότερα, ο Βαρνάβας έφερε από την Ταρσό τον Σαύλο για να βοηθήσει στο έργο που γινόταν ανάμεσα στους ελληνόφωνους της Αντιόχειας. Γύρω στο 46 Κ.Χ., έπειτα από έναν χρόνο έργου στην Αντιόχεια, η εκκλησία έστειλε τον Παύλο και τον Βαρνάβα στην Ιερουσαλήμ με μια διακονία βοήθειας για τους αδελφούς εκεί. (Πρ 11:22-30) Συνοδευόμενοι από τον Ιωάννη Μάρκο επέστρεψαν στην Αντιόχεια. (Πρ 12:25) Έπειτα, το άγιο πνεύμα κατηύθυνε να ξεχωριστούν ο Παύλος και ο Βαρνάβας για ένα ειδικό έργο.—Πρ 13:1, 2.

Πρώτο Ιεραποστολικό Ταξίδι. (ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 2, σ. 747) Ακολουθώντας την κατεύθυνση του πνεύματος, ο Παύλος, συνοδευόμενος από τον Βαρνάβα και τον Ιωάννη Μάρκο, τον οποίο είχαν ως υπηρέτη τους, άρχισε το πρώτο ιεραποστολικό του ταξίδι (περ. 47-48 Κ.Χ.). Από τη Σελεύκεια, το λιμάνι της Αντιόχειας, απέπλευσαν για την Κύπρο. Στις συναγωγές της Σαλαμίνας, στα ανατολικά παράλια της Κύπρου, «άρχισαν να διαγγέλλουν το λόγο του Θεού». Αφού διέσχισαν το νησί έφτασαν στην Πάφο, στα δυτικά παράλια. Εκεί ο Ελύμας, ένας μάγος, προσπάθησε να εναντιωθεί στην επίδοση μαρτυρίας προς τον ανθύπατο Σέργιο Παύλο. Ο Παύλος τότε επέφερε στον Ελύμα προσωρινή τύφλωση. Έκπληκτος από αυτό που συνέβη, ο Σέργιος Παύλος έγινε πιστός.—Πρ 13:4-12.

Από την Πάφο, ο Παύλος και οι σύντροφοί του απέπλευσαν για τη Μικρά Ασία. Μόλις έφτασαν στην Πέργη, στη ρωμαϊκή επαρχία της Παμφυλίας, ο Ιωάννης Μάρκος τούς εγκατέλειψε και επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ. Αλλά ο Παύλος και ο Βαρνάβας κατευθύνθηκαν Β προς την Αντιόχεια της Πισιδίας. Παρά το μεγάλο ενδιαφέρον που έδειξαν οι άνθρωποι εκεί, τελικά με την υποκίνηση των Ιουδαίων τούς πέταξαν έξω από την πόλη. (Πρ 13:13-50) Απτόητοι, ταξίδεψαν ΝΑ προς το Ικόνιο, όπου και πάλι οι Ιουδαίοι ξεσήκωσαν τα πλήθη εναντίον τους. Όταν πληροφορήθηκαν ότι θα γινόταν απόπειρα να τους λιθοβολήσουν, ο Παύλος και ο Βαρνάβας κατέφυγαν στα Λύστρα, στην περιοχή της Λυκαονίας. Αφού ο Παύλος θεράπευσε έναν εκ γενετής κουτσό, οι κάτοικοι των Λύστρων φαντάστηκαν ότι ο Παύλος και ο Βαρνάβας ήταν ενσαρκωμένοι θεοί. Αργότερα, όμως, Ιουδαίοι από το Ικόνιο και την Αντιόχεια της Πισιδίας έστρεψαν τα πλήθη εναντίον του Παύλου με αποτέλεσμα να τον λιθοβολήσουν και να σύρουν το σώμα του έξω από την πόλη, νομίζοντας ότι ήταν νεκρός. Ωστόσο, όταν τον περικύκλωσαν οι συγχριστιανοί του, σηκώθηκε και μπήκε στα Λύστρα. Την επόμενη ημέρα αυτός και ο Βαρνάβας έφυγαν για τη Δέρβη. Αφού έκαναν αρκετούς μαθητές εκεί, επέστρεψαν στα Λύστρα, στο Ικόνιο και στην Αντιόχεια (της Πισιδίας), ενισχύοντας και ενθαρρύνοντας τους αδελφούς και διορίζοντας πρεσβυτέρους για να υπηρετούν στις εκκλησίες που είχαν ιδρυθεί σε εκείνα τα μέρη. Αργότερα, κήρυξαν στην Πέργη και μετά απέπλευσαν από το λιμάνι της Αττάλειας για την Αντιόχεια της Συρίας.—Πρ 13:51–14:28.

Το Ζήτημα της Περιτομής. Ορισμένοι από την Ιουδαία ήρθαν στην Αντιόχεια (γύρω στο 49 Κ.Χ.), ισχυριζόμενοι ότι οι μη Ιουδαίοι έπρεπε να περιτέμνονται σε συμμόρφωση με το Μωσαϊκό Νόμο για να μπορέσουν να σωθούν. Ο Παύλος και ο Βαρνάβας αντιτάχθηκαν σε αυτό. Ωστόσο, ο Παύλος, αν και ήταν απόστολος, δεν ανέλαβε να τακτοποιήσει το ζήτημα μόνος του στηριζόμενος στην εξουσία που είχε. Αντίθετα, συνοδευόμενος από τον Βαρνάβα, τον Τίτο και άλλους, πήγε στην Ιερουσαλήμ για να θέσει το ζήτημα ενώπιον των αποστόλων και των πρεσβυτέρων της εκκλησίας εκεί. Τότε αποφασίστηκε ότι δεν απαιτούνταν να περιτέμνονται οι Εθνικοί πιστοί, αλλά θα έπρεπε να μένουν μακριά από την ειδωλολατρία, τη βρώση και την πόση αίματος, καθώς και τη σεξουαλική ανηθικότητα. Οι αδελφοί της εκκλησίας της Ιερουσαλήμ, εκτός από το ότι έγραψαν μια επιστολή που κοινοποιούσε αυτή την απόφαση, έστειλαν παράλληλα τον Ιούδα και τον Σίλα ως εκπροσώπους τους για να διασαφηνίσουν το ζήτημα στην Αντιόχεια. Επίσης, σε μια συζήτηση με τον Πέτρο (Κηφά), τον Ιωάννη και τον μαθητή Ιάκωβο, συμφωνήθηκε ότι ο Παύλος και ο Βαρνάβας θα έπρεπε να συνεχίσουν να κηρύττουν στους απερίτμητους Εθνικούς.—Πρ 15:1-29· Γα 2:1-10.

Λίγο καιρό αργότερα, πήγε και ο ίδιος ο Πέτρος στην Αντιόχεια της Συρίας και άρχισε να συναναστρέφεται με τους Εθνικούς Χριστιανούς. Όταν, όμως, έφτασαν από την Ιερουσαλήμ κάποιοι Ιουδαίοι, αυτός, ενδίδοντας προφανώς στο φόβο των ανθρώπων, αποχωρίστηκε από τους μη Ιουδαίους, ενεργώντας έτσι ενάντια στην κατεύθυνση του πνεύματος σύμφωνα με την οποία οι σαρκικές διακρίσεις δεν ισχύουν για τον Θεό. Ακόμη και ο Βαρνάβας παρασύρθηκε. Όταν το διέκρινε αυτό ο Παύλος, επέκρινε δημόσια τον Πέτρο με τόλμη, δεδομένου ότι η συμπεριφορά του ήταν επιζήμια για την πρόοδο της Χριστιανοσύνης.—Γα 2:11-14.

Δεύτερο Ιεραποστολικό Ταξίδι. (ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 2, σ. 747) Αργότερα, ο Παύλος και ο Βαρνάβας σκέφτηκαν να επισκεφτούν τους αδελφούς στις πόλεις όπου είχαν κηρύξει κατά τη διάρκεια του πρώτου ιεραποστολικού τους ταξιδιού. Μια διαφωνία γύρω από το αν θα έπαιρναν μαζί τον Ιωάννη Μάρκο, ο οποίος την πρώτη φορά τούς είχε εγκαταλείψει, κατέληξε σε ρήξη ανάμεσα στον Παύλο και στον Βαρνάβα. Ο Παύλος, λοιπόν, διάλεξε τον Σίλα (Σιλουανό) και ταξίδεψε διαμέσου της Συρίας προς τη Μικρά Ασία (περ. 49-52 Κ.Χ.). Προφανώς στα Λύστρα, ο Παύλος διευθέτησε να πάρει μαζί του τον νεαρό Τιμόθεο τον οποίο και υπέβαλε σε περιτομή. (Πρ 15:36–16:3) Παρ’ όλο που η περιτομή δεν ήταν απαίτηση για τους Χριστιανούς, αν ο Τιμόθεος, ο οποίος ήταν κατά το ήμισυ Ιουδαίος, παρέμενε απερίτμητος, αναμφίβολα αυτό θα προδιέθετε αρνητικά τους Ιουδαίους απέναντι στο κήρυγμα του Παύλου. Απομακρύνοντας, λοιπόν, αυτό το πιθανό εμπόδιο, ο Παύλος ενεργούσε σύμφωνα με τα όσα έγραψε αργότερα στους Κορινθίους: «Στους Ιουδαίους έγινα ως Ιουδαίος».—1Κο 9:20.

Μια νύχτα στην Τρωάδα, στο Αιγαίο Πέλαγος, ο Παύλος είδε σε όραμα έναν Μακεδόνα ο οποίος τον ικέτευε: «Πέρασε στη Μακεδονία και βοήθησέ μας». Συμπεραίνοντας ότι αυτό ήταν το θέλημα του Θεού, ο Παύλος και οι σύντροφοί του στο ιεραποστολικό έργο, συνοδευόμενοι από τον γιατρό Λουκά, απέπλευσαν για τη Μακεδονία περνώντας έτσι στην Ευρώπη. Στους Φιλίππους, τη σημαντικότερη πόλη της Μακεδονίας εκείνη την εποχή, η Λυδία και το σπιτικό της έγιναν πιστοί. Όταν ο Παύλος έκανε ένα κορίτσι να χάσει τις μαντικές του δυνάμεις εκβάλλοντας από αυτήν έναν δαίμονα, φυλακίστηκε τόσο ο ίδιος όσο και ο Σίλας. Ένας σεισμός, όμως, τους απελευθέρωσε, και ο δεσμοφύλακας και το σπιτικό του έγιναν Χριστιανοί. Ο Παύλος, επικαλούμενος τη ρωμαϊκή υπηκοότητά του, ανάγκασε με την επιμονή του τους διοικητές της πόλης να πάνε οι ίδιοι και να βγάλουν τον απόστολο και τον Σίλα από τη φυλακή. Αφού ενθάρρυναν τους αδελφούς, ο Παύλος και οι σύντροφοί του ταξίδεψαν μέσω της Αμφίπολης και της Απολλωνίας ως τη Θεσσαλονίκη. Μια εκκλησία πιστών δημιουργήθηκε εκεί. Αλλά ζηλόφθονοι Ιουδαίοι υποκίνησαν οχλαγωγία εναντίον του Παύλου. Γι’ αυτόν το λόγο, οι αδελφοί έστειλαν αυτόν και τον Σίλα στη Βέροια. Πολλοί έγιναν πιστοί και εκεί, αλλά επειδή οι Ιουδαίοι της Θεσσαλονίκης δημιούργησαν φασαρίες, ο Παύλος αναγκάστηκε να φύγει.—Πρ 16:8–17:14.

Οι αδελφοί συνόδευσαν τον απόστολο ως την Αθήνα. Εκεί κήρυξε στην αγορά, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στον Άρειο Πάγο. Η απολογία του υποκίνησε τον Διονύσιο, έναν από τους δικαστές του δικαστηρίου που συνεδρίαζε εκεί, καθώς και άλλους να ασπαστούν τη Χριστιανοσύνη. (Πρ 17:15-34) Στη συνέχεια ο Παύλος πήγε στην Κόρινθο όπου έμεινε με ένα ζευγάρι Ιουδαίων, τον Ακύλα και την Πρίσκιλλα, και έκανε μαζί τους εργασία μερικής απασχόλησης ως σκηνοποιός. Από εκεί ο Παύλος έγραψε, όπως φαίνεται, τις δύο επιστολές του προς τους Θεσσαλονικείς. Αφού δίδαξε στην Κόρινθο επί ενάμιση χρόνο και ίδρυσε μια εκκλησία, οι Ιουδαίοι τον κατηγόρησαν ενώπιον του Γαλλίωνα. Ο Γαλλίων, όμως, απέρριψε την υπόθεση. (Πρ 18:1-17) Αργότερα ο Παύλος απέπλευσε για την Καισάρεια με ενδιάμεσο σταθμό την Έφεσο, όπου και κήρυξε. Από την Καισάρεια, ο απόστολος «ανέβηκε και χαιρέτησε την εκκλησία»—αναμφίβολα εδώ εννοείται η εκκλησία της Ιερουσαλήμ—και έπειτα πήγε στην Αντιόχεια της Συρίας. (Πρ 18:18-22) Πιθανώς νωρίτερα, ενόσω ήταν στην Κόρινθο, ή ίσως τώρα που βρισκόταν στην Αντιόχεια της Συρίας, έγραψε την επιστολή του προς τους Γαλάτες.

Τρίτο Ιεραποστολικό Ταξίδι. (ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 2, σ. 747) Στο τρίτο ιεραποστολικό του ταξίδι (περ. 52-56 Κ.Χ.), ο Παύλος επισκέφτηκε και πάλι την Έφεσο και κοπίασε εκεί περίπου τρία χρόνια. Από την Έφεσο έγραψε την πρώτη του επιστολή προς τους Κορινθίους, και, όπως φαίνεται, έστειλε τον Τίτο να βοηθήσει τους Χριστιανούς εκεί. Έπειτα από μια οχλαγωγία που υποκίνησε εναντίον του ο αργυροχόος Δημήτριος, ο Παύλος έφυγε από την Έφεσο με προορισμό τη Μακεδονία. Όταν πληροφορήθηκε από τον Τίτο τα νέα της Κορίνθου, έγραψε από τη Μακεδονία τη δεύτερη επιστολή του προς τους Κορινθίους. Προτού φύγει από την Ευρώπη μεταφέροντας συνεισφορές των αδελφών από τη Μακεδονία και την Αχαΐα για τους άπορους Χριστιανούς της Ιερουσαλήμ, και πιθανότατα ενόσω ήταν στην Κόρινθο, έγραψε την επιστολή του προς τους Ρωμαίους.—Πρ 19:1–20:4· Ρω 15:25, 26· 2Κο 2:12, 13· 7:5-7.

Καθ’ οδόν προς την Ιερουσαλήμ, ο Παύλος έκανε κάποια ομιλία στην Τρωάδα και ανέστησε τον Εύτυχο ο οποίος σκοτώθηκε από ατύχημα. Επίσης σταμάτησε στη Μίλητο, όπου συναντήθηκε με τους επισκόπους της εκκλησίας της Εφέσου, έκανε μια αναδρομή στη διακονία που ο ίδιος είχε επιτελέσει στην περιφέρεια της Ασίας και τους ενθάρρυνε να μιμούνται το παράδειγμά του.—Πρ 20:6-38.

Σύλληψη. Καθώς ο Παύλος συνέχιζε το ταξίδι του, Χριστιανοί προφήτες καθ’ οδόν προείπαν ότι τον περίμεναν δεσμά στην Ιερουσαλήμ. (Πρ 21:4-14· παράβαλε 20:22, 23.) Οι προφητείες τους επαληθεύτηκαν. Ενόσω ο Παύλος βρισκόταν στο ναό για να καθαριστεί τελετουργικά, Ιουδαίοι από την Ασία υποκίνησαν οχλοκρατική επίθεση εναντίον του, αλλά οι Ρωμαίοι στρατιώτες γλίτωσαν τον απόστολο. (Πρ 21:26-33) Ανεβαίνοντας τα σκαλοπάτια προς το στρατώνα, ο Παύλος πήρε την άδεια να μιλήσει στους Ιουδαίους. Μόλις μίλησε για την αποστολή που είχε να κηρύξει στους Εθνικούς, ξανάρχισαν οι βιαιότητες. (Πρ 21:34–22:22) Μέσα στο στρατώνα, «τέντωσαν» τον Παύλο για να τον μαστιγώσουν, θέλοντας να εξακριβώσουν ποιο ήταν το αδίκημά του. Ο απόστολος το απέτρεψε αυτό επικαλούμενος τη ρωμαϊκή υπηκοότητά του. Την επομένη, η υπόθεσή του φέρθηκε ενώπιον του Σάνχεδριν. Ο Παύλος, αντιλαμβανόμενος προφανώς ότι η ακροαματική διαδικασία δεν θα ήταν αντικειμενική, προσπάθησε να προξενήσει διαίρεση ανάμεσα στους Φαρισαίους και στους Σαδδουκαίους δηλώνοντας ότι το ζήτημα για το οποίο δικαζόταν ήταν ουσιαστικά η ανάσταση. Εφόσον πίστευε στην ανάσταση και ήταν «γιος Φαρισαίων», ο Παύλος δήλωσε ότι ήταν Φαρισαίος, και με αυτόν τον τρόπο κατάφερε να στρέψει τους Σαδδουκαίους, που δεν πίστευαν στην ανάσταση, εναντίον των Φαρισαίων και αντίστροφα.—Πρ 22:23–23:10.

Λόγω μιας συνωμοσίας εναντίον του φυλακισμένου Παύλου, κρίθηκε αναγκαία η μεταφορά του από την Ιερουσαλήμ στην Καισάρεια. Λίγες ημέρες αργότερα, ο Αρχιερέας Ανανίας, μερικοί πρεσβύτεροι των Ιουδαίων και ο ρήτορας Τέρτυλλος ήρθαν στην Καισάρεια για να παρουσιάσουν ενώπιον του Κυβερνήτη Φήλικα την υπόθεσή τους εναντίον του Παύλου, κατηγορώντας τον για υποκίνηση στασιασμού και απόπειρα βεβήλωσης του ναού. Ο απόστολος έδειξε ότι δεν είχαν στοιχεία για να στηρίξουν τις κατηγορίες τους εναντίον του. Αλλά ο Φήλιξ, αποβλέποντας σε δωροδοκία, άφησε τον Παύλο δέσμιο επί δύο χρόνια. Όταν ο Φήλιξ αντικαταστάθηκε από τον Φήστο, οι Ιουδαίοι υπέβαλαν εκ νέου τις κατηγορίες τους. Η υπόθεση φέρθηκε και πάλι σε ακροαματική διαδικασία στην Καισάρεια, και ο Παύλος, για να αποτρέψει τυχόν μετάθεση της δίκης στην Ιερουσαλήμ, επικαλέστηκε τον Καίσαρα. Αργότερα, αφού εξέθεσε την υπόθεσή του ενώπιον του Βασιλιά Ηρώδη Αγρίππα Β΄, ο Παύλος στάλθηκε μαζί με μερικούς άλλους κρατουμένους στη Ρώμη γύρω στο 58 Κ.Χ.—Πρ 23:12–27:1.

Πρώτη και Δεύτερη Φυλάκιση στη Ρώμη. Καθ’ οδόν, ο Παύλος και όσοι ήταν μαζί του ναυάγησαν στη Μάλτα. Αφού πέρασαν το χειμώνα στη Μάλτα, τελικά έφτασαν στη Ρώμη. (ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 2, σ. 750) Εκεί επιτράπηκε στον Παύλο να μείνει σε δικό του νοικιασμένο σπίτι, αλλά υπό στρατιωτική φρούρηση. Λίγο καιρό μετά την άφιξή του διευθέτησε να έχει συνάντηση με τους προύχοντες των Ιουδαίων. Από αυτούς, όμως, μόνο μερικοί πίστεψαν. Ο απόστολος συνέχισε άλλα δύο χρόνια να κηρύττει σε όλους όσους τον επισκέπτονταν, από το 59 περίπου μέχρι το 61 Κ.Χ. (Πρ 27:2–28:31) Τότε έγραψε και τις επιστολές του προς τους Εφεσίους (4:1· 6:20), τους Φιλιππησίους (1:7, 12-14), τους Κολοσσαείς (4:18), τον Φιλήμονα (εδ. 9), προφανώς δε και προς τους Εβραίους. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 750) Από ό,τι φαίνεται, ο Καίσαρας Νέρων αθώωσε τον Παύλο και τον αποφυλάκισε. Ο Παύλος προφανώς ξανάρχισε την ιεραποστολική του δράση μαζί με τον Τιμόθεο και τον Τίτο. Αφού άφησε τον Τιμόθεο στην Έφεσο και τον Τίτο στην Κρήτη, ο Παύλος, πιθανότατα από τη Μακεδονία, τους έγραψε επιστολές σχετικά με τα καθήκοντά τους. (1Τι 1:3· Τιτ 1:5) Δεν είναι γνωστό αν επέκτεινε τη δράση του μέχρι την Ισπανία πριν από την τελική του φυλάκιση στη Ρώμη. (Ρω 15:24) Στη διάρκεια αυτής της φυλάκισης (περ. 65 Κ.Χ.), ο Παύλος έγραψε τη δεύτερη επιστολή του προς τον Τιμόθεο, στην οποία άφηνε να εννοηθεί ότι ο θάνατός του επίκειτο. (2Τι 4:6-8) Πιθανότατα υπέστη μαρτυρικό θάνατο στα χέρια του Νέρωνα λίγο αργότερα.

Ένα Αξιομίμητο Παράδειγμα. Λόγω της πιστότητας με την οποία μιμούνταν το παράδειγμα του Χριστού, ο απόστολος Παύλος ήταν σε θέση να λέει: «Να γίνεστε μιμητές μου». (1Κο 4:16· 11:1· Φλπ 3:17) Ο Παύλος ήταν άγρυπνος να ακολουθεί την κατεύθυνση του πνεύματος του Θεού. (Πρ 13:2-5· 16:9, 10) Δεν εμπορευόταν το Λόγο του Θεού, αλλά μιλούσε από ειλικρίνεια. (2Κο 2:17) Αν και ήταν μορφωμένος, δεν προσπαθούσε να εντυπωσιάσει τους άλλους με τα λόγια του (1Κο 2:1-5) ούτε επιδίωκε να ευαρεστεί ανθρώπους. (Γα 1:10) Δεν επέμενε να κάνει ό,τι είχε δικαίωμα να κάνει, αλλά προσαρμοζόταν ανάλογα με τους ανθρώπους στους οποίους κήρυττε, φροντίζοντας να μην κάνει άλλους να προσκόψουν.—1Κο 9:19-26· 2Κο 6:3.

Σε όλη την πορεία της διακονίας του, ο Παύλος αγωνίστηκε με ζήλο, ταξιδεύοντας χιλιάδες χιλιόμετρα σε στεριά και θάλασσα και ιδρύοντας πολλές εκκλησίες στην Ευρώπη και στη Μικρά Ασία. Δεν χρειαζόταν, λοιπόν, συστατικές επιστολές γραμμένες με μελάνι, αλλά ήταν σε θέση να παρουσιάσει ζωντανές επιστολές, άτομα που είχαν γίνει πιστοί μέσω των δικών του προσπαθειών. (2Κο 3:1-3) Παρ’ όλα αυτά, αναγνώριζε ταπεινά ότι ήταν δούλος (Φλπ 1:1) και είχε υποχρέωση να διακηρύττει τα καλά νέα. (1Κο 9:16) Ουδέποτε έδωσε δόξα στον εαυτό του, αλλά έστρεφε όλη την τιμή στον Θεό ως Εκείνον στον οποίο οφειλόταν η αύξηση (1Κο 3:5-9) και ως Εκείνον ο οποίος του είχε δώσει επαρκή προσόντα για τη διακονία. (2Κο 3:5, 6) Ο απόστολος προσέδιδε μεγάλη σπουδαιότητα στη διακονία του, δοξάζοντάς την και αναγνωρίζοντας ότι αυτή αποτελούσε έκφραση του ελέους τόσο του Θεού όσο και του Γιου Του. (Ρω 11:13· 2Κο 4:1· 1Τι 1:12, 13) Στον Τιμόθεο έγραψε: «Για αυτό μου δείχτηκε έλεος, ώστε χρησιμοποιώντας εμένα ως την κυριότερη περίπτωση να καταδείξει ο Χριστός Ιησούς όλη του τη μακροθυμία, ως ένα δείγμα εκείνων που πρόκειται να εναποθέσουν την πίστη τους σε αυτόν για αιώνια ζωή».—1Τι 1:16.

Επειδή προηγουμένως ο Παύλος ήταν διώκτης των Χριστιανών, δεν θεωρούσε τον εαυτό του άξιο να αποκαλείται απόστολος και αναγνώριζε ότι ήταν απόστολος χάρη στην παρ’ αξία καλοσύνη του Θεού και μόνο. Ανησυχώντας μη τυχόν αποδειχτεί μάταιη η παρ’ αξία καλοσύνη που του δείχτηκε, ο Παύλος κοπίασε περισσότερο από τους άλλους αποστόλους. Αντιλαμβανόταν, όμως, ότι μόνο με την παρ’ αξία καλοσύνη του Θεού μπορούσε να συνεχίζει τη διακονία του. (1Κο 15:9, 10) «Για όλα τα πράγματα», είπε ο Παύλος, «έχω τη δύναμη χάρη σε αυτόν που μου δίνει δύναμη». (Φλπ 4:13) Υπέμεινε πολλά αλλά δεν παραπονιόταν. Συγκρίνοντας τις εμπειρίες του με τις εμπειρίες άλλων, έγραψε (περ. 55 Κ.Χ.): «Σε κόπους περισσότερο, σε φυλακές περισσότερο, σε χτυπήματα μέχρις υπερβολής, κοντά στο θάνατο συχνά. Από Ιουδαίους πέντε φορές έλαβα σαράντα παρά ένα χτυπήματα, τρεις φορές ραβδίστηκα, μία φορά λιθοβολήθηκα, τρεις φορές ναυάγησα, ένα μερόνυχτο έχω περάσει στα βαθιά· σε ταξίδια συχνά, σε κινδύνους από ποταμούς, κινδύνους από ληστές, κινδύνους από το ίδιο μου το γένος, κινδύνους από τα έθνη, κινδύνους στην πόλη, κινδύνους στην ερημιά, κινδύνους στη θάλασσα, κινδύνους μεταξύ ψευδαδέλφων, σε κόπο και μόχθο, σε νύχτες αγρύπνιας συχνά, σε πείνα και δίψα, σε αποχή από τροφή πολλές φορές, σε κρύο και γύμνια. Εκτός από αυτά τα εξωτερικής φύσης πράγματα, υπάρχει και εκείνο που ορμάει πάνω μου καθημερινά, η ανησυχία για όλες τις εκκλησίες». (2Κο 11:23-28· 6:4-10· 7:5) Εκτός από όλα αυτά και ακόμη περισσότερα κατά τα επόμενα χρόνια, ο Παύλος είχε να αντιμετωπίσει και «ένα αγκάθι στη σάρκα» (2Κο 12:7), πιθανώς μια πάθηση των ματιών ή κάποια άλλη αρρώστια.—Παράβαλε Πρ 23:1-5· Γα 4:15· 6:11.

Όντας ατελής, ο Παύλος βίωνε μια συνεχή σύγκρουση ανάμεσα στη διάνοιά του και στην αμαρτωλή σάρκα. (Ρω 7:21-24) Αλλά δεν παραιτήθηκε. Ο ίδιος είπε: «Γρονθοκοπώ το σώμα μου και το οδηγώ ως δούλο, μήπως, αφού κηρύξω σε άλλους, γίνω εγώ ο ίδιος αποδοκιμασμένος κατά κάποιον τρόπο». (1Κο 9:27) Ο Παύλος κρατούσε πάντοτε προ οφθαλμών το ένδοξο βραβείο της αθάνατης ζωής στους ουρανούς. Θεωρούσε όλα τα παθήματα μηδαμινά σε σύγκριση με τη δόξα που θα λάβαινε ως ανταμοιβή για την πιστότητά του. (Ρω 8:18· Φλπ 3:6-14) Έτσι λοιπόν, προφανώς όχι πολύ πριν από το θάνατό του, ο Παύλος ήταν σε θέση να γράψει: «Έχω αγωνιστεί τον καλό αγώνα, έχω τρέξει τη διαδρομή μέχρι το τέρμα, έχω τηρήσει την πίστη. Από τώρα και στο εξής μου επιφυλάσσεται το στεφάνι της δικαιοσύνης».—2Τι 4:7, 8.

Ως θεόπνευστος απόστολος, ο Παύλος είχε την εξουσία να διατάζει και να δίνει εντολές, και το έκανε αυτό (1Κο 14:37· 16:1· Κολ 4:10· 1Θε 4:2, 11· παράβαλε 1Τι 4:11), αλλά προτιμούσε να κάνει έκκληση στους αδελφούς με βάση την αγάπη, ικετεύοντάς τους μέσω «της συμπόνιας του Θεού» και μέσω «της πραότητας και της καλοσύνης του Χριστού». (Ρω 12:1· 2Κο 6:11-13· 8:8· 10:1· Φλμ 8, 9) Ήταν γλυκύς και τους έδειχνε τρυφερή στοργή, προτρέποντάς τους και παρηγορώντας τους σαν πατέρας. (1Θε 2:7, 8, 11, 12) Αν και δικαιούνταν υλική υποστήριξη από τους αδελφούς, επέλεξε να εργάζεται με τα χέρια του για να μην αποτελεί δαπανηρή επιβάρυνση. (Πρ 20:33-35· 1Κο 9:18· 1Θε 2:6, 9) Ως αποτέλεσμα, υπήρχε στενός δεσμός αδελφικής στοργής ανάμεσα στον Παύλο και σε εκείνους τους οποίους διακονούσε. Οι επίσκοποι της εκκλησίας της Εφέσου πόνεσαν πολύ και έκλαψαν όταν έμαθαν ότι ίσως να μην ξανάβλεπαν πια το πρόσωπό του. (Πρ 20:37, 38) Ο Παύλος ενδιαφερόταν πάρα πολύ για την πνευματική ευημερία των συγχριστιανών του και ήθελε να κάνει ό,τι μπορούσε για να τους βοηθήσει να καταστήσουν βέβαιη την ουράνια κλήση τους. (Ρω 1:11· 15:15, 16· Κολ 2:1, 2) Συνεχώς τους θυμόταν στις προσευχές του (Ρω 1:8, 9· 2Κο 13:7· Εφ 3:14-19· Φλπ 1:3-5, 9-11· Κολ 1:3, 9-12· 1Θε 1:2, 3· 2Θε 1:3) και ζητούσε να προσεύχονται και εκείνοι για αυτόν. (Ρω 15:30-32· 2Κο 1:11) Αντλούσε ενθάρρυνση από την πίστη των συγχριστιανών του. (Ρω 1:12) Από την άλλη μεριά, ο Παύλος υποστήριζε σταθερά αυτό που ήταν σωστό, μη διστάζοντας να διορθώσει ακόμη και έναν συναπόστολό του όταν αυτό ήταν απαραίτητο για την πρόοδο των καλών νέων.—1Κο 5:1-13· Γα 2:11-14.

Ήταν ο Παύλος ένας από τους 12 αποστόλους;

Ο Παύλος, αν και διέθετε ισχυρή πεποίθηση και ισχυρές αποδείξεις για το ότι είχε την αποστολική ιδιότητα, ποτέ δεν συμπεριέλαβε τον εαυτό του ανάμεσα στους «δώδεκα». Πριν από την Πεντηκοστή, οι συναγμένοι Χριστιανοί, εφαρμόζοντας τη Γραφικά θεμελιωμένη προτροπή του Πέτρου, αναζήτησαν αντικαταστάτη για τον άπιστο Ιούδα τον Ισκαριώτη. Δύο μαθητές επιλέχθηκαν ως υποψήφιοι, πιθανώς με ψήφο των αρρένων μελών της σύναξης (δεδομένου ότι ο Πέτρος χρησιμοποίησε την προσφώνηση «Άντρες αδελφοί»· Πρ 1:16). Κατόπιν προσευχήθηκαν στον Ιεχωβά Θεό (παράβαλε Πρ 1:24 με 1Σα 16:7· Πρ 15:7, 8) να ορίσει Εκείνος ποιον από τους δύο είχε εκλέξει για να αντικαταστήσει τον άπιστο απόστολο. Μετά την προσευχή τους, έριξαν κλήρο και «ο κλήρος έπεσε στον Ματθία».—Πρ 1:15-26· παράβαλε Παρ 16:33.

Δεν έχουμε λόγο να αμφιβάλλουμε ότι ο Ματθίας ήταν αυτός που εξέλεξε ο ίδιος ο Θεός. Είναι αλήθεια ότι ο Παύλος, αφότου μεταστράφηκε, ξεχώρισε ιδιαίτερα και κοπίασε περισσότερο από όλους τους άλλους αποστόλους. (1Κο 15:9, 10) Ωστόσο, δεν υπάρχει τίποτα που να δείχνει ότι ο Παύλος είχε προκαθοριστεί προσωπικά να λάβει την αποστολική ιδιότητα και ότι ο Θεός στην ουσία δεν είχε ενεργήσει σύμφωνα με την προσευχή των συναγμένων Χριστιανών αλλά είχε αφήσει κενή τη θέση που έχασε ο Ιούδας μέχρι τη μεταστροφή του Παύλου, καθιστώντας έτσι το διορισμό του Ματθία απλώς μια αυθαίρετη ενέργεια των συναγμένων Χριστιανών. Αντιθέτως, υπάρχουν βάσιμες αποδείξεις ότι ο διορισμός του Ματθία ως αντικαταστάτη προήλθε από τον Θεό.

Την Πεντηκοστή, η έκχυση του αγίου πνεύματος έδωσε στους αποστόλους μοναδικές δυνάμεις. Αυτοί είναι οι μόνοι που αναφέρεται ότι μπορούσαν να θέτουν τα χέρια τους πάνω σε νεοβαφτισμένα άτομα και να τους μεταδίδουν θαυματουργικά χαρίσματα του πνεύματος. (Βλέπε ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ [Θαυματουργικές δυνάμεις].) Αν ο Ματθίας δεν είχε όντως εκλεγεί από τον Θεό, η ανεπάρκειά του ως προς αυτό θα ήταν φανερή σε όλους. Το υπόμνημα δείχνει ότι δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο. Ο Λουκάς, ο συγγραφέας των Πράξεων, ήταν σύντροφος και συνοδός του Παύλου σε κάποια ταξίδια του και σε διάφορες αποστολές, οπότε το βιβλίο των Πράξεων αναμφίβολα αντικατοπτρίζει και απηχεί τις απόψεις του ίδιου του Παύλου. Αυτό το βιβλίο αναφέρει ότι «οι δώδεκα» διόρισαν τους εφτά άντρες που θα χειρίζονταν το πρόβλημα της διανομής τροφίμων. Το γεγονός έλαβε χώρα μετά την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ., αλλά πριν από τη μεταστροφή του Παύλου. Έτσι λοιπόν, ο Ματθίας αναγνωρίζεται εδώ ως ένας από τους «δώδεκα», και αυτός μαζί με τους άλλους αποστόλους έθεσε τα χέρια του πάνω στους εφτά επιλεγμένους άντρες.—Πρ 6:1-6.

Τίνος το όνομα, λοιπόν, εμφανίζεται ανάμεσα στα ονόματα που υπάρχουν πάνω στις «δώδεκα θεμέλιες πέτρες» της Νέας Ιερουσαλήμ στο όραμα του Ιωάννη—το όνομα του Ματθία ή του Παύλου; (Απ 21:2, 14) Κατά μία συλλογιστική, ο Παύλος θα φαινόταν να είναι ο πιθανότερος. Συνεισέφερε πάρα πολλά στη Χριστιανική εκκλησία μέσω της διακονίας του και ιδιαίτερα μέσω της συγγραφής ενός μεγάλου τμήματος των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών (του αποδίδονται 14 επιστολές). Από αυτή την άποψη ο Παύλος «επισκίασε» τον Ματθία, για τον οποίο, μετά το 1ο κεφάλαιο των Πράξεων, δεν ξαναγίνεται συγκεκριμένη μνεία.

Αλλά μια βαθύτερη εξέταση του ζητήματος αποκαλύπτει ότι ο Παύλος «επισκίασε» και πολλούς από τους αρχικούς 12 αποστόλους, μερικοί από τους οποίους σπάνια αναφέρονται πέραν των περιπτώσεων όπου κατονομάζονται όλοι οι απόστολοι. Όταν μεταστράφηκε ο Παύλος, η Χριστιανική εκκλησία—ο πνευματικός Ισραήλ—είχε ήδη ιδρυθεί, ή θεμελιωθεί, και αυξανόταν επί έναν χρόνο ίσως ή και περισσότερο. Επίσης, η πρώτη κανονική επιστολή του Παύλου γράφτηκε προφανώς γύρω στο 50 Κ.Χ. (βλέπε ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ [ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ]), δηλαδή 17 ολόκληρα χρόνια μετά την ίδρυση του νέου έθνους του πνευματικού Ισραήλ την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ. Αυτά τα γεγονότα, λοιπόν, σε συνδυασμό με τις αποδείξεις που παρουσιάστηκαν παραπάνω σε αυτό το λήμμα, διευκρινίζουν το ζήτημα. Επομένως, φαίνεται λογικό ότι η αρχική εκλογή του Ματθία από τον Θεό ως εκείνου που θα αντικαθιστούσε τον Ιούδα μεταξύ «των δώδεκα αποστόλων του Αρνιού» παρέμεινε σταθερή και ανεπηρέαστη από το γεγονός ότι αργότερα ο Παύλος έλαβε την αποστολική ιδιότητα.

Τι σκοπό, λοιπόν, εξυπηρετούσε η αποστολική ιδιότητα του Παύλου; Ο ίδιος ο Ιησούς δήλωσε ότι αυτή εξυπηρετούσε έναν συγκεκριμένο σκοπό—όχι την αντικατάσταση του Ιούδα, αλλά την υπηρεσία του Παύλου ως “αποστόλου [απεσταλμένου] στα έθνη” (Πρ 9:4-6, 15)—ο δε Παύλος αναγνώριζε ότι αυτός ήταν ο σκοπός της αποστολικής του ιδιότητας. (Γα 1:15, 16· 2:7, 8· Ρω 1:5· 1Τι 2:7) Άρα λοιπόν, η αποστολική του ιδιότητα δεν ήταν απαραίτητη ώστε να χρησιμεύσει ως θεμέλιο κατά την ίδρυση του πνευματικού Ισραήλ την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ.

ΠΑΦΟΣ

(Πάφος).

Πόλη στη δυτική ακτή της Κύπρου. Εκεί ο Παύλος, αφού είχε διασχίσει το νησί μαζί με τον Βαρνάβα και τον Ιωάννη Μάρκο, συνάντησε τον μάγο Βαρ-Ιησού (Ελύμα), ο οποίος τους εναντιώθηκε καθώς κήρυτταν στον ανθύπατο Σέργιο Παύλο. Εξαιτίας αυτού ο Παύλος τού επέφερε θαυματουργικά προσωρινή τύφλωση. Ο Σέργιος Παύλος ο οποίος παρέστη μάρτυρας αυτής της ενέργειας μεταστράφηκε στη Χριστιανοσύνη.—Πρ 13:6-13.

Δύο κυπριακές πόλεις έφεραν το όνομα Πάφος: η «Παλαίπαφος» και η «Νέα Πάφος». Η Νέα Πάφος, η πόλη που αναφέρεται στην αφήγηση των Πράξεων, ήταν πρωτεύουσα της συγκλητικής επαρχίας της Κύπρου όταν ο Παύλος επισκέφτηκε το νησί στη διάρκεια της πρώτης ιεραποστολικής περιοδείας του. Τα ερείπια που υπάρχουν στο αρχαίο λιμάνι της Πάφου, περίπου 15 χλμ. ΒΔ της Παλαιπάφου (Κούκλια), πιστεύεται ότι αντιστοιχούν σε αυτή την πόλη. Το φυσικό λιμάνι που υπάρχει εκεί, το οποίο χρησίμευε ως ναυτική βάση στη διάρκεια των ελληνορωμαϊκών χρόνων, ήταν αναμφίβολα το σημείο από όπου ο Παύλος και οι σύντροφοί του απέπλευσαν ΒΒΔ προς την Πέργη της Μικράς Ασίας. Σήμερα σώζονται κάποιοι μόλοι του αρχαίου λιμανιού της Πάφου, καθώς επίσης ερείπια διαφόρων δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων και τμήματα του τείχους της πόλης.

Ο Βαρνάβας και ο Μάρκος χωρίς αμφιβολία επισκέφτηκαν ξανά το μέρος αυτό γύρω στο 49 Κ.Χ.—Πρ 15:36-39.

ΠΑΧΝΗ

Ασημόλευκη απόθεση βελονών πάγου που σχηματίζονται με άμεση συμπύκνωση των υδρατμών σε θερμοκρασίες παγετού. Οι παγοκρύσταλλοι είναι επιμήκεις και έχουν σχήμα βελόνας. Συνήθως έχουν κάθετη κατεύθυνση προς τα αντικείμενα πάνω στα οποία εμφανίζονται, συσσωρεύονται δε κυρίως στις άκρες τους. Η ατμοσφαιρική υγρασία παγώνει χωρίς να περάσει από την υγρή κατάσταση και συμπυκνώνεται πάνω σε δέντρα, φυτά και άλλα αντικείμενα, συνήθως τη νύχτα. Πολλές φορές εμφανίζεται στα παράθυρα.

Ο Ιεχωβά κάνει λόγο στον Ιώβ για «την πάχνη του ουρανού», αναμφίβολα επειδή αυτή σχηματίζεται από την ατμόσφαιρα μέσω συμπύκνωσης. (Ιωβ 38:29) Ο ψαλμωδός λέει για τον Ιεχωβά: «Σκορπίζει την πάχνη σαν στάχτη». (Ψλ 147:16) Ο Ιεχωβά παράγει την πάχνη τόσο εύκολα όσο κάποιος άνθρωπος σκορπίζει στάχτη με το χέρι του. Αυτή σκεπάζει τα δέντρα, το χορτάρι και τα σπίτια με ένα λεπτό στρώμα σαν να είχε σκορπιστεί πάνω τους στάχτη από το αόρατο χέρι του Ιεχωβά.

Το μάννα που προμήθευε ο Ιεχωβά στους Ισραηλίτες τα 40 χρόνια της περιπλάνησής τους στην έρημο περιγράφεται ως εξής στο εδάφιο Έξοδος 16:14: «Το στρώμα της δροσιάς εξατμίστηκε, και πάνω στην επιφάνεια της ερήμου υπήρχε κάτι λεπτό που έμοιαζε με νιφάδες, λεπτό σαν πάχνη πάνω στη γη».

ΠΑΧΝΙ

Βλέπε ΦΑΤΝΗ, ΠΑΧΝΙ.

ΠΑΧΟΣ

Οι ελληνικές λέξεις «πάχος» και «παχύς» χρησιμοποιούνται ως αποδόσεις αρκετών εβραϊκών λέξεων οι οποίες περιγράφουν το πάχος ως ουσία, καθώς και αυτό που είναι εύσαρκο και ευτραφές. Αυτές οι εβραϊκές λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν επίσης με μεταφορική έννοια για να υποδηλώσουν αυτό που είναι πλούσιο ή εύφορο (όπως στην ελληνική έκφραση «παχύ χώμα») ή για να μεταδώσουν την ιδέα της αναισθησίας ή της νωθρότητας της διάνοιας και της καρδιάς.

Η λέξη χέλεβ χρησιμοποιείται συνήθως για το «πάχος» ζώων (Λευ 3:3) ή ανθρώπων (Κρ 3:22). Το «πάχος των νεφρών», δηλαδή το σκληρό πάχος γύρω από τα νεφρά ή την οσφύ, στα ολοκαυτώματα ορίζεται επίσης από μια άλλη λέξη, τη λέξη πέδερ. (Λευ 1:8, 12· 8:20) Η λέξη χέλεβ εμφανίζεται πρώτη φορά στο εδάφιο Γένεση 4:4 σε σχέση με τη θυσία που πρόσφερε ο Άβελ στον Ιεχωβά, η οποία αποτελούνταν από «τα κομμάτια του πάχους» μερικών πρωτοτόκων του ποιμνίου του. Από εκεί και έπειτα, τις περισσότερες φορές η λέξη χέλεβ σχετίζεται απλώς με τις θυσίες. Χρησιμοποιείται επίσης μεταφορικά για το καλύτερο ή πλουσιότερο μέρος οποιουδήποτε πράγματος. Λόγου χάρη, στο εδάφιο Γένεση 45:18, ο Φαραώ λέει στον Ιωσήφ ότι η οικογένειά του είναι ευπρόσδεκτη να φάει «το παχύ μέρος αυτής της γης». Ανάλογα, επίσης, το εδάφιο Αριθμοί 18:12 λέει: «Όλη την ποσότητα του καλύτερου [χέλεβ] λαδιού και όλη την ποσότητα του καλύτερου [χέλεβ] καινούριου κρασιού και των σιτηρών . . . την έδωσα σε εσένα».—Βλέπε Ψλ 81:16· 147:14.

Ο Νόμος Σχετικά με το Πάχος. Στο τρίτο κεφάλαιο του Λευιτικού, ο Ιεχωβά έδωσε στους Ισραηλίτες οδηγίες σχετικά με τη χρήση του πάχους στις θυσίες συμμετοχής. Όταν πρόσφεραν βόδια ή κατσίκια, έπρεπε να κάνουν το πάχος που υπήρχε γύρω από την οσφύ και τα έντερα και το πάχος που υπήρχε πάνω στα νεφρά, καθώς επίσης την παχιά απόφυση πάνω στο συκώτι, να βγάλουν καπνό πάνω στο θυσιαστήριο. Όταν πρόσφεραν πρόβατα, έπρεπε να προσφέρουν και ολόκληρη την παχιά ουρά. (Τα πρόβατα της Συρίας, της Παλαιστίνης, της Αραβίας και της Αιγύπτου έχουν παχιές ουρές οι οποίες πολλές φορές ζυγίζουν 5 κιλά ή περισσότερο.) Ο Νόμος έλεγε συγκεκριμένα: «Όλο το πάχος ανήκει στον Ιεχωβά . . . Δεν πρέπει να τρώτε κανένα απολύτως πάχος και κανένα απολύτως αίμα».—Λευ 3:3-17.

Το πάχος καιγόταν σε δυνατή φωτιά και καταναλωνόταν εντελώς πάνω στο θυσιαστήριο. Οποιοδήποτε πάχος προσφερόταν στο θυσιαστήριο δεν έπρεπε να μείνει μέχρι το επόμενο πρωί. Πιθανόν να χαλούσε και να γινόταν αηδιαστικό, κάτι πολύ ακατάλληλο για οποιοδήποτε τμήμα των ιερών προσφορών.—Εξ 23:18.

Δεν δεσμεύει τους Χριστιανούς. Μετά τον Κατακλυσμό, όταν επιτράπηκε στον Νώε και στην οικογένειά του να προσθέσουν κρέας στη διατροφή τους, δεν λέχθηκε τίποτα σχετικά με το πάχος. (Γε 9:3, 4) Ωστόσο, η βρώση αίματος απαγορεύτηκε. Αυτό συνέβη 850 και πλέον χρόνια προτού γίνει με τον Ισραήλ η διαθήκη του Νόμου, η οποία απαγόρευε τη βρώση τόσο του αίματος όσο και του πάχους. Τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. το κυβερνών σώμα της Χριστιανικής εκκλησίας επιβεβαίωσε ότι η απαγόρευση σχετικά με το αίμα παρέμενε σε ισχύ για τους Χριστιανούς. (Πρ 15:20, 28, 29) Όπως, όμως, συνέβη με τον Νώε και την οικογένειά του, δεν λέχθηκε τίποτα σχετικά με τη βρώση του πάχους από τους Χριστιανούς. Επομένως, ο νόμος εναντίον της βρώσης του πάχους δόθηκε μόνο στο έθνος του Ισραήλ.

Για ποιο λόγο δόθηκε ο νόμος. Υπό τη διαθήκη του Νόμου, τόσο το αίμα όσο και το πάχος θεωρούνταν ότι ανήκαν αποκλειστικά στον Ιεχωβά. Το αίμα περιέχει τη ζωή, την οποία μπορεί να δώσει μόνο ο Ιεχωβά. Επομένως, ανήκει σε αυτόν. (Λευ 17:11, 14) Το πάχος θεωρούνταν το πλουσιότερο μέρος της σάρκας του ζώου. Η προσφορά του πάχους του ζώου γινόταν προφανώς σε αναγνώριση του γεγονότος ότι τα καλύτερα μέρη ανήκουν στον Ιεχωβά, ο οποίος προμηθεύει άφθονα, και καταδείκνυε την επιθυμία του λάτρη να προσφέρει το καλύτερο στον Θεό. Επειδή συμβόλιζε το ότι οι Ισραηλίτες αφιέρωναν ό,τι καλύτερο είχαν στον Ιεχωβά, λεγόταν ότι το πάχος έβγαζε καπνό πάνω στο θυσιαστήριο ως «τροφή» και «κατευναστική οσμή» για αυτόν. (Λευ 3:11, 16) Επομένως, το να φάει κανείς πάχος αποτελούσε παράνομη οικειοποίηση αυτού που ήταν αγιασμένο για τον Θεό, καταπάτηση των δικαιωμάτων του Ιεχωβά. Η βρώση πάχους επέσυρε την ποινή του θανάτου. Εντούτοις, ανόμοια με το αίμα, το πάχος μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για άλλους σκοπούς, τουλάχιστον στην περίπτωση ενός ζώου που ψοφούσε ή θανατωνόταν από άλλο ζώο.—Λευ 7:23-25.

Το εύρος της εφαρμογής του νόμου. Λόγω αυτού του τελευταίου εδαφίου, πολλοί σχολιαστές έχουν προσπαθήσει να περιορίσουν την απαγόρευση του εδαφίου Λευιτικό 3:17 μόνο στο πάχος των ζώων που ήταν αποδεκτά για την προσφορά θυσιών, όπως τα βοοειδή, τα πρόβατα και τα κατσίκια. Οι ραβινικές Ιουδαϊκές διδασκαλίες διίστανται σε αυτό το θέμα. Ωστόσο, η προσταγή σχετικά με το πάχος στο εδάφιο Λευιτικό 3:17 συνδέεται με την προσταγή σχετικά με τη βρώση αίματος, έναν νόμο που περιλάμβανε σαφώς το αίμα όλων των ζώων. (Παράβαλε Λευ 17:13· Δευ 12:15, 16.) Άρα, είναι πιο συνεπές να θεωρηθεί ότι και ο νόμος για το πάχος περιλάμβανε το πάχος όλων των ζώων, μεταξύ των οποίων και αυτών που σκότωναν οι Ισραηλίτες για κοινή χρήση.

Η άποψη ότι η απαγόρευση αφορούσε κάθε είδους πάχος δεν αντικρούεται από το εδάφιο Δευτερονόμιο 32:14, το οποίο λέει ότι ο Ιεχωβά έδινε στον Ισραήλ να φάει «το πάχος των κριαριών». Πρόκειται για μεταφορική έκφραση η οποία εννοεί τα καλύτερα ζώα του ποιμνίου ή, όπως την αποδίδει Η Βίβλος της Ιερουσαλήμ, «την πλούσια τροφή των λιβαδιών». (Βλέπε επίσης Da υποσ. και Kx.) Αυτή η ποιητική έννοια υποδηλώνεται από τα επόμενα τμήματα του ίδιου εδαφίου που αναφέρονται στο «πάχος των νεφρών του σιταριού» και στο «αίμα των σταφυλιών». Ανάλογα, και όσον αφορά το εδάφιο Νεεμίας 8:10, όπου δίνεται στο λαό η προσταγή: «Πηγαίνετε, φάτε παχιά κομμάτια», δεν πρέπει να συμπεράνουμε ότι αυτοί κατανάλωσαν στην κυριολεξία αυτούσιο πάχος. Η έκφραση «παχιά κομμάτια» αναφέρεται σε πλούσιες μερίδες, πράγματα όχι ισχνά ή στεγνά, αλλά λαχταριστά, όπως νόστιμες τροφές παρασκευασμένες με φυτικά έλαια. Ως εκ τούτου, η μετάφραση του Νοξ λέει εδώ: «Χορτάστε πλούσιο κρέας», η δε μετάφραση του Μόφατ λέει: «Φάτε τα εκλεκτά κομμάτια».—Βλέπε επίσης ΜΠΚ.

Αυτή η περιοριστική διάταξη του Μωσαϊκού Νόμου δεν εμπόδιζε την εκτροφή ή την πάχυνση προβάτων ή βοοειδών για τροφή. Διαβάζουμε για το «θρεμμένο μοσχάρι» που σφάχτηκε για τον άσωτο γιο. (Λου 15:23) Στην τροφή του Σολομώντα περιλαμβάνονταν «θρεμμένοι κούκοι» και βόδια. (1Βα 4:23) Η εβραϊκή έκφραση ‛εγελ-μαρμπέκ, που μεταφράζεται «θρεμμένο μοσχάρι», εμφανίζεται στο εδάφιο 1 Σαμουήλ 28:24. Οι λέξεις μέαχ και μερί’ αναφέρονται σε ένα “καλοθρεμμένο ζώο”. (Ησ 5:17· Ιεζ 39:18) Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η “πάχυνση” αποσκοπούσε στη δημιουργία λίπους ή στρώσεων πάχους. Απεναντίας, η έννοια είναι και πάλι ότι τα ζώα γίνονταν εύσαρκα, όχι ισχνά.—Παράβαλε Γε 41:18, 19.

Άλλες Εβραϊκές Λέξεις. Μεταξύ των εβραϊκών λέξεων που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν οτιδήποτε παχύ είναι και όσες παράγονται από τη ρίζα σαμέν. Μολονότι αυτή η ρίζα σημαίνει «παχαίνω» (Δευ 32:15· Ιερ 5:28), μεταδίδει επίσης την ιδέα ότι κάποιος είναι «ρωμαλέος». Το ρήμα σαμέν εμφανίζεται στο εδάφιο Ησαΐας 6:10, όπου η Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου λέει «κάνε την καρδιά αυτού του λαού παχιά», δηλαδή απαθή και νωθρή, σαν να περικλείονταν οι καρδιές τους από πάχος. Το εδάφιο Κριτές 3:29 λέει ότι ορισμένοι Μωαβίτες ήταν «όλοι τους ρωμαλέοι [σαμέν, κατά κυριολεξία, «παχείς»] και όλοι τους γενναίοι άντρες». Η συγγενική λέξη σέμεν μεταφράζεται συνήθως «λάδι».

Πίσω από το ρήμα ντασέν, το οποίο χρησιμοποιείται και αυτό με την κυριολεκτική έννοια του «παχαίνω», μπορεί να βρίσκεται η ιδέα της “ευδοκίμησης”. Αν συμβαίνει αυτό, τότε το ρήμα ντασέν (και η συγγενική λέξη ντέσεν) υποδηλώνει ευημερία, ευφορία ή αφθονία. Ο Ιεχωβά είπε στον Ισραήλ ότι θα τους έφερνε σε μια γη «στην οποία ρέει το γάλα και το μέλι, και θα φάνε και θα χορτάσουν και θα παχύνουν [βεδασέν]». (Δευ 31:20) Μας λέγεται ότι όποιοι είναι γενναιόδωροι, επιμελείς και βασίζονται στον Ιεχωβά “θα παχυνθούν”, δηλαδή θα ευημερούν πολύ. (Παρ 11:25· 13:4· 28:25) Στο εδάφιο Παροιμίες 15:30 λέγεται ότι τα καλά νέα “παχαίνουν τα κόκαλα”, δηλαδή τα γεμίζουν μυελό—με άλλα λόγια, ζωογονείται όλο το σώμα. Το ουσιαστικό ντέσεν αντανακλά επίσης την ιδέα της μεγάλης ποσότητας, όπως στο εδάφιο Ψαλμός 36:8, όπου λέγεται ότι οι γιοι των ανθρώπων «πίνουν από το πάχος [μιντέσεν· «αφθονία», RS]» του οίκου του Θεού.—Παράβαλε Ιερ 31:14.

Το ουσιαστικό ντέσεν αποδίδεται επίσης «στάχτες» από πολλούς μεταφραστές, όπως για παράδειγμα όταν γίνεται αναφορά στα απορρίμματα από το θυσιαστήριο στη σκηνή της μαρτυρίας. (Λευ 1:16· 4:12· 6:10, 11, KJ, JB, ΒΑΜ, ΛΧ) Ωστόσο, κατά τη γνώμη άλλων λογίων, η λέξη «στάχτες» δεν αποδίδει πλήρως τη ρίζα της πρωτότυπης γλώσσας. Γι’ αυτό, προτιμούν εκφράσεις όπως «στάχτες από τα λίπη» (Ro, ΜΠΚ) ή «λιπώδεις στάχτες» (ΜΝΚ), με το σκεπτικό ότι αυτός ο όρος υποδηλώνει πως το καυτό λίπος από τις θυσίες διαπότιζε τα καμένα καυσόξυλα που υπήρχαν από κάτω.

Η ιδέα ότι κάποιος είναι καλοθρεμμένος και υγιής μεταδίδεται από τη λέξη μπαρί’. Αυτή η λέξη μεταφράζεται με τα επίθετα “παχουλός” (Ιεζ 34:3, 20) και “υγιεινός” (Αββ 1:16), μολονότι μπορεί επίσης να αποδοθεί «παχύς» αναφερόμενη σε ανθρώπους, βοοειδή και σιτηρά.—Γε 41:2, 7· Κρ 3:17.

ΠΕ’

[פ· τελικό, ף].

Το 17ο γράμμα του εβραϊκού αλφαβήτου. Είναι ένα από τα πέντε εβραϊκά γράμματα που παίρνουν διαφορετικό σχήμα όταν χρησιμοποιούνται ως το τελικό γράμμα μιας λέξης. Το όνομα αυτού του γράμματος σημαίνει «στόμα».

Ο εβραϊκός ήχος αντιστοιχεί στο ελληνικό «π», όταν έχει στο μέσο του την τελεία (τραχυντικό νταγαίς). Χωρίς αυτήν, όμως, προφέρεται «φ». Με αυτό το γράμμα αρχίζει στο εβραϊκό κείμενο καθένα από τα οχτώ εδάφια της περικοπής Ψαλμός 119:129-136.—Βλέπε ΕΒΡΑΪΚΗ.

ΠΕΔΙΑΔΑ

Σχετικά επίπεδη περιοχή, σε αντιδιαστολή με το λοφώδες ή ορεινό τοπίο. Οι Εβραϊκές Γραφές χρησιμοποιούν με μεγάλη σαφήνεια διάφορες λέξεις για να προσδιορίσουν ή να περιγράψουν ποικίλους τύπους εδάφους.

Η εβραϊκή λέξη ‛αραβάχ χρησιμοποιείται τόσο ως ονομασία μιας συγκεκριμένης περιοχής όσο και ως λέξη που περιγράφει έναν ιδιαίτερο τύπο εδάφους. (Βλέπε ΑΡΑΒΑ.) Όταν χρησιμοποιείται χωρίς το οριστικό άρθρο, η λέξη ‛αραβάχ υποδηλώνει μια έρημη πεδιάδα ή στέπα, όπως ήταν οι πεδιάδες του Μωάβ και της Ιεριχώς. (Αρ 22:1· 35:1· Ιη 5:10· 13:32· Ιερ 52:8) Μολονότι μπορεί να υπάρχουν κάποιοι ποταμοί που να παρέχουν λίγο νερό στην περιοχή, η λέξη ‛αραβάχ τονίζει γενικά την ιδέα ότι η πεδιάδα είναι άγονη. Άρα, θα αποτελούσε μεγάλη αλλαγή το να γίνει η εύφορη, αρδευόμενη Πεδιάδα του Σαρών σαν την έρημη πεδιάδα (Ησ 33:9) ή το να έρθουν χείμαρροι νερού στην έρημη πεδιάδα.—Ησ 35:1, 6· 51:3.

Η λέξη μπικ‛άχ προσδιόριζε μια πλατιά πεδιάδα περιτριγυρισμένη από βουνά. Προέρχεται από ένα ρήμα που σημαίνει «σκίζω» ή «χωρίζω στα δύο» και μπορεί να αποδοθεί με ακρίβεια «λεκανοπέδιο». Ακόμη και σήμερα το πλατύ λεκανοπέδιο ανάμεσα στις οροσειρές του Αντιλιβάνου και του Λιβάνου είναι γνωστό ως Μπεκάα. (Ιη 11:17) Πολλές φορές στις Γραφές η λέξη μπικ‛άχ, δηλαδή «λεκανοπέδιο», αντιδιαστέλλεται είτε με τα βουνά και τους λόφους (Δευ 8:7· 11:11· Ψλ 104:8· Ησ 41:18) είτε με το κακοτράχαλο ή ανώμαλο έδαφος. (Ησ 40:4) Η συγγενική αραμαϊκή λέξη που εμφανίζεται στο εδάφιο Δανιήλ 3:1 μεταφράζεται συχνά απλώς «πεδιάδα» και αναφέρεται στον τόπο όπου έστησε ο Ναβουχοδονόσορ τη χρυσή εικόνα.

Η επιμήκης βαθιά πεδιάδα, ή αλλιώς κοιλάδα, προσδιοριζόταν από την εβραϊκή λέξη ‛έμεκ. Η λέξη υποδηλώνει «ένα επίμηκες, πλατύ άνοιγμα ανάμεσα σε παράλληλες λοφοσειρές, λιγότερο εκτεταμένο από αυτό του προηγούμενου όρου [μπικ‛άχ], . . . μεταδίδει δε [η λέξη ‛έμεκ] την ιδέα του χαμηλού υψόμετρου και του εύρους παρά την ιδέα του κρημνού ή του περιορισμένου χώρου». (Εγκυκλοπαίδεια [Cyclopædia], των Μακ Κλίντοκ και Στρονγκ, 1881, Τόμ. 10, σ. 703) Αυτή η εβραϊκή λέξη εφαρμόζεται σε πολλές διαφορετικές τοποθεσίες, όπως η «κοιλάδα Αχώρ», η «κοιλάδα της Αιαλών» και η «κοιλάδα των Ρεφαΐμ».—Ιη 7:24· 10:12· 1Χρ 11:15.

ΠΕΘΑΪΑΣ

(Πεθαΐας) [Ο Γιαχ Έχει Ανοίξει [τη Μήτρα]].

1. Ο πατρικός οίκος που επιλέχθηκε για τη 19η από τις 24 ιερατικές υποδιαιρέσεις που υπηρετούσαν εκ περιτροπής, όπως τις οργάνωσε ο Δαβίδ.—1Χρ 24:5-7, 16.

2. Ένας από τους Λευίτες τους οποίους ο Έσδρας παρακίνησε να αποπέμψουν τις αλλοεθνείς συζύγους τους. (Εσδ 10:23, 44) Ίσως είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 3.

3. Ένας από τους Λευίτες που πρότειναν στους επαναπατρισμένους εξορίστους την «αξιόπιστη συμφωνία» στην οποία ανασκόπησαν την ιστορία της πολιτείας του Θεού με το έθνος τους, ομολόγησαν την αμαρτία τους και συμφώνησαν να αναζωογονήσουν την αληθινή λατρεία. (Νε 9:5-38) Ίσως είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 2.

4.  Κάποιος που ήταν μεσάζων μεταξύ των επαναπατρισμένων εξορίστων και του Πέρση βασιλιά στη μεταιχμαλωσιακή περίοδο. Γιος του Μεσηζαβήλ και απόγονος του Ζερά από τη φυλή του Ιούδα.—Νε 11:24.

ΠΕΘΕΡΟΣ

Στις Εβραϊκές Γραφές, η λέξη χαμ προσδιορίζει τον πατέρα του συζύγου (Γε 38:13, 25· 1Σα 4:19, 21), ενώ ο τύπος χαμώθ, για το θηλυκό γένος, αναφέρεται στη μητέρα του συζύγου (την πεθερά της συζύγου).—Ρθ 1:14· Μιχ 7:6.

Το εβραϊκό ρήμα χαθάν έχει τις έννοιες «συμπεθερεύω· γίνομαι γαμπρός κάποιου· συνάπτω συμφωνία γάμου». (Δευ 7:3· 1Σα 18:20-27· 1Βα 3:1· 2Χρ 18:1) Ο πεθερός από την πλευρά της νύφης—ο πατέρας της συζύγου—προσδιορίζεται από το αρσενικό γένος μιας μετοχής του ρήματος χαθάν. Στο θηλυκό της γένος, αυτή η μετοχή αναφέρεται στην πεθερά.—Δευ 27:23.

Εφόσον ένα αρραβωνιασμένο ζευγάρι θεωρούνταν δεσμευμένο μολονότι δεν είχε παντρευτεί ακόμη, η γυναίκα χαρακτηριζόταν σύζυγος του άντρα. (Κρ 14:20) Συνεπώς, ο άντρας αποκαλούνταν «γαμπρός» (το χρησιμοποιούμενο ουσιαστικό ήταν παράγωγο του ρήματος χαθάν) άσχετα με το αν ο γάμος είχε τελεστεί (Κρ 19:5· 1Σα 22:14· Νε 6:18· 13:28) ή ήταν απλώς προγραμματισμένος να γίνει, όπως στην περίπτωση των «γαμπρών» του Λωτ. (Γε 19:12, 14· παράβαλε Κρ 15:6.) Οι κόρες του Λωτ ήταν απλώς μνηστευμένες, διαφορετικά το πιθανότερο είναι ότι θα βρίσκονταν μαζί με τους συζύγους τους και δεν θα έμεναν στο σπίτι του πατέρα τους. Το ότι οι δύο άντρες ήταν μέλλοντες γαμπροί (αρραβωνιασμένοι με τις κόρες του Λωτ αλλά όχι ακόμη παντρεμένοι με αυτές) υποδηλώνεται από το εβραϊκό κείμενο, το οποίο αφήνει περιθώρια για την απόδοση: “Οι γαμπροί του [Λωτ] που θα έπαιρναν [ή αλλιώς σκόπευαν να πάρουν] τις κόρες του”.—Γε 19:14, Ro· ΜΝΚ· ΒΑΜ· παράβαλε JB· Mo· RS· ΜΠΚ.

Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, ο αντίστοιχος όρος είναι πενθερός (Ιωα 18:13), και για το θηλυκό γένος, πενθερά.—Ματ 8:14· 10:35· Μαρ 1:30· Λου 4:38· 12:53· βλέπε ΝΥΦΗ.

ΠΕΙΝΑ

Επιτακτική ανάγκη για τροφή· λιμός, μεγάλη έλλειψη τροφίμων· επίσης, έλλειψη ακρόασης των λόγων του Ιεχωβά, δηλαδή πνευματική πείνα. (Αμ 8:11) Η πείνα είναι μια από τις πληγές που θα έρθουν πάνω στη συμβολική Βαβυλώνα τη Μεγάλη.—Απ 18:8.

Αιτίες και Συνέπειες της Πείνας. Μερικές από τις συνηθισμένες αιτίες της πείνας στους Βιβλικούς χρόνους ήταν η ξηρασία, οι καταστροφικές χαλαζοθύελλες (Εξ 9:23-25), τα βλαβερά έντομα, το ανεμόκαμα, η μυκητίαση των καλλιεργειών, καθώς και ο πόλεμος. (Αμ 4:7-10· Αγγ 2:17) Οι ακρίδες, που μερικές φορές εμφανίζονταν κατά τεράστιες ορδές, ήταν ιδιαίτερα καταστροφικές για τις καλλιέργειες. (Εξ 10:15) Ενίοτε το πρόβλημα δεν ήταν η ανομβρία, αλλά η άκαιρη βροχή, όπως κατά το θερισμό του σιταριού ή του κριθαριού.—Παράβαλε Λευ 26:4· 1Σα 12:17, 18.

Η προσωρινή πείνα αποτελεί φυσιολογικό αίσθημα, αλλά η παρατεταμένη, όπως αυτή που προκαλείται σε περίπτωση λιμού, είναι πολύ επιβλαβής για τη διανοητική και τη σωματική υγεία. Επέρχεται χαρακτηριστικός λήθαργος, νέκρωση των συναισθημάτων και αποχαύνωση. Η διάνοια κυριαρχείται από την επιθυμία για τροφή. (Παράβαλε Εξ 16:3.) Οι ηθικές αναστολές καταρρέουν. (Παράβαλε Ησ 8:21.) Η ασιτία μπορεί να προκαλέσει αποκτήνωση και να οδηγήσει σε κλοπή, φόνο, ακόμη και κανιβαλισμό. Ο λιμός ακολουθείται συνήθως από αρρώστιες και επιδημίες λόγω της εξασθένησης των λιμοκτονούντων.—Παράβαλε Δευ 32:24.

Πείνες στην Αρχαιότητα. Η πρώτη ιστορικά καταγραμμένη πείνα είναι εκείνη που ανάγκασε τον Άβραμ (Αβραάμ) να φύγει από τη Χαναάν και να παροικήσει στην Αίγυπτο. (Γε 12:10) Στις ημέρες του Ισαάκ έγινε άλλη μια πείνα, αλλά ο Ιεχωβά τού είπε να μην πάει στην Αίγυπτο. (Γε 26:1, 2) Είναι προφανές ότι η εφταετής πείνα που έπληξε την Αίγυπτο ενόσω ο Ιωσήφ ήταν πρωθυπουργός και διαχειριστής τροφίμων ξεπέρασε κατά πολύ τα σύνορα της χώρας, διότι «άνθρωποι από όλη τη γη έρχονταν στην Αίγυπτο να αγοράσουν τρόφιμα από τον Ιωσήφ».—Γε 41:54-57.

Μολονότι οι αιγυπτιακές επιγραφές αποφεύγουν επισταμένα κάθε μνεία για την παραμονή του Ισραήλ στην Αίγυπτο, διάφορα αρχαία αιγυπτιακά κείμενα μιλούν για περιόδους πείνας λόγω ανεπαρκούς ανόδου της στάθμης του Νείλου Ποταμού. Κάποιο κείμενο αναφέρεται σε μια εφταετή περίοδο κατά την οποία η στάθμη του Νείλου δεν ανέβαινε αρκετά, καθώς και στην επακόλουθη πείνα. Σύμφωνα με την αφήγηση, όταν επήλθε ανακούφιση από την πείνα, παραχωρήθηκαν στο ιερατείο ορισμένα τμήματα γης. Μολονότι εγείρεται το ερώτημα αν το κείμενο αυτό αποτελεί «μεταγενέστερο πλαστογράφημα των ιερέων, οι οποίοι ήθελαν να δικαιολογήσουν την αξίωσή τους για εδαφικά προνόμια», τουλάχιστον διακρίνουμε τον απόηχο μιας παράδοσης για εφταετή περίοδο ανέχειας.—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή (Ancient Near Eastern Texts), επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 31.

Προτού οι Ισραηλίτες μπουν στην Υποσχεμένη Γη, ο Ιεχωβά, μέσω του Μωυσή, τους διαβεβαίωσε ότι θα είχαν άφθονη τροφή αν συνέχιζαν να Τον υπηρετούν με πιστότητα. (Δευ 28:11, 12) Ωστόσο, αν ο Ισραήλ αποδεικνυόταν άπιστος, μια από τις φοβερές συνέπειες που θα υφίστατο θα ήταν και η πείνα. (Δευ 28:23, 38-42) Η πείνα στις ημέρες των Κριτών ώθησε το σύζυγο της Ναομί, τον Ελιμέλεχ από τη Βηθλεέμ, να κατοικήσει ως πάροικος στον Μωάβ μαζί με την οικογένειά του. (Ρθ 1:1, 2) Ο Ιεχωβά επέφερε τρία χρόνια πείνας στη γη του Ισραήλ την εποχή του Δαβίδ λόγω της ενοχής αίματος που βάραινε τον οίκο του Σαούλ σε σχέση με τους Γαβαωνίτες. (2Σα 21:1-6) Ξηρασία τριάμισι ετών, που προκάλεσε μεγάλη πείνα, έπληξε τον άπιστο Ισραήλ ως απάντηση στην προσευχή του Ηλία. (Ιακ 5:17· 1Βα 17) Στις ημέρες του Ελισαιέ, εκτός από περιστασιακές περιόδους πείνας, προκλήθηκε πείνα και λόγω της πολιορκίας της Σαμάρειας από τους Συρίους, στη διάρκεια της οποίας αναφέρθηκε μία περίπτωση κανιβαλισμού.—2Βα 4:38· 8:1· 6:24-29.

Μολονότι οι προφήτες του Θεού προειδοποιούσαν ότι η αποστασία θα έφερνε θάνατο από πείνα, επιδημία και σπαθί, οι άπιστοι κάτοικοι του Ιούδα προτιμούσαν να ακούν τους ψευδοπροφήτες τους, οι οποίοι τους διαβεβαίωναν ότι δεν θα ερχόταν τέτοια συμφορά. (Ιερ 14:11-18· Ιεζ 5:12-17) Εντούτοις, τα λόγια των προφητών του Θεού αποδείχτηκαν αληθινά. Τόσο μεγάλη ήταν η πείνα στην Ιερουσαλήμ κατά την πολιορκία της από τους Βαβυλωνίους (609-607 Π.Κ.Χ.) ώστε κάποιες γυναίκες έβρασαν και έφαγαν τα ίδια τους τα παιδιά.—Θρ 4:1-10· 5:10· 2Βα 25:1-3· Ιερ 52:4-6· παράβαλε Δευ 28:51-53.

Μέσω του προφήτη Ιωήλ, ο Ιεχωβά προειδοποίησε τον Ισραήλ ότι θα υφίσταντο μια τρομερή πληγή εντόμων η οποία θα ερήμωνε τη γη και θα προκαλούσε μεγάλη πείνα πριν από την έλευση της “ημέρας του Ιεχωβά”.—Ιωλ 1.

Αιώνες αργότερα, ο Ιησούς προείπε ότι οι πείνες θα συγκαταλέγονταν στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της τελικής περιόδου «του συστήματος πραγμάτων». (Ματ 24:3, 7· παράβαλε Απ 6:5, 6.) Όπως προαναγγέλθηκε από τον Άγαβο, έναν Χριστιανό προφήτη, έγινε όντως μεγάλη πείνα τον καιρό του Αυτοκράτορα Κλαύδιου (41-54 Κ.Χ.). (Πρ 11:28) Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 42 Κ.Χ., σφοδρή πείνα είχε πλήξει την Αίγυπτο, όπου κατοικούσαν πολλοί Ιουδαίοι. Τέλος, επήλθε «μεγάλη ανάγκη» στην Ιουδαία και στην Ιερουσαλήμ όταν τα ρωμαϊκά στρατεύματα υπό τον στρατηγό Τίτο πολιόρκησαν την Ιερουσαλήμ και τελικά την κατέστρεψαν το 70 Κ.Χ. (Λου 21:23) Ο Ιώσηπος αφηγείται τις τρομερές συνθήκες λιμοκτονίας που επικρατούσαν στην πόλη, όπου ο λαός αναγκάστηκε να τρώει δέρματα, κοτσάνια και ξερά χόρτα, ενώ σε μία περίπτωση, κάποια μητέρα έψησε και έφαγε τον ίδιο της το γιο. (Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, ΣΤ΄, 193-213 [iii, 3, 4]) Ωστόσο, όταν ο Ιησούς προείπε τέτοιες πείνες, έδειξε ότι είχε κατά νου, όχι μόνο γεγονότα που θα προηγούνταν της καταστροφής της Ιερουσαλήμ, αλλά επίσης το τι επρόκειτο να συμβεί όταν θα ερχόταν ο καιρός να επιστρέψει ο Γιος του ανθρώπου με τη δόξα της Βασιλείας του.—Λου 21:11, 27, 31· παράβαλε Απ 6:5, 6.

Απαλλαγή από την Πείνα. Ο Χριστός Ιησούς διαβεβαιώνει ότι ο Θεός θα απαντήσει στην προσευχή των πιστών υπηρετών του για το καθημερινό τους ψωμί και ότι εκείνοι που θέτουν τη Βασιλεία του Θεού στην πρώτη θέση θα τύχουν φροντίδας. (Ματ 6:11, 33· παράβαλε Ψλ 33:19· 37:19, 25.) Εντούτοις, ο Ιησούς έδειξε ότι, λόγω εναντίωσης και διωγμού, οι υπηρέτες του μπορεί να υπέφεραν ενίοτε από πείνα. (Ματ 25:35, 37, 40) Μάλιστα ο απόστολος Παύλος είπε ότι υπέφερε πολλές φορές τόσο από πείνα όσο και από δίψα ενόσω επιτελούσε τη διακονία υπό δύσκολες συνθήκες. (1Κο 4:11-13· 2Κο 11:27· Φλπ 4:12) Εξέφρασε, όμως, την πεποίθηση ότι η φυσική πείνα δεν μπορούσε σε καμιά περίπτωση να χωρίσει τους πιστούς υπηρέτες του Θεού από την ενισχυτική δύναμη της αγάπης Του.—Ρω 8:35, 38, 39· αντιπαράβαλε Λου 6:25.

Όσοι αισθάνονται κατάλληλη πείνα και δίψα για τη δικαιοσύνη και την αλήθεια θα είναι πάντοτε χορτάτοι από πνευματική άποψη. (Ματ 5:6· Ιωα 6:35) Σε αυτούς περιλαμβάνονται και τα μέλη του “μεγάλου πλήθους” που έχουν την ελπίδα να επιζήσουν από «τη μεγάλη θλίψη» και για τα οποία είναι γραμμένο ότι «δεν θα πεινάσουν πια ούτε θα διψάσουν πια». (Απ 7:9, 13-17) Υπό τη διακυβέρνηση δε της Βασιλείας του Θεού, θα υπάρχει παράλληλα και αφθονία τροφής έτσι ώστε να ικανοποιείται η φυσική πείνα όλης της ανθρωπότητας.—Ψλ 72:16· Ησ 25:6.

ΠΕΙΣΜΑ

Οι λέξεις της πρωτότυπης γλώσσας οι οποίες μεταδίδουν την ιδέα του πείσματος αναφέρονται βασικά στη σκληρότητα ή στη δύναμη, ιδιαίτερα με κακή έννοια. Το πείσμα περιλαμβάνει συνήθως εσκεμμένη άρνηση για συμμόρφωση με το θέλημα ή τις εντολές του Θεού. (Ψλ 78:8· 81:12· Ησ 1:23· 65:2· Ιερ 3:17· 5:23· 7:23-26· 11:8· 18:12· Ωσ 4:16· Πρ 7:51) Στις Γραφές τονίζεται επανειλημμένα ότι όσοι εμμένουν σε πείσμονα πορεία πλήττονται από συμφορά. (Δευ 29:19, 20· Νε 9:29, 30· Παρ 28:14· Ησ 30:1· Ιερ 6:28-30· 9:13-16· 13:10· 16:12, 13· Δα 5:20· Ωσ 9:15· Ζαχ 7:12· Ρω 2:5) Για παράδειγμα, ο νόμος του Θεού προς τον Ισραήλ όριζε ότι ο πεισματάρης και στασιαστικός γιος έπρεπε να θανατώνεται με λιθοβολισμό.—Δευ 21:18, 20.

Ο Ιεχωβά Θεός, στην πολιτεία του με το ανθρώπινο γένος, άσκησε υπομονή επιτρέποντας σε άτομα και έθνη άξια θανάτου να συνεχίσουν να υπάρχουν. (Γε 15:16· 2Πε 3:9) Ενώ μερικοί ανταποκρίθηκαν ευνοϊκά ενεργώντας έτσι ώστε να ελεηθούν (Ιη 2:8-14· 6:22, 23· 9:3-15), άλλοι σκληρύνθηκαν ακόμη περισσότερο εναντίον του Ιεχωβά και του λαού του. (Δευ 2:30-33· Ιη 11:19, 20) Επειδή ο Ιεχωβά δεν εμποδίζει τους ανθρώπους να πεισμώσουν, λέγεται ότι τους “αφήνει να γίνουν ισχυρογνώμονες” ή ότι “κάνει τις καρδιές τους σκληρές”. Όταν τελικά εκτελεί εκδίκηση ενάντια στους πεισματάρηδες, καταδεικνύεται η μεγάλη δύναμή του και διακηρύττεται το όνομά του.—Παράβαλε Εξ 4:21· Ιωα 12:40· Ρω 9:14-18.

Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος ενέργειας του Θεού σε σχέση με τον Φαραώ ο οποίος αρνούνταν να αφήσει τους Ισραηλίτες να φύγουν από την Αίγυπτο. Ο Ιεχωβά επέφερε στη γη της Αιγύπτου δέκα ερημωτικές πληγές. Κάθε φορά που ο Φαραώ σκλήραινε την καρδιά του μόλις τελείωνε η πληγή, ο Ιεχωβά χρησιμοποιούσε αυτή την ευκαιρία για να καταδείξει τη μεγάλη δύναμή του ακόμη περισσότερο με άλλα θαύματα. (Εξ 7:3-5, 14–11:10) Ως εκ τούτου, μερικοί Αιγύπτιοι συνειδητοποίησαν ότι ο Ιεχωβά είναι Θεός στον οποίο πρέπει κανείς να υπακούει. Για παράδειγμα, όταν εξαγγέλθηκε η έβδομη πληγή, ακόμη και μερικοί από τους υπηρέτες του Φαραώ φρόντισαν να είναι προστατευμένοι οι δούλοι και τα ζωντανά τους προτού αρχίσει η καταστροφική χαλαζοθύελλα. (Εξ 9:20, 21) Όταν τελικά ο Φαραώ, αφού ελευθέρωσε τους Ισραηλίτες, έκανε και πάλι την καρδιά του ισχυρογνώμονα και συγκέντρωσε τις δυνάμεις του για να τους εκδικηθεί (Εξ 14:8, 9· 15:9), ο Ιεχωβά κατέστρεψε αυτόν και το στρατό του στην Ερυθρά Θάλασσα. (Εξ 14:27, 28· Ψλ 136:15) Χρόνια αργότερα, το όνομα του Θεού διακηρυσσόταν ανάμεσα στα έθνη καθώς αυτά μιλούσαν για ό,τι είχε κάνει ο Ιεχωβά στους Αιγυπτίους λόγω του πείσματός τους.—Εξ 18:10, 11· Ιη 2:10, 11· 9:9· 1Σα 6:6.

Εφόσον ο Ιεχωβά προειδοποιεί για την κρίση που επιφέρει ενάντια στους πεισματάρηδες, η εκτέλεση αυτής της κρίσης δεν μπορεί να αποδοθεί σε άλλα αίτια ή σε διαφορετική πηγή. Μέσω του προφήτη Ησαΐα, ο Ιεχωβά είπε στους ισχυρογνώμονες Ισραηλίτες: «Επειδή γνωρίζω ότι είσαι σκληρός και ότι ο τράχηλός σου είναι σιδερένιος τένοντας και το μέτωπό σου χάλκινο, γι’ αυτό σου τα έλεγα από εκείνον τον καιρό. Πριν μπορέσει να γίνει αυτό, σε έκανα να το ακούσεις, για να μην πεις: “Το είδωλό μου τα έκανε αυτά, και η γλυπτή μου εικόνα και η χυτή μου εικόνα τα διέταξαν”».—Ησ 48:4, 5· παράβαλε Ιερ 44:16-23.

ΠΕΛΑΡΓΟΣ

[εβρ., χασιδάχ].

Η ονομασία αυτού του πουλιού είναι το θηλυκό γένος της εβραϊκής λέξης η οποία αποδίδεται «όσιος· αυτός που εκδηλώνει στοργική καλοσύνη». (Παράβαλε 1Σα 2:9· Ψλ 18:25, υποσ.) Αυτή η περιγραφή ταιριάζει πολύ στον πελαργό, ο οποίος φημίζεται για την τρυφερότητα με την οποία φροντίζει τα μικρά του και για την πιστότητά του στον ισόβιο σύντροφό του.

Ο πελαργός είναι μεγάλο καλοβατικό πουλί που μοιάζει με την ίβιδα και τον ερωδιό. Ο λευκοπελαργός (πελαργός ο κοινός [Ciconia ciconia]) έχει λευκό φτέρωμα με μόνη εξαίρεση τα ερετικά φτερά του, που είναι γυαλιστερά μαύρα. Ο ενήλικος πελαργός μπορεί να έχει ύψος μέχρι και 1,2 μ., ενώ το μήκος του σώματός του είναι σχεδόν 1,2 μ. και το εντυπωσιακό άνοιγμα των φτερών του μπορεί να φτάνει και τα 2 μ. Ο πελαργός βυθίζει μέσα στη λάσπη το μακρύ, κόκκινο ράμφος του, που είναι πλατύ στη βάση και αιχμηρό στην άκρη, για να βρει βατράχους, ψάρια ή μικρά ερπετά. Εκτός από μικρά υδρόβια πλάσματα, τρέφεται και με ακρίδες, μπορεί δε να καταφύγει και σε θνησιμαία και απορρίμματα. Ο πελαργός περιλαμβανόταν στον κατάλογο με τα ακάθαρτα πλάσματα τα οποία, σύμφωνα με τη διαθήκη του Νόμου, απαγορευόταν να τρώνε οι Ισραηλίτες.—Λευ 11:19· Δευ 14:18.

Επιτιμώντας τον αποστατικό λαό του Ιούδα, ο οποίος δεν διέκρινε τον καιρό της κρίσης του Ιεχωβά, ο προφήτης Ιερεμίας έστρεψε την προσοχή τους στον πελαργό και σε άλλα πουλιά που “γνωρίζουν καλά τους προσδιορισμένους καιρούς τους”. (Ιερ 8:7) Ο πελαργός μεταναστεύει τακτικά διαμέσου της Παλαιστίνης και της Συρίας από τη χειμερινή του κατοικία στην Αφρική, εμφανιζόμενος κατά μεγάλα σμήνη τον Μάρτιο και τον Απρίλιο. Από τα δύο είδη πελαργών που μπορούν να βρεθούν στο Ισραήλ, τον λευκοπελαργό και τον μαυροπελαργό (πελαργός ο μέλας [Ciconia nigra]), το πρώτο παραμένει μόνο περιστασιακά για να αναπαραχθεί σε αυτή την περιοχή, και συνήθως φτιάχνει τη φωλιά του σε δέντρα αλλά και σε οικοδομήματα. Ο μαυροπελαργός, που ονομάζεται έτσι επειδή το κεφάλι, ο λαιμός και η ράχη του έχουν μαύρο χρώμα, είναι πιο συνηθισμένος στις κοιλάδες της Χούλα και της Μπετ Σεάν, και αναζητάει δέντρα—όταν υπάρχουν—για να φτιάξει τη φωλιά του. Ο ψαλμωδός αναφέρει ότι οι πελαργοί φτιάχνουν φωλιές στις ψηλές αρκεύθους.—Ψλ 104:17.

Αντιδιαστέλλοντας τη στρουθοκάμηλο, που δεν πετάει, με τον πελαργό που πετάει ψηλά, ο Ιεχωβά ρώτησε τον Ιώβ: «Μήπως φτεροκοπάει χαρούμενα η στρουθοκάμηλος; Ή μήπως έχει τα φτερά και το φτέρωμα του πελαργού;» (Ιωβ 39:13) Οι φτερούγες του πελαργού έχουν μεγάλο πλάτος και ισχύ—τα δευτερεύοντα και τα τριτεύοντα φτερά έχουν σχεδόν το ίδιο μήκος με τα πρωτεύοντα, πράγμα που προσδίδει στη φτερούγα τεράστια επιφάνεια και δίνει στον πελαργό τη δυνατότητα να πετάει ψηλά και για παρατεταμένα διαστήματα. Ο πελαργός που αερολισθαίνει με τις ισχυρές του φτερούγες, έχοντας το λαιμό του προτεταμένο και τα μακριά του πόδια τεντωμένα προς τα πίσω, αποτελεί επιβλητικό θέαμα. Οι δύο γυναίκες που εμφανίζονται στο όραμα του Ζαχαρία (Ζαχ 5:6-11) να μεταφέρουν ένα εφά το οποίο περιέχει μια γυναίκα ονόματι «Πονηρία» λέγεται ότι είναι εφοδιασμένες με «φτερούγες σαν τις φτερούγες του πελαργού». Η φράση «άνεμος ήταν στις φτερούγες τους» (εδ. 9) ταιριάζει, επίσης, με τον ορμητικό ήχο που παράγει ο αέρας όταν περνάει μέσα από τα φτερά του πελαργού. Την ώρα της πτήσης, τα πρωτεύοντα ερετικά φτερά εκτείνονται σαν δάχτυλα δημιουργώντας σχισμές στο άκρο της φτερούγας, πράγμα που κάνει εφικτό τον έλεγχο της ροής του αέρα πάνω από τη φτερούγα και βελτιώνει την ανυψωτική της δύναμη.

ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ

[εβρ., κα’άθ].

Οι μεταφραστές της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα και της λατινικής Βουλγάτας απέδωσαν την εβραϊκή λέξη κα’άθ “πελεκάνος”. Αυτό το πουλί περιλαμβάνεται στον κατάλογο με τα πουλιά που ορίζονταν ως “ακάθαρτα” σύμφωνα με το Μωσαϊκό Νόμο.—Λευ 11:13, 18· Δευ 14:11, 12, 17.

Ο πελεκάνος είναι ένα από τα μεγαλύτερα ιπτάμενα πουλιά, με μήκος που ξεπερνάει το 1,5 μ. και με εντυπωσιακό άνοιγμα φτερών που φτάνει τα 2,5 μ. ή περισσότερο. Το κιτρινωπό ράμφος του είναι μακρύ και αγκιστροειδές, και ο μεγάλος διασταλτός σάκος που βρίσκεται κάτω από αυτό σπανίως διακρίνεται όταν είναι άδειος. Μολονότι οι πελεκάνοι είναι δυσκίνητοι στο έδαφος, η πτήση τους χαρακτηρίζεται από μεγάλη αντοχή και χάρη, και είναι γνωστές οι περιπτώσεις πελεκάνων των οποίων οι φωλιές απείχαν μέχρι και 100 χλμ. από τα μέρη όπου ψάρευαν. Είναι εξαιρετικά επιδέξιοι στο ψάρεμα, και τα πόδια τους, που διαθέτουν νηκτική μεμβράνη, τους δίνουν τη δυνατότητα να ελίσσονται ταχύτατα μέσα στο νερό.

Όταν ο πελεκάνος χορτάσει από τροφή, συνήθως πετάει μακριά, σε ένα μοναχικό μέρος, όπου παίρνει μια μελαγχολική στάση, με το κεφάλι του βυθισμένο στους ώμους, και μένει εντελώς ακίνητος, ώστε από κάποια απόσταση μπορεί να νομίσει κανείς ότι πρόκειται για άσπρη πέτρα. Μένει σε αυτή τη στάση επί ώρες κάθε φορά, πράγμα που τον καθιστά κατάλληλο σύμβολο της μελαγχολικής απραξίας στην οποία αναφέρεται ο ψαλμωδός όταν περιγράφει παραστατικά τη βαθιά λύπη του: «Μοιάζω με τον πελεκάνο της ερημιάς». (Ψλ 102:6) Εδώ η λέξη “ερημιά” δεν υπονοεί κατ’ ανάγκην την έρημο, αλλά απλώς μια περιοχή που βρίσκεται μακριά από τις ανθρώπινες κατοικίες, ίσως κάποιο έλος. Στη διάρκεια ορισμένων εποχών, στα έλη του βόρειου τμήματος της Κοιλάδας του Ιορδάνη συναντώνται πελεκάνοι ακόμη και σήμερα. Στο Ισραήλ υπάρχουν τρεις ποικιλίες πελεκάνων. Η πιο κοινή είναι ο ροδοπελεκάνος (πελεκάνος ο ονοκρόταλος [Pelecanus onocrotalus]), ενώ ο αργυροπελεκάνος (πελεκάνος ο ουλόθριξ [Pelecanus crispus]) και ο πελεκάνος με τη ροζ ράχη (πελεκάνος ο πυρρόχρους [Pelecanus rufescens]) συναντώνται σπανιότερα.

Ο πελεκάνος προτιμάει ιδιαίτερα τα ακαλλιέργητα μέρη, όπου δεν ενοχλείται από τον άνθρωπο. Εκεί φωλιάζει, εκκολάπτει τα μικρά του και αποσύρεται μετά το ψάρεμα. Επειδή αγαπάει τα μοναχικά, έρημα μέρη, αυτό το πουλί χρησιμοποιείται στην Αγία Γραφή ως σύμβολο της πλήρους ερήμωσης. Αναφερόμενος συμβολικά στην επικείμενη ερήμωση του Εδώμ, ο Ησαΐας προείπε ότι ο πελεκάνος θα γινόταν κάτοχος αυτής της γης. (Ησ 34:11) Ο Σοφονίας προφήτευσε ότι πελεκάνοι θα κατοικούσαν ανάμεσα στα κιονόκρανα της Νινευή, πράγμα που υποδήλωνε ολοκληρωτική καταστροφή και απουσία ανθρώπων.—Σοφ 2:13, 14.

ΠΕΛΕΚΥΣ

Βλέπε ΤΣΕΚΟΥΡΙ, ΠΕΛΕΚΥΣ.

ΠΕΛΩΡΙΟ ΔΕΝΤΡΟ

Βλέπε ΜΕΓΑΛΟ ΔΕΝΤΡΟ, ΠΕΛΩΡΙΟ ΔΕΝΤΡΟ.

ΠΕΝΑ

Όργανο που χρησιμοποιείται για γραφή με μελάνι ή παρόμοιο υγρό. Όταν οι αρχαίοι έγραφαν σε πηλό, κερί ή μαλακό μέταλλο, χρησιμοποιούσαν τη γραφίδα (βλέπε ΓΡΑΦΙΔΑ), αλλά όταν έγραφαν σε περγαμηνή ή πάπυρο, χρησιμοποιούσαν πένα και μελάνι. (3Ιω 13· 2Ιω 12) Η λέξη κάλαμος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, η οποία μεταφράζεται «πένα», αναφέρεται στο φυτό καλάμι και μπορεί να αποδοθεί κατά κυριολεξία «γραφικό καλάμι». Μεταξύ των αρχαίων Αιγυπτίων, η καλαμένια πένα διέθετε ευθύ άκρο σε σχήμα σμίλης, το οποίο ήταν κομμένο ή ξεφτισμένο με τέτοιον τρόπο ώστε να λειτουργεί σαν πινέλο. Για να επιτύχουν την ξήρανση και τη σκλήρυνση των καλαμιών, πιθανόν να τα άφηναν κάτω από σωρούς κοπριάς επί αρκετούς μήνες, τακτική που εφαρμοζόταν και στα πρόσφατα χρόνια. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν καλαμένια πένα με σκισμένη αιχμή, σαν την αιχμή που είχαν οι μεταγενέστερες πένες φτερού, ακόμη και οι σύγχρονες πένες.

ΠΕΝΘΟΣ

Το πένθος στους λαούς της Ανατολής συνοδευόταν συνήθως από έντονη εξωτερίκευση της λύπης, κάτι που αντανακλάται στις Βιβλικές αφηγήσεις σχετικά με περιόδους πένθους. Ένα ολόκληρο βιβλίο της Γραφής, οι Θρήνοι, αποτελεί έκφραση πένθους για την κατάληξη της Ιερουσαλήμ.

Αιτίες Πένθους. Οι άνθρωποι πενθούσαν για να εκδηλώσουν μετάνοια (Νε 9:1, 2· Ιων 3:5-9) ή εξαιτίας επαπειλούμενης συμφοράς (Εσθ 4:3· Ιερ 6:26· Αμ 5:16, 17) ή κάποιας υφιστάμενης ολέθριας κατάστασης (Ιωλ 1:5-14). Η κοινότερη αιτία πένθους ήταν, βεβαίως, ο θάνατος. Ο θάνατος ενός μέλους της άμεσης οικογένειας έδινε το έναυσμα για περίοδο πένθους (Γε 23:2· 27:41· 37:33-35), ενώ ο θάνατος του γονέα ή του μοναχογιού περιγράφεται ως κατάσταση που προκαλούσε βαθύτατη λύπη. (Ψλ 35:14· Αμ 8:10· Ζαχ 12:10) Ο θάνατος ενός εθνικού ηγέτη σηματοδοτούσε περιόδους πένθους διάρκειας 7 ως 30 ημερών. (Αρ 20:29· Δευ 34:8· 1Σα 31:8, 12, 13) Οι Αιγύπτιοι έκλαιγαν για το θάνατο του πατέρα του Ιωσήφ, του Ιακώβ, 70 ημέρες, ενώ ακολούθησε επιπρόσθετη 7ήμερη περίοδος τελετών πένθους στη Χαναάν.—Γε 50:3-11.

Εκδηλώσεις Λύπης. Οι άνθρωποι εκδήλωναν το πένθος τους με φωνές και κλάματα, καθώς επίσης με παραμόρφωση της εμφάνισης, με νηστείες ή άλλου είδους αποχή από τις φυσιολογικές δραστηριότητες. Εκτός του ότι έκλαιγαν, μπορεί επίσης να θρηνούσαν ή να έβγαζαν δυνατές και πικρές κραυγές (2Σα 1:11, 12· Εσθ 4:1), να χτυπούσαν το στήθος τους (Ησ 32:11, 12· Να 2:7· Λου 8:52), πολλές φορές να έσκιζαν τα ενδύματά τους (Κρ 11:35· 2Βα 22:11, 19), να έριχναν χώμα ή στάχτες πάνω στο κεφάλι τους και να φορούσαν σάκο (2Σα 13:19· 2Βα 6:30· Ιωβ 2:11, 12), να έβγαζαν τα σανδάλια τους και να κάλυπταν το κεφάλι ή το πρόσωπό τους (2Σα 15:30· 19:4), να ξερίζωναν ή να έκοβαν τα μαλλιά τους και να ξύριζαν τη γενειάδα τους (Ιωβ 1:20· Εσδ 9:3· Ιερ 41:5), ενώ ορισμένοι, ακολουθώντας ειδωλολατρικά έθιμα, έκαναν τομές στο σώμα τους (Ιερ 16:6· 47:5). Παράλληλα με τη νηστεία, μπορεί κάποιος να μην αλειβόταν με λάδι ή να μην έπλενε τα ενδύματά του (2Σα 14:2· 19:24· Δα 10:2, 3), και μερικές φορές μπορεί να καθόταν στο έδαφος ή μέσα σε στάχτες.—2Σα 13:31· Ιωβ 2:8· Ησ 3:26.

Ενίοτε συνέθεταν μελαγχολικές ελεγείες ως πένθιμα τραγούδια. (2Σα 1:17-27· 3:33, 34· 2Χρ 35:25) Ένα συγκεκριμένο είδος τραγουδιού ήταν το σιγκαγιών, εβραϊκός όρος που εμφανίζεται στην επιγραφή του 7ου Ψαλμού, ενώ ένας συγγενικός τύπος του συναντάται στο εδάφιο Αββακούμ 3:1. Επρόκειτο για σύνθεση υπό τη μορφή θρηνωδίας, η δε λέξη φαίνεται να υποδηλώνει ένα άκρως αισθαντικό τραγούδι με γρήγορες εναλλαγές ρυθμού. Ας σημειωθεί ότι και στις δύο αυτές αναφορές (Ψλ 7· Αββ 3:2-19) συνυπάρχουν το στοιχείο του κινδύνου, έντονες εκκλήσεις ή συναισθηματικά ξεσπάσματα και ακολούθως η χαρά σε σχέση με τον Ιεχωβά.

Μερικές φορές, προσλαμβάνονταν στις κηδείες επαγγελματίες θρηνωδοί, ενώ μουσικοί έπαιζαν πένθιμους σκοπούς. (Ιερ 9:17, 18· Ματ 9:23) Τα μικρά παιδιά που έπαιζαν στις αγορές τον καιρό της επίγειας διακονίας του Ιησού μιμούνταν αυτά τα άτομα. (Ματ 11:16, 17) Η φλογέρα ή ο αυλός ήταν το όργανο που προτιμούσαν για τις θρηνωδίες.—Ιερ 48:36· Ματ 9:23· βλέπε το σύγγραμμα του Ιώσηπου Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Γ΄, 437 (ix, 5).

Ύστερα από την ταφή, οι γυναίκες είχαν τη συνήθεια να επισκέπτονται τον τάφο για να κλάψουν και να πενθήσουν. (Ιωα 11:31) Φαίνεται ότι κατά την περίοδο του πένθους παρέθεταν επικήδειο γεύμα, το οποίο ενίοτε ίσως έπαιρνε τη μορφή ειδικού συμποσίου.—Ωσ 9:4· Ιερ 16:5, 7.

Απαγορεύσεις Όσον Αφορά το Πένθος. Σε κάποιες περιπτώσεις ο λαός του Θεού, είτε σε συλλογική είτε σε ατομική βάση, έλαβε την οδηγία να μην πενθήσει για το θάνατο ορισμένων ατόμων, λόγου χάρη κάποιων που είχαν καταδικαστεί για αδικοπραγία. (Λευ 10:1, 2, 6) Ο προφήτης Ιεζεκιήλ διατάχθηκε να αποφύγει οποιαδήποτε σημεία πένθους για την εκλιπούσα σύζυγό του, προμηνύοντας έτσι ότι οι Ισραηλίτες που ήταν μαζί του στη Βαβυλώνα θα έμεναν τόσο κατάπληκτοι ώστε δεν θα πενθούσαν για τη θεϊκή εκτέλεση κρίσης εναντίον της Ιερουσαλήμ λόγω της απιστίας της. (Ιεζ 24:15-24) Ο Ιερεμίας έλαβε και αυτός κάπως παρόμοιες οδηγίες.—Ιερ 16:5-13.

Ορισμένα έθιμα πένθους ήταν απαγορευμένα υπό το Μωσαϊκό Νόμο, όπως η δημιουργία τομών στη σάρκα ή η πρόκληση “φαλακρότητας στα μέτωπα” (Λευ 19:28· Δευ 14:1) και η εσφαλμένη χρήση των δεκάτων σε σχέση με τους νεκρούς. (Δευ 26:12-14) Οι ιερείς μπορούσαν να πενθήσουν φανερά για ορισμένα μέλη της άμεσης οικογένειάς τους, πράγμα που όμως δεν επιτρεπόταν να κάνει ο αρχιερέας.—Λευ 21:1-6, 10-12.

Καιρός για Πένθος. Τα εδάφια Εκκλησιαστής 3:1, 4 δηλώνουν ότι υπάρχει «καιρός να κλαίει κανείς και καιρός να γελάει· καιρός να θρηνεί και καιρός να χοροπηδάει». Δεδομένης της θνήσκουσας κατάστασης όλης της ανθρωπότητας, αναφέρεται ότι η καρδιά των σοφών βρίσκεται «σε σπίτι πένθους» και όχι σε σπίτι συμποσίου. (Εκ 7:2, 4· παράβαλε Παρ 14:13.) Επομένως, ο σοφός αξιοποιεί την ευκαιρία που του δίνεται για να εκδηλώσει συμπόνια και να προσφέρει παρηγοριά και δεν αγνοεί μια τέτοια περίσταση προτιμώντας να αναζητάει απολαύσεις. Αυτό τον βοηθάει να θυμάται ότι και ο ίδιος είναι θνητός, καθώς επίσης να διατηρεί την κατάλληλη διάθεση καρδιάς απέναντι στον Δημιουργό του.

Στις Γραφές παρουσιάζονται καταστάσεις που δικαιολογημένα προκαλούν πένθος. Εκτός από το θάνατο αγαπημένων προσώπων (Γε 42:38· 44:31), οι απεχθείς και ατιμωτικές για τον Θεό συνήθειες της ψεύτικης θρησκείας αποτελούν αιτία για στεναγμούς και βογκητά (Ιεζ 9:4· παράβαλε 1Κο 5:2), είναι δε κατάλληλο να εκδηλώνει κανείς λύπη για τα σφάλματά του. (Ψλ 38:4, 6-10) Ο Ιεχωβά παροτρύνει όσους έχουν απομακρυνθεί από αυτόν: «Επιστρέψτε σε εμένα με όλη σας την καρδιά και με νηστεία και με κλάμα και με θρήνο. Και σκίστε την καρδιά σας και όχι τα ενδύματά σας». (Ιωλ 2:12, 13· παράβαλε Ιακ 4:8, 9.) Και αλλού επίσης δίνεται έμφαση, όχι στις εξωτερικές εκδηλώσεις θλίψης ή πένθους, αλλά στα εσωτερικά σκιρτήματα και στον πόνο της καρδιάς, που είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα της γνήσιας λύπης.—Ψλ 31:9, 10· Παρ 14:10· 15:13· Μαρ 14:72· Ιωα 16:6.

Ακόμη και ο Ιεχωβά λέει ότι νιώθει «λύπη στην καρδιά του». (Γε 6:6· παράβαλε Ησ 63:9.) Το άγιο πνεύμα του Θεού επίσης μπορεί να “λυπηθεί”. (Εφ 4:30) Εφόσον αυτό το πνεύμα επενεργεί στους υπηρέτες του Θεού ώστε να παράγουν καρπούς δικαιοσύνης (Γα 5:22-24), όσοι δεν εκτιμούν αυτή τη θεϊκή προμήθεια, όσοι αντιστέκονται στην επενέργεια του πνεύματος και όσοι πηγαίνουν αντίθετα προς την καθοδήγησή του στην πραγματικότητα το “λυπούν”.—Παράβαλε Ησ 63:10· 1Θε 5:19.

Ισορροπημένη Άποψη για το Πένθος. Τον καιρό της επίγειας διακονίας του Ιησού, οι άνθρωποι εξακολουθούσαν να πενθούν εξωτερικεύοντας έντονα τα συναισθήματά τους, και μάλιστα με θορυβώδη τρόπο. (Μαρ 5:38, 39) Μολονότι ο Ιησούς “στέναξε μέσα του” και έκλαψε σε αρκετές περιπτώσεις (Ιωα 11:33-35, 38· Λου 19:41· Μαρ 14:33, 34· Εβρ 5:7), πουθενά δεν αναφέρεται ότι εξωτερίκευσε τα συναισθήματά του με τους προαναφερθέντες κραυγαλέους τρόπους. (Παράβαλε Λου 23:27, 28.) Και οι μαθητές του εξωτερίκευαν τη λύπη και το πένθος τους. (Ματ 9:15· Ιωα 16:20-22· Πρ 8:2· 9:39· 20:37, 38· Φλπ 2:27) Ο Παύλος είπε ότι είχε «μεγάλη λύπη και ακατάπαυστο πόνο στην καρδιά» του για τους συγγενείς του κατά σάρκα που δεν είχαν γίνει πιστοί. (Ρω 9:2, 3) Φοβόταν ότι ίσως αναγκαζόταν να πενθήσει για κάποια μέλη της εκκλησίας της Κορίνθου που είχαν αμαρτήσει και δεν είχαν μετανοήσει ακόμη (2Κο 12:21), ανέφερε δε «κλαίγοντας» όσους είχαν παρεκκλίνει ώστε να περπατούν «ως εχθροί του ξύλου βασανισμού του Χριστού». (Φλπ 3:17-19) Έχοντας βαθιά και εγκάρδια ανησυχία για τη Χριστιανική εκκλησία (2Κο 2:1-4), ήταν στην κατάλληλη θέση να επισημαίνει σε άλλους την ανάγκη που υπήρχε να εκδηλώνουν κατανόηση και συμπόνια, “να κλαίνε με όσους κλαίνε”.—Ρω 12:15.

Ωστόσο, επειδή το πένθος και η λύπη οδηγούν σε εξάντληση (Ψλ 6:6, 7· Λου 22:45· Πρ 21:13· 2Κο 2:6, 7), η θλίψη των Χριστιανών εμφανίζεται πάντοτε να είναι μετριασμένη, ισορροπημένη, ακόμη δε και να επισκιάζεται από την ελπίδα και την ενισχυτική χαρά. (Ματ 5:4· 1Κο 7:29, 30· 2Κο 6:10· παράβαλε Νε 8:9-12.) Ακόμη και ο Βασιλιάς Δαβίδ, στη δική του εποχή, επέδειξε αναφορικά με το πένθος ισορροπημένη, λογική στάση, βασισμένη σε αρχές, και έτσι ενόσω το παιδί που συνελήφθη μέσω της μοιχικής σχέσης του με τη Βηθ-σαβεέ ήταν άρρωστο, εκείνος νήστευε και ξάπλωνε καταγής, εκζητώντας τον αληθινό Θεό για χάρη του παιδιού. Μόλις, όμως, πληροφορήθηκε το θάνατο του παιδιού, σηκώθηκε, πλύθηκε, αλείφτηκε με λάδι, άλλαξε ρούχα, προσευχήθηκε στον Ιεχωβά και ύστερα ζήτησε τροφή και άρχισε να τρώει. Εξηγώντας τις ενέργειές του στους έκπληκτους υπηρέτες του, δήλωσε: «Τώρα που πέθανε, γιατί να νηστεύω; Μήπως μπορώ να το ξαναφέρω πίσω; Εγώ θα πάω σε αυτό, αλλά αυτό δεν θα επιστρέψει σε εμένα». (2Σα 12:16, 19-23) Μεταγενέστερα, ωστόσο, χρειάστηκε να του μιλήσει ο Ιωάβ χωρίς περιστροφές για να τον βοηθήσει να ξεφύγει από την κατάσταση της βαθιάς λύπης στην οποία είχε περιέλθει λόγω του θανάτου του γιου του, του Αβεσσαλώμ.—2Σα 18:33· 19:1-8.

Μολονότι “όλη η δημιουργία στενάζει”, τα παθήματα του Χριστιανού είναι υποδεέστερα σε σχέση με την ένδοξη ελπίδα που βρίσκεται μπροστά του (Ρω 8:18-22· 1Πε 1:3-7), η δε υπόσχεση της ανάστασης του δίνει τη δύναμη να μη “λυπάται όπως και οι υπόλοιποι οι οποίοι δεν έχουν ελπίδα”.—1Θε 4:13, 14.

Το πένθος και η νηστεία χωρίς υπακοή στο λόγο του Ιεχωβά δεν αποφέρουν κανένα όφελος. (Ζαχ 7:2-7) Εντούτοις, «η λύπη με θεοσεβή τρόπο οδηγεί σε μετάνοια προς σωτηρία». Τέτοιου είδους λύπη προκύπτει όταν κάποιος θεωρεί την αδικοπραγία αμαρτία εναντίον του Θεού. Αυτή η λύπη τον υποκινεί να εκζητήσει τη συγχώρηση του Θεού και να μεταστραφεί από την εσφαλμένη πορεία του. «Η λύπη όμως του κόσμου παράγει θάνατο». Μολονότι κάποιος μπορεί να λυπάται για το ότι φανερώθηκε το σφάλμα του και ο ίδιος ζημιώθηκε, δεν επιθυμεί να λάβει τη συγχώρηση του Θεού. (2Κο 7:10, 11) Για παράδειγμα, τα δάκρυα που έχυσε ιδιοτελώς ο Ησαύ ελπίζοντας να επανακτήσει τα χαμένα του πρωτοτόκια δεν επηρέασαν τον Ισαάκ ή τον Θεό.—Εβρ 12:16, 17.

Μεταφορική και Προφητική Χρήση. Μεταφορικά, ακόμη και η γη παρουσιάζεται να πενθεί εξαιτίας της ερήμωσης που προκαλείται από στρατεύματα εισβολέων ή από κάποια πληγή. (Ιερ 4:27, 28· Ιωλ 1:10-12· αντιπαράβαλε Ψλ 96:11-13.) Όντας ερημωμένη, η γη θα γέμιζε ζιζάνια και θα παρουσίαζε παραμελημένη και αφρόντιστη όψη, όπως κάποιος που δεν έχει περιποιηθεί το πρόσωπο, τα μαλλιά ή τα ρούχα του ενόσω πενθεί. Παρόμοια, η γη που ερημώθηκε επειδή οι καλλιέργειές της καταστράφηκαν από κάποια πληγή αποτελεί πένθιμο θέαμα.

«Το σημείο του Γιου του ανθρώπου» και η αποκάλυψη του Χριστού θα κάνουν όλες τις φυλές της γης να «χτυπούν τον εαυτό τους θρηνώντας», ή αλλιώς «από λύπη». (Ματ 24:30· Απ 1:7) Προλέγεται ότι στη συμβολική “Βαβυλώνα τη Μεγάλη” θα έρθουν πληγές—θάνατος, πένθος και πείνα—«σε μία ημέρα», πράγμα που θα κάνει όσους ωφελούνταν από αυτήν να κλαίνε και να πενθούν. (Απ 18:2, 7-11, 17-19) Απεναντίας, η Νέα Ιερουσαλήμ φέρνει στη γη συνθήκες υπό τις οποίες τα δάκρυα, ο θάνατος, το πένθος, η κραυγή και ο πόνος παρέρχονται για πάντα.—Απ 21:2-4.

ΠΕΝΤΑΤΕΥΧΟΣ

Αυτή η λέξη (που σημαίνει «πέντε ρόλοι» ή «πενταπλός τόμος») προσδιορίζει τα πρώτα πέντε βιβλία της Αγίας Γραφής—τη Γένεση, την Έξοδο, το Λευιτικό, τους Αριθμούς και το Δευτερονόμιο.

Περιεχόμενα. Η Πεντάτευχος αποτελεί σπουδαιότατο τμήμα του γραπτού Λόγου του Θεού και παρέχει στερεό θεμέλιο πάνω στο οποίο βασίζονται πολλά από όσα ακολουθούν. Το πρώτο της βιβλίο, η Γένεση, μας δίνει τη θεόπνευστη αφήγηση της δημιουργίας και επίσης ακολουθεί την ιστορία του ανθρώπου από την Εδέμ ως το θάνατο του Ιωσήφ περιλαμβάνοντας μεγάλο μέρος της πατριαρχικής εποχής («στην αρχή» ως το 1657 Π.Κ.Χ.). Το δεύτερο βιβλίο, η Έξοδος, αρχίζει με το θάνατο του Ιωσήφ και μιλάει για τη γέννηση του Μωυσή σε περίοδο υποδούλωσης, για την απελευθέρωση του λαού του Θεού από τη δουλεία στην Αίγυπτο και για την εγκαινίαση της διαθήκης του Νόμου στο Σινά. Περιλαμβάνει λεπτομέρειες σχετικά με την κατασκευή του κεντρικού οικοδομήματος για λατρεία, δηλαδή της σκηνής της μαρτυρίας στην έρημο (ιστορικά γεγονότα από το 1657 ως το 1512 Π.Κ.Χ.). Το Λευιτικό, το τρίτο βιβλίο, το οποίο καλύπτει περίοδο μόνο ενός μηνός περίπου (1512 Π.Κ.Χ.), παρέχει ανεκτίμητες πληροφορίες αναφορικά με το Λευιτικό ιερατείο, τη χειροτόνηση και τα καθήκοντά του, καθώς επίσης νόμους και κανονισμούς που ρύθμιζαν την υποχρεωτική υποστήριξη της λατρείας του Ιεχωβά από μέρους της εκκλησίας. Το τέταρτο βιβλίο, οι Αριθμοί—όπως υποδηλώνεται και από το όνομά του—αναφέρεται στις απογραφές που έλαβαν χώρα γύρω στην έναρξη και στη λήξη της οδοιπορίας στην έρημο. Μας δίνει επίσης πολλές λεπτομέρειες σχετικά με τη 40χρονη περιπλάνηση (μέχρι το 1473 Π.Κ.Χ.) και περιλαμβάνει πολλούς νόμους που εντάσσονται στο πλαίσιο της εθνικής διαθήκης. Το τελευταίο βιβλίο, το Δευτερονόμιο, καλύπτει περίοδο περίπου δύο μηνών (1473 Π.Κ.Χ.). Εξηγεί τμήματα της διαθήκης του Νόμου και παρέχει πολλές διατάξεις απαραίτητες για τη νέα γενιά των Ισραηλιτών που βρίσκονταν στις Πεδιάδες του Μωάβ, έτοιμοι να εισβάλουν στην Υποσχεμένη Γη και να την καταλάβουν. Τα τελικά κεφάλαια μιλούν για το διορισμό του Ιησού του Ναυή ως ηγέτη και για το θάνατο του Μωυσή.

Συγγραφή. Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο εδάφιο το οποίο να αναφέρει ότι ο Μωυσής έγραψε ολόκληρη την Πεντάτευχο, αλλά υπάρχουν σαφείς δηλώσεις διάσπαρτες σε όλο το κείμενο που το φανερώνουν αυτό. (Εξ 17:14· 24:4· 34:27· Αρ 33:2· Δευ 31:9, 19, 22, 24-26) Υπάρχουν επίσης πολλά τμήματα όπου τα λόγια αποδίδονται άμεσα στον Μωυσή, από την πρώτη καταγραμμένη συνομιλία του (Εξ 2:13, 14) μέχρι την τελική ευλογία που έδωσε στο λαό (Δευ 33:1-29), καθώς επίσης μερικές από τις μακροσκελείς ομιλίες του (Δευ 1:1· 5:1· 27:1· 29:2· 31:1) και τους αξιοσημείωτους ύμνους του. (Εξ 15:1-19· Δευ 31:30–32:43) Τα εναρκτήρια εδάφια σε 20 από τα 27 κεφάλαια του Λευιτικού αναφέρουν ότι τα όσα ακολουθούν είναι λόγια που είπε ο Ιεχωβά στον Μωυσή ώστε εκείνος, με τη σειρά του, να τα μεταφέρει στο λαό. Το ίδιο αληθεύει για περισσότερες από 50 περιπτώσεις στο βιβλίο των Αριθμών. Συνεπώς, με εξαίρεση τα τελικά εδάφια του Δευτερονομίου, τα στοιχεία από την ίδια την Πεντάτευχο δείχνουν ότι η συγγραφή της αποδίδεται δικαίως στον Μωυσή.

Πολλές άλλες Γραφικές περικοπές πιστοποιούν ότι η Πεντάτευχος γράφτηκε από τον Μωυσή. (Ιη 1:7· Κρ 3:4· 2Βα 18:6· Μαλ 4:4) Άτομα όπως ο Δαβίδ (1Βα 2:1-3), ο Δανιήλ (9:11), ο Έσδρας (6:18), ο Νεεμίας (8:1), ο Ιησούς (Μαρ 12:26· Λου 16:29· Ιωα 7:19), ο Λουκάς (24:27) και ο Ιωάννης (1:17) αναφέρονται στην Πεντάτευχο ως έργο του Μωυσή. Ακόμη πιο άμεσα, ο Ιησούς αναγνώρισε ότι ο Μωυσής ήταν ο συγγραφέας (Μαρ 10:3-5· Ιωα 5:46, 47), πράγμα που έκαναν και οι Σαδδουκαίοι.—Μαρ 12:18, 19.

ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ

Ονομασία που χρησιμοποιείται στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές για τη Γιορτή του Θερισμού (Εξ 23:16) ή αλλιώς τη Γιορτή των Εβδομάδων (Εξ 34:22), η οποία ονομάζεται επίσης «ημέρα των πρώτων ώριμων καρπών». (Αρ 28:26) Οδηγίες για αυτή τη γιορτή παρατίθενται στα εδάφια Λευιτικό 23:15-21· Αριθμοί 28:26-31· Δευτερονόμιο 16:9-12. Έπρεπε να τηρείται την 50ή ημέρα (εξού και το όνομα «Πεντηκοστή») μετά τις 16 Νισάν, ημέρα κατά την οποία προσφερόταν το δεμάτι του κριθαριού. (Λευ 23:15, 16) Στο Ιουδαϊκό ημερολόγιο πέφτει στις 6 Σιβάν. Λάβαινε χώρα μετά το θερισμό του κριθαριού και την έναρξη του θερισμού του σιταριού, το οποίο ωρίμαζε ύστερα από το κριθάρι.—Εξ 9:31, 32.

Οι Ισραηλίτες δεν επιτρεπόταν να αρχίσουν το θερισμό προτού προσφερθούν στον Ιεχωβά οι πρώτοι καρποί του κριθαριού στις 16 Νισάν. Γι’ αυτό, στα εδάφια Δευτερονόμιο 16:9, 10 δίνονται οι εξής οδηγίες: «Από τότε που θα μπει το δρεπάνι για πρώτη φορά στα αθέριστα σιτηρά θα αρχίσεις να μετράς εφτά εβδομάδες. Κατόπιν πρέπει να γιορτάσεις τη γιορτή των εβδομάδων για τον Ιεχωβά τον Θεό σου». Στη γιορτή απαιτούνταν να παρευρίσκεται κάθε άρρενας, και σχετικά με αυτήν δηλώνεται επίσης: «Πρέπει να χαρείς ενώπιον του Ιεχωβά του Θεού σου, εσύ και ο γιος σου και η κόρη σου και ο δούλος σου και η δούλη σου και ο Λευίτης που βρίσκεται μέσα από τις πύλες σου και ο πάροικος και το αγόρι που είναι ορφανό από πατέρα και η χήρα, που βρίσκονται ανάμεσά σου, στον τόπο που θα εκλέξει ο Ιεχωβά ο Θεός σου ώστε να κάνει να κατοικήσει το όνομά του εκεί». (Δευ 16:11) Το Πάσχα γιορταζόταν σε στενό οικογενειακό κύκλο. Η Γιορτή του Θερισμού, ή αλλιώς Πεντηκοστή, απαιτούσε πιο ανοιχτή και φιλόξενη ατμόσφαιρα, και από αυτή την άποψη έμοιαζε με τη Γιορτή των Σκηνών.

Οι πρώτοι καρποί του θερισμού του σιταριού έπρεπε να τύχουν διαφορετικής μεταχείρισης από τους πρώτους καρπούς του κριθαριού. Με δύο δέκατα του εφά λεπτό σιτάλευρο (4,4 λίτρα) και προζύμι έπρεπε να φτιάξουν και να ψήσουν δύο ψωμιά. Αυτά έπρεπε να είναι “από τις κατοικίες τους”, πράγμα που σημαίνει ότι έπρεπε να είναι ψωμιά σαν αυτά που έφτιαχναν για καθημερινή χρήση στο σπίτι και όχι αποκλειστικά για άγιους σκοπούς. (Λευ 23:17) Τα ψωμιά συνοδεύονταν από ολοκαυτώματα και από μια προσφορά για αμαρτία, καθώς και από δύο αρσενικά αρνιά ως προσφορά συμμετοχής. Ο ιερέας κινούσε τα ψωμιά και τα αρνιά ενώπιον του Ιεχωβά βάζοντας τα χέρια του κάτω από τα ψωμιά και από τα κομμάτια των αρνιών και κινώντας τα εμπρός πίσω, πράγμα που υποδήλωνε ότι τα παρουσίαζε ενώπιον του Ιεχωβά. Αφού προσφέρονταν τα ψωμιά και τα αρνιά, ανήκαν πλέον στον ιερέα ο οποίος τα έτρωγε ως προσφορά συμμετοχής.—Λευ 23:18-20.

Τα εδάφια Αριθμοί 28:27-30 παρουσιάζουν μια μικρή διαφορά στην περιγραφή των άλλων προσφορών (εκτός της προσφοράς συμμετοχής). Αντί για εφτά αρνιά, έναν νεαρό ταύρο, δύο κριάρια και ένα κατσικάκι, όπως λένε τα εδάφια Λευιτικό 23:18, 19, αναφέρουν ότι απαιτούνταν εφτά αρνιά, δύο νεαροί ταύροι, ένα κριάρι και ένα κατσικάκι. Μερικοί Ιουδαίοι σχολιαστές λένε ότι η περικοπή στο Λευιτικό αναφέρεται στη θυσία που έπρεπε να συνοδεύει την κινητή προσφορά των ψωμιών, ενώ η περικοπή στους Αριθμούς αναφέρεται στη θυσία που είχε προσδιοριστεί κανονικά για τη γιορτή, άρα προσφέρονταν και οι δύο. Υποστηρίζοντας αυτή τη θέση, ο Ιώσηπος, στην περιγραφή που δίνει για τις θυσίες την ημέρα της Πεντηκοστής, αναφέρει πρώτα τα δύο αρνιά της προσφοράς συμμετοχής και κατόπιν συνδυάζει τις υπόλοιπες προσφορές, απαριθμώντας τρία μοσχάρια, δύο κριάρια (αντί για τρία—προφανώς πρόκειται για λάθος κάποιου αντιγραφέα), 14 αρνιά και δύο κατσικάκια. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Γ΄, 253 [x, 6]) Η ημέρα αυτή ήταν άγια συνέλευση, ημέρα σαββάτου.—Λευ 23:21· Αρ 28:26.

Η Γιορτή της Πεντηκοστής λάβαινε χώρα στο τέλος του θερισμού του κριθαριού και αποτελούσε χαρωπή περίσταση, όπως υποδηλώνεται από την προσφορά συμμετοχής την οποία έφερνε η εκκλησία και έδινε στον ιερέα. Αυτή η προσφορά υποδήλωνε επίσης ειρηνική σχέση με τον Ιεχωβά. Ταυτόχρονα, η προσφορά για αμαρτία υπενθύμιζε στους Ισραηλίτες τις αμαρτίες τους και αποτελούσε αίτημα προς τον Θεό για συγχώρηση και καθαρισμό. Ο αυξημένος αριθμός ολοκαυτωμάτων εξέφραζε στην πράξη την ευγνωμοσύνη τους για τη γενναιοδωρία Του και συμβόλιζε την ολόκαρδη προσκόλλησή τους στη σχέση διαθήκης που είχαν με τον Θεό.

Όχι μόνο ήταν ιδιαίτερα κατάλληλο να προσφέρουν οι Ισραηλίτες ευχαριστίες στον Ιεχωβά αυτή την ημέρα, αλλά δεν έπρεπε να ξεχνούν και τους φτωχούς αδελφούς τους. Αφού έδωσε οδηγίες για τη γιορτή, ο Ιεχωβά πρόσταξε: «Και όταν θερίζετε το θερισμό της γης σας, δεν πρέπει να τελειώνεις τις άκρες του αγρού σου όταν θερίζεις, και τα απομεινάρια του θερισμού σου δεν πρέπει να τα μαζεύεις. Πρέπει να τα αφήνεις για τον ταλαιπωρημένο και τον πάροικο. Εγώ είμαι ο Ιεχωβά ο Θεός σας». (Λευ 23:22) Επομένως, οι φτωχοί είχαν πραγματικό έρεισμα για να ευχαριστούν τον Κύριο και για να χαίρονται τη γιορτή μαζί με όλους τους άλλους. Στη διάρκεια αυτής της γιορτής γίνονταν επίσης πολλές προσωπικές προσφορές με πρώτους καρπούς από το θερισμό.

Σύμφωνα με ραβινικές πηγές, μετά την εξορία ήταν έθιμο να ανεβαίνουν οι εορταστές στην Ιερουσαλήμ την παραμονή της γιορτής και να κάνουν εκεί όλες τις απαραίτητες προετοιμασίες για την τήρησή της. Το βράδυ, τα σαλπίσματα ανάγγελλαν ότι η ημέρα της γιορτής πλησίαζε. (Αρ 10:10) Το θυσιαστήριο του ολοκαυτώματος καθαριζόταν και οι πύλες του ναού άνοιγαν αμέσως μετά τα μεσάνυχτα για να μπουν οι ιερείς αλλά και όσοι έφερναν στην αυλή ζώα που θα θυσιάζονταν ως ολοκαυτώματα και ως προσφορές ευχαριστιών, προκειμένου να τα εξετάσουν οι ιερείς. Ο Άλφρεντ Έντερσχαϊμ σχολιάζει: «Πριν από την πρωινή θυσία, όλα τα ζώα τα οποία σκόπευε να φέρει ο λαός στη γιορτή ως ολοκαυτώματα και ως ειρηνικές προσφορές έπρεπε να εξεταστούν από το ιερατείο που βρισκόταν εν υπηρεσία. Εφόσον ο αριθμός τους ήταν μεγάλος, εκείνες τις ώρες πρέπει να υπήρχε φόρτος εργασίας, μέχρις ότου η αναγγελία ότι το πρωινό φέγγος απλωνόταν πάνω από τη Χεβρών τερμάτιζε όλες αυτές τις προετοιμασίες και δινόταν το σύνθημα για την τακτική πρωινή θυσία».—Ο Ναός (The Temple), 1874, σ. 228.

Μετά την προσφορά της τακτικής, καθημερινής πρωινής θυσίας, φέρνονταν οι εορταστικές θυσίες τις οποίες περιγράφουν τα εδάφια Αριθμοί 28:26-30. Κατόπιν παρουσιαζόταν η αποκλειστική προσφορά της Πεντηκοστής—τα ψωμιά της κινητής προσφοράς μαζί με τις συνοδευτικές τους θυσίες. (Λευ 23:18-20) Αφού κινούσαν τα ψωμιά, το ένα από αυτά το έπαιρνε ο αρχιερέας, ενώ το δεύτερο το μοιράζονταν όλοι οι εν υπηρεσία ιερείς.

Συμβολική Σημασία της Γιορτής. Την ημέρα της Πεντηκοστής του έτους 33 Κ.Χ. εκχύθηκε από τον Ιησού Χριστό το άγιο πνεύμα στην ομάδα των περίπου 120 μαθητών που βρίσκονταν στο ανώγειο στην Ιερουσαλήμ. (Πρ 1:13-15) Ο Ιησούς είχε αναστηθεί στις 16 Νισάν, την ημέρα κατά την οποία ο αρχιερέας πρόσφερε το δεμάτι του κριθαριού. Με μεταφορική έννοια, ο Ιησούς ήταν χωρίς προζύμι, το οποίο συμβολίζει την αμαρτία. (Εβρ 7:26) Την Πεντηκοστή, ως ο μεγάλος Αρχιερέας, ο Ιησούς ήταν σε θέση να παρουσιάσει στον Πατέρα του, τον Ιεχωβά, και άλλους πνευματικούς γιους, τους πιστούς ακολούθους του, οι οποίοι είχαν παρθεί από την αμαρτωλή ανθρωπότητα και είχαν δεχτεί τη θυσία του. Το ότι ο Θεός επιδοκίμασε τόσο την ανθρώπινη θυσία του ίδιου του Ιησού όσο και την από μέρους του παρουσίαση των μαθητών του (μολονότι αυτοί ήταν γεννημένοι στην αμαρτία) για να είναι πνευματικοί γιοι του Θεού έγινε φανερό από την έκχυση του πνεύματός του πάνω τους. Το γεγονός ότι κατά την Πεντηκοστή πρόσφεραν στον Ιεχωβά δύο ψωμιά από σιτάρι που μόλις είχε ωριμάσει υποδηλώνει ότι στην εκπλήρωση δεν θα περιλαμβανόταν μόνο ένα πρόσωπο. Μπορεί επίσης να υποδεικνύει ότι εκείνοι που θα γίνονταν γεννημένοι από το πνεύμα ακόλουθοι του Ιησού Χριστού θα λαμβάνονταν από δύο ομάδες στη γη: Πρώτα από τους φυσικούς περιτμημένους Ιουδαίους και αργότερα από όλα τα άλλα έθνη του κόσμου, τους Εθνικούς.—Παράβαλε Εφ 2:13-18.

Οι Ιουδαίοι θεωρούν κατά παράδοση ότι η Πεντηκοστή αντιστοιχεί στον καιρό κατά τον οποίο δόθηκε ο Νόμος στο Σινά, όταν ο Ισραήλ ξεχωρίστηκε ως λαός. Οι Ισραηλίτες συγκεντρώθηκαν στο Σινά και έλαβαν το Νόμο στις αρχές του τρίτου μήνα (Σιβάν). (Εξ 19:1) Όπως ο Μωυσής ως μεσίτης χρησιμοποιήθηκε για να εισαγάγει τον Ισραήλ στη διαθήκη του Νόμου, έτσι και ο Ιησούς Χριστός ως Μεσίτης του πνευματικού Ισραήλ εισήγαγε εκείνο το νέο έθνος στη νέα διαθήκη. Ο απόστολος Παύλος παραβάλλει αυτά τα δύο γεγονότα, λέγοντας ότι οι Χριστιανοί είναι συγκεντρωμένοι σε μια πολύ μεγαλύτερη σύναξη, σε «ένα Όρος Σιών και μια πόλη του ζωντανού Θεού, την ουράνια Ιερουσαλήμ», υπό τις διευθετήσεις της νέας διαθήκης.—Εβρ 12:18-24· παράβαλε Απ 14:1-5.

Ο Ιησούς είχε αναγγείλει τη νέα διαθήκη στους μαθητές του το βράδυ του τελευταίου του Πάσχα και, ακριβώς πριν από την ανάληψή του, τους είχε παραγγείλει να περιμένουν στην Ιερουσαλήμ για το υποσχεμένο άγιο πνεύμα. Τώρα, όπως εξήγησε ο απόστολος Πέτρος, «επειδή . . . εξυψώθηκε στα δεξιά του Θεού και έλαβε το υποσχεμένο άγιο πνεύμα από τον Πατέρα, εξέχυσε αυτό που εσείς βλέπετε και ακούτε». (Λου 22:20· Πρ 2:33) Η παρουσία του πνεύματος του Θεού ήταν έκδηλη από το ότι περίπου 120 μαθητές μιλούσαν θαυματουργικά διάφορες γλώσσες. Με αυτόν τον τρόπο, τα πλήθη των Ιουδαίων και των προσηλύτων από όλα τα μέρη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μπορούσαν να ακούσουν και να καταλάβουν «τα μεγαλεία του Θεού». (Πρ 2:7-11) Τότε κηρύχτηκε για πρώτη φορά, μέσω του Πέτρου, βάφτισμα στο όνομα του Πατέρα, του Γιου και του αγίου πνεύματος, όπως είχε παραγγείλει ο Ιησούς στο εδάφιο Ματθαίος 28:19. (Πρ 2:21, 36, 38, 39) Έχοντας μπει στους ουρανούς με την αξία της θυσίας του, ο Ιησούς ήταν σε θέση να εισαγάγει τους ακολούθους του στη νέα διαθήκη.—Εβρ 9:15-26.

Αυτοί οι ακόλουθοι, λοιπόν, μαζί με τους 3.000 που προστέθηκαν εκείνη την ημέρα (Πρ 2:41) και άλλους αργότερα, δεν ήταν για τον Θεό η απαρχή των πρώτων καρπών, διότι αυτή η απαρχή ήταν ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός, ο οποίος αναστήθηκε στις 16 Νισάν του 33 Κ.Χ. (1Κο 15:23), την ημέρα που ο αρχιερέας κινούσε το δεμάτι του κριθαριού. Τουναντίον, αυτοί ήταν σαν τους πρώτους καρπούς του σιταριού, μιας δεύτερης σοδειάς, «μερικοί πρώτοι καρποί» για τον Θεό. (Ιακ 1:18) Οι ίδιοι έγιναν πλέον το νέο έθνος του Θεού, «εκλεγμένο [του] γένος, βασιλικό ιερατείο, άγιο έθνος, λαός για ειδική ιδιοκτησία».—1Πε 2:9.

ΠΕΡΓΑΜΗΝΗ

Δέρματα προβάτων, κατσικιών ή μοσχαριών που υφίσταντο κατεργασία ώστε να χρησιμοποιηθούν ως γραφική ύλη. Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν το δέρμα ως γραφική ύλη επί μακρόν. Ο Ρόλος της Νεκράς Θαλάσσης ο οποίος περιέχει το βιβλίο του Ησαΐα και αντιγράφηκε προς το τέλος του δεύτερου αιώνα Π.Κ.Χ. είναι από δέρμα. Ο αιγυπτιακός πάπυρος αποτέλεσε την ευρύτερα χρησιμοποιούμενη γραφική ύλη, αλλά, σύμφωνα με τον Πλίνιο, όταν ο ηγεμόνας της Αιγύπτου απαγόρευσε την εξαγωγή του γύρω στο 190 Π.Κ.Χ., επινοήθηκε η χρήση της περγαμηνής μεμβράνης στην Πέργαμο (στην οποία οφείλει την ονομασία της η «περγαμηνή»). Αυτό μπορεί να σημαίνει απλώς ότι διαδόθηκε εκτενέστερα μια ήδη υπάρχουσα μέθοδος κατεργασίας δερμάτων, χάρη στην οποία μπορούσε κανείς να γράψει και στις δύο πλευρές του δέρματος. Οι ρόλοι περγαμηνής ήταν πολύ πιο ανθεκτικοί από τους φτηνότερους ρόλους παπύρου.

Στο εδάφιο 2 Τιμόθεο 4:13 ο απόστολος Παύλος ζήτησε από τον Τιμόθεο να φέρει «τους ρόλους, ιδιαίτερα τις περγαμηνές». (Ro· ΜΝΚ· ΚΔΒ, υποσ.) Ο Παύλος δεν διευκρινίζει τι περιείχαν τα αντικείμενα που ζήτησε, αλλά πιθανότατα ήθελε κάποια τμήματα των Εβραϊκών Γραφών ώστε να μπορεί να τα μελετάει ενόσω ήταν φυλακισμένος στη Ρώμη. Η φράση «ιδιαίτερα τις περγαμηνές» ίσως υποδηλώνει ότι ζητούσε τόσο ρόλους παπύρου όσο και ρόλους περγαμηνής.

Οι αρχαίοι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν συχνά ξύλινες, κηρωμένες πινακίδες για να γράφουν πρόχειρα. Τελικά, όμως, χρησιμοποιήθηκαν γι’ αυτόν το σκοπό φύλλα δέρματος ή περγαμηνής. Η λατινική λέξη membranae (δέρματα) προσδιόριζε τέτοιου είδους τετράδια από περγαμηνή. Στο εδάφιο που παρατέθηκε παραπάνω, ο Παύλος χρησιμοποίησε την αντίστοιχη ελληνική λέξη όταν ζήτησε «τους ρόλους, ιδιαίτερα τις περγαμηνές [μεμβράνας, Κείμενο]». Γι’ αυτό, μερικοί σχολιαστές έχουν υποστηρίξει ότι ο Παύλος ζητούσε ρόλους των Εβραϊκών Γραφών, καθώς και κάποιου είδους σημειώσεις ή επιστολές. Ως εκ τούτου, ο Μόφατ αποδίδει το απόσπασμα: «Τα βιβλία μου, και ιδιαίτερα τα χαρτιά μου», ενώ Η Νέα Αγγλική Βίβλος λέει: «Τα βιβλία, προπαντός τα τετράδιά μου». Ωστόσο, παραμένει ανεξακρίβωτο αν «οι περγαμηνές» είχαν τη μορφή τετραδίων ή χαρτιών ή ήταν ρόλοι περγαμηνών (La· Kx).

Περγαμηνή Vellum. Οι περγαμηνές φτιάχνονταν συνήθως από δέρμα προβάτου, κατσικιού ή μοσχαριού. Τον τρίτο και τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ., άρχισε να γίνεται διάκριση ανάμεσα στις περγαμηνές με τραχύτερη υφή και σε αυτές με λεπτότερη, και ενώ το τραχύτερο είδος εξακολούθησε να αποκαλείται περγαμηνή, το λεπτότερο είδος έγινε γνωστό ως περγαμηνή vellum. Για να κατασκευάσουν αυτή την περγαμηνή, χρησιμοποιούσαν απαλά δέρματα από μοσχάρια ή κατσικάκια ή από θνησιγενή μοσχάρια ή αρνιά. Την έφτιαχναν ξύνοντας τα πλυμένα δέρματα για να φύγουν οι τρίχες, τεντώνοντας τα δέρματα πάνω σε πλαίσια, πλένοντας και ξύνοντάς τα ξανά για να εξομαλύνουν την επιφάνειά τους, πασπαλίζοντάς τα με κιμωλία και τρίβοντάς τα με ελαφρόπετρα. Με αυτή τη διαδικασία παραγόταν μια λεπτή, λεία, υπόλευκη γραφική ύλη η οποία κατέληξε να χρησιμοποιείται ευρέως για τα σημαντικά βιβλία ώσπου εφευρέθηκε η τυπογραφία, για την οποία το χαρτί ήταν καλύτερο και φτηνότερο υλικό. Σπουδαία Βιβλικά χειρόγραφα, όπως το Σιναϊτικό και το Βατικανό Αρ. 1209, του τέταρτου αιώνα, καθώς και το Αλεξανδρινό, του πέμπτου αιώνα, είναι γραμμένα σε περγαμηνή vellum.

ΠΕΡΓΑΜΟΣ

(Πέργαμος) [Φρούριο· Ακρόπολη].

Πόλη της Μυσίας στο βορειοδυτικό τμήμα της Ασιατικής Τουρκίας (Μικρά Ασία) όπου βρισκόταν μία από τις εφτά εκκλησίες στις οποίες ο απόστολος Ιωάννης απηύθυνε τις επιστολές που έχουν καταγραφεί στην Αποκάλυψη. (Απ 1:11· 2:12-17) Η πόλη βρισκόταν περίπου 80 χλμ. Β της Σμύρνης και περίπου 25 χλμ. μακριά από τα παράλια του Αιγαίου Πελάγους. Κοντά στην τοποθεσία της αρχαίας Περγάμου βρίσκεται η σημερινή Μπέργκαμα. Η Πέργαμος ήταν αρχικά φρούριο σε έναν απόκρημνο, απομονωμένο λόφο ανάμεσα σε δύο ποτάμια. Με τον καιρό, η πόλη απλώθηκε στην κοιλάδα που βρισκόταν από κάτω και ο λόφος έγινε ακρόπολη.

Ιστορία. Υπάρχει κάποια αβεβαιότητα ως προς τον τόπο καταγωγής των Περγαμηνών, αλλά μερικά στοιχεία υποδεικνύουν την Αχαΐα στην Ελλάδα. Το 420 Π.Κ.Χ. η πόλη ήδη έκοβε νομίσματα, ενώ τον επόμενο αιώνα ο Ξενοφών κάνει μνεία της πόλης. Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η πόλη περιήλθε στην επικράτεια του Λυσίμαχου. Ο στρατηγός του Λυσίμαχου Φιλέταιρος ανέλαβε την εξουσία της πόλης και της γύρω περιοχής, εγκαθιδρύοντας έτσι τη βασιλεία των Ατταλιδών, υπό τους οποίους η Πέργαμος έγινε πλούσια και σπουδαία πόλη. Ο Βασιλιάς Άτταλος Α΄ (241-197 Π.Κ.Χ.) τάχθηκε με τους Ρωμαίους εναντίον των Μακεδόνων. Ο διάδοχός του ο Ευμένης Β΄ ανήγειρε μια τεράστια βιβλιοθήκη που συναγωνιζόταν τη φημισμένη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Υπάρχει η άποψη ότι εκείνη την εποχή επινοήθηκε στην πόλη η περγαμηνή (pergamena charta). Επίσης, εκείνη την περίοδο το βασίλειο της Περγάμου είχε υπό την κυριαρχία του το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής Μικράς Ασίας. Το 133 Π.Κ.Χ. ο Άτταλος Γ΄, στην επιθανάτια κλίνη του, κληροδότησε με διαθήκη την Πέργαμο στη Ρώμη, οπότε η πόλη έγινε η πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Ασίας. (Βλέπε ΑΣΙΑ.) Ακόμη και όταν έπαψε να είναι πρωτεύουσα, η Πέργαμος συνέχισε να κατέχει πολύ σπουδαία θέση ως επίσημο διοικητικό κέντρο.

Η Θρησκεία της Περγάμου. Η ειδωλολατρική θρησκεία κατείχε εξέχουσα θέση στην Πέργαμο. Φαίνεται ότι Χαλδαίοι Μάγοι (αστρολόγοι) εγκατέλειψαν τη Βαβυλώνα και εγκαταστάθηκαν στην Πέργαμο, όπου ίδρυσαν την κεντρική σχολή τους. Ο Ευμένης Β΄ έχτισε έναν τεράστιο μαρμάρινο βωμό στον θεό Δία για να γιορτάσει τη νίκη του επί των Γαλατών. Τα ερείπια αυτού του βωμού έχουν ανασκαφεί και δείχνουν ότι ήταν διακοσμημένος με ένα πελώριο ανάγλυφο που απεικόνιζε θεούς να μάχονται με γίγαντες. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 945) Ασθενείς από όλα τα μέρη της Ασίας συνέρρεαν στην Πέργαμο λόγω του ναού που υπήρχε εκεί για τον Ασκληπιό, το θεό της ίασης και της ιατρικής.

Μια ιδιαίτερα αξιοσημείωτη πτυχή της θρησκείας στην Πέργαμο ήταν η λατρεία των πολιτικών αρχόντων. Η πόλη έχτισε έναν μεγαλοπρεπή ναό για τη λατρεία του Καίσαρα Αυγούστου. Ήταν, λοιπόν, η πρώτη πόλη που είχε ναό αφιερωμένο στη λατρεία του αυτοκράτορα. Επί των ημερών των αυτοκρατόρων Τραϊανού και Σεβήρου, ανεγέρθηκαν εκεί άλλοι δύο τέτοιοι ναοί, γι’ αυτό και Η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (Encyclopædia Britannica) αποκαλεί την Πέργαμο «το κύριο κέντρο της λατρείας του αυτοκράτορα κατά την αρχική φάση της αυτοκρατορίας». (1959, Τόμ. 17, σ. 507) Αυτή η λατρεία του Ρωμαίου αυτοκράτορα αναμφίβολα εξυπηρέτησε από πολιτική άποψη προκειμένου να συνενώσει όλες τις ποικίλες κατακτημένες χώρες της αυτοκρατορίας υπό έναν κοινό θεό. Κάθε χώρα θα μπορούσε να λατρεύει τους τοπικούς ή τους εθνικούς θεούς της, αλλά όλες τους θα έπρεπε να λατρεύουν και τον αυτοκράτορα.

«Εκεί που Είναι ο Θρόνος του Σατανά». Στην επιστολή του αποστόλου Ιωάννη προς την εκκλησία της Περγάμου, ο Ιωάννης ανέφερε ότι η πόλη βρισκόταν «εκεί που κατοικεί ο Σατανάς» και ότι, ως εκ τούτου, οι Χριστιανοί ζούσαν «εκεί που είναι ο θρόνος του Σατανά». (Απ 2:13) «Η φράση παραπέμπει στο συνονθύλευμα των ειδωλολατρικών θρησκειών, . . . αλλά η κύρια νύξη αφορά πιθανότατα τη λατρεία του αυτοκράτορα. Εκεί, υπό τον Δομιτιανό, η λατρεία του θεϊκού αυτοκράτορα είχε γίνει η λυδία λίθος της οσιότητας των πολιτών». (Νέο Λεξικό της Αγίας Γραφής [New Bible Dictionary], επιμέλεια Τζ. Ντάγκλας, 1985, σ. 912) Εφόσον ο μαρτυρικός θάνατος του Αντίπα αναφέρεται στο ίδιο εδάφιο στο οποίο γίνεται λόγος για το “θρόνο του Σατανά”, ο Αντίπας ενδέχεται να θανατώθηκε επειδή αρνήθηκε να λατρέψει τον Καίσαρα.

Πιθανώς ένας επιπρόσθετος παράγοντας για την κατανόηση της φράσης «εκεί που είναι ο θρόνος του Σατανά» ήταν η εξέχουσα λατρεία του Δία, ή αλλιώς Γιούπιτερ, του κυριότερου θεού ανάμεσα σε όλους τους ειδωλολατρικούς θεούς και θεές. Ο μύθος έλεγε ότι από το λόφο όπου ήταν χτισμένη η Πέργαμος ορισμένοι θεοί είχαν παραστεί μάρτυρες της γέννησης του Δία, και ο πελώριος βωμός που στήθηκε μεταγενέστερα πάνω στην ακρόπολη θεωρείται ένα από τα θαύματα εκείνης της εποχής. Οι λάτρεις του Δία μπορούσαν να λατρεύουν και άλλους θεούς αλλά έπρεπε να τους θεωρούν υποδεέστερους. Οι Χριστιανοί στην Πέργαμο, όμως, επαινέθηκαν επειδή διατήρησαν σταθερή την αποκλειστική αφοσίωσή τους στον αληθινό Θεό, τον Ιεχωβά, και δεν αρνήθηκαν την πίστη παρότι κατοικούσαν “εκεί που ήταν ο θρόνος του Σατανά”.

“Η Διδασκαλία του Βαλαάμ”. Ωστόσο, στην εκκλησία υπήρχε η υπονομευτική επιρροή εκείνων που “κρατούσαν γερά τη διδασκαλία του Βαλαάμ”. (Απ 2:14) Αυτή η έκφραση φέρνει στο νου τον προφήτη Βαλαάμ από τη Μεσοποταμία, ο οποίος, έπειτα από τις αποτυχημένες απόπειρές του να καταραστεί τον Ισραήλ, πρότεινε να χρησιμοποιήσουν ειδωλολάτρισσες προκειμένου να παρασύρουν τους Ισραηλίτες στη λάγνα λατρεία ψεύτικων θεών. Ως αποτέλεσμα της σεξουαλικής ανηθικότητας και της ειδωλολατρίας στην οποία περιέπεσαν, πέθαναν 24.000 Ισραηλίτες. (Αρ 25:1-18· 1Κο 10:8· βλέπε ΒΑΛΑΑΜ.) Προφανώς μερικοί στην εκκλησία της Περγάμου, εκείνοι που “κρατούσαν γερά τη διδασκαλία του Βαλαάμ”, ανέχονταν την πορνεία.—Ιου 4, 11· 2Πε 2:14, 15.

Επίσης, μερικοί στην εκκλησία είχαν επηρεαστεί από τη διδασκαλία «της αίρεσης του Νικολάου» και παροτρύνθηκαν να μετανοήσουν για αυτή τους την πορεία.—Απ 2:15, 16.

ΠΕΡΓΗ

(Πέργη).

Σπουδαία πόλη στη ρωμαϊκή επαρχία της Παμφυλίας. Τα ερείπια της αρχαίας Πέργης πιστεύεται ότι βρίσκονται κοντά στο σημερινό χωριό Μουρτάνα, σε απόσταση περίπου 13 χλμ. από τη νότια ακτή της Μικράς Ασίας και περίπου 8 χλμ. Δ του ποταμού Κέστρου (Ακσού). Φαίνεται ότι στην αρχαιότητα, σύμφωνα με τον γεωγράφο Στράβωνα, αυτό το ποτάμι ήταν πλωτό προς το Β μέχρι την Πέργη. (Γεωγραφικά, ΙΔ΄, IV, 2) Ωστόσο, η κοντινή Αττάλεια, στην ακτή της Παμφυλίας, φαίνεται ότι αποτελούσε το επίνειο της Πέργης και τελικά την υποσκέλισε σε σπουδαιότητα.—Παράβαλε Πρ 14:24-26.

Αυτή την πόλη την επισκέφτηκε ο απόστολος Παύλος με τους συνεργάτες του στην αρχή του πρώτου ιεραποστολικού του ταξιδιού. (Πρ 13:13) Προς το τέλος του ταξιδιού αυτού «ανήγγειλαν το λόγο στην Πέργη», αλλά δεν είναι γνωστό αν δέχτηκε κάποιος από τους κατοίκους της τη Χριστιανοσύνη.—Πρ 14:24, 25.

ΠΕΡΔΙΚΑ

[εβρ., κορέ’].

Ορνιθόμορφο, γεροδεμένο πουλί, μικρότερο από το φασιανό, ικανό να τρέχει και να ξεφεύγει με μεγάλη ταχύτητα, το οποίο σπάνια πετάει και, όταν πετάει, κουράζεται γρήγορα. Δύο είδη πέρδικας που υπάρχουν στην Παλαιστίνη είναι η αμμοπέρδικα (Ammoperdix heyi) και η πετροπέρδικα (αλεκτορίς η ελληνική [Alectoris graeca]). Η αμμοπέρδικα συναντάται στις ερήμους και σε βραχώδεις πλαγιές, ενώ η πετροπέρδικα συναντάται κυρίως σε λοφώδεις περιοχές όπου η βλάστηση είναι αραιή.

Η εβραϊκή ονομασία αυτού του πουλιού σημαίνει «αυτός που καλεί». Μολονότι η πέρδικα παράγει πράγματι ένα ηχηρό κάλεσμα, μερικοί πιστεύουν ότι η εβραϊκή της ονομασία αποτελεί μίμηση του όμοιου με τρίξιμο ήχου, «κρρρικ», τον οποίο βγάζει όταν τρομάζει και αναγκάζεται να πετάξει.

Η πέρδικα έχει νόστιμο κρέας, και ο άνθρωπος την κυνηγούσε για τροφή από την αρχαιότητα—οι κυνηγοί συνήθιζαν να πετούν ραβδιά για να τη ρίξουν κάτω αφού πρώτα την τρόμαζαν ώστε να πετάξει από την κρυψώνα της. Το γεγονός ότι η πέρδικα τρέχει για να γλιτώσει καταφεύγοντας πίσω από βράχια και άλλα εμπόδια και προσπαθεί να κρυφτεί σε σχισμές βράχων ή σε παρόμοιες κρυψώνες υποκίνησε τον Δαβίδ, που μετακινούνταν από κρυψώνα σε κρυψώνα προσπαθώντας να ξεφύγει από την ανήλεη καταδίωξη του Βασιλιά Σαούλ, να παρομοιάσει κατάλληλα τον εαυτό του με «πέρδικα πάνω στα βουνά».—1Σα 26:20· παράβαλε Θρ 3:52.

Το εδάφιο Ιερεμίας 17:11, το οποίο παρομοιάζει τον άνθρωπο που συσσωρεύει χωρίς δικαιοσύνη πλούτη με «την πέρδικα που μάζεψε [ή, πιθανώς, επώασε] ό,τι δεν γέννησε», έχει γίνει αντικείμενο πολλής συζήτησης. Μολονότι ορισμένοι αρχαίοι συγγραφείς ανέφεραν ότι η πέρδικα παίρνει αβγά από φωλιές άλλων θηλυκών πουλιών και τα επωάζει, οι σύγχρονοι φυσιοδίφες δηλώνουν ότι κανένα από τα πουλιά που κατατάσσονται στις πέρδικες δεν έχει αυτή τη συνήθεια. Ωστόσο το Λεξικό των Βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης (Lexicon in Veteris Testamenti Libros) αναφέρει ότι ο Εβραίος ζωολόγος Ισραέλ Ααρώνι (1882-1946), συγγραφέας έργων σχετικών με την πανίδα της Παλαιστίνης, βρήκε «στην ίδια φωλιά 2 ομάδες των 11 αβγών η καθεμιά, προερχόμενες από 2 διαφορετικές θηλυκές [πέρδικες]». (Των Λ. Κέλερ και Β. Μπαουμγκάρτνερ, Λέιντεν, 1958, σ. 851) Η Εγκυκλοπαίδεια Τζουντάικα ([Encyclopaedia Judaica] 1973, Τόμ. 13, στ. 156), λοιπόν, δηλώνει: «Ενίοτε δύο θηλυκές γεννούν αβγά στην ίδια φωλιά, και σε αυτή την περίπτωση η μία κερδίζει την υπεροχή και διώχνει την άλλη. Εντούτοις, το μικρό της σώμα δεν μπορεί να κρατήσει ζεστά τόσο πολλά αβγά, και γι’ αυτό τελικά τα έμβρυα πεθαίνουν. Σε αυτό αναφερόταν η παροιμία [του εδαφίου Ιερεμίας 17:11] όταν μιλούσε για κάποιον που αρπάζει τα αποκτήματα κάποιου άλλου χωρίς να απολαμβάνει τελικά κανένα όφελος».

Η Μετάφραση του Βάμβα αποδίδει το εδάφιο Ιερεμίας 17:11 ως εξής: «Καθώς η πέρδιξ η επωάζουσα και μη νεοσσεύουσα, ούτως ο αποκτών πλούτη αδίκως θέλει αφήσει αυτά εις το ήμισυ των ημερών αυτού και εις τα έσχατα αυτού θέλει είσθαι άφρων». (Βλέπε επίσης KJ.) Υποστηρίζοντας αυτή την εναλλακτική ερμηνεία, ο Τζον Σόγιερ κάνει τον εξής συλλογισμό: «Τονίζεται ότι η φωλιά της πέρδικας είναι εξαιρετικά τρωτή, εφόσον εκτίθεται στις επιδρομές πολλών αρπακτικών, όπως είναι τρωτός ο άφρων που θέτει την εμπιστοσύνη του στο ποταπό κέρδος». Στη συνέχεια εξηγεί ότι η ισχύς της παροιμίας του εδαφίου Ιερεμίας 17:11 «δεν βασίζεται στο δόλο της πέρδικας που επωάζει, αλλά στο ότι είναι τρωτή, πράγμα που παραβάλλεται με την ψευδαίσθηση ασφάλειας του άφρονα, ο οποίος νομίζει ότι μπορεί να μείνει ατιμώρητος για την εγκληματική του απληστία . . . έχοντας άγνοια των επερχόμενων κινδύνων και όντας ανυπεράσπιστος όταν έρχεται η συμφορά».—Παλαιά Διαθήκη (Vetus Testamentum), Λέιντεν, 1978, σ. 324, 328, 329.

ΠΕΡΙΔΕΡΑΙΟ

Διακοσμητική αλυσίδα ή κολιέ από χάντρες, χρυσάφι, ασήμι, κοράλλια, πετράδια και άλλα συναφή που φοριέται γύρω από το λαιμό. Κατά την αρχαιότητα, περιδέραια φορούσαν οι γυναίκες (Ασμ 1:10· 4:9· παράβαλε Ιεζ 16:11) αλλά και οι άντρες, ιδιαίτερα οι υψηλά ιστάμενοι. (Γε 41:41, 42· Δα 5:7, 16, 17, 29) Οι Μαδιανίτες της εποχής του Γεδεών κοσμούσαν το λαιμό των καμήλων τους με περιδέραια, από τα οποία προφανώς κρέμονταν φεγγαρόσχημα στολίδια. (Κρ 8:21, 26) Αλυσίδες που έμοιαζαν με περιδέραια χρησιμοποιούνταν ενίοτε και ως διάκοσμος, όπως για παράδειγμα στους στύλους Ιαχίν και Βοόζ στο ναό.—2Χρ 3:15-17.

Σχετικά με τους καυχησιολόγους, πονηρούς ανθρώπους αναφέρεται ότι «η υπεροψία έγινε περιδέραιό τους». (Ψλ 73:3, 6) Από την άλλη πλευρά, η διαπαιδαγώγηση του πατέρα και ο νόμος της μητέρας είναι σαν εξαίρετο περιδέραιο στο λαιμό του γιου.—Παρ 1:8, 9.

ΠΕΡΙΖΩΜΑ ΣΤΗΘΟΥΣ

Ζωνάρι που φορούσε η νύφη την ημέρα του γάμου της. Υποδήλωνε ότι τώρα πια ήταν παντρεμένη. Ο Ιεχωβά ως «σύζυγος» του Ισραήλ καταδεικνύει την αμαρτία και την ακραία περιφρόνηση του Ισραήλ προς το πρόσωπό του με τα εξής λόγια: «Μπορεί η παρθένα να ξεχάσει τα στολίδια της, η νύφη τα περιζώματα του στήθους της; Και όμως, ο δικός μου λαός—με ξέχασαν ημέρες αναρίθμητες». Για τον Ισραήλ ο Θεός του θα έπρεπε να είναι το πολυτιμότερο στολίδι του, αλλά εκείνοι τον είχαν εγκαταλείψει για χάρη άλλων θεών.—Ιερ 2:32· Ησ 3:20· παράβαλε Ησ 49:18.

ΠΕΡΙΚΕΦΑΛΑΙΑ

Βλέπε ΟΠΛΑ, ΠΑΝΟΠΛΙΑ.

ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ

[εβρ. κείμενο, γιωνάχ, γκωζάλ (νεαρό περιστέρι ή μικρό [δηλαδή νεοσσός])· ελλ. κείμενο, περιστερά].

Το περιστέρι είναι το ένα από τα πρώτα δύο πουλιά που κατονομάζονται στη Γραφή—ο Νώε έστειλε έξω ένα περιστέρι τρεις φορές μετά τον Κατακλυσμό για να διαπιστώσει κατά πόσον είχαν υποχωρήσει τα νερά. (Γε 8:8-12) Η εβραϊκή ονομασία γιωνάχ πιστεύεται ότι παράγεται από τη λέξη ’ανάχ που σημαίνει «πενθώ», και προφανώς αποτελεί μίμηση του πένθιμου γρουξίματος του περιστεριού. (Ησ 38:14· 59:11, 12· Ιεζ 7:16· Να 2:7) Η φράση «νεαρό περιστέρι (ή νεαρά περιστέρια)» (ΜΝΚ, KJ, RS· βλέπε επίσης ΒΑΜ) αντιστοιχεί στην εβραϊκή κυριολεκτική φράση «γιος (ή γιοι) (του) περιστεριού».—Λευ 1:14· 5:7.

Ποικιλίες και Περιγραφή. Τα περιστέρια κατατάσσονται στην οικογένεια Περιστερίδες, υπάρχουν δε αποδημητικές και επιδημητικές ποικιλίες, μικρόσωμα και πιο μεγαλόσωμα πουλιά, καθώς επίσης άγρια και ήμερα. Οι πιο κοινές ποικιλίες περιστεριών που βρίσκονται στο Ισραήλ είναι το αγριοπερίστερο (περιστερά η πελιδνή [Columba livia]), η φάσσα (περιστερά η λευκόλαιμος [Columba palumbus]· ονομάζεται και δασοπερίστερο) και το φασσοπερίστερο (περιστερά η οινάς [Columba oenas]). Οι φάσσες συναντώνται κυρίως στα δάση της Γαλαάδ και του Καρμήλου. Το φασσοπερίστερο εγκαθίσταται ιδίως γύρω από την Ιεριχώ και στην ανατολική πλευρά του Ιορδάνη, ενώ το αγριοπερίστερο αναπαράγεται στα παράλια, κατά μήκος των φαραγγιών της Κοιλάδας του Ιορδάνη και στα δυτικά υψίπεδα. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του περιστεριού είναι το παχουλό σώμα με το προτεταμένο στέρνο, ο χαριτωμένος λαιμός, το μικρό και στρογγυλό κεφάλι με το σχετικά λεπτό ράμφος και τα κοντά πόδια. Τα πούπουλά του είναι πολύ πυκνά, πράγμα που κάνει την εξωτερική τους επιφάνεια να φαίνεται λεία. Τα περιστέρια έχουν συνήθως γκριζογάλανο χρώμα, ενώ μερικά φέρουν ιριδίζουσες ανταύγειες σε ορισμένα σημεία του φτερώματός τους, οι οποίες τους προσδίδουν μεταλλική απόχρωση όταν πέφτουν πάνω τους οι χρυσαφιές ακτίνες του ήλιου. Ίσως αυτό είναι το χαρακτηριστικό για το οποίο γίνεται νύξη στο εδάφιο Ψαλμός 68:13, μολονότι ορισμένοι πιστεύουν ότι η φράση που αναφέρεται εκεί—«οι φτερούγες ενός περιστεριού που θα είναι καλυμμένες με ασήμι και τα φτερά του με κιτρινοπράσινο χρυσάφι»—υποδηλώνει κάποιο πολυποίκιλτο έργο τέχνης το οποίο έχει παρθεί ως λάφυρο.

Το παρουσιαστικό και ο χαρακτήρας του περιστεριού φανερώνουν ηπιότητα και πραότητα, γι’ αυτό και δικαιολογημένα έχει περιγραφεί ως “το πρόβατο του κόσμου των πουλιών”. Έτσι λοιπόν, το όνομα Ιωνάς (Γιωνάχ) ήταν και εξακολουθεί να είναι δημοφιλές για τα αγόρια των Ιουδαίων. (Ιων 1:1) Τα περιστέρια φημίζονται για την αφοσίωσή τους στο σύντροφό τους και για την αγάπη τους, στη διάρκεια δε της ερωτοτροπίας ενώνουν τα κεφάλια τους και το ένα βάζει το ράμφος του μέσα στο ράμφος του άλλου, πράγμα που μοιάζει πολύ με ερωτικό φιλί. Η φράση «περιστέρα μου» ήταν, λοιπόν, μια κατάλληλη στοργική προσφώνηση την οποία χρησιμοποίησε ο αγαπημένος ποιμένας της Σουλαμίτισσας κόρης. (Ασμ 5:2) Τα μάτια της κόρης παρομοιάστηκαν με τα τρυφερά και μειλίχια μάτια του περιστεριού (Ασμ 1:15· 4:1), ενώ εκείνη παρομοίασε τα μάτια του ποιμένα με γκριζογάλανα περιστέρια που λούζονται σε λιμνούλες από γάλα, προφανώς περιγράφοντας με αυτή την ωραία παρομοίωση τη σκούρα ίριδα η οποία περιβάλλεται από το λαμπερό άσπρο του ματιού. (Ασμ 5:12) Τα περιστέρια χαίρονται να λούζονται, και γι’ αυτό προτιμούν να φωλιάζουν κοντά σε κάποια πηγή νερού.

Το περιστέρι, που είναι δειλό και τρέμει όταν φοβηθεί (Ωσ 11:11), στην άγρια κατάστασή του φωλιάζει συνήθως σε κοιλάδες (Ιεζ 7:16), ενώ συγκεκριμένα η ποικιλία που ονομάζεται αγριοπερίστερο φτιάχνει φωλιά σε προεξοχές και κοιλώματα που βρίσκονται σε γκρεμούς και σε βραχώδεις χαράδρες. (Ασμ 2:14· Ιερ 48:28) Τα ήμερα περιστέρια επιστρέφουν πετώντας στους περιστερώνες που έχουν κατασκευαστεί για αυτά και, όταν πρόκειται για μεγάλο σμήνος, μοιάζουν με κινούμενο σύννεφο λόγω του λευκού κάτω μέρους των φτερών τους. (Ησ 60:8) Ανασκαφές στο Ισραήλ έχουν φέρει στο φως περιστερώνες, μερικοί από τους οποίους είχαν αξιόλογο μέγεθος.

Το περιστέρι χαρακτηρίζεται από μεγάλη αντοχή και γρηγοράδα όταν πετάει, ενώ μπορεί να αναπτύξει ταχύτητα που ξεπερνάει τα 80 χλμ./ώ. Επειδή διαθέτει το ένστικτο της επιστροφής στη φωλιά, έχει χρησιμοποιηθεί από πολύ παλιά για τη μεταφορά μηνυμάτων. Σε αντίθεση με τους ανθρώπινους πλοηγούς, οι οποίοι χρειάζονται χρονόμετρα και εξάντες για να καθορίζουν τη θέση τους, τα περιστέρια που επιστρέφουν στη φωλιά τους βρίσκουν σχεδόν αμέσως την κατεύθυνση προς την οποία πρέπει να πετάξουν—διαισθανόμενα το μαγνητικό πεδίο της γης και με βάση τη θέση του ήλιου—ακόμη και αν αφεθούν ελεύθερα σε άγνωστη περιοχή εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο τους. Αυτόματα υπολογίζουν την κίνηση του ήλιου στον ουρανό, και έτσι καθορίζουν σωστά τη γωνία πτήσης τους.

Το περιστέρι μπορεί να διανύει μεγάλες αποστάσεις αναζητώντας τροφή και είναι αρκετά ταχύ ώστε να ξεφεύγει από τους περισσότερους εχθρούς του. (Ψλ 55:6-8) Ωστόσο, τα περιστέρια εμπιστεύονται πολύ τους ανθρώπους και παγιδεύονται εύκολα με δίχτυ. Γι’ αυτό, ο αποστάτης Εφραΐμ, που με ανοησία εμπιστεύτηκε πρώτα στην Αίγυπτο και κατόπιν στην Ασσυρία, παρομοιάστηκε με «αφελές περιστέρι» που επρόκειτο να πιαστεί σε δίχτυ. (Ωσ 7:11, 12) Ο Ιησούς, προειδοποιώντας τους μαθητές του για τους όμοιους με λύκους εναντιουμένους, τους συμβούλεψε να είναι, όχι μόνο «αθώοι σαν τα περιστέρια», αλλά και «προσεκτικοί σαν τα φίδια».—Ματ 10:16.

Όταν ο Ιησούς βαφτίστηκε και χρίστηκε με το άγιο πνεύμα του Θεού, αυτό το άγιο πνεύμα παρουσιάστηκε «με σωματική μορφή σαν περιστέρι», και η ορατή κάθοδός του πάνω στον Ιησού ίσως ήταν παρόμοια με το καθοδικό φτεροκόπημα του περιστεριού που πλησιάζει στο κλαδί. (Λου 3:22· Ματ 3:16· Μαρ 1:10· Ιωα 1:32-34) Το περιστέρι ήταν κατάλληλο σύμβολο λόγω της χαρακτηριστικής του αθωότητας.—Ματ 10:16.

Τα περιστέρια, εξίσου κοινά με τα κοτόπουλα σε πολλά μέρη της γης, διαφέρουν από τα κατοικίδια πτηνά, όχι μόνο λόγω της πτητικής τους ικανότητας, αλλά επίσης λόγω της κατασκευής τους και του γεγονότος ότι είναι μονογαμικά. Αντίθετα με τον πετεινό, το πιστό αρσενικό περιστέρι βοηθάει το θηλυκό στο χτίσιμο της φωλιάς και στην επώαση των αβγών. Τα περιστέρια διαφέρουν από όλα τα άλλα πουλιά λόγω του μοναδικού τρόπου με τον οποίο ταΐζουν τα μικρά τους με το «γάλα του περιστεριού», μια πηχτή ουσία που παράγεται στον πρόλοβο των γονέων. Οι νεοσσοί του περιστεριού, που ονομάζονται πιτσούνια, αποτελούν συνηθισμένη τροφή σε πολλές χώρες.

Χρήση στις Θυσίες. Τα περιστέρια ήταν αποδεκτά για να χρησιμοποιούνται σε ολοκαυτώματα. (Λευ 1:14) Εκείνοι που δεν μπορούσαν να διαθέσουν αρκετά για ένα θηλυκό αρνί ή κατσικάκι μπορούσαν να φέρουν ένα ζευγάρι περιστέρια ως προσφορά για ενοχή. (Λευ 5:5-7) Ένα περιστέρι (ή ένα τρυγόνι), ως προσφορά για αμαρτία, έπρεπε να συνοδεύει την προσφορά ενός νεαρού κριαριού στις τελετουργίες καθαρισμού μιας γυναίκας μετά τον τοκετό, εκτός αν αυτή δεν είχε τη δυνατότητα να προσφέρει το κριάρι, οπότε ήταν αποδεκτά «δύο νεαρά περιστέρια» (Λευ 12:6-8) (όπως συνέβη στον καθαρισμό της Μαρίας μετά τη γέννηση του Ιησού· Λου 2:22-24). Επίσης, ένα ζευγάρι περιστέρια ή τρυγόνια έπρεπε να περιλαμβάνεται στις προσφορές καθαρισμού ενός ατόμου που είχε αναρρώσει από εκκρίσεις. (Λευ 15:13, 14, 28, 29) Επίσης, τα περιστέρια ήταν αποδεκτά σε σχέση με τον καθαρισμό ενός Ναζηραίου ο οποίος είχε μολυνθεί.—Αρ 6:10.

Μολονότι πολλές οικογένειες Ισραηλιτών αναμφίβολα είχαν δικά τους περιστέρια, η φράση: «Τώρα, αν δεν έχει τα μέσα για δύο τρυγόνια ή για δύο νεαρά περιστέρια» προφανώς υποδηλώνει ότι συχνά τα αγόραζαν για να τα χρησιμοποιήσουν σε θυσίες. (Λευ 5:11) Κάτι τέτοιο διαφαίνεται από το γεγονός ότι τα περιστέρια συγκαταλέγονταν στα εμπορεύματα που πουλούσαν διάφορα άτομα στο ναό της Ιερουσαλήμ, αν και η λέξη περιστεραί του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου ίσως εννοεί εδώ τα «τρυγόνια» ή τα «νεαρά περιστέρια» τα οποία μνημόνευε ο Μωσαϊκός Νόμος.—Μαρ 11:15· Ιωα 2:14-16.

Η εβραϊκή λέξη γκωζάλ, η οποία χρησιμοποιείται στην αφήγηση σχετικά με την προσφορά που έκανε ο Αβραάμ όταν «ο Ιεχωβά σύναψε με τον Άβραμ μια διαθήκη», θεωρείται ότι αναφέρεται σε «ένα νεαρό περιστέρι». (Γε 15:9, 18) Αυτό συμβαίνει διότι το περιστέρι συσχετίζεται πάντα με το τρυγόνι στις θυσίες τις οποίες όριζε ο Νόμος που δόθηκε αργότερα στον Ισραήλ. Η ίδια εβραϊκή λέξη αποδίδεται «μικρά» στο εδάφιο Δευτερονόμιο 32:11. Αναμφίβολα το περιστέρι αποτέλεσε μέρος της θυσίας που έκανε παλιότερα ο Νώε, εφόσον εκείνη η θυσία συμπεριέλαβε «μερικά . . . από όλα τα καθαρά πετούμενα πλάσματα».—Γε 8:20.

Η διάταξη του Νόμου που παρείχε τη δυνατότητα χρήσης είτε νεαρών περιστεριών είτε τρυγονιών ήταν μια υποβοηθητική διευθέτηση για τους Ισραηλίτες, εφόσον τα περισσότερα τρυγόνια μετανάστευαν από τη γη του Ισραήλ τους χειμερινούς μήνες, ενώ τα επιδημητικά περιστέρια ήταν διαθέσιμα όλο το χρόνο.—Βλέπε ΤΡΥΓΟΝΙ.

Βλέπε επίσης ΚΟΠΡΑΝΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΩΝ.

ΠΕΡΙΣΤΗΘΙΟ

Ο ιερός κεντητός θύλακας τον οποίο φορούσε ο αρχιερέας του Ισραήλ πάνω από την καρδιά του όποτε έμπαινε στα Άγια. Το περιστήθιο (εβρ., χόσεν) έπρεπε να αποτελεί «ενθύμημα» και αποκαλούνταν προφανώς «το περιστήθιο της κρίσης» επειδή περιείχε το Ουρίμ και το Θουμμίμ μέσω των οποίων αποκαλύπτονταν οι κρίσεις του Ιεχωβά.—Εξ 28:15, 29, 30.

Όπως και το εφόδ, το περιστήθιο ήταν φτιαγμένο από τα εκλεκτότερα υλικά: χρυσάφι, μπλε κλωστή, μαλλί βαμμένο πορφυροκόκκινο, κόκκινη κλωστή και εκλεκτό στριμμένο λινάρι. (Εξ 28:15) Με τα ίδια υλικά κατασκευάστηκαν και τα δέκα υφάσματα της σκηνής της μαρτυρίας, τα οποία ήταν κεντημένα με χερουβείμ, η κουρτίνα που χώριζε τα Άγια από τα Άγια των Αγίων και το προπέτασμα για την είσοδο της σκηνής. Τα απαιτούμενα υλικά, τα οποία συνεισέφεραν εθελοντικά οι Ισραηλίτες, πήραν την τελική τους μορφή είτε άμεσα από τον Βεσελεήλ και τον Οολιάβ είτε υπό την καθοδήγησή τους.—Εξ 26:1, 31, 36· 31:2-6· 35:21-29.

Όπως φαίνεται, το ύφασμα για το περιστήθιο είχε μήκος έναν πήχη και πλάτος μία σπιθαμή, ώστε να είναι τετράγωνο όταν δίπλωνε, σχηματίζοντας έτσι έναν θύλακα μέσα στον οποίο ίσως τοποθετούνταν το Ουρίμ και το Θουμμίμ. Το μπροστινό μέρος του περιστήθιου ήταν διακοσμημένο με 12 πολύτιμες πέτρες, ένθετες σε χρυσές υποδοχές και διατεταγμένες ανά τρεις σε τέσσερις σειρές. Σε κάθε πέτρα ήταν σκαλισμένο το όνομα μιας από τις φυλές του Ισραήλ. (Εξ 28:15-21, 28· 39:8-14· Λευ 8:8) Τα πετράδια σε κάθε σειρά μπορεί να ήταν διατεταγμένα όπως κατονομάζονται, από δεξιά προς τα αριστερά (κατά τον τρόπο ανάγνωσης της εβραϊκής). Δεν μπορεί να ειπωθεί με καμιά βεβαιότητα ποια πολύτιμη πέτρα αντιστοιχούσε σε κάθε φυλή.—Βλέπε τις πολύτιμες πέτρες στα αντίστοιχα λήμματά τους.

Το περιστήθιο ήταν στερεωμένο στο εφόδ ως εξής: Δύο στριφτές αλυσίδες από καθαρό χρυσάφι συνδέονταν με δύο χρυσούς κρίκους στις δύο γωνίες του πάνω μέρους του περιστήθιου. Αυτές οι αλυσίδες στερεώνονταν κατόπιν στα δύο χρυσά πλαίσια τα οποία βρίσκονταν στην κορυφή των κομματιών του εφόδ που ξεκινούσαν από τους ώμους. Δύο άλλοι χρυσοί κρίκοι ήταν τοποθετημένοι στις δύο άκρες του κάτω χείλους του περιστήθιου, από τη μέσα πλευρά που ήταν προς το εφόδ. Αυτοί οι κρίκοι συνδέονταν με μπλε κορδόνι με τους δύο χρυσούς κρίκους οι οποίοι βρίσκονταν ακριβώς πάνω από το ζωνάρι του εφόδ, στη βάση των κομματιών του εφόδ που ξεκινούσαν από τους ώμους.—Εξ 28:22-28· 39:15-21.

ΠΕΡΙΣΦΥΡΙΟ

Οι εβραϊκές λέξεις που αποδίδονται «αλυσιδάκια για τους αστραγάλους» (’ετσ‛αδάχ· Αρ 31:50) και «αλυσίδες βηματισμού» (τσε‛αδάχ· Ησ 3:20) προέρχονται και οι δύο από τη ρίζα τσα‛άδ, η οποία σημαίνει «κάνω βήματα· οδεύω». (Ιερ 10:5· Παρ 7:8) Η εβραϊκή λέξη ‛έχες (περισφύριο) προέρχεται από τη ρίζα ‛αχάς, η οποία σημαίνει «κάνω κουδουνιστό ήχο» ή «κουνώ τα περισφύρια». (Ησ 3:16 [υποσ.], 18) Στην αρχαία Μέση Ανατολή συνήθιζαν να φορούν περισφύρια, δηλαδή βραχιόλια ή διακοσμητικούς κρίκους για τους αστραγάλους. Αυτά φτιάχνονταν από υλικά όπως ο μπρούντζος, ο χρυσός, το ασήμι, το σίδερο, το γυαλί και το ελεφαντόδοντο. Σε αιγυπτιακά μνημεία απεικονίζονται άτομα και των δύο φύλων να φορούν τέτοια κοσμήματα, ενώ στην Αίγυπτο τα αλυσιδάκια για τους αστραγάλους συνδυάζονταν συχνά με το αντίστοιχο βραχιόλι.

Τα βαριά περισφύρια πιθανόν να έκαναν έναν μεταλλικό ήχο καθώς χτυπούσαν μεταξύ τους όταν περπατούσε το άτομο που τα φορούσε. Ωστόσο, μερικές φορές τοποθετούνταν πετραδάκια μέσα σε κούφια περισφύρια προκειμένου να παράγουν ήχο. Σε πιο πρόσφατες εποχές έχουν θεαθεί περιστασιακά κοπέλες στην Αραβία να φορούν τέτοια περισφύρια με κουδουνάκια. Ακόμη, προσαρτούσαν ενίοτε αλυσιδάκια στα περισφύρια των γυναικών, ενώνοντας έτσι τα περισφύρια μεταξύ τους. Αυτά τα αλυσιδάκια κουδούνιζαν με το περπάτημα, και φυσικά τόσο τα αλυσιδάκια όσο και τα ίδια τα περισφύρια προσέλκυαν την προσοχή. Επίσης, τα αλυσιδάκια αυτά, ή αλλιώς αλυσίδες βηματισμού, περιόριζαν ή μίκραιναν το βήμα της γυναίκας κάνοντάς την να περπατάει ανάλαφρα, χαριτωμένα, με επιτηδευμένα λικνιστό και θηλυκό βάδισμα.—Ησ 3:16.

Τα «αλυσιδάκια για τους αστραγάλους» ήταν ανάμεσα στα κοσμήματα που πήραν οι Ισραηλίτες από τους Μαδιανίτες ως λάφυρα πολέμου και τα οποία συνεισέφεραν ως «προσφορά για τον Ιεχωβά». (Αρ 31:50, 51) Οι υπεροπτικές «κόρες της Σιών» σε μεταγενέστερους χρόνους περιγράφονται ως γυναίκες που «περπατούν με ανάλαφρα βήματα και με τα πόδια κάνουν κουδουνιστό ήχο», ή αλλιώς, «στα πόδια τους κουνούν τα περισφύρια». Μέσω του Ησαΐα, ο Ιεχωβά τις προειδοποίησε ότι θα αφαιρούσε τα διακοσμητικά τους αντικείμενα και «την ομορφιά των περισφύριων», καθώς επίσης τις «αλυσίδες βηματισμού» τους. (Ησ 3:16, 18, 20) Η κατάκτηση του Ιούδα και της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλωνίους το 607 Π.Κ.Χ. επηρέασε ασφαλώς αρνητικά τη ζωή εκείνων των γυναικών, οι οποίες έχασαν τόσο τα πολλά τους κοσμήματα όσο και την ελευθερία τους.—Βλέπε ΣΤΟΛΙΔΙΑ.

ΠΕΡΙΤΕΙΧΙΣΜΑ

Βλέπε ΠΡΟΧΩΜΑ.

ΠΕΡΙΤΟΜΗ

Η αφαίρεση της ακροποσθίας, ή αλλιώς ακροβυστίας, από το αντρικό μόριο. Το ρήμα μουλ (περιτέμνω) του εβραϊκού κειμένου χρησιμοποιείται με κυριολεκτική και μεταφορική σημασία. Το ουσιαστικό περιτομή του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου σημαίνει κατά κυριολεξία «εκτομή ολόγυρα». (Ιωα 7:22) Η έκφραση «μη περιτομή» αποδίδει τη λέξη ἀκροβυστία του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, η οποία χρησιμοποιήθηκε στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα ως απόδοση της αντίστοιχης εβραϊκής λέξης.—Ρω 2:25· Γε 17:11, Ο΄.

Ο Ιεχωβά Θεός κατέστησε την περιτομή υποχρεωτική για τον Αβραάμ το 1919 Π.Κ.Χ., έναν χρόνο πριν από τη γέννηση του Ισαάκ, λέγοντας: «Αυτή είναι η διαθήκη μου που θα τηρείτε εσείς . . . Κάθε αρσενικό σας πρέπει να περιτέμνεται». Η εντολή αυτή περιλάμβανε κάθε αρσενικό στο σπιτικό του Αβραάμ, τόσο τους απογόνους του όσο και τους εξαρτώμενους από αυτόν. Ως αποτέλεσμα, ο Αβραάμ, ο 13χρονος γιος του ο Ισμαήλ, καθώς και όλοι οι δούλοι του έλαβαν πάνω τους αυτό το «σημείο της διαθήκης». Οι καινούριοι δούλοι έπρεπε επίσης να περιτέμνονται. Έκτοτε, κάθε αρσενικό του σπιτικού, δούλος ή ελεύθερος, έπρεπε να περιτέμνεται την όγδοη ημέρα μετά τη γέννησή του. Η μη συμμόρφωση με αυτή τη θεϊκή απαίτηση τιμωρούνταν με θάνατο.—Γε 17:1, 9-14, 23-27.

Η περιτομή εφαρμοζόταν στην Αίγυπτο, όπως απεικονίζεται σε τοιχογραφίες και παρατηρείται σε μούμιες, αλλά δεν είναι βέβαιο πότε πρωτοεμφανίστηκε σε αυτή τη χώρα και πόσο διαδεδομένη ήταν. Μερικοί λένε ότι ο Ιωσήφ ως διαχειριστής τροφίμων εισήγαγε την περιτομή στην Αίγυπτο. Άλλοι ισχυρίζονται ότι ο Αβραάμ απλώς δανείστηκε αυτή τη συνήθεια από τους Αιγυπτίους, επικαλούμενοι τον Ηρόδοτο. Απαντώντας σε αυτούς τους τελευταίους ισχυρισμούς, ο Γ. Μ. Τόμσον λέει: «Όσον αφορά τη μαρτυρία του Ηρόδοτου, ο οποίος πήγε στην Αίγυπτο δεκαπέντε αιώνες αργότερα, και ο οποίος, παρά τη μεγάλη σπουδή και έρευνά του, γράφει συχνά πολλές ανοησίες, αρνούμαι κατηγορηματικά να τη θεωρήσω ισότιμη με τη μαρτυρία του Μωυσή. Ο μεγάλος θεμελιωτής της Ιουδαϊκής κοινοπολιτείας—ο μεγαλύτερος νομοθέτης στα χρονικά της ιστορίας—ο οποίος υπήρξε γέννημα θρέμμα της Αιγύπτου, παραθέτει τα γεγονότα που έχουν σχέση με την καθιέρωση της περιτομής ανάμεσα στο λαό του. Ένας απλός ταξιδιώτης και ιστορικός—ξένος και Έλληνας—εμφανίζεται πολύ αργότερα και κάνει κάποιες δηλώσεις οι οποίες είναι εν μέρει σωστές και εν μέρει εσφαλμένες, όπως δείχνει ο Ιώσηπος στην απάντησή του προς τον Απίωνα. Κατόπιν, είκοσι και πλέον αιώνες μετά τον Ηρόδοτο, διάφοροι σκεπτικιστές συγγραφείς ανασύρουν τις ατελείς δηλώσεις του και, παραποιώντας τες και μεγαλοποιώντας τες, προσπαθούν να αποδείξουν ότι ο Αβραάμ δεν έλαβε την περιτομή από τον Θεό (όπως λέει ξεκάθαρα ο Μωυσής), αλλά από τους Αιγυπτίους! Με τέτοια όπλα όμως δεν καταπολεμάται η αλήθεια των λόγων του Μωυσή».—Η Γη και το Βιβλίο (The Land and the Book), αναθεώρηση Τζ. Γκραντ, 1910, σ. 593.

Δεν εφάρμοζαν μόνο οι Αιγύπτιοι την περιτομή, αλλά και οι Μωαβίτες, οι Αμμωνίτες και οι Εδωμίτες. (Ιερ 9:25, 26) Αργότερα, οι Σαμαρείτες, οι οποίοι συμμορφώνονταν με τις απαιτήσεις που εκτίθενται στην Πεντάτευχο, περιτέμνονταν επίσης. Απεναντίας, οι Ασσύριοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Έλληνες και, ιδίως, οι Φιλισταίοι δεν εφάρμοζαν την περιτομή. Μάλιστα οι τελευταίοι, και όχι οι Χαναναίοι γενικά, αποκαλούνται υποτιμητικά «οι απερίτμητοι», από μια μάχη δε με αυτούς λήφθηκαν ως τρόπαια ακροβυστίες.—Κρ 14:3· 15:18· 1Σα 14:6· 17:26· 18:25-27· 2Σα 1:20· 1Χρ 10:4.

Οι απόγονοι του Αβραάμ μέσω του Ισαάκ και του Ιακώβ τήρησαν πιστά τη διαθήκη της περιτομής. «Ο Αβραάμ έκανε περιτομή στον Ισαάκ το γιο του, όταν αυτός έγινε οχτώ ημερών, ακριβώς όπως τον είχε διατάξει ο Θεός». (Γε 21:4· Πρ 7:8· Ρω 4:9-12) Οι δισέγγονοι του Αβραάμ είπαν στον Συχέμ και στους συμπολίτες του: «Μας είναι αδύνατον . . . να δώσουμε την αδελφή μας [τη Δείνα] σε άντρα που έχει ακροβυστία . . . Μόνο με αυτόν τον όρο μπορούμε να συμφωνήσουμε μαζί σας: να γίνετε σαν εμάς, με το να περιτμηθεί κάθε αρσενικό σας». (Γε 34:13-24) Προφανώς επειδή ο Μωυσής αμέλησε να περιτμήσει το γιο του, προκάλεσε την οργή του Θεού ώσπου η σύζυγός του, η Σεπφώρα, το έκανε αντί για αυτόν.—Εξ 4:24-26· βλέπε ΣΕΠΦΩΡΑ.

Η Περιτομή υπό το Νόμο. Η περιτομή καταστάθηκε υποχρεωτική απαίτηση του Μωσαϊκού Νόμου. «Την όγδοη ημέρα [μετά τη γέννηση ενός αρσενικού] θα περιτμηθεί η σάρκα της ακροβυστίας του». (Λευ 12:2, 3) Η πράξη αυτή ήταν τόσο σημαντική ώστε, ακόμη και αν η όγδοη ημέρα συνέπιπτε με το πολυσέβαστο Σάββατο, η περιτομή έπρεπε να πραγματοποιηθεί. (Ιωα 7:22, 23) Στους γονείς οι οποίοι υπόκειντο σε αυτόν το Νόμο και εφάρμοσαν πιστά τη διάταξη της περιτομής στα παιδιά τους την όγδοη ημέρα περιλαμβάνονται οι γονείς του Ιωάννη του Βαφτιστή, του Ιησού και του Παύλου. (Λου 1:59· 2:21· Φλπ 3:4, 5) Επίσης, ο Νόμος απαιτούσε να περιτέμνονται οι αλλοεθνείς προτού τους επιτραπεί να φάνε το πάσχα.—Εξ 12:43-48.

Γιατί καθόριζε ο Νόμος ότι η περιτομή έπρεπε να γίνεται την όγδοη ημέρα;

Ο Ιεχωβά δεν έδωσε κάποια εξήγηση, ούτε ήταν απαραίτητο να δώσει. Οι οδοί του είναι πάντα σωστές, οι λόγοι για τις ενέργειές του, οι καλύτεροι. (2Σα 22:31) Ωστόσο, τα πρόσφατα χρόνια ο άνθρωπος έμαθε κάποιους λόγους για τους οποίους από σωματική άποψη η όγδοη ημέρα ήταν κατάλληλη για την περιτομή. Οι φυσιολογικές ποσότητες του αιμοπηκτικού στοιχείου που ονομάζεται βιταμίνη Κ δεν εμφανίζονται στο αίμα μέχρι την πέμπτη ως την έβδομη ημέρα μετά τη γέννηση. Ένας άλλος πηκτικός παράγοντας, γνωστός ως προθρομβίνη, υπάρχει σε ποσότητες μόνο γύρω στο 30 τοις εκατό του φυσιολογικού την τρίτη ημέρα, αλλά την όγδοη ημέρα έχει τις υψηλότερες τιμές από κάθε άλλη ημέρα της ζωής του παιδιού—μέχρι και 110 τοις εκατό του φυσιολογικού. Η συμμόρφωση, λοιπόν, με τις οδηγίες του Ιεχωβά αποσοβούσε τον κίνδυνο αιμορραγίας. Όπως παρατηρεί ο Δρ Σ. Ι. Μακ Μίλεν: «Με βάση τις τιμές της βιταμίνης Κ και της προθρομβίνης, εξάγεται ότι η τέλεια ημέρα για την περιτομή είναι η όγδοη ημέρα . . . [η] ημέρα την οποία επέλεξε ο Δημιουργός της βιταμίνης Κ».—Καμιά από Αυτές τις Ασθένειες (None of These Diseases), 1986, σ. 21.

Η περιτομή γινόταν συνήθως, αν και όχι πάντα, από την κεφαλή του σπιτιού. Μεταγενέστερα χρησιμοποιούνταν κάποιος διορισμένος και εκπαιδευμένος για αυτή την επέμβαση. Τον πρώτο αιώνα φαίνεται ότι είχε επικρατήσει η συνήθεια να δίνουν όνομα στο αγόρι όταν του έκαναν περιτομή.—Λου 1:59, 60· 2:21.

Κατά τη 40χρονη περιπλάνηση στην έρημο, τα αρσενικά βρέφη δεν περιτέμνονταν. Έτσι λοιπόν, μετά το πέρασμα του Ιορδάνη, ο Ιησούς του Ναυή διέταξε να περιτμηθούν όλοι αυτοί οι άρρενες με μαχαίρια από πυρόλιθο στα Γάλγαλα, και ο Ιεχωβά τούς προστάτεψε ωσότου ανέρρωσαν.—Ιη 5:2-9· βλέπε ΟΝΕΙΔΟΣ.

Μετά την Εξορία. Δύο αιώνες μετά την επιστροφή των Ιουδαίων από τη Βαβυλώνα, η ελληνική επιρροή άρχισε να κυριαρχεί στη Μέση Ανατολή και πολλοί λαοί σταμάτησαν να περιτέμνονται. Αλλά όταν ο βασιλιάς της Συρίας Αντίοχος Δ΄ (ο Επιφανής) απαγόρευσε την περιτομή, διαπίστωσε ότι οι Ιουδαίες μητέρες ήταν διατεθειμένες να πεθάνουν παρά να στερήσουν από τους γιους τους το «σημείο της διαθήκης». (Γε 17:11) Χρόνια αργότερα ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Αδριανός ήρθε αντιμέτωπος με την ίδια κατάσταση όταν απαγόρευσε στους Ιουδαίους να περιτέμνουν τα αγόρια τους. Εντούτοις, μερικοί Ιουδαίοι αθλητές που επιθυμούσαν να συμμετέχουν σε ελληνιστικούς αγώνες (στους οποίους οι δρομείς έτρεχαν γυμνοί) προσπαθούσαν να γίνουν “απερίτμητοι” μέσω μιας επέμβασης που επιχειρούσε να αποκαταστήσει κάποια απομίμηση της ακροβυστίας ώστε να μη γίνονται στόχος περιφρόνησης και χλευασμού. Ο Παύλος μπορεί να είχε υπόψη του αυτή τη συνήθεια όταν συμβούλεψε τους Χριστιανούς: «Κλήθηκε κανείς ενώ ήταν περιτμημένος; Ας μη γίνεται απερίτμητος». (1Κο 7:18) Το ρήμα ἐπισπάομαι του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, το οποίο εδώ αποδίδεται «γίνομαι απερίτμητος», σημαίνει κατά κυριολεξία «τραβώ πάνω», πράγμα που αναφέρεται προφανώς στο τράβηγμα της ακροποσθίας προς τα εμπρός ώστε να δίνεται η εντύπωση ότι το άτομο ήταν απερίτμητο.

Δεν Αποτελεί Απαίτηση για τους Χριστιανούς. Όταν ο Ιεχωβά κατέδειξε ότι δεχόταν τους Εθνικούς στη Χριστιανική εκκλησία, και εφόσον πολλοί από τα έθνη ανταποκρίνονταν στο κήρυγμα των καλών νέων, το κυβερνών σώμα στην Ιερουσαλήμ έπρεπε να λάβει μια απόφαση σχετικά με το ερώτημα: Χρειάζεται να περιτέμνονται στη σάρκα οι Εθνικοί Χριστιανοί; Η κατάληξη του ζητήματος ήταν: Τα «αναγκαία» τόσο για τους Εθνικούς όσο και για τους Ιουδαίους δεν περιλάμβαναν την περιτομή.—Πρ 15:6-29.

Ο Παύλος έκανε περιτομή στον Τιμόθεο λίγο μετά την έκδοση αυτού του διατάγματος, όχι για λόγους πίστης, αλλά για να μην προκαλέσει την προκατάληψη των Ιουδαίων στους οποίους επρόκειτο να κηρύξουν. (Πρ 16:1-3· 1Κο 9:20) Ο απόστολος ασχολήθηκε με αυτό το θέμα σε αρκετές επιστολές. (Ρω 2:25-29· Γα 2:11-14· 5:2-6· 6:12-15· Κολ 2:11· 3:11) «Εμείς είμαστε αυτοί με την πραγματική περιτομή [της καρδιάς], που αποδίδουμε ιερή υπηρεσία με το πνεύμα του Θεού», έγραψε ο Παύλος στους Εθνικούς Χριστιανούς των Φιλίππων. (Φλπ 3:3) Στους δε Κορινθίους έγραψε: «Η περιτομή δεν σημαίνει τίποτα και η μη περιτομή δεν σημαίνει τίποτα, αλλά η τήρηση των εντολών του Θεού έχει σημασία».—1Κο 7:19.

Μεταφορική Χρήση. Η λέξη «περιτομή» χρησιμοποιείται μεταφορικά με αρκετούς τρόπους. Για παράδειγμα, όταν φύτευαν ένα δέντρο στην Υποσχεμένη Γη, έλεγαν ότι “παρέμενε απερίτμητο” τρία χρόνια. Ο καρπός του θεωρούνταν ότι είναι η «ακροβυστία» του και δεν έπρεπε να φαγωθεί. (Λευ 19:23) Ο Μωυσής είπε στον Ιεχωβά: «Δες! Εγώ είμαι απερίτμητος στα χείλη, και πώς είναι δυνατόν να με ακούσει ο Φαραώ;» (Εξ 6:12, 30) Μεταφορικά η λέξη «απερίτμητοι» περιγράφει με αποκρουστική περιφρόνηση όσους άξιζαν να ταφούν μόνο σε κοινό τόπο μαζί με θανατωμένους του χειρίστου είδους.—Ιεζ 32:18-32.

Η περιτομή της καρδιάς αποτελούσε θεϊκή απαίτηση ακόμη και για τους Ισραηλίτες που ήταν ήδη περιτμημένοι στη σάρκα. Ο Μωυσής είπε στον Ισραήλ: «Πρέπει να περιτμήσετε την ακροβυστία της καρδιάς σας και να μη σκληρύνετε πια τον τράχηλό σας». «Ο Ιεχωβά ο Θεός σου θα περιτμήσει την καρδιά σου και την καρδιά των απογόνων σου, ώστε να αγαπάς τον Ιεχωβά τον Θεό σου με όλη σου την καρδιά και με όλη σου την ψυχή για χάρη της ζωής σου». (Δευ 10:16· 30:6) Ο Ιερεμίας υπενθύμισε το ίδιο πράγμα σε εκείνο το αχαλίνωτο έθνος των ημερών του. (Ιερ 4:4) “Περιτομή της καρδιάς” σημαίνει το να αποβάλει κανείς από τις σκέψεις, τα αισθήματα ή τα κίνητρά του οτιδήποτε είναι δυσάρεστο και ακάθαρτο στα μάτια του Ιεχωβά και κάνει την καρδιά μη δεκτική. Παρόμοια, τα αφτιά που δεν είναι ευαίσθητα ή δεκτικά χαρακτηρίζονται “απερίτμητα”.—Ιερ 6:10· Πρ 7:51.

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

Η λέξη «περιφέρεια» υποδηλώνει μια εδαφική έκταση υπό τη δικαιοδοσία κάποιας αρχής, την περιοχή γύρω από μια πόλη ή κάποια περιοχή μέσα σε συγκεκριμένα όρια.

Όταν ο Νεεμίας οργάνωσε την ανοικοδόμηση του τείχους της Ιερουσαλήμ, ανέθεσε διάφορα τμήματά του στους αρχηγούς, ή αλλιώς “άρχοντες”, και στους κατοίκους ορισμένων “περιφερειών”. Αυτές οι περιφέρειες είχαν πάρει το όνομα της κυριότερης πόλης τους, και κάποιες (της Ιερουσαλήμ, της Βαιθ-σουρ, της Κεϊλά) ήταν διπλές. (Νε 3:9, 12, 14-18) Επρόκειτο προφανώς για υποδιαιρέσεις της περσικής “διοικητικής περιφέρειας”, ή αλλιώς “επαρχίας”, του Ιούδα. (Νε 1:3· KJ, ΒΑΜ, ΛΧ) Η εβραϊκή λέξη η οποία προσδιορίζει αυτές τις περιφέρειες (πέλεχ) λέγεται ότι παράγεται από την ακκαδική λέξη πίλκου, πράγμα που ίσως υποδηλώνει ότι οι περιφέρειες καθιερώθηκαν από τους Βαβυλωνίους μετά την πτώση της Ιερουσαλήμ.—Βλέπε ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ.

Η εβραϊκή λέξη κικκάρ μεταδίδει την ιδέα ενός στρογγυλού πράγματος. Χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει ένα «στρογγυλό» ψωμί (Εξ 29:23), ένα μολύβδινο «κυκλικό καπάκι» (Ζαχ 5:7), ένα «τάλαντο» χρυσάφι ή ασήμι (Εξ 25:39· 1Βα 20:39) και μια σχεδόν κυκλική «περιφέρεια» ή «λεκάνη».—Γε 13:10, υποσ.· Νε 12:28.

Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, η λέξη ὅριον (πάντα στον πληθυντικό) υποδηλώνει κατά κυριολεξία τα «όρια» ή τα «σύνορα» μιας γεωγραφικής περιοχής, αλλά μπορεί να υποδηλώνει και αυτό που εμπερικλείεται, δηλαδή μια «περιφέρεια» ή «περιοχή». (Πρ 13:50· Ματ 19:1· 2:16· 15:22) Η λέξη μερίς, η οποία χρησιμοποιείται αναφορικά με την “περιφέρεια” της Μακεδονίας στο εδάφιο Πράξεις 16:12, σημαίνει κατά κυριολεξία «μερίδιο· μέρος».—Παράβαλε Πρ 8:21.

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΙΟΡΔΑΝΗ

Η περίπου κυκλική λεκάνη, ή ελλειψοειδής περιοχή, μέσα στην οποία ρέει ο Ιορδάνης Ποταμός. Περιλαμβάνει το κάτω τμήμα της Κοιλάδας του Ιορδάνη, όπως μπορεί να φανεί από τη μνεία της “Περιφέρειας του Ιορδάνη” σε σχέση με τη χύτευση χάλκινων αντικειμένων στα χυτήρια του Σολομώντα ανάμεσα στη Σοκχώθ και στη Ζαρετάν. (1Βα 7:46· 2Χρ 4:17· παράβαλε 2Σα 18:23.) Ωστόσο, “η Περιφέρεια” φαίνεται επίσης ότι εκτείνεται μέχρι κάτω, στο νότιο άκρο της Νεκράς Θαλάσσης, όπου βρίσκονταν προφανώς οι «πόλεις της Περιφέρειας». (Γε 13:10-12) Έτσι λοιπόν, όχι μόνο συμπεριλάμβανε το λεκανοπέδιο της Ιεριχώς, αλλά και έφτανε μέχρι τη Σηγώρ, την πόλη όπου κατέφυγαν ο Λωτ και οι κόρες του.—Γε 19:17-25· Δευ 34:3.

Οι έρευνες που έχουν διεξαχθεί στο νότιο άκρο της Νεκράς Θαλάσσης υποδεικνύουν ότι ένα μεγάλο κομμάτι ξηράς κάτω από τη στενή λωρίδα γης που ονομάζεται Λισάν έχει καλυφτεί από τα νερά της Νεκράς Θαλάσσης. Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι οι «πόλεις της Περιφέρειας» βρίσκονται καταποντισμένες εκεί. Κάποτε επρόκειτο για περιοχή «με άφθονα νερά», σαν «τον κήπο του Ιεχωβά». (Γε 13:10) Αυτό δεν ίσχυε μόνο για την περιοχή Β της Νεκράς Θαλάσσης, όπου σήμερα εξακολουθούν να είναι πολύ εύφορες μόνο οι Πεδιάδες του Μωάβ και η όαση της Ιεριχώς, αλλά και για το νότιο τμήμα της Περιφέρειας. Ακόμη και σήμερα η πεδιάδα που βρίσκεται παραπλεύρως της Λισάν περιγράφεται ως «εκτεταμένη όαση», και εκεί ευδοκιμούν το κριθάρι, το σιτάρι, οι χουρμαδιές και τα αμπέλια. Το δέλτα του ποταμού Ζαρέδ, ο οποίος εκβάλλει στο νότιο άκρο της Νεκράς Θαλάσσης, χαρακτηρίζεται και αυτό ως «πλούσια όαση».

ΠΕΡΣΙΑ, ΠΕΡΣΕΣ

Χώρα και λαός που αναφέρονται συχνά μαζί με τους Μήδους, τόσο στην Αγία Γραφή όσο και στην ιστορία. Οι Μήδοι και οι Πέρσες προφανώς ήταν συγγενικοί λαοί οι οποίοι ανήκαν σε αρχαίες άριες (ινδοϊρανικές) φυλές, πράγμα που σημαίνει ότι οι Πέρσες ήταν απόγονοι του Ιάφεθ, ίσως μέσω του Μαδαΐ, του κοινού προγόνου των Μήδων. (Γε 10:2) Σε μια επιγραφή, ο Δαρείος ο Μέγας αυτοπροσδιορίζεται ως «Πέρσης, γιος Πέρση, Άριος, από Άρια γενιά».—Ιστορία της Περσικής Αυτοκρατορίας, του Ά. Όλμστεντ, 2002, Εκδόσεις «Οδυσσέας», σ. 210.

Ασσυριακές επιγραφές οι οποίες συσχετίζονται με την εποχή του Σαλμανασάρ Γ΄ (προφανώς συγχρόνου του Ιηού του Ισραήλ) κάνουν λόγο για μια εισβολή στη Μηδία και για την απόσπαση φόρου υποτελείας από τους βασιλιάδες της «Παρσουά», μιας περιοχής που βρισκόταν προφανώς Δ της λίμνης Ουρμίας και συνόρευε με την Ασσυρία. Πολλοί λόγιοι πιστεύουν ότι «Παρσουά» ήταν τότε το όνομα της χώρας των Περσών, αν και κάποιοι άλλοι το συσχετίζουν με τους Πάρθους. Πάντως, σε μεταγενέστερες επιγραφές οι Πέρσες εμφανίζονται εγκατεστημένοι αρκετά νοτιότερα, στην «Πάρσα», ΝΑ του Ελάμ, στην επαρχία Φαρς του σημερινού Ιράν. Το Ανσάν, μια επαρχία ή πόλη στα σύνορα του Ελάμ, και εντός της επικράτειας του Ελάμ σε κάποια εποχή, βρισκόταν και αυτό υπό περσική κυριαρχία.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι κατά την αρχική περίοδο της ιστορίας τους οι Πέρσες κατείχαν μόνο το νοτιοδυτικό τμήμα του εκτεταμένου ιρανικού υψιπέδου και συνόρευαν με το Ελάμ και τη Μηδία ΒΔ, την Παρθία στο Β, την Καρμανία στην Α και τον Περσικό Κόλπο Ν και ΝΔ. Με εξαίρεση τα παράλια του Περσικού Κόλπου, όπου το κλίμα είναι ζεστό και υγρό, το μεγαλύτερο μέρος της χώρας αποτελούνταν από το νότιο τμήμα της βραχώδους οροσειράς του Ζάγρου, την οποία διέκοπταν μεγάλες, εξαιρετικά εύφορες κοιλάδες με κατάφυτες πλαγιές. Το κλίμα στις κοιλάδες είναι εύκρατο, αλλά στις ψηλότερες περιοχές του υψιπέδου, κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών, τα άνυδρα, ανεμοδαρμένα εδάφη είναι εκτεθειμένα σε δριμύ κρύο. Όπως οι Μήδοι, έτσι και οι Πέρσες φαίνεται ότι ασχολούνταν πολύ με την κτηνοτροφία, καθώς και με τις απαραίτητες γεωργικές εργασίες, ενώ ο Πέρσης Βασιλιάς Δαρείος ο Μέγας περιέγραψε με καμάρι την πατρίδα του ως «όμορφη χώρα με πολλά άλογα και πολυάριθμους άντρες».—Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (Encyclopædia Britannica), 1959, Τόμ. 17, σ. 603.

Αν και αρχικά οι Πέρσες ζούσαν κάπως ασκητική και συνήθως νομαδική ζωή, επέδειξαν μεγάλη αγάπη για τη χλιδή και τις πολυτέλειες κατά την περίοδο της αυτοκρατορίας. (Παράβαλε Εσθ 1:3-7· επίσης, βλέπε το είδος των ρούχων που δόθηκαν στον Μαροδοχαίο, 8:15.) Γλυπτά στην Περσέπολη απεικονίζουν τους Πέρσες ντυμένους με κυματιστούς χιτώνες ως τον αστράγαλο, περίζωμα στη μέση και παπούτσια που έδεναν χαμηλά. Αντίθετα, οι Μήδοι απεικονίζονται με στενά, μακρυμάνικα πανωφόρια που έφταναν ως το γόνατο περίπου. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 328) Τόσο οι Πέρσες όσο και οι Μήδοι προφανώς φορούσαν παντελόνια, και μάλιστα οι Πέρσες στρατιώτες εικονίζονται να φορούν παντελόνια και χιτώνια με μανίκι πάνω από τις σιδηρένδυτες πανοπλίες τους. Ήταν έμπειροι ιππείς, το δε ιππικό έπαιζε σημαντικό ρόλο στην πολεμική στρατηγική τους.

Η περσική γλώσσα κατατάσσεται στην οικογένεια των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών και περιέχει στοιχεία που μαρτυρούν ότι συνδέεται με τη σανσκριτική της Ινδίας. Σε κάποια φάση της ιστορίας τους οι Πέρσες άρχισαν να χρησιμοποιούν σφηνοειδή γραφή, η οποία όμως περιλάμβανε πολύ λιγότερα σύμβολα από τα εκατοντάδες σύμβολα της βαβυλωνιακής και της ασσυριακής σφηνοειδούς γραφής. Παρότι μερικές επιγραφές από την περίοδο διακυβέρνησης της Περσικής Αυτοκρατορίας είναι γραμμένες στην αρχαία περσική και μεταφρασμένες στην ακκαδική και σε μια γλώσσα αποκαλούμενη γενικώς «ελαμιτική» ή «σουσιανική», τα επίσημα έγγραφα που χρησιμοποιούνταν στη διοίκηση των αυτοκρατορικών επαρχιών γράφονταν κατά κύριο λόγο στην αραμαϊκή η οποία χρησιμοποιούνταν ως διεθνής γλώσσα.—Εσδ 4:7.

Ανάδυση της Μηδοπερσικής Αυτοκρατορίας. (ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 2, σ. 327) Όπως οι Μήδοι, έτσι και οι Πέρσες φαίνεται ότι κυβερνιούνταν από διάφορες οικογένειες ευγενών. Από μια τέτοια οικογένεια προήλθε η δυναστεία των Αχαιμενιδών βασιλιάδων, η βασιλική γραμμή στην οποία ανήκε ο ιδρυτής της Περσικής Αυτοκρατορίας, ο Κύρος ο Μέγας. Ο Κύρος, του οποίου ο πατέρας, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο και τον Ξενοφώντα, ήταν από την Περσία και η μητέρα από τη Μηδία, συνένωσε τους Πέρσες υπό την ηγεσία του. (Ηρόδοτος, Α΄, 107, 108· Κύρου Παιδεία, Α΄, 2, 1) Μέχρι τότε οι Μήδοι κυριαρχούσαν επί των Περσών, αλλά ο Κύρος πέτυχε γρήγορη νίκη επί του Μήδου Βασιλιά Αστυάγη και κατέλαβε την πρωτεύουσά του, τα Εκβάτανα (550 Π.Κ.Χ.). (Παράβαλε Δα 8:3, 20.) Έτσι λοιπόν, η Μηδική Αυτοκρατορία περιήλθε υπό τον έλεγχο των Περσών.

Παρότι οι Μήδοι παρέμειναν υποτελείς των Περσών όλη την υπόλοιπη περίοδο της δυναστείας των Αχαιμενιδών, δεν υπάρχει αμφιβολία ως προς το δυαδικό χαρακτήρα της αυτοκρατορίας που προέκυψε. Ως εκ τούτου, το βιβλίο Ιστορία της Περσικής Αυτοκρατορίας (σ. 90) αναφέρει: «Η στενή συγγένεια μεταξύ Περσών και Μήδων δεν ξεχάστηκε ποτέ. Τα λεηλατημένα Εκβάτανα θα παρέμεναν αγαπημένος τόπος διαμονής των περσών βασιλέων. Στην περσική αυτοκρατορία οι Μήδοι απολάμβαναν τα ίδια προνόμια με τους Πέρσες· τοποθετούνταν σε υψηλά αξιώματα και επιλέγονταν ως διοικητές των περσικών στρατευμάτων. Οι ξένοι συχνά ανέφεραν μαζί τους δύο λαούς, “Μήδους και Πέρσες”, χωρίς να τους ξεχωρίζουν ενώ όταν χρησιμοποιούσαν μία μόνο λέξη, συνήθως προτιμούσαν τον όρο “Μήδοι”».

Υπό τον Κύρο, η Μηδοπερσική Αυτοκρατορία επεκτάθηκε περαιτέρω προς τη Δ, φτάνοντας μέχρι το Αιγαίο Πέλαγος μετά τη νίκη των Περσών επί του Κροίσου, του βασιλιά της Λυδίας, και την καθυπόταξη ορισμένων ελληνικών πόλεων στα παράλια. Ωστόσο, η σημαντικότερη κατάκτηση του Κύρου σημειώθηκε το 539 Π.Κ.Χ., όταν ως επικεφαλής μιας συνδυασμένης δύναμης Μήδων, Περσών και Ελαμιτών κατέλαβε την κραταιά Βαβυλώνα, σε εκπλήρωση των Βιβλικών προφητειών. (Ησ 21:2, 9· 44:26–45:7· Δα 5:28) Με την πτώση της Βαβυλώνας τερματίστηκε μια μακρά περίοδος σημιτικής κυριαρχίας, η οποία εκτοπίστηκε από την πρώτη κυρίαρχη παγκόσμια δύναμη άριας (ιαφεθιτικής) καταγωγής. Επίσης, η γη του Ιούδα (καθώς και η Συρία και η Φοινίκη) προσαρτήθηκε στη μηδοπερσική επικράτεια. Με διάταγμα του Κύρου, το 537 Π.Κ.Χ. επιτράπηκε στους εξόριστους Ιουδαίους να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, η οποία κειτόταν έρημη ακριβώς 70 χρόνια.—2Χρ 36:20-23· βλέπε ΚΥΡΟΣ.

Οι περσικές πρωτεύουσες. Σε αρμονία με το δυαδικό χαρακτήρα της αυτοκρατορίας, ένας Μήδος ονόματι Δαρείος έγινε ο κυβερνήτης του ηττημένου χαλδαϊκού βασιλείου, αν και είναι πιθανό ότι δεν ήταν ανεξάρτητος από την επικυριαρχία του Κύρου. (Δα 5:31· 9:1· βλέπε ΔΑΡΕΙΟΣ Αρ. 1.) Η Βαβυλώνα παρέμεινε βασιλική πόλη της Μηδοπερσικής Αυτοκρατορίας, καθώς και κέντρο των θρησκευτικών και εμπορικών δραστηριοτήτων. Ωστόσο, γενικά φαίνεται ότι τα καλοκαίρια εκεί ήταν πιο ζεστά από όσο ήταν διατεθειμένοι να ανεχτούν οι Πέρσες αυτοκράτορες, γι’ αυτό και η Βαβυλώνα σπάνια αποτελούσε κάτι περισσότερο από χειμερινή κατοικία για αυτούς. Σύμφωνα με αρχαιολογικά στοιχεία, λίγο μετά την κατάκτηση της Βαβυλώνας ο Κύρος επέστρεψε στα Εκβάτανα (το σημερινό Χαμαντάν), τα οποία βρίσκονταν 1.900 μ. πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, στους πρόποδες του όρους Αλβάντ, όπου οι χειμώνες που συνοδεύονται από σφοδρές χιονοπτώσεις και τσουχτερό κρύο εξισορροπούνται από ευχάριστα καλοκαίρια. Εκεί, στα Εκβάτανα, ανακαλύφτηκε αρκετά χρόνια μετά την έκδοσή του το υπόμνημα του Κύρου για την ανοικοδόμηση του ναού της Ιερουσαλήμ. (Εσδ 6:2-5) Η παλαιότερη περσική πρωτεύουσα ήταν οι Πασαργάδες, περίπου 650 χλμ. ΝΑ από τα Εκβάτανα, αλλά στο ίδιο περίπου υψόμετρο. Κοντά στις Πασαργάδες, οι Πέρσες αυτοκράτορες Δαρείος, Ξέρξης και Αρταξέρξης ο Μακρόχειρας έχτισαν αργότερα την Περσέπολη, μια βασιλική πόλη στην οποία κατασκεύασαν μεγάλο δίκτυο υπόγειων αγωγών, προφανώς για να έχουν παροχή φρέσκου νερού. Μια άλλη πρωτεύουσα ήταν τα Σούσα κοντά στον ποταμό Χοάσπη (Καρχέχ), στο αρχαίο Ελάμ, τα οποία βρίσκονταν σε κεντρικό, στρατηγικό σημείο ανάμεσα στη Βαβυλώνα, στα Εκβάτανα και στην Περσέπολη. Εκεί ο Δαρείος ο Μέγας οικοδόμησε ένα μεγαλοπρεπές ανάκτορο το οποίο γενικά χρησίμευε ως χειμερινή κατοικία, διότι όπως και στη Βαβυλώνα έτσι και στα Σούσα η ζέστη το καλοκαίρι ήταν αφόρητη. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, τα Σούσα γίνονταν ολοένα και περισσότερο το πραγματικό διοικητικό κέντρο της αυτοκρατορίας.—Βλέπε ΕΚΒΑΤΑΝΑ· ΣΟΥΣΑ.

Θρησκεία και Νόμοι. Οι Πέρσες ηγεμόνες, παρότι ήταν ικανοί να επιδεικνύουν την ίδια σκληρότητα που επιδείκνυαν οι Σημίτες βασιλιάδες της Ασσυρίας και της Βαβυλωνίας, φαίνεται ότι τουλάχιστον στην αρχή προσπαθούσαν να εκδηλώνουν ως έναν βαθμό δικαιοσύνη και νομιμότητα στις σχέσεις τους με τους κατακτημένους λαούς. Η θρησκεία τους φαίνεται πως εμπεριείχε την έννοια της ηθικής σε κάποιον βαθμό. Μετά τον κύριο θεό τους τον Αχούρα Μάζντα, εξέχουσα θεότητα ήταν και ο Μίθρας, γνωστός όχι μόνο ως θεός του πολέμου αλλά και ως ο θεός των συμβολαίων, τα μάτια και τα αφτιά του οποίου ήταν πάντοτε άγρυπνα να εντοπίσουν όποιον θα παραβίαζε κάποια συμφωνία. (Βλέπε ΘΕΟΙ ΚΑΙ ΘΕΕΣ.) Ο ιστορικός Ηρόδοτος (Α΄, 136, 138) έγραψε σχετικά με τους Πέρσες: «Εκπαιδεύουν τα αγόρια τους από την ηλικία των πέντε μέχρι την ηλικία των είκοσι ετών και τα διδάσκουν τρία πράγματα μόνο: να ιππεύουν, να τοξεύουν και να λένε την αλήθεια. . . . Θεωρούν το ψέμα το αισχρότερο πράγμα». Παρότι η ιστορία των Περσών ηγεμόνων αποκαλύπτει ότι αυτοί δεν ήταν υπεράνω της υποκρισίας και των ραδιουργιών, ωστόσο διακρίνουμε κάποια στοιχειώδη προσκόλληση σε ένα είδος φυλετικού δόγματος περί “τήρησης του λόγου” τους, μια προσκόλληση η οποία και αντανακλάται στην εμμονή τους για το απαραβίαστο “του νόμου των Μήδων και των Περσών”. (Δα 6:8, 15· Εσθ 1:19· 8:8) Κατά συνέπεια, όταν ανακαλύφτηκε το διάταγμα του Κύρου, 18 περίπου χρόνια μετά τη χρονολογία έκδοσής του, ο Βασιλιάς Δαρείος αναγνώρισε ότι το έργο οικοδόμησης του ναού από τους Ιουδαίους ήταν νόμιμο και έδωσε εντολή να υπάρξει πλήρης συνεργασία μαζί τους.—Εσδ 6:1-12.

Η οργάνωση της Περσικής Αυτοκρατορίας αποκαλύπτει αξιοσημείωτες διοικητικές ικανότητες. Εκτός από το ιδιαίτερο συμβούλιο του βασιλιά—το επιτελείο των συμβούλων του, το οποίο αποτελούνταν από «εφτά άρχοντες της Περσίας και της Μηδίας» (Εσθ 1:14· Εσδ 7:14)—υπήρχαν σατράπες διορισμένοι σε μεγάλες περιοχές ή χώρες όπως η Μηδία, το Ελάμ, η Παρθία, η Βαβυλωνία, η Ασσυρία, η Αραβία, η Αρμενία, η Καππαδοκία, η Λυδία, η Ιωνία και, καθώς η αυτοκρατορία επεκτεινόταν, η Αίγυπτος, η Αιθιοπία και η Λιβύη. Στους σατράπες αυτούς είχε παραχωρηθεί μερική αυτονομία όσον αφορά τη διοίκηση της σατραπείας, η οποία συμπεριλάμβανε το χειρισμό δικαστικών και οικονομικών υποθέσεων στην επικράτειά τους. (Βλέπε ΣΑΤΡΑΠΗΣ.) Στη σατραπεία φαίνεται ότι υπήρχαν κατώτεροι κυβερνήτες διοικητικών περιφερειών (στις ημέρες του Βασιλιά Ασσουήρη αυτές ήταν 127), και στις διοικητικές περιφέρειες υπήρχαν άρχοντες από τους λαούς που συνέθεταν τον πληθυσμό της περιφέρειας. (Εσδ 8:36· Εσθ 3:12· 8:9) Πιθανώς για να αντισταθμιστεί το μειονέκτημα ότι η πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας βρισκόταν σε ακραίο σχετικά σημείο της αχανούς επικράτειάς της, αναπτύχθηκε ένα γρήγορο σύστημα επικοινωνίας μέσω ενός βασιλικού ταχυδρομείου με αγγελιοφόρους που ίππευαν ταχυδρομικά άλογα—σύστημα το οποίο συνέδεε το θρόνο με όλες τις διοικητικές περιφέρειες. (Εσθ 8:10, 14) Επίσης γινόταν συντήρηση του βασιλικού οδικού δικτύου, μία από τις οδούς του οποίου εκτεινόταν από τα Σούσα μέχρι τις Σάρδεις στη Μικρά Ασία.

Από το Θάνατο του Κύρου ως το Θάνατο του Δαρείου. Η βασιλεία του Κύρου του Μεγάλου τερματίστηκε το 530 Π.Κ.Χ., όταν ο Κύρος πέθανε σε μια πολεμική εκστρατεία. Ο γιος του ο Καμβύσης τον διαδέχθηκε στο θρόνο και κατάφερε να κατακτήσει την Αίγυπτο. Αν και η Αγία Γραφή δεν τον κατονομάζει ως Καμβύση, αυτός είναι προφανώς ο “Ασσουήρης” στον οποίο κατηγόρησαν ψευδώς τους Ιουδαίους οι ενάντιοι του έργου του ναού, όπως αναφέρεται στο εδάφιο Έσδρας 4:6.

Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες τερματίστηκε η βασιλεία του Καμβύση είναι συγκεχυμένες. Σύμφωνα με μια αφήγηση, την οποία παρουσιάζει ο Δαρείος ο Μέγας στην Επιγραφή της Μπεχιστούν και την οποία παραθέτει ο Ηρόδοτος και άλλοι με κάποιες παραλλαγές, ο Καμβύσης έβαλε να σκοτώσουν μυστικά τον αδελφό του τον Βαρδίγια (τον οποίο ο Ηρόδοτος ονομάζει Σμέρδι). Αργότερα, ενώ ο Καμβύσης απουσίαζε στην Αίγυπτο, ένας μάγος ονόματι Γαυμάτης (Σμέρδις και αυτός κατά τον Ηρόδοτο), παριστάνοντας τον Βαρδίγια (Σμέρδι), σφετερίστηκε το θρόνο και κατάφερε να γίνει δεκτός ως βασιλιάς. Κατά την επιστροφή από την Αίγυπτο, ο Καμβύσης πέθανε και ο σφετεριστής εδραιώθηκε στο θρόνο. (Ηρόδοτος, Γ΄, 61-67) Η άλλη εκδοχή την οποία υποστηρίζουν μερικοί ιστορικοί είναι ότι ο Βαρδίγιας δεν είχε σκοτωθεί και ότι αυτός, όχι κάποιος απατεώνας, σφετερίστηκε το θρόνο κατά την απουσία του Καμβύση.

Όπως και αν έχουν τα πράγματα, η βασιλεία του Καμβύση τερματίστηκε το 522 Π.Κ.Χ., ενώ η επόμενη περίοδος βασιλείας διήρκεσε εφτά μήνες και τερματίστηκε και αυτή το 522 Π.Κ.Χ. με τη δολοφονία του σφετεριστή (είτε αυτός ήταν ο Βαρδίγιας είτε ο Γαυμάτης ο ψευδο-Σμέρδις). Ωστόσο, στη διάρκεια αυτής της σύντομης διακυβέρνησης, προφανώς έγινε και δεύτερη καταγγελία στο θρόνο της Περσίας εναντίον των Ιουδαίων—ο τότε βασιλιάς αναφέρεται στην Αγία Γραφή ως «Αρταξέρξης» (πρόκειται πιθανώς για επωνυμία του ανάσσοντος βασιλιά ή για τίτλο)—και αυτή τη φορά οι κατηγορίες πέτυχαν την έκδοση ενός βασιλικού διατάγματος που απαγόρευε να συνεχιστούν οι οικοδομικές εργασίες στο ναό. (Εσδ 4:7-23) Το έργο του ναού, λοιπόν, περιέπεσε σε αδράνεια «μέχρι το δεύτερο έτος της βασιλείας του Δαρείου, του βασιλιά της Περσίας».—Εσδ 4:24.

Ο Δαρείος Α΄ (ο αποκαλούμενος Δαρείος Υστάσπης ή Δαρείος ο Μέγας) προφανώς σχεδίασε ή υποκίνησε τη δολοφονία εκείνου που βρισκόταν τότε στον περσικό θρόνο και κατέλαβε ο ίδιος το θρόνο. Κατά τη διακυβέρνησή του οι εργασίες στο ναό της Ιερουσαλήμ ξανάρχισαν με βασιλική έγκριση, και ο ναός αποπερατώθηκε το έκτο έτος της βασιλείας του (αρχές του 515 Π.Κ.Χ.). (Εσδ 6:1-15) Η βασιλεία του χαρακτηρίστηκε από εξάπλωση της αυτοκρατορίας. Ο Δαρείος επέκτεινε την κυριαρχία της Περσίας Α ως την Ινδία και Δ ως τη Θράκη και τη Μακεδονία.

Τουλάχιστον εκείνη την εποχή οι Πέρσες ηγεμόνες είχαν πια εκπληρώσει τους προφητικούς συμβολισμούς των εδαφίων Δανιήλ 7:5 και 8:4 όπου η Μηδοπερσική Αυτοκρατορία, η οποία συμβολίζεται από μια αρκούδα και ένα κριάρι, παρουσιάζεται να καταλαμβάνει εδάφη προς τρεις κύριες κατευθύνσεις, προς το Β, τη Δ και το Ν. Ωστόσο, σε μια εκστρατεία του Δαρείου εναντίον της Ελλάδας, οι δυνάμεις του ηττήθηκαν στον Μαραθώνα το 490 Π.Κ.Χ. Ο Δαρείος πέθανε το 486 Π.Κ.Χ.—Βλέπε ΔΑΡΕΙΟΣ Αρ. 2.

Η Βασιλεία του Ξέρξη και του Αρταξέρξη. Ο Ξέρξης, ο γιος του Δαρείου, είναι προφανώς ο Βασιλιάς Ασσουήρης του βιβλίου της Εσθήρ. Οι ενέργειές του ταιριάζουν επίσης με την περιγραφή του τέταρτου Πέρση βασιλιά, ο οποίος θα “εξήγειρε τα πάντα εναντίον του βασιλείου της Ελλάδας”. (Δα 11:2) Προσπαθώντας να εκδικηθεί για την ήττα των Περσών στον Μαραθώνα, ο Ξέρξης επιτέθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα με μια τεράστια στρατιωτική δύναμη το 480 Π.Κ.Χ. Έπειτα από μια επώδυνη νίκη στις Θερμοπύλες και την καταστροφή της Αθήνας, οι δυνάμεις του ηττήθηκαν στη Σαλαμίνα και αργότερα στις Πλαταιές, πράγμα που έκανε τον Ξέρξη να επιστρέψει στην Περσία.

Η βασιλεία του Ξέρξη χαρακτηρίζεται από ορισμένες διοικητικές μεταρρυθμίσεις και από την ολοκλήρωση μεγάλου μέρους του οικοδομικού έργου που είχε ξεκινήσει ο πατέρας του στην Περσέπολη. (Παράβαλε Εσθ 10:1, 2.) Οι αφηγήσεις των αρχαίων Ελλήνων γύρω από την τελική περίοδο της βασιλείας του Ξέρξη κάνουν λόγο για προβλήματα στο γάμο του, για αναστάτωση στο χαρέμι του και για κάποιους αυλικούς του οι οποίοι υποτίθεται ότι τον κηδεμόνευαν. Αυτές οι αφηγήσεις πιθανόν να αντικατοπτρίζουν, αν και πολύ συγκεχυμένα και διαστρεβλωμένα, μερικά από τα βασικά γεγονότα του βιβλίου της Εσθήρ, όπως μεταξύ άλλων την αποπομπή της Βασίλισσας Αστίν και την αντικατάστασή της από την Εσθήρ, καθώς και την άνοδο του Μαροδοχαίου σε μια θέση με μεγάλη εξουσία στο βασίλειο. (Εσθ 2:17· 10:3) Σύμφωνα με ιστορικές πηγές ο Ξέρξης δολοφονήθηκε από έναν αυλικό του.

Ο Αρταξέρξης ο Μακρόχειρας, ο διάδοχος του Ξέρξη, είναι γνωστός για το ότι έδωσε άδεια στον Έσδρα να επιστρέψει στην Ιερουσαλήμ παίρνοντας μαζί του μια μεγάλη συνεισφορά για την υποστήριξη του ναού εκεί. Αυτό έλαβε χώρα το έβδομο έτος του Αρταξέρξη (468 Π.Κ.Χ.). (Εσδ 7:1-26· 8:24-36) Το 20ό έτος του Αρταξέρξη (455 Π.Κ.Χ.), δόθηκε άδεια στον Νεεμία να πάει στην Ιερουσαλήμ για να ανοικοδομήσει την πόλη. (Νε 1:3· 2:1, 5-8) Αργότερα, ο Νεεμίας επέστρεψε για κάποιο διάστημα στην αυλή του Αρταξέρξη, το 32ο έτος του βασιλιά (443 Π.Κ.Χ.).—Νε 13:6.

Υπάρχει κάποια ασυμφωνία στα ιστορικά κείμενα αναφορικά με τη βασιλεία του Ξέρξη και του Αρταξέρξη. Διάφορα εγκυκλοπαιδικά συγγράμματα τοποθετούν το έτος ανάρρησης του Αρταξέρξη στο 465 Π.Κ.Χ. Σύμφωνα με ορισμένα έγγραφα η βασιλεία του πατέρα του, του Ξέρξη, συνεχίστηκε μέχρι και το 21ο έτος. Η βασιλεία του Ξέρξη υπολογίζεται συνήθως από το 486 Π.Κ.Χ., το έτος κατά το οποίο πέθανε ο πατέρας του, ο Δαρείος. Το πρώτο βασιλικό του έτος θεωρείται ότι ξεκίνησε το 485 Π.Κ.Χ., ενώ το 21ο έτος του και το έτος ανάρρησης του Αρταξέρξη τοποθετούνται συχνά στο 465 Π.Κ.Χ. Όσο για τον Αρταξέρξη, οι λόγιοι συνήθως λένε ότι το τελευταίο έτος της βασιλείας του άρχισε το 424 Π.Κ.Χ. Μερικά έγγραφα παρουσιάζουν αυτό το έτος ως το 41ο έτος της βασιλείας του Αρταξέρξη. Αν αυτό ήταν σωστό, τότε θα σήμαινε ότι το έτος ανάρρησής του ήταν το 465 Π.Κ.Χ. και ότι το πρώτο βασιλικό του έτος άρχισε το 464 Π.Κ.Χ.

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν σημαντικά στοιχεία από τα οποία υπολογίζουμε ότι το τελευταίο έτος του Ξέρξη και το έτος ανάρρησης του Αρταξέρξη ήταν το 475 Π.Κ.Χ. Τα στοιχεία αυτά συνιστούν ένα τρίπτυχο από ελληνικές, περσικές και βαβυλωνιακές πηγές.

Στοιχεία από ελληνικές πηγές. Ένα γεγονός της αρχαίας ελληνικής ιστορίας μπορεί να μας βοηθήσει να προσδιορίσουμε πότε άρχισε η βασιλεία του Αρταξέρξη. Ο Θεμιστοκλής, πολιτικός και ήρωας πολέμου, έπεσε στη δυσμένεια των συμπατριωτών του και κατέφυγε στην Περσία όπου θα ήταν ασφαλής. Τότε, σύμφωνα με τον ιστορικό Θουκυδίδη (Α΄, 137, 3) ο οποίος φημίζεται για την ακρίβειά του, ο Θεμιστοκλής «έστειλε μια επιστολή προς τον Βασιλιά Αρταξέρξη, το γιο του Ξέρξη, ο οποίος είχε ανέλθει πρόσφατα στο θρόνο». Το σύγγραμμα Πλουτάρχου Βίοι (Θεμιστοκλής, 27, 1) μας πληροφορεί πως «ο Θουκυδίδης και ο Χάρων ο Λαμψακηνός αναφέρουν ότι ο Ξέρξης είχε πεθάνει και ότι ο Θεμιστοκλής παρουσιάστηκε στο γιο του», τον Αρταξέρξη. Ο Χάρων ήταν Πέρσης υπήκοος ο οποίος βρισκόταν εν ζωή κατά τη μετάβαση της εξουσίας από τον Ξέρξη στον Αρταξέρξη. Από τις μαρτυρίες του Θουκυδίδη και του Χάρωνα του Λαμψακηνού βλέπουμε πως, όταν ο Θεμιστοκλής έφτασε στην Περσία, ο Αρταξέρξης είχε αρχίσει πρόσφατα να βασιλεύει.

Μπορούμε να προσδιορίσουμε το χρόνο κατά τον οποίο άρχισε να βασιλεύει ο Αρταξέρξης υπολογίζοντας από το θάνατο του Θεμιστοκλή προς τα πίσω. Δεν δίνουν όλα τα εγκυκλοπαιδικά συγγράμματα την ίδια χρονολογία για το θάνατο του Θεμιστοκλή. Ωστόσο, ο ιστορικός Διόδωρος ο Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική, ΙΑ΄, 54, 1· ΙΑ΄, 58, 3) αναφέρει το θάνατό του σε συσχετισμό με κάποια άλλα γεγονότα που συνέβησαν «όταν ο Πραξίεργος ήταν άρχων στην Αθήνα». Ο Πραξίεργος ήταν «άρχων» στην Αθήνα το 471/470 Π.Κ.Χ. (Ελληνική και Ρωμαϊκή Χρονολόγηση [Greek and Roman Chronology], του Άλαν Ε. Σάμιουελ, Μόναχο, 1972, σ. 206) Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, ο Θεμιστοκλής, μετά την άφιξή του στην Περσία, διέθεσε έναν χρόνο για την εκμάθηση της γλώσσας προετοιμαζόμενος να παρουσιαστεί ενώπιον του Αρταξέρξη. Στη συνέχεια ο βασιλιάς τού παραχώρησε την άδεια να εγκατασταθεί στην Περσία με μεγάλες τιμές. Αν ο Θεμιστοκλής πέθανε το 471/470 Π.Κ.Χ., τότε πρέπει να εγκαταστάθηκε στην Περσία το αργότερο μέχρι το 472 Π.Κ.Χ. και να έφτασε εκεί έναν χρόνο νωρίτερα, το 473 Π.Κ.Χ. Εκείνη την εποχή, ο Αρταξέρξης «είχε ανέλθει πρόσφατα στο θρόνο».

Όσον αφορά το χρόνο κατά τον οποίο πέθανε ο Ξέρξης και ενθρονίστηκε ο Αρταξέρξης, ο Μ. ντε Κουτοργκά έγραψε: «Έχουμε διαπιστώσει ότι, σύμφωνα με τη χρονολόγηση του Θουκυδίδη, ο Ξέρξης πέθανε γύρω στα τέλη του 475 Π.Κ.Χ. και ότι, σύμφωνα με τον ίδιο ιστορικό, ο Θεμιστοκλής έφτασε στη Μικρά Ασία λίγο μετά την ενθρόνιση του Αρταξέρξη του Μακρόχειρα».—Υπομνήματα Διαφόρων Ειδημόνων προς την Ακαδημία Επιγραφών και Λογοτεχνίας του Αυτοκρατορικού Ινστιτούτου της Γαλλίας (Mémoires présentés par divers savants à l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres de l’Institut Impérial de France), σειρά Α΄, Τόμ. 6, μέρος δεύτερο, Παρίσι, 1864, σ. 147.

Ο Ε. Λεβέσκ παραθέτει ένα επιπρόσθετο στοιχείο υπέρ αυτού, επισημαίνοντας: «Επομένως, σύμφωνα με το Πασχάλιον Χρονικόν, ο θάνατος του Ξέρξη πρέπει να τοποθετηθεί στο 475 Π.Κ.Χ., έπειτα από έντεκα χρόνια διακυβέρνησης. Ο ιστορικός Ιουστίνος (III, 1) επιβεβαιώνει αυτό το χρονικό καθώς και τις δηλώσεις του Θουκυδίδη. Κατά τον Ιουστίνο, τον καιρό που δολοφονήθηκε ο Ξέρξης, ο γιος του ο Αρταξέρξης δεν ήταν παρά παιδί, πούερ [αγόρι], πράγμα που ισχύει αν ο Ξέρξης πέθανε το 475. Ο Αρταξέρξης ήταν τότε 16 χρονών, ενώ το 465 θα ήταν είκοσι έξι χρονών—ηλικία που δεν θα δικαιολογούσε πλέον την έκφραση του Ιουστίνου. Σύμφωνα με αυτή τη χρονολόγηση, εφόσον ο Αρταξέρξης άρχισε να βασιλεύει το 475, το 20ό έτος της βασιλείας του είναι το 455 και όχι το 445, όπως υποστηρίζεται ευρύτατα».—Απολογητική Επιθεώρηση (Revue apologétique), Παρίσι, Τόμ. 68, 1939, σ. 94.

Αν ο Δαρείος πέθανε το 486 Π.Κ.Χ. και ο Ξέρξης πέθανε το 475 Π.Κ.Χ., πώς εξηγείται το γεγονός ότι μερικά αρχαία κείμενα αποδίδουν στον Ξέρξη 21 έτη βασιλείας; Είναι ευρέως γνωστό ότι ένας βασιλιάς θα μπορούσε να κυβερνάει μαζί με το γιο του στα πλαίσια μιας δυαδικής βασιλείας, ή αλλιώς συμβασιλείας. Αν αυτό ίσχυε στην περίπτωση του Δαρείου και του Ξέρξη, οι ιστορικοί θα μπορούσαν να υπολογίζουν τα έτη βασιλείας του Ξέρξη είτε από την αρχή της συμβασιλείας του με τον πατέρα του είτε από το θάνατο του πατέρα του. Αν ο Ξέρξης κυβέρνησε 10 χρόνια με τον πατέρα του και 11 χρόνια μόνος του, κάποιες πηγές θα μπορούσαν να του αποδίδουν 21 χρόνια βασιλείας ενώ άλλες 11 χρόνια.

Υπάρχουν βάσιμα στοιχεία που μαρτυρούν ότι ο Ξέρξης ήταν συμβασιλιάς με τον πατέρα του τον Δαρείο. Ο ιστορικός Ηρόδοτος (Ζ΄, 3) αναφέρει: «Ο Δαρείος έκρινε δίκαιο το αίτημά του [του Ξέρξη, για τη βασιλεία] και τον ανακήρυξε βασιλιά. Αλλά κατά τη γνώμη μου ο Ξέρξης θα γινόταν βασιλιάς ακόμη και χωρίς αυτή τη συμβουλή». Αυτό υποδηλώνει ότι ο Ξέρξης έγινε βασιλιάς στη διάρκεια της βασιλείας του πατέρα του, του Δαρείου.

Στοιχεία από περσικές πηγές. Το ότι ο Ξέρξης και ο Δαρείος ήταν συμβασιλείς φαίνεται ιδιαίτερα σε κάποια περσικά ανάγλυφα που έχουν ανακαλυφτεί. Στην Περσέπολη βρέθηκαν αρκετά πρόστυπα ανάγλυφα που απεικονίζουν τον Ξέρξη όρθιο πίσω από το θρόνο του πατέρα του, με ενδυμασία ίδια με αυτήν του πατέρα του και με το κεφάλι του στο ίδιο ύψος με το κεφάλι του πατέρα του. Αυτό είναι ασυνήθιστο, εφόσον κανονικά το κεφάλι του βασιλιά εικονιζόταν ψηλότερα από τα κεφάλια όλων των άλλων. Στο σύγγραμμα Μια Νέα Επιγραφή του Ξέρξη από την Περσέπολη ([A New Inscription of Xerxes From Persepolis] του Ερνστ Ε. Χέρτσφελντ, 1932), επισημαίνεται ότι επιγραφές αλλά και οικοδομήματα που ανακαλύφτηκαν στην Περσέπολη υποδηλώνουν πως ο Ξέρξης ήταν συμβασιλιάς με τον πατέρα του τον Δαρείο. Στη σελίδα 8 του έργου του, ο Χέρτσφελντ έγραψε: «Το ιδιόμορφο ύφος των επιγραφών του Ξέρξη στην Περσέπολη, οι περισσότερες από τις οποίες δεν κάνουν διάκριση ανάμεσα στις δραστηριότητες του ίδιου και σε αυτές του πατέρα του, και η εξίσου ιδιόμορφη συνάφεια των οικοδομημάτων τους, τα οποία είναι αδύνατον να αποδώσουμε είτε στον Δαρείο προσωπικά είτε στον Ξέρξη, ανέκαθεν υποδήλωναν κάποια μορφή συμβασιλείας με τον Ξέρξη. Επιπλέον, δύο γλυπτά στην Περσέπολη δείχνουν παραστατικά αυτή τη σχέση». Αναφορικά με ένα από αυτά τα γλυπτά, ο Χέρτσφελντ επισήμανε: «Ο Δαρείος απεικονίζεται με όλα τα βασιλικά διακριτικά, ενθρονισμένος σε ένα ψηλό ανάκλιντρο με βάθρο, το οποίο υποβαστάζεται από εκπροσώπους των διαφόρων εθνών της αυτοκρατορίας του. Πίσω του στο ανάγλυφο, στην πραγματικότητα δεξιά του, στέκεται ο Ξέρξης φορώντας τα ίδια βασιλικά διακριτικά και έχοντας το αριστερό του χέρι ακουμπισμένο στην ψηλή ράχη του θρόνου. Αυτή είναι μια χειρονομία που εκφράζει καθαρά κάτι περισσότερο από απλή διαδοχή—δηλώνει συμβασιλεία».

Όσο για το πότε φιλοτεχνήθηκαν τα ανάγλυφα που παρουσιάζουν με αυτόν τον τρόπο τον Δαρείο και τον Ξέρξη, η Αν Φάρκας δηλώνει στο έργο Γλυπτική των Αχαιμενιδών ([Achaemenid Sculpture] Κωνσταντινούπολη, 1974, σ. 53) ότι «τα ανάγλυφα πιθανόν να τοποθετήθηκαν στο Θησαυροφυλάκιο κάποια στιγμή κατά την οικοδόμηση της πρώτης προσθήκης, 494/493-492/491 π.Χ. Τότε ήταν οπωσδήποτε ο καταλληλότερος καιρός για να μεταφέρουν τέτοιες ογκώδεις πέτρες. Ανεξάρτητα, όμως, από το πότε τα μετέφεραν στο Θησαυροφυλάκιο, αυτά τα γλυπτά ενδεχομένως φιλοτεχνήθηκαν τη δεκαετία του 490».

Στοιχεία από βαβυλωνιακές πηγές. Στοιχεία που μαρτυρούν ότι ο Ξέρξης άρχισε να συμβασιλεύει με τον πατέρα του τη δεκαετία του 490 Π.Κ.Χ. έχουν βρεθεί στη Βαβυλώνα. Ανασκαφές που έγιναν εκεί έχουν φέρει στο φως ένα ανάκτορο που προοριζόταν για τον Ξέρξη και το οποίο ολοκληρώθηκε το 496 Π.Κ.Χ. Σχετικά με αυτό, ο Ά. Τ. Όλμστεντ έγραψε στο έργο Ιστορία της Περσικής Αυτοκρατορίας (σ. 338): «Στις 23 Οκτωβρίου 498 πληροφορούμαστε πως βρίσκονταν εν εξελίξει οι εργασίες για την ολοκλήρωση της κατοικίας του “Βασιλικού Υιού” [δηλαδή του γιου του Δαρείου, του Ξέρξη] στη Βαβυλώνα· δεν υπάρχει αμφιβολία πως πρόκειται για το παλάτι του Δαρείου στον κεντρικό τομέα της πόλης, που περιγράψαμε ήδη. Δύο χρόνια αργότερα [το 496 Π.Κ.Χ.], σε ένα οικονομικό έγγραφο από την πόλη Βορσίππα συναντάμε μια αναφορά στο ολοκληρωμένο πλέον “νέο παλάτι”».

Δύο ασυνήθιστες πήλινες πινακίδες ίσως αποτελούν επιπρόσθετη μαρτυρία υπέρ της συμβασιλείας του Ξέρξη με τον Δαρείο. Η μία περιέχει ένα εμπορικό κείμενο σχετικά με το μίσθωμα κάποιου κτιρίου κατά το έτος ανάρρησης του Ξέρξη. Η πινακίδα φέρει ως χρονολογία της τον πρώτο μήνα του έτους, το μήνα Νισάν. (Κατάλογος των Πινακίδων της Ύστερης Βαβυλωνιακής Εποχής στη Βοδληιανή Βιβλιοθήκη της Οξφόρδης [A Catalogue of the Late Babylonian Tablets in the Bodleian Library, Oxford], του Ρ. Κάμπελ Τόμπσον, Λονδίνο, 1927, σ. 13, πινακίδα Α. 124) Μια άλλη πινακίδα φέρει τη χρονολογία «μήνας Αβ(;), έτος ανάρρησης του Ξέρξη». Αξίζει να σημειωθεί ότι η δεύτερη αυτή πινακίδα δεν αποδίδει στον Ξέρξη τον τίτλο «βασιλιάς της Βαβυλώνας, βασιλιάς των χωρών», όπως συνηθιζόταν τότε.—Νεοβαβυλωνιακά Νομικά και Διοικητικά Έγγραφα μεταφρασμένα και σχολιασμένα (Neubabylonische Rechts- und Verwaltungsurkunden übersetzt und erläutert), των Μ. Σαν Νικολό και Α. Ούνγκναντ, Λειψία, 1934, Τόμ. 1, μέρος 4ο, σ. 544, πινακίδα Αρ. 634, VAT 4397.

Αυτές οι δύο πινακίδες γεννούν ερωτηματικά. Κανονικά, το έτος ανάρρησης ενός βασιλιά αρχίζει μετά το θάνατο του προκατόχου του. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι ο προκάτοχος του Ξέρξη (ο Δαρείος) έζησε μέχρι τον έβδομο μήνα του τελευταίου έτους του, ενώ αυτά τα δύο έγγραφα από το έτος ανάρρησης του Ξέρξη έχουν ημερομηνία πριν από τον έβδομο μήνα (το ένα είναι από τον πρώτο μήνα, το άλλο από τον πέμπτο). Συνεπώς, αυτά τα έγγραφα δεν αναφέρονται σε περίοδο ανάρρησης του Ξέρξη μεταγενέστερη του θανάτου του πατέρα του, αλλά υποδεικνύουν ένα έτος ανάρρησης στη διάρκεια της συμβασιλείας του με τον Δαρείο. Αν αυτό το έτος ανάρρησης ήταν το 496 Π.Κ.Χ., όταν είχε αποπερατωθεί στη Βαβυλώνα το ανάκτορο που προοριζόταν για τον Ξέρξη, το πρώτο έτος της συμβασιλείας του άρχισε τον επόμενο Νισάν, το 495 Π.Κ.Χ., και το 21ο και τελευταίο έτος του άρχισε το 475 Π.Κ.Χ. Σε αυτή την περίπτωση, η βασιλεία του Ξέρξη περιλάμβανε 10 χρόνια συγκυβέρνησης με τον Δαρείο (από το 496 ως το 486 Π.Κ.Χ.) και 11 χρόνια ανεξάρτητης βασιλείας (από το 486 ως το 475 Π.Κ.Χ.).

Από την άλλη μεριά, υπάρχει ομοφωνία μεταξύ των ιστορικών ότι το πρώτο βασιλικό έτος του Δαρείου Β΄ άρχισε την άνοιξη του 423 Π.Κ.Χ. Μια βαβυλωνιακή πινακίδα μαρτυρεί ότι κατά το έτος της ανάρρησής του ο Δαρείος Β΄ βρισκόταν ήδη στο θρόνο την 4η ημέρα του 11ου μήνα, δηλαδή στις 13 Φεβρουαρίου του 423 Π.Κ.Χ. (Βαβυλωνιακή Χρονολόγηση, 626 π.Χ.–75 μ.Χ. [Babylonian Chronology, 626 B.C.–A.D. 75], των Ρ. Πάρκερ και Γ. Χ. Ντάμπερσταϊν, 1971, σ. 18) Ωστόσο, δύο πινακίδες δείχνουν ότι η διακυβέρνηση του Αρταξέρξη συνεχίστηκε και μετά την 4η ημέρα του 11ου μήνα του 41ου έτους του. Η μία φέρει ως ημερομηνία τη 17η ημέρα του 11ου μήνα του 41ου έτους του (σ. 18), ενώ η άλλη το 12ο μήνα του 41ου έτους του. (Παλαιά Διαθήκη και Σημιτικές Σπουδές [Old Testament and Semitic Studies], επιμέλεια Χάρπερ, Μπράουν και Μουρ, 1908, Τόμ. 1, σ. 304, πινακίδα Αρ. 12, CBM, 5505) Επομένως, ο Αρταξέρξης δεν αντικαταστάθηκε κατά τη διάρκεια του 41ου βασιλικού του έτους αλλά βασίλεψε ολόκληρο το έτος. Αυτό μαρτυρεί ότι ο Αρταξέρξης πρέπει να κυβέρνησε περισσότερο από 41 χρόνια, άρα δεν πρέπει να θεωρήσουμε ότι το πρώτο βασιλικό του έτος άρχισε το 464 Π.Κ.Χ.

Στοιχεία για το ότι ο Αρταξέρξης ο Μακρόχειρας κυβέρνησε πέραν του 41ου έτους του υπάρχουν σε ένα εμπορικό έγγραφο από τη Βορσίππα το οποίο φέρει ως χρονολογία το 50ό έτος του Αρταξέρξη. (Κατάλογος των Βαβυλωνιακών Πινακίδων του Βρετανικού Μουσείου [Catalogue of the Babylonian Tablets in the British Museum], Τόμ. 7: Πινακίδες από τη Σιπάρ 2, των Ε. Λίτι και Α. Κ. Γκρέισον, 1987, σ. 153· πινακίδα Β. Μ. 65494) Μία από τις πινακίδες που συνδέουν το τέλος της βασιλείας του Αρταξέρξη με την αρχή της βασιλείας του Δαρείου Β΄ φέρει την ακόλουθη ημερομηνία: «51ο έτος, έτος ανάρρησης, 12ος μήνας, 20ή ημέρα, Δαρείος, βασιλιάς των χωρών». (Η Αποστολή του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας στη Βαβυλώνα, Σειρά Α: Κείμενα Σφηνοειδούς Γραφής [The Babylonian Expedition of the University of Pennsylvania, Series A: Cuneiform Texts], Τόμ. 8, Μέρος 1ο, του Άλμπερτ Τ. Κλέι, 1908, σ. 34, 83, και Ένθετο 57, Πινακίδα Αρ. 127, CBM 12803) Εφόσον το πρώτο βασιλικό έτος του Δαρείου Β΄ ήταν το 423 Π.Κ.Χ., αυτό σημαίνει ότι το 51ο έτος του Αρταξέρξη ήταν το 424 Π.Κ.Χ. και το πρώτο βασιλικό του έτος το 474 Π.Κ.Χ.

Επομένως, μαρτυρίες από ελληνικές, περσικές και βαβυλωνιακές πηγές συμφωνούν ότι το έτος ανάρρησης του Αρταξέρξη ήταν το 475 Π.Κ.Χ. και το πρώτο βασιλικό του έτος ήταν το 474 Π.Κ.Χ. Αυτό συνεπάγεται ότι το 20ό έτος του Αρταξέρξη, το έτος κατά το οποίο άρχισαν οι 70 εβδομάδες του εδαφίου Δανιήλ 9:24, ήταν το 455 Π.Κ.Χ. Αν, με βάση το εδάφιο Δανιήλ 9:25, υπολογίσουμε 69 εβδομάδες ετών (483 χρόνια) από το 455 Π.Κ.Χ., φτάνουμε στο μνημειώδες έτος της έλευσης του Μεσσία του Ηγέτη.

Το διάστημα από το 455 Π.Κ.Χ. ως το 1 Κ.Χ. είναι 455 πλήρη έτη. Προσθέτοντας σε αυτόν τον αριθμό τα 28 χρόνια που απομένουν (για να συμπληρώσουμε τα 483 χρόνια) φτάνουμε στο 29 Κ.Χ., ακριβώς το έτος κατά το οποίο ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ βαφτίστηκε στο νερό, χρίστηκε με άγιο πνεύμα και άρχισε τη δημόσια διακονία του ως Μεσσίας, δηλαδή Χριστός.—Λου 3:1, 2, 21, 22.

Μέχρι την Πτώση και τη Διαίρεση της Αυτοκρατορίας. Αναφορικά με τους διαδόχους του Αρταξέρξη του Μακρόχειρα στο θρόνο της Περσίας, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης δίνει την ακόλουθη πληροφορία: «Στην Ασία, ο Βασιλιάς Ξέρξης πέθανε έχοντας βασιλέψει ένα έτος ή, όπως αναφέρουν μερικοί, δύο μήνες, και ο αδελφός του ο Σογδιανός τον διαδέχθηκε στο θρόνο και βασίλεψε εφτά μήνες. Αυτός δολοφονήθηκε από τον Δαρείο ο οποίος βασίλεψε δεκαεννιά χρόνια». (Βιβλιοθήκη Ιστορική, ΙΒ΄, 71, 1) Το αρχικό όνομα του εν λόγω Δαρείου (ο οποίος είναι γνωστός ως Δαρείος Β΄) ήταν Ώχος, αλλά όταν έγινε βασιλιάς έλαβε το όνομα Δαρείος. Αυτός φαίνεται ότι είναι ο «Δαρείος» του εδαφίου Νεεμίας 12:22.

Τον Δαρείο Β΄ διαδέχθηκε ο Αρταξέρξης Β΄ (ο αποκαλούμενος Μνήμων), κατά τη βασιλεία του οποίου επαναστάτησε η Αίγυπτος και εκτραχύνθηκαν οι σχέσεις με την Ελλάδα. Τη βασιλεία του (η οποία χρονολογείται από το 404 μέχρι το 359 Π.Κ.Χ.) ακολούθησε η βασιλεία του γιου του, Αρταξέρξη Γ΄ (αποκαλούμενου και Ώχου), στον οποίο αποδίδονται περίπου 21 χρόνια διακυβέρνησης (358-338 Π.Κ.Χ.). Για αυτόν λέγεται ότι ήταν ο πιο αιμοδιψής από όλους τους Πέρσες ηγεμόνες. Το μεγαλύτερο κατόρθωμά του ήταν η επανάκτηση της Αιγύπτου. Σύμφωνα με την ιστορία, ακολούθησε η διετής βασιλεία του Άρση και η πενταετής βασιλεία του Δαρείου Γ΄ (Κοδομανού), στη διάρκεια της οποίας δολοφονήθηκε ο Φίλιππος της Μακεδονίας (336 Π.Κ.Χ.) και τον διαδέχθηκε ο γιος του ο Αλέξανδρος. Το 334 Π.Κ.Χ. ο Αλέξανδρος ξεκίνησε την επίθεσή του εναντίον της Περσικής Αυτοκρατορίας, νικώντας τις περσικές δυνάμεις πρώτα στον Γρανικό, στη βορειοδυτική γωνία της Μικράς Ασίας, και κατόπιν στην Ισσό στο άλλο άκρο της Μικράς Ασίας (333 Π.Κ.Χ.). Τελικά, μετά την κατάκτηση της Φοινίκης και της Αιγύπτου από τους Έλληνες, συντρίφτηκε και η τελευταία αντίσταση των Περσών στα Γαυγάμηλα το 331 Π.Κ.Χ., και η Περσική Αυτοκρατορία έφτασε στο τέλος της.

Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου και την επακόλουθη διαίρεση της αυτοκρατορίας, ο Σέλευκος ο Νικάτωρ ανέλαβε τον έλεγχο του μεγαλύτερου τμήματος των ασιατικών κτήσεων, επίκεντρο του οποίου αποτελούσε η Περσία. Έτσι άρχισε η δυναστεία των Σελευκιδών βασιλιάδων η οποία συνεχίστηκε μέχρι το 64 Π.Κ.Χ. Με τον Σέλευκο τον Νικάτορα φαίνεται ότι αρχίζει να πρωτοεμφανίζεται ένα προφητικό σύμβολο της προφητείας του Δανιήλ, ο “βασιλιάς του βορρά”, ο οποίος εναντιώνεται στη γραμμή των Πτολεμαίων βασιλιάδων της Αιγύπτου που φαίνεται ότι εκπληρώνουν αρχικά το ρόλο του συμβολικού «βασιλιά του νότου».—Δα 11:4-6.

Οι Σελευκίδες βασιλιάδες περιορίστηκαν στο δυτικό τμήμα της επικράτειάς τους εξαιτίας των εισβολών των Πάρθων, οι οποίοι κατέκτησαν την καθαυτό Περσία στη διάρκεια του τρίτου και του δεύτερου αιώνα Π.Κ.Χ. Ηττήθηκαν από τους Σασσανίδες τον τρίτο αιώνα Κ.Χ., και η διακυβέρνηση των Σασσανιδών συνεχίστηκε μέχρις ότου τους υπέταξαν οι Άραβες τον έβδομο αιώνα.

Στην προφητεία του Ιεζεκιήλ (27:10), οι Πέρσες συγκαταλέγονται μεταξύ των πολεμιστών που υπηρετούσαν στη στρατιωτική δύναμη της εύπορης Τύρου και οι οποίοι συνέβαλαν στη λαμπρότητά της. Η Περσία περιλαμβάνεται επίσης στα έθνη που συναποτελούν τις ορδές τις οποίες κατευθύνει ο συμβολικός «Γωγ της γης του Μαγώγ» εναντίον του λαού με τον οποίο έχει συνάψει διαθήκη ο Ιεχωβά.—Ιεζ 38:2, 4, 5, 8, 9.

[Εικόνα στη σελίδα 646]

Ανθρωπόμορφοι ταύροι κοντά στην είσοδο της Περσέπολης

ΠΕΡΣΙΣ

(Περσίς) [Γυναίκα από την Περσία].

Μια αγαπητή Χριστιανή στη Ρώμη στην οποία ο Παύλος στέλνει χαιρετισμούς και την επαινεί για τα πολλά Χριστιανικά της έργα.—Ρω 16:12.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ

[ελλ. κείμενο, ἀλέκτωρ].

Ο κόκορας, το αρσενικό της κότας. Επειδή η κότα (όρνις η κατοικίδιος [Gallus domesticus]) είναι ως είδος ένα ευρέως διαδεδομένο κατοικίδιο πτηνό, η καμαρωτή φιγούρα του πετεινού αποτελεί γενικά οικείο θέαμα. Έχει ζωηρόχρωμο φτέρωμα, ουρά με μακριά πούπουλα που σχηματίζουν καμάρα και κόκκινο, κυματοειδές, σαρκώδες λειρί πάνω στο κεφάλι, καθώς και δύο παρόμοιες αποφύσεις οι οποίες κρέμονται κάτω από το ράμφος και το λαιμό του.

Ο πετεινός δεν αναφέρεται στις Εβραϊκές Γραφές, στις δε Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές εμφανίζεται μόνο σε σχέση με το λάλημά του. (Βλέπε ΛΑΛΗΜΑ ΤΟΥ ΠΕΤΕΙΝΟΥ.) Οι πιο συχνές αναφορές σχετίζονται με την περίπτωση στην οποία ο Ιησούς προφήτευσε ότι ο Πέτρος θα τον αρνούνταν τρεις φορές, πράγμα που εκπληρώθηκε τη νύχτα πριν από το θάνατο του Ιησού και το αναφέρουν και οι τέσσερις Ευαγγελιστές.—Ματ 26:34, 74, 75· Μαρ 14:30, 72· Λου 22:34, 60, 61· Ιωα 13:38· 18:27.

Μολονότι το Ιουδαϊκό Μισνά (Μπαβά Καμά 7:7) περιλαμβάνει μια διάταξη που απαγορεύει στους Ιουδαίους να έχουν κατοικίδια πτηνά επειδή είναι πιθανό να τους μολύνουν τελετουργικά, ραβινικές πηγές δείχνουν ότι οι Ιουδαίοι είχαν τέτοιου είδους πτηνά, ακριβώς όπως και οι Ρωμαίοι. Μια σφραγίδα από όνυχα που φέρει τη μορφή ενός πετεινού βρέθηκε κοντά στη Μισπά και έχει την επιγραφή «του Ιααζανία, υπηρέτη του βασιλιά». Αν αυτός ο Ιααζανίας (Ιεζανίας), όπως υποστηρίζουν ορισμένοι, είναι εκείνος που αναφέρεται στα εδάφια 2 Βασιλέων 25:23 και Ιερεμίας 40:8, αυτό δείχνει ότι στον Ισραήλ εκτρέφονταν πετεινοί από τον έβδομο αιώνα Π.Κ.Χ. Η μορφή ενός πετεινού βρέθηκε και σε θραύσμα χύτρας, σε ανασκαφές στην αρχαία Γαβαών.

Ο Ιησούς χρησιμοποίησε στις παραβολές του τόσο την κότα, με τα κλωσόπουλά της, όσο και το αβγό, πράγμα που υποδηλώνει ότι το κατοικίδιο αυτό πτηνό ήταν πολύ γνωστό στους ακροατές του.—Ματ 23:37· Λου 11:12· 13:34· βλέπε ΚΟΤΑ.

ΠΕΤΕΦΡΗΣ

(Πετεφρής) [αιγυπτιακής προέλευσης· άλλος τύπος του Ποτιφερά].

Αιγύπτιος αυλικός και αρχηγός της σωματοφυλακής του Φαραώ. Υπήρξε κύριος του Ιωσήφ για κάποιο διάστημα και, όπως φαίνεται, ήταν πλούσιος άνθρωπος. (Γε 37:36· 39:4) Ο Πετεφρής αγόρασε τον Ιωσήφ από τους περιοδεύοντες Μαδιανίτες εμπόρους και, παρατηρώντας πόσο καλός υπηρέτης ήταν, τελικά τον διόρισε επιστάτη όλου του σπιτικού και του αγρού του, τα οποία ο Ιεχωβά ευλόγησε χάρη στον Ιωσήφ.—Γε 37:36· 39:1-6.

Η σύζυγος του Πετεφρή δεν ήταν τόσο πιστή σε αυτόν όσο ο υπηρέτης του ο Ιωσήφ. Αυτή επανειλημμένα επιδίωξε να δελεάσει τον Ιωσήφ και, κάποια ημέρα που δεν βρίσκονταν άλλοι γύρω, «τον άρπαξε από το ένδυμά του», όμως ο Ιωσήφ αρνήθηκε και πάλι και βγήκε έξω τρέχοντας. Όταν γύρισε σπίτι ο Πετεφρής, άκουσε μόνο τον καταιγισμό των ψεύτικων κατηγοριών που εξαπέλυε η απογοητευμένη σύζυγός του. Θυμωμένος, ο Πετεφρής έριξε τον Ιωσήφ στη φυλακή.—Γε 39:7-20.

Αυτή η φυλακή φαίνεται ότι συνδεόταν με το σπίτι του Πετεφρή ή, τουλάχιστον, ότι βρισκόταν στη δική του δικαιοδοσία ως «αρχηγού της σωματοφυλακής». Γι’ αυτό, το υπόμνημα αναφέρει ότι ο αρχιοινοχόος και ο αρχιαρτοποιός του Φαραώ ρίχτηκαν στο ίδιο δεσμωτήριο, «στο δεσμωτήριο του σπιτιού του αρχηγού της σωματοφυλακής», «στο δεσμωτήριο του σπιτιού του κυρίου του [Ιωσήφ]». (Γε 39:1· 40:1-7) Ωστόσο, φαίνεται απίθανο να ήταν ο Πετεφρής το ίδιο πρόσωπο με “τον ανώτατο αξιωματικό της φυλακής” ο οποίος «παρέδωσε στα χέρια του Ιωσήφ όλους τους φυλακισμένους που βρίσκονταν στη φυλακή». (Γε 39:21-23) Αυτός ο αξιωματικός ήταν προφανώς υφιστάμενος του Πετεφρή.

Ο τίτλος «αυλικός» που προσδίδεται στον Πετεφρή αποδίδει την εβραϊκή λέξη σαρίς, «ευνούχος», η οποία στην ευρύτερη έννοιά της σήμαινε έναν θαλαμηπόλο, αυλικό ή έμπιστο αξιωματούχο του θρόνου. Ο “αυλικός [σαρίς] που είχε εξουσία πάνω στους άντρες τους πολεμιστές” όταν έπεσε η Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ. ήταν αναμφίβολα ένας ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος, όχι ένα ευνουχισμένο άτομο με ελλιπή ανδρισμό. (2Βα 25:19) Έτσι και ο Πετεφρής ήταν στρατιωτικός, αρχηγός της σωματοφυλακής, καθώς και έγγαμος άντρας—στοιχεία που δείχνουν ότι δεν ήταν ευνούχος με την πιο συνηθισμένη έννοια.

ΠΕΤΟΥΜΕΝΑ ΠΛΑΣΜΑΤΑ

Βλέπε ΠΟΥΛΙΑ.

ΠΕΤΡΑ

Υλικό που χρησιμοποιούνταν ευρέως στην οικοδομική. Η ανθεκτική φύση του έχει βοηθήσει πολύ τους αρχαιολόγους να αποκτήσουν κάποιες γνώσεις για το παρελθόν. Οι Αιγύπτιοι, οι Ασσύριοι και άλλα έθνη ανήγειραν ναούς, ανάκτορα, μνημεία και άλλα οικοδομήματα χρησιμοποιώντας πέτρα. Σε πολλά από αυτά υπάρχουν αναπαραστάσεις και επιγραφές που αφηγούνται γεγονότα, περιγράφουν νίκες και απεικονίζουν έθιμα, και όλα αυτά φωτίζουν την ιστορία των συγκεκριμένων εθνών καθώς και την καθημερινή ζωή τους. Οι Εβραίοι χρησιμοποιούσαν πολύ την πέτρα σε οικοδομήματα (Λευ 14:40, 41), τείχη και τοίχους (Νε 4:3· Παρ 24:31), θυσιαστήρια (Εξ 20:25), μυλόπετρες (Κρ 9:53), σκεύη νερού (Ιωα 2:6), ζύγια (Παρ 16:11), για να σκεπάζουν πηγάδια, σπηλιές και μνήματα (Γε 29:8· Ιη 10:18· Ιωα 11:38), καθώς και για πολλούς άλλους σκοπούς. Ωστόσο, οι Εβραίοι δεν ανήγειραν μνημεία με πρόστυπες ανάγλυφες παραστάσεις, όπως έκαναν τα ειδωλολατρικά έθνη, και γι’ αυτό δεν γνωρίζουμε πολλά για την εμφάνισή τους, το πώς ακριβώς ντύνονταν, και ούτω καθεξής. Αλλά το υπόμνημα της Αγίας Γραφής παρέχει πολύ περισσότερες πληροφορίες για τους Ισραηλίτες, τον τρόπο ζωής τους και την προσωπικότητά τους από ό,τι αποκαλύπτουν τα πέτρινα ερείπια οποιωνδήποτε άλλων εθνών.

Η κοπή λίθων ήταν εξαιρετικά αναπτυγμένη τέχνη. (2Σα 5:11· 1Βα 5:18) Οι πέτρες για το ναό του Σολομώντα στην Ιερουσαλήμ κόβονταν στο λατομείο με τέτοιον τρόπο ώστε να έχουν καλή συναρμογή μεταξύ τους κατά την τοποθέτησή τους στο ναό χωρίς να χρειάζονται περαιτέρω διαμόρφωση.—1Βα 6:7.

Μεταφορική Χρήση. Οι χρισμένοι Χριστιανοί στη γη παρομοιάζονται με ναό του οποίου «θεμέλια ακρογωνιαία πέτρα» είναι ο Ιησούς Χριστός. (Βλέπε ΑΚΡΟΓΩΝΙΑΙΑ ΠΕΤΡΑ.) Πάνω σε αυτή τη «θεμέλια ακρογωνιαία πέτρα», οι γεννημένοι από το πνεύμα ακόλουθοι του Χριστού “ως ζωντανές πέτρες οικοδομούνται και γίνονται πνευματικός οίκος”. Οι Ιουδαίοι θρησκευτικοί ηγέτες, ως «οικοδόμοι» του έθνους, απέρριψαν τον Ιησού ως την «κορυφαία ακρογωνιαία πέτρα», προσκόπτοντας σε αυτή την πέτρα επειδή ήταν ανυπάκουοι στο Λόγο του Θεού.—Εφ 2:19-22· 1Πε 2:4-8· Ματ 21:42· Μαρ 12:10· Λου 20:17· Ρω 9:32, 33.

Η Βασιλεία του Θεού παρομοιάζεται με πέτρα που «κόπηκε χωρίς την ενέργεια χεριών», μια πέτρα που θα βάλει τέλος στις βασιλείες τις οποίες συμβολίζουν τα διάφορα τμήματα της εικόνας. Η ίδια αυτή Βασιλεία θα παραμένει «στους αιώνες».—Δα 2:34, 44, 45.

Στο εδάφιο Αποκάλυψη 2:17, ο δοξασμένος Χριστός Ιησούς υπόσχεται σχετικά με όποιον Χριστιανό βγαίνει νικητής: «Θα του δώσω ένα λευκό βότσαλο [«πέτρα», KJ· ΚΔΤΚ], και πάνω στο βότσαλο ένα νέο όνομα γραμμένο το οποίο κανείς δεν γνωρίζει εκτός από εκείνον που το λαβαίνει». Η λέξη «βότσαλο» εδώ αποδίδει τη λέξη ψῆφον του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου. Ο απόστολος Παύλος χρησιμοποιεί αυτή τη λέξη όταν εξιστορεί το πώς δίωκε στο παρελθόν τους Χριστιανούς, λέγοντας: «Έριξα την ψήφο μου [ψῆφον· κατά κυριολεξία, βότσαλο (για ψηφοφορία)] εναντίον τους». (Πρ 26:10) Τα βότσαλα χρησιμοποιούνταν στα δικαστήρια για την έκδοση απόφασης ή τη γνωμοδότηση σχετικά με την αθωότητα ή την ενοχή κάποιου. Τα λευκά βότσαλα δήλωναν αθώωση, απαλλαγή, ενώ τα μαύρα δήλωναν ενοχή, καταδίκη. Επομένως, το λευκό βότσαλο που δίνεται στο νικητή φαίνεται να σημαίνει ότι ο Ιησούς τον κρίνει αθώο, αγνό και καθαρό, και ότι αυτός έχει την επιδοκιμασία του Χριστού ως μαθητής.

Βλέπε ΒΡΑΧΟΣ· ΠΟΛΥΤΙΜΕΣ ΠΕΤΡΕΣ.

ΠΕΤΡΑΔΙΑ

Βλέπε ΠΟΛΥΤΙΜΕΣ ΠΕΤΡΕΣ.

ΠΕΤΡΟΣ

(Πέτρος) [Κομμάτι Βράχου].

Αυτός ο απόστολος του Ιησού Χριστού κατονομάζεται με πέντε διαφορετικούς τρόπους στις Γραφές: με το εβραϊκό όνομα «Συμεών», τον εξελληνισμένο τύπο «Σίμων» (από μια ρίζα της εβρ. που σημαίνει «ακούω»), το όνομα «Πέτρος» (ένα ελλ. όνομα που μόνο αυτός φέρει στις Γραφές), το σημιτικό αντίστοιχό του «Κηφάς» (που ενδεχομένως είναι συγγενικό της εβρ. λέξης κεφίμ [βράχοι] η οποία χρησιμοποιείται στα εδ. Ιωβ 30:6· Ιερ 4:29) και το συνδυασμό «Σίμων Πέτρος».—Πρ 15:14· Ματ 10:2· 16:16· Ιωα 1:42.

Ο Πέτρος ήταν γιος του Ιωάννη, ή αλλιώς Ιωνά. (Ματ 16:17· Ιωα 1:42) Αρχικά εμφανίζεται ως κάτοικος της Βηθσαϊδά (Ιωα 1:44), ενώ αργότερα ως κάτοικος της Καπερναούμ (Λου 4:31, 38)—και οι δύο αυτές τοποθεσίες βρίσκονταν στη βόρεια όχθη της Θάλασσας της Γαλιλαίας. Ο Πέτρος και ο αδελφός του ο Ανδρέας ασχολούνταν με την αλιεία, προφανώς σε συνεργασία με τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, τους γιους του Ζεβεδαίου, «οι οποίοι ήταν συνέταιροι με τον Σίμωνα». (Λου 5:7, 10· Ματ 4:18-22· Μαρ 1:16-21) Ο Πέτρος, λοιπόν, δεν εργαζόταν ανεξάρτητα ως ψαράς αλλά ανήκε σε μια αρκετά μεγάλη επιχείρηση. Αν και οι Ιουδαίοι ηγέτες θεωρούσαν τον Πέτρο και τον Ιωάννη “ανθρώπους αγράμματους και συνηθισμένους”, αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν αναλφάβητοι ή αμόρφωτοι. Σχετικά με τη λέξη ἀγράμματος που χρησιμοποιείται για αυτούς, το Λεξικό της Αγίας Γραφής του Χάστινγκς ([Dictionary of the Bible] 1905, Τόμ. 3, σ. 757) λέει ότι για έναν Ιουδαίο η λέξη αυτή «σήμαινε κάποιον που δεν είχε κάνει Ραβινικές σπουδές για τη μελέτη των Γραφών».—Παράβαλε Ιωα 7:14, 15· Πρ 4:13.

Ο Πέτρος παρουσιάζεται ως έγγαμος, και τουλάχιστον σε μεταγενέστερα χρόνια, φαίνεται ότι η σύζυγός του τον συνόδευε στις αποστολές του (ή σε κάποιες από αυτές), όπως και οι σύζυγοι άλλων αποστόλων. (1Κο 9:5) Η πεθερά του έμενε στο σπίτι του, το οποίο ο Πέτρος είχε από κοινού μαζί με τον αδελφό του τον Ανδρέα.—Μαρ 1:29-31.

Διακονία με τον Ιησού. Ο Πέτρος ήταν ένας από τους πρώτους μαθητές του Ιησού, τον έφερε δε στον Ιησού ο Ανδρέας, που ήταν μαθητής του Ιωάννη του Βαφτιστή. (Ιωα 1:35-42) Σε εκείνη την περίπτωση ο Ιησούς τού έδωσε το όνομα Κηφάς (Πέτρος) (Ιωα 1:42· Μαρ 3:16), πιθανότατα ένα όνομα προφητικό. Ο Ιησούς, που ήταν σε θέση να διακρίνει ότι ο Ναθαναήλ ήταν ένας άνθρωπος «στον οποίο δεν υπάρχει δόλος», μπορούσε επίσης να διακρίνει την ιδιοσυγκρασία του Πέτρου. Ο Πέτρος στάθηκε όντως πραγματικός βράχος, ειδικά μετά το θάνατο του Ιησού και την ανάστασή του, αποτελώντας ενισχυτική επιρροή για τους συγχριστιανούς του.—Ιωα 1:47, 48· 2:25· Λου 22:32.

Λίγο καιρό αργότερα, εκεί στη Γαλιλαία, ο Ιησούς κάλεσε τον Πέτρο, τον αδελφό του τον Ανδρέα και τους συνεταίρους τους Ιάκωβο και Ιωάννη να τον ακολουθήσουν και να γίνουν «ψαράδες ανθρώπων». (Ιωα 1:35-42· Ματ 4:18-22· Μαρ 1:16-18) Ο Ιησούς είχε διαλέξει το πλοιάριο του Πέτρου για να μιλήσει από αυτό στο πλήθος που βρισκόταν στην όχθη. Έπειτα ο Ιησούς τούς βοήθησε θαυματουργικά να πιάσουν μια τόσο μεγάλη ψαριά ώστε ο Πέτρος, αν και δύσπιστος στην αρχή, παρακινήθηκε να πέσει φοβισμένος στα πόδια του Ιησού. Χωρίς δισταγμό αυτός και οι τρεις συνέταιροί του εγκατέλειψαν την επιχείρησή τους για να ακολουθήσουν τον Ιησού. (Λου 5:1-11) Έπειτα από έναν περίπου χρόνο κατά τον οποίο ο Πέτρος ήταν μαθητής, συμπεριλήφθηκε στους 12 που εκλέχθηκαν να είναι «απόστολοι», δηλαδή “απεσταλμένοι”.—Μαρ 3:13-19.

Ο Ιησούς διάλεξε αρκετές φορές τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη ανάμεσα από τους αποστόλους για να τον συνοδεύσουν σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις, όπως στη σκηνή της μεταμόρφωσης (Ματ 17:1, 2· Μαρ 9:2· Λου 9:28, 29), στην ανάσταση της κόρης του Ιαείρου (Μαρ 5:22-24, 35-42) και στην προσωπική δοκιμασία που πέρασε στον κήπο της Γεθσημανή (Ματ 26:36-46· Μαρ 14:32-42). Αυτοί οι τρεις μαζί με τον Ανδρέα ήταν συγκεκριμένα εκείνοι που ρώτησαν τον Ιησού σχετικά με την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, τη μελλοντική παρουσία του Ιησού και την τελική περίοδο του συστήματος πραγμάτων. (Μαρ 13:1-3· Ματ 24:3) Παρ’ όλο που στις περιπτώσεις όπου κατονομάζονται όλοι οι απόστολοι ο Πέτρος εμφανίζεται μαζί με τον αδελφό του τον Ανδρέα, στις αφηγήσεις εμφανίζεται συχνότερα μαζί με τον Ιωάννη, τόσο πριν όσο και μετά το θάνατο του Ιησού και την ανάστασή του. (Λου 22:8· Ιωα 13:24· 20:2· 21:7· Πρ 3:1· 8:14· παράβαλε Πρ 1:13· Γα 2:9.) Το αν αυτό οφειλόταν σε φιλία και αμοιβαία συμπάθεια ή αν τους είχε διορίσει ο Ιησούς να είναι συνεργάτες (παράβαλε Μαρ 6:7) δεν αναφέρεται.

Στα Ευαγγέλια είναι καταγραμμένες περισσότερες δηλώσεις του Πέτρου από ό,τι οποιουδήποτε άλλου από τους υπόλοιπους 11. Επρόκειτο σαφώς για έναν δυναμικό χαρακτήρα—δεν ήταν άτολμος ούτε διστακτικός. Οπωσδήποτε, αυτό τον έκανε να μιλάει πρώτος ή να εκφράζεται όταν οι άλλοι σιωπούσαν. Έκανε ερωτήσεις που υποκίνησαν τον Ιησού να εξηγήσει και να αναλύσει παραβολές. (Ματ 15:15· 18:21· 19:27-29· Λου 12:41· Ιωα 13:36-38· παράβαλε Μαρ 11:21-25.) Μερικές φορές μιλούσε αυθόρμητα, ακόμη δε και παρορμητικά. Ήταν αυτός που ένιωσε ότι έπρεπε να πει κάτι όταν είδε το όραμα της μεταμόρφωσης. (Μαρ 9:1-6· Λου 9:33) Με το κάπως αμήχανο σχόλιο που έκανε για το πόσο καλό ήταν που βρίσκονταν εκεί και με την πρότασή του να στήσει τρεις σκηνές, προφανώς ήθελε να πει ότι το όραμα (στο οποίο ο Μωυσής και ο Ηλίας είχαν αρχίσει ήδη να χωρίζονται από τον Ιησού) δεν έπρεπε να τελειώσει αλλά να συνεχιστεί. Τη νύχτα του τελευταίου Πάσχα, ο Πέτρος αρχικά αντέδρασε έντονα όταν ο Ιησούς πήγε να του πλύνει τα πόδια, αλλά όταν στη συνέχεια επιπλήχθηκε για αυτό, ήθελε να του πλύνει ο Ιησούς και το κεφάλι και τα χέρια. (Ιωα 13:5-10) Μπορούμε να διακρίνουμε, ωστόσο, ότι τα λόγια του Πέτρου προέρχονταν κατά βάση από ενεργό ενδιαφέρον και σκέψη, σε συνδυασμό με έντονα αισθήματα. Το γεγονός ότι περιλήφθηκαν στο Βιβλικό υπόμνημα αποδεικνύει ότι έχουν αξία, παρότι μερικές φορές αποκαλύπτουν κάποιες ανθρώπινες αδυναμίες του ατόμου που τα είπε.

Έτσι λοιπόν, όταν πολλοί μαθητές σκανδαλίστηκαν με τη διδασκαλία του Ιησού και τον εγκατέλειψαν, ο Πέτρος μίλησε για λογαριασμό όλων των αποστόλων και δήλωσε ότι ήταν αποφασισμένοι να παραμείνουν με τον Κύριό τους, Εκείνον που έχει “λόγια αιώνιας ζωής . . . τον Άγιο του Θεού”. (Ιωα 6:66-69) Όταν ο Ιησούς ρώτησε τους αποστόλους τι έλεγαν οι άνθρωποι για το ποιος ήταν, και οι απόστολοι γενικά έδωσαν μια απάντηση, ο Πέτρος ήταν και πάλι αυτός που εξέφρασε τη σταθερή πεποίθηση: «Εσύ είσαι ο Χριστός, ο Γιος του ζωντανού Θεού», γι’ αυτό και ο Ιησούς τον χαρακτήρισε ευλογημένο, ή αλλιώς “ευτυχισμένο”.—Ματ 16:13-17.

Εφόσον ο Πέτρος αναλάμβανε τη μεγαλύτερη πρωτοβουλία στο λόγο, ως επακόλουθο, δεχόταν συχνότερα διόρθωση, έλεγχο ή επίπληξη. Αν και το κίνητρό του ήταν η συμπόνια, έκανε το σφάλμα να τολμήσει να πάρει παράμερα τον Ιησού και στην ουσία να τον επιπλήξει για το ότι προείπε τα μελλοντικά παθήματα και το θάνατο που θα υφίστατο ως Μεσσίας. Ο Ιησούς γύρισε την πλάτη του στον Πέτρο και τον αποκάλεσε εναντιούμενο, ή Σατανά, επειδή αντιπαρέθετε την ανθρώπινη λογίκευση στις σκέψεις του Θεού που αναφέρονταν στις προφητείες. (Ματ 16:21-23) Μπορούμε να σημειώσουμε, ωστόσο, ότι ο Ιησούς “κοίταξε τους άλλους μαθητές” όταν το έκανε αυτό, δείχνοντας πιθανότατα ότι γνώριζε πως ο Πέτρος εξέφραζε και τα συναισθήματα των υπολοίπων. (Μαρ 8:32, 33) Όταν ο Πέτρος βιάστηκε να μιλήσει για λογαριασμό του Ιησού σχετικά με την πληρωμή ενός συγκεκριμένου φόρου, ο Ιησούς τον βοήθησε με καλοσύνη να καταλάβει ότι χρειαζόταν να σκέφτεται πιο προσεκτικά προτού μιλήσει. (Ματ 17:24-27) Ο Πέτρος έδωσε δείγματα υπερβολικής αυτοπεποίθησης, καθώς και ενός αισθήματος ανωτερότητας απέναντι στους άλλους 11, όταν δήλωσε ότι, ακόμη και αν εκείνοι σκανδαλίζονταν σε σχέση με τον Ιησού, αυτός ποτέ δεν θα σκανδαλιζόταν και θα ήταν πρόθυμος να πάει στη φυλακή ή ακόμη και να πεθάνει μαζί με τον Ιησού. Η αλήθεια είναι ότι και όλοι οι άλλοι προέβησαν σε τέτοιες δηλώσεις, αλλά ο Πέτρος το έκανε αυτό πρώτος και «ασυγκράτητα». Ο Ιησούς τότε προείπε ότι ο Πέτρος θα αρνούνταν τρεις φορές τον Κύριό του.—Ματ 26:31-35· Μαρ 14:30, 31· Λου 22:33, 34.

Ο Πέτρος δεν έλεγε μόνο λόγια αλλά έκανε και έργα, δεδομένου ότι επιδείκνυε πρωτοβουλία και θάρρος αλλά και μεγάλη αφοσίωση στον Κύριό του. Όταν κάποια φορά ο Ιησούς βγήκε πριν από την αυγή ψάχνοντας έναν ερημικό τόπο για να προσευχηθεί, ο Σίμων δεν άργησε να βγει και αυτός συνοδευόμενος από μερικούς άλλους για να “τον αναζητήσουν”. (Μαρ 1:35-37) Επίσης, ο Πέτρος ήταν αυτός που ζήτησε από τον Ιησού να του δώσει εντολή να περπατήσει πάνω στα μανιασμένα νερά για να πάει κοντά του, και μάλιστα περπάτησε κάποια απόσταση προτού ενδώσει στην αμφιβολία και αρχίσει να βουλιάζει.—Ματ 14:25-32.

Στον κήπο της Γεθσημανή, την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής του Ιησού, ο Πέτρος, μαζί με τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, είχε το προνόμιο να συνοδεύσει τον Ιησού στην τοποθεσία όπου εκείνος άρχισε να προσεύχεται με θέρμη. Ο Πέτρος, όπως και οι άλλοι απόστολοι, αποκοιμήθηκε από την κούραση και τη θλίψη. Αναμφίβολα επειδή ο Πέτρος είχε εκφράσει τόσο ασυγκράτητα την αποφασιστικότητά του να μείνει στο πλευρό του Ιησού, ο Ιησούς απευθύνθηκε ιδιαίτερα σε αυτόν όταν είπε: «Δεν μπορούσατε ούτε μία ώρα να είστε σε εγρήγορση μαζί μου;» (Ματ 26:36-45· Λου 22:39-46) Ο Πέτρος δεν ενέμεινε στην προσευχή και υπέστη τις συνέπειες.

Όταν οι μαθητές είδαν τον όχλο που επρόκειτο να πάρει τον Ιησού, ρώτησαν αν έπρεπε να αντισταθούν, αλλά ο Πέτρος δεν περίμενε την απάντηση—ανέλαβε δράση κόβοντας το αφτί κάποιου με το σπαθί (αν και αυτός ο ψαράς πιθανότατα είχε την πρόθεση να προκαλέσει μεγαλύτερη βλάβη), οπότε ο Ιησούς τον επέπληξε. (Ματ 26:51, 52· Λου 22:49-51· Ιωα 18:10, 11) Μολονότι ο Πέτρος εγκατέλειψε τον Ιησού, όπως οι άλλοι μαθητές, μετά ακολούθησε «από αρκετή απόσταση» τον όχλο που τον είχε συλλάβει, παλεύοντας προφανώς από τη μια με το φόβο για τη ζωή του και από την άλλη με τη μεγάλη του ανησυχία για το τι θα γινόταν με τον Ιησού.—Ματ 26:57, 58.

Με τη βοήθεια ενός άλλου μαθητή που προφανώς τον ακολούθησε ή και τον συνόδευσε στην κατοικία του αρχιερέα, ο Πέτρος μπήκε μέχρι μέσα στην αυλή. (Ιωα 18:15, 16) Δεν κάθησε ήσυχα και διακριτικά σε κάποια σκοτεινή γωνιά αλλά πήγε να ζεσταθεί κοντά στη φωτιά. Στο φως της φωτιάς οι άλλοι τον αναγνώρισαν ως σύντροφο του Ιησού, και η προφορά του, που ήταν προφορά Γαλιλαίου, ενίσχυσε τις υποψίες τους. Όταν τον κατηγόρησαν, ο Πέτρος αρνήθηκε τρεις φορές ακόμη και ότι γνώριζε τον Ιησού, και τελικά, στο αποκορύφωμα της άρνησής του, άρχισε να καταριέται. Κάπου μέσα στην πόλη λάλησε ένας πετεινός δεύτερη φορά, και ο Ιησούς “στράφηκε και κοίταξε τον Πέτρο”. Τότε ο Πέτρος βγήκε έξω, κατέρρευσε και έκλαψε πικρά. (Ματ 26:69-75· Μαρ 14:66-72· Λου 22:54-62· Ιωα 18:17, 18· βλέπε ΛΑΛΗΜΑ ΤΟΥ ΠΕΤΕΙΝΟΥ· ΟΡΚΟΣ.) Ωστόσο, η δέηση που έκανε ο Ιησούς νωρίτερα για χάρη του Πέτρου απαντήθηκε, και η πίστη του Πέτρου δεν εξαντλήθηκε ολοκληρωτικά.—Λου 22:31, 32.

Μετά το θάνατο και την ανάσταση του Ιησού, ο άγγελος είπε στις γυναίκες που πήγαν στον τάφο να δώσουν ένα μήνυμα στους «μαθητές του και στον Πέτρο». (Μαρ 16:1-7· Ματ 28:1-10) Η Μαρία η Μαγδαληνή έδωσε το μήνυμα στον Πέτρο και στον Ιωάννη οι οποίοι έφυγαν τρέχοντας για τον τάφο—ο Ιωάννης μάλιστα πέρασε στο δρόμο τον Πέτρο. Αν και ο Ιωάννης σταμάτησε μπροστά στον τάφο και απλώς κοίταξε μέσα, ο Πέτρος μπήκε κατευθείαν, και τότε ακολούθησε και ο Ιωάννης. (Ιωα 20:1-8) Λίγο προτού εμφανιστεί σε όλους μαζί τους μαθητές, ο Ιησούς εμφανίστηκε στον Πέτρο. Αυτό, σε συνδυασμό με το ότι ο άγγελος είχε μνημονεύσει συγκεκριμένα τον Πέτρο, θα πρέπει να διαβεβαίωσε τον μετανοημένο Πέτρο ότι η τριπλή άρνησή του δεν τον απέκλεισε διαπαντός από την επικοινωνία του με τον Κύριο.—Λου 24:34· 1Κο 15:5.

Προτού φανερωθεί ο Ιησούς στους μαθητές στη Θάλασσα της Γαλιλαίας (Τιβεριάδα), ο υπερδραστήριος Πέτρος δήλωσε ότι θα πήγαινε για ψάρεμα, και οι άλλοι τον ακολούθησαν. Αργότερα, όταν ο Ιωάννης αντιλήφθηκε ότι ο Ιησούς ήταν στην ακρογιαλιά, ο Πέτρος αυθόρμητα βούτηξε και κολύμπησε ως τη στεριά, αφήνοντας τους άλλους να φέρουν το πλοιάριο, και μετά, όταν ο Ιησούς ζήτησε ψάρια, ο Πέτρος ανταποκρίθηκε τραβώντας το δίχτυ στη στεριά. (Ιωα 21:1-13) Σε αυτή την περίπτωση ήταν που ο Ιησούς ρώτησε τρεις φορές τον Πέτρο (ο οποίος είχε αρνηθεί τον Κύριό του τρεις φορές) αν τον αγαπούσε, και του ανέθεσε την αποστολή να “ποιμαίνει τα πρόβατά του”. Ο Ιησούς προείπε επίσης τον τρόπο με τον οποίο θα πέθαινε ο Πέτρος, πράγμα που έκανε τον Πέτρο, μόλις είδε τον απόστολο Ιωάννη, να ρωτήσει: «Κύριε, αυτός τι θα κάνει;» Ο Ιησούς διόρθωσε άλλη μια φορά την άποψη του Πέτρου, τονίζοντας ότι έπρεπε να “είναι ακόλουθός του” χωρίς να τον ενδιαφέρει τι μπορεί να κάνουν οι άλλοι.—Ιωα 21:15-22.

Μετέπειτα Διακονία. Έχοντας “επιστρέψει” από την πτώση του στην παγίδα του φόβου, η οποία κατά κύριο λόγο οφειλόταν στην υπερβολική αυτοπεποίθησή του (παράβαλε Παρ 29:25), ο Πέτρος έπρεπε τώρα να “ενισχύσει τους αδελφούς του”, εφαρμόζοντας έτσι την προτροπή του Χριστού (Λου 22:32), και να κάνει ποιμαντικό έργο ανάμεσα στα πρόβατά Του. (Ιωα 21:15-17) Σε αρμονία με αυτό, βλέπουμε τον Πέτρο να αναλαμβάνει εξέχοντα ρόλο στη δράση των μαθητών μετά την ανάληψη του Ιησού στον ουρανό. Πριν από την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ., ο Πέτρος έθεσε το ζήτημα της αντικατάστασης του άπιστου Ιούδα, παρουσιάζοντας Γραφικές αποδείξεις που συνηγορούσαν υπέρ αυτής της ενέργειας. Η σύναξη εφάρμοσε την εισήγησή του. (Πρ 1:15-26) Κατόπιν, την Πεντηκοστή, υπό την καθοδήγηση του αγίου πνεύματος, ο Πέτρος ενήργησε ως εκπρόσωπος των αποστόλων και χρησιμοποίησε το πρώτο από τα «κλειδιά» που του έδωσε ο Ιησούς, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για να γίνουν οι Ιουδαίοι μέλη της Βασιλείας.—Πρ 2:1-41· βλέπε ΚΛΕΙΔΙ.

Ο εξέχων ρόλος του μέσα στην πρώτη Χριστιανική εκκλησία δεν τελείωσε την Πεντηκοστή. Αυτός και ο Ιωάννης είναι οι μόνοι από τους αρχικούς αποστόλους που κατονομάζονται από τότε και έπειτα στο βιβλίο των Πράξεων, με εξαίρεση τη σύντομη αναφορά στην εκτέλεση του “Ιακώβου, του αδελφού του Ιωάννη”, ο οποίος ήταν το άλλο μέλος της ομάδας των τριών αποστόλων που είχε στενότερη συναναστροφή με τον Ιησού. (Πρ 12:2) Ο Πέτρος φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερα γνωστός για τα θαύματα που εκτελούσε. (Πρ 3:1-26· 5:12-16· παράβαλε Γα 2:8.) Με τη βοήθεια του αγίου πνεύματος, μίλησε θαρραλέα στους Ιουδαίους άρχοντες που είχαν συλλάβει αυτόν και τον Ιωάννη (Πρ 4:1-21), και σε μια δεύτερη περίπτωση εκπροσώπησε όλους τους αποστόλους ενώπιον του Σάνχεδριν, δηλώνοντας σταθερά ότι ήταν αποφασισμένοι να “υπακούν στον Θεό ως άρχοντα” μάλλον παρά σε ανθρώπους που εναντιώνονταν στο θέλημα του Θεού. (Πρ 5:17-31) Ο Πέτρος θα πρέπει να ένιωθε ιδιαίτερα ικανοποιημένος που μπόρεσε να εκδηλώσει τέτοια αλλαγή στη στάση του από εκείνη τη νύχτα κατά την οποία αρνήθηκε τον Ιησού και που μπόρεσε επίσης να υπομείνει τον ξυλοδαρμό που τους επέβαλαν οι άρχοντες. (Πρ 5:40-42) Προτού συλληφθεί για δεύτερη φορά, ο Πέτρος εξέθεσε υπό θεϊκή έμπνευση την υποκρισία του Ανανία και της Σαπφείρας και εξήγγειλε την κρίση του Θεού εναντίον τους.—Πρ 5:1-11.

Λίγο καιρό μετά το μαρτυρικό θάνατο του Στεφάνου, όταν ο Φίλιππος (ο ευαγγελιστής) βοήθησε και βάφτισε αρκετούς πιστούς στη Σαμάρεια, ο Πέτρος και ο Ιωάννης ταξίδεψαν ως εκεί για να μπορέσουν αυτοί οι πιστοί να λάβουν το άγιο πνεύμα. Εκεί ο Πέτρος χρησιμοποίησε το δεύτερο “κλειδί της βασιλείας”. Στη συνέχεια, επιστρέφοντας στην Ιερουσαλήμ, οι δύο απόστολοι “διακήρυξαν τα καλά νέα” σε πολλά χωριά των Σαμαρειτών. (Πρ 8:5-25) Προφανώς, ο Πέτρος έφυγε και πάλι σε μια αποστολή, στη διάρκεια της οποίας θεράπευσε στη Λύδδα τον Αινέα, ο οποίος ήταν οχτώ χρόνια παράλυτος, και ανέστησε τη Δορκάδα, μια γυναίκα από την Ιόππη. (Πρ 9:32-43) Από την Ιόππη, ο Πέτρος καθοδηγήθηκε να χρησιμοποιήσει το τρίτο “κλειδί της βασιλείας”, ταξιδεύοντας στην Καισάρεια για να κηρύξει στον Κορνήλιο καθώς και στους συγγενείς του και στους φίλους του, με αποτέλεσμα να γίνουν αυτοί οι πρώτοι απερίτμητοι Εθνικοί πιστοί που έλαβαν το άγιο πνεύμα ως κληρονόμοι της Βασιλείας. Όταν επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ, ο Πέτρος χρειάστηκε να αντιμετωπίσει την αντίδραση ορισμένων που διαφώνησαν με αυτή την ενέργεια, αλλά τους καθησύχασε παρουσιάζοντας αποδείξεις ότι είχε ενεργήσει κατόπιν ουράνιας κατεύθυνσης.—Πρ 10:1–11:18· παράβαλε Ματ 16:19.

Πιθανώς γύρω στο ίδιο έτος (36 Κ.Χ.), ο Παύλος έκανε την πρώτη του επίσκεψη στην Ιερουσαλήμ ως άτομο που είχε μεταστραφεί στη Χριστιανοσύνη και απόστολος. Πήγε να “επισκεφτεί τον Κηφά [Πέτρο]” και έμεινε μαζί του 15 ημέρες, κατά τις οποίες είδε και τον Ιάκωβο (τον ετεροθαλή αδελφό του Ιησού), αλλά κανέναν άλλον από τους αρχικούς αποστόλους.—Γα 1:18, 19· βλέπε ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ (Απόστολοι Εκκλησιών).

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, το 44 Κ.Χ. ο Ηρώδης Αγρίππας Α΄ εκτέλεσε τον απόστολο Ιάκωβο και, όταν είδε ότι αυτό ευχαρίστησε τους Ιουδαίους ηγέτες, συνέλαβε και τον Πέτρο. (Πρ 12:1-4) Η εκκλησία έκανε “εντατικά προσευχή” για τον Πέτρο και ο άγγελος του Ιεχωβά τον απελευθέρωσε από τη φυλακή (και από σχεδόν βέβαιο θάνατο). Αφού εξιστόρησε τη θαυματουργική απελευθέρωσή του σε όσους βρίσκονταν στο σπίτι του Ιωάννη Μάρκου, ο Πέτρος τούς ζήτησε να αναφέρουν τα γεγονότα στον «Ιάκωβο και στους αδελφούς», και έπειτα «ταξίδεψε σε άλλον τόπο».—Πρ 12:5-17· παράβαλε Ιωα 7:1· 11:53, 54.

Αργότερα εμφανίζεται στην αφήγηση των Πράξεων παρευρισκόμενος στη σύναξη των “αποστόλων και των πρεσβυτέρων” στην Ιερουσαλήμ η οποία εξέταζε το ζήτημα της περιτομής των Εθνικών που μεταστρέφονταν στη Χριστιανοσύνη, και η οποία έλαβε χώρα πιθανώς το έτος 49 Κ.Χ. Έπειτα από αρκετή αντιλογία, ο Πέτρος σηκώθηκε και έδωσε μαρτυρία για την πολιτεία του Θεού με τους Εθνικούς πιστούς. Το γεγονός ότι «ολόκληρο το πλήθος σώπασε» αποδεικνύει πόσο ισχυρή ήταν η επιχειρηματολογία του και, πιθανώς, με πόσο σεβασμό επίσης τον αντιμετώπιζαν. Ο Πέτρος, όπως ο Παύλος και ο Βαρνάβας που μίλησαν κατόπιν, στην ουσία κατέθεσε ως μάρτυρας ενώπιον της σύναξης. (Πρ 15:1-29) Αναφερόμενος προφανώς σε αυτό το γεγονός, ο Παύλος χαρακτήρισε τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη «εξέχοντες άντρες», «οι οποίοι φαίνονταν ότι είναι στύλοι» στην εκκλησία.—Γα 2:1, 2, 6-9.

Από το όλο υπόμνημα είναι φανερό ότι ο Πέτρος, αν και ήταν σαφώς πολύ επιφανής και αξιοσέβαστος, δεν είχε τα πρωτεία έναντι των υπόλοιπων αποστόλων με την έννοια ότι—ή με βάση το ότι—είχε διοριστεί σε ανώτερο αξίωμα ή θέση. Ως εκ τούτου, όταν το έργο του Φιλίππου στη Σαμάρεια καρποφόρησε, η αφήγηση αναφέρει ότι οι απόστολοι, ενεργώντας προφανώς σαν ένα σώμα, “απέστειλαν τον Πέτρο και τον Ιωάννη” στη Σαμάρεια. (Πρ 8:14) Ο Πέτρος δεν έμενε μόνιμα στην Ιερουσαλήμ, σαν να ήταν η παρουσία του ζωτικής σημασίας για την κατάλληλη διακυβέρνηση της Χριστιανικής εκκλησίας. (Πρ 8:25· 9:32· 12:17· βλέπε επίσης ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ· ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ.) Υπηρετούσε δραστήρια στην Αντιόχεια της Συρίας το ίδιο διάστημα που ήταν εκεί ο Παύλος, και σε κάποια περίπτωση ο Παύλος έκρινε απαραίτητο να ελέγξει τον Πέτρο (Κηφά) «πρόσωπο με πρόσωπο . . . μπροστά σε όλους», επειδή ο Πέτρος ντρεπόταν να τρώει με Εθνικούς Χριστιανούς και να έχει άλλες παρόμοιες επαφές μαζί τους, λόγω της παρουσίας ορισμένων Ιουδαίων Χριστιανών που είχαν έρθει από τον Ιάκωβο, από την Ιερουσαλήμ.—Γα 2:11-14.

Περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με τη θέση του Πέτρου στη Χριστιανική εκκλησία υπάρχουν στο λήμμα ΒΡΑΧΟΣ. Η άποψη ότι ο Πέτρος βρισκόταν στη Ρώμη και ότι ήταν κεφαλή τής εκεί εκκλησίας δεν στηρίζεται παρά σε αμφίβολες παραδόσεις και δεν εναρμονίζεται με τις Γραφικές ενδείξεις. Σχετικά με αυτό, καθώς και με τη διαμονή του Πέτρου στη Βαβυλώνα και τη συγγραφή των δύο επιστολών του από εκεί, βλέπε ΠΕΤΡΟΥ (ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ).

ΠΕΤΡΟΥ (ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ)

Δύο θεόπνευστες επιστολές των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών, γραμμένες από τον απόστολο Πέτρο, ο οποίος συστήνεται ως ο συγγραφέας στην εισαγωγή της καθεμιάς. (1Πε 1:1· 2Πε 1:1· παράβαλε 2Πε 3:1.) Επιπρόσθετες εσωτερικές αποδείξεις πιστοποιούν με αδιαμφισβήτητο τρόπο ότι ο Πέτρος ήταν ο συγγραφέας. Ο ίδιος αναφέρει ότι υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της μεταμόρφωσης του Ιησού Χριστού, προνόμιο που είχαν αποκλειστικά ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης. (2Πε 1:16-18· Ματ 17:1-9) Επίσης, όπως γίνεται φανερό από τα εδάφια Ιωάννης 21:18, 19, μόνο ο Πέτρος θα μπορούσε να πει: «Η απέκδυση της σκηνής μου θα γίνει σύντομα, όπως μου υποδήλωσε και ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός». (2Πε 1:14) Η διαφορά στο ύφος των δύο επιστολών μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι ο Πέτρος χρησιμοποίησε τον Σιλουανό (Σίλα) για να γράψει την πρώτη επιστολή, αλλά, προφανώς, όχι και τη δεύτερη. (1Πε 5:12) Και οι δύο ήταν καθολικές επιστολές, που όπως φαίνεται απευθύνονταν τόσο στους Ιουδαίους όσο και στους μη Ιουδαίους Χριστιανούς. Η πρώτη επιστολή απευθύνεται συγκεκριμένα σε όσους ήταν στον Πόντο, στη Γαλατία, στην Καππαδοκία, στην Ασία και στη Βιθυνία—περιοχές της Μικράς Ασίας.—1Πε 1:1· 2:10· 2Πε 1:1· 3:1· παράβαλε Πρ 2:5, 9, 10.

Οι επιστολές του Πέτρου βρίσκονται σε πλήρη συμφωνία με άλλα βιβλία της Αγίας Γραφής, εξαίροντας την ορθή διαγωγή και τις ανταμοιβές της, και παραθέτοντας από αυτά ως τον αυθεντικό Λόγο του Θεού. Περιέχουν παραθέσεις από τη Γένεση (18:12· 1Πε 3:6), την Έξοδο (19:5, 6· 1Πε 2:9), το Λευιτικό (11:44· 1Πε 1:16), τους Ψαλμούς (34:12-16· 118:22· 1Πε 3:10-12· 2:7), τις Παροιμίες (11:31 [Ο΄]· 26:11· 1Πε 4:18· 2Πε 2:22) και τον Ησαΐα (8:14· 28:16· 40:6-8· 53:5· 1Πε 2:8· 2:6· 1:24, 25· 2:24). Καταδεικνύεται ότι οι Γραφικές προφητείες είναι προϊόν του πνεύματος του Θεού. (2Πε 1:20, 21· παράβαλε 2Τι 3:16.) Επαναλαμβάνεται η υπόσχεση του Θεού για νέους ουρανούς και νέα γη. (2Πε 3:13· Ησ 65:17· 66:22· Απ 21:1) Οι παράλληλες περικοπές ανάμεσα στη δεύτερη επιστολή του Πέτρου (2:4-18· 3:3) και στην επιστολή του Ιούδα (5-13, 17, 18) δείχνουν προφανώς ότι ο μαθητής Ιούδας αποδεχόταν τη δεύτερη επιστολή του Πέτρου ως θεόπνευστη. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, το γεγονός ότι ο Πέτρος συγκατατάσσει τις επιστολές του αποστόλου Παύλου στις «υπόλοιπες Γραφές».—2Πε 3:15, 16.

Χρόνος Συγγραφής. Από τον τόνο των επιστολών συνάγεται πως η συγγραφή τους έλαβε χώρα προτού ξεσπάσει ο διωγμός του Νέρωνα το 64 Κ.Χ. Το γεγονός ότι ο Μάρκος ήταν μαζί με τον Πέτρο φαίνεται να τοποθετεί το χρόνο συγγραφής της πρώτης επιστολής ανάμεσα στο 62 και στο 64 Κ.Χ. (1Πε 5:13) Νωρίτερα, κατά τη διάρκεια της πρώτης φυλάκισης του αποστόλου Παύλου στη Ρώμη (περ. 59-61 Κ.Χ.), ο Μάρκος ήταν εκεί, και όταν ο Παύλος φυλακίστηκε για δεύτερη φορά στη Ρώμη (περ. 65 Κ.Χ.), ζήτησε να έρθουν κοντά του ο Τιμόθεος και ο Μάρκος. (Κολ 4:10· 2Τι 4:11) Πιθανώς, ο Πέτρος έγραψε τη δεύτερη επιστολή του λίγο καιρό μετά την πρώτη, δηλαδή γύρω στο 64 Κ.Χ.

Γράφτηκαν από τη Βαβυλώνα. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του ίδιου του Πέτρου, την πρώτη του επιστολή την έγραψε όταν βρισκόταν στη Βαβυλώνα. (1Πε 5:13) Ενδέχεται να έγραψε από εκεί και τη δεύτερη επιστολή του. Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν σαφώς ότι το όνομα «Βαβυλώνα» αναφέρεται στην πόλη του Ευφράτη και όχι στη Ρώμη, όπως έχουν ισχυριστεί μερικοί. Εφόσον “τα καλά νέα για τους περιτμημένους” ήταν εμπιστευμένα στον Πέτρο, είναι αναμενόμενο ότι αυτός θα υπηρετούσε σε κάποιο κέντρο του Ιουδαϊσμού, όπως η Βαβυλώνα. (Γα 2:7-9) Στην αρχαία πόλη της Βαβυλώνας και στα περίχωρά της κατοικούσαν πολλοί Ιουδαίοι. Η Εγκυκλοπαίδεια Τζουντάικα ([Encyclopaedia Judaica] Ιερουσαλήμ, 1971, Τόμ. 15, στ. 755), πραγματευόμενη την εκπόνηση του Βαβυλωνιακού Ταλμούδ, αναφέρεται στις «μεγάλες Ιουδαϊκές ακαδημίες της Βαβυλώνας» οι οποίες υφίσταντο κατά τα χρόνια της Κοινής Χρονολογίας. Εφόσον ο Πέτρος έγραψε στους «προσωρινούς κατοίκους τους διασκορπισμένους [σε πραγματικές τοποθεσίες, παραδείγματος χάρη] στον Πόντο, στη Γαλατία, στην Καππαδοκία, στην Ασία και στη Βιθυνία» (1Πε 1:1), έπεται λογικά ότι και η «Βαβυλώνα», όπου γράφτηκε η επιστολή, ήταν η πραγματική τοποθεσία που φέρει αυτό το όνομα. Η Αγία Γραφή δεν περιέχει καμιά ένδειξη για το ότι με τη λέξη «Βαβυλώνα» εννοείται ειδικά η Ρώμη ούτε αναφέρει ότι ο Πέτρος βρέθηκε ποτέ στη Ρώμη.

Ο πρώτος που ισχυρίστηκε ότι ο Πέτρος υπέστη μαρτυρικό θάνατο στη Ρώμη ήταν ο Διονύσιος, επίσκοπος της Κορίνθου το δεύτερο ήμισυ του δεύτερου αιώνα. Νωρίτερα, ο Κλήμης της Ρώμης, αν και μνημονεύει μαζί τον Παύλο και τον Πέτρο, τονίζει ότι μόνο ο απόστολος Παύλος κήρυξε και στην Ανατολή και στη Δύση, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ο Πέτρος ουδέποτε πήγε στη Δύση. Εφόσον, όπως φαίνεται, ο άγριος διωγμός των Χριστιανών από τη ρωμαϊκή κυβέρνηση (υπό τον Νέρωνα) δεν είχε αρχίσει ακόμη, ο Πέτρος δεν είχε κανέναν λόγο να συγκαλύψει την ταυτότητα της Ρώμης χρησιμοποιώντας άλλο όνομα. Όταν ο Παύλος έγραψε στους Ρωμαίους, στέλνοντας χαιρετισμούς σε πολλούς στη Ρώμη ονομαστικά, παρέλειψε τον Πέτρο. Αν ο Πέτρος ήταν εξέχων επίσκοπος εκεί, θα ήταν απίθανο να τον παραλείψει. Επίσης, το όνομα του Πέτρου δεν συμπεριλαμβάνεται στα ονόματα εκείνων που στέλνουν χαιρετισμούς μέσω των επιστολών τις οποίες έγραψε ο Παύλος από τη Ρώμη—Εφεσίους, Φιλιππησίους, Κολοσσαείς, 2 Τιμόθεο, Φιλήμονα, Εβραίους.

Πρώτη Επιστολή του Πέτρου. Οι Χριστιανοί στους οποίους απηύθυνε ο απόστολος Πέτρος την πρώτη του επιστολή αντιμετώπιζαν σοβαρές δοκιμασίες. (1Πε 1:6) Επιπρόσθετα, “το τέλος όλων των πραγμάτων” είχε πλησιάσει—προφανώς το τέλος του Ιουδαϊκού συστήματος πραγμάτων που είχε προείπει ο Ιησούς. (Παράβαλε Μαρ 13:1-4· 1Θε 2:14-16· Εβρ 9:26.) Επομένως, ήταν καιρός να “αγρυπνούν σε σχέση με τις προσευχές”. (1Πε 4:7· παράβαλε Ματ 26:40-45.) Χρειάζονταν επίσης ενθάρρυνση για να υπομείνουν πιστά—αυτήν ακριβώς την ενθάρρυνση που τους έδωσε ο απόστολος Πέτρος.

Επανειλημμένα, ο Πέτρος υπενθύμισε στους συγχριστιανούς του τις ευλογίες που απολάμβαναν. Χάρη στο έλεος του Θεού, τους είχε δοθεί μια νέα γέννηση σε μια ζωντανή ελπίδα, για την οποία μπορούσαν να ευφραίνονται. (1Πε 1:3-9) Είχαν αγοραστεί με το πολύτιμο αίμα του Χριστού. (1Πε 1:18, 19) Μέσω της διευθέτησης του βαφτίσματος, είχαν αποκτήσει αγαθή συνείδηση την οποία θα εξακολουθούσαν να απολαμβάνουν αν ζούσαν σε αρμονία με τα όσα συμβόλιζε το βάφτισμά τους στο νερό. (1Πε 3:21–4:6) Ως ζωντανές πέτρες, οικοδομούνταν πάνω στον Χριστό Ιησού για να γίνουν πνευματικός οίκος ή ναός. Ήταν «εκλεγμένο γένος, βασιλικό ιερατείο, άγιο έθνος, λαός για ειδική ιδιοκτησία».—1Πε 2:4-10.

Ο Πέτρος κατέδειξε ότι οι Χριστιανοί, λαμβανομένων υπόψη των όσων είχε κάνει ο Θεός και ο Γιος του για χάρη τους, είχαν βάσιμους λόγους να υπομένουν παθήματα και να διακρατούν καλή διαγωγή. Έπρεπε να αναμένουν ότι θα υφίσταντο παθήματα, διότι «ακόμη και ο Χριστός πέθανε μία φορά για πάντα σχετικά με αμαρτίες, ένας δίκαιος για αδίκους». (1Πε 3:17, 18) Αυτή καθαυτή η συμμετοχή στα παθήματα του Χριστού ήταν πηγή χαράς, καθώς το αποτέλεσμα θα ήταν αγαλλίαση κατά την αποκάλυψη της δόξας του Χριστού. Αν κάποιος ονειδιζόταν για το όνομα του Χριστού, αυτό αποτελούσε απόδειξη ότι είχε το πνεύμα του Θεού. (1Πε 4:12-14) Το αποτέλεσμα των ίδιων των δοκιμασιών ήταν πίστη δοκιμασμένης ποιότητας, η οποία ήταν απαραίτητη για τη σωτηρία. (1Πε 1:6-9) Επιπλέον, υπομένοντας πιστά, θα συνέχιζαν να γεύονται το ενδιαφέρον του Θεού. Αυτός θα τους έκανε σταθερούς και ισχυρούς.—1Πε 5:6-10.

Ωστόσο, όπως τόνισε ο Πέτρος, οι Χριστιανοί δεν θα έπρεπε να υποφέρουν ποτέ ως παραβάτες του νόμου. (1Πε 4:15-19) Θα έπρεπε να έχουν υποδειγματική διαγωγή, με την οποία θα κατασίγαζαν τα λόγια της άγνοιας εναντίον τους. (1Πε 2:12, 15, 16) Αυτό περιλάμβανε κάθε πτυχή της ζωής του Χριστιανού—τη σχέση του με τις κυβερνητικές εξουσίες, με τον κύριό του, με τα μέλη της οικογένειάς του και με τους Χριστιανούς αδελφούς του. (1Πε 2:13–3:9) Σήμαινε ότι θα έπρεπε να χρησιμοποιεί τα όργανα της ομιλίας με κατάλληλο τρόπο, διακρατώντας αγαθή συνείδηση (1Πε 3:10-22) και παραμένοντας αλώβητος από τις μολυσματικές συνήθειες των εθνών. (1Πε 4:1-3) Μέσα στην εκκλησία, οι πρεσβύτεροι που υπηρετούσαν ως ποιμένες δεν έπρεπε να καταδυναστεύουν τα πρόβατα, αλλά να επιτελούν το έργο τους με τη θέλησή τους και πρόθυμα. Οι νεότεροι έπρεπε να υποτάσσονται στους γεροντότερους. (1Πε 5:1-5) Όλοι οι Χριστιανοί έπρεπε να είναι φιλόξενοι, να επιδιώκουν να εποικοδομούν ο ένας τον άλλον, να έχουν έντονη αγάπη ο ένας για τον άλλον και να είναι περιζωσμένοι με ταπεινοφροσύνη.—1Πε 4:7-11· 5:5.

Δεύτερη Επιστολή του Πέτρου. Ο σκοπός για τον οποίο έγραψε ο Πέτρος τη δεύτερη επιστολή του ήταν να βοηθήσει τους Χριστιανούς να καταστήσουν βέβαιη την κλήση και την εκλογή τους, καθώς επίσης να μην παρασυρθούν από ψευδοδιδασκάλους και ασεβείς ανθρώπους μέσα στην ίδια την εκκλησία. (2Πε 1:10, 11· 3:14-18) Οι Χριστιανοί παροτρύνονται να έχουν πίστη, αρετή, γνώση, εγκράτεια, υπομονή, θεοσεβή αφοσίωση, αδελφική στοργή και αγάπη (2Πε 1:5-11), και νουθετούνται να δίνουν προσοχή στο θεόπνευστο «προφητικό λόγο». (2Πε 1:16-21) Στην επιστολή αναφέρονται παραδείγματα κρίσεων που εκτέλεσε ο Ιεχωβά στο παρελθόν εναντίον ασεβών ανθρώπων προκειμένου να καταδειχτεί ότι όσοι εγκαταλείπουν το δρόμο της δικαιοσύνης δεν θα ξεφύγουν από την οργή του Θεού. (2Πε 2:1-22) Παρά τα όσα μπορεί να λένε οι εμπαίκτες στις «τελευταίες ημέρες», η έλευση της ημέρας του Ιεχωβά—ημέρα κατά την οποία θα εκτελεστούν οι ασεβείς—είναι τόσο αναμφισβήτητη όσο και η τιμωρία που υπέστη ο κόσμος των ημερών του Νώε. Επίσης, η υπόσχεση του Θεού για νέους ουρανούς και νέα γη είναι βέβαιη και πρέπει να μας παρακινεί να καταβάλλουμε επιμελείς προσπάθειες προκειμένου να βρεθούμε άψογοι από την άποψη του Θεού.—2Πε 3:1-18.

[Πλαίσιο στη σελίδα 658]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ

Επιστολή που παροτρύνει τους Χριστιανούς να αγρυπνούν και να υπομένουν πιστά παρά τις δοκιμασίες

Γράφτηκε στη Βαβυλώνα από τον απόστολο Πέτρο, ο οποίος χρησιμοποίησε ως γραμματέα τον Σιλουανό, περίπου το 62-64 Κ.Χ.

Οι Χριστιανοί πρέπει να ενεργούν με τρόπο αντάξιο της υπέροχης ελπίδας τους

Στους «εκλεγμένους» έχει δοθεί μια ζωντανή ελπίδα, μια άφθαρτη κληρονομιά στον ουρανό (1:1-5)

Έχουν πίστη στον Ιησού Χριστό για τη σωτηρία των ψυχών τους—κάτι για το οποίο εκδήλωσαν έντονο ενδιαφέρον οι προφήτες της αρχαιότητας, ακόμη και οι άγγελοι (1:8-12)

Ως εκ τούτου, πρέπει να περιζώσουν τη διάνοιά τους για δραστηριότητα· πρέπει να απορρίψουν τις προηγούμενες επιθυμίες τους, να είναι άγιοι και να συμπεριφέρονται με θεοσεβή φόβο και αδελφική αγάπη (1:13-25)

Πρέπει να αναπτύξουν λαχτάρα για το «γάλα του λόγου» ώστε να αυξηθούν προς σωτηρία (2:1-3)

Αποτελούν πνευματικό οίκο, άγιο ιερατείο, οικοδομημένο πάνω στο θεμέλιο του Χριστού· ως εκ τούτου, πρέπει να προσφέρουν πνευματικές θυσίες ευπρόσδεκτες στον Θεό (2:4-8)

Ως λαός για ειδική ιδιοκτησία, διακηρύττουν εκτεταμένα τις αρετές του Θεού τους και συμπεριφέρονται με τρόπο που τον τιμάει (2:9-12)

Οι σχέσεις με τους συνανθρώπους πρέπει να βασίζονται σε θεϊκές αρχές

Να είστε υποτακτικοί στους ανθρώπινους άρχοντες· να αγαπάτε τους αδελφούς· να φοβάστε τον Θεό (2:13-17)

Οι οικιακοί υπηρέτες πρέπει να υποτάσσονται στους κυρίους τους ακόμη και αν εκείνοι είναι παράλογοι· ο Ιησούς έθεσε καλό παράδειγμα υπομονετικής εγκαρτέρησης στο κακό (2:18-25)

Οι γυναίκες πρέπει να υποτάσσονται στους συζύγους τους· αν ο σύζυγος δεν είναι ομόπιστος, η καλή διαγωγή της γυναίκας μπορεί να τον κερδίσει (3:1-6)

Οι άντρες πρέπει να αποδίδουν τιμή στις συζύγους τους «ως πιο αδύναμο σκεύος» (3:7)

Όλοι οι Χριστιανοί πρέπει να δείχνουν κατανόηση για τους άλλους, μη ανταποδίδοντας κακό αντί κακού, αλλά επιδιώκοντας ειρήνη (3:8-12)

Το τέλος όλων των πραγμάτων έχει πλησιάσει, γι’ αυτό και οι Χριστιανοί πρέπει να είναι σώφρονες και να αγρυπνούν σε σχέση με τις προσευχές, πρέπει να έχουν έντονη αγάπη ο ένας για τον άλλον και να χρησιμοποιούν τα χαρίσματά τους για να τιμούν τον Θεό (4:7-11)

Οι πρεσβύτεροι πρέπει να είναι πρόθυμοι να ποιμαίνουν το ποίμνιο του Θεού· οι νεαροί πρέπει να υποτάσσονται στους γεροντότερους· όλοι πρέπει να εκδηλώνουν ταπεινοφροσύνη (5:1-5)

Η πιστή εγκαρτέρηση στα παθήματα αποφέρει ευλογίες

Οι Χριστιανοί μπορούν να ευφραίνονται ακόμη και όταν αντιμετωπίζουν οδυνηρές δοκιμασίες, εφόσον θα γίνει φανερή η ποιότητα της πίστης τους (1:6, 7)

Δεν πρέπει να υποφέρουν λόγω αδικοπραγίας· αν υποφέρουν για χάρη της δικαιοσύνης, πρέπει να δοξάζουν τον Θεό και να μην ντρέπονται· αυτός είναι καιρός κρίσης (3:13-17· 4:15-19)

Ο Χριστός υπέφερε και πέθανε ως σάρκα για να μας οδηγήσει στον Θεό· ως εκ τούτου, δεν ζούμε πλέον σύμφωνα με σαρκικές επιθυμίες—ακόμη και αν οι σαρκικοί άνθρωποι μας κακομεταχειρίζονται επειδή είμαστε διαφορετικοί (3:18–4:6)

Αν ένας Χριστιανός υπομένει τις δοκιμασίες πιστά, θα συμμετάσχει στη μεγάλη αγαλλίαση κατά την αποκάλυψη του Ιησού, αλλά επίσης θα είναι βέβαιος ότι έχει το πνεύμα του Θεού τώρα (4:12-14)

Ο καθένας ας ταπεινωθεί κάτω από το χέρι του Θεού και ας ρίξει τις ανησυχίες του πάνω Του· ας ταχθεί εναντίον του Σατανά, με την πεποίθηση ότι ο ίδιος ο Θεός θα κάνει ισχυρούς τους υπηρέτες Του (5:6-10)

[Πλαίσιο στη σελίδα 659]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ

Επιστολή που παροτρύνει τους Χριστιανούς να αγωνίζονται και να προσκολλώνται στον προφητικό λόγο· περιέχει δυναμικές προειδοποιήσεις σχετικά με την αποστασία

Γράφτηκε πιθανώς από τη Βαβυλώνα γύρω στο 64 Κ.Χ.

Οι Χριστιανοί πρέπει να αγωνίζονται και να εμπιστεύονται στον προφητικό λόγο

Ο Θεός έχει χαρίσει όλα τα πράγματα που αφορούν τη ζωή και τη θεοσεβή αφοσίωση· οι Χριστιανοί πρέπει να ανταποκριθούν αγωνιζόμενοι να αναπτύξουν πίστη, αρετή, γνώση, εγκράτεια, υπομονή, θεοσεβή αφοσίωση, αδελφική στοργή και αγάπη—ιδιότητες που θα τους κάνουν δραστήριους και καρποφόρους (1:1-15)

Οι Χριστιανοί πρέπει να δίνουν προσοχή στο θεόπνευστο προφητικό λόγο· όταν ο Πέτρος είδε τον Ιησού να μεταμορφώνεται και άκουσε τον Θεό να μιλάει πάνω στο βουνό, ο προφητικός λόγος έγινε βεβαιότερος (1:16-21)

Να φυλάγεστε από τους ψευδοδιδασκάλους και από άλλα διεφθαρμένα άτομα· η ημέρα του Ιεχωβά έρχεται

Ψευδοδιδάσκαλοι θα παρεισφρήσουν στην εκκλησία, εισάγοντας καταστροφικές αιρέσεις (2:1-3)

Είναι βέβαιο ότι ο Ιεχωβά θα κρίνει αυτούς τους αποστάτες, ακριβώς όπως έκρινε τους ανυπάκουους αγγέλους, τον ασεβή κόσμο των ημερών του Νώε και τις πόλεις των Σοδόμων και των Γομόρρων (2:4-10)

Τέτοιου είδους ψευδοδιδάσκαλοι καταφρονούν την εξουσία, κηλιδώνουν το καλό όνομα των Χριστιανών με υπερβολές και ανηθικότητα, δελεάζουν τους αδύναμους και υπόσχονται ελευθερία ενώ οι ίδιοι είναι δούλοι της διαφθοράς (2:10-19)

Αυτοί είναι σε χειρότερη κατάσταση τώρα από ό,τι ήταν όταν δεν γνώριζαν για τον Ιησού Χριστό (2:20-22)

Να προσέχετε τους εμπαίκτες στις τελευταίες ημέρες οι οποίοι θα χλευάζουν το άγγελμα για την υποσχεμένη παρουσία του Ιησού· αυτοί ξεχνούν ότι ο Θεός που σκοπεύει να καταστρέψει αυτό το σύστημα πραγμάτων έχει ήδη καταστρέψει τον προκατακλυσμιαίο κόσμο (3:1-7)

Μην εκλαμβάνετε εσφαλμένα την υπομονή του Θεού ως αργοπορία—ο Θεός είναι υπομονετικός επειδή θέλει να μετανοήσουν οι άνθρωποι· εντούτοις, αυτό το σύστημα πραγμάτων εξάπαντος θα καταστραφεί στην ημέρα του Ιεχωβά και εξάπαντος θα αντικατασταθεί από δίκαιους νέους ουρανούς και δίκαιη νέα γη (3:8-13)

Οι Χριστιανοί πρέπει να κάνουν το καλύτερο που μπορούν για να είναι «ακηλίδωτοι και άψογοι και με ειρήνη»· τότε δεν θα παροδηγηθούν από ψευδοδιδασκάλους, αλλά θα αυξάνουν σε παρ’ αξία καλοσύνη και γνώση του Χριστού (3:14-18)

ΠΕΤΡΟΧΕΛΙΔΟΝΟ

[εβρ., σις].

Ένα από τα ταχύτερα ιπτάμενα πουλιά, που συνήθως επιτυγχάνει ταχύτητες μεγαλύτερες των 100 χλμ./ώ. και έχει την ικανότητα να επιταχύνει ξαφνικά φτάνοντας ή ξεπερνώντας ίσως και τα 200 χλμ./ώ. Χτυπάει με μεγάλη ένταση και φαινομενικά ακούραστα τις μακριές, λεπτές, δρεπανοειδείς φτερούγες του καθώς εφορμά και επιτίθεται στα έντομα, τα οποία καταβροχθίζει εν πτήσει. Από τις τέσσερις ποικιλίες πετροχελίδονου που συναντώνται στο Ισραήλ, το πετροχελίδονο των Άλπεων (κύψελος ο άλπειος [Apus melba]) είναι το μεγαλύτερο και ξεχωρίζει από το λευκό κάτω μέρος του. Είναι το πρώτο από τα αποδημητικά πετροχελίδονα που εμφανίζονται στην Παλαιστίνη μόλις μπαίνει η άνοιξη, ενώ λίγο αργότερα ακολουθούν τεράστια σμήνη κοινών πετροχελίδονων (κύψελος ο άπους [Apus apus]). Χτίζουν τις φωλιές τους σε σκοτεινά μέρη, συνήθως κάτω από το γείσο κάποιας σκεπής, και μερικές φορές μέσα σε κουφάλες δέντρων ή στις πλευρές των βράχων. Τις κατασκευάζουν με χόρτα και πούπουλα τα οποία μετατρέπουν σε συμπαγή μάζα με το κολλώδες σάλιο που παράγουν οι ειδικοί αδένες τους. Είναι φανερό ότι, λόγω του σχεδιασμού των ποδιών του, το πετροχελίδονο δεν μπορεί να περπατάει ή να κάθεται πάνω σε κλαδιά. Γι’ αυτό, συλλαμβάνει όλη την τροφή του και μαζεύει όλα τα υλικά για τη φωλιά του εν πτήσει, μάλιστα πίνει και νερό πετώντας ξυστά πάνω από την υδάτινη επιφάνεια. Για να αναπαυτεί, στηρίζεται σε κάθετες επιφάνειες. Η φωνή του πετροχελίδονου έχει κάπως λυπητερή, μελαγχολική χροιά.

Το ότι η εβραϊκή λέξη σις προσδιορίζει το πετροχελίδονο φαίνεται από το γεγονός ότι αυτό το πουλί έχει την ίδια ονομασία και στην αραβική γλώσσα. Μερικοί λόγιοι υποστηρίζουν ότι αυτή η ονομασία υποδηλώνει έναν ορμητικό ήχο, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι αποδίδει τη διαπεραστική κραυγή, σι-σι-σι, που βγάζει το πετροχελίδονο.

Όταν ο Εζεκίας ανέρρωσε από την ασθένειά του, είπε στα πλαίσια μιας στοχαστικής ποιητικής σύνθεσης ότι “τερέτιζε σαν το πετροχελίδονο”—προφανώς με μελαγχολικό ύφος. Επίσης, ο προφήτης Ιερεμίας χρησιμοποίησε το αποδημητικό πετροχελίδονο ως παράδειγμα όταν επέπληξε το λαό του Ιούδα επειδή δεν διέκριναν τον καιρό της κρίσης του Θεού.—Ησ 38:14· Ιερ 8:7.

ΠΗΓΑΔΙ

Η εβραϊκή λέξη μπε’έρ, η οποία μεταφράζεται «πηγάδι», υποδηλώνει συνήθως έναν λάκκο ή μια τρύπα που έχει ανοιχτεί στο έδαφος για να αντληθεί νερό από ένα φυσικό απόθεμα. Η λέξη μπε’έρ εμφανίζεται (με τη μορφή Βηρ-) σε διάφορα τοπωνύμια, όπως Βηρ-λαχαΐ-ροΐ (Γε 16:14), Βηρ-σαβεέ (Γε 21:14), Βηρ (Αρ 21:16-18) και Βηρ-αιλίμ (Ησ 15:8). Αυτή η λέξη μπορεί επίσης να σημαίνει «λάκκος» (Γε 14:10), ενώ στα εδάφια Ψαλμός 55:23 (“λάκκος”) και 69:15 («πηγάδι») φαίνεται ότι υποδηλώνει τον τάφο. Χρησιμοποιείται μεταφορικά αναφερόμενη σε μια σύζυγο ή μια αγαπημένη γυναίκα. (Παρ 5:15· Ασμ 4:15) Και στο εδάφιο Παροιμίες 23:27, όπου η αλλοεθνής γυναίκα παρομοιάζεται με στενό πηγάδι, μπορεί να υπονοείται ότι το να βγάλει κανείς νερό από ένα τέτοιο πηγάδι παρουσιάζει συχνά δυσκολίες, επειδή οι πήλινες στάμνες σπάζουν εύκολα προσκρούοντας στα τοιχώματά του.—Βλέπε ΠΗΓΗ.

Σε χώρες με μεγάλη περίοδο ξηρασίας, ιδιαίτερα στις ερημικές περιοχές, τα πηγάδια είχαν από πολύ παλιά μεγάλη σπουδαιότητα. Στην αρχαιότητα, η μη εξουσιοδοτημένη χρήση των πηγαδιών φαίνεται ότι θεωρούνταν καταπάτηση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. (Αρ 20:17, 19· 21:22) Η λειψυδρία και η κοπιαστική εργασία που απαιτούνταν για το σκάψιμο των πηγαδιών τα καθιστούσαν πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο. Δεν ήταν λίγες οι φορές που δημιουργούνταν βίαιες διαμάχες και έριδες για την κατοχή τους. Γι’ αυτόν το λόγο ο πατριάρχης Αβραάμ, σε κάποια περίπτωση, κατοχύρωσε επίσημα το γεγονός ότι ήταν ο ιδιοκτήτης ενός πηγαδιού στη Βηρ-σαβεέ. (Γε 21:25-31· 26:20, 21) Μετά το θάνατό του, όμως, οι Φιλισταίοι αψήφησαν τα δικαιώματα του γιου και κληρονόμου του, του Ισαάκ, και έφραξαν αυτά ακριβώς τα πηγάδια που είχαν σκάψει οι υπηρέτες του Αβραάμ.—Γε 26:15, 18.

Τα πηγάδια περιβάλλονταν συχνά από τοιχία και ήταν σκεπασμένα με μια μεγάλη πέτρα, ασφαλώς για να μην μπαίνει μέσα χώμα και για να μην πέφτουν σε αυτά ζώα και άνθρωποι. (Γε 29:2, 3· Εξ 2:15, 16) Κοντά σε μερικά πηγάδια υπήρχαν ποτίστρες ή αυλάκια για το πότισμα κατοικίδιων ζώων. (Γε 24:20· Εξ 2:16-19) Σε όλους τους λόφους της Παλαιστίνης έσκαβαν πηγάδια στον ασβεστόλιθο, και πολλές φορές λάξευαν στο βράχο σκαλοπάτια που οδηγούσαν κάτω στο νερό. Σε μερικά πηγάδια, αυτός που ήθελε να βγάλει νερό κατέβαινε και απλώς βουτούσε ένα σκεύος κατευθείαν μέσα στο νερό. Ωστόσο, από τις πολύ βαθιές πηγές συνήθως ανέβαζαν το νερό με δερμάτινο δοχείο (Αρ 24:7) ή με πήλινη στάμνα (Γε 24:16) δεμένη με σχοινί.—Βλέπε ΠΗΓΗ ΤΟΥ ΙΑΚΩΒ.

ΠΗΓΑΝΟ

[ελλ. κείμενο, πήγανον].

Η κοινή ποικιλία πήγανου (ρυτή η βαρύοσμος [Ruta graveolens]) είναι ένας πολυετής μικρός θάμνος με δυνατή οσμή, ο οποίος έχει τριχωτούς βλαστούς και φτάνει σε ύψος περίπου το 1 μ. Έχει γκριζοπράσινα φύλλα και κίτρινες ταξιανθίες. Στις ημέρες της επίγειας διακονίας του Ιησού, το πήγανο μπορεί να καλλιεργούνταν στην Παλαιστίνη για ιατρική χρήση και ως καρύκευμα.

Αυτό το φυτό μνημονεύεται μόνο στο εδάφιο Λουκάς 11:42 σε συσχετισμό με τη σχολαστική απόδοση των δεκάτων από τους Φαρισαίους. Αντί για «πήγανο», η παράλληλη αφήγηση του εδαφίου Ματθαίος 23:23 έχει τη λέξη «άνηθο», την οποία αναφέρει και ένα χειρόγραφο του τρίτου αιώνα (P⁴⁵) στο εδάφιο Λουκάς 11:42.

ΠΗΓΗ

Γενικά η λέξη αυτή αναφέρεται σε μια φυσική έξοδο νερού (Εξ 15:27), σε αντίθεση με τα πηγάδια και τις στέρνες τα οποία ήταν συνήθως αποτέλεσμα εκσκαφής. (Γε 26:15) Επίσης χρησιμοποιείται αναφορικά με την προέλευση και άλλων πραγμάτων εκτός από το νερό. Δύο εβραϊκές λέξεις που αποδίδονται «πηγή» είναι η λέξη ‛άγιν (κατά κυριολεξία, «μάτι») και η συγγενική λέξη μα‛γιάν. Στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο χρησιμοποιείται η αντίστοιχη λέξη πηγή. Εφόσον οι πηγές κατά καιρούς καθαρίζονταν και εκβαθύνονταν, αυτό ίσως εξηγεί γιατί οι λέξεις «πηγή» και «πηγάδι» εναλλάσσονται μερικές φορές για την ίδια παροχή νερού.—Γε 16:7, 14· 24:11, 13· Ιωα 4:6, 12· βλέπε ΠΗΓΑΔΙ· ΣΤΕΡΝΑ.

Ο Μωυσής περιέγραψε την Υποσχεμένη Γη στους Ισραηλίτες ως γη με «πηγές και υδάτινα βάθη που ξεχύνονται στο λεκανοπέδιο και στην ορεινή περιοχή». (Δευ 8:7) Οι πηγές αφθονούν στην Παλαιστίνη, καθώς κατά μέσο όρο υπάρχουν έξι ή εφτά πηγές για κάθε 100 τ. χλμ. περίπου. Επειδή τα βουνά του Ιούδα και του Εφραΐμ αποτελούνται κυρίως από πορώδεις βράχους, τα νερά των χειμωνιάτικων βροχών εισχωρούν με ευκολία σε μεγάλο βάθος. Τελικά, φτάνουν σε ένα αδιάβροχο στρώμα του υπεδάφους, ρέουν κατά μήκος του και στη συνέχεια επανεμφανίζονται ως πηγές στη δυτική πλευρά της Κοιλάδας του Ιορδάνη και στη δυτική όχθη της Νεκράς Θαλάσσης, ενώ ένα μέρος τους εισρέει και μέσα στη Νεκρά Θάλασσα υπογείως. Πολλές από τις πηγές που εκβάλλουν κατευθείαν μέσα στη Νεκρά Θάλασσα και στον κατώτερο ρου του Ιορδάνη είναι θερμές. Δυτικά της οροσειράς τα νερά ξεπροβάλλουν ως πηγές στην ανατολική πλευρά της επιμήκους παράκτιας πεδιάδας, μολονότι κάποιο μέρος των νερών καταλήγει υπογείως στη Μεσόγειο. Μερικές πηγές, όπως αυτές που περιβάλλουν την Ιερουσαλήμ και τη Χεβρών, αναβλύζουν ακόμη και στις κορυφές των βουνών της Παλαιστίνης ή κοντά σε αυτές. Οι πολυάριθμες πηγές που δημιουργούνται από το χιόνι το οποίο λιώνει στην οροσειρά του Λιβάνου και στο Όρος Αερμών τροφοδοτούν με νερό τον Λιτάνι, τον Ιορδάνη και τους ποταμούς της Δαμασκού.

Η σπουδαιότητα των πηγών γίνεται φανερή από τα πολλά τοπωνύμια που άρχιζαν με το συνθετικό «Εν», το οποίο σημαίνει «πηγή». (Ιη 15:62· 17:11· 1Βα 1:9· βλέπε ΑΕΙΝ.) Οι κωμοπόλεις και τα χωριά χτίζονταν συχνά κοντά σε πηγές, εφόσον οι περισσότεροι «ποταμοί» της Παλαιστίνης είναι στην πραγματικότητα χείμαρροι που ξεραίνονται τους καλοκαιρινούς μήνες. Για λόγους άμυνας, οι πόλεις χτίζονταν γενικά σε υψώματα, και ως εκ τούτου οι πηγές ήταν πολλές φορές έξω από τα τείχη των πόλεων, σε χαμηλότερες κοιλάδες. Αυτό το γεγονός καθιστούσε την προστασία του αποθέματος νερού ζωτικής σημασίας. Κατασκευάζονταν αγωγοί που μετέφεραν το νερό από την πηγή του κατευθείαν μέσα στην πόλη. Ο Βασιλιάς Εζεκίας έφτιαξε έναν τέτοιον αγωγό για να φέρει τα νερά της Γιών στην Πόλη του Δαβίδ. (2Βα 20:20· 2Χρ 32:30) Σε άλλες περιπτώσεις, μυστικές διαβάσεις ή σήραγγες οδηγούσαν στην πηγή, εξασφαλίζοντας άφθονη προμήθεια νερού στους κατοίκους της πόλης ακόμη και σε περίπτωση πολιορκίας. Όταν έγινε η εισβολή των Ασσυρίων στον Ιούδα, ο Εζεκίας έφραξε τις πηγές έξω από την Ιερουσαλήμ για να μην έχουν νερό οι εισβολείς.—2Χρ 32:2-4· βλέπε ΕΖΕΚΙΑΣ Αρ. 1 (Οικοδομικά Έργα και Επιτεύγματα Μηχανικής)· ΟΧΥΡΩΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑ.

Μεταφορική Χρήση. Ο Ιεχωβά εδραίωσε «τις πηγές των υδάτινων βαθών». (Παρ 8:28· Γε 7:11) Ο ίδιος προσδιορίζεται επίσης ως η Πηγή της ζωής, η Πηγή του ζωντανού νερού και η Πηγή του Ισραήλ. (Ψλ 36:9· Ιερ 2:13· Ψλ 68:26) Ο Γιος του ο Ιησούς Χριστός δίνει νερό που γίνεται μέσα στον αποδέκτη «πηγή νερού που θα αναβλύζει για να μεταδίδει αιώνια ζωή». (Ιωα 4:14) Ο Ιωήλ προείπε προφητικά ότι, αφού τα έθνη πατηθούν σαν σε πατητήρι στην Κοιλάδα του Ιωσαφάτ, θα αναβλύσει από τον οίκο του Ιεχωβά μια αναζωογονητική πηγή.—Ιωλ 3:12, 13, 18.

Τονίζοντας πόσο σπουδαία είναι η σωστή χρήση της γλώσσας, ο Ιάκωβος ρωτάει τους Χριστιανούς, οι οποίοι θα πρέπει να προσφέρουν το νερό της ζωής: «Μήπως μια πηγή κάνει το γλυκό και το πικρό να αναβλύζουν από το ίδιο άνοιγμα;»—Ιακ 3:11.

Ο Ιησούς σταμάτησε την «πηγή του αίματος» μιας γυναίκας που υπέφερε από ροή αίματος επί 12 χρόνια, γιατρεύοντάς την. (Μαρ 5:25-29) Η λέξη «πηγή» χρησιμοποιείται επίσης για να υποδηλώσει μια πηγή σεξουαλικής ικανοποίησης.—Παρ 5:18.

Για πληροφορίες σχετικά με την Πύλη της Πηγής, βλέπε ΠΥΛΗ.

ΠΗΓΗ ΤΟΥ ΙΑΚΩΒ

Το «πηγάδι» ή η «πηγή» όπου ο Ιησούς Χριστός, ενώ ξεκουραζόταν, συνομίλησε με μια Σαμαρείτισσα. (Ιωα 4:5-30) Πιστεύεται ότι πρόκειται για το Μπιρ Γιακούμπ (Μπεέρ Γιαακόβ), το οποίο βρίσκεται περίπου 2,5 χλμ. ΝΑ της σημερινής Ναμπλούς, όχι μακριά από το Τελλ Μπαλάτα—την τοποθεσία της Συχέμ. Η πηγή του Ιακώβ είναι ένα βαθύ πηγάδι, η στάθμη νερού του οποίου δεν ανεβαίνει ποτέ μέχρι την επιφάνεια. Μετρήσεις που έγιναν το 19ο αιώνα δείχνουν ότι το βάθος του πηγαδιού είναι περίπου 23 μ. Το πλάτος του είναι περίπου 2,5 μ., αν και στενεύει στην κορυφή. Επειδή το πηγάδι είναι συνήθως ξερό από τα τέλη Μαΐου περίπου μέχρι τις φθινοπωρινές βροχές, μερικοί προβάλλουν την άποψη ότι τα νερά του είναι προϊόν βροχών και κατείσδυσης. Άλλοι, όμως, πιστεύουν ότι το πηγάδι τροφοδοτείται παράλληλα από πηγές, γι’ αυτό και μπορούσε να ονομάζεται επίσης πηγή.

Η Αγία Γραφή δεν αναφέρει άμεσα ότι ο Ιακώβ ήταν αυτός που έσκαψε το πηγάδι. Ωστόσο, δείχνει ότι ο Ιακώβ είχε στην ιδιοκτησία του κάποια γη σε αυτή την περιοχή. (Γε 33:18-20· Ιη 24:32· Ιωα 4:5) Επίσης, η Σαμαρείτισσα είπε στον Ιησού ότι ο «Ιακώβ . . . μας έδωσε το πηγάδι και ήπιε από αυτό ο ίδιος και οι γιοι του και τα κοπάδια του». (Ιωα 4:12) Επομένως, ο Ιακώβ πιθανότατα έσκαψε ο ίδιος το πηγάδι ή έβαλε άλλους να το σκάψουν για λογαριασμό του, ίσως για να έχει αρκετό νερό το μεγάλο σπιτικό του και τα κοπάδια του, ώστε να αποτραπούν τα προβλήματα με τους γείτονές του οι οποίοι αναμφίβολα είχαν ήδη στην κατοχή τους τα άλλα αποθέματα νερού στην περιοχή. Ή ίσως να χρειαζόταν κάποιο καλύτερο και πιο σταθερό απόθεμα νερού όταν τα άλλα πηγάδια στην περιοχή στέρευαν.