Εκτός από τη χαρά που αποκομίζει κάποιος εκδηλώνοντας μακροθυμία, είναι μεγάλες και οι ανταμοιβές. Για τον Ιεχωβά η ανταμοιβή είναι ότι δοξάζεται το όνομά του. Η πρόκληση που αφορά το κατά πόσον είναι δίκαιη και δικαιωματική η κυριαρχία του Θεού αποδεικνύεται κενή, και εκείνος δικαιώνεται. (Γε 3:1-5· Ιωβ 1:7-11· 2:3-5) Τι θα είχε συμβεί αν είχε θανατώσει τον Αδάμ, την Εύα και τον Σατανά όταν στασίασαν; Μερικοί πιθανόν να συμπέραιναν ότι η πρόκληση του Σατανά είχε κάποια βάση. Αλλά εκδηλώνοντας μακροθυμία, ο Ιεχωβά έδωσε σε ανθρώπους την ευκαιρία να αποδείξουν υπό δοκιμή ότι προτιμούν τη δική του κυριαρχία και ότι επιθυμούν να τον υπηρετούν λόγω των θαυμάσιων ιδιοτήτων του, ναι, να καταδείξουν ότι προτιμούν την κυριαρχία του Ιεχωβά από την πλήρη ανεξαρτησία, γνωρίζοντας ότι αυτή είναι πολύ καλύτερη.—Ψλ 84:10.

Ο Ιησούς Χριστός, επειδή εκδήλωσε μακροθυμία υπακούοντας στον Θεό, έλαβε την πλέον εξαίσια ανταμοιβή με το να εξυψωθεί στην ανώτερη θέση της βασιλείας και να του δοθεί από τον Πατέρα του «το όνομα που είναι πάνω από κάθε άλλο όνομα». (Φλπ 2:5-11) Επιπλέον, λαβαίνει μια «νύφη» αποτελούμενη από τους πνευματικούς αδελφούς του, τη Νέα Ιερουσαλήμ, η οποία παριστάνεται ως πόλη, και της οποίας οι θεμέλιες πέτρες έχουν πάνω τους τα ονόματα των 12 αποστόλων του Αρνιού.—2Κο 11:2· Απ 21:2, 9, 10, 14.

Παρόμοια, οι ανταμοιβές είναι πλούσιες για όλους εκείνους που καλλιεργούν μακροθυμία και συνεχίζουν να την εκδηλώνουν σε αρμονία με το σκοπό του Θεού. (Εβρ 6:11-15) Αυτοί έχουν την ικανοποίηση ότι μιμούνται μια ιδιότητα του Θεού, ότι εκτελούν το θέλημά του και ότι έχουν την επιδοκιμασία του. Επιπρόσθετα, η μακροθυμία τους θα φέρει αποτελέσματα καθώς βοηθούν άλλους να γνωρίσουν τον Θεό και να αποκτήσουν αιώνια ζωή.—1Τι 4:16.

ΜΑΚΤΕΣ

(Μακτές) [Γουδί].

Προφανώς ένα τμήμα της Ιερουσαλήμ κοντά στην Πύλη των Ψαριών και στο δεύτερο τμήμα. Είχε προειπωθεί ότι την εποχή της συμφοράς του Ιούδα οι κάτοικοι της Μακτές θα θρηνούσαν γοερά, εφόσον οι εμπορικές δραστηριότητες θα έπαυαν εκεί.—Σοφ 1:1, 2, 10, 11.

Η εβραϊκή λέξη μαχτές σημαίνει «γουδί» (Παρ 27:22) ή «κοίλωμα σε σχήμα γουδιού» (Κρ 15:19), γι’ αυτό και ορισμένες μεταφράσεις χρησιμοποιούν τη λέξη «Γουδί» αντί της λέξης «Μακτές» ως κύριο όνομα. (AT, JB, RS) Το Ταργκούμ ταυτίζει τη Μακτές με την Κοιλάδα Κιδρόν, το βαθύ φαράγγι κατά μήκος του ανατολικού τείχους της Ιερουσαλήμ. Αλλά αυτή η κοιλάδα δεν γειτνιάζει με την «Πύλη των Ψαριών» και το «δεύτερο τμήμα», που βρίσκονταν δυτικότερα. Γι’ αυτό, η Μακτές πιστεύεται γενικά ότι υποδηλώνει ένα κομμάτι της Κεντρικής Κοιλάδας (των Τυροποιών), ίσως το άνω τμήμα της.

ΜΑΛΑΧΙΑΣ

(Μαλαχίας).

Εβραίος προφήτης και Βιβλικός συγγραφέας. (Μαλ 1:1) Οι Γραφές δεν δίνουν καμιά πληροφορία για την καταγωγή του και την προσωπική του ζωή. Ό,τι είναι γνωστό για αυτόν αποκαλύπτεται στο ομώνυμο βιβλίο. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζεται ως άντρας με μεγάλο ζήλο για το όνομα και τη λατρεία του Ιεχωβά.

ΜΑΛΑΧΙΑΣ (ΒΙΒΛΙΟ)

Το τελευταίο βιβλίο των Εβραϊκών Γραφών στις σύγχρονες Βιβλικές μεταφράσεις. Στον παραδοσιακό Ιουδαϊκό κανόνα τοποθετείται τελευταίο μεταξύ των συγγραμμάτων των λεγόμενων μικρών προφητών, αλλά πριν από τα Γραφεία (Αγιόγραφα). Συνιστά εξαγγελία του Ιεχωβά σχετικά με τον Ισραήλ την οποία εξέφερε μέσω του Μαλαχία.—Μαλ 1:1.

Οι Συνθήκες την Εποχή του Μαλαχία. Την εποχή κατά την οποία προφήτευε ο Μαλαχίας, επικρατούσε αξιοθρήνητη κατάσταση μεταξύ των ιερέων. Αντίθετα με τα όσα υπαγόρευε ο Νόμος, αυτοί δέχονταν κουτσά, τυφλά και άρρωστα ζώα για θυσία στο θυσιαστήριο του Ιεχωβά. (Μαλ 1:8· Λευ 22:19· Δευ 15:21) Δεν έδιναν κατάλληλη καθοδηγία και διδασκαλία στο λαό, κάνοντας πολλούς να προσκόπτουν. (Μαλ 2:7, 8) Όταν έκριναν διάφορα ζητήματα, έδειχναν μεροληψία. (2:9) Όλα αυτά επηρέαζαν άσχημα τους Ισραηλίτες γενικά, κάνοντάς τους να θεωρούν την υπηρεσία του Ιεχωβά ευτελή. (3:14, 15) Αυτό καθίσταται φανερό από το γεγονός ότι οι Ισραηλίτες δεν υποστήριζαν το ναό καταβάλλοντας τα δέκατα που όφειλαν. Είχαν χάσει σε τέτοιον βαθμό την αφοσίωσή τους στον Ιεχωβά ώστε προφανώς έπαιρναν διαζύγιο από τις συζύγους τους για να παντρευτούν γυναίκες που λάτρευαν ψεύτικους θεούς. Επιπλέον, ανάμεσα στους Ισραηλίτες επικρατούσε η μαγγανεία, η μοιχεία, το ψέμα, η απάτη και η καταδυνάστευση. (2:11, 14-16· 3:5, 8-10) Γι’ αυτόν το λόγο, ο Ιεχωβά προειδοποίησε ότι επρόκειτο να έρθει στο ναό του για κρίση. (3:1-6) Ταυτόχρονα, παρότρυνε τους παραβάτες να μετανοήσουν, λέγοντας: «Επιστρέψτε σε εμένα, και θα επιστρέψω σε εσάς».—3:7.

Χρόνος Συγγραφής. Η ολοκλήρωση του βιβλίου του Μαλαχία μπορεί να χρονολογηθεί με βάση ορισμένες εσωτερικές αποδείξεις. Το βιβλίο γράφτηκε έπειτα από τη βαβυλωνιακή εξορία, δεδομένου ότι οι Ισραηλίτες υπόκειντο στη διοίκηση κάποιου κυβερνήτη. Απέδιδαν λατρεία στο ναό, πράγμα που φανερώνει ότι ο ναός είχε ανοικοδομηθεί. (Μαλ 1:7, 8· 2:3, 13· 3:8-10) Αυτό υποδεικνύει μια χρονική περίοδο μεταγενέστερη από την περίοδο του Αγγαίου (520 Π.Κ.Χ.) και του Ζαχαρία (520-518 Π.Κ.Χ.), διότι οι συγκεκριμένοι προφήτες παρότρυναν ενεργά τους Ισραηλίτες να αποπερατώσουν το ναό. (Εσδ 5:1, 2· 6:14, 15) Το ότι ο Ισραήλ παραμέλησε την αληθινή λατρεία και δεν προσκολλήθηκε στο νόμο του Θεού φαίνεται να ταιριάζει με τις συνθήκες οι οποίες επικρατούσαν τη δεύτερη φορά που έφτασε ο Νεεμίας στην Ιερουσαλήμ, κάποια στιγμή μετά το 32ο έτος του Βασιλιά Αρταξέρξη (περ. 443 Π.Κ.Χ.). (Παράβαλε Μαλ 1:6-8· 2:7, 8, 11, 14-16· Νε 13:6-31.) Συνεπώς, το βιβλίο του Μαλαχία μπορεί κάλλιστα να γράφτηκε μετά το 443 Π.Κ.Χ., όπως το βιβλίο του Νεεμία.

Αρμονία με Άλλα Βιβλία της Αγίας Γραφής. Το βιβλίο αυτό βρίσκεται σε πλήρη συμφωνία με τις υπόλοιπες Γραφές. Ο απόστολος Παύλος παρέθεσε από τα εδάφια Μαλαχίας 1:2, 3 για να δείξει παραστατικά ότι η εκλογή του Θεού εξαρτάται, «όχι από εκείνον που θέλει ούτε από εκείνον που τρέχει, αλλά από τον Θεό, ο οποίος ελεεί». (Ρω 9:10-16) Ο Ιεχωβά προσδιορίζεται ως ο Δημιουργός (Μαλ 2:10· παράβαλε Ψλ 100:3· Ησ 43:1· Πρ 17:24-26) και ως δίκαιος, ελεήμων και αναλλοίωτος Θεός, ο οποίος δεν αφήνει ατιμώρητη την εσκεμμένη αδικοπραγία. (Μαλ 2:2, 3, 17· 3:5-7, 17, 18· 4:1· παράβαλε Εξ 34:6, 7· Λευ 26:14-17· Νε 9:17· Ιακ 1:17.) Τονίζεται η σπουδαιότητα του ονόματος του Θεού. (Μαλ 1:5, 11, 14· 4:2· παράβαλε Δευ 28:58, 59· Ψλ 35:27· Μιχ 5:4.) Επιπλέον, δίνεται στο λαό η προτροπή να θυμάται το Μωσαϊκό Νόμο.—Μαλ 4:4.

Το βιβλίο κατηύθυνε επίσης την προσοχή του Ισραήλ στην έλευση του Μεσσία και στην ημέρα του Ιεχωβά. Αν και τονίζεται ότι ο Ιεχωβά επρόκειτο να αποστείλει τον αποκαλούμενο “αγγελιοφόρο του”, αυτός δεν θα ήταν παρά ο πρόδρομος του ακόμη μεγαλύτερου “αγγελιοφόρου της διαθήκης” ο οποίος θα συνόδευε τον Ιεχωβά. (Μαλ 3:1) Οι θεόπνευστες αφηγήσεις του Ματθαίου (11:10-14· 17:10-13), του Μάρκου (9:11-13) και του Λουκά (1:16, 17, 76) συνδυαζόμενες δείχνουν ότι, στην πρώτη εκπλήρωση των εδαφίων Μαλαχίας 3:1 και 4:5, 6, ο “αγγελιοφόρος” και ο “Ηλίας” αντιπροσωπεύουν τον πρόδρομο του Ιησού, τον Ιωάννη τον Βαφτιστή.

[Πλαίσιο στη σελίδα 250]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΑΛΑΧΙΑΣ

Εξαγγελία που τονίζει ότι είμαστε υπόλογοι στον Ιεχωβά Θεό όταν αψηφούμε τις απαιτήσεις του

Την έγραψε ο προφήτης Μαλαχίας, προφανώς 95 περίπου χρόνια μετά την επιστροφή των πρώτων Ιουδαίων εξορίστων από τη Βαβυλώνα

Ο Ιεχωβά αγάπησε τον Ισραήλ, αλλά αυτοί καταφρονούν το όνομά του (1:1-14)

Ο Ιεχωβά αγάπησε το λαό του όπως αγάπησε τον Ιακώβ, ενώ μίσησε τον Ησαύ

Παρ’ όλα αυτά, οι ιερείς του Ισραήλ καταφρονούν το όνομα του Θεού, δεχόμενοι κουτσά και άρρωστα ζώα για θυσία, ενώ δεν θα πρόσφεραν τέτοια ζώα σε κάποιον ανθρώπινο κυβερνήτη

Οι ιερείς και ο λαός επικρίνονται επειδή δεν τηρούν τις οδούς του Ιεχωβά (2:1-17)

Οι ιερείς έχουν εγκαταλείψει την οδό του Θεού, κάνοντας πολλούς «να προσκόψουν στο νόμο», και με αυτόν τον τρόπο έχουν «καταστρέψει τη διαθήκη του Λευί»

Ορισμένοι έχουν παντρευτεί αλλοεθνείς γυναίκες και κάποιοι έχουν φερθεί δόλια στις συζύγους της νεότητάς τους, παίρνοντας διαζύγιο από αυτές

Οι Ισραηλίτες έχουν κάνει τον Θεό να αποκάμει, ισχυριζόμενοι ότι εκείνος επιδοκιμάζει όσους πράττουν το κακό

Ο αληθινός Κύριος θα κρίνει και θα εξαγνίσει το λαό του (3:1-18)

Ο Ιεχωβά θα έρθει στο ναό μαζί με τον αγγελιοφόρο της διαθήκης· θα εξαγνίσει και θα καθαρίσει τους Λευίτες, και η προσφορά δώρων του Ιούδα θα ευαρεστήσει τον Ιεχωβά

Οι μάγοι, οι μοιχοί, οι ψεύδορκοι, οι απατεώνες και οι δυνάστες θα υποστούν ταχεία κρίση

Φέρτε όλα τα δέκατα στην αποθήκη του Ιεχωβά και απολαύστε πλημμύρα ευλογιών

Βιβλίο ενθύμησης θα γραφτεί για όσους φοβούνται τον Ιεχωβά· ο λαός Του θα διακρίνει τη διαφορά ανάμεσα στον δίκαιο και στον πονηρό

Η έλευση της μεγάλης και φοβερής ημέρας του Ιεχωβά (4:1-6)

Η ημέρα του Ιεχωβά θα επιφέρει την ολοκληρωτική καταστροφή των πονηρών, ενώ «θα λάμψει ο ήλιος της δικαιοσύνης» σε όσους φοβούνται το όνομα του Θεού

Πριν από αυτή την ημέρα θα λάβει χώρα έργο αποκατάστασης, το οποίο θα εκτελέσει ο προφήτης Ηλίας

ΜΑΛΛΙ

Το απαλό τρίχωμα που σχηματίζει την προβιά ορισμένων ζώων, ιδιαίτερα των προβάτων. Οι Εβραίοι και άλλοι λαοί στην αρχαιότητα κούρευαν το μαλλί και το χρησιμοποιούσαν ευρέως για να φτιάξουν ρούχα και κεντήματα. (Εξ 35:4-6, 25· 36:8, 35, 37· 38:18· 39:1-8, 22-29· Λευ 13:47· Παρ 31:13, 22· Ιεζ 34:3) Τα μάλλινα ρούχα παρέχουν μόνωση από τη ζέστη και το κρύο, ενώ παράλληλα είναι βολικά, επειδή ζεσταίνουν χωρίς να είναι ιδιαίτερα βαριά και απορροφούν την υγρασία χωρίς όμως να τα αισθάνεται νωπά αυτός που τα φοράει.

Υπό το Νόμο, οι Ισραηλίτες ήταν υποχρεωμένοι να δίνουν “το πρώτο μαλλί που κούρευαν” από τα ποίμνιά τους στους ιερείς. (Δευ 18:3-5) Όσοι δεν ήταν ιερείς απαγορευόταν να “φορούν σύμμικτο ύφασμα από μαλλί και λινάρι μαζί”.—Δευ 22:11· Λευ 19:19· βλέπε ΥΦΑΣΜΑ (Άλλες Χρήσεις).

Η σπουδαιότητα του μαλλιού στην αρχαιότητα υποδεικνύεται από το ότι ο Βασιλιάς Μησά του Μωάβ πλήρωνε «εκατό χιλιάδες αρνιά και εκατό χιλιάδες ακούρευτα αρσενικά πρόβατα» στο βασιλιά του Ισραήλ ως φόρο υποτελείας. (2Βα 3:4) Επίσης, το μαλλί ήταν πολύτιμο εμπόρευμα.—Ιεζ 27:1, 2, 7, 16, 18.

Επειδή το μαλλί είναι συνήθως λευκό στη φυσική του κατάσταση, μερικές φορές συσχετίζεται με τη λευκότητα και την αγνότητα. Για παράδειγμα, μέσω του προφήτη Ησαΐα, ο Ιεχωβά παρομοίασε τις συγχωρημένες αμαρτίες με λευκό μαλλί, λέγοντας: «Αν οι αμαρτίες σας είναι κατακόκκινες, θα γίνουν λευκές σαν το χιόνι· αν είναι ερυθρές σαν την πορφύρα, θα γίνουν σαν το μαλλί».—Ησ 1:18-20.

Ο Ιεχωβά δίνει «χιόνι σαν μαλλί», σαν να σκεπάζει τη γη με ένα ζεστό κάλυμμα λευκού μαλλιού.—Ψλ 147:16.

«Ο Παλαιός των Ημερών», ο Ιεχωβά Θεός, παρουσιάζεται συμβολικά σε όραμα να έχει μαλλιά σαν το καθαρό μαλλί. (Δα 7:9) Αυτό υποδηλώνει μεγάλη ηλικία και σοφία, χαρακτηριστικά που συσχετίζονται με τα γκρίζα μαλλιά. (Παράβαλε Ιωβ 15:9, 10.) Παρόμοια, ο απόστολος Ιωάννης είδε «κάποιον όμοιο με γιο ανθρώπου» και παρατήρησε ότι «το κεφάλι του και οι τρίχες του ήταν λευκά σαν λευκό μαλλί, σαν χιόνι». (Απ 1:12-14) Η περιγραφή των μαλλιών του με αυτόν τον τρόπο μπορεί να υποδηλώνει ότι είχαν γίνει λευκά στην οδό της δικαιοσύνης.—Παρ 16:31.

ΜΑΛΛΙΑ, ΤΡΙΧΩΜΑ

Η ιστορία δείχνει ότι τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες θεωρούσαν γενικά τα μαλλιά τους καλλωπιστικό στοιχείο που τους έκανε πιο ελκυστικούς και, σε πολλές περιπτώσεις, σημάδι σφρίγους και νεότητας. Γι’ αυτό, οι άνθρωποι ανέκαθεν περιποιούνταν πολύ τα μαλλιά τους.

Αιγύπτιοι. Οι Αιγύπτιοι είχαν πιθανότατα τις πιο παράξενες συνήθειες όσον αφορά τα μαλλιά και τις τρίχες του προσώπου τους. Οι άντρες, ιδιαίτερα οι ιερείς και οι στρατιώτες, ξύριζαν το κεφάλι και τα γένια τους. Ο Ηρόδοτος λέει ότι οι κάτοικοι του Νείλου ξύριζαν το κεφάλι των αγοριών, αφήνοντας μόνο λίγες τούφες στα πλάγια και ίσως μπρος και πίσω. Όταν το παιδί ενηλικιωνόταν, έκοβαν αυτές τις τούφες θεωρώντας τες σημάδια της παιδικής ηλικίας. Για τους άντρες ήταν ένδειξη πένθους ή ατημελησίας το να αφήσουν μακριά μαλλιά και γενειάδα. Γι’ αυτό και ο Ιωσήφ, όταν τον έβγαλαν από τη φυλακή, ξυρίστηκε προτού παρουσιαστεί ενώπιον του Φαραώ. (Γε 41:14) Ωστόσο, οι Αιγύπτιοι φορούσαν μερικές φορές περούκες και έβαζαν γενειάδες. Κάποιες παραστάσεις σε αιγυπτιακά μνημεία δείχνουν υψηλόβαθμους άντρες να έχουν μακριά, περιποιημένα μαλλιά, αλλά δεν είναι ευδιάκριτο αν αυτά είναι φυσικά ή περούκα.

Από την άλλη πλευρά, οι Αιγύπτιες άφηναν τα φυσικά τους μαλλιά μακριά και τα έπλεκαν. Καλοδιατηρημένα, πλεγμένα μαλλιά έχουν βρεθεί σε αρκετές αιγυπτιακές μούμιες γυναικών.

Ασσύριοι, Βαβυλώνιοι, Ρωμαίοι. Οι Ασσύριοι, οι Βαβυλώνιοι και γενικά οι Ασιάτες είχαν μακριά μαλλιά. Ασσυριακά ανάγλυφα παρουσιάζουν τους άντρες να έχουν τα μαλλιά χτενισμένα σφιχτά, με τις άκρες να πέφτουν πάνω στους ώμους σε μπούκλες. Οι γενειάδες τους ήταν επίσης μακριές με μπούκλες, που κάποιες φορές χωρίζονταν σε δύο ή τρία επίπεδα, το δε μουστάκι ήταν περιποιημένο και οι άκρες του σχημάτιζαν επίσης μπούκλες. Κάποιοι πιστεύουν ότι τα πολύ μακριά μαλλιά που απεικονίζονται στα μνημεία ήταν εν μέρει ψεύτικα—πρόσθετα στα φυσικά μαλλιά του ατόμου.

Στην αρχαιότητα, οι Ρωμαίοι είχαν προφανώς γενειάδες, αλλά κατά τον τρίτο αιώνα Π.Κ.Χ. υιοθέτησαν τη συνήθεια του ξυρίσματος.

Εβραίοι. Οι Εβραίοι είχαν εξαρχής τη συνήθεια να αφήνουν γενειάδα, την οποία όμως διατηρούσαν περιποιημένη. Επίσης, έκοβαν τα μαλλιά τους σε μέτριο μήκος. Στην περίπτωση του Αβεσσαλώμ, τα μαλλιά του μεγάλωναν τόσο πολύ, ώστε όταν τα έκοβε, μία φορά το χρόνο, ζύγιζαν 200 σίκλους (2,3 κιλά), καθώς είναι πιθανό να βάραιναν ακόμη περισσότερο από τη χρήση λαδιού ή μύρων. (2Σα 14:25, 26) Σύμφωνα με το νόμο του Θεού, οι Ισραηλίτες δεν έπρεπε “να κονταίνουν ολόγυρα τα μαλλιά στα πλάγια του κεφαλιού τους” ούτε να καταστρέφουν «τις άκρες» της γενειάδας τους. Αυτό δεν σήμαινε ότι απαγορευόταν να κόβουν τα μαλλιά ή τη γενειάδα τους σε μέτριο μήκος, αλλά προφανώς η εντολή αυτή τους απέτρεπε από το να μιμηθούν ειδωλολατρικές συνήθειες. (Λευ 19:27· Ιερ 9:25, 26· 25:23· 49:32) Το να παραμελήσει κανείς τα μαλλιά ή τη γενειάδα του, πιθανότατα αφήνοντάς τα άκοπα και απεριποίητα, αποτελούσε ένδειξη πένθους. (2Σα 19:24) Σε οδηγίες που έδωσε ο Θεός στους ιερείς μέσω του προφήτη Ιεζεκιήλ, τους πρόσταξε να κόβουν, αλλά όχι να ξυρίζουν, τις τρίχες του κεφαλιού τους και να μην αφήνουν τα μαλλιά τους ελεύθερα όταν υπηρετούσαν στο ναό.—Ιεζ 44:15, 20.

Οι Εβραίες φρόντιζαν τα μαλλιά τους θεωρώντας τα σημάδι ομορφιάς (Ασμ 7:5), και τα άφηναν μακριά. (Ιωα 11:2) Το να κουρευτεί μια γυναίκα τελείως αποτελούσε ένδειξη πένθους ή οδύνης. (Ησ 3:24) Όταν ένας Ισραηλίτης στρατιώτης αιχμαλώτιζε μια παρθένα από κάποια εχθρική πόλη και επιθυμούσε να την παντρευτεί, εκείνη έπρεπε πρώτα να κουρευτεί τελείως, να περιποιηθεί τα νύχια της και να πενθήσει τους γονείς της επί έναν μήνα, εφόσον εκείνοι θα είχαν σκοτωθεί κατά την κατάληψη της πόλης.—Δευ 21:10-13· 20:10-14.

Στη διάγνωση της λέπρας, ένα στοιχείο που έπρεπε να λαβαίνει υπόψη του ο ιερέας ήταν το χρώμα και η κατάσταση των τριχών στο προσβεβλημένο σημείο.—Λευ 13:1-46.

Χριστιανοί. Τόσο ο απόστολος Πέτρος όσο και ο απόστολος Παύλος υποκινήθηκαν να συμβουλέψουν τις Χριστιανές να μη δίνουν υπερβολική προσοχή στην κόμμωση και στο στολισμό, όπως συνηθιζόταν εκείνες τις ημέρες. Απεναντίας, τις νουθέτησαν να εστιάζουν την προσοχή τους στο στολισμό με την άφθαρτη ενδυμασία του ήσυχου και πράου πνεύματος.—1Πε 3:3, 4· 1Τι 2:9, 10.

Ο απόστολος Παύλος έστρεψε επίσης την προσοχή στην κατάσταση που επικρατούσε ανάμεσα σε εκείνους προς τους οποίους έγραψε και στο τι συνήθιζαν γενικά να κάνουν αυτοί, και κατέδειξε ότι ήταν φυσιολογικό να έχει ένας άντρας κοντύτερα μαλλιά από μια γυναίκα. (Βλέπε ΦΥΣΗ.) Μια γυναίκα με ξυρισμένο κεφάλι ήταν ατιμασμένη. Ο Θεός είχε δώσει στη γυναίκα τα μακριά μαλλιά «αντί για κάλυμμα του κεφαλιού», αλλά ο Παύλος υποστήριξε ότι εκείνη δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτό το φυσικό κάλυμμα, το οποίο ήταν δόξα για αυτήν, ως δικαιολογία για να μη φοράει κάλυμμα του κεφαλιού, «σημείο εξουσίας», όταν προσευχόταν ή προφήτευε μέσα στη Χριστιανική εκκλησία. Αποδεχόμενη αυτό το γεγονός και φορώντας κάλυμμα σε τέτοιες περιστάσεις, η Χριστιανή θα αναγνώριζε τη θεοκρατική ηγεσία και θα έδειχνε Χριστιανική υποταγή. Με αυτόν τον τρόπο θα δόξαζε τόσο τη συζυγική κεφαλή της όσο και τον Ιεχωβά Θεό, την Κεφαλή όλων.—1Κο 11:3-16.

Μεταφορική Χρήση. Ο Ιώβ έκοψε τα μαλλιά του κεφαλιού του θέλοντας να δείξει συμβολικά την απελπισία του για το γεγονός ότι είχε χάσει τα παιδιά και την περιουσία του.—Ιωβ 1:20.

Στον Ιεζεκιήλ δόθηκε η εντολή να κόψει τις τρίχες του κεφαλιού του και της γενειάδας του, να τις χωρίσει στα τρία και να τις καταστρέψει με τρόπους οι οποίοι θα περιέγραφαν προφητικά τα οδυνηρά πράγματα που θα συνέβαιναν στους κατοίκους της Ιερουσαλήμ κατά την εκτέλεση των κρίσεων του Θεού εναντίον της. (Ιεζ 5:1-13) Η οδύνη και η ταλαιπωρία συμβολίζονταν επίσης από το ξερίζωμα ή το κόψιμο των μαλλιών ή των τριχών. (Εσδ 9:3· Ιερ 7:29· 48:37· Μιχ 1:16) Η ατίμωση, η περιφρόνηση ή το όνειδος μπορούσαν να εκφραστούν με το ξερίζωμα των τριχών από το κεφάλι ή το πρόσωπο κάποιου.—Νε 13:25· Ησ 50:6.

Ο αριθμός των τριχών στο ανθρώπινο κεφάλι (ο οποίος λέγεται ότι φτάνει κατά μέσο όρο περίπου τις 100.000) χρησιμοποιήθηκε για να συμβολίσει κάτι πολυάριθμο ή αναρίθμητο. (Ψλ 40:12· 69:4) Η δε λεπτότητα της τρίχας χρησιμοποιήθηκε μεταφορικά για να υποδηλώσει εξαιρετική ακρίβεια. (Κρ 20:16) Η φράση “Ούτε μία τρίχα από το κεφάλι σου δεν θα χαθεί (ή δεν θα πέσει)” αποτελεί εγγύηση για πλήρη και ολοκληρωτική προστασία και ασφάλεια. (Λου 21:18· 1Σα 14:45· 2Σα 14:11· 1Βα 1:52· Πρ 27:34) Κάτι παρόμοιο υποδήλωναν τα λόγια του Ιησού Χριστού προς τους μαθητές του όσον αφορά τη φροντίδα του Θεού για αυτούς: «Ακόμη και οι τρίχες του κεφαλιού σας είναι όλες αριθμημένες».—Ματ 10:30· Λου 12:7.

Τα γκρίζα μαλλιά άξιζαν σεβασμό (Παρ 16:31· 20:29) και χρησιμοποιούνταν ενίοτε ως συνώνυμο της μεγάλης ηλικίας και της σοφίας. (Ιωβ 15:9, 10· βλέπε ΓΚΡΙΖΑ ΜΑΛΛΙΑ.) Σε όραμα που δόθηκε στον Δανιήλ, ο Ιεχωβά εμφανίστηκε συμβολικά ως ασπρομάλλης, με τρίχες «σαν το καθαρό μαλλί», ως «ο Παλαιός των Ημερών». (Δα 7:9) Ο απόστολος Ιωάννης είδε τον Ιησού Χριστό να εμφανίζεται σε όραμα έχοντας τις τρίχες του κεφαλιού του “λευκές σαν λευκό μαλλί”.—Απ 1:1, 14, 17, 18.

Τρίχωμα Ζώων. Οι τρίχες του κατσικιού χρησιμοποιούνταν στην κατασκευή υφασμάτων. (Εξ 26:7) Ο Ιωάννης ο Βαφτιστής φορούσε ένδυμα από τρίχες καμήλας. (Ματ 3:4· Μαρ 1:6) Αυτό το είδος ενδύματος ήταν το επίσημο ένδυμα των προφητών. (2Βα 1:8· παράβαλε Γε 25:25.) Η Ρεβέκκα τοποθέτησε τρίχωμα κατσικιών στα χέρια και στο λαιμό του Ιακώβ σε απομίμηση της τριχοφυΐας του Ησαύ.—Γε 27:16· βλέπε ΓΕΝΕΙΑΔΑ.

ΜΑΛΛΟΥΧ

(Μαλλούχ) [από μια ρίζα που σημαίνει «βασιλεύω»· ή, «βασιλιάς»].

1. Μεραρίτης Λευίτης και προπάτορας του Λευίτη υμνωδού Εθάν.—1Χρ 6:44-47.

2. Ένας από τους ιερείς που συνόδευσαν τον Ζοροβάβελ όταν οι Ιουδαίοι επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία.—Νε 12:1, 2, 7.

3. Ισραηλίτης «από τους γιους του Βανί» μεταξύ εκείνων που είχαν δεχτεί αλλοεθνείς συζύγους αλλά τις εξαπέστειλαν στις ημέρες του Έσδρα.—Εσδ 10:29, 44.

4. Ισραηλίτης «από τους γιους του Χαρίμ» μεταξύ εκείνων που είχαν πάρει αλλοεθνείς συζύγους αλλά τις απέπεμψαν την εποχή του Έσδρα.—Εσδ 10:31, 32, 44.

5. Ιερέας, ή κάποιος προπάτοράς του, ο οποίος επικύρωσε με σφραγίδα την «αξιόπιστη συμφωνία» που συνάφθηκε στις ημέρες του Νεεμία.—Νε 9:38–10:4.

6. Ισραηλίτης—από τους επικεφαλής του λαού—του οποίου κάποιος απόγονος, αν όχι ο ίδιος, επικύρωσε την «αξιόπιστη συμφωνία» που συνάφθηκε την εποχή του Νεεμία.—Νε 9:38· 10:1, 14, 27.

ΜΑΛΛΟΥΧΙ

(Μαλλουχί).

Ιερατική οικογένεια, ένας εκπρόσωπος της οποίας υπηρέτησε στις ημέρες του Αρχιερέα Ιεχωακείμ και στις ημέρες του Έσδρα και του Κυβερνήτη Νεεμία.—Νε 12:12, 14, 26.

Το όνομα Μαλλουχί συνοδεύεται στο Μασοριτικό κείμενο από ένα κερέ—δηλαδή μια περιθωριακή σημείωση—που λέει ότι πρέπει να διαβάζεται «Μελιχού», μορφή που εμφανίζεται στη Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου. (Βλέπε επίσης ΒΑΜ, ΜΠΚ.) Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα έχει την απόδοση «Μαλούχ», που σύμφωνα με μερικούς λογίους ήταν και η πρωτότυπη μορφή. Αυτοί οι λόγιοι υποστηρίζουν (χωρίς, όμως, να μπορεί να αποδειχτεί αυτό) ότι η προσθήκη του γράμματος ι (στην εβραϊκή, γιωδ [י]) στο τέλος του ονόματος έγινε όταν, κατά την αντιγραφή των χειρογράφων, το πρώτο γράμμα της επόμενης λέξης γράφτηκε κατά λάθος δύο φορές.

ΜΑΛΛΩΘΙ

(Μαλλωθί) [από μια ρίζα που σημαίνει «κάνω σήματα· προφέρω»].

Κααθίτης Λευίτης και ένας από τους 14 γιους του υμνωδού Αιμάν. (1Χρ 25:4, 5) Τα μέλη αυτής της οικογένειας υπηρετούσαν ως μουσικοί υπό τη διεύθυνση του πατέρα τους του Αιμάν. Όταν ο Δαβίδ οργάνωσε τις υποδιαιρέσεις των Λευιτών ώστε αυτοί να υπηρετούν με τη σειρά στον οίκο του Ιεχωβά, ο 19ος κλήρος έπεσε στον Μαλλωθί, ο οποίος τέθηκε επικεφαλής της συγκεκριμένης 12μελούς υποδιαίρεσης μουσικών.—1Χρ 25:6, 26.

ΜΑΛΤΑ

(Μάλτα).

Νησί της Μεσογείου το οποίο βρίσκεται 100 περίπου χλμ. Ν της Σικελίας και έχει έκταση περίπου 246 τ. χλμ. Στη Μάλτα ναυάγησε ο απόστολος Παύλος και έμεινε εκεί τρεις μήνες. Στο διάστημα αυτό θεράπευσε τον πατέρα του Πόπλιου και άλλους αρρώστους.—Πρ 28:1, 7-9, 11.

Παλιότερα, μερικοί συνέδεαν τη λέξη Μελίτη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που αποδίδεται «Μάλτα» με το Μλιέτ (Μέλεντα, στην ιταλική), το οποίο βρίσκεται στα ανοιχτά της δυτικής ακτής της Βαλκανικής Χερσονήσου, και αυτό επειδή στην αρχαιότητα το εν λόγω νησί λεγόταν Μελίτη. Ωστόσο, η παράδοση και τα στοιχεία που παρέχουν οι Γραφές υποδεικνύουν τη Μάλτα ως την τοποθεσία όπου ναυάγησε ο Παύλος. Ο προσδιορισμός «θάλασσα του Αδρία», στην οποία αναφέρεται ότι έπλεε το πλοίο καθώς πλησίαζε στη Μάλτα, κατέληξε να περιλαμβάνει τα θαλάσσια ύδατα της Μεσογείου Α της Σικελίας και Δ της Κρήτης, και επομένως θα μπορούσε να λεχθεί ότι η Μάλτα βρεχόταν από αυτή τη θάλασσα.—Πρ 27:27.

Το Ναυάγιο του Παύλου. Λίγο μετά την Ημέρα της Εξιλέωσης (Σεπτέμβριο ή Οκτώβριο), το πλοίο στο οποίο επέβαινε ο φυλακισμένος Παύλος έφυγε από το αγκυροβόλιο των Καλών Λιμένων, στην Κρήτη, και παγιδεύτηκε σε έναν θυελλώδη άνεμο (Ευρακύλων), ο οποίος προφανώς έπνεε από τα ΑΒΑ. Ο άνεμος αυτός παρέσυρε το πλοίο από τα παράλια της Κρήτης προς την Καύδα, και οι ναυτικοί φοβούνταν μήπως προσαράξουν στη «Σύρτη», την κινούμενη άμμο κατά μήκος των ακτών της βόρειας Αφρικής. (Πρ 27:8, 9, 13-17) Ένας ανατολικός-βορειοανατολικός άνεμος δεν θα μπορούσε να παρασύρει το πλοίο προς το Μλιέτ, το οποίο βρίσκεται γύρω στα 1.000 χλμ. ΒΒΔ της Καύδας. Προφανώς το πλοίο, αφού περιπλανήθηκε σχεδόν δύο εβδομάδες, πλησίασε στη Μάλτα, περίπου 870 χλμ. ΔΒΔ της Καύδας.—Πρ 27:33· βλέπε ΕΥΡΑΚΥΛΩΝ.

Ο γνωστός σήμερα ως Κόλπος του Αγ. Παύλου, στη βορειοανατολική πλευρά της Μάλτας, θα ήταν δυνατόν να προσεγγίστηκε με μια ΔΒΔ πορεία, χωρίς προηγουμένως να προσεγγιστεί άλλη περιοχή της Μάλτας. Οι ναύτες άρχισαν ενδεχομένως να υποπτεύονται ότι πλησίαζαν σε ξηρά όταν τα έμπειρα αφτιά τους άκουσαν τα αφρισμένα κύματα να σκάνε στο βραχώδες ακρωτήριο Κούρα, το οποίο εισχωρεί στη Μεσόγειο από την ανατολική πλευρά του Κόλπου του Αγ. Παύλου. Οι «είκοσι οργιές» και «δεκαπέντε οργιές» (μια οργιά ισοδυναμεί με 1,8 μ.) που βρήκαν με τη βυθομέτρηση αντιστοιχούν κατά βάση σε βυθομετρήσεις που έγιναν στα μέσα του 19ου αιώνα στην περιοχή όπου βρίσκεται ο Κόλπος του Αγ. Παύλου.—Πρ 27:27, 28.

Οι ναυτικοί, ίσως επειδή ήταν εξοικειωμένοι με κάποιο άλλο λιμάνι της Μάλτας, δεν κατάλαβαν ούτε στο φως της ημέρας ότι αυτή η στεριά ήταν η Μάλτα. Το μεγαλύτερο και πιο γνωστό λιμάνι του νησιού βρίσκεται στη Βαλέτα, 13 χλμ. ΝΑ του Κόλπου του Αγ. Παύλου.—Πρ 27:39.

Κατά μήκος της δυτικής πλευράς του Κόλπου του Αγ. Παύλου υπάρχουν δύο όρμοι. Πιθανότατα σε έναν από αυτούς τους όρμους έλπιζαν να «βγάλουν το πλοίο» οι ναύτες αλλά δεν τα κατάφεραν, και ο λόγος ήταν ότι περιέπεσαν εἰς τόπον διθάλασσον (Κείμενο). Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι το πλοίο έπεσε «σε έναν τόπο όπου συναντιούνταν δύο θάλασσες» (AS, ΒΑΜ) ή σε «ρηχό αμμότοπο που βρεχόταν και στις δύο πλευρές από τη θάλασσα». (ΜΝΚ) Μια άλλη εκδοχή είναι ότι το πλοίο παγιδεύτηκε ανάμεσα σε δύο αντίθετα ρεύματα και προσάραξε. (Παράβαλε JB, NE, ΠΑΒ.) Η πλώρη του πλοίου κόλλησε και έμεινε ακίνητη, ίσως μέσα στη λάσπη και στην άμμο που υπήρχε τρεις οργιές κάτω από την επιφάνεια σε μερικά σημεία του Κόλπου του Αγ. Παύλου, ενώ η πρύμνη κομματιάστηκε από τα κύματα.—Πρ 27:39-41.

Οι εμπειρίες του Παύλου στη Μάλτα. Τότε οι στρατιώτες αποφάσισαν να σκοτώσουν τον Παύλο και τους άλλους κρατουμένους. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι, λόγω της αυστηρής στρατιωτικής πειθαρχίας των Ρωμαίων, οι φρουροί θεωρούνταν υπεύθυνοι αν δραπέτευαν οι κρατούμενοι τους οποίους είχαν υπό την επίβλεψή τους. (Παράβαλε Πρ 12:19· 16:27.) Επειδή ο αξιωματικός (εκατόνταρχος) κατάφερε να αποτρέψει τους στρατιώτες για χάρη του Παύλου, όλοι οι επιβαίνοντες, 276 τον αριθμό, επέζησαν από το ναυάγιο είτε κολυμπώντας μέχρι την ακτή είτε φτάνοντας σώοι στη στεριά πάνω σε σανίδες και άλλα επιπλέοντα αντικείμενα του κατεστραμμένου σκάφους.—Πρ 27:37, 42-44.

Οι κάτοικοι της Μάλτας, οι οποίοι δεν μιλούσαν την ελληνική, έδειξαν ασυνήθιστη ανθρώπινη καλοσύνη στους επιζώντες, ανάβοντας μάλιστα φωτιά για χάρη τους, προκειμένου να ζεσταθούν. Όταν κάποια στιγμή ο απόστολος Παύλος έβαλε ένα δεμάτι κλαδιά στη φωτιά, μια δηλητηριώδης οχιά βγήκε και πιάστηκε πάνω στο χέρι του. Οι κάτοικοι της Μάλτας, έκπληκτοι που ο Παύλος δεν πρήστηκε ούτε πέθανε, άρχισαν να τον βλέπουν σαν θεό.—Πρ 28:1-6.

Σήμερα δεν ενδημούν οχιές στη Μάλτα. Μεγάλες μεταβολές έχουν επέλθει από τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. Αν και τώρα η Μάλτα είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες χώρες στον κόσμο, με πληθυσμό περίπου 1.280 άτομα ανά τ. χλμ., στην εποχή του Παύλου ενδέχεται να υπήρχαν εκεί μεγάλες δενδρόφυτες εκτάσεις. Η αύξηση του πληθυσμού θα πρέπει να επέδρασε σοβαρά στο φυσικό περιβάλλον των άγριων ζώων. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε εύκολα να οδηγήσει στην εξαφάνιση όλων των οχιών, όπως έγινε στο Άραν, ένα νησί στα ανοιχτά της νοτιοδυτικής ακτής της Σκωτίας. Ωστόσο, ακόμη και σχετικά πρόσφατα, το 1853, αναφέρεται ότι θεάθηκε μια οχιά κοντά στον Κόλπο του Αγ. Παύλου.

ΜΑΛΧΑΜ

(Μαλχάμ) [Βασιλιάς Τους].

1. Βενιαμίτης και γιος του Σαχαραΐμ από τη σύζυγό του την Οδές.—1Χρ 8:1, 8, 9.

2. Ο κυριότερος ειδωλολατρικός θεός των Αμμωνιτών. (2Σα 12:30· 1Χρ 20:1, 2· Ιερ 49:1, 3) Πιθανώς ταυτίζεται με τον Μελχώμ και τον Μολόχ. (1Βα 11:5, 7· Πρ 7:43) Το όνομα Μαλχάμ στο Μασοριτικό κείμενο διαφέρει από αυτό του Μελχώμ, “του αηδιαστικού πράγματος των Αμμωνιτών”, μόνο ως προς τα εβραϊκά φωνηεντικά σημεία. (1Βα 11:5) Παραβαίνοντας την εντολή του εδαφίου Ιησούς του Ναυή 23:7, οι Ιουδαίοι άρχισαν να κάνουν όρκους επικαλούμενοι τον Μαλχάμ. (Σοφ 1:5) Το πότε η εβραϊκή αυτή λέξη πρέπει να αποδίδεται ως το όνομα του εν λόγω θεού και πότε με την έκφραση «βασιλιάς τους» καθορίζεται από τα συμφραζόμενα.—Αμ 1:15· βλέπε ΜΟΛΟΧ.

ΜΑΛΧΙΑΣ

(Μαλχίας) [Βασιλιάς μου Είναι ο Ιεχωβά].

1. Λευίτης που καταγόταν από τον Γηρσώμ και ήταν πρόγονος του Λευίτη μουσικού Ασάφ.—1Χρ 6:39-43.

2. Απόγονος του Ααρών και επικεφαλής της 5ης από τις 24 υποδιαιρέσεις ιερέων τις οποίες οργάνωσε ο Δαβίδ.—1Χρ 24:1, 9.

3. Ιερέας και πατέρας του Πασχώρ.—1Χρ 9:12· Νε 11:12· Ιερ 21:1· 38:1.

4. “Γιος του βασιλιά” στη στέρνα του οποίου έριξαν τον Ιερεμία. (Ιερ 38:6) Σε αυτή την περίπτωση η έκφραση “γιος του βασιλιά” μπορεί να υποδηλώνει ότι επρόκειτο, όχι για παιδί του βασιλιά, αλλά για κάποιον που συνδεόταν στενά με το σπιτικό του βασιλιά ή για αξιωματούχο βασιλικής καταγωγής.—Βλέπε ΙΕΡΑΜΕΗΛ Αρ. 3.

5. Ισραηλίτης «από τους γιους του Φαρώς» μεταξύ εκείνων που είχαν δεχτεί αλλοεθνείς συζύγους αλλά τις απέπεμψαν στις ημέρες του Έσδρα.—Εσδ 10:25, 44.

6. Άλλος Ισραηλίτης «από τους γιους του Φαρώς» μεταξύ εκείνων που εξαπέστειλαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους. (Εσδ 10:25, 44) Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα λέει εδώ “Ασαβίας” αντί για «Μαλχίας».

7. Ισραηλίτης «από τους γιους του Χαρίμ» ο οποίος ήταν μεταξύ εκείνων που εξαπέστειλαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους και τους γιους τους την εποχή του Έσδρα.—Εσδ 10:31, 44.

8. Ισραηλίτης, «ο γιος του Χαρίμ». Μαζί με τον Ασσούβ, επισκεύασε ένα τμήμα του τείχους της Ιερουσαλήμ και τον Πύργο των Φούρνων μετά την επιστροφή από τη βαβυλωνιακή εξορία. (Νε 3:11) Ίσως είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 7.

9. Γιος του Ρηχάβ και άρχοντας της περιφέρειας της Βαιθ-ακκερέμ ο οποίος επισκεύασε την Πύλη των Σωρών της Στάχτης όταν ήταν κυβερνήτης ο Νεεμίας.—Νε 3:14.

10. Μέλος της συντεχνίας των χρυσοχόων που επισκεύασε μέρος του τείχους της Ιερουσαλήμ στις ημέρες του Νεεμία.—Νε 3:31.

11. Ιερέας που στεκόταν στα αριστερά του Έσδρα καθώς ο αντιγραφέας διάβαζε το Νόμο μπροστά στους Ισραηλίτες στην ανασυγκροτημένη Ιερουσαλήμ.—Νε 8:4.

12. Ιερέας, ή κάποιος προπάτοράς του, ο οποίος επικύρωσε με σφραγίδα την «αξιόπιστη συμφωνία» όταν ήταν κυβερνήτης ο Νεεμίας.—Νε 9:38–10:3.

13. Ιερέας που συμμετείχε στις τελετουργικές εκδηλώσεις για την εγκαινίαση του τείχους της Ιερουσαλήμ το οποίο ανοικοδομήθηκε υπό την εποπτεία του Νεεμία. (Νε 12:40-42) Ίσως είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 11.

ΜΑΛΧΙΗΛ

(Μαλχιήλ) [Ο Θεός Είναι Βασιλιάς· ή, Βασιλιάς μου Είναι ο Θεός].

Εγγονός του Ασήρ και γιος του Βεριά. (Γε 46:17) Αποκαλείται «πατέρας της Βερζαΐθ» (1Χρ 7:31) και ήταν κεφαλή οικογένειας στον Ισραήλ.—Αρ 26:45.

ΜΑΛΧΙΗΛΙΤΕΣ

(Μαλχιηλίτες) [Του (Από τον) Μαλχιήλ].

Οικογένεια Ασηριτών καταγόμενη από τον Μαλχιήλ.—Αρ 26:44, 45.

ΜΑΛΧΙΡΑΜ

(Μαλχιράμ) [Ο Βασιλιάς μου Είναι Υψηλός (Εξυψωμένος)].

Ένας από τους γιους που απέκτησε ο Βασιλιάς Ιεχονίας (Ιωαχίν) ως αιχμάλωτος στη Βαβυλώνα.—1Χρ 3:17, 18.

ΜΑΛΧΙ-ΣΟΥΑ

(Μαλχί-σουά) [Ο Βασιλιάς μου [Ακούει την] Κραυγή [μου] για Βοήθεια].

Ένας από τους γιους του Βασιλιά Σαούλ. (1Σα 14:49· 1Χρ 8:33· 9:39) Πατάχθηκε στη μάχη του Όρους Γελβουέ από τους Φιλισταίους (1Σα 31:2· 1Χρ 10:2) οι οποίοι κρέμασαν το πτώμα του (μαζί με τα πτώματα των αδελφών του, του Ιωνάθαν και του Αβιναδάβ, καθώς και του πατέρα του, του Σαούλ) στο τείχος της Βαιθ-σαν. Ωστόσο, κάποιοι γενναίοι άντρες του Ισραήλ πήραν πίσω τα πτώματα, τα έκαψαν στην Ιαβείς και έθαψαν τα κόκαλά τους εκεί.—1Σα 31:8-13.

ΜΑΛΧΟΣ

(Μάλχος) [από μια ρίζα της εβρ. που σημαίνει «βασιλιάς»].

Ο δούλος του αρχιερέα που πήγε μαζί με τον Ιούδα τον Ισκαριώτη και το πλήθος στη Γεθσημανή, όπου συνελήφθη ο Χριστός. Ο Πέτρος έκοψε το δεξί αφτί του Μάλχου με ένα σπαθί (Ιωα 18:10· Ματ 26:51· Μαρ 14:47), αλλά ο Ιησούς το θεράπευσε θαυματουργικά. (Λου 22:50, 51) Ένας άλλος δούλος του αρχιερέα Καϊάφα, συγγενής του Μάλχου, αναγνώρισε αργότερα τον Πέτρο, και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αρνηθεί ο απόστολος τον Χριστό τρίτη φορά.—Ιωα 18:26, 27.

ΜΑΜΒΡΗ

(Μαμβρή) [πιθανώς, Καλοθρεμμένος].

1. Αμορραίος αρχηγός ο οποίος, μαζί με τους αδελφούς του τον Ανέρ και τον Εσχώλ, βοήθησε τον Αβραάμ να νικήσει τον Βασιλιά Χοδολλογομόρ και τους συμμάχους του. Ο λόγος για τον οποίο αυτοί υποστήριξαν τον Αβραάμ ήταν προφανώς η συνθήκη την οποία είχαν συνάψει μαζί του.—Γε 14:13, 24.

2. Τοποθεσία που ταυτίζεται γενικά με το ερ-Ράματ ελ-Χαλίλ, περίπου 3 χλμ. Β της Χεβρών, αλλά την οποία μερικοί εντοπίζουν πιο Δ, σε αρμονία με το εδάφιο Γένεση 23:17. (Βλέπε ΜΑΧΠΕΛΑΧ.) Αποτελούσε τον κύριο τόπο διαμονής του Αβραάμ και, τουλάχιστον για ένα διάστημα, του Ισαάκ. Στη σπηλιά Μαχπελάχ εκεί κοντά θάφτηκαν τελικά οι ίδιοι και οι σύζυγοί τους, καθώς και ο Ιακώβ και η Λεία. (Γε 13:18· 35:27· 49:29-33· 50:13) Η περιοχή έχει άφθονα νερά και πολλές πηγές. Την εποχή του Αβραάμ υπήρχε στη Μαμβρή ένα δασύλλιο με μεγάλα δέντρα, όπου ο Αβραάμ έχτισε θυσιαστήριο για τον Ιεχωβά. (Γε 13:18) Στη σκιά ενός από αυτά τα δέντρα φιλοξένησε τους αγγέλους πριν από την καταστροφή των Σοδόμων και των Γομόρρων. (Γε 18:1-8) Εδώ επίσης δόθηκε σε αυτόν η υπόσχεση του Ιεχωβά ότι θα αποκτούσε γιο από τη Σάρρα. (Γε 18:9-19) Από ένα σημείο κοντά στη Μαμβρή, ο Αβραάμ μπορούσε να δει μέχρι τα Σόδομα και να διακρίνει στο βάθος τον πυκνό καπνό που ανέβαινε εξαιτίας της πύρινης καταστροφής εκείνης της περιοχής.—Γε 19:27-29.

Στην περιοχή όπου εντοπίζεται σήμερα η Μαμβρή, κάποια μεγάλα δέντρα (συνήθως βελανιδιές) έχουν θεωρηθεί ιστορικής σημασίας από την εποχή του Ιώσηπου μέχρι τις ημέρες μας. Στο διάβα των αιώνων έχουν ανεγερθεί διάφορα ιερά, συνήθως αναφορικά με ένα αρχαίο δέντρο που εκλαμβάνεται ως το δέντρο κάτω από το οποίο μίλησε ο Αβραάμ με τους αγγέλους. Γύρω από κάποιον τέτοιον χώρο τον οποίο υποδεικνύει η παράδοση, ο Ηρώδης ο Μέγας έχτισε ένα πέτρινο τείχος. Ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος, ύστερα από μια επίσκεψη της πεθεράς του στην περιοχή τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ., έβαλε να ανεγείρουν εκεί έναν ναό. Μεταγενέστερα, και οι Μουσουλμάνοι κατακτητές επίσης θεωρούσαν ιερή την περιοχή.

ΜΑΜΩΝΑΣ

Βλέπε ΠΛΟΥΤΟΣ.

ΜΑΝΑΗΝ

(Μαναήν) [ελλ. μορφή του εβρ. Μεναχέμ («Μεναήμ»), το οποίο σημαίνει «Αυτός που Παρηγορεί»].

Ένας από τους προφήτες και δασκάλους στην εκκλησία της Αντιόχειας. Είχε σπουδάσει με τον περιφερειακό διοικητή Ηρώδη (Αντίπα).—Πρ 13:1.

ΜΑΝΑΣΣΗΣ

(Μανασσής) [Αυτός που Κάνει [Κάποιον] να Ξεχάσει].

1. Πρωτότοκος γιος του Ιωσήφ και εγγονός του Ιακώβ. Όταν ο Ιωσήφ έγινε διαχειριστής τροφίμων στην Αίγυπτο, ο Φαραώ τού έδωσε για σύζυγο την Ασενέθ, την κόρη του Ποτιφερά, του ιερέα της Ων, και εκείνη του γέννησε δύο γιους, τον Μανασσή και τον Εφραΐμ. Ο Ιωσήφ ονόμασε τον πρωτότοκό του Μανασσή επειδή, όπως είπε: «Ο Θεός με έκανε να ξεχάσω όλα μου τα προβλήματα και όλο τον οίκο του πατέρα μου».—Γε 41:45, 50-52.

Όταν ο Ιακώβ ευλόγησε τον Μανασσή και τον Εφραΐμ, επέμεινε να έχει το δεξί του χέρι πάνω στον Εφραΐμ και το αριστερό πάνω στον Μανασσή, βάζοντας έτσι τον νεότερο Εφραΐμ πριν από τον Μανασσή. (Γε 48:13-20) Όπως υποδήλωνε αυτό, ο Εφραΐμ επρόκειτο να γίνει μεγαλύτερος από τον Μανασσή.

Ο Μανασσής απέκτησε γιους από μια Σύρια παλλακίδα (1Χρ 7:14), και ο Ιωσήφ πρόφτασε να δει τους γιους του Μαχίρ, γιου του Μανασσή.—Γε 50:22, 23.

2. Η φυλή του Ισραήλ που προήλθε από τον Μανασσή, το γιο του Ιωσήφ, και αποτελούνταν από εφτά πατριές. Έναν περίπου χρόνο αφότου οι Ισραηλίτες έφυγαν από την Αίγυπτο, οι ακμαίοι άντρες του Μανασσή από 20 χρονών και πάνω αριθμούσαν 32.200. (Αρ 1:34, 35) Σε αυτούς περιλαμβανόταν αναμφίβολα και ο Γαδδί, ένας από τους δέκα άντρες που έδωσαν άσχημη αναφορά μετά την κατασκόπευση της Υποσχεμένης Γης. (Αρ 13:1, 2, 11, 25-33) Όταν έγινε μια δεύτερη απογραφή, σχεδόν τέσσερις δεκαετίες αργότερα, οι καταγραμμένοι άρρενες της φυλής είχαν αυξηθεί σε 52.700, ξεπερνώντας τη φυλή του Εφραΐμ κατά 20.200. (Αρ 26:28-34, 37) Προφανώς, λοιπόν, ο Μωυσής αναφερόταν στον υποδεέστερο ρόλο που θα διαδραμάτιζε ο Μανασσής μελλοντικά όταν έκανε λόγο για τις «μυριάδες του Εφραΐμ» αλλά για τις «χιλιάδες του Μανασσή».—Δευ 33:17.

Στην έρημο η φυλή του Μανασσή, υπό την ηγεσία του αρχηγού της του Γαμαλιήλ, γιου του Φεδασούρ, στρατοπέδευε Δ της σκηνής της μαρτυρίας, μαζί με τον Εφραΐμ και τον Βενιαμίν. Αυτή η τρίφυλη υποδιαίρεση προχωρούσε τρίτη κατά σειρά στην οδοιπορία.—Αρ 1:10, 16· 2:18-24· 7:54· 10:23.

Κατάκτηση Εδαφών και στις Δύο Πλευρές του Ιορδάνη Ποταμού. Όταν οι Ισραηλίτες νίκησαν τους Αμορραίους βασιλιάδες Σηών και Ωγ, ο Μωυσής παραχώρησε την κατακτημένη γη τους στους Ρουβηνίτες, στους Γαδίτες και στη μισή φυλή του Μανασσή, με τον όρο ότι αυτές οι φυλές θα συμμετείχαν στην κατάκτηση της περιοχής Δ του Ιορδάνη. (Αρ 32:20-33· 34:14, 15· Δευ 29:7, 8) Το βόρειο τμήμα της περιοχής Α του Ιορδάνη φαίνεται ότι καταλήφθηκε κυρίως με τις προσπάθειες των Μανασσιτών, δεδομένου ότι ο Ιαείρ, ο Νοβά και «οι γιοι του Μαχίρ» κατέκτησαν διάφορα μέρη αυτής της περιοχής. Γι’ αυτόν το λόγο, ο Μωυσής τούς έδωσε τη συγκεκριμένη περιοχή.—Αρ 32:39-42· Δευ 3:13-15· 1Χρ 2:21, 22.

Αργότερα, άντρες από τη «μισή φυλή του Μανασσή» που είχαν λάβει την κληρονομιά τους πέρασαν όντως τον Ιορδάνη και συμμετείχαν στην κατάκτηση της γης που βρισκόταν προς τη δύση. (Ιη 1:12-18· 4:12) Αυτοί περιλαμβάνονταν επίσης σε εκείνους που συγκεντρώθηκαν μπροστά στο Όρος Γαριζίν όταν ο Ιησούς του Ναυή «διάβασε μεγαλόφωνα όλα τα λόγια του νόμου, την ευλογία και την κατάρα». (Δευ 27:12· Ιη 8:33, 34) Υπό την ηγεσία του Ιησού του Ναυή, οι Ισραηλίτες συνέτριψαν τη δύναμη των Χαναναίων, νικώντας 31 βασιλιάδες σε μια περίοδο περίπου έξι χρόνων. (Ιη 12:7-24) Κατόπιν, μολονότι υπήρχαν ακόμη περιοχές που απέμενε να κατακτηθούν, ο Ιησούς του Ναυή, βοηθούμενος από τον Αρχιερέα Ελεάζαρ και θεϊκά διορισμένους εκπροσώπους των δέκα φυλών (περιλαμβανομένου και του Μανασσίτη Ανιήλ, γιου του Εφόδ), μοίρασε τη γη σε κληρονομικά μερίδια.—Αρ 34:17, 23· Ιη 13:1-7.

Εδαφική Κληρονομιά. Βέβαια, η μισή φυλή του Μανασσή είχε ήδη την κληρονομιά της Α του Ιορδάνη. Αυτή περιλάμβανε τη Βασάν και μέρος της Γαλαάδ. (Ιη 13:29-31) Προς το Ν βρισκόταν ο Γαδ, με μεθόρια πόλη τη Μαχαναΐμ. (Ιη 13:24-26, 30) Αυτή η περιοχή ήταν κατά βάση οροπέδιο, με μέσο υψόμετρο περίπου 610 μ. Εδώ βρισκόταν η Γκολάν, μία από τις έξι πόλεις καταφυγίου, καθώς και η Βεεσθερά (Ασταρώθ), άλλη μια Λευιτική πόλη.—Ιη 20:8, 9· 21:27· 1Χρ 6:71.

Οι υπόλοιποι μισοί Μανασσίτες έλαβαν ως κληρονομιά τους μια περιοχή Δ του Ιορδάνη. (Ιη 17:2, 5) Αυτή συνόρευε με τον Εφραΐμ στο Ν, τον Ασήρ ΒΔ, τον Ισσάχαρ ΒΑ και τη Μεσόγειο Θάλασσα στη Δ. Από τη Μιχμεθά, το όριο ανάμεσα στον Εφραΐμ και στον Μανασσή εκτεινόταν μέχρι τη Θαπφουά, συνέχιζε κατά μήκος της κοιλάδας του χειμάρρου Κανάχ και κατέληγε στη Μεσόγειο. (Παράβαλε Ιη 16:5-8· 17:7-10.) Αν και οι Εφραϊμίτες είχαν ορισμένες πόλεις που παρεμβάλλονταν μέσα στον Μανασσή, στους Μανασσίτες παραχωρήθηκαν πόλεις που παρεμβάλλονταν τόσο μέσα στον Ισσάχαρ όσο και μέσα στον Ασήρ (οι Βαιθ-σεάν, Ιβλεάμ, Δωρ, Εν-δωρ, Θαανάχ και Μεγιδδώ, μαζί με τις εξαρτώμενες κωμοπόλεις τους). (Ιη 16:9· 17:11) Οι Μανασσίτες δεν κατόρθωσαν να εκδιώξουν τους Χαναναίους από αυτές τις παρεμβαλλόμενες πόλεις, αλλά με τον καιρό τούς υπέταξαν υποβάλλοντάς τους σε καταναγκαστική εργασία. (Ιη 17:11-13· Κρ 1:27, 28· παράβαλε 1Χρ 7:29.) Δύο από αυτές τις παρεμβαλλόμενες πόλεις, η Θαανάχ (Ανέρ;) και η Ιβλεάμ (Βιλεάμ ή Γαθ-ριμμών;), είχαν παραχωρηθεί στους Κααθίτες Λευίτες.—Ιη 21:25, 26· 1Χρ 6:70.

Ιστορία. Αφού ολοκληρώθηκε η διαμοίραση της γης, ο Ιησούς του Ναυή ευλόγησε τους άντρες του Ρουβήν, του Γαδ και της «μισής φυλής του Μανασσή» που κατοικούσε στα ανατολικά και τους ενθάρρυνε να συνεχίσουν να υπηρετούν τον Ιεχωβά. (Ιη 22:1-8) Όταν αυτοί έφυγαν από τη Σηλώ, κατευθύνθηκαν προς τον Ιορδάνη και έχτισαν ένα θυσιαστήριο κοντά σε αυτόν τον ποταμό. Αυτό λίγο έλειψε να προκαλέσει εμφύλιο πόλεμο, γιατί οι άλλες φυλές το θεώρησαν πράξη απιστίας και στασιασμού. Ωστόσο, το ζήτημα τακτοποιήθηκε ειρηνικά όταν διευκρινίστηκε ότι το θυσιαστήριο είχε ανεγερθεί, όχι για θυσίες, αλλά ως μνημείο πιστότητας προς τον Ιεχωβά.—Ιη 22:9-31.

Σε μεταγενέστερη περίοδο, ο Μανασσίτης Κριτής Γεδεών χρησιμοποιήθηκε από τον Ιεχωβά για να απελευθερώσει τους Ισραηλίτες από την καταδυνάστευση των Μαδιανιτών. (Κρ 6:11-16, 33-35· 7:23· 8:22) Ο Ιεφθάε ήταν προφανώς άλλος ένας κριτής που καταγόταν από τη φυλή του Μανασσή. Στην περίοδο κατά την οποία υπηρέτησε αυτός ως κριτής, ο Ισραήλ απαλλάχτηκε από την παρενόχληση των Αμμωνιτών.—Κρ 11:1, 32, 33.

Κάποτε στη διάρκεια της βασιλείας του Σαούλ, του πρώτου βασιλιά του Ισραήλ, οι Ρουβηνίτες, οι Γαδίτες και η «μισή φυλή του Μανασσή» που κατοικούσε στα ανατολικά πέτυχαν μια καθοριστική νίκη επί των Αγηριτών και των συμμάχων τους. (1Χρ 5:10, 18-22) Σε αυτήν επίσης τη γενικότερη περίοδο, διάφοροι Μανασσίτες, ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν εξαιρετικά γενναίοι άντρες, ήταν μεταξύ εκείνων που εγκατέλειψαν τον Σαούλ και αυτομόλησαν στον Δαβίδ. (1Χρ 12:19-21) Μετά το θάνατο του Σαούλ και του διαδόχου του τού Ις-βοσθέ, 18.000 Μανασσίτες από την περιοχή Δ του Ιορδάνη, μαζί με χιλιάδες άλλους από την περιοχή Α του Ιορδάνη, πήγαν στη Χεβρών για να κάνουν τον Δαβίδ βασιλιά όλου του Ισραήλ (1070 Π.Κ.Χ.).—1Χρ 12:31, 37, 38.

Χρόνια αργότερα, οι εκτενείς θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις στις οποίες προέβη ο Βασιλιάς Ασά του Ιούδα παρακίνησαν πολλούς Μανασσίτες να εγκαταλείψουν το βόρειο βασίλειο «όταν είδαν ότι ο Ιεχωβά ο Θεός του ήταν μαζί του». (2Χρ 15:8, 9) Όταν πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη σύναξη το 15ο έτος της βασιλείας του Ασά (963 Π.Κ.Χ.), αυτοί μαζί με άλλους σύναψαν διαθήκη να αναζητούν τον Ιεχωβά. (2Χρ 15:10, 12) Παρόμοια, στη διάρκεια της βασιλείας του Εζεκία, βασιλιά του Ιούδα (745-717 Π.Κ.Χ.), ενώ πολλοί ενέπαιξαν τους αγγελιοφόρους που έστειλε για να προσκαλέσουν το λαό να έρθει στην Ιερουσαλήμ για τον εορτασμό του Πάσχα, άλλοι Μανασσίτες ήταν πρόθυμοι να ταπεινώσουν τον εαυτό τους και ανταποκρίθηκαν ευνοϊκά. Στη συνέχεια, αυτοί που ανταποκρίθηκαν συμμετείχαν στην εξάλειψη των συναφών με την ειδωλολατρία αντικειμένων.—2Χρ 30:1, 10, 11, 18· 31:1.

Νωρίτερα (περ. 760 Π.Κ.Χ.), ο Θεγλάθ-φελασάρ (Θελγάθ-φελνασάρ) Γ΄ είχε οδηγήσει σε εξορία τους Μανασσίτες που ζούσαν Α του Ιορδάνη. (1Χρ 5:23-26) Την ίδια περίπου χρονική περίοδο φαίνεται ότι υπήρχαν διαμάχες μεταξύ των φυλών του Εφραΐμ και του Μανασσή. Και οι δύο φυλές, όμως, πρόβαλαν κοινό μέτωπο εναντίον του Ιούδα.—Ησ 9:20, 21.

Σχεδόν έναν αιώνα αφότου έπαψε να υφίσταται το δεκάφυλο βασίλειο, ο Βασιλιάς Ιωσίας του Ιούδα, ο οποίος είχε αρχίσει ένα έργο καταστροφής των αντικειμένων που χρησιμοποιούνταν για την ψεύτικη λατρεία—θυσιαστήρια, στήλες θυμιάματος, ιερούς στύλους και εικόνες—επέκτεινε αυτό το έργο στα ερημωμένα μέρη του Μανασσή και άλλων περιοχών έξω από τον Ιούδα (από το 648 Π.Κ.Χ. και μετά). Αυτός ο βασιλιάς του Ιούδα έβαλε επίσης να κάνουν επισκευές στο ναό, ένα έργο το οποίο χρηματοδοτήθηκε από τις συνεισφορές που έκαναν Ισραηλίτες διαφόρων φυλών—περιλαμβανομένου και του Μανασσή.—2Χρ 34:1-11.

Μετά την επιστροφή από τη βαβυλωνιακή εξορία (537 Π.Κ.Χ.), μερικοί Μανασσίτες κατοίκησαν στην Ιερουσαλήμ.—1Χρ 9:1-3.

Στο όραμα του Ιεζεκιήλ, η γη που ορίστηκε για τον Μανασσή βρισκόταν ανάμεσα στον Νεφθαλί και στον Εφραΐμ. (Ιεζ 48:4, 5) Ο Μανασσής αντιπροσωπεύεται επίσης μεταξύ των φυλών του πνευματικού Ισραήλ.—Απ 7:6.

3. Όνομα που εμφανίζεται στο εδάφιο Κριτές 18:30 σύμφωνα με το Μασοριτικό κείμενο, λόγω κάποιας τροποποίησης που έκαναν οι αντιγραφείς. Η αφήγηση αφορά την αποστασία των Δανιτών, και η Μετάφραση Νέου Κόσμου λέει ότι «ο Ιωνάθαν, ο γιος του Γηρσώμ, γιου του Μωυσή, εκείνος και οι γιοι του έγιναν ιερείς για τη φυλή των Δανιτών». (Βλέπε επίσης AT· Mo· Ro· RS· ΛΧ.) Οι Ιουδαίοι αντιγραφείς παρενέβαλαν ανάμεσα στα πρώτα δύο γράμματα του πρωτότυπου εβραϊκού ονόματος ένα υπερκείμενο γράμμα (το νουν = ν) ώστε να δημιουργήσουν τη λέξη «Μανασσή» αντί «Μωυσή», από σεβασμό για τον Μωυσή. Με αυτόν τον τρόπο, οι αντιγραφείς προσπάθησαν να καλύψουν το όνειδος ή την αισχύνη που θα μπορούσε να φέρει στο όνομα του Μωυσή η ενέργεια του Ιωνάθαν. Εκτός από το αλλαγμένο Μασοριτικό κείμενο, η λέξη «Μανασσή» εμφανίζεται επίσης στο Βατικανό Χειρόγραφο Αρ. 1209 της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα και στη συριακή Πεσίτα. Εντούτοις, το Αλεξανδρινό Χειρόγραφο της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα και η λατινική Βουλγάτα λένε «Μωυσή» στο εδάφιο Κριτές 18:30.

4. Βασιλιάς του Ιούδα, γιος και διάδοχος του Βασιλιά Εζεκία. (2Βα 20:21· 2Χρ 32:33) Η μητέρα του Μανασσή ονομαζόταν Εφσιβά. Ο Μανασσής ήταν 12 χρονών όταν ανέβηκε στο θρόνο. Υπήρξε ο 14ος βασιλιάς του Ιούδα μετά τον Δαβίδ και βασίλεψε 55 χρόνια (716-662 Π.Κ.Χ.) στην Ιερουσαλήμ. (2Βα 21:1) Έπραξε το κακό στα μάτια του Ιεχωβά, φτιάχνοντας ξανά τους υψηλούς τόπους που είχε καταστρέψει ο πατέρας του, στήνοντας θυσιαστήρια για τον Βάαλ, λατρεύοντας «όλο το στράτευμα των ουρανών» και χτίζοντας θυσιαστήρια της ψεύτικης θρησκείας σε δύο αυλές του ναού. Πέρασε τους γιους του μέσα από τη φωτιά, ασκούσε μαγεία, κατέφευγε στη μαντεία και προωθούσε πνευματιστικές συνήθειες. Ο Μανασσής τοποθέτησε επίσης μέσα στον οίκο του Ιεχωβά τη γλυπτή εικόνα του ιερού στύλου την οποία είχε φτιάξει. Παραπλάνησε τον Ιούδα και την Ιερουσαλήμ «ώστε να πράττουν χειρότερα από τα έθνη τα οποία είχε αφανίσει ο Ιεχωβά μπροστά από τους γιους του Ισραήλ». (2Βα 21:2-9· 2Χρ 33:2-9) Μολονότι ο Ιεχωβά έστειλε προφήτες, αυτοί δεν εισακούστηκαν. Ο Μανασσής ήταν επίσης ένοχος για το ότι έχυσε πολύ αθώο αίμα (2Βα 21:10-16), περιλαμβανομένου—σύμφωνα με τα συγγράμματα των Ιουδαίων ραβίνων—και του αίματος του Ησαΐα, ο οποίος λέγεται ότι πριονίστηκε κατ’ εντολήν του Μανασσή.—Παράβαλε Εβρ 11:37.

Εξαιτίας τού ότι δεν έδωσε προσοχή στο άγγελμα του Ιεχωβά, ο Μανασσής τιμωρήθηκε, καθώς ο βασιλιάς της Ασσυρίας τον πήρε αιχμάλωτο στη Βαβυλώνα, μια από τις βασιλικές πόλεις του Ασσύριου μονάρχη. (2Χρ 33:10, 11) Ο “Μανασσής του Ιούδα” αναφέρεται σε έναν κατάλογο του Ασσύριου Βασιλιά Εσάρ-αδδών που περιλαμβάνει 22 «βασιλιάδες του Χάττι, των ακτών και των νησιών», οι οποίοι κατέβαλλαν φόρο υποτελείας σε αυτόν. Το όνομα του Μανασσή εμφανίζεται επίσης σε έναν κατάλογο με βασιλιάδες που ήταν φόρου υποτελείς στον Ασσουρμπανιπάλ.—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή (Ancient Near Eastern Texts), επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 291, 294.

Ενόσω ήταν αιχμάλωτος, ο Μανασσής μετανόησε, ταπείνωσε τον εαυτό του και προσευχήθηκε στον Ιεχωβά. Ο Θεός άκουσε το αίτημά του για εύνοια και τον αποκατέστησε στη βασιλεία του, στην Ιερουσαλήμ. (2Χρ 33:12, 13) Έπειτα από αυτό ο Μανασσής «έχτισε ένα εξωτερικό τείχος για την Πόλη του Δαβίδ», τοποθέτησε στρατιωτικούς αρχηγούς στις οχυρωμένες πόλεις του Ιούδα και αφαίρεσε τους θεούς των αλλοεθνών και την ειδωλολατρική εικόνα από τον οίκο του Ιεχωβά, καθώς και τα θυσιαστήρια που είχε χτίσει «στο βουνό του οίκου του Ιεχωβά και στην Ιερουσαλήμ». Ο Μανασσής ετοίμασε το θυσιαστήριο του Ιεχωβά και άρχισε να θυσιάζει πάνω σε αυτό, παροτρύνοντας και άλλους να υπηρετούν τον Ιεχωβά. Ωστόσο, ο λαός εξακολούθησε να θυσιάζει πάνω στους υψηλούς τόπους, αν και θυσίαζε μόνο στον Ιεχωβά. (2Χρ 33:14-17) Όταν πέθανε ο Μανασσής, τον διαδέχθηκε στο θρόνο ο γιος του ο Αμών.—2Χρ 33:20.

5. Ισραηλίτης, ένας «από τους γιους του Φαάθ-μωάβ» που είχαν δεχτεί αλλοεθνείς συζύγους και εξαπέστειλαν «συζύγους και γιους» στις ημέρες του Έσδρα.—Εσδ 10:30, 44.

6. Άλλος Ισραηλίτης, ένας «από τους γιους του Ασούμ» που απέπεμψαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους ως αποτέλεσμα του ζήλου που επέδειξε ο Έσδρας για την αγνή λατρεία.—Εσδ 10:33, 44.

ΜΑΝΑΣΣΙΤΕΣ

Βλέπε ΜΑΝΑΣΣΗΣ Αρ. 2.

ΜΑΝΑΧΑΘ

(Μαναχάθ) [από μια ρίζα που σημαίνει «αναπαύομαι· κάθομαι»].

1. Απόγονος του Σηείρ μέσω του Σωβάλ.—Γε 36:20, 23· 1Χρ 1:38, 40.

2. Τοποθεσία στην οποία εξορίστηκαν, σε κάποιον απροσδιόριστο χρόνο, ορισμένοι «γιοι του Αώδ» που κατοικούσαν στη Γααβά. (1Χρ 8:6) Κατά την τρέχουσα άποψη μερικών, ταυτίζεται με το ελ-Μάλχα (Μαναχάτ), περίπου 6 χλμ. ΔΝΔ από το Όρος του Ναού στην Ιερουσαλήμ.

ΜΑΝΑΧΑΘΙΤΕΣ

(Μαναχαθίτες) [Της (Από τη) Μαναχάθ].

Κάποια μέλη της φυλής του Ιούδα που κατάγονταν από τον Χάλεβ και τον Σαλμά και τα οποία προφανώς αποτέλεσαν μέρος του πληθυσμού της Μαναχάθ. (1Χρ 2:50, 51, 54· 8:6) Οι Μαναχαθίτες ενδέχεται να ταυτίζονται με τους Μενουχώθ που αναφέρονται στο εδάφιο 1 Χρονικών 2:52.

ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ

[εβρ., ντουδα’ίμ, πληθυντικός].

Πολυετής πόα της οικογένειας Σολανίδες, με μεγάλα, ωοειδή ή επιμήκη βαθυπράσινα φύλλα. Τα φύλλα του μανδραγόρα (μανδραγόρας ο φαρμακευτικός [Mandragora officinarum]) φαίνεται ότι φυτρώνουν απευθείας από την κύρια ρίζα, σχηματίζουν κύκλο και απλώνονται κοντά στο έδαφος. Από το κέντρο αυτού του κύκλου φύονται οι ανθικοί βλαστοί, καθένας από τους οποίους φέρει μόνο ένα λευκό, γαλαζωπό ή μοβ λουλούδι. Ο κιτρινοκόκκινος καρπός, που έχει περίπου το μέγεθος του δαμάσκηνου, ωριμάζει κατά την εποχή του θερισμού του σιταριού στην Παλαιστίνη. (Γε 30:14) Η μυρωδιά του λέγεται ότι είναι γλυκιά και δροσερή όπως του μήλου. (Βλέπε Ασμ 7:13.) Η σαρκώδης, συχνά διχαλωτή, κύρια ρίζα του μανδραγόρα μοιάζει κάπως με τα κάτω άκρα του ανθρώπου. Το γεγονός αυτό έχει σταθεί αφορμή για πολλές δεισιδαιμονίες, καθώς και για την απόδοση μαγικών δυνάμεων στο συγκεκριμένο φυτό.—ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 544.

Στην αρχαιότητα, ο καρπός του μανδραγόρα χρησιμοποιούνταν στην ιατρική ως ναρκωτικό και αντισπασμωδικό. Επίσης θεωρούνταν—και σε ορισμένα μέρη της Μέσης Ανατολής εξακολουθεί να θεωρείται—ότι έχει αφροδισιακές ιδιότητες και ότι αυξάνει τη γονιμότητα στους ανθρώπους ή ότι βοηθάει στη σύλληψη. Η αφήγηση της Γένεσης αναφέρει ότι η Ραχήλ συμφώνησε να παραχωρήσει στην αδελφή της τη Λεία την ευκαιρία να λάβει τη γαμήλια οφειλή από το σύζυγό της τον Ιακώβ με αντάλλαγμα μερικούς μανδραγόρες. (Γε 30:14, 15) Αν και η Αγία Γραφή δεν αποκαλύπτει το κίνητρό της, πιθανώς η Ραχήλ πίστευε ότι οι μανδραγόρες θα τη βοηθούσαν να συλλάβει και έτσι να τερματιστεί το όνειδος της στειρότητάς της. Εντούτοις, έμεινε έγκυος μόνο αφού είχαν περάσει κάποια χρόνια από αυτό το περιστατικό.—Γε 30:22-24.

ΜΑΝΔΥΑΣ

Βλέπε ΡΟΥΧΑ.

ΜΑΝΕΧ

(μανέχ).

Βλέπε ΜΝΑ.

ΜΑΝΝΑ

(μάννα).

Η κύρια τροφή των Ισραηλιτών κατά τη διάρκεια της 40ετούς οδοιπορίας τους στην έρημο. (Εξ 16:35) Ο Ιεχωβά τούς προμήθευσε για πρώτη φορά το μάννα όταν βρίσκονταν στην έρημο Σιν, το τελευταίο ήμισυ του δεύτερου μήνα μετά την Έξοδό τους από την Αίγυπτο, το 1513 Π.Κ.Χ. (Εξ 16:1-4) Έτρωγαν μάννα μέχρις ότου εισήλθαν στη Χαναάν το 1473 Π.Κ.Χ., οπότε και άρχισαν να τρώνε από τα προϊόντα της Υποσχεμένης Γης.—Ιη 5:10-12.

Το μάννα εμφανιζόταν στο έδαφος όταν εξατμιζόταν το πρωινό στρώμα δροσιάς, οπότε «πάνω στην επιφάνεια της ερήμου υπήρχε κάτι λεπτό που έμοιαζε με νιφάδες, λεπτό σαν πάχνη πάνω στη γη». Όταν το πρωτοείδαν οι Ισραηλίτες, είπαν: «Τι είναι αυτό;» ή, επί λέξει, «μαν χου’;» (Εξ 16:13-15· Αρ 11:9) Κατά πάσα πιθανότητα έτσι προέκυψε η ονομασία αυτής της τροφής, καθώς οι ίδιοι οι Ισραηλίτες άρχισαν να την αποκαλούν «μάννα».—Εξ 16:31.

Περιγραφή. Το μάννα ήταν «λευκό σαν σπόρος κορίανδρου» και είχε την «όψη» του βδέλλιου, μιας κηρώδους, διαφανούς ουσίας που μοιάζει με μαργαριτάρι. Η γεύση του θύμιζε τη γεύση «που έχουν οι λεπτές πίτες με μέλι» ή τη γεύση της «γλυκιάς πίτας που έχει λάδι». Το άλεθαν πρώτα σε χειρόμυλο ή το κοπάνιζαν σε γουδί και κατόπιν το έβραζαν ή έφτιαχναν από αυτό πίτες και τις έψηναν.—Εξ 16:23, 31· Αρ 11:7, 8.

Καμιά από τις φυσικές ουσίες που είναι γνωστές σήμερα δεν ταιριάζει εξ ολοκλήρου με τη Βιβλική περιγραφή του μάννα, γι’ αυτό και δεν υπάρχει επαρκής βάση για την ταύτισή του με κάποιο γνωστό προϊόν. Αυτό αληθεύει ιδιαίτερα επειδή η παροχή του μάννα από τον Ιεχωβά στους Ισραηλίτες περιλάμβανε κάποια θαυματουργικά χαρακτηριστικά. Το μάννα ήταν διαθέσιμο ανεξάρτητα από την εποχή του έτους ή από τη συγκεκριμένη τοποθεσία της ερήμου στην οποία βρίσκονταν. Παρ’ όλο που έβγαζε σκουλήκια και άρχιζε να βρωμάει όλες τις άλλες ημέρες αν έμενε μέχρι το επόμενο πρωί, το επιπλέον γομόρ του μάννα που μάζευαν την έκτη ημέρα για να το φάνε το Σάββατο δεν αλλοιωνόταν. Το Σάββατο δεν υπήρχε μάννα, πράγμα που βοηθούσε να επιβληθεί η τήρηση του Σαββάτου στους Ισραηλίτες.—Εξ 16:19-30.

Η κεφαλή της οικογένειας μάζευε το μάννα ή επέβλεπε τη συλλογή του για ολόκληρο το σπιτικό. Εφόσον το μάννα έλιωνε όταν ο ήλιος άρχιζε να καίει, η κεφαλή της οικογένειας δίχως άλλο μάζευε γρήγορα την ποσότητα που χρειαζόταν κατά προσέγγιση το σπιτικό και μετά τη μετρούσε. Είτε μάζευαν λίγο είτε πολύ, ανάλογα με το μέγεθος του σπιτικού τους, η ποσότητα που συνέλεγαν έβγαινε πάντοτε ένα γομόρ (2,2 λίτρα) κατ’ άτομο. (Εξ 16:16-18) Ο απόστολος Παύλος αναφέρθηκε έμμεσα σε αυτό όταν παρότρυνε τους Χριστιανούς στην Κόρινθο να χρησιμοποιήσουν τα περίσσια υλικά αγαθά τους για να αντισταθμίσουν την έλλειψη υλικών αγαθών των αδελφών τους.—2Κο 8:13-15.

Σκοπός. Ο Ιεχωβά άφησε τους Ισραηλίτες να πεινάσουν στην έρημο και μετά τους προμήθευσε το μάννα για να τους διδάξει «ότι ο άνθρωπος δεν ζει μόνο με ψωμί, αλλά με κάθε έκφραση από το στόμα του Ιεχωβά ζει ο άνθρωπος». Ο Ιεχωβά το έκανε αυτό “προκειμένου να τους κάνει να γίνουν ταπεινοί και να τους υποβάλει σε δοκιμή ώστε να κάνει το καλό προς αυτούς στις μελλοντικές τους ημέρες”. (Δευ 8:3, 16) Όταν οι Ισραηλίτες βαρέθηκαν το μάννα και άρχισαν να το αποκαλούν «αξιοκαταφρόνητο ψωμί», ο Ιεχωβά τούς τιμώρησε για το στασιασμό τους στέλνοντας δηλητηριώδη φίδια ανάμεσά τους που προκάλεσαν το θάνατο πολλών.—Αρ 21:5, 6.

Ο ψαλμωδός χαρακτήρισε το μάννα «σιτηρά του ουρανού» (Ψλ 78:24), «ψωμί από τον ουρανό» (Ψλ 105:40) και «το ψωμί των δυνατών» (Ψλ 78:25). Οι άγγελοι περιγράφονται ως «κραταιοί σε δύναμη» (Ψλ 103:20) και, ως εκ τούτου, θα μπορούσαν να αποκληθούν “δυνατοί”. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι τρώνε όντως μάννα, αλλά ότι ο Θεός μπορεί να χρησιμοποίησε αγγελικά μέσα για να προμηθεύει το μάννα στους Ισραηλίτες. (Παράβαλε Γα 3:19.) Κατ’ άλλη εκδοχή, εφόσον ο ουρανός είναι ο τόπος κατοικίας των «δυνατών», η έκφραση «το ψωμί των δυνατών» ενδέχεται να δείχνει απλώς την ουράνια προέλευσή του.

Για να βλέπουν οι μελλοντικές γενιές το μάννα, ο Ααρών έπρεπε να αποθέσει ενώπιον του Ιεχωβά μια στάμνα που θα περιείχε ποσότητα ίση με ένα γομόρ (2,2 λίτρα). Όταν ολοκληρώθηκε η χρυσή κιβωτός της διαθήκης, μια «χρυσή στάμνα» που περιείχε μάννα τοποθετήθηκε μέσα σε αυτό το ιερό κιβώτιο. (Εξ 16:32-34· Εβρ 9:4) Περίπου πέντε αιώνες αργότερα, όμως, όταν η Κιβωτός μεταφέρθηκε από τη σκηνή που είχε στήσει για αυτήν ο Δαβίδ στο ναό τον οποίο οικοδόμησε ο Σολομών, η χρυσή στάμνα έλειπε. (2Σα 6:17· 1Βα 8:9· 2Χρ 5:10) Είχε εξυπηρετήσει το σκοπό της.

Συμβολική Χρήση. Μολονότι το μάννα ήταν θεϊκή προμήθεια (Νε 9:20), δεν διατήρησε στη ζωή τους Ισραηλίτες για πάντα. Ο Χριστός Ιησούς το τόνισε αυτό και κατόπιν πρόσθεσε: «Εγώ είμαι το ζωντανό ψωμί που κατέβηκε από τον ουρανό· αν κανείς φάει από αυτό το ψωμί θα ζήσει για πάντα· και το ψωμί που θα δώσω εγώ είναι η σάρκα μου για χάρη της ζωής του κόσμου». (Ιωα 6:30-33, 48-51, 58) Οι πιστοί ακόλουθοι του Χριστού επωφελούνται από αυτό το ουράνιο μάννα, ή αλλιώς «ψωμί της ζωής», συμβολικά, ασκώντας πίστη στην απολυτρωτική δύναμη της σάρκας και του αίματος του Ιησού που κατατέθηκαν ως θυσία. Αυτή τους η ενέργεια τους διανοίγει την προοπτική να ζήσουν για πάντα, είτε στους ουρανούς με τον Χριστό είτε στον επίγειο Παράδεισο.

Ο Χριστός χρησιμοποίησε επίσης τη στάμνα με το μάννα συμβολικά, όταν διαβεβαίωσε τους χρισμένους με το πνεύμα ακολούθους του ότι εκείνοι που βγαίνουν νικητές θα λάβουν «το κρυμμένο μάννα», δηλαδή άφθαρτη προμήθεια τροφής ή αυτό που απορρέει από μια τέτοια προμήθεια—στην περίπτωσή τους, αθανασία και αφθαρσία στον ουρανό.—Απ 2:17· 1Κο 15:53.

ΜΑΝΤΕΙΑ

Η μαντεία περιλαμβάνει γενικά ολόκληρο το φάσμα της απόκτησης μυστικής γνώσης, ιδίως όσον αφορά μελλοντικά γεγονότα, με τη βοήθεια πνευματιστικών απόκρυφων δυνάμεων. (Βλέπε ΠΝΕΥΜΑΤΙΣΜΟΣ.) Για εξέταση εξειδικευμένων τομέων της μαντείας, βλέπε ΑΣΤΡΟΛΟΓΟΙ· ΕΠΙΚΑΛΟΥΜΕΝΟΣ ΠΝΕΥΜΑΤΑ· ΜΑΓΕΙΑ ΚΑΙ ΜΑΓΓΑΝΕΙΑ· ΠΡΟΓΝΩΣΤΗΣ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ.

Αυτοί που επιδίδονται στη μαντεία πιστεύουν ότι υπερανθρώπινοι θεοί αποκαλύπτουν το μέλλον σε εκείνους που είναι εκπαιδευμένοι να διαβάζουν και να ερμηνεύουν ορισμένα σημεία και οιωνούς, τα οποία, όπως διατείνονται αυτοί, μεταδίδονται με διάφορους τρόπους: Μέσω ουράνιων φαινομένων (θέση και κίνηση άστρων και πλανητών, εκλείψεις, μετεωροειδή), μέσω επίγειων φυσικών δυνάμεων (άνεμος, θύελλες, φωτιά), μέσω της συμπεριφοράς πλασμάτων (ουρλιαχτό σκύλων, πέταγμα πουλιών, κίνηση φιδιών), μέσω της διάταξης των φύλλων τσαγιού μέσα σε κύπελλα, μέσω των σχεδίων που σχηματίζει το λάδι στο νερό, μέσω της κατεύθυνσης με την οποία πέφτουν τα βέλη, μέσω της όψης που έχουν διάφορα μέρη του σώματος θυσιασμένων ζώων (συκώτι, πνεύμονες, εντόσθια), μέσω των γραμμών στην παλάμη του χεριού, μέσω κλήρων και μέσω των «πνευμάτων» των νεκρών.

Ορισμένες μορφές μαντείας έχουν λάβει συγκεκριμένα ονόματα. Για παράδειγμα, η οιωνοσκοπία, δημοφιλής στους Ρωμαίους, είναι η μελέτη οιωνών, προμηνυμάτων ή τυχαίων φαινομένων· η χειρομαντεία προβλέπει το μέλλον μέσω των γραμμών της εσωτερικής επιφάνειας του χεριού· η ηπατοσκοπία παρατηρεί το συκώτι· η ιεροσκοπία παρατηρεί τα εντόσθια· η βελομαντεία τα βέλη· η ραβδομαντεία χρησιμοποιεί τη μαντική ράβδο· η ονειρομαντεία είναι μαντεία μέσω ονείρων· η νεκρομαντεία είναι η υποτιθέμενη πληροφόρηση από τους νεκρούς. Η κρυστάλλινη σφαίρα και η χρησμολογία είναι άλλες δύο μορφές μαντείας.

Προέλευση. Η γενέτειρα της μαντείας ήταν η Βαβυλωνία, η χώρα των Χαλδαίων, και από εκεί αυτές οι αποκρυφιστικές πράξεις εξαπλώθηκαν σε όλη τη γη μέσω της μετανάστευσης των ανθρώπων. (Γε 11:8, 9) Από το τμήμα της βιβλιοθήκης του Ασσουρμπανιπάλ που έχει ανασκαφεί, λέγεται ότι το ένα τέταρτο περιέχει πινακίδες με οιωνούς που υποτίθεται ότι ερμήνευαν όλα τα παράδοξα τα οποία παρατηρούνταν στον ουρανό και στη γη, καθώς επίσης και όλα τα τυχαία και συμπτωματικά γεγονότα της καθημερινής ζωής. Ο Βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ πήρε την απόφαση να επιτεθεί στην Ιερουσαλήμ αφού πρώτα χρησιμοποίησε μαντεία, ένα γεγονός για το οποίο είναι γραμμένα τα εξής: «Ταρακούνησε τα βέλη. Ρώτησε μέσω των θεραφίμ· παρατήρησε το συκώτι. Στο δεξί του χέρι η μαντεία βγήκε για την Ιερουσαλήμ».—Ιεζ 21:21, 22.

Η παρατήρηση του συκωτιού προς αναζήτηση οιωνών βασιζόταν στην πεποίθηση ότι όλη η ζωτικότητα, τα συναισθήματα και η στοργή ήταν συγκεντρωμένα σε αυτό το όργανο. Το ένα έκτο του αίματος του ανθρώπου βρίσκεται στο συκώτι. Η ποικιλομορφία στους λοβούς, στους πόρους, στις αποφύσεις, στις φλέβες, στις αύλακες και στα στίγματα των συκωτιών ερμηνευόταν ως σημάδια ή οιωνοί που προέρχονταν από τους θεούς. (Βλέπε ΑΣΤΡΟΛΟΓΟΙ.) Έχουν βρεθεί πολλά πήλινα ομοιώματα συκωτιών, το παλιότερο από τα οποία είναι από τη Βαβυλώνα και περιέχει οιωνούς και κείμενα σε σφηνοειδή γραφή τα οποία χρησιμοποιούσαν οι μάντεις. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 324) Οι αρχαίοι Ασσύριοι ιερείς ονομάζονταν μπαρού, που σημαίνει «παρατηρητής» ή «αυτός που βλέπει», λόγω του σημαίνοντος ρόλου τον οποίο έπαιζε η παρατήρηση του συκωτιού στη μαντική θρησκεία τους.

Καταδικάζεται από την Αγία Γραφή. Όλες οι διάφορες μορφές μαντείας, ανεξάρτητα από το πώς ονομάζονται, βρίσκονται σε πλήρη διάσταση και σαφή αντίθεση με την Αγία Γραφή. Ο Ιεχωβά μέσω του Μωυσή προειδοποίησε αυστηρά και επανειλημμένα τον Ισραήλ να μην υιοθετήσει τις μαντικές συνήθειες των άλλων εθνών, λέγοντας: «Δεν πρέπει να βρεθεί σε εσένα κάποιος που περνάει το γιο του ή την κόρη του μέσα από τη φωτιά, κάποιος που χρησιμοποιεί μαντεία, κάποιος μάγος ούτε κάποιος που αναζητάει οιωνούς ούτε κάποιος που κάνει μαγγανείες ούτε κάποιος που δένει άλλους με μαγικές ρήσεις ούτε κάποιος που συμβουλεύεται πνευματιστικό μεσάζοντα ούτε κάποιος επαγγελματίας προγνώστης γεγονότων ούτε κάποιος που ζητάει πληροφορίες από τους νεκρούς. Διότι όποιος κάνει αυτά τα πράγματα είναι απεχθής στον Ιεχωβά, και για αυτά τα απεχθή πράγματα ο Ιεχωβά ο Θεός σου τους διώχνει από μπροστά σου». (Δευ 18:9-12· Λευ 19:26, 31) Ακόμη και αν τα προφητικά τους σημεία και τα προμηνύματά τους επαληθεύονταν, οι μάντεις δεν εξαιρούνταν από αυτή την καταδίκη. (Δευ 13:1-5· Ιερ 23:32· Ζαχ 10:2) Η απόλυτη αντίθεση της Αγίας Γραφής απέναντι στους μάντεις καταδεικνύεται από την προσταγή της να θανατώνεται εξάπαντος κάθε μάντης.—Εξ 22:18· Λευ 20:27.

Παρά τις επανειλημμένες αυτές εντολές, όμως, οι αποστάτες περιφρόνησαν τον Ιεχωβά—όχι μόνο άνθρωποι από τον κοινό λαό, όπως η γυναίκα της Εν-δωρ, αλλά και κραταιοί βασιλιάδες όπως ο Σαούλ και ο Μανασσής, καθώς και η Βασίλισσα Ιεζάβελ. (1Σα 28:7, 8· 2Βα 9:22· 21:1-6· 2Χρ 33:1-6) Μολονότι ο καλός Βασιλιάς Ιωσίας εξάλειψε όσους ασκούσαν μαντεία στις ημέρες του, αυτό δεν στάθηκε αρκετό για να σώσει τον Ιούδα από την καταστροφή, η οποία είχε επέλθει και στο αδελφικό του βασίλειο, τον Ισραήλ. (2Βα 17:12-18· 23:24-27) Ο Ιεχωβά, ωστόσο, με τη στοργική του καλοσύνη, έστειλε πρώτα τους προφήτες του ώστε να τους προειδοποιήσει για τις αηδιαστικές πράξεις τους, όπως προειδοποίησαν οι προφήτες του και τη μητέρα όλων των μαντικών τεχνών, τη Βαβυλώνα.—Ησ 3:1-3· 8:19, 20· 44:24, 25· 47:9-15· Ιερ 14:14· 27:9· 29:8· Ιεζ 13:6-9, 23· Μιχ 3:6-12· Ζαχ 10:2.

Η μαντεία ήταν επίσης πολύ διαδεδομένη στις ημέρες των αποστόλων του Ιησού. Στην Κύπρο, ένας μάγος ονόματι Βαρ-Ιησούς πατάχθηκε με τύφλωση επειδή παρεμπόδιζε το κήρυγμα του αποστόλου Παύλου, στη δε Μακεδονία ο Παύλος εξέβαλε έναν δαίμονα μαντείας από κάποιο ενοχλητικό κορίτσι, προς μεγάλη αναστάτωση των κυρίων της που έβγαζαν πολλά κέρδη από τις απόκρυφες μαντικές δυνάμεις της. (Πρ 13:6-11· 16:16-19) Άλλοι όμως, όπως ο Σίμων από τη Σαμάρεια, εγκατέλειψαν με τη θέλησή τους τις μαγικές τέχνες που ασκούσαν, και στην Έφεσο ήταν τόσο πολλοί εκείνοι που έκαψαν τα μαντικά βιβλία τους ώστε η αξία των βιβλίων έφτασε τα 50.000 ασημένια νομίσματα (αν επρόκειτο για δηνάρια, $37.200).—Πρ 8:9-13· 19:19.

Η φυσιολογική επιθυμία που έχει ο άνθρωπος να γνωρίζει το μέλλον ικανοποιείται όταν λατρεύει και υπηρετεί τον Μεγαλειώδη Δημιουργό του, γιατί ο Θεός, μέσω του δικού Του αγωγού επικοινωνίας, αποκαλύπτει στοργικά εκ των προτέρων ό,τι είναι καλό να γνωρίζει ο άνθρωπος. (Αμ 3:7) Ωστόσο, όταν οι άνθρωποι απομακρύνονται από τον Ιεχωβά και αποξενώνονται από Εκείνον που είναι ο μόνος ο οποίος γνωρίζει το τέλος από την αρχή, είναι εύκολο να πέσουν θύματα πνευματιστικής, δαιμονικής επιρροής. Χτυπητό παράδειγμα είναι ο Σαούλ, ο οποίος ενώ αρχικά απέβλεπε στον Ιεχωβά για να λαβαίνει γνώση των μελλοντικών γεγονότων, όταν ο Θεός έκοψε κάθε επαφή μαζί του εξαιτίας της απιστίας του, στράφηκε στους δαίμονες ως υποκατάστατο της θεϊκής καθοδήγησης.—1Σα 28:6, 7· 1Χρ 10:13, 14.

Συνεπώς, υπάρχει έντονη διαφορά μεταξύ της αποκαλυμμένης από τον Θεό αλήθειας και των πληροφοριών που αντλούνται μέσω μαντείας. Εκείνοι που καταφεύγουν σε τέτοιου είδους πληροφορίες συχνά καταλαμβάνονται από βίαιους σπασμούς, οι οποίοι προκαλούνται από αόρατες δαιμονικές δυνάμεις, και μερικές φορές φτάνουν σε παραλήρημα ακούγοντας αλλόκοτη μουσική και παίρνοντας ναρκωτικές ουσίες. Οι αληθινοί υπηρέτες του Ιεχωβά δεν υφίστανται τέτοιες σωματικές ή ψυχικές διαταραχές όταν το άγιο πνεύμα τούς υποκινεί να μιλήσουν. (Πρ 6:15· 2Πε 1:21) Οι προφήτες του Θεού, έχοντας συναίσθηση του καθήκοντός τους, μίλησαν αβίαστα, χωρίς πληρωμή. Οι ειδωλολάτρες μάντεις εμπορεύτηκαν την τέχνη τους για ιδιοτελές προσωπικό κέρδος.

Πουθενά στην Αγία Γραφή δεν γίνεται θετική νύξη για οποιαδήποτε μορφή μαντείας. Συχνά, οι πνευματιστικές πράξεις μαντείας αναφέρονται καταδικαστικά μαζί με τη μοιχεία και την πορνεία. (2Βα 9:22· Να 3:4· Μαλ 3:5· Γα 5:19, 20· Απ 9:21· 21:8· 22:15) Στα μάτια του Θεού η μαντεία εξομοιώνεται με την αμαρτία του στασιασμού. (1Σα 15:23) Άρα λοιπόν, είναι αντιγραφικό να χαρακτηρίζουμε την επικοινωνία του Ιεχωβά με τους υπηρέτες του ως ένα φαινόμενο «καλής» μαντείας.

Ο Ιεχωβά εξουδετερώνει τους μάντεις. Η απεριόριστη δύναμη του Ιεχωβά σε σύγκριση με την πολύ περιορισμένη δύναμη που έχουν να επιδείξουν οι μάντεις με τις μαγείες τους φάνηκε παραστατικά κατά την εμφάνιση του Μωυσή και του Ααρών ενώπιον του Φαραώ. Όταν το ραβδί του Ααρών έγινε φίδι, οι Αιγύπτιοι μάγοι φαίνεται ότι επανέλαβαν και εκείνοι αυτό το επίτευγμα. Αλλά πώς κατατροπώθηκαν όταν το ραβδί του Ααρών κατάπιε τα ραβδιά των μάγων! Φαινομενικά οι ιερείς της Αιγύπτου μετέτρεψαν το νερό σε αίμα και έκαναν να ανεβούν οι βάτραχοι πάνω στη γη. Αλλά όταν ο Ιεχωβά έκανε να γίνει το χώμα σκνίπες, οι μάγοι με τις απόκρυφες τέχνες τους αναγκάστηκαν να παραδεχτούν ότι αυτό έγινε με «το δάχτυλο του Θεού».—Εξ 7:8-12, 19-22· 8:5-11, 16-19· 9:11.

Ο πονηρός Αμάν έβαλε “κάποιον [προφανώς αστρολόγο] να ρίξει Πουρ, δηλαδή Κλήρο, . . . από ημέρα σε ημέρα και από μήνα σε μήνα”, για να καθορίσει τον πιο ευνοϊκό καιρό για την εξόντωση του λαού του Ιεχωβά. (Εσθ 3:7-9) Αναφορικά με αυτή την περικοπή, ένα σχολιολόγιο λέει: «Καταφεύγοντας σε αυτή τη μέθοδο εξακρίβωσης της πιο ευοίωνης ημέρας για την εφαρμογή του στυγερού σχεδίου του, ο Αμάν ενήργησε όπως ενεργούσαν ανέκαθεν οι βασιλιάδες και οι ευγενείς της Περσίας—ποτέ δεν προέβαιναν σε κάποιο εγχείρημα αν δεν συμβουλεύονταν τους αστρολόγους ώστε να είναι σίγουροι για το ποια ήταν η τυχερή ώρα». (Σχολιολόγιο Ολόκληρης της Αγίας Γραφής [Commentary on the Whole Bible], των Τζέιμισον, Φοσέτ και Μπράουν) Βασισμένος σε αυτή τη μαντεία, ο Αμάν έθεσε αμέσως σε εφαρμογή το πονηρό του σχέδιο. Ωστόσο, η δύναμη που έχει ο Ιεχωβά να ελευθερώνει το λαό του καταδείχτηκε άλλη μια φορά, και ο Αμάν, ο οποίος στήριξε την εμπιστοσύνη του στη μαντεία, κρεμάστηκε στο ίδιο ξύλο που είχε ετοιμάσει για τον Μαροδοχαίο.—Εσθ 9:24, 25.

Ένα άλλο παράδειγμα της ανωτερότητας της δύναμης του Ιεχωβά σε σχέση με τις απόκρυφες δυνάμεις είναι η περίπτωση κατά την οποία οι Μωαβίτες ήρθαν, με «τις αμοιβές για τη μαντεία στα χέρια τους», για να μισθώσουν τον Βαλαάμ, το μάντη από τη Μεσοποταμία, ώστε να καταραστεί τον Ισραήλ. (Αρ 22:7) Μολονότι ο Βαλαάμ προσπάθησε «να βρει κακούς οιωνούς», ο Ιεχωβά τον έκανε να προφέρει μόνο ευλογίες. Σε κάποια από τα παροιμιώδη λόγια του, ο Βαλαάμ, υποκινούμενος από τη δύναμη του Ιεχωβά, παραδέχτηκε: «Δεν υπάρχουν μαγικές ρήσεις εναντίον του Ιακώβ, ούτε μαντεία εναντίον του Ισραήλ».—Αρ κεφ. 23, 24.

«Πνεύμα Πύθωνα». Στους Φιλίππους της Μακεδονίας, ο Παύλος συνάντησε κάποια υπηρέτρια που κατεχόταν από «ένα πνεύμα, έναν δαίμονα μαντείας», κατά κυριολεξία, πνεῦμα πύθωνα (Πρ 16:16, Κείμενο). «Πύθων» ήταν το όνομα του μυθικού φιδιού που φύλαγε το ναό και το μαντείο των Δελφών. Η λέξη πύθων κατέληξε να αναφέρεται στο άτομο που μπορούσε να προλέγει το μέλλον, καθώς και στο πνεύμα που μιλούσε μέσω εκείνου του ατόμου. Αν και αργότερα η λέξη αυτή χρησιμοποιούνταν για τους εγγαστρίμυθους, στο εδάφιο αυτό των Πράξεων χρησιμοποιείται για να περιγράψει έναν δαίμονα που έδωσε σε μια κοπέλα τη δύναμη να ασκεί τη μαντική τέχνη.

ΜΑΝΤΡΑ ΤΩΝ ΠΡΟΒΑΤΩΝ

Ο περιφραγμένος χώρος στον οποίο συνήθως οδηγούσαν τα πρόβατα τη νύχτα για να τα προφυλάξουν από τους κλέφτες και τα αρπακτικά ζώα. Μολονότι χρησιμοποιούσαν επίσης σπηλιές και άλλα φυσικά καταφύγια, οι μάντρες των προβάτων ήταν ως επί το πλείστον μόνιμες στάνες με πέτρινους τοίχους (Αρ 32:16· 1Σα 24:3· Σοφ 2:6) και είσοδο. (Ιωα 10:1) Όπως συνέβαινε σε πιο πρόσφατους καιρούς, έτσι και τότε μπορεί να τοποθετούσαν κλαδιά αγκαθωτών φυτών στο πάνω μέρος των πέτρινων τοίχων. Ίσως υπήρχαν επίσης χαμηλά, επίπεδα κτίσματα στην προστατευμένη πλευρά του περιφραγμένου χώρου, στα οποία κατέφευγαν τα πρόβατα όταν ο καιρός ήταν άσχημος. Αν και μπορεί να φυλάσσονταν στην ίδια μάντρα τα ποίμνια αρκετών ποιμένων, δεν υπήρχε κίνδυνος σύγχυσης. Τα πρόβατα ανταποκρίνονταν μόνο στη φωνή του δικού τους ποιμένα. Στην είσοδο της μάντρας των προβάτων υπηρετούσε ένας θυρωρός που άνοιγε στους ποιμένες το πρωί.—Ιωα 10:2-4.

Στην προφητεία του Μιχαία, ο επανασυναγμένος και ενωμένος Ισραήλ παρομοιάζεται με «ποίμνιο στο μαντρί». (Μιχ 2:12, ΜΝΚ· Le) Το Μασοριτικό κείμενο χρησιμοποιεί εδώ την εβραϊκή λέξη μποτσράχ, η οποία αποδίδεται αλλού «Βοσόρρα»—το όνομα μιας πόλης του Εδώμ και μιας πόλης του Μωάβ. Ωστόσο, λόγω της φρασεολογίας του εδαφίου Μιχαίας 2:12, μερικοί λόγιοι είναι της άποψης ότι η λέξη μποτσράχ σημαίνει επίσης «μαντρί» ή «στάνη». (JP, Mo, ΛΧ, ΜΠΚ) Αν τεθούν στη λέξη ελαφρώς διαφορετικά φωνηεντικά σημεία, αυτή παρουσιάζει μεγάλη αντιστοιχία με τον αραβικό όρο σιράτ (μαντρί).

[Εικόνα στη σελίδα 262]

Καλύβα ποιμένα σε μάντρα περιφραγμένη με πέτρες

ΜΑΝΩΕ

(Μανωέ).

Δανίτης από τη Ζορά, μια πόλη στη Σεφηλά (Ιη 15:33), και πατέρας του Κριτή Σαμψών. Ο Μανωέ ήταν ευλαβής λάτρης του Ιεχωβά.

Κάποια ημέρα ένας άγγελος εμφανίστηκε στη στείρα σύζυγο του Μανωέ, ανακοινώνοντάς της ότι θα γεννούσε έναν γιο που θα ήταν Ναζηραίος του Θεού. Μόλις το πληροφορήθηκε αυτό ο Μανωέ, δεήθηκε στον Ιεχωβά, ζητώντας του να στείλει τον αγγελιοφόρο ξανά για να τους δώσει κατεύθυνση σχετικά με το πώς έπρεπε να αναθρέψουν το παιδί. Ο Ιεχωβά απάντησε στην προσευχή και έστειλε τον άγγελο δεύτερη φορά. Όταν ο Μανωέ προσφέρθηκε να ετοιμάσει γεύμα για τον αγγελιοφόρο, του ειπώθηκε να προσφέρει αντί για αυτό ολοκαύτωμα στον Ιεχωβά, πράγμα που έκανε. Όταν ο αγγελιοφόρος ανέβηκε μέσα στη φλόγα που υψωνόταν από το θυσιαστήριο, τότε κατάλαβε ο Μανωέ ότι ήταν άγγελος του Ιεχωβά. Επειδή έζησαν αυτή την εμπειρία, ο Μανωέ φοβήθηκε ότι ο ίδιος και η σύζυγός του θα πέθαιναν. Αλλά εκείνη καθησύχασε τους φόβους του, λέγοντας: «Αν ο Ιεχωβά ευαρεστούνταν να μας θανατώσει, δεν θα είχε δεχτεί ολοκαύτωμα και προσφορά σιτηρών από το χέρι μας και δεν θα μας είχε δείξει όλα αυτά τα πράγματα και δεν θα μας είχε αφήσει να ακούσουμε κάτι τέτοιο, όπως έκανε τώρα».—Κρ 13:2-23.

Έπειτα από χρόνια, ο Μανωέ και η σύζυγός του, “μη ξέροντας ότι αυτό ήταν από τον Ιεχωβά”, αντέδρασαν όταν ο Σαμψών θέλησε να παντρευτεί μια Φιλισταία από τη Θιμνάχ. (Κρ 14:1-4· παράβαλε Δευ 7:3, 4.) Στη συνέχεια, ο Μανωέ και η σύζυγός του συνόδευσαν τον Σαμψών στη Θιμνάχ, αν και δεν πήγαν μαζί του μέχρι το σπίτι της Φιλισταίας. Επομένως, δεν είδαν τον Σαμψών να σκοτώνει ένα νεαρό λιοντάρι με γυμνά χέρια. Σε μια άλλη περίπτωση, ο Σαμψών πήγε και πάλι με τους γονείς του στη Θιμνάχ, με σκοπό να πάρει τη Φιλισταία στο σπίτι του. Όταν βγήκε από το δρόμο του για να δει σε τι κατάσταση ήταν το πτώμα του λιονταριού που είχε θανατώσει, βρήκε σε αυτό ένα σμήνος από μέλισσες, καθώς και μέλι. Μόλις συνάντησε ξανά τους γονείς του, τους πρόσφερε λίγο από το μέλι που είχε μαζέψει από το πτώμα του λιονταριού, και εκείνοι το έφαγαν. Κατόπιν η οικογένεια προφανώς συνέχισε το δρόμο της, και είναι βέβαιο ότι και οι δύο γονείς παρευρέθηκαν στο συμπόσιο που διοργάνωσε ο Σαμψών στη Θιμνάχ.—Κρ 14:5-10.

Ο Μανωέ πέθανε πριν από το γιο του, διότι ο Σαμψών θάφτηκε στον τάφο του Μανωέ του πατέρα του ανάμεσα στη Ζορά και στην Εσθαόλ.—Κρ 16:31.

ΜΑΡΑ

(Μαρά) [Πικραμένη].

Η χήρα του Ελιμέλεχ υπέδειξε το όνομα Μαρά για τον εαυτό της για να εκφράσει την πίκρα που ένιωθε επειδή είχε χάσει το σύζυγό της και τους γιους της, τον Μααλών και τον Χελαιών. Η Ναομί είχε φύγει από τη Βηθλεέμ με σύζυγο και δύο γιους (Ρθ 1:1, 2), αλλά επέστρεψε από τον Μωάβ χήρα, θλιμμένη και άτεκνη. Τότε οι παλιές της φίλες, οι γυναίκες της Βηθλεέμ, ρώτησαν: «Αυτή είναι η Ναομί;» Εκείνη, συντετριμμένη ακόμη από τη λύπη, απάντησε: «Μη με φωνάζετε Ναομί [που σημαίνει «Η Τερπνότητά Μου»]. Να με φωνάζετε Μαρά [που σημαίνει «Πικραμένη»], γιατί ο Παντοδύναμος με πίκρανε πολύ. Ήμουν γεμάτη όταν έφυγα, και με άδεια χέρια με έκανε να επιστρέψω ο Ιεχωβά».—Ρθ 1:19-21.

ΜΑΡΑΧ

(Μαράχ) [Πίκρα].

Μια από τις πρώτες τοποθεσίες όπου στρατοπέδευσε ο Ισραήλ στη Χερσόνησο του Σινά. Ονομάστηκε «Μαράχ» λόγω της δυσάρεστης γεύσης που είχε το νερό εκεί. (Εξ 15:23· Αρ 33:8) Αν και είχαν απελευθερωθεί πολύ πρόσφατα από τους Αιγυπτίους στην Ερυθρά Θάλασσα, οι Ισραηλίτες άρχισαν να γογγύζουν με απιστία όταν διαπίστωσαν ότι δεν μπορούσαν να πιουν το νερό στη Μαράχ. Έπειτα, υπό την κατεύθυνση του Ιεχωβά, ο Μωυσής έριξε ένα δέντρο μέσα στο νερό και το νερό έγινε γλυκό. Η Αγία Γραφή δεν αναφέρει συγκεκριμένα τι είδους δέντρο ήταν αυτό και έτσι δεν έχουμε στοιχεία για να το προσδιορίσουμε. Ασφαλώς, ο Ιεχωβά θα μπορούσε να κατευθύνει τον Μωυσή σε μια ιδιαίτερη ποικιλία με φυσικές ιδιότητες γλύκανσης του νερού. Ωστόσο, δεν είναι απαραίτητο να αναζητήσουμε επιστημονική ή φυσική εξήγηση, εφόσον η εξυγίανση του νερού ήταν αναμφίβολα θαυματουργική.—Εξ 15:23-25· παράβαλε 2Βα 2:19-22· 4:38-41.

Ο Ιεχωβά χρησιμοποίησε τις συνθήκες στη Μαράχ για να υποβάλει σε δοκιμή την πίστη των Ισραηλιτών στην ικανότητα που είχε να τους φροντίζει. Εφόσον το κακής ποιότητας νερό μπορεί να προκαλέσει ασθένειες (2Βα 2:19), η γλύκανση του νερού έδειχνε ότι ο Ιεχωβά είχε την ικανότητα να διαφυλάξει τους Ισραηλίτες από τις παθήσεις που είχαν πλήξει τους Αιγυπτίους. Η «διάταξη» που δίδαξε τότε ο Ιεχωβά στους Ισραηλίτες ήταν: Η υπακοή σε αυτόν ως τον Θεό τους θα τους προφύλασσε από τις παθήσεις που είχε επιφέρει εκείνος στους Αιγυπτίους.—Εξ 15:25, 26.

Η Μαράχ ταυτίζεται συνήθως με την Έιν Χαουάρα, 80 χλμ. ΝΝΑ του σημερινού Σουέζ, στην ενδοχώρα, λίγα μόνο χιλιόμετρα μακριά από την Ερυθρά Θάλασσα.

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙ

Λείο, σχετικά σκληρό, σφαιρικό και κατά κανόνα λευκό πετράδι με απαλή ιριδίζουσα λάμψη, το οποίο χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα για στολισμό. (1Τι 2:9· Απ 17:4· 18:11, 12, 15, 16· 21:2, 21) Πρόκειται για σκληρυμένη μάζα ανθρακικού ασβεστίου που σχηματίζεται μέσα σε στρείδια και σε ορισμένα άλλα μαλάκια. Όταν κάποιο ξένο σωματίδιο (όπως ένας κόκκος άμμου ή ένα μικρό παράσιτο) εισδύει ανάμεσα στο σώμα και στο όστρακο του μαλάκιου, αυτό το πλάσμα εκκρίνει μια ασβεστιτική ουσία ονόματι μάργαρο, η οποία σκληραίνει σχηματίζοντας μια μαργαριταρένια στοιβάδα γύρω από το παρείσακτο υλικό που προκάλεσε τον ερεθισμό. Επάλληλες στοιβάδες αυτής της οστρακοειδούς ουσίας συσσωρεύονται γύρω από το ξένο σωματίδιο που παίζει το ρόλο του πυρήνα. Αν ο πυρήνας παραμείνει ελεύθερος, χωρίς να εφάπτεται με το όστρακο, λόγω συσπάσεων του μανδύα με τον οποίο αυτό είναι επενδυμένο εσωτερικά, σχηματίζεται μετά την πάροδο αρκετών ετών ένα όμορφο μαργαριτάρι.

Τα μαργαριτάρια που είναι κατάλληλα για πετράδια συλλέγονται από το θαλάσσιο μαργαριτοφόρο στρείδι το οποίο ζει στα περισσότερα θερμά τροπικά νερά, και ιδιαίτερα στα νερά του Μπαχρέιν στον Περσικό Κόλπο και στα νερά της Ερυθράς Θάλασσας.

Παραβολική Χρήση. Η Αγία Γραφή κάνει σε κάποιες περιπτώσεις έμμεση αναφορά στην πολυτιμότητα των μαργαριταριών μιλώντας παραβολικά. Σχετικά με την υπερέχουσα αξία της αληθινής σοφίας, ο Ιώβ είπε: «Ένα σακούλι σοφία αξίζει περισσότερο από ένα σακούλι μαργαριτάρια». (Ιωβ 28:18) Στην Επί του Όρους Ομιλία, ο Ιησούς Χριστός συμβούλεψε: «Μη δώσετε ό,τι είναι άγιο στους σκύλους, ούτε να ρίξετε τα μαργαριτάρια σας μπροστά στα γουρούνια, για να μην τα ποδοπατήσουν ποτέ και γυρίσουν και σας ξεσκίσουν». (Ματ 7:6) Προφανώς ο Ιησούς εννοούσε ότι, αν ένα άτομο δείχνει ότι είναι όμοιο με σκύλο ή γουρούνι, μη τρέφοντας καμιά εκτίμηση για τα πνευματικά πράγματα, δεν θα πρέπει κάποιος να καταβάλει περαιτέρω προσπάθειες για να του μεταδώσει πνευματικές σκέψεις και διδασκαλίες. Τέτοια διεφθαρμένα άτομα απλώς θα ποδοπατούσαν τα πολύτιμα πνευματικά πράγματα και θα κακομεταχειρίζονταν ή θα έβλαπταν οποιονδήποτε προσπαθούσε να τους τα μεταδώσει. Επίσης, ο Ιησούς εξήγησε με μια παραβολή πόσο πολύτιμη είναι η Βασιλεία των ουρανών, μιλώντας για «ένα μαργαριτάρι» το οποίο είχε τόσο μεγάλη αξία ώστε ένας περιοδεύων έμπορος που έψαχνε για καλά μαργαριτάρια «πούλησε αμέσως όλα όσα είχε και το αγόρασε». (Ματ 13:45, 46) Με αυτόν τον τρόπο ο Ιησούς έδειξε ότι το άτομο που καταλαβαίνει πόσο αξίζει πραγματικά το να κερδίσει τη Βασιλεία των ουρανών είναι διατεθειμένο να αποχωριστεί τα πάντα για να την κερδίσει.—Παράβαλε Ματ 11:12· Λου 13:23-25· Φλπ 3:8-11.

ΜΑΡΕΑΛ

(Μαρεάλ).

Μεθόρια τοποθεσία του Ζαβουλών. (Ιη 19:10, 11) Κατά την τρέχουσα άποψη ορισμένων ταυτίζεται με το Τελλ Γάλτα (Τελ Ρεαλά), περίπου 6 χλμ. ΑΒΑ της Ιοκνεάμ στην Κοιλάδα της Ιεζραέλ.

ΜΑΡΗΣΑ(Χ)

(Μαρησά[χ]) [Τόπος στο Κεφάλι (στην Κορυφή)].

1. Απόγονος του Ιούδα που αποκαλείται “πατέρας” του Χεβρών. (1Χρ 2:3, 42) Μολονότι θα μπορούσε να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι ο Μαρησάχ υπήρξε ο πρόγονος όσων κατοικούσαν στην πόλη της Χεβρών, κάτι τέτοιο είναι απίθανο εφόσον ο Χεβρών ο οποίος αναφέρεται εδώ είχε γιους, πράγμα που σημαίνει ότι προφανώς ήταν πρόσωπο.—1Χρ 2:43.

2. Απόγονος του Ιούδα μέσω του Σηλά. Ως «πατέρας του Μαρησάχ» προσδιορίζεται ο Λααδά. (1Χρ 4:21) Αυτός ο Μαρησάχ (ή ο πατέρας του ο Λααδά) ενδεχομένως ίδρυσε την πόλη της Μαρησάχ ή είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Μαρησάχ από τη φυλή του Ιούδα που αναφέρεται πιο πάνω, εντούτοις τίποτα από αυτά δεν είναι βέβαιο.

3. Η Μαρησάχ, που αναφέρεται ως μέρος μιας ομάδας εννιά πόλεων της περιοχής Σεφηλά του Ιούδα (Ιη 15:44), κατείχε στρατηγική θέση δίπλα σε μια από τις κοιλάδες που σχημάτιζαν φυσική δίοδο από την παράκτια πεδιάδα προς τα βουνά και τη Χεβρών. Ταυτίζεται με το Τελλ Σανταχάνα (Τελ Μαρέσα), περίπου 1,5 χλμ. Ν του Μπέιτ Τζιμπρίν (Μπετ Γκουβρίν).

Ο Βασιλιάς Ροβοάμ, διάδοχος του Σολομώντα, οχύρωσε τη Μαρησάχ, ενισχύοντας έτσι την άμυνα του Ιούδα ενάντια σε επιθέσεις από αυτή τη δίοδο προσέγγισης. (2Χρ 11:5, 8) Ο Ζερά ο Αιθίοπας ανέβηκε ταχύτατα από το Ν με μια τεράστια δύναμη ενός εκατομμυρίου αντρών και ήρθε αντιμέτωπος στη Μαρησάχ με το στράτευμα του Βασιλιά Ασά, η δε μάχη, που κατέληξε μέσω θεϊκής βοήθειας σε νίκη του Ιούδα, διεξάχθηκε σε εκείνη την περιοχή. Ο Ασά καταδίωξε το ηττημένο στράτευμα των Αιθιόπων επί 35 περίπου χλμ., ως τα Γέραρα, ΝΔ της Μαρησάχ. (2Χρ 14:9-13) Η Μαρησάχ, ονομαζόμενη και Μαρησά, ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα του προφήτη Ελιέζερ ο οποίος προείπε σωστά ότι το ναυπηγικό εγχείρημα που είχε αναλάβει ο Βασιλιάς Ιωσαφάτ σε συνεργασία με τον Οχοζία του Ισραήλ θα αποτύγχανε. (2Χρ 20:35-37) Η προφητεία του Μιχαία, η οποία προειδοποιούσε τον αποστατικό Ιούδα και τον Ισραήλ για την επικείμενη τιμωρία, κάνει ιδιαίτερη αναφορά στη Μαρησάχ.—Μιχ 1:15.

Κατά τη μεταιχμαλωσιακή περίοδο, η Μαρησάχ έγινε γνωστή ως Μαρίσα και εξακολούθησε να είναι μια τοποθεσία ιδιαίτερης σπουδαιότητας, αν και έγινε σιδωνιακή αποικία και αργότερα εδωμιτικό οχυρό. Τελικά καταστράφηκε από τους Πάρθους το 40 Π.Κ.Χ.

ΜΑΡΘΑ

(Μάρθα).

Ιουδαία, αδελφή του Λαζάρου και της Μαρίας από τη Βηθανία. (Ιωα 11:1, 2) Από ό,τι φαίνεται, ο Χριστός επισκεπτόταν συχνά το σπίτι τους όταν βρισκόταν στα περίχωρα της Ιερουσαλήμ. Δεσμοί στοργής τον ένωναν με αυτά τα τρία άτομα, διότι λέγεται συγκεκριμένα: «Ο Ιησούς αγαπούσε τη Μάρθα και την αδελφή της και τον Λάζαρο».—Ιωα 11:5.

Ο Λουκάς αναφέρει πως, όταν ο Ιησούς μπήκε σε «κάποιο χωριό», «κάποια γυναίκα ονόματι Μάρθα τον δέχτηκε ως φιλοξενούμενο στο σπίτι». (Λου 10:38) Με βάση τα εδάφια Ματθαίος 26:6, Μάρκος 14:3 και Ιωάννης 12:1-3, έχει διατυπωθεί η εκδοχή ότι η Μάρθα ήταν είτε η σύζυγος είτε η χήρα είτε ακόμη και η κόρη του Σίμωνα του λεπρού. Ωστόσο, οι Γραφές δεν λένε τίποτα συγκεκριμένο που να υποστηρίζει αυτές τις απόψεις.

Σε κάποια περίπτωση, όταν ο Ιησούς επισκέφτηκε το σπίτι του Λαζάρου, της Μαρίας και της Μάρθας, η Μαρία «κάθησε στα πόδια του Κυρίου και άκουγε το λόγο του», ενώ η Μάρθα «είχε αποσπασμένη την προσοχή φροντίζοντας για πολλές δουλειές». Η Μάρθα προσπάθησε να εξασφαλίσει τη βοήθεια της Μαρίας, λέγοντας: «Κύριε, δεν σε νοιάζει που η αδελφή μου με έχει αφήσει μόνη να φροντίζω για τις δουλειές; Πες της, λοιπόν, να έρθει να με βοηθήσει». Προφανώς, τη Μάρθα την απασχολούσε το πώς να ικανοποιήσει τις υλικές ανάγκες του Ιησού. Αλλά τότε ο Χριστός τόνισε την υπερέχουσα αξία των πνευματικών πραγμάτων και την έλεγξε με καλοσυνάτο τρόπο, λέγοντας: «Μάρθα, Μάρθα, ανησυχείς και αναστατώνεσαι για πολλά. Λίγα, όμως, χρειάζονται ή μόνο ένα. Όσο για τη Μαρία, εκείνη εξέλεξε την καλή μερίδα, και αυτή δεν θα της αφαιρεθεί». (Λου 10:38-42) Ο Χριστός θα είχε ικανοποιηθεί και με ένα μόνο φαγητό αν αυτό σήμαινε ότι και η Μάρθα θα επωφελούνταν περισσότερο από τη διδασκαλία του.

Μολονότι μπορεί να δίνεται η εντύπωση ότι η Μάρθα ήταν υπερβολικά απασχολημένη με υλικά πράγματα, δεν πρέπει να συμπεράνουμε πως αδιαφορούσε για τα πνευματικά ζητήματα. Μετά το θάνατο του Λαζάρου, η Μάρθα ήταν αυτή που πήγε να προϋπαντήσει τον Ιησού καθώς εκείνος πλησίαζε στη Βηθανία, ενώ η Μαρία, στην αρχή, έμεινε στο σπίτι (πιθανώς επειδή ήταν λυπημένη ή λόγω των πολλών φίλων που τους επισκέπτονταν). Η Μάρθα εκδήλωσε πίστη στον Χριστό όταν είπε ότι ο Λάζαρος δεν θα είχε πεθάνει αν ο Ιησούς ήταν εκεί. Επίσης, παραδέχτηκε: «Ξέρω ότι θα εγερθεί στην ανάσταση, την τελευταία ημέρα», δείχνοντας ότι πίστευε στην ανάσταση. Στη διάρκεια εκείνης της συζήτησης, ο Ιησούς εξήγησε ότι ο ίδιος είναι «η ανάσταση και η ζωή», επισημαίνοντας πως, ακόμη και αν πέθαινε κάποιος που ασκούσε πίστη σε αυτόν, θα ερχόταν στη ζωή. Όταν ο Χριστός ρώτησε τη Μάρθα «Το πιστεύεις αυτό;», εκείνη έδειξε καθαρά την πίστη της απαντώντας: «Ναι, Κύριε· έχω πιστέψει ότι εσύ είσαι ο Χριστός, ο Γιος του Θεού, Αυτός που έρχεται στον κόσμο». (Ιωα 11:19-27) Αυτό, φυσικά, δεν αποκλείει την πιθανότητα να είχε κάποιες αμφιβολίες για το τι μπορούσε ή τι επρόκειτο να κάνει τώρα ο Ιησούς στην περίπτωση του νεκρού αδελφού της. (Παράβαλε τη στάση των αποστόλων η οποία περιγράφεται στα εδ. Λου 24:5-11.) Στο μνήμα του Λαζάρου, όταν ο Χριστός πρόσταξε να μετακινήσουν την πέτρα, η Μάρθα είπε: «Κύριε, τώρα πια θα πρέπει να μυρίζει, γιατί πάνε τέσσερις ημέρες». Αποκρινόμενος, όμως, ο Ιησούς ρώτησε: «Δεν σου είπα ότι αν πιστέψεις θα δεις τη δόξα του Θεού;» Αυτής ακριβώς της δόξας έγινε μάρτυρας η Μάρθα όταν αναστήθηκε ο αδελφός της.—Ιωα 11:39-44.

Μετά την ανάσταση του Λαζάρου, ο Χριστός έφυγε. Αργότερα, επέστρεψε στη Βηθανία και βρέθηκε μαζί με άλλους, μεταξύ των οποίων η Μάρθα, η Μαρία και ο Λάζαρος, στο σπίτι του Σίμωνα του λεπρού. Είχαν γίνει προετοιμασίες για ένα δείπνο, και πάλι «η Μάρθα διακονούσε». Ο Λάζαρος βρισκόταν στο τραπέζι, και τότε ήταν που η Μαρία έχρισε τον Ιησού με ακριβό αρωματικό λάδι. (Ιωα 12:1-8· Ματ 26:6-13· Μαρ 14:3-9) Οι Γραφές δεν λένε τίποτα περαιτέρω για τη μετέπειτα ζωή της Μάρθας ούτε για το χρόνο και τις συνθήκες του θανάτου της.

ΜΑΡΙΑ

(Μαρία) [από το εβρ. Μιριάμ (ελλ. μορφή «Μαριάμ»), που πιθανώς σημαίνει «Στασιαστικό Άτομο»].

Στην Αγία Γραφή αναφέρονται έξι Μαρίες.

1. Η μητέρα του Ιησού. Ήταν κόρη του Ηλί, αν και η γενεαλογία που δίνει ο Λουκάς παρουσιάζει το σύζυγο της Μαρίας, τον Ιωσήφ, ως “γιο του Ηλί”. Η Εγκυκλοπαίδεια (Cyclopædia) των Μακ Κλίντοκ και Στρονγκ (1881, Τόμ. 3, σ. 774) λέει τα εξής: «Είναι ευρέως γνωστό πως, όταν οι Ιουδαίοι συνέθεταν τους γενεαλογικούς τους καταλόγους, υπολόγιζαν αποκλειστικά και μόνο τους άρρενες και, σε περίπτωση που το αίμα του παππού περνούσε στον εγγονό μέσω μιας κόρης, παρέλειπαν το όνομα της κόρης και θεωρούσαν το σύζυγο εκείνης της κόρης γιο του παππού από τη συγγένεια της μητέρας (Αριθ. 26:33· 27:4-7)». Αναμφίβολα, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο ιστορικός Λουκάς λέει ότι ο Ιωσήφ ήταν “γιος του Ηλί”.—Λου 3:23.

Η Μαρία ήταν από τη φυλή του Ιούδα και απόγονος του Δαβίδ. Επομένως, μπορούσε να λεχθεί για το γιο της τον Ιησού ότι «προήλθε από το σπέρμα του Δαβίδ κατά σάρκα». (Ρω 1:3) Μέσω του θετού του πατέρα, του Ιωσήφ, ενός απογόνου του Δαβίδ, ο Ιησούς είχε νόμιμο δικαίωμα στο θρόνο του Δαβίδ, ενώ μέσω της μητέρας του, ως «απόγονος», «σπέρμα» και «ρίζα» του Δαβίδ, κατείχε το φυσικό κληρονομικό δικαίωμα στο «θρόνο του Δαβίδ του πατέρα του».—Ματ 1:1-16· Λου 1:32· Πρ 13:22, 23· 2Τι 2:8· Απ 5:5· 22:16.

Αν η παράδοση είναι σωστή, σύζυγος του Ηλί και μητέρα της Μαρίας ήταν η Άννα, της οποίας η αδελφή είχε μια κόρη ονόματι Ελισάβετ—τη μητέρα του Ιωάννη του Βαφτιστή. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτή την παράδοση, η Ελισάβετ ήταν εξαδέλφη της Μαρίας. Το ότι η Μαρία ήταν συγγενής με την Ελισάβετ, η οποία ήταν «από τις κόρες του Ααρών» από τη φυλή του Λευί, πιστοποιείται και από τις Γραφές. (Λου 1:5, 36) Ορισμένοι έχουν υποστηρίξει ότι αδελφή της Μαρίας ήταν η Σαλώμη, η σύζυγος του Ζεβεδαίου, του οποίου οι δύο γιοι, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης, ήταν μεταξύ των αποστόλων του Ιησού.—Ματ 27:55, 56· Μαρ 15:40· 16:1· Ιωα 19:25.

Η Επίσκεψη του Αγγέλου. Γύρω στις αρχές του 2 Π.Κ.Χ., ο άγγελος Γαβριήλ στάλθηκε από τον Θεό σε μια παρθένα κοπέλα, τη Μαρία, στην πόλη Ναζαρέτ. «Χαίρε, εσύ η εξαιρετικά ευνοημένη· ο Ιεχωβά είναι μαζί σου», ήταν ο άκρως ασυνήθιστος χαιρετισμός του αγγέλου. Όταν της είπε ότι επρόκειτο να συλλάβει και να γεννήσει γιο που θα ονομαζόταν Ιησούς, η Μαρία, η οποία εκείνη την εποχή ήταν απλώς αρραβωνιασμένη με τον Ιωσήφ, ρώτησε: «Πώς θα γίνει αυτό, αφού δεν έχω σχέσεις με άντρα;» «Άγιο πνεύμα θα έρθει πάνω σου, και δύναμη του Υψίστου θα σε επισκιάσει. Γι’ αυτόν το λόγο, επίσης, αυτό που γεννιέται θα αποκληθεί άγιο, Γιος του Θεού», εξήγησε ο άγγελος. Συγκινημένη με αυτή την προοπτική, αλλά ταυτόχρονα με κατάλληλη σεμνότητα και ταπεινοφροσύνη, εκείνη απάντησε: «Ορίστε η δούλη του Ιεχωβά! Ας γίνει σε εμένα σύμφωνα με τη διακήρυξή σου».—Λου 1:26-38.

Με σκοπό να ενισχύσει ακόμη περισσότερο την πίστη της για αυτή τη βαρυσήμαντη εμπειρία, ο άγγελος είπε στη Μαρία ότι η συγγενής της η Ελισάβετ, στα γηρατειά της, ήταν ήδη έξι μηνών έγκυος, επειδή η θαυματουργική δύναμη του Ιεχωβά είχε αφαιρέσει τη στειρότητά της. Η Μαρία πήγε να επισκεφτεί την Ελισάβετ και, όταν μπήκε στο σπίτι της, το βρέφος στην κοιλιά της Ελισάβετ σκίρτησε από χαρά, και τότε εκείνη μακάρισε τη Μαρία, λέγοντας: «Ευλογημένη είσαι εσύ μεταξύ των γυναικών, και ευλογημένος είναι ο καρπός της κοιλιάς σου!» (Λου 1:36, 37, 39-45) Εκείνη τη στιγμή η Μαρία άρχισε να προφέρει θεόπνευστα λόγια που μεγάλυναν τον Ιεχωβά για την αγαθότητά του.—Λου 1:46-55.

Αφού έμεινε περίπου τρεις μήνες με την Ελισάβετ στους λόφους του Ιούδα, η Μαρία επέστρεψε στη Ναζαρέτ. (Λου 1:56) Όταν ο Ιωσήφ αντιλήφθηκε ότι η Μαρία ήταν έγκυος (πιθανώς επειδή η ίδια η Μαρία τού φανέρωσε το ζήτημα), σκόπευε να τη διαζευχθεί κρυφά για να μην την ντροπιάσει δημόσια. (Οι αρραβωνιασμένοι θεωρούνταν παντρεμένοι, και για να διαλυθεί ο αρραβώνας χρειαζόταν διαζύγιο.) Αλλά εμφανίστηκε άγγελος του Ιεχωβά, ο οποίος αποκάλυψε στον Ιωσήφ ότι αυτό που είχε γεννηθεί μέσα σε αυτήν ήταν μέσω αγίου πνεύματος. Τότε ο Ιωσήφ συμμορφώθηκε με τη θεϊκή οδηγία και πήρε τη Μαρία για σύζυγό του, «αλλά δεν είχε σχέσεις μαζί της μέχρι που εκείνη γέννησε γιο· και αυτός κάλεσε το όνομά του Ιησού».—Ματ 1:18-25.

Γεννάει τον Ιησού στη Βηθλεέμ. Καθώς αυτή η συνταρακτική υπόθεση συνέχισε να εκτυλίσσεται, αποδείχτηκε ότι το διάταγμα του Καίσαρα Αυγούστου που υποχρέωνε τους πάντες να απογραφούν στην πόλη της καταγωγής τους εκδόθηκε σε χρόνο καθορισμένο από τη θεϊκή πρόνοια, διότι έπρεπε να εκπληρωθεί η προφητεία σχετικά με τον τόπο γέννησης του Ιησού. (Μιχ 5:2) Έτσι λοιπόν, ο Ιωσήφ πήρε τη Μαρία, η οποία ήταν «ετοιμόγεννη», και έκαναν μαζί το κοπιαστικό ταξίδι των 150 περίπου χλμ. από την πόλη τους τη Ναζαρέτ στο Β μέχρι τη Βηθλεέμ στο Ν. Επειδή δεν υπήρχε τόπος για αυτούς στο κατάλυμα, η γέννηση του παιδιού έλαβε χώρα υπό εξαιρετικά ταπεινές συνθήκες, και το νεογέννητο τοποθετήθηκε σε μια φάτνη. Αυτό συνέβη πιθανότατα γύρω στην 1η Οκτωβρίου του έτους 2 Π.Κ.Χ.—Λου 2:1-7· βλέπε ΕΙΚΟΝΕΣ, Τόμ. 2, σ. 537· ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ.

Αφού άκουσαν τον άγγελο να λέει: «Σωτήρας γεννήθηκε σήμερα σε εσάς, ο οποίος είναι Χριστός ο Κύριος, στην πόλη του Δαβίδ», κάποιοι ποιμένες έσπευσαν στη Βηθλεέμ και εκεί βρήκαν το σημείο: το βρέφος της Μαρίας «τυλιγμένο με σπάργανα και ξαπλωμένο σε μια φάτνη». Τότε αυτοί ανέφεραν στην ευτυχισμένη οικογένεια τι είχε ψάλει η μεγάλη αγγελική χορωδία: «Δόξα στον Θεό εκεί πάνω στα ύψη, και πάνω στη γη ειρήνη ανάμεσα σε ανθρώπους καλής θέλησης». Η Μαρία, λοιπόν, «διατηρούσε όλα αυτά τα λόγια, βγάζοντας συμπεράσματα μέσα στην καρδιά της».—Λου 2:8-20.

Την όγδοη ημέρα, η Μαρία φρόντισε να γίνει η περιτομή του γιου της υπακούοντας στο νόμο του Ιεχωβά. Μετά την 40ή ημέρα η ίδια και ο σύζυγός της πήγαν το παιδί στο ναό της Ιερουσαλήμ για να φέρουν την καθορισμένη προσφορά. Ο Νόμος απαιτούσε να θυσιαστεί ένα νεαρό κριάρι και ένα νεαρό περιστέρι ή ένα τρυγόνι. Αν η οικογένεια δεν μπορούσε να διαθέσει αρκετά για το πρόβατο, έπρεπε να προσφερθούν δύο τρυγόνια ή δύο νεαρά περιστέρια. Το ότι ο Ιωσήφ ήταν άνθρωπος με περιορισμένους πόρους φαίνεται από το γεγονός ότι η Μαρία πρόσφερε ή «ένα ζευγάρι τρυγόνια ή δύο νεαρά περιστέρια». (Λου 2:21-24· Λευ 12:1-4, 6, 8) Ο Συμεών, ένας δίκαιος άνθρωπος, όταν είδε το παιδί, αίνεσε τον Ιεχωβά που του είχε επιτρέψει να δει στα γηρατειά του, προτού πεθάνει, τον Σωτήρα. Στρεφόμενος στη Μαρία, είπε: «Ναι, μακρύ σπαθί θα διαπεράσει τη δική σου ψυχή», κάτι που δεν σήμαινε ότι θα τη διατρυπούσε κατά γράμμα σπαθί, αλλά υποδήλωνε τον πόνο και την οδύνη που θα της προκαλούσε ο προειπωμένος θάνατος του γιου της πάνω σε ένα ξύλο βασανισμού.—Λου 2:25-35.

Επιστρέφει στη Ναζαρέτ. Αφού πέρασε κάποιο διάστημα, ένας άγγελος προειδοποίησε τον Ιωσήφ σχετικά με την πλεκτάνη που έστηνε ο Ηρώδης ο Μέγας για να θανατώσει το παιδάκι, και έδωσε στον Ιωσήφ την εντολή να καταφύγει με τον Ιησού στην Αίγυπτο. (Ματ 2:1-18) Μετά το θάνατο του Ηρώδη, η οικογένεια επέστρεψε και εγκαταστάθηκε στη Ναζαρέτ όπου, στα μετέπειτα χρόνια, η Μαρία γέννησε και άλλα παιδιά—τουλάχιστον τέσσερις γιους καθώς και κόρες.—Ματ 2:19-23· 13:55, 56· Μαρ 6:3.

Μολονότι ο Νόμος δεν το απαιτούσε αυτό από τις γυναίκες, η Μαρία είχε τη συνήθεια να κάνει μαζί με τον Ιωσήφ κάθε χρόνο ένα ταξίδι 150 περίπου χλμ. μέχρι την Ιερουσαλήμ για να παρευρεθεί στον ετήσιο εορτασμό του Πάσχα. (Εξ 23:17· 34:23) Σε ένα από αυτά τα ταξίδια, περίπου το 12 Κ.Χ., η οικογένεια επέστρεφε στο σπίτι της όταν, αφού είχαν διανύσει απόσταση μιας ημέρας από την Ιερουσαλήμ, ανακάλυψαν ότι το αγόρι, ο Ιησούς, έλειπε. Οι γονείς του επέστρεψαν αμέσως στην Ιερουσαλήμ για να τον αναζητήσουν. Ύστερα από τρεις ημέρες τον βρήκαν στο ναό να ακούει τους δασκάλους και να τους ρωτάει. Η Μαρία αναφώνησε: «Παιδί μου, γιατί μας φέρθηκες έτσι; Ο πατέρας σου και εγώ σε αναζητούμε με πολλή αγωνία». Ο Ιησούς απάντησε: «Γιατί χρειάστηκε να με αναζητήσετε; Δεν ξέρατε ότι πρέπει να είμαι στον οίκο του Πατέρα μου;» Ασφαλώς το πιο λογικό μέρος για να βρουν τον Γιο του Θεού ήταν ο ναός, όπου εκείνος μπορούσε να λάβει Γραφική διδασκαλία. Η Μαρία «φύλαγε προσεκτικά όλα αυτά τα λόγια στην καρδιά της».—Λου 2:41-51.

Αυτό το 12χρονο αγόρι, ο Ιησούς, έδειξε ότι είχε εξαιρετικές γνώσεις για την ηλικία του. “Όλοι εκείνοι που τον άκουγαν έμεναν κατάπληκτοι με την κατανόησή του και τις απαντήσεις του”. (Λου 2:47) Η γνώση και η κατανόηση που διέθετε ο Ιησούς γύρω από τις Γραφές αντανακλούσαν τη θαυμάσια εκπαίδευση που είχε λάβει από τους γονείς του. Η Μαρία και ο Ιωσήφ πρέπει να υπήρξαν πολύ επιμελείς στη διδασκαλία και στην εκπαίδευση του παιδιού, ανατρέφοντάς το «με τη διαπαιδαγώγηση και τη νουθεσία του Ιεχωβά» και καλλιεργώντας μέσα του εκτίμηση για τη συνήθεια του να παρευρίσκεται στη συναγωγή κάθε Σάββατο.—Λου 4:16· Εφ 6:4.

Απολαμβάνει το Σεβασμό και την Αγάπη του Ιησού. Μετά το βάφτισμά του, ο Ιησούς δεν ευνοούσε με ιδιαίτερο τρόπο τη Μαρία—δεν την αποκαλούσε «μητέρα», αλλά απλώς «γυναίκα». (Ιωα 2:4· 19:26) Αυτός ο προσδιορισμός δεν εξέφραζε με κανέναν τρόπο έλλειψη σεβασμού, όπως θα μπορούσε να εκληφθεί σήμερα. Η προσφώνηση γύναι του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου χρησιμοποιούνταν προς δήλωση σεβασμού ή στοργής και σήμαινε «κυρία», «δέσποινα». Και σήμερα, για παράδειγμα, στη γερμανική γλώσσα η αντίστοιχη λέξη σημαίνει «κυρία» όταν χρησιμοποιείται με τον ίδιο τρόπο. Η Μαρία ήταν η μητέρα του Ιησού κατά σάρκα, αλλά αφότου εκείνος γεννήθηκε από το πνεύμα κατά το βάφτισμά του, ήταν πρωτίστως πνευματικός Γιος του Θεού, και «μητέρα» του ήταν «η άνω Ιερουσαλήμ». (Γα 4:26) Ο Ιησούς έδωσε έμφαση σε αυτό το γεγονός όταν σε κάποια περίπτωση η Μαρία και τα άλλα παιδιά της τον διέκοψαν ενώ δίδασκε, ζητώντας του να βγει έξω όπου ήταν εκείνοι. Ο Ιησούς έκανε γνωστό ότι, στην πραγματικότητα, μητέρα του και στενοί του συγγενείς ήταν τα μέλη της πνευματικής του οικογένειας, ότι τα πνευματικά ζητήματα προηγούνται από τα σαρκικά συμφέροντα.—Ματ 12:46-50· Μαρ 3:31-35· Λου 8:19-21.

Όταν τελείωσε το κρασί σε έναν γάμο στην Κανά της Γαλιλαίας και η Μαρία είπε στον Ιησού: «Δεν έχουν κρασί», εκείνος απάντησε: «Τι σχέση έχω εγώ με εσένα, γυναίκα; Η ώρα μου δεν έχει έρθει ακόμη». (Ιωα 2:1-4) Ο Ιησούς χρησιμοποίησε εδώ μια αρχαία μορφή ερώτησης που εμφανίζεται οχτώ φορές στις Εβραϊκές Γραφές (Ιη 22:24· Κρ 11:12· 2Σα 16:10· 19:22· 1Βα 17:18· 2Βα 3:13· 2Χρ 35:21· Ωσ 14:8) και έξι φορές στις Ελληνικές Γραφές. (Ματ 8:29· Μαρ 1:24· 5:7· Λου 4:34· 8:28· Ιωα 2:4) Στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, η ερώτηση είναι: Τί ἐμοὶ καὶ σοί; που σημαίνει: «Τι κοινό υπάρχει ανάμεσα σε εμένα και σε εσένα;» ή «Τι κοινό έχουμε εγώ και εσύ;» ή «Τι σχέση έχω εγώ με εσένα;» Σε κάθε περίπτωση στην οποία χρησιμοποιείται η ερώτηση, υποδηλώνει αντίρρηση ως προς αυτό που υποδεικνύεται, προτείνεται ή υπονοείται. Επομένως, ο Ιησούς διατύπωσε με αυτή τη φράση τον ήπιο έλεγχό του φιλόστοργα, υποδεικνύοντας στη μητέρα του ότι αυτός λάβαινε κατεύθυνση, όχι από εκείνη, αλλά από την Υπέρτατη Εξουσία που τον είχε στείλει. (1Κο 11:3) Η Μαρία, με την ευαίσθητη και ταπεινή ιδιοσυγκρασία της, συνέλαβε αμέσως το σημείο και δέχτηκε τη διόρθωση. Υποχωρώντας και αφήνοντας τον Ιησού να πάρει την πρωτοβουλία, είπε στους υπηρέτες: «Ό,τι σας λέει, κάντε το».—Ιωα 2:5.

Όταν ο Ιησούς κρεμάστηκε στο ξύλο του βασανισμού, η Μαρία στεκόταν δίπλα. Για εκείνη, ο Ιησούς δεν ήταν απλώς ένας αγαπημένος γιος—ήταν ο Μεσσίας, ο Κύριος και Σωτήρας της, ο Γιος του Θεού. Καθώς φαίνεται, η Μαρία ήταν τώρα πια χήρα. Συνεπώς, ο Ιησούς εκπλήρωσε την ευθύνη που είχε ως ο πρωτότοκος του σπιτικού του Ιωσήφ, ζητώντας από τον απόστολο Ιωάννη—πιθανώς εξάδελφό του—να πάρει τη Μαρία στο σπίτι του και να τη φροντίζει σαν να ήταν δική του μητέρα. (Ιωα 19:26, 27) Γιατί δεν την εμπιστεύτηκε ο Ιησούς σε έναν από τους ετεροθαλείς αδελφούς του; Δεν αναφέρεται ότι κάποιος από αυτούς ήταν παρών. Επιπλέον, αυτοί δεν είχαν γίνει ακόμη πιστοί, και ο Ιησούς θεωρούσε την πνευματική σχέση σπουδαιότερη από τη σαρκική.—Ιωα 7:5· Ματ 12:46-50.

Πιστή Μαθήτρια. Η τελευταία Βιβλική αναφορά στη Μαρία μεταφέρει την εικόνα μιας πιστής και αφοσιωμένης γυναίκας η οποία εξακολουθούσε να είναι στενά συνδεδεμένη με άλλα πιστά άτομα μετά την ανάληψη του Ιησού. Οι 11 απόστολοι, η Μαρία και άλλοι συναθροίζονταν σε ένα ανώγειο, και «όλοι αυτοί ενέμεναν σύσσωμοι στην προσευχή».—Πρ 1:13, 14.

2. Η αδελφή της Μάρθας και του Λαζάρου. Στη Βηθανία, περίπου 2 ρωμαϊκά μίλια (2,8 χλμ.) από το Όρος του Ναού της Ιερουσαλήμ, στην ανατολική πλαγιά του Όρους των Ελαιών, ο Ιησούς επισκεπτόταν το σπίτι αυτών των φίλων για τους οποίους ένιωθε ιδιαίτερη στοργή. (Ιωα 11:18) Στη διάρκεια μιας επίσκεψης του Ιησού στο τρίτο έτος της διακονίας του, η Μάρθα, θέλοντας να είναι καλή οικοδέσποινα, ασχολούνταν υπερβολικά με το πώς να περιποιηθεί καλύτερα τον Ιησού. Από την άλλη πλευρά, η Μαρία εκδήλωσε ένα διαφορετικό είδος φιλοξενίας. «Κάθησε στα πόδια του Κυρίου και άκουγε το λόγο του». Όταν η Μάρθα παραπονέθηκε επειδή η αδελφή της δεν τη βοηθούσε, ο Ιησούς επαίνεσε τη Μαρία, λέγοντας: «Όσο για τη Μαρία, εκείνη εξέλεξε την καλή μερίδα, και αυτή δεν θα της αφαιρεθεί».—Λου 10:38-42.

Βλέπει τον Λάζαρο να Ανασταίνεται. Μερικούς μήνες μετά την προαναφερθείσα επίσκεψη στο σπίτι τους, ο Λάζαρος αρρώστησε και ήταν ετοιμοθάνατος. Η Μαρία και η Μάρθα, λοιπόν, έστειλαν μήνυμα στον Ιησού, ο οποίος πιθανότατα βρισκόταν κάπου στα Α του Ιορδάνη, στην Περαία. Ωστόσο, όταν έφτασε ο Ιησούς, ο Λάζαρος ήταν ήδη νεκρός τέσσερις ημέρες. Όταν άκουσε ότι ερχόταν ο Ιησούς, η Μάρθα πήγε γρήγορα να τον προϋπαντήσει, ενώ η Μαρία «καθόταν στο σπίτι». Μόνο όταν η Μάρθα επέστρεψε από την άκρη του χωριού και ψιθύρισε στη βαθιά λυπημένη αδελφή της: «Ο Δάσκαλος είναι εδώ και σε φωνάζει», έσπευσε η Μαρία να βγει και να τον συναντήσει. Πέφτοντας στα πόδια του, είπε με λυγμούς: «Κύριε, αν ήσουν εδώ, ο αδελφός μου δεν θα είχε πεθάνει». Χρησιμοποίησε ακριβώς τα ίδια λόγια που είχε πει και η αδελφή της η Μάρθα όταν πήγε να προϋπαντήσει τον Ιησού. Βλέποντας τα δάκρυα της Μαρίας και των Ιουδαίων που ήταν μαζί της, ο Κύριος στέναξε και δάκρυσε. Όταν ο Ιησούς εκτέλεσε το καταπληκτικό θαύμα της έγερσης του Λαζάρου από τους νεκρούς, «πολλοί από τους Ιουδαίους που είχαν έρθει στη Μαρία [για να την παρηγορήσουν] . . . έθεσαν πίστη σε αυτόν».—Ιωα 11:1-45.

Χρίει τον Ιησού με Λάδι. Πέντε ημέρες πριν από το τελευταίο Πάσχα του Ιησού, ο ίδιος και οι μαθητές του ήταν και πάλι φιλοξενούμενοι στη Βηθανία, αυτή τη φορά στο σπίτι του Σίμωνα του λεπρού, όπου βρισκόταν επίσης η Μαρία με την οικογένειά της. Η Μάρθα σέρβιρε το δείπνο, ενώ η Μαρία έστρεψε και πάλι την προσοχή της στον Γιο του Θεού. Καθώς ο Ιησούς πλάγιαζε για το γεύμα, η Μαρία «πήρε μία λίτρα αρωματικό λάδι, γνήσιο νάρδο, πολύ ακριβό» (το οποίο άξιζε περίπου όσο τα ημερομίσθια ενός χρόνου) και το έχυσε στο κεφάλι του και στα πόδια του. Μολονότι γενικά δεν εκτιμήθηκε εκείνη τη στιγμή, αυτή η πράξη που έγινε από αγάπη και σεβασμό για τον Ιησού συμβόλιζε στην πραγματικότητα την προετοιμασία για το θάνατο και την ταφή του, τα οποία επίκειντο. Όπως είχε συμβεί και προηγουμένως, οι άλλοι επέκριναν τον τρόπο με τον οποίο η Μαρία εκδήλωσε την αγάπη της και, όπως είχε συμβεί επίσης προηγουμένως, ο Ιησούς υπερασπίστηκε και εκτίμησε πολύ την αγάπη και την αφοσίωσή της. «Οπουδήποτε κηρυχτούν αυτά τα καλά νέα σε όλο τον κόσμο», δήλωσε, «θα ειπωθεί και αυτό που έκανε αυτή η γυναίκα, σε ανάμνησή της».—Ματ 26:6-13· Μαρ 14:3-9· Ιωα 12:1-8.

Το παραπάνω περιστατικό, η χρίση του Ιησού από τη Μαρία, όπως το αφηγούνται ο Ματθαίος, ο Μάρκος και ο Ιωάννης, δεν πρέπει να συγχέεται με τη χρίση που μνημονεύεται στα εδάφια Λουκάς 7:36-50. Τα δύο γεγονότα έχουν κάποιες ομοιότητες, αλλά υπάρχουν και διαφορές. Το πρώτο χρονικά περιστατικό, που αναφέρει ο Λουκάς, συνέβη βόρεια, στην περιφέρεια της Γαλιλαίας, ενώ το δεύτερο, νότια, στη Βηθανία της Ιουδαίας. Το πρώτο διαδραματίστηκε στο σπίτι κάποιου Φαρισαίου, ενώ το δεύτερο, στο σπίτι του Σίμωνα του λεπρού. Η πρώτη χρίση έγινε από μια γυναίκα που δεν κατονομάζεται, η οποία ήταν δημόσια γνωστή ως «αμαρτωλή», κατά πάσα πιθανότητα πόρνη, ενώ η δεύτερη έγινε από τη Μαρία, την αδελφή της Μάρθας. Ανάμεσα στα δύο περιστατικά μεσολάβησε, επίσης, ένα και πλέον έτος.

Ορισμένοι κριτικοί καταγγέλλουν ότι ο Ιωάννης αντιφάσκει με τον Ματθαίο και τον Μάρκο όταν λέει ότι η Μαρία έχυσε το άρωμα στα πόδια και όχι στο κεφάλι του Ιησού. (Ματ 26:7· Μαρ 14:3· Ιωα 12:3) Σχολιάζοντας το εδάφιο Ματθαίος 26:7, ο Άλμπερτ Μπαρνς λέει: «Δεν υπάρχει, όμως, καμιά αντίφαση. Πιθανότατα το έχυσε και στο κεφάλι και στα πόδια του. Εφόσον ο Ματθαίος και ο Μάρκος είχαν πει για το κεφάλι, ο Ιωάννης, ο οποίος έγραψε το ευαγγέλιό του εν μέρει για να καταγράψει γεγονότα που είχαν παραλείψει εκείνοι, αναφέρει ότι έχυσε το μύρο και στα πόδια του Σωτήρα. Το να χύσει κανείς μύρο στο κεφάλι ήταν κάτι κοινό. Το να το χύσει στα πόδια ήταν πράξη εξαίρετης ταπεινοφροσύνης και προσκόλλησης στον Σωτήρα, και επομένως άξια ιδιαίτερης μνείας».—Παρατηρήσεις του Μπαρνς για την Καινή Διαθήκη (Barnes’ Notes on the New Testament), 1974.

3. Μαρία η Μαγδαληνή. Το χαρακτηριστικό της όνομα (που σημαίνει «Της (Από τη) Μαγδαλά») προέρχεται μάλλον από την πόλη Μαγδαλά (βλέπε ΜΑΓΑΔΑΝ) στη δυτική όχθη της Θάλασσας της Γαλιλαίας, περίπου στο μέσο της διαδρομής ανάμεσα στην Καπερναούμ και στην Τιβεριάδα. Πουθενά δεν αναφέρεται ότι ο Ιησούς επισκέφτηκε κάποτε αυτή την πόλη, μολονότι πέρασε μεγάλο διάστημα στη γύρω περιοχή. Ούτε είναι βέβαιο ότι ήταν ο τόπος καταγωγής ή διαμονής της Μαρίας. Εφόσον ο Λουκάς την αποκαλεί «Μαρία, η λεγόμενη Μαγδαληνή», ορισμένοι πιστεύουν ότι υπονοεί κάτι συγκεκριμένο ή ιδιαίτερο.—Λου 8:2.

Ο Ιησούς εξέβαλε εφτά δαίμονες από τη Μαρία τη Μαγδαληνή. Δικαιολογημένα, λοιπόν, αυτή έθεσε πίστη σε εκείνον ως τον Μεσσία και υποστήριξε την πίστη της με εξαιρετικές πράξεις αφοσίωσης και υπηρεσίας. Στην αφήγηση εμφανίζεται πρώτη φορά κατά το δεύτερο έτος του κηρύγματος του Ιησού, όταν ο ίδιος και οι απόστολοί του “ταξίδευαν από πόλη σε πόλη και από χωριό σε χωριό, κηρύττοντας και αναγγέλλοντας τα καλά νέα της βασιλείας του Θεού”. Μαζί με την Ιωάννα, η οποία ήταν σύζυγος του επιτρόπου του Ηρώδη, τη Σουσάννα και άλλες γυναίκες, η Μαρία η Μαγδαληνή διακονούσε τον Ιησού και τους αποστόλους του από τα δικά της υπάρχοντα.—Λου 8:1-3.

Η σημαντικότερη αναφορά στη Μαρία τη Μαγδαληνή σχετίζεται με το θάνατο και την ανάσταση του Ιησού. Όταν ο Ιησούς, ως το Αρνί του Θεού, οδηγήθηκε στη σφαγή, εκείνη ήταν μία από τις γυναίκες «οι οποίες είχαν συνοδεύσει τον Ιησού από τη Γαλιλαία για να τον διακονούν» και «κοίταζαν από απόσταση» ενώ ο Ιησούς ήταν κρεμασμένος στο ξύλο του βασανισμού. Μαζί της ήταν η Μαρία η μητέρα του Ιησού, η Σαλώμη, καθώς και «η άλλη Μαρία» (Αρ. 4).—Ματ 27:55, 56, 61· Μαρ 15:40· Ιωα 19:25.

Μετά την ταφή του Ιησού, η Μαρία η Μαγδαληνή και άλλες γυναίκες πήγαν να ετοιμάσουν μυρωδικά και αρωματικό λάδι προτού αρχίσει το Σάββατο με τη δύση του ήλιου. Στη συνέχεια, μετά το Σάββατο, τα χαράματα της πρώτης ημέρας της εβδομάδας, η Μαρία και οι άλλες γυναίκες έφεραν το αρωματικό λάδι στο μνήμα. (Ματ 28:1· Μαρ 15:47· 16:1, 2· Λου 23:55, 56· 24:1) Όταν η Μαρία είδε ότι το μνήμα ήταν ανοιχτό και προφανώς άδειο, πήγε γρήγορα να πει τα εκπληκτικά νέα στον Πέτρο και στον Ιωάννη, οι οποίοι έτρεξαν στο μνήμα. (Ιωα 20:1-4) Μέχρι να ξαναγυρίσει η Μαρία στο μνήμα, ο Πέτρος και ο Ιωάννης είχαν φύγει, και τότε ήταν που έσκυψε να δει μέσα και αντίκρισε σαστισμένη δύο αγγέλους στα λευκά. Κατόπιν γύρισε προς τα πίσω και είδε τον Ιησού να στέκεται. Νομίζοντας ότι ήταν ο κηπουρός, τον ρώτησε πού βρισκόταν το σώμα για να το φροντίσει. Όταν εκείνος απάντησε «Μαρία!» αυτή κατάλαβε αμέσως ποιος ήταν και τον αγκάλιασε αυθόρμητα, αναφωνώντας: «Ραββουνί!» Τώρα, όμως, δεν υπήρχε χρόνος για εκδηλώσεις γήινης στοργής. Ο Ιησούς επρόκειτο να είναι μαζί τους μόνο για λίγο διάστημα. Η Μαρία έπρεπε να βιαστεί να πληροφορήσει τους άλλους μαθητές για την ανάστασή του και για το ότι ο Ιησούς ανέβαινε, όπως ο ίδιος είπε, «στον Πατέρα μου και Πατέρα σας και στον Θεό μου και Θεό σας».—Ιωα 20:11-18.

4. «Η άλλη Μαρία». Ήταν σύζυγος του Κλωπά (Αλφαίου) (βλέπε ΚΛΩΠΑΣ) και μητέρα του Ιακώβου του Μικρού και του Ιωσή. (Ματ 27:56, 61· Ιωα 19:25) Η παράδοση αναφέρει—χωρίς όμως Γραφική υποστήριξη—ότι ο Κλωπάς και ο Ιωσήφ, ο θετός πατέρας του Ιησού, ήταν αδέλφια. Αν κάτι τέτοιο αληθεύει, τότε αυτή η Μαρία ήταν θεία του Ιησού και οι γιοι της εξάδελφοί του.

Η Μαρία δεν ήταν μόνο μία από τις γυναίκες «οι οποίες είχαν συνοδεύσει τον Ιησού από τη Γαλιλαία για να τον διακονούν», αλλά και μία από αυτές που ήταν παρούσες όταν εκείνος κρεμάστηκε στο ξύλο. (Ματ 27:55· Μαρ 15:40, 41) Μαζί με τη Μαρία τη Μαγδαληνή, έμεινε αρκετή ώρα έξω από το μνήμα του εκείνο το θλιβερό απόγευμα της 14ης Νισάν. (Ματ 27:61) Την τρίτη ημέρα, οι δυο τους καθώς και άλλες πήγαν στο μνήμα με μυρωδικά και αρωματικό λάδι για να αλείψουν το σώμα του Ιησού και βρήκαν έντρομες το μνήμα ανοιχτό. Ένας άγγελος εξήγησε ότι ο Χριστός είχε εγερθεί από τους νεκρούς, και γι’ αυτό πρόσταξε: «Πηγαίνετε, πείτε [το] στους μαθητές του». (Ματ 28:1-7· Μαρ 16:1-7· Λου 24:1-10) Ενώ αυτές βρίσκονταν καθ’ οδόν, ο αναστημένος Ιησούς εμφανίστηκε σε αυτή τη Μαρία και στις άλλες γυναίκες.—Ματ 28:8, 9.

5. Η μητέρα του Ιωάννη Μάρκου. Ήταν επίσης θεία του Βαρνάβα. (Πρ 12:12· Κολ 4:10) Το σπίτι της χρησιμοποιούνταν ως τόπος συνάθροισης για την πρώτη Χριστιανική εκκλησία της Ιερουσαλήμ. Ο γιος της ο Μάρκος συναναστρεφόταν στενά τον απόστολο Πέτρο, ο οποίος προφανώς συνέβαλε πολύ στην πνευματική ανάπτυξη του Μάρκου, διότι τον αποκαλεί «ο Μάρκος ο γιος μου». (1Πε 5:13) Όταν ο Πέτρος απελευθερώθηκε από τη φυλακή του Ηρώδη, πήγε κατευθείαν στο σπίτι της «όπου αρκετοί ήταν συναθροισμένοι και προσεύχονταν». Το σπίτι πρέπει να ήταν αρκετά μεγάλο, και η παρουσία υπηρέτριας υποδηλώνει ότι η Μαρία ήταν εύπορη. (Πρ 12:12-17) Εφόσον αναφέρεται ως δικό της σπίτι, και όχι του συζύγου της, αυτή ήταν κατά πάσα πιθανότητα χήρα.—Πρ 12:12.

6. Η Μαρία της Ρώμης. Με την επιστολή του προς τους Ρωμαίους, ο Παύλος τής έστειλε χαιρετισμούς και την επαίνεσε για τους «πολλούς κόπους» που είχε καταβάλει προς όφελος της εκκλησίας της Ρώμης.—Ρω 16:6.

ΜΑΡΙΑΜ

(Μαριάμ) [πιθανώς, Στασιαστικό Άτομο].

1. Κόρη του Αμράμ και της συζύγου του της Ιωχαβέδ, οι οποίοι ήταν και οι δύο από τη φυλή του Λευί. Ήταν αδελφή του Μωυσή και του Ααρών. (Αρ 26:59· 1Χρ 6:1-3) Μολονότι δεν κατονομάζεται στην αφήγηση, αναμφίβολα αυτή ήταν «η αδελφή του» Μωυσή που περίμενε να δει τι θα απογίνει το βρέφος, το οποίο βρισκόταν μέσα σε ένα κιβώτιο τοποθετημένο ανάμεσα στα καλάμια του ποταμού Νείλου. (Εξ 2:3, 4) Όταν η κόρη του Φαραώ ανακάλυψε το μωρό, «ένιωσε συμπόνια» για αυτό και κατάλαβε ότι ήταν «ένα από τα παιδιά των Εβραίων», και τότε η Μαριάμ ρώτησε αν μπορούσε να φωνάξει μια Εβραία για να θηλάζει το παιδί. Η κόρη του Φαραώ τής έδωσε την άδεια, και «η κοπέλα πήγε και κάλεσε τη μητέρα του παιδιού» (την Ιωχαβέδ), η οποία στη συνέχεια προσλήφθηκε για να φροντίζει τον Μωυσή ώσπου να μεγαλώσει.—Εξ 2:5-10.

Επικεφαλής των Γυναικών του Ισραήλ στην Υμνωδία. Έπειτα από χρόνια, αφού είχε παραστεί μάρτυρας του θριάμβου του Ιεχωβά επί των στρατιωτικών δυνάμεων του Φαραώ στην Ερυθρά Θάλασσα, και όταν άκουσε τον ύμνο του Μωυσή και των αντρών του Ισραήλ, «η Μαριάμ η προφήτισσα» μπήκε επικεφαλής των γυναικών του Ισραήλ παίζοντας ντέφι χαρούμενα και χορεύοντας. Αποκρινόμενη στον ύμνο στον οποίο πρωτοστατούσε ο Μωυσής, η Μαριάμ έψαλε: «Ψάλετε στον Ιεχωβά, γιατί εξυψώθηκε υπέρτατα. Το άλογο και τον αναβάτη του έριξε στη θάλασσα».—Εξ 15:1, 20, 21.

Εκφράζει Παράπονα Εναντίον του Μωυσή. Ενόσω οι Ισραηλίτες βρίσκονταν στην έρημο, η Μαριάμ και ο Ααρών άρχισαν να μιλούν εναντίον του Μωυσή, εξαιτίας της Χουσίτισσας συζύγου του. Η εξέχουσα θέση που κατείχε ο Μωυσής και η επιρροή που ασκούσε στο λαό μπορεί να δημιούργησαν στη Μαριάμ και στον Ααρών μια ζηλόφθονη επιθυμία για περισσότερη εξουσία, με αποτέλεσμα να λένε: «Μόνο τον Μωυσή χρησιμοποίησε ο Ιεχωβά για να μιλήσει; Δεν χρησιμοποίησε και εμάς για να μιλήσει;» Αλλά ο Ιεχωβά άκουγε και ξαφνικά διέταξε τον Μωυσή, τη Μαριάμ και τον Ααρών να πάνε στη σκηνή της συνάντησης. Εκεί ο Θεός υπενθύμισε στους γογγυστές ότι ο αδελφός τους ο Μωυσής ήταν ο υπηρέτης Του, αυτός με τον οποίο μιλούσε, όχι έμμεσα, αλλά «στόμα με στόμα». Κατόπιν ο Ιεχωβά ρώτησε τη Μαριάμ και τον Ααρών: «Γιατί, λοιπόν, δεν φοβηθήκατε να μιλήσετε εναντίον του υπηρέτη μου, εναντίον του Μωυσή;» Ο θυμός του Θεού άναψε εναντίον τους και, όταν το σύννεφο που βρισκόταν πάνω από τη σκηνή απομακρύνθηκε, «η Μαριάμ είχε παταχθεί με λέπρα και ήταν λευκή σαν χιόνι». Ο Ααρών έκανε έκκληση για έλεος, ο Μωυσής μεσολάβησε για χάρη της και ο Ιεχωβά επέτρεψε στη Μαριάμ να επανέλθει στο στρατόπεδο ύστερα από μια ταπεινωτική εφταήμερη καραντίνα.—Αρ 12:1-15.

Το γεγονός ότι μόνο η Μαριάμ πατάχθηκε με λέπρα πιθανώς υποδηλώνει ότι ήταν η πρωταίτια της εσφαλμένης διαγωγής σε εκείνη την περίπτωση. (Βλέπε ΑΑΡΩΝ.) Η αμαρτία της για το ότι γόγγυσε εναντίον του Μωυσή μπορεί να ήταν μεγαλύτερη από του Ααρών—μπορεί μάλιστα να επρόκειτο για ζήλια μιας γυναίκας προς μια άλλη (αφού άρχισαν να μιλούν εναντίον του Μωυσή εξαιτίας της Χουσίτισσας συζύγου του) και ο Ααρών να πήρε το μέρος της αδελφής του και όχι της νύφης του. Εφόσον η Μαριάμ θεωρούνταν προφήτισσα, πιθανώς να απολάμβανε τη θέση της πιο εξέχουσας γυναίκας στον Ισραήλ. Ίσως, λοιπόν, φοβήθηκε ότι η σύζυγος του Μωυσή θα την επισκίαζε. Ωστόσο, ανεξάρτητα από αυτές τις πιθανές εκδοχές, και μολονότι ήταν χονδροειδές ατόπημα τόσο για τη Μαριάμ όσο και για τον Ααρών να γογγύζουν εναντίον του Μωυσή, ο γογγυσμός ήταν ιδιαίτερα εσφαλμένος στην περίπτωση της Μαριάμ λόγω του ότι η θέση της γυναίκας όπως την έχει ορίσει ο Θεός είναι θέση υποταγής στον άντρα. (1Κο 11:3· 1Τι 2:11-14) Η αμαρτωλή διαγωγή της Μαριάμ χρησίμευσε αργότερα ως προειδοποιητικό παράδειγμα, διότι στο τέλος της οδοιπορίας στην έρημο ο Μωυσής είπε στο λαό να συμμορφώνεται με τις ιερατικές οδηγίες σχετικά με τη λέπρα και τους παρότρυνε να θυμούνται τι είχε κάνει ο Ιεχωβά στη Μαριάμ όταν έβγαιναν από την Αίγυπτο.—Δευ 24:8, 9.

Η Μαριάμ πέθανε και θάφτηκε στην Κάδης, στην έρημο Ζιν, λίγο προτού πεθάνει ο Ααρών. (Αρ 20:1, 28) Αιώνες αργότερα ο Ιεχωβά, μέσω του Μιχαία του προφήτη του, υπενθύμισε το προνόμιο που απόλαυσε η Μαριάμ σε συνδυασμό με τους αδελφούς της όταν ο Ισραήλ βγήκε από την Αίγυπτο, λέγοντας: «Διότι σε ανέβασα από τη γη της Αιγύπτου, και από το σπίτι των δούλων σε απολύτρωσα· και έστειλα μπροστά από εσένα τον Μωυσή, τον Ααρών και τη Μαριάμ».—Μιχ 6:4.

2. Απόγονος του Ιούδα.—1Χρ 4:1, 17, 18.

ΜΑΡΚΟΣ

(Μάρκος).

Η ρωμαϊκή επονομασία του γιου της Μαρίας από την Ιερουσαλήμ. Το εβραϊκό του όνομα ήταν Ιωάννης, που σημαίνει «Ο Ιεχωβά Έχει Δείξει Εύνοια (Χάρη)· Ο Ιεχωβά Στάθηκε Φιλεύσπλαχνος». (Πρ 12:12, 25) Ο Μάρκος ήταν εξάδελφος του Βαρνάβα και σύντροφος στα ταξίδια τόσο εκείνου όσο και άλλων από τους πρώτους Χριστιανούς ιεραποστόλους, έγραψε δε υπό θεϊκή έμπνευση το ομώνυμο Ευαγγέλιο. (Κολ 4:10) Ο Μάρκος είναι ο Ιωάννης Μάρκος που αναφέρεται στο βιβλίο των Πράξεων και ο Ιωάννης των εδαφίων Πράξεις 13:5, 13.

Προφανώς, είχε πιστέψει στον Χριστό από νωρίς. Η πρώτη Χριστιανική εκκλησία χρησιμοποιούσε το σπίτι της μητέρας του ως τόπο λατρείας, πράγμα που μπορεί να σημαίνει ότι τόσο η ίδια όσο και ο Μάρκος είχαν γίνει ακόλουθοι του Ιησού πριν από το θάνατο του Χριστού. (Πρ 12:12) Εφόσον μόνο ο Μάρκος κάνει λόγο για τον ελαφρά ντυμένο νεαρό που τράπηκε σε φυγή τη νύχτα κατά την οποία προδόθηκε ο Ιησούς, είναι βάσιμο να πιστεύουμε ότι εκείνος ο νεαρός ήταν ο ίδιος ο Μάρκος. (Μαρ 14:51, 52) Φαίνεται, λοιπόν, πιθανό να ήταν παρών ο Μάρκος όταν το άγιο πνεύμα εκχύθηκε σε 120 περίπου μαθητές του Χριστού την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ.—Πρ 1:13-15· 2:1-4.

Αφού ο Βαρνάβας και ο Σαύλος (Παύλος) ολοκλήρωσαν τη διακονία βοήθειας στην Ιερουσαλήμ, «επέστρεψαν και πήραν μαζί τους τον Ιωάννη, τον επονομαζόμενο Μάρκο». Φαίνεται ότι ο Μάρκος τούς υπηρετούσε, φροντίζοντας ίσως για τις υλικές τους ανάγκες ενόσω ταξίδευαν. (Πρ 12:25· 13:5) Για κάποιον λόγο που δεν γίνεται γνωστός, όταν έφτασαν στην Πέργη της Παμφυλίας, “ο Ιωάννης [Μάρκος] αποσύρθηκε από αυτούς και επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ”. (Πρ 13:13) Όταν αργότερα ο Παύλος ξεκινούσε για το δεύτερο ιεραποστολικό του ταξίδι, μολονότι ο Βαρνάβας ήταν αποφασισμένος να πάρει μαζί τον Μάρκο, ο Παύλος «δεν το θεωρούσε κατάλληλο να τον παίρνουν μαζί τους, επειδή είχε φύγει από αυτούς από την Παμφυλία και δεν είχε πάει μαζί τους στο έργο». Ακολούθησε «ένα έντονο ξέσπασμα θυμού», και χώρισαν ο ένας από τον άλλον—ο Βαρνάβας έφυγε με τον Μάρκο για την Κύπρο, ενώ ο Παύλος έφυγε με τον Σίλα για τη Συρία και την Κιλικία.—Πρ 15:36-41.

Εντούτοις, έπειτα από κάποιο διάστημα, όποια ρήξη και αν είχε επέλθει μεταξύ του Παύλου, του Βαρνάβα και του Μάρκου προφανώς γεφυρώθηκε, διότι ο Μάρκος ήταν με τον Παύλο στη Ρώμη και έστειλε τους χαιρετισμούς του στους Χριστιανούς των Κολοσσών μαζί με τους χαιρετισμούς του Παύλου (περ. 60-61 Κ.Χ.). Ο Παύλος μίλησε ευνοϊκά για αυτόν, λέγοντας: «Ο Αρίσταρχος ο συνδεσμώτης μου σας στέλνει τους χαιρετισμούς του, καθώς και ο Μάρκος, ο εξάδελφος του Βαρνάβα, (σχετικά με τον οποίο λάβατε εντολές να τον καλοδεχτείτε αν έρθει σε εσάς)». (Κολ 4:10) Επίσης, ο Παύλος αναφέρει τον Μάρκο ως έναν από εκείνους που έστειλαν χαιρετισμούς στον Φιλήμονα όταν ο απόστολος του έγραψε από τη Ρώμη (επίσης περ. 60-61 Κ.Χ.). (Φλμ 23, 24) Αργότερα (περ. 65 Κ.Χ.), όταν ο Παύλος ήταν και πάλι φυλακισμένος στη Ρώμη, ζήτησε συγκεκριμένα από τον Τιμόθεο: «Πάρε τον Μάρκο και φέρε τον μαζί σου, γιατί μου είναι χρήσιμος για τη διακονία».—2Τι 4:11.

Ο Ιωάννης Μάρκος συναναστράφηκε επίσης τον Πέτρο στη Βαβυλώνα, διότι οι χαιρετισμοί του συμπεριλαμβάνονται στην πρώτη επιστολή του αποστόλου (που γράφτηκε περ. 62-64 Κ.Χ.). Ο Πέτρος τον αποκαλεί «ο Μάρκος ο γιος μου», πράγμα που ίσως υποδηλώνει τον ισχυρό δεσμό Χριστιανικής στοργής που υπήρχε μεταξύ τους. (1Πε 5:13· παράβαλε 1Ιω 2:1, 7.) Έτσι λοιπόν, ο Μάρκος, αν και κάποτε υπήρξε πρόξενος δυσκολιών, κέρδισε τον έπαινο και την εμπιστοσύνη εξεχόντων υπηρετών του Θεού και απόλαυσε το ακόμη μεγαλύτερο προνόμιο να γράψει υπό θεϊκή έμπνευση μια αφήγηση της διακονίας του Ιησού.—Βλέπε ΙΩΑΝΝΗΣ Αρ. 4· ΜΑΡΚΟΣ (ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ).

ΜΑΡΚΟΣ (ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ)

Το θεόπνευστο υπόμνημα της διακονίας του Ιησού Χριστού το οποίο έγραψε ο Ιωάννης Μάρκος. Αυτή η αφήγηση «των καλών νέων σχετικά με τον Ιησού Χριστό» αρχίζει με το έργο του προδρόμου του Χριστού, του Ιωάννη του Βαφτιστή, και ολοκληρώνεται με μια έκθεση των γεγονότων γύρω από την ανάσταση του Ιησού. Επομένως, καλύπτει χρονικά την περίοδο από την άνοιξη του 29 ως την άνοιξη του 33 Κ.Χ.—Μαρ 1:1.

Αυτό το Ευαγγέλιο, το συντομότερο από τα τέσσερα, είναι ένα γοργά εκτυλισσόμενο και περιγραφικό υπόμνημα της διακονίας του Ιησού Χριστού ως του Γιου του Θεού που ήταν εκτελεστής θαυμάτων. Συχνά χρησιμοποιείται το επίρρημα «αμέσως» ή «μόλις». (Μαρ 1:10, 12, 18, 21, 29) Η αφήγηση μοιράζεται σχεδόν εξίσου ανάμεσα στους διαλόγους και στη δράση.

Πηγή των Πληροφοριών. Η αρχαία παράδοση υποδεικνύει ότι κυρίως ο Πέτρος παρείχε τις πληροφορίες για το Ευαγγέλιο του Μάρκου, και αυτό συμφωνεί με το γεγονός ότι ο Μάρκος βρισκόταν μαζί με τον Πέτρο στη Βαβυλώνα. (1Πε 5:13) Κατά τον Ωριγένη, ο Μάρκος συνέταξε το Ευαγγέλιό του «σύμφωνα με τις οδηγίες του Πέτρου». (Η Εκκλησιαστική Ιστορία, του Ευσέβιου, 6, 25, 3-7) Ο Τερτυλλιανός, στο έργο του Κατά Μαρκίωνος ([Adversus Marcionem] 4, 5), λέει για το Ευαγγέλιο του Μάρκου ότι «μπορεί να επιβεβαιωθεί πως είναι του Πέτρου, του οποίου ερμηνευτής υπήρξε ο Μάρκος». (Οι Προ της Συνόδου της Νίκαιας Πατέρες [The Ante-Nicene Fathers], Τόμ. 3, σ. 350) Ο Ευσέβιος παραθέτει μια δήλωση του «πρεσβυτέρου Ιωάννη» όπως την ανέφερε ο Παπίας (περ. 140 Κ.Χ.): «Και ο Πρεσβύτερος έλεγε αυτό: “Ο Μάρκος έγινε ερμηνευτής του Πέτρου και κατέγραψε με ακρίβεια όσα θυμόταν—όχι βέβαια με τη σειρά—από αυτά που είπε ή έκανε ο Κύριος. . . . Ο Μάρκος δεν έκανε τίποτα κακό καταγράφοντας με αυτόν τον τρόπο μεμονωμένα στοιχεία, όπως τα θυμόταν. Διότι ένα πράγμα πρόσεξε: να μην παραλείψει τίποτα από αυτά που είχε ακούσει ή να μην κάνει ψεύτικες δηλώσεις σε αυτά”».—Η Εκκλησιαστική Ιστορία, 3, 39, 12-16.

Ο Ιωάννης Μάρκος διέθετε προφανώς και άλλες πηγές πληροφοριών. Δεδομένου ότι οι πρώτοι μαθητές του Ιησού συναθροίζονταν στο σπίτι της μητέρας του (Πρ 12:12), ο Μάρκος πρέπει να γνώριζε και άλλα άτομα εκτός από τον Πέτρο τα οποία ήξεραν καλά τον Ιησού Χριστό και τα οποία τον είχαν δει επί το έργον και τον είχαν ακούσει να κηρύττει και να διδάσκει. Εφόσον ο Μάρκος ήταν πιθανότατα ο «νεαρός» που «έφυγε γυμνός» όταν προσπάθησαν να τον πιάσουν εκείνοι που συνέλαβαν τον Ιησού, είναι προφανές ότι είχε τουλάχιστον κάποια προσωπική επαφή με τον Ιησού.—Μαρ 14:51, 52.

Προφανώς το Έγραψε Έχοντας τους μη Ιουδαίους Υπόψη. Παρότι το Ευαγγέλιο κατά τον Μάρκο θα ενδιέφερε και θα ωφελούσε τους Ιουδαίους αναγνώστες, προφανώς δεν γράφτηκε ειδικά για αυτούς. Φαίνεται ότι συντάχθηκε πρωτίστως για μη Ιουδαίους αναγνώστες, ιδίως Ρωμαίους. Το συνοπτικό και απότομο ύφος του θεωρείται ιδιαίτερα κατάλληλο για τον τρόπο σκέψης των Ρωμαίων αναγνωστών. Μερικές φορές λατινικοί όροι μεταγράφονται στην ελληνική, όπως για παράδειγμα η λέξη πραιτώριον του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που χρησιμοποιείται για τη λατινική λέξη praetorium. (Μαρ 15:16) Επίσης η λέξη κεντυρίων του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου χρησιμοποιείται ως αντίστοιχη της λατινικής λέξης centurio, που σήμαινε τον εκατόνταρχο.—Μαρ 15:39.

Η αφήγηση περιέχει εξηγήσεις που δεν θα ήταν απαραίτητες για τους Ιουδαίους αναγνώστες. Επισημαίνει ότι ο Ιορδάνης ήταν ποταμός και ότι ο ναός φαινόταν από το Όρος των Ελαιών. (Μαρ 1:5· 13:3) Αναφέρει πως οι Φαρισαίοι «έκαναν νηστείες» και πως οι Σαδδουκαίοι «λένε ότι δεν υπάρχει ανάσταση». (2:18· 12:18) Αυτό το Ευαγγέλιο εξηγεί επίσης ότι η θυσία του Πάσχα γινόταν «την πρώτη ημέρα των άζυμων άρτων» και ότι η «Προετοιμασία» ήταν «η ημέρα πριν από το σάββατο».—14:12· 15:42.

Ενώ φυσιολογικά δεν θα χρειαζόταν να εξηγηθούν οι σημιτικοί όροι στους Ιουδαίους αναγνώστες γενικά, το Ευαγγέλιο του Μάρκου παρέχει πολλές τέτοιες εξηγήσεις. Δίνονται ερμηνείες για τις λέξεις και τις φράσεις «Βοανεργές» («Γιοι Βροντής»), «Ταλιθά κούμι» («Κορίτσι, σου λέω: Σήκω!»), «κορβάν» («δώρο αφιερωμένο στον Θεό») και «Ηλί, Ηλί, λαμά σαβαχθανί;» («Θεέ μου, Θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες;»).—Μαρ 3:17· 5:41· 7:11· 15:34.

Χρόνος και Τόπος Συγγραφής. Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, το Ευαγγέλιο του Μάρκου κυκλοφόρησε πρώτα στη Ρώμη, κατά τη μαρτυρία συγγραφέων των πρώτων αιώνων Κ.Χ. όπως ο Κλήμης, ο Ευσέβιος και ο Ιερώνυμος. Ο Μάρκος ήταν στη Ρώμη στη διάρκεια της πρώτης φυλάκισης του Παύλου εκεί. (Κολ 4:10· Φλμ 1, 23, 24) Έπειτα ήταν με τον Πέτρο στη Βαβυλώνα. (1Πε 5:13) Κατόπιν, στη διάρκεια της δεύτερης φυλάκισης του Παύλου στη Ρώμη, ο Παύλος ζήτησε από τον Τιμόθεο να πάει εκεί σύντομα και να φέρει τον Μάρκο μαζί του. (2Τι 4:11) Είναι πολύ πιθανό να ξαναπήγε τότε ο Μάρκος στη Ρώμη. Εφόσον δεν αναφέρει τίποτα για την καταστροφή της Ιερουσαλήμ η οποία εκπλήρωσε την προφητεία του Ιησού, ο Μάρκος πρέπει να είχε ολοκληρώσει την αφήγησή του πριν από εκείνο το γεγονός που έλαβε χώρα το 70 Κ.Χ. Η παρουσία του στη Ρώμη τουλάχιστον μία φορά, και πιθανώς δύο, στη διάρκεια των ετών 60-65 Κ.Χ. υποδηλώνει ότι ο Μάρκος ενδεχομένως ολοκλήρωσε το Ευαγγέλιό του εκεί κάποια στιγμή στη διάρκεια αυτών των ετών.

Μερικά Μοναδικά Στοιχεία της Αφήγησης του Μάρκου. Παρότι η ύλη που πραγματεύεται ο Μάρκος είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοια με αυτήν του Ματθαίου και του Λουκά, αναφέρει και κάποιες επιπλέον λεπτομέρειες. Μερικές από αυτές φωτίζουν το πώς αισθανόταν ο Ιησούς για ορισμένα πράγματα. “Ένιωσε λύπη για την αναισθησία της καρδιάς” εκείνων που αντέδρασαν στη θεραπεία του ανθρώπου με το ξεραμένο χέρι η οποία έλαβε χώρα το Σάββατο. (Μαρ 3:5) Όταν στην ιδιαίτερη πατρίδα του οι άνθρωποι δεν τον δέχτηκαν καλά, ο Ιησούς «απόρησε με την απιστία τους». (6:6) Επίσης, «ένιωσε αγάπη» για το νεαρό πλούσιο ο οποίος τον ρώτησε ποιες ήταν οι απαιτήσεις για την απόκτηση αιώνιας ζωής.—10:21.

Μοναδικά επίσης στην αφήγηση του Μάρκου είναι μερικά σημεία που αφορούν το τέλος της επίγειας ζωής του Ιησού. Ο Μάρκος αναφέρει ότι στη δίκη του Ιησού οι ψευδομάρτυρες δεν συμφωνούσαν. (Μαρ 14:59) Ο περαστικός τον οποίο αγγάρεψαν να μεταφέρει το ξύλο βασανισμού του Ιησού ήταν ο Σίμων από την Κυρήνη, “ο πατέρας του Αλέξανδρου και του Ρούφου”. (15:21) Ο Μάρκος αναφέρει επίσης ότι ο Πιλάτος βεβαιώθηκε πως ο Ιησούς ήταν νεκρός προτού χορηγήσει στον Ιωσήφ από την Αριμαθαία την άδεια να πάρει το σώμα για ταφή.—15:43-45.

Μία από τις τέσσερις παραβολές του Ιησού που βρίσκονται στο Ευαγγέλιο του Μάρκου είναι μοναδική. (Μαρ 4:26-29) Η αφήγηση αναφέρει τουλάχιστον 19 θαύματα τα οποία έκανε ο Ιησούς Χριστός. Δύο από αυτά (η θεραπεία του κουφού που είχε επίσης πρόβλημα στην ομιλία και η θεραπεία ενός τυφλού) περιέχονται μόνο στο Ευαγγέλιο του Μάρκου.—Μαρ 7:31-37· 8:22-26.

Αναφορές στις Εβραϊκές Γραφές. Παρότι ο Μάρκος, όπως φαίνεται, έγραψε πρωτίστως για τους Ρωμαίους, στο σύγγραμμά του περιέχονται αναφορές στις Εβραϊκές Γραφές και παραθέσεις από αυτές. Σε σχέση με το έργο του Ιωάννη του Βαφτιστή εξηγείται ότι αποτελούσε εκπλήρωση των εδαφίων Ησαΐας 40:3 και Μαλαχίας 3:1. (Μαρ 1:2-4) Στην αφήγηση υπάρχουν επίσης περιπτώσεις στις οποίες ο Ιησούς κάνει εφαρμογή των Εβραϊκών Γραφών και παραθέτει άμεσα ή έμμεσα από αυτές. Οι περιπτώσεις αυτές περιλαμβάνουν: την απόδοση υπηρεσίας στον Θεό μόνο με τα χείλη (Μαρ 7:6, 7· Ησ 29:13), την απόδοση τιμής στους γονείς (Μαρ 7:10· Εξ 20:12· 21:17), τη δημιουργία του άντρα και της γυναίκας και τη θέσπιση του γάμου (Μαρ 10:6-9· Γε 1:27· 2:24), διάφορες εντολές (Μαρ 10:19· Εξ 20:12-16· Λευ 19:13), τα σχόλια του Ιησού σχετικά με το ναό (Μαρ 11:17· Ησ 56:7· Ιερ 7:11), τη δήλωση ότι απορρίφθηκε (Μαρ 12:10, 11· Ψλ 118:22, 23), τα λόγια του Ιεχωβά προς τον Μωυσή στην καιόμενη βάτο (Μαρ 12:26· Εξ 3:2, 6), τις δύο μεγάλες εντολές για την αγάπη (Μαρ 12:29-31· Δευ 6:4, 5· Λευ 19:18), τα προφητικά λόγια του Ιεχωβά στον Κύριο του Δαβίδ για την καθυπόταξη των εχθρών (Μαρ 12:36· Ψλ 110:1), το διασκορπισμό των μαθητών του Ιησού (Μαρ 14:27· Ζαχ 13:7), τη δήλωση του Ιησού ότι ο Θεός τον εγκατέλειψε (Μαρ 15:34· Ψλ 22:1), τις οδηγίες που έδωσε σε έναν λεπρό ο οποίος θεραπεύτηκε (Μαρ 1:44· Λευ 14:10, 11) και την προφητική του δήλωση σχετικά με το αηδιαστικό πράγμα που προκαλεί ερήμωση (Μαρ 13:14· Δα 9:27).

Οι αναφορές στις Εβραϊκές Γραφές που περιέχονται στην αφήγηση του Μάρκου καταδεικνύουν ότι ο Ιησούς Χριστός εμπιστευόταν τις Γραφές και τις χρησιμοποιούσε στη διακονία του. Το εν λόγω Ευαγγέλιο θέτει επίσης τη βάση για να εξοικειωθούμε καλύτερα με τον Γιο του ανθρώπου, ο οποίος «ήρθε, όχι για να τον διακονήσουν, αλλά για να διακονήσει και να δώσει την ψυχή του λύτρο σε αντάλλαγμα για πολλούς».—Μαρ 10:45.

Μεγάλος και Μικρός Επίλογος. Μερικοί έχουν κάνει τη σκέψη ότι το εδάφιο Μάρκος 16:8, που τελειώνει με τα λόγια «και δεν είπαν σε κανέναν τίποτα, γιατί φοβούνταν», είναι υπερβολικά απότομο για να αποτελεί το γνήσιο επίλογο του Ευαγγελίου. Ωστόσο, δεν χρειάζεται να συμπεράνει κανείς κάτι τέτοιο αν έχει υπόψη του το γενικό ύφος του Μάρκου. Εξάλλου, οι λόγιοι του τέταρτου αιώνα Ιερώνυμος και Ευσέβιος συμφωνούν ότι το αυθεντικό υπόμνημα τελειώνει με τα λόγια «γιατί φοβούνταν».—Ιερώνυμος, επιστολή 120, ερώτηση 3, όπως δημοσιεύτηκε στο Κόρπους Εκκλησιαστικών Λατίνων Συγγραφέων (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum), Βιέννη και Λειψία, 1912, Τόμ. 55, σ. 481· Ευσέβιος, «Προς Μαρίνον», 1, όπως εκδόθηκε στην Ελληνική Πατρολογία (Patrologia Graeca), Παρίσι, 1857, Τόμ. 22, στ. 937.

Υπάρχουν αρκετά χειρόγραφα και μεταφράσεις που προσθέτουν είτε έναν μεγάλο είτε έναν μικρό επίλογο έπειτα από αυτά τα λόγια. Ο μεγάλος επίλογος (που αποτελείται από 12 εδάφια) υπάρχει στο Αλεξανδρινό Χειρόγραφο, στον παλίμψηστο Κώδικα του Εφραίμ του Σύρου και στον Κώδικα του Βέζα ή Κανταβρύγιο Κώδικα. Υπάρχει επίσης στη λατινική Βουλγάτα, στην Κουρετόνια συριακή και στη συριακή Πεσίτα. Παραλείπεται όμως από το Σιναϊτικό Χειρόγραφο, το Βατικανό Χειρόγραφο Αρ. 1209, το Σιναϊτικό Συριακό κώδικα και την Αρμενική Μετάφραση. Μερικά μεταγενέστερα χειρόγραφα και μεταφράσεις περιέχουν το μικρό επίλογο. Ο Βασιλικός Κώδικας του 8ου αιώνα Κ.Χ. παραθέτει και τους δύο επιλόγους, με πρώτο τον μικρό. Περιλαμβάνει εισαγωγική σημείωση πριν από τον κάθε επίλογο, λέγοντας ότι οι περικοπές αυτές υπάρχουν σε ορισμένες πηγές, αν και προφανώς δεν αναγνωρίζει κανέναν από τους δύο ως αυθεντικό.

Σχολιάζοντας το μικρό και το μεγάλο επίλογο του Ευαγγελίου του Μάρκου, ο μεταφραστής της Αγίας Γραφής Έντγκαρ Τζ. Γκούντσπιντ επισήμανε: «Ο Μικρός Επίλογος συνδέεται πολύ καλύτερα με το εδάφιο Μάρκος 16:8 από ό,τι ο Μεγάλος, αλλά κανένας από τους δύο δεν μπορεί να θεωρηθεί γνήσιο κομμάτι του Ευαγγελίου του Μάρκου».—Η Παράλληλη Καινή Διαθήκη του Γκούντσπιντ (The Goodspeed Parallel New Testament), 1944, σ. 127.

[Πλαίσιο στη σελίδα 273]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ

Η συνοπτική, γοργά εκτυλισσόμενη αφήγηση του Μάρκου για τη ζωή του Ιησού, η οποία τον παρουσιάζει ως τον Γιο του Θεού που ήταν εκτελεστής θαυμάτων

Το μικρότερο Ευαγγέλιο, τρίτο κατά σειρά συγγραφής (περ. 60-65 Κ.Χ.), το οποίο προφανώς γράφτηκε με τους μη Ιουδαίους υπόψη

Ο Ιησούς διεξάγει εντατική εκστρατεία κηρύγματος της Βασιλείας

Ο Ιησούς βαφτίζεται και αρχίζει να κηρύττει: «Η βασιλεία του Θεού έχει πλησιάσει» (1:9-11, 14, 15)

Καλεί τον Σίμωνα, τον Ανδρέα, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη να εγκαταλείψουν την αλιευτική τους επιχείρηση και να γίνουν ακόλουθοί του (1:16-21)

Αφού κηρύττει στη συναγωγή της Καπερναούμ, αρχίζει να κηρύττει σε ολόκληρη τη Γαλιλαία (1:21, 22, 35-39)

Ο Λευί, ένας εισπράκτορας φόρων, ανταποκρίνεται στην πρόσκληση του Ιησού να γίνει ακόλουθός του (2:14-17)

Ο Ιησούς σχηματίζει μια ομάδα 12 αποστόλων για να κηρύττουν (3:13-19)

Χρησιμοποιεί πολλές παραβολές όταν διδάσκει για τη Βασιλεία του Θεού, ώστε μόνο οι άξιοι να μπορούν να συλλάβουν το πλήρες νόημα των όσων λέει (4:1-34)

Ο Ιησούς συναντάει απιστία όταν δίνει μαρτυρία στην ιδιαίτερη πατρίδα του (6:1-6)

Επιταχύνει το έργο κηρύγματος στέλνοντας τους αποστόλους του (6:7-13)

Η δράση του φτάνει μέχρι τη Φοινίκη και τη Δεκάπολη (7:24, 31)

Ο Ιησούς μεταμορφώνεται προσλαμβάνοντας τη δόξα της Βασιλείας (9:1-8)

Έξω από την Ιερουσαλήμ, προφητεύει για “τον ερχομό του Γιου του ανθρώπου με μεγάλη δύναμη και δόξα” (13:1-37)

Ο Γιος του Θεού ως εκτελεστής θαυμάτων

Στη συναγωγή της Καπερναούμ απελευθερώνει κάποιον από την εξουσία ενός δαίμονα· κατόπιν, γιατρεύει την πεθερά του Σίμωνα και θεραπεύει πολλούς άλλους που πάσχουν από διάφορες παθήσεις (1:23-34, 40-42)

Ο Ιησούς δείχνει τη δύναμη που έχει να συγχωρεί αμαρτίες θεραπεύοντας έναν παράλυτο (2:1-12)

Άνθρωποι που υποφέρουν συρρέουν από όλα τα μέρη ζητώντας να βρουν ανακούφιση (3:1-12)

Αφού καταλαγιάζει μια θύελλα στη Θάλασσα της Γαλιλαίας, εκβάλλει δαίμονες από κάποιον άνθρωπο και τους επιτρέπει να μπουν σε ένα κοπάδι γουρούνια (4:35–5:17)

Θεραπεύει μια γυναίκα που πάσχει από ροή αίματος και ανασταίνει την κόρη του Ιαείρου (5:21-43)

Ο Ιησούς τρέφει 5.000 με δύο ψάρια και πέντε ψωμιά και στη συνέχεια περπατάει πάνω στην ανεμόδαρτη Θάλασσα της Γαλιλαίας (6:35-52)

Εκβάλλει έναν δαίμονα από την κόρη μιας Συροφοίνισσας και θεραπεύει έναν κουφό με πρόβλημα στην ομιλία (7:24-37)

Τρέφει 4.000 με εφτά ψωμιά· στη Βηθσαϊδά αποκαθιστά την όραση ενός τυφλού (8:1-9, 22-26)

Από ένα κωφάλαλο αγόρι, ο Ιησούς εκβάλλει κάποιον δαίμονα ο οποίος είχε προβάλει αντίσταση στους μαθητές· αποκαθιστά την όραση ενός τυφλού ζητιάνου στην Ιεριχώ (9:14-29· 10:46-52)

Καταριέται μια συκιά η οποία στη συνέχεια ξεραίνεται (11:12-14, 20)

Οι εναντιούμενοι του Γιου του Θεού αποτυγχάνουν

Μετά τις προσπάθειες που έκανε ο Σατανάς για να βάλει σε πειρασμό τον Ιησού στην έρημο, άγγελοι διακονούν τον Ιησού (1:12, 13)

Όταν κάποιοι γραμματείς των Φαρισαίων τον κατακρίνουν επειδή τρώει με εισπράκτορες φόρων και αμαρτωλούς, ο Ιησούς αποκρούει τις κατηγορίες τους (2:15-17)

Αργότερα οι Φαρισαίοι εκφράζουν αντιρρήσεις για το ότι οι μαθητές του αποσπούσαν στάχυα το Σάββατο και για μια θεραπεία που έκανε ο Ιησούς το Σάββατο· συμπράττουν με τους Ηρωδιανούς για να τον θανατώσουν (2:23–3:6)

Ο Ιησούς αποκρούει με πειστικότητα την κατηγορία ότι εκβάλλει δαίμονες μέσω του Σατανά (3:20-30)

Ο πρόδρομος του Ιησού, ο Ιωάννης ο Βαφτιστής, αποκεφαλίζεται, αλλά ο Ιησούς συνεχίζει να διδάσκει (6:14-29, 34)

Οι Φαρισαίοι και οι γραμματείς διαμαρτύρονται για το ότι οι μαθητές του περιφρονούν την παράδοσή τους σχετικά με το πλύσιμο των χεριών· ο Ιησούς εκθέτει την υποκρισία τους και εξηγεί ποια είναι η πραγματική προέλευση της ακαθαρσίας (7:1-23)

Οι Φαρισαίοι ρωτούν τον Ιησού σχετικά με το διαζύγιο για να τον δοκιμάσουν, αλλά χωρίς επιτυχία (10:1-12)

Όταν ο Ιησούς καθαρίζει το ναό, πρωθιερείς, γραμματείς και πρεσβύτεροι αμφισβητούν την εξουσία του, αλλά αυτός τους αποστομώνει (11:15-18, 27-33)

Λέει την παραβολή του αμπελιού για να εκθέσει την εναντίωση των θρησκευτικών ηγετών στο θέλημα του Θεού και την πρόθεσή τους να τον σκοτώσουν· αυτοί ζητούν να τον πιάσουν αλλά φοβούνται το πλήθος (12:1-12)

Οι Φαρισαίοι και οι Ηρωδιανοί ρωτούν τον Ιησού αν είναι σωστό να πληρώνουν φόρους στον Καίσαρα· οι Σαδδουκαίοι θέτουν μια δύσκολη ερώτηση για την ανάσταση. Όλοι τους αποτυγχάνουν να παγιδέψουν τον Ιησού (12:13-27)

Ο Ιούδας προδίδει τον Ιησού· οι μαθητές σκανδαλίζονται· ο Ιησούς συλλαμβάνεται και το Σάνχεδριν τον κρίνει άξιο θανάτου· εκείνος όμως προλέγει ότι “θα κάθεται στα δεξιά της δύναμης και ότι θα έρθει με τα σύννεφα του ουρανού” (14:1, 2, 10, 11, 17-21, 27-65)

Ο Πιλάτος πιέζεται να καταδικάσει τον Ιησού σε θάνατο· ο Ιησούς πεθαίνει πάνω στο ξύλο και θάβεται (15:1-47)

Άγγελοι ανακοινώνουν την ανάσταση του Ιησού (16:1-8)

ΜΑΡΜΑΡΟ

Κρυσταλλικός ασβεστόλιθος (ανθρακικό ασβέστιο) με πυκνούς κόκκους ο οποίος ποικίλλει ως προς το χρώμα, την υφή και την κρυσταλλική δομή και επιδέχεται μεγάλη στίλβωση. Το χρώμα του μπορεί να είναι χιονόλευκο ή να έχει πολλές αποχρώσεις του γκρίζου, του καφέ, του κίτρινου, του κόκκινου, του πράσινου και του μαύρου. Τα νερά, ή οι φλέβες, του μαρμάρου οφείλονται σε προσμείξεις οξειδίων διαφόρων μετάλλων και ανθρακούχας ύλης.

Όπως φαίνεται, στην Παλαιστίνη δεν υπήρχε μάρμαρο. Ο Λίβανος παρήγε ποικιλία μαρμάρων, αλλά τα εκλεκτότερα μάρμαρα υπήρχαν στην Πάρο και στην Αραβία. Η Σουλαμίτισσα κόρη, περιγράφοντας στις κυρίες των τιμών της αυλής του Βασιλιά Σολομώντα το βοσκό που ήταν ο αγαπημένος σύντροφός της, είπε: «Τα πόδια του στύλοι μαρμάρινοι στηριγμένοι σε πέλματα από καθαρό χρυσάφι». (Ασμ 5:15) Το περσικό ανάκτορο στα Σούσα, στις ημέρες της Βασίλισσας Εσθήρ, είχε μαρμάρινους στύλους, ενώ το δάπεδό του ήταν στρωμένο εν μέρει με μαύρο μάρμαρο. (Εσθ 1:6) Το μάρμαρο συγκαταλέγεται επίσης στα πολύτιμα εμπορεύματα “των περιοδευόντων εμπόρων της γης” που κλαίνε για την καταστροφή της Βαβυλώνας της Μεγάλης.—Απ 18:11, 12.

Είναι αβέβαιο αν ο Σολομών χρησιμοποίησε μάρμαρο στο οικοδομικό του πρόγραμμα. Ο Ιώσηπος λέει ότι χρησιμοποιήθηκε “λευκός λίθος”, φράση που μπορεί να εννοεί το μάρμαρο, αλλά η εβραϊκή λέξη που μεταφράζεται συνήθως «μάρμαρο» στο εδάφιο 1 Χρονικών 29:2 σημαίνει πιθανότατα «αλάβαστρο», και έτσι αποδίδεται σε ορισμένες μεταφράσεις. (JB, ΜΝΚ· Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Η΄, 64 [iii, 2]) Αυτή η απόδοση συμφωνεί με το Εβραϊκό και Αγγλικό Λεξικό της Παλαιάς Διαθήκης ([A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament] των Μπράουν, Ντράιβερ και Μπριγκς, 1980, σ. 1010), καθώς επίσης με το Λεξικό των Βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης ([Lexicon in Veteris Testamenti Libros] των Κέλερ και Μπαουμγκάρτνερ, Λέιντεν, 1958, σ. 966).

ΜΑΡΟΔΟΧΑΙΟΣ

(Μαροδοχαίος).

1. Κάποιος ο οποίος επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ και στον Ιούδα το 537 Π.Κ.Χ. μετά τα 70 χρόνια εξορίας στη Βαβυλώνα. (Εσδ 2:1, 2) Ο Μαροδοχαίος ήταν ένας εξέχων Ισραηλίτης και ηγέτης που βοήθησε τον Ζοροβάβελ και για τον οποίο γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην αρχική γενεαλογική καταγραφή της ανασυγκροτημένης κοινότητας στον Ιούδα.—Νε 7:5-7.

2. «Γιος του Ιαείρ, γιου του Σιμεΐ, γιου του Κεις του Βενιαμινίτη» (Εσθ 2:5), μεγαλύτερος εξάδελφος και κηδεμόνας της Εσθήρ. (Εσθ 2:7) Ο Μαροδοχαίος παρουσιάζεται αποκλειστικά στο βιβλίο της Εσθήρ. Το βιβλίο εξιστορεί τον πρωταγωνιστικό ρόλο που έπαιξε αυτός στα ζητήματα της Περσικής Αυτοκρατορίας κατά τις αρχές του πέμπτου αιώνα Π.Κ.Χ. Τα στοιχεία μαρτυρούν ότι ήταν ο συγγραφέας του βιβλίου της Εσθήρ.

Ορισμένοι αμφισβητούν την αυθεντικότητα του βιβλίου ή το ότι ο Μαροδοχαίος ήταν αληθινό πρόσωπο. Η αντίρρησή τους, δηλαδή ότι ο Μαροδοχαίος θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον 120 χρονών και να έχει μια όμορφη εξαδέλφη 100 χρόνια νεότερή του, βασίζεται στην εσφαλμένη υπόθεση ότι τα εδάφια Εσθήρ 2:5, 6 υποδηλώνουν πως ο Μαροδοχαίος οδηγήθηκε στη βαβυλωνιακή εξορία μαζί με τον Βασιλιά Ιεχονία. Ωστόσο, σκοπός της Αγίας Γραφής σε αυτή την περικοπή δεν είναι να εξιστορήσει το παρελθόν του Μαροδοχαίου, αλλά να δηλώσει τη γενεαλογική του γραμμή. Ο Κεις μπορεί να ήταν προπάππος του Μαροδοχαίου ή ακόμη και κάποιος πιο μακρινός πρόγονος ο οποίος «οδηγήθηκε σε εξορία». Μια άλλη άποψη, η οποία εναρμονίζεται με το Βιβλικό τρόπο έκφρασης, είναι ότι ο Μαροδοχαίος, μολονότι γεννήθηκε στην εξορία, θεωρούνταν ότι οδηγήθηκε σε εξορία το 617 Π.Κ.Χ. εφόσον βρισκόταν, αγέννητος ακόμη, στην οσφύ των προγόνων του.—Παράβαλε Εβρ 7:9, 10.

Όσιος Υπηρέτης του Βασιλιά. Στην αφήγηση, ο Μαροδοχαίος, αν και Ιουδαίος εξόριστος, εμφανίζεται να είναι υπηρέτης του βασιλιά. Αυτός άκουσε ότι ο Βασιλιάς Ασσουήρης της Περσίας είχε αποπέμψει τη Βασίλισσα Αστίν και ότι συγκεντρώνονταν όλες οι όμορφες νεαρές παρθένες της αυτοκρατορίας με σκοπό να βρεθεί ανάμεσά τους αντικαταστάτρια για το αξίωμα της βασίλισσας. Η Εσθήρ, η εξαδέλφη του Μαροδοχαίου, μια κοπέλα με «όμορφη διάπλαση και ωραία εμφάνιση», έγινε και αυτή υποψήφια για τη θέση της βασίλισσας, αλλά η Ιουδαϊκή καταγωγή της δεν φανερώθηκε. (Εσθ 2:7, 8) Αυτή ήταν που εκλέχθηκε βασίλισσα. Ενώ ο Μαροδοχαίος συνέχισε να εκτελεί τα καθήκοντά του—«καθόταν στη βασιλική πύλη»—του έγινε γνωστό ότι δύο αυλικοί, ο Βιγθάν και ο Θερές, συνωμοτούσαν για να απλώσουν χέρι πάνω στον Βασιλιά Ασσουήρη. Εκείνος προειδοποίησε το βασιλιά μέσω της Εσθήρ, και αυτή η πράξη οσιότητας καταγράφηκε «στο βιβλίο των υποθέσεων των ημερών».—Εσθ 2:21-23.

Αρνείται να Προσκυνήσει τον Αμάν. Έπειτα από αυτά, ο Ασσουήρης έκανε πρωθυπουργό τον Αμάν τον Αγαγίτη και διέταξε όλους όσους βρίσκονταν στη βασιλική πύλη να προσπέφτουν ενώπιον του Αμάν, ο οποίος κατείχε αυτή την καινούρια εξυψωμένη θέση. Ο Μαροδοχαίος αρνήθηκε κατηγορηματικά να κάνει κάτι τέτοιο προβάλλοντας ως λόγο το ότι ήταν Ιουδαίος. (Εσθ 3:1-4) Το γεγονός ότι δικαιολόγησε με αυτόν τον τρόπο την ενέργειά του αποδεικνύει ότι αυτή ήταν συνυφασμένη με τη σχέση που είχε, ως αφιερωμένος Ιουδαίος, με τον Θεό του τον Ιεχωβά. Ο Μαροδοχαίος αντιλαμβανόταν ότι το να προσπέσει ενώπιον του Αμάν θα σήμαινε περισσότερα πράγματα από το να πέσει καταγής τιμώντας ένα υψηλά ιστάμενο πρόσωπο, όπως είχαν κάνει οι Ισραηλίτες στο παρελθόν αναγνωρίζοντας απλώς την ανώτερη θέση ενός τέτοιου προσώπου ως άρχοντα. (2Σα 14:4· 18:28· 1Βα 1:16) Στην περίπτωση του Αμάν, ο Μαροδοχαίος είχε βάσιμο λόγο να μην τον προσκυνάει. Κατά πάσα πιθανότητα, ο Αμάν ήταν Αμαληκίτης, και ο Ιεχωβά είχε δηλώσει ότι βρισκόταν σε πόλεμο με τον Αμαλήκ «από γενιά σε γενιά». (Εξ 17:16· βλέπε ΑΜΑΝ.) Από την πλευρά του Μαροδοχαίου, αυτό ήταν θέμα ακεραιότητας στον Θεό και όχι πολιτικό ζήτημα.

Ο Αμάν εξοργίστηκε, ιδιαίτερα όταν κατάλαβε ότι ο Μαροδοχαίος ήταν Ιουδαίος. Τόσο μεγάλο ήταν το μίσος του, ώστε δεν μπορούσε να απολαύσει όλη την ισχύ και τα προνόμιά του όσο ο Μαροδοχαίος καθόταν στην πύλη και αρνούνταν να τον προσκυνήσει. Η εκδικητικότητα του Αμάν δεν περιορίστηκε μόνο στον Μαροδοχαίο, αλλά αυτός εξασφάλισε από το βασιλιά ένα διάταγμα για την εξολόθρευση όλου του λαού του Μαροδοχαίου στην επικράτεια της Περσίας.—Εσθ 3:5-12.

Χρησιμοποιείται για την Απελευθέρωση του Ισραήλ. Ενόψει του διατάγματος που προέβλεπε την εξολόθρευση όλων των Ιουδαίων της αυτοκρατορίας, ο Μαροδοχαίος εξέφρασε την πεποίθηση ότι η Εσθήρ είχε ανέλθει στο βασιλικό αξίωμα αυτήν ακριβώς την ώρα για να απελευθερωθούν οι Ιουδαίοι. Τόνισε στην Εσθήρ τη βαριά της ευθύνη και της υπέδειξε να ικετεύσει το βασιλιά για εύνοια και βοήθεια. Μολονότι αυτό έθετε σε κίνδυνο την ίδια της τη ζωή, η Εσθήρ συμφώνησε να πράξει ανάλογα.—Εσθ 4:7–5:2.

Στην πιο κατάλληλη στιγμή για τον Μαροδοχαίο και τους Ιουδαίους (εφόσον το ζήτημα αφορούσε την οσιότητα του Μαροδοχαίου προς το βασιλιά), μια νύχτα που ο Βασιλιάς Ασσουήρης δεν μπορούσε να κοιμηθεί, η προσοχή του στράφηκε με θεϊκή πρόνοια στο επίσημο βιβλίο των υπομνημάτων του κράτους. Αυτό υπενθύμισε στο βασιλιά ότι ο Μαροδοχαίος δεν είχε ανταμειφθεί για την υπηρεσία που είχε προσφέρει στο παρελθόν, όταν είχε ξεσκεπάσει την ανατρεπτική πλεκτάνη του Βιγθάν και του Θερές. Τότε ο βασιλιάς θέλησε να τιμήσει τον Μαροδοχαίο με μεγαλειώδη τρόπο—προς καταισχύνη του Αμάν, ο οποίος διατάχθηκε να οργανώσει αυτή την απόδοση τιμής και να την αναγγείλει δημόσια.—Εσθ 6:1-12.

Η Εσθήρ κατόρθωσε να καταγγείλει τον Αμάν ως τον υπεύθυνο για τη χονδροειδή κακοπαράσταση και τη συκοφάντηση των Ιουδαίων, καθώς και για προδοτική δολοπλοκία που απειλούσε τα ίδια τα συμφέροντα του βασιλιά. Ο εξοργισμένος Ασσουήρης διέταξε τη θανατική καταδίκη του Αμάν, και το ύψους 22 μ. ξύλο που είχε στήσει ο Αμάν για τον Μαροδοχαίο χρησιμοποιήθηκε για να κρεμάσουν το σώμα του ίδιου του Αμάν.—Εσθ 7:1-10.

Στη συνέχεια, ο Μαροδοχαίος έγινε πρωθυπουργός στη θέση του Αμάν και έλαβε το σφραγιδοφόρο δαχτυλίδι του βασιλιά για να σφραγίζει κρατικά έγγραφα. Η Εσθήρ όρισε τον Μαροδοχαίο υπεύθυνο για το σπίτι του Αμάν, το οποίο είχε παραδώσει σε αυτήν ο βασιλιάς. Κατόπιν ο Μαροδοχαίος έκανε χρήση της εξουσιοδότησης του βασιλιά για να εκδώσει ένα αντιδιάταγμα που έδινε στους Ιουδαίους το νόμιμο δικαίωμα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Για εκείνους, αυτό ήταν φως απελευθέρωσης και χαράς. Πολλοί στην Περσική Αυτοκρατορία συντάχθηκαν μαζί τους, και όταν έφτασε η 13η Αδάρ, η ημέρα κατά την οποία τέθηκαν σε ισχύ οι νόμοι, οι Ιουδαίοι ήταν έτοιμοι. Οι αξιωματούχοι τούς υποστήριξαν λόγω της υψηλής θέσης που κατείχε ο Μαροδοχαίος. Στα Σούσα η μάχη παρατάθηκε για άλλη μία ημέρα. Περισσότεροι από 75.000 εχθροί των Ιουδαίων στην Περσική Αυτοκρατορία εξολοθρεύτηκαν, ανάμεσα στους οποίους ήταν και οι δέκα γιοι του Αμάν. (Εσθ 8:1–9:18) Ο Μαροδοχαίος έδωσε εντολή, την οποία επικύρωσε και η Εσθήρ, να γιορτάζεται κάθε χρόνο η 14η και η 15η ημέρα του Αδάρ, οι «ημέρες των Πουρίμ», για χαρά και συμπόσιο και για να δίνουν δώρα ο ένας στον άλλον και στους φτωχούς. Οι Ιουδαίοι δέχτηκαν τη γιορτή και την επέβαλαν στους απογόνους τους και σε όλους όσους ενώνονταν μαζί τους. Ως ο δεύτερος ισχυρός άντρας της αυτοκρατορίας, ο Μαροδοχαίος έχαιρε του σεβασμού των Ιουδαίων, του αφιερωμένου λαού του Θεού, και εργαζόταν για την ευημερία τους.—Εσθ 9:19-22, 27-32· 10:2, 3.

Άνθρωπος Πίστης. Ο Μαροδοχαίος ήταν άνθρωπος πίστης, όπως αυτοί για τους οποίους μιλάει ο απόστολος Παύλος στο 11ο κεφάλαιο της προς Εβραίους επιστολής, μολονότι δεν αναφέρεται εκεί ονομαστικά. Εκδήλωσε θάρρος, αποφασιστικότητα, ακεραιότητα και οσιότητα στον Θεό και στο λαό του, και ακολούθησε την αρχή που διατύπωσε μετέπειτα ο Ιησούς: «Αποδώστε, λοιπόν, αυτά που είναι του Καίσαρα στον Καίσαρα, αλλά αυτά που είναι του Θεού στον Θεό». (Ματ 22:21) Αυτός και η Εσθήρ ήταν από τη φυλή του Βενιαμίν, σχετικά με τον οποίο ο πατριάρχης Ιακώβ είχε προφητεύσει: «Ο Βενιαμίν θα κατασπαράζει σαν λύκος. Το πρωί θα τρώει το ζώο που έχει πιάσει και το βράδυ θα μοιράζει λάφυρα». (Γε 49:27) Η δράση των συγκεκριμένων Βενιαμιτών έλαβε χώρα το «βράδυ» του έθνους του Ισραήλ, τότε που οι βασιλιάδες του είχαν χάσει πια το θρόνο τους και ο Ισραήλ είχε περιέλθει υπό την κυριαρχία Εθνικών. Ο Μαροδοχαίος και η Εσθήρ είχαν ενδεχομένως το προνόμιο να εξολοθρεύσουν τους τελευταίους από τους μισητούς Αμαληκίτες. Το ενδιαφέρον που έδειξε ο Μαροδοχαίος για την ευημερία των συμπατριωτών του υποδηλώνει ότι πίστευε πράγματι πως από τα παιδιά του Ισραήλ θα ερχόταν το Σπέρμα του Αβραάμ που θα ευλογούσε όλες τις οικογένειες της γης.—Γε 12:2· 22:18.

ΜΑΡΣΕΝΑ

(Μαρσενά).

Ένας από τους εφτά άρχοντες που συμβουλεύτηκε ο Ασσουήρης όταν η Αστίν αρνήθηκε να υπακούσει.—Εσθ 1:14.

ΜΑΡΤΥΡΑΣ

Βλέπε ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ.

ΜΑΡΩΘ

(Μαρώθ) [από μια ρίζα που σημαίνει «είμαι πικρός»].

Κωμόπολη που μνημονεύεται από τον προφήτη Μιχαία στην προφητεία του σχετικά με την τιμωρία που επιφύλασσε ο Ιεχωβά στην Ιερουσαλήμ και στον Ιούδα. (Μιχ 1:12) Η τοποθεσία της δεν έχει εντοπιστεί. Μερικοί την ταυτίζουν με τη Μααράθ του εδαφίου Ιησούς του Ναυή 15:59.

ΜΑΣ

Απόγονος του Σημ μέσω του Αράμ. (Γε 10:22, 23· 1Χρ 1:17, Sy και έξι εβρ. χειρόγραφα) Στο εδάφιο 1 Χρονικών 1:17 το Μασοριτικό κείμενο λέει «Μεσέχ» αντί για «Μας», αλλά πρόκειται μάλλον για λανθασμένη αντιγραφή, εφόσον ο Μεσέχ καταγράφεται ως “γιος” του Ιάφεθ.—Γε 10:2· 1Χρ 1:5.

Ορισμένοι συνδέουν τον Μας και τους απογόνους του με το Μάσιον Όρος στη βόρεια Μεσοποταμία το οποίο μνημονεύει ο γεωγράφος Στράβων. (Γεωγραφικά, ΙΣΤ΄, I, 23) Άλλοι συσχετίζουν τον Μας με ένα τμήμα της Συροαραβικής Ερήμου που ονομάζεται «(χώρα του) Μας» σε ασσυριακά χρονικά και περιγράφεται ως «η έρημος όπου κυριαρχεί εξουθενωτική δίψα, όπου δεν υπάρχουν ούτε καν πουλιά στον ουρανό και όπου δεν βόσκουν ούτε άγριοι γάιδαροι (ούτε) γαζέλες».—Η Αρχαιολογία και η Παλαιά Διαθήκη (Archaeology and the Old Testament), του Μ. Φ. Άνγκερ, 1964, σ. 98· Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή (Ancient Near Eastern Texts), επιμέλεια Τζ. Μπ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 299.

ΜΑΣΑΛ

(Μασάλ).

Πόλη του Ασήρ η οποία παραχωρήθηκε στους Γηρσωνίτες. Προφανώς πρόκειται για εναλλακτική ονομασία της πόλης Μισάλ. (Ιη 21:27, 30· 1Χρ 6:71, 74) Η ακριβής θέση της δεν είναι γνωστή.

ΜΑΣΚΙΛ

(Μασκίλ).

Αυτή η λέξη εμφανίζεται στις επιγραφές 13 ψαλμών (32, 42, 44, 45, 52, 53, 54, 55, 74, 78, 88, 89, 142) και πιθανότατα σημαίνει «ποίημα περισυλλογής». Ωστόσο, επειδή η έννοια της εβραϊκής λέξης δεν είναι εξακριβωμένη, πολλές μεταφράσεις την αφήνουν αμετάφραστη. Μια ένδειξη για το τι μπορεί να σημαίνει ίσως μας δίνει το γεγονός ότι κάποια παρεμφερής λέξη μεταφράζεται σε άλλα σημεία “ενεργώ συνετά”, “ενεργώ με φρόνηση”, “φέρομαι με στοχαστικό ενδιαφέρον”, “έχω ενόραση” και ούτω καθεξής.—1Σα 18:14, 15· 2Χρ 30:22· Ψλ 41:1· 53:2.

ΜΑΣΡΕΚΑ

(Μασρεκά).

Προφανώς η πατρίδα του Σαμλά, ενός Εδωμίτη βασιλιά. (Γε 36:31, 36· 1Χρ 1:43, 47) Το όνομα Μασρεκά ίσως έχει διασωθεί στην ονομασία του βουνού Τζέμπελ ελ-Μούσρακ, όπως το αποκαλούν οι Άραβες, το οποίο βρίσκεται περίπου 50 χλμ. ΝΔ της Μαάν. Ο Ευσέβιος τοποθετεί τη Μασρεκά βορειότερα, πιο κοντά στη Νεκρά Θάλασσα.

ΜΑΣΣΑ

(Μασσά).

Απόγονος του Αβραάμ μέσω του Ισμαήλ. (Γε 25:12-14· 1Χρ 1:29, 30) Οι απόγονοι του Μασσά εγκαταστάθηκαν κατά πάσα πιθανότητα κάπου στη βόρεια Αραβία. Στα χρονικά του Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄, η Μασά (τοπωνύμιο σχετικό με το Βιβλικό χαρακτήρα Μασσά;) αναφέρεται μαζί με τη Θεμά και άλλες τοποθεσίες της βόρειας Αραβίας. (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή [Ancient Near Eastern Texts], επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 283) Με τον Μασσά έχουν συσχετιστεί οι Μασανοί τους οποίους ο γεωγράφος Πτολεμαίος (δεύτερος αιώνας Κ.Χ.) τοποθετεί ΒΑ της Δουμά (της περιοχής Ντούματ αλ-Γάνδαλ στη βόρεια Αραβία;).

Η εβραϊκή λέξη μασσά’ εμφανίζεται επίσης στο εδάφιο Παροιμίες 30:1 (με το οριστικό άρθρο χα) και στο εδάφιο Παροιμίες 31:1 (χωρίς άρθρο). Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει στις αποδόσεις “Αγούρ γιου του Ιακέ, από τη Μασσά” και “Λεμουήλ βασιλιά της Μασσά”. (Παράβαλε AT, JB, Ro, RS ή τις εναλλακτικές αποδόσεις τους· επίσης ΛΧ.) Ωστόσο, ο Αγούρ και ο Λεμουήλ ήταν προφανώς Ισραηλίτες και, ως εκ τούτου, η λέξη μασσά’ μεταφράζεται κατάλληλα «χρησμός» (AS, ΒΑΜ), «διακήρυξη» (Yg) και «βαρυσήμαντο άγγελμα» (ΜΝΚ· παράβαλε Παρ 30:5, 9· 31:30 με Ψλ 12:6· Ρω 3:1, 2).

ΜΑΣΣΑΧ

(Μασσάχ) [Δοκιμή· Δοκιμασία].

Μια από τις ονομασίες της τοποθεσίας κοντά στη Ρεφιδίμ, όπου οι Ισραηλίτες έλαβαν θαυματουργικά νερό. Σύμφωνα με τις οδηγίες του Ιεχωβά, ο Μωυσής και μερικοί από τους πρεσβυτέρους του Ισραήλ πήγαν στο βράχο, στο Χωρήβ. Εκεί ο Μωυσής χτύπησε το βράχο. Το νερό που άρχισε να βγαίνει τότε κύλησε εκεί σαν ποταμός μέσα στην έρημο. Έπειτα ο Μωυσής ονόμασε τον τόπο Μασσάχ (που σημαίνει «Δοκιμή· Δοκιμασία»), επειδή οι Ισραηλίτες είχαν υποβάλει τον Ιεχωβά σε δοκιμή με γογγυσμούς απιστίας, και επίσης Μεριβά (που σημαίνει «Φιλονικία»), λόγω των φιλονικιών τους.—Εξ 17:1-7· Ψλ 105:41.

Λίγο πριν από το θάνατό του, ο Μωυσής προειδοποίησε τον Ισραήλ να μην υποβάλλει τον Ιεχωβά σε δοκιμή, όπως είχε κάνει στη Μασσάχ. (Δευ 6:16· βλέπε επίσης Δευ 9:22.) Έπειτα, όταν ευλογούσε τον Ισραήλ, αναφέρθηκε και πάλι στο συγκεκριμένο γεγονός, δείχνοντας ότι αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δοκιμαστεί ο Λευί. (Δευ 33:8) Σε αυτή την περίπτωση, με το όνομα Λευί μπορεί να εννοούνται οι κεφαλές της φυλής, δηλαδή ο Μωυσής και ο Ααρών.

Μεταγενέστερα, ο ψαλμωδός νουθέτησε τους Ισραηλίτες να μη σκληρύνουν τις καρδιές τους, όπως η γενιά που περιπλανιόταν στην έρημο. Η μνεία που κάνει στη Μεριβά και στη Μασσάχ προφανώς παραπέμπει στους γογγυσμούς του Ισραήλ για νερό στη Ρεφιδίμ—χαρακτηριστικό περιστατικό της άπιστης πορείας που ακολούθησαν στη διάρκεια όλης αυτής της 40χρονης περιόδου. (Ψλ 95:8-11) Αυτή φαίνεται να είναι η σκέψη που μεταδίδεται από την παράθεση των λόγων του ψαλμωδού (από τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα) στο 3ο κεφάλαιο της προς Εβραίους επιστολής: «Μη σκληρύνετε τις καρδιές σας όπως στην περίπτωση που προξενήθηκε πικρός θυμός [Μεριβά], όπως την ημέρα που έγινε η δοκιμή [Μασσάχ] στην έρημο, στην οποία οι προπάτορές σας με υπέβαλαν σε δοκιμή με δοκιμασία, και ωστόσο είχαν δει τα έργα μου επί σαράντα χρόνια [καὶ εἶδον τὰ ἔργα μου τεσσεράκοντα ἔτη, Κείμενο]». (Εβρ 3:8, 9) Τόσο το εδάφιο Ψαλμός 95:8 όσο και το εδάφιο Εβραίους 3:8 ίσως αναφέρονται και στο μεταγενέστερο γογγυσμό του Ισραήλ για νερό στη Μεριβά, στην περιοχή της Κάδης.—Αρ 20:1-13.

ΜΑΣΤΙΓΑ

Βλέπε ΠΛΗΓΗ, ΠΛΗΓΜΑ.

ΜΑΣΤΙΓΙΟ

Συνήθως επρόκειτο για ευλύγιστο σχοινί ή δερμάτινο λουρί με λαβή. Αυτό το όργανο χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα για το δαρμό ανθρώπων (2Χρ 10:11, 14), καθώς και για την καθοδήγηση και την κατεύθυνση ζώων.—Παρ 26:3· Να 3:2.

Ο Βασιλιάς Ροβοάμ καυχήθηκε ότι, ενώ ο πατέρας του ο Σολομών τιμωρούσε τους Ισραηλίτες με «μαστίγια», εκείνος θα τους τιμωρούσε με «βούρδουλες βασανισμού». Η έκφραση που χρησιμοποίησε ο Ροβοάμ ήταν μεταφορική, αλλά οι βούρδουλες βασανισμού στους οποίους παραπέμπουν αυτά τα εδάφια ίσως ήταν λουριά εφοδιασμένα με ακίδες, εφόσον ο εβραϊκός όρος (‛ακραμπίμ) που αποδίδεται «βούρδουλες βασανισμού» σημαίνει κατά κυριολεξία «σκορπιοί».—1Βα 12:11, 14, υποσ.· 2Χρ 10:11, 14.

Ο Ελιφάς ο Θεμανίτης μίλησε για «το μαστίγιο της γλώσσας». (Ιωβ 4:1· 5:21) Προφανώς η έκφραση αυτή παρέπεμπε στη χρήση της γλώσσας προς βλάβη κάποιου, όπως συμβαίνει με τη συκοφαντία και την υβριστική ομιλία.—Παράβαλε Παρ 12:18· Ιακ 3:5-10.

Το Πάσχα του 30 Κ.Χ., «αφού [ο Ιησούς] έφτιαξε ένα μαστίγιο από σχοινιά, έδιωξε από το ναό όλους εκείνους με τα πρόβατα και τα βόδια». Το γεγονός ότι χρησιμοποίησε το μαστίγιο μόνο στα ζώα, όχι στους ανθρώπους που είχαν τα πρόβατα και τα βόδια, υποδηλώνεται από το ότι έδιωξε αυτούς που πουλούσαν περιστέρια με τα λόγια, όχι με το μαστίγιο. Ακόμη, διώχνοντας τα βόδια με το μαστίγιο, διέκοψε τις συναλλαγές εκείνων που τα εμπορεύονταν οι οποίοι, όπως ήταν επόμενο, θα έπρεπε να τα κυνηγήσουν για να τα συγκεντρώσουν ξανά.—Ιωα 2:13-17.

ΜΑΣΤΙΓΩΜΑ

Βλέπε ΞΥΛΟΔΑΡΜΟΣ.

ΜΑΣΤΟΣ

Βλέπε ΣΤΗΘΟΣ, ΜΑΣΤΟΣ.

ΜΑΤΘΑΙΟΣ

(Ματθαίος) [πιθανότατα συντετμημένη μορφή του εβρ. Ματτιθγιάχ («Ματτιθίας»), που σημαίνει «Δώρο του Ιεχωβά»].

Ιουδαίος, γνωστός επίσης ως Λευί, ο οποίος έγινε απόστολος του Ιησού Χριστού και συγγραφέας του ομώνυμου Ευαγγελίου. Γιος κάποιου Αλφαίου, ήταν εισπράκτορας φόρων προτού γίνει μαθητής του Ιησού. (Ματ 10:3· Μαρ 2:14· βλέπε ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ ΦΟΡΩΝ.) Οι Γραφές δεν αποκαλύπτουν αν ο Λευί είχε το όνομα Ματθαίος και προτού γίνει μαθητής του Ιησού, αν το έλαβε τότε ή αν του το έδωσε ο Ιησούς όταν τον διόρισε απόστολο.

Φαίνεται ότι στην αρχή της διακονίας του στη Γαλιλαία (30 ή αρχές του 31 Κ.Χ.) ο Ιησούς Χριστός κάλεσε τον Ματθαίο από το γραφείο του όπου εισέπραττε τους φόρους, μέσα ή κοντά στην Καπερναούμ. (Ματ 9:1, 9· Μαρ 2:1, 13, 14) “Αφήνοντας πίσω τα πάντα, ο Ματθαίος σηκώθηκε και άρχισε να ακολουθεί τον Ιησού”. (Λου 5:27, 28) Θέλοντας ίσως να γιορτάσει την πρόσκληση που του απηύθυνε ο Χριστός να γίνει ακόλουθός του, ο Ματθαίος «παρέθεσε ένα μεγάλο συμπόσιο» στο οποίο παρευρέθηκαν ο Ιησούς και οι μαθητές του, καθώς και πολλοί εισπράκτορες φόρων και αμαρτωλοί. Αυτό ενόχλησε τους Φαρισαίους και τους γραμματείς, κάνοντάς τους να γογγύσουν για το ότι ο Χριστός έτρωγε και έπινε με εισπράκτορες φόρων και αμαρτωλούς.—Λου 5:29, 30· Ματ 9:10, 11· Μαρ 2:15, 16.

Αργότερα, μετά το Πάσχα του 31 Κ.Χ., ο Ιησούς διάλεξε τους 12 αποστόλους, και ο Ματθαίος ήταν ένας από αυτούς. (Μαρ 3:13-19· Λου 6:12-16) Αν και η Αγία Γραφή αναφέρεται ορισμένες φορές στους αποστόλους ως ομάδα, δεν αναφέρει ξανά τον Ματθαίο ονομαστικά παρά μόνο μετά την ανάληψη του Χριστού στον ουρανό. Ο Ματθαίος είδε τον αναστημένο Ιησού Χριστό (1Κο 15:3-6), έλαβε τις τελευταίες οδηγίες από αυτόν και τον είδε να αναλαμβάνεται στον ουρανό. Έπειτα, αυτός και οι υπόλοιποι απόστολοι επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ. Οι απόστολοι έμεναν σε ένα ανώγειο εκεί, και αναφέρεται συγκεκριμένα ότι ο Ματθαίος βρισκόταν ανάμεσά τους, οπότε θα πρέπει να ήταν ένας από τους περίπου 120 μαθητές που έλαβαν το άγιο πνεύμα την ημέρα της Πεντηκοστής του 33 Κ.Χ.—Πρ 1:4-15· 2:1-4.

ΜΑΤΘΑΙΟΣ (ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ)

Η θεόπνευστη αφήγηση της ζωής του Ιησού Χριστού, η οποία χωρίς αμφιβολία γράφτηκε στην Παλαιστίνη από τον πρώην εισπράκτορα φόρων Ματθαίο, ή αλλιώς Λευί. Είναι το πρώτο βιβλίο στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές και από την αρχαιότητα θεωρούνταν το πρώτο Ευαγγέλιο που γράφτηκε. Η αφήγηση του Ματθαίου αρχίζει με τη γραμμή των ανθρώπινων προγόνων του Ιησού, συνεχίζει με τη γέννησή του και ολοκληρώνεται με το διορισμό που έδωσε ο Χριστός στους ακολούθους του, μετά την ανάστασή του, να πάνε και να “κάνουν μαθητές από όλα τα έθνη”. (Ματ 28:19, 20) Επομένως, καλύπτει χρονικά την περίοδο από τη γέννηση του Ιησού το 2 Π.Κ.Χ. μέχρι τη συνάντησή του με τους μαθητές του λίγο πριν από την ανάληψή του το 33 Κ.Χ.

Χρόνος Συγγραφής. Σημειώσεις στο τέλος του Ευαγγελίου του Ματθαίου, οι οποίες εμφανίζονται σε πολυάριθμα χειρόγραφα (όλα μεταγενέστερα του δέκατου αιώνα Κ.Χ.), αναφέρουν ότι η αφήγηση γράφτηκε περίπου οχτώ χρόνια μετά την ανάληψη του Χριστού (περ. 41 Κ.Χ.). Αυτό δεν αντιβαίνει στις εσωτερικές αποδείξεις. Το γεγονός ότι δεν γίνεται αναφορά στην εκπλήρωση της προφητείας του Ιησού σχετικά με την καταστροφή της Ιερουσαλήμ υποδεικνύει ότι το βιβλίο γράφτηκε πριν από το 70 Κ.Χ. (Ματ 5:35· 24:16) Επίσης, η έκφραση «μέχρι και σήμερα» (27:8· 28:15) δείχνει ότι είχε μεσολαβήσει κάποιος χρόνος από τα γεγονότα που αναφέρονται μέχρι τον καιρό της συγγραφής του βιβλίου.

Αρχικά Γράφτηκε στην Εβραϊκή. Εξωτερικές μαρτυρίες που πιστοποιούν ότι ο Ματθαίος έγραψε αρχικά το εν λόγω Ευαγγέλιο στην εβραϊκή υπάρχουν ακόμη και από την εποχή του Παπία της Ιεράπολης, ο οποίος έζησε το δεύτερο αιώνα Κ.Χ. Ο Ευσέβιος, παραθέτοντας από τον Παπία, έγραψε: «Ο Ματθαίος συνέταξε τα λόγια στην εβραϊκή γλώσσα». (Η Εκκλησιαστική Ιστορία, 3, 39, 16) Στις αρχές του τρίτου αιώνα, ο Ωριγένης αναφέρθηκε στην αφήγηση του Ματθαίου και, πραγματευόμενος τα τέσσερα Ευαγγέλια, είπε, σύμφωνα με τον Ευσέβιο, ότι το «πρώτο γράφτηκε . . . κατά τον Ματθαίο, που κάποτε ήταν εισπράκτορας φόρων αλλά αργότερα έγινε απόστολος του Ιησού Χριστού, . . . στην εβραϊκή γλώσσα». (Η Εκκλησιαστική Ιστορία, 6, 25, 3-6) Ο λόγιος Ιερώνυμος (που έζησε μεταξύ του τέταρτου και του πέμπτου αιώνα Κ.Χ.) έγραψε στο έργο του Περί των επιφανών ανδρών (De viris inlustribus), 3ο κεφάλαιο, ότι ο Ματθαίος «συνέγραψε στην Ιουδαία ένα Ευαγγέλιο του Χριστού στην εβραϊκή γλώσσα και με εβραϊκούς χαρακτήρες, προς όφελος εκείνων των περιτμημένων που είχαν πιστέψει. . . . Επιπλέον, το ίδιο το εβραϊκό κείμενο διατηρείται μέχρι την εποχή μας στη βιβλιοθήκη της Καισάρειας, τα βιβλία της οποίας συγκέντρωσε με τόση επιμέλεια ο μάρτυρας Πάμφιλος».—Μετάφραση από το λατινικό κείμενο, το οποίο επιμελήθηκε ο Έ. Κ. Ρίτσαρντσον και δημοσιεύτηκε στη σειρά «Κείμενα και Έρευνες για την Ιστορία της Πρωτοχριστιανικής Λογοτεχνίας» (“Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur”), Λειψία, 1896, Τόμ. 14, σ. 8, 9.

Κατά μία εκδοχή, όταν ο Ματθαίος ολοκλήρωσε την αφήγησή του στην εβραϊκή, ίσως τη μετέφρασε ο ίδιος στην Κοινή Ελληνική.

Ποιες Πληροφορίες Είναι Μοναδικές στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου. Μια εξέταση της αφήγησης του Ματθαίου δείχνει ότι 40 και πλέον τοις εκατό της ύλης που περιέχεται σε αυτήν δεν υπάρχει στα άλλα τρία Ευαγγέλια. Η γενεαλογία του Ιησού σύμφωνα με τον Ματθαίο είναι μοναδική (Ματ 1:1-16) και ακολουθεί διαφορετική προσέγγιση από αυτήν που παραθέτει ο Λουκάς (Λου 3:23-38). Μια σύγκριση των δύο δείχνει ότι ο Ματθαίος παρουσίασε τη νομικά αποδεκτή γενεαλογία του Ιησού μέσω του θετού του πατέρα, του Ιωσήφ, ενώ ο Λουκάς προφανώς παρέθεσε τη φυσική γενεαλογία του Ιησού. Άλλα περιστατικά που αναφέρονται μόνο στην αφήγηση του Ματθαίου είναι: η αντίδραση του Ιωσήφ στην εγκυμοσύνη της Μαρίας, η εμφάνιση ενός αγγέλου στον Ιωσήφ σε όνειρο (Ματ 1:18-25), η επίσκεψη των αστρολόγων, η φυγή στην Αίγυπτο, η σφαγή των αγοριών στη Βηθλεέμ και στην περιφέρειά της (κεφ. 2) και το όνειρο της συζύγου του Πιλάτου σχετικά με τον Ιησού (27:19).

Τουλάχιστον δέκα παραβολές που συναντάμε στην αφήγηση του Ματθαίου δεν αναφέρονται στα άλλα Ευαγγέλια. Σε αυτές περιλαμβάνονται τέσσερις παραβολές από το 13ο κεφάλαιο: για τα ζιζάνια στον αγρό, για τον κρυμμένο θησαυρό, για το «μαργαριτάρι μεγάλης αξίας» και για το συρόμενο δίχτυ. Άλλες παραβολές είναι: του ανελεήμονα δούλου (Ματ 18:23-35), των εργατών στο αμπέλι (20:1-16), του γάμου του γιου του βασιλιά (22:1-14), των δέκα παρθένων (25:1-13) και των ταλάντων (25:14-30).

Μερικές φορές ο Ματθαίος δίνει συμπληρωματικές λεπτομέρειες. Αν και τμήμα της Επί του Όρους Ομιλίας εμφανίζεται και στην αφήγηση του Λουκά (Λου 6:17-49), το Ευαγγέλιο του Ματθαίου την παραθέτει πολύ πιο αναλυτικά. (Ματ 5:1–7:29) Ενώ ο Μάρκος, ο Λουκάς και ο Ιωάννης αναφέρουν ότι τράφηκαν θαυματουργικά περίπου 5.000 άντρες, ο Ματθαίος προσθέτει «εκτός από τις γυναίκες και τα μικρά παιδιά». (Ματ 14:21· Μαρ 6:44· Λου 9:14· Ιωα 6:10) Ο Ματθαίος κάνει λόγο για τη συνάντηση δύο δαιμονισμένων με τον Ιησού στη χώρα των Γαδαρηνών, ενώ ο Μάρκος και ο Λουκάς μιλούν μόνο για έναν δαιμονισμένο. (Ματ 8:28· Μαρ 5:2· Λου 8:27) Ο Ματθαίος, επίσης, λέει ότι δύο τυφλοί θεραπεύτηκαν σε κάποια περίπτωση, ενώ ο Μάρκος και ο Λουκάς αναφέρουν μόνο έναν. (Ματ 20:29, 30· Μαρ 10:46, 47· Λου 18:35, 38) Ασφαλώς, όλοι οι συγγραφείς είχαν δίκιο, εφόσον ένα τουλάχιστον άτομο περιλαμβανόταν σε κάθε περιστατικό. Αλλά ο Ματθαίος ήταν συχνά πιο ακριβής στους αριθμούς. Αυτό ίσως οφείλεται στην προηγούμενη ενασχόλησή του ως εισπράκτορα φόρων.

Η Χρήση των Εβραϊκών Γραφών από τον Ματθαίο. Υπολογίζεται ότι το Ευαγγέλιο του Ματθαίου περιέχει γύρω στις εκατό αναφορές στις Εβραϊκές Γραφές. Περίπου 40 από αυτές είναι παραθέσεις συγκεκριμένων περικοπών. Σε αυτές περιλαμβάνονται άμεσες ή έμμεσες παραθέσεις που έκανε ο ίδιος ο Χριστός από τις Εβραϊκές Γραφές, όπως οι ακόλουθες: εχθροί του ανθρώπου θα είναι άτομα από το ίδιο του το σπιτικό (Ματ 10:35, 36· Μιχ 7:6), η ταύτιση του Ιωάννη του Βαφτιστή με τον «Ηλία» που έμελλε να έρθει (Ματ 11:13, 14· 17:11-13· Μαλ 4:5), ο παραλληλισμός της εμπειρίας που θα είχε ο Ιησούς με αυτήν που είχε ο Ιωνάς (Ματ 12:40· Ιων 1:17), η εντολή για απόδοση τιμής στους γονείς (Ματ 15:4· Εξ 20:12· 21:17), η απόδοση υπηρεσίας στον Θεό με τα χείλη (Ματ 15:8, 9· Ησ 29:13), η ανάγκη για δύο ή τρεις μάρτυρες (Ματ 18:16· Δευ 19:15), δηλώσεις για το γάμο (Ματ 19:4-6· Γε 1:27· 2:24), διάφορες εντολές (Ματ 5:21, 27, 38· 19:18, 19· Εξ 20:12-16· 21:24· Λευ 19:18· 24:20· Δευ 19:21), το ότι ο ναός είχε μετατραπεί σε «σπηλιά ληστών» (Ματ 21:13· Ησ 56:7· Ιερ 7:11), η απόρριψη του Ιησού, της “πέτρας” που έγινε η «κορυφαία ακρογωνιαία πέτρα» (Ματ 21:42· Ψλ 118:22, 23), το ότι οι εχθροί του Κυρίου του Δαβίδ θα τεθούν κάτω από τα πόδια του (Ματ 22:44· Ψλ 110:1), το αηδιαστικό πράγμα στον άγιο τόπο (Ματ 24:15· Δα 9:27), ο διασκορπισμός των μαθητών του Ιησού (Ματ 26:31· Ζαχ 13:7), η φαινομενική εγκατάλειψη του Χριστού από τον Θεό (Ματ 27:46· Ψλ 22:1). Υπάρχουν επίσης οι δηλώσεις που χρησιμοποίησε ο Ιησούς όταν αντιστάθηκε στους πειρασμούς του Σατανά.—Ματ 4:4, 7, 10· Δευ 8:3· 6:16, 13.

Ενδιαφέρον επίσης έχει το πώς ο Ματθαίος υπό θεϊκή έμπνευση εφαρμόζει στο πρόσωπο του Ιησού διάφορες προφητείες των Εβραϊκών Γραφών, αποδεικνύοντας ότι αυτός είναι ο υποσχεμένος Μεσσίας. Αυτή η πτυχή θα ενδιέφερε ιδιαίτερα τους Ιουδαίους, προς τους οποίους φαίνεται ότι απευθυνόταν αρχικά η αφήγηση. Οι προφητείες περιλαμβάνουν: τη γέννηση του Ιησού από παρθένα (Ματ 1:23· Ησ 7:14), τη γέννησή του στη Βηθλεέμ (Ματ 2:6· Μιχ 5:2), το ότι κλήθηκε από την Αίγυπτο (Ματ 2:15· Ωσ 11:1), το θρήνο για το θάνατο των παιδιών που σφαγιάστηκαν (Ματ 2:16-18· Ιερ 31:15), το ότι ο Ιωάννης ο Βαφτιστής προετοίμασε την οδό μπροστά από τον Ιησού (Ματ 3:1-3· Ησ 40:3), το ότι η διακονία του Ιησού εξέχεε φως (Ματ 4:13-16· Ησ 9:1, 2), το ότι ο Ιησούς βάσταξε τις ασθένειες (Ματ 8:14-17· Ησ 53:4), το ότι χρησιμοποιούσε παραβολές (Ματ 13:34, 35· Ψλ 78:2), την είσοδο του Ιησού στην Ιερουσαλήμ πάνω σε πουλάρι γαϊδουριού (Ματ 21:4, 5· Ζαχ 9:9), την προδοσία του Χριστού για 30 ασημένια νομίσματα (Ματ 26:14, 15· Ζαχ 11:12).

Ακριβές και Ωφέλιμο Υπόμνημα. Εφόσον ο Ματθαίος υπήρξε στενός σύντροφος του Χριστού τα τελευταία χρόνια της ζωής του Ιησού στη γη και άρα αυτόπτης μάρτυρας της διακονίας του, μπορούσε εύλογα να καταγράψει ένα συγκινητικό, πλούσιο σε νόημα Ευαγγέλιο. Τέτοιο ακριβώς είναι το υπόμνημα που μας άφησε για τη ζωή του Ιησού Χριστού αυτός ο πρώην εισπράκτορας φόρων. Το πνεύμα του Θεού τού έδωσε τη δυνατότητα να θυμηθεί λεπτομερώς αυτά που είπε και έκανε ο Ιησούς στη γη. (Ιωα 14:26) Ως αποτέλεσμα, ο Ματθαίος περιέγραψε με ακρίβεια τον Ιησού από τη Ναζαρέτ ως τον αγαπητό Γιο του Θεού που είχε τη θεϊκή επιδοκιμασία, ως αυτόν που ήρθε «για να διακονήσει και να δώσει την ψυχή του λύτρο σε αντάλλαγμα για πολλούς» και ως τον προειπωμένο Μεσσιανικό Βασιλιά που επρόκειτο να έρθει με δόξα. (Ματ 20:28· 3:17· 25:31) Όταν ο Ιησούς ήταν στη γη, έστρεψε την προσοχή στα έργα του και μπορούσε να πει αληθινά: «Στους φτωχούς διακηρύττονται τα καλά νέα». (11:5) Και σήμερα επίσης, πλήθη τόσο φυσικών Ιουδαίων όσο και μη Ιουδαίων ωφελούνται πολύ από αυτά τα καλά νέα της Βασιλείας τα οποία έχουν καταγραφεί στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου.—Ματ 4:23, υποσ.

[Πλαίσιο στη σελίδα 279]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ ΤΟΥ ΜΑΤΘΑΙΟΥ

Η αφήγηση της ζωής του Ιησού από τον απόστολο Ματθαίο· αυτό το Ευαγγέλιο, το οποίο έγραψε ο Ματθαίος έχοντας πρωτίστως υπόψη τους Ιουδαίους, αποδεικνύει ότι ο Ιησούς είναι ο προειπωμένος Μεσσιανικός Βασιλιάς

Πρόκειται για το πρώτο Ευαγγέλιο που γράφτηκε· πιθανότατα συντάχθηκε αρχικά στην εβραϊκή, περίπου οχτώ χρόνια μετά το θάνατο και την ανάσταση του Χριστού

Οι λεπτομέρειες της ζωής του Ιησού εκπληρώνουν Μεσσιανικές προφητείες

Ο Ιησούς γεννιέται στη Βηθλεέμ από μια παρθένα, ως απόγονος του Αβραάμ από τη γραμμή του Δαβίδ (1:1-23· 2:1-6)

Μικρά αγόρια σφαγιάζονται· εκείνος καλείται από την Αίγυπτο (2:14-18)

Μεγαλώνει στη Ναζαρέτ· ο Ιωάννης ο Βαφτιστής προετοιμάζει την οδό για αυτόν (2:23–3:3)

Ο Ιησούς αποδεικνύεται φως στη Γαλιλαία (4:13-16)

Εκτελεί πολλές θαυματουργικές θεραπείες (8:16, 17)

Βοηθάει ευχαρίστως τους ασήμαντους (12:10-21)

Διδάσκει μέσω παραβολών· οι καρδιές πολλών είναι μη δεκτικές (13:10-15, 34, 35)

Ο Ιησούς μπαίνει στην Ιερουσαλήμ ανεβασμένος σε πουλάρι γαϊδουριού· τα πλήθη τον χαιρετούν ως τον Γιο του Δαβίδ, αλλά οι Ιουδαίοι «οικοδόμοι» τον απορρίπτουν (21:1-11, 15, 42)

Ο Ιούδας τον προδίδει για 30 ασημένια νομίσματα, τα οποία αργότερα χρησιμοποιούνται για την αγορά του αγρού του αγγειοπλάστη (26:14, 15, 48, 49· 27:3-10)

Οι μαθητές του διασκορπίζονται (26:31)

Ο Ιησούς βρίσκεται στον τάφο μέρη τριών ημερών (12:39, 40)

Ο Ιησούς διακηρύττει τα καλά νέα της Βασιλείας του Θεού

Μετά τη σύλληψη του Ιωάννη, ο Ιησούς διακηρύττει: «Η βασιλεία των ουρανών έχει πλησιάσει» (4:12-23)

Επισκέπτεται όλες τις πόλεις και τα χωριά της Γαλιλαίας για να κηρύξει τα καλά νέα της Βασιλείας (9:35)

Δίνει οδηγίες στους 12 μαθητές του και τους αποστέλλει να κηρύξουν για τη Βασιλεία (10:1–11:1)

Αποκαλύπτει αλήθειες για τη Βασιλεία, αναφέροντας τις παραβολές για το σπορέα, το σιτάρι και τα ζιζάνια, τον κόκκο σιναπιού, το προζύμι, το θησαυρό που ήταν κρυμμένος στον αγρό, το μαργαριτάρι μεγάλης αξίας, το συρόμενο δίχτυ, τους εργάτες στο αμπέλι, τους δύο γιους, τους πονηρούς καλλιεργητές και το γαμήλιο συμπόσιο για το γιο του βασιλιά (13:3-50· 20:1-16· 21:28-41· 22:1-14)

Απαντάει στην ερώτηση των μαθητών του για το σημείο της παρουσίας του, περιλαμβάνοντας στην απάντησή του μια πρόρρηση για το παγγήινο κήρυγμα των καλών νέων της Βασιλείας (24:3–25:46)

Ο Ιησούς εκθέτει την υποκρισία των θρησκευτικών ηγετών

Δείχνει ότι δυσφημούν το σκοπό του Σαββάτου και ότι οι παραδόσεις τους ακυρώνουν το Λόγο του Θεού (12:3-7· 15:1-14)

Εκθέτει την απιστία τους, το δολοφονικό τους πνεύμα, την υποκρισία τους και την υπερηφάνειά τους (12:24-42· 16:1-4· 21:43-45· 23:2-36)

Εκθέτει την πλήρη περιφρόνησή τους για τη δικαιοσύνη, το έλεος και την πιστότητα (23:23, 24· 9:11-13)

Ο Ιησούς δίνει εξαίρετες συμβουλές στους ακολούθους του

Στην Επί του Όρους Ομιλία του, ο Ιησούς δείχνει γιατί οι μαθητές του θα ήταν αληθινά ευτυχισμένοι· δίνει προειδοποιήσεις για τα αισθήματα οργής και τους παροτρύνει να έχουν ειρήνη μεταξύ τους και να αγαπούν ακόμη και τους εχθρούς τους· εκθέτει τους κινδύνους που εγκυμονούν οι μοιχικές σκέψεις· τους συμβουλεύει για το θέμα της υποκρισίας, τους διδάσκει πώς να προσεύχονται, τους δίνει προειδοποιήσεις για τον υλισμό και τους συμβουλεύει να ζητούν πρώτα τη Βασιλεία του Θεού και τη δικαιοσύνη Του· προειδοποιεί τους ακροατές του να μην είναι επικριτικοί, τους λέει να προσεύχονται διαρκώς και τους παροτρύνει να συνειδητοποιήσουν ότι ο δρόμος που οδηγεί στη ζωή είναι στενός και ότι πρέπει να παράγουν καλούς καρπούς (5:1–7:27)

Ο Ιησούς ενθαρρύνει την ταπεινοφροσύνη και προειδοποιεί να μη σκανδαλίζουμε άλλους· δείχνει πώς πρέπει να επιλύονται οι διαφορές (18:1-17, 21-35)

Αναφέρει ποιο είναι το Χριστιανικό πρότυπο για το γάμο και το διαζύγιο (19:3-9)

Ο θάνατος και η ανάσταση του Γιου του Θεού

Τη νύχτα του Πάσχα, ο Ιησούς θεσπίζει την Ανάμνηση του επικείμενου θανάτου του (26:26-30)

Προδίδεται, συλλαμβάνεται και κρίνεται άξιος θανάτου από το Σάνχεδριν (26:46-66)

Τον ανακρίνει ο Πιλάτος, κατόπιν τον μαστιγώνουν, τον περιπαίζουν και τον κρεμούν στο ξύλο (27:2, 11-54)

Ο Ιησούς θάβεται, ανασταίνεται και εμφανίζεται στους ακολούθους του· τους αναθέτει την αποστολή να πάνε και να κάνουν μαθητές από όλα τα έθνη (27:57–28:20)

ΜΑΤΘΑΝ

(Ματθάν).

Πρόγονος του Ιωσήφ, του θετού πατέρα του Ιησού Χριστού. Ο Ματθάν ίσως ήταν παππούς του Ιωσήφ.—Ματ 1:15, 16.

ΜΑΤΘΑΤ

(Ματθάτ) [πιθανότατα συντετμημένη μορφή του εβρ. Ματτιθγιάχ («Ματτιθίας»), που σημαίνει «Δώρο του Ιεχωβά»].

1. Μακρινός πρόγονος του Ιησού Χριστού μέσω της Μαρίας. Αποκαλείται “γιος του Λευί” και είναι ένα από τα άτομα της περιόδου μεταξύ του Ζοροβάβελ και του Δαβίδ.—Λου 3:29.

2. Κοντινότερος πρόγονος του Ιησού μέσω της Μαρίας. Ο πατέρας της ο Ηλί αναφέρεται ως “γιος” αυτού του Ματθάτ, ο οποίος ήταν κατά πάσα πιθανότητα παππούς της Μαρίας.—Λου 3:23, 24.

ΜΑΤΘΙΑΣ

(Ματθίας) [πιθανότατα συντετμημένη μορφή του εβρ. Ματτιθγιάχ («Ματτιθίας»), που σημαίνει «Δώρο του Ιεχωβά»].

Ο μαθητής που επιλέχθηκε με κλήρο να αντικαταστήσει τον Ιούδα τον Ισκαριώτη στη θέση του αποστόλου. Μετά την ανάληψη του Ιησού στον ουρανό, ο Πέτρος, επισημαίνοντας ότι ο ψαλμωδός Δαβίδ, όχι μόνο είχε προείπει την παρέκκλιση του Ιούδα (Ψλ 41:9), αλλά και είχε γράψει (Ψλ 109:8): «Τη θέση επισκοπής που είχε ας την πάρει κάποιος άλλος», πρότεινε στους 120 περίπου συγκεντρωμένους μαθητές να συμπληρωθεί η θέση που είχε μείνει κενή. Ο Ιωσήφ Βαρσαββάς και ο Ματθίας προτάθηκαν ως υποψήφιοι. Έπειτα από προσευχή, έριξαν κλήρο και εκλέχθηκε ο Ματθίας. Αυτό το περιστατικό που έλαβε χώρα λίγες μόνο ημέρες πριν από την έκχυση του αγίου πνεύματος είναι η τελευταία καταγραμμένη στην Αγία Γραφή περίπτωση όπου χρησιμοποιήθηκαν κλήροι για να διασαφηνιστεί η εκλογή του Ιεχωβά σε κάποιο ζήτημα.—Πρ 1:15-26.

Σύμφωνα με τα λόγια του Πέτρου (Πρ 1:21, 22), ο Ματθίας ήταν ακόλουθος του Χριστού όλο το διάστημα των τριάμισι ετών της διακονίας του Ιησού, είχε στενή συναναστροφή με τους αποστόλους και ήταν πιθανότατα ένας από τους 70 μαθητές, ή ευαγγελιστές, τους οποίους έστειλε ο Ιησούς να κηρύξουν. (Λου 10:1) Μετά την εκλογή του η εκκλησία θεωρούσε ότι “συγκαταλεγόταν με τους έντεκα αποστόλους” (Πρ 1:26), και όταν το βιβλίο των Πράξεων κάνει λόγο αμέσως μετά για «τους αποστόλους» ή τους «δώδεκα», συμπεριλαμβάνει σε αυτούς τον Ματθία.—Πρ 2:37, 43· 4:33, 36· 5:12, 29· 6:2, 6· 8:1, 14· βλέπε ΠΑΥΛΟΣ.

ΜΑΤΙ

Το όργανο της όρασης, μια εξαιρετικά αποτελεσματική, αυτορυθμιζόμενη «μηχανή λήψης εικόνων» που μεταδίδει ερεθίσματα στον εγκέφαλο, όπου το αντικείμενο το οποίο έχει εστιαστεί στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού μεταφράζεται σε εικόνα. Η λέξη ‛άγιν του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου και η λέξη ὀφθαλμός του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου χρησιμοποιούνται και οι δύο με κυριολεκτικές και μεταφορικές έννοιες. Η εβραϊκή λέξη χρησιμοποιείται επίσης για να υποδηλώσει μια «πηγή». (Γε 24:13· Εξ 15:27) Η ύπαρξη δύο ματιών, όπως συμβαίνει στο ανθρώπινο σώμα, παρέχει στερεοσκοπική όραση. Η απώλεια της όρασης συνιστά φοβερή αναπηρία, επειδή η όραση είναι πιθανότατα ο σπουδαιότερος αγωγός επικοινωνίας με τη διάνοια.

Το μάτι είναι ένα από τα ωραιότερα μέρη του σώματος. (Ασμ 1:15· 4:9· 7:4) Τόσο παραμορφωτική και επιζήμια ήταν οποιαδήποτε πάθηση των ματιών ώστε δεν μπορούσε κάποιος να υπηρετεί ως ιερέας υπό τη διαθήκη του Νόμου αν ήταν τυφλός ή είχε κάποια ασθένεια σε ένα από τα δύο μάτια. (Λευ 21:18, 20) Στον Ισραήλ, υπό το Νόμο, ο άνθρωπος που έβγαζε το μάτι του δούλου του ήταν υποχρεωμένος να τον αφήσει ελεύθερο. (Εξ 21:26) Ορισμένα αρχαία έθνη, για να ταπεινώσουν τους εχθρούς τους και να εκμηδενίσουν τη δύναμή τους, ακολουθούσαν την απάνθρωπη τακτική τού να τυφλώνουν τους εξέχοντες άντρες μεταξύ των εχθρών που αιχμαλώτιζαν.—Κρ 16:21· 1Σα 11:2· 2Βα 25:7.

Η κατασκευή του ματιού αποκαλύπτει ότι ο Πλάστης του το σχεδίασε με θαυμαστό τρόπο, οι δε επιστήμονες απέχουν πολύ από το να κατανοήσουν τη διαδικασία με την οποία ο εγκέφαλος μεταφράζει ό,τι του μεταδίδεται μέσω του ματιού. Όλα αυτά υποδεικνύουν την ευφυΐα του Σχεδιαστή του ματιού. Ο ίδιος ο Ιεχωβά Θεός επιβεβαιώνει ότι αυτός δημιούργησε το μάτι, λέγοντας: «Αυτός που έπλασε το μάτι δεν μπορεί να δει;»—Ψλ 94:9· Παρ 20:12.

Τα Μάτια του Ιεχωβά. Ο Θεός βοηθάει τους ανθρώπους να καταλάβουν και να συνειδητοποιήσουν ορισμένα πράγματα σχετικά με τον εαυτό του παρομοιάζοντάς τα με πράγματα που βλέπουμε και γνωρίζουμε καλά. Για παράδειγμα, λέει μεταφορικά ότι τα «μάτια» του είναι στραμμένα πάνω στο λαό του, υποδηλώνοντας προφανώς ότι τον προσέχει και τον φροντίζει στοργικά. Ο απόστολος Πέτρος λέει: «Τα μάτια του Ιεχωβά είναι στραμμένα πάνω στους δικαίους». (1Πε 3:12) Ο Θεός τονίζει αυτή τη φροντίδα και την ευαισθησία για την ευημερία των υπηρετών του όταν τους χαρακτηρίζει ως «την κόρη» του ματιού του, δείχνοντας μεταφορικά πόσο πολύτιμοι είναι αυτοί ενώπιόν του και πόσο γρήγορα ενεργεί για λογαριασμό τους όταν τους αγγίζει ο εχθρός.—Δευ 32:10· Ψλ 17:8.

Περιγράφοντας πώς παρατηρεί ο Θεός τις πράξεις όλων των ανθρώπων, ο Ιερεμίας έγραψε ότι “τα μάτια Του είναι ανοιχτά προς όλες τις οδούς των γιων των ανθρώπων, για να δώσει στον καθένα σύμφωνα με τις οδούς του”. (Ιερ 32:19) Σχετικά με την παντογνωσία του Ιεχωβά και το σκοπό που έχει να ασκήσει δικαιοσύνη προς όλους, ο απόστολος Παύλος έγραψε: «Δεν υπάρχει δημιουργία που να μην είναι φανερή ενώπιόν του, αλλά τα πάντα είναι γυμνά και τελείως εκτεθειμένα στα μάτια εκείνου στον οποίο έχουμε να δώσουμε λογαριασμό». (Εβρ 4:13· 2Χρ 16:9· Ψλ 66:7· Παρ 15:3) Για το ότι ο Θεός εξετάζει τους ανθρώπους διερευνώντας τους, ο ψαλμωδός λέει: «Τα μάτια του βλέπουν, τα ακτινοβόλα μάτια του εξετάζουν τους γιους των ανθρώπων».—Ψλ 11:4.

Η ικανότητα που έχει ο Ιεχωβά να γνωρίζει τα χαρακτηριστικά και τις τάσεις ενός ατόμου ή τη γενετική του κατασκευή ακόμη και ενόσω σχηματίζεται στη μήτρα, όπως συνέβη με τον Ιακώβ και τον Ησαύ (Γε 25:21-23· Ρω 9:10-13), υποδηλώνεται από τα λόγια του ψαλμωδού Δαβίδ: «Τα μάτια σου με είδαν όταν ήμουν έμβρυο, και στο βιβλίο σου ήταν καταγραμμένα όλα τα μέρη μου, όσον αφορά τις ημέρες κατά τις οποίες σχηματίζονταν και δεν υπήρχε ακόμη ούτε ένα από αυτά».—Ψλ 139:15, 16.

Αλληγορική Χρήση. Το ανθρώπινο μάτι είναι σπουδαίος αγωγός επικοινωνίας με τη διάνοια, ο οποίος ασκεί ισχυρή επίδραση στα συναισθήματα και στις πράξεις. Ο Σατανάς έβαλε την Εύα σε πειρασμό κάνοντάς την να επιθυμήσει κάτι που είδε με τα μάτια της. (Γε 3:6) Ο ίδιος επιχείρησε να παρασύρει τον Ιησού στην αμαρτία προτρέποντάς τον να αποκτήσει με ακατάλληλο τρόπο κάποια πράγματα που είδε με τα μάτια του. (Λου 4:5-7) Και ο απόστολος Ιωάννης μάς λέει ότι «η επιθυμία των ματιών» είναι ένα από τα πράγματα που προέρχονται από αυτόν τον κόσμο, ο οποίος παρέρχεται. (1Ιω 2:16, 17) Παρόμοια, πολλά συναισθήματα εκφράζονται με τα μάτια, γι’ αυτό και οι Γραφές χρησιμοποιούν τις εκφράσεις «επηρμένα [υπεροπτικά] μάτια» (Παρ 6:17), “λαμπερά μάτια” (της κακής γυναίκας που αποπλανά—Παρ 6:25), «μάτια γεμάτα μοιχεία» (2Πε 2:14), “μάτι που δεν είναι γενναιόδωρο” (Παρ 23:6), «φθονερό μάτι» (Παρ 28:22), “μάτι που είναι πονηρό” (“κακό μάτι”, KJ· ΑΠΛ· ΤΚΔ)—αυτή η τελευταία έκφραση δεν εννοεί ότι το μάτι έχει κάποια μαγική ιδιότητα, αλλά ότι υπάρχει μάτι με κακές προθέσεις, το αντίθετο του ματιού που είναι «καλοσυνάτο».—Ματ 20:15· Παρ 22:9.

Οι κινήσεις των ματιών είναι πολύ ενδεικτικές των αισθημάτων του ατόμου. Τα μάτια μπορεί να δείχνουν σπλαχνικότητα ή έλλειψη σπλαχνικότητας (Δευ 19:13), το δε “κλείσιμο” των ματιών μπορεί να εκφράζει χλευασμό ή κατάστρωση ανέντιμων σχεδίων. (Ψλ 35:19· Παρ 6:13· 16:30) Κάποιος ο οποίος δεν θέλει να παρατηρεί ή δεν επιθυμεί να κάνει κάτι για κάποιον άλλον μπορεί να λεχθεί ότι κλείνει ή κρύβει τα μάτια του. (Ματ 13:15· Παρ 28:27) Για τον άφρονα λέγεται ότι έχει τα μάτια του «στην άκρη της γης», με την έννοια ότι αυτά περιπλανιούνται εδώ και εκεί χωρίς συγκεκριμένο σκοπό, ενώ οι σκέψεις του είναι οπουδήποτε αλλού εκτός από εκεί όπου θα έπρεπε να είναι. (Παρ 17:24) Ακόμη και η υγεία και το σφρίγος ενός ανθρώπου ή το κατά πόσον είναι ευτυχισμένος γίνονται φανερά από την όψη των ματιών του. (1Σα 14:27-29· Δευ 34:7· Ιωβ 17:7· Ψλ 6:7· 88:9) Ο Βασιλιάς Ιωσαφάτ είπε στον Ιεχωβά: «Τα μάτια μας είναι στραμμένα προς εσένα».—2Χρ 20:12.

Σε ορισμένα συμφραζόμενα, τα «μάτια» αναφέρονται στην κρίση του ατόμου (Γε 19:14· Παρ 12:15· Ματ 21:42), στην παρουσία του (Γε 23:11), στη γνώση του (Αρ 15:24), στην προσοχή του (Γε 44:21· Λου 4:20) ή στη συμπόνια του (Παρ 28:27). Η εβραϊκή λέξη ‛άγιν (μάτι) μπορεί επίσης να αναφέρεται στην εμφάνιση κάποιου πράγματος, όπως στην «ορατή επιφάνεια» της γης (Εξ 10:5, υποσ.), στην «όψη» του μάννα και του ήλεκτρου (Αρ 11:7, υποσ.· Ιεζ 1:4), στο “λαμπύρισμα” του κρασιού (Παρ 23:31), στο “λαμπύρισμα” του πάγου (Ιεζ 1:22) και στην «όψη» του χαλκού (Δα 10:6).—Παράβαλε Ζαχ 5:6, υποσ.

Βλέπουν τον Θεό και τον Ιησού. Τα πνευματικά πλάσματα, οι άγγελοι, μπορούν να δουν τη λαμπρότητα του Ιεχωβά (Ματ 18:10· Λου 1:19), κάτι που δεν μπορούν να αντέξουν τα ανθρώπινα μάτια, διότι ο ίδιος ο Ιεχωβά είπε στον Μωυσή: «Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να με δει και να ζήσει». (Εξ 33:20) Ο Ιωάννης είπε: «Κανένας άνθρωπος δεν έχει δει ποτέ τον Θεό». (Ιωα 1:18) Επομένως, όταν ο Ιησούς είπε στο μαθητή του τον Φίλιππο: «Αυτός που έχει δει εμένα έχει δει και τον Πατέρα» (Ιωα 14:9), και όταν ο απόστολος Ιωάννης είπε: «Αυτός που κάνει το κακό δεν έχει δει τον Θεό» (3Ιω 11), εννοούσαν προφανώς και οι δύο ότι κάποιος βλέπει τον Θεό, όχι με τα φυσικά του μάτια, αλλά με αυτό που ο απόστολος Παύλος αποκάλεσε «τα μάτια της καρδιάς». (Εφ 1:18) Εκείνοι που βλέπουν με τα μάτια της καρδιάς είναι όσοι φτάνουν πραγματικά στο σημείο να γνωρίσουν τον Θεό με το να εκτιμήσουν τις ιδιότητές του, γι’ αυτό και ο Ιωάννης μπορούσε να πει: «Αυτός που δεν αγαπάει δεν έχει γνωρίσει τον Θεό, επειδή ο Θεός είναι αγάπη».—1Ιω 4:8.

Κατ’ αναλογία, δεδομένου ότι ο Ιησούς είπε πως “ο κόσμος δεν θα τον έβλεπε πια” (Ιωα 14:19), και η δήλωση του εδαφίου Αποκάλυψη 1:7: «Θα τον δει [τον Ιησού Χριστό] κάθε μάτι» πρέπει να αναφέρεται, όχι στο κατά γράμμα μάτι, αλλά στην επίδραση που θα έχουν στη διάνοια των ανθρώπινων παρατηρητών οι αποδείξεις τις οποίες θα μπορούν να δουν με τα κατά γράμμα μάτια τους όταν εκείνος αρχίσει να καταστρέφει τους εχθρούς του. Ωστόσο, η Αγία Γραφή δείχνει καθαρά ότι εκείνοι τους οποίους καλεί ο Θεός σε ουράνια ζωή με τον Χριστό θα δουν κυριολεκτικά τον Θεό, πράγμα το οποίο προϋποθέτει ότι ανασταίνονται με ουράνιο, πνευματικό σώμα.—1Πε 1:4· 1Κο 15:50-54· παράβαλε 1Πε 3:18.

Πνευματική Όραση. Το πνευματικό μάτι, όπως και το φυσικό μάτι, είναι δώρο από τον Θεό. (Παρ 20:12) Εκείνος υπόσχεται ότι θα θεραπεύσει τα πνευματικά μάτια, καθώς και τα φυσικά, και ότι θα αφαιρέσει κάθε αιτία για δάκρυα. (Ησ 35:5· Απ 21:4) Οι σκοποί του Θεού δεν μπορούν να γίνουν κατανοητοί χωρίς το δώρο της πνευματικής όρασης. Από την άλλη πλευρά, ο Ιεχωβά κρύβει την αλήθεια του από τα μάτια εκείνων που είναι πεισματικοί ή στασιαστικοί, αφήνοντας “τα μάτια τους να σκοτεινιάσουν”. (Ρω 11:8-10· Λου 19:42) Αυτοί «έχουν [κατά γράμμα] μάτια, αλλά δεν μπορούν να δουν [πνευματικά]».—Ιερ 5:21· Ησ 59:10.

Ο Ιησούς τόνισε επίσης ότι η πνευματική όραση κάποιου πρέπει να διατηρείται οξεία και εστιασμένη, λέγοντας: «Το λυχνάρι του σώματος είναι το μάτι. Αν, λοιπόν, το μάτι σου είναι απλό [ειλικρινές· πλήρως συγκεντρωμένο· εστιασμένο· γενναιόδωρο], όλο το σώμα σου θα είναι φωτεινό· αλλά αν το μάτι σου είναι πονηρό, όλο το σώμα σου θα είναι σκοτεινό. Αν στην πραγματικότητα το φως που είναι μέσα σου είναι σκοτάδι, πόσο μεγάλο είναι αυτό το σκοτάδι!» (Ματ 6:22 [υποσ.], 23) Περαιτέρω ο Ιησούς συμβουλεύει να μην τολμάει κάποιος να προθυμοποιείται να βγάλει ένα απλό «άχυρο» από το μάτι του αδελφού του, ώστε να τον βοηθήσει να εξάγει πιο αποδεκτές κρίσεις, όταν η δική του ικανότητα να κρίνει σωστά παρακωλύεται από ένα «δοκάρι».—Ματ 7:3-5.

Ο απόστολος Ιωάννης είδε το θρόνο του Θεού και σε συνδυασμό με αυτόν τέσσερα ζωντανά πλάσματα γεμάτα μάτια μπροστά και πίσω. (Απ 4:6, 8) Πλάσματα εξοπλισμένα με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να παραμένουν συνεχώς σε εγρήγορση, ικανά να βλέπουν τα πάντα. Θα ήταν πλήρως ενήμερα για το τι γίνεται εδώ στη γη, θα λάβαιναν υπόψη τους τον Θεό στα πάντα και θα παρατηρούσαν όλες τις ενδείξεις που θα έδινε εκείνος σχετικά με το τι θα ήθελε να γίνει. (Παράβαλε Ψλ 123:2· επίσης Ιεζ 1:18· 10:12.) Ο Ιεχωβά συμβουλεύει τους υπηρέτες του να μην αφήνουν τα λόγια του “να απομακρυνθούν από τα μάτια τους”.—Παρ 4:20, 21· Λου 10:23· βλέπε ΤΥΦΛΩΣΗ.

ΜΑΤΡΕΔ

(Ματρέδ) [από μια ρίζα που σημαίνει «διώχνω»].

Μητέρα της Μεεταβεήλ, της συζύγου του Εδωμίτη Βασιλιά Αδάρ (Αδάδ). (Γε 36:31, 39· 1Χρ 1:50) Στο εδάφιο Γένεση 36:39 η συριακή Πεσίτα και η Μετάφραση των Εβδομήκοντα παρουσιάζουν το άτομο αυτό ως γιο του Μεζαάβ, αλλά σύμφωνα με το Μασοριτικό κείμενο, η Ματρέδ ήταν κόρη του Μεζαάβ.

ΜΑΤΡΙΤΕΣ

(Ματρίτες) [Του (Από το) Ματάρ (που σημαίνει Βροχή [επομένως, γεννημένοι την εποχή των βροχών])].

Οικογένεια Βενιαμιτών στην οποία ανήκε ο Βασιλιάς Σαούλ του Ισραήλ. (1Σα 10:21) Η Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου χρησιμοποιεί το όνομα «Ματρεί». (Βλέπε επίσης ΒΑΜ, ΜΠΚ.) Ωστόσο, η εβραϊκή λέξη ματρί συνοδεύεται εδώ από το οριστικό άρθρο. Άρα, η Μετάφραση Νέου Κόσμου την αποδίδει σωστά ως “οι Ματρίτες”, όπως κάνουν και άλλες σύγχρονες μεταφράσεις.—AS· AT· RS· ΛΧ.

ΜΑΤΤΑΘΑ

(Ματταθά) [πιθανότατα συντετμημένη μορφή του εβρ. Ματτιθγιάχ («Ματτιθίας»), που σημαίνει «Δώρο του Ιεχωβά»].

Κάποιος άντρας από τη φυλή του Ιούδα, γιος του Νάθαν και εγγονός του Δαβίδ. Υπήρξε πρόγονος του Ιησού, σύμφωνα με τη γενεαλογία του Χριστού από τη συγγένεια της μητέρας του όπως την κατέγραψε ο Λουκάς.—Λου 3:23, 31.

ΜΑΤΤΑΘΙΑΣ

(Ματταθίας) [από το εβρ. Ματτιθγιάχ («Ματτιθίας»), που σημαίνει «Δώρο του Ιεχωβά»].

1. Το όνομα που δίνει η Μετάφραση των Εβδομήκοντα στον Κορεΐτη Λευίτη Ματτιθία, τον πρωτότοκο του Σαλλούμ.—1Χρ 9:31· βλέπε ΜΑΤΤΙΘΙΑΣ Αρ. 2.

2. Ο τύπος που χρησιμοποιείται στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα για τον “Ματτιθία”, έναν από τους “γιους του Ιεδουθούν”.—1Χρ 25:3· βλέπε ΜΑΤΤΙΘΙΑΣ Αρ. 1.

3. Κάποιος άντρας από τη φυλή του Ιούδα ο οποίος αποκαλείται “γιος του Αμώς” στη γενεαλογία του Ιησού από τη συγγένεια της μητέρας του.—Λου 3:23, 25.

4. Κάποιος άλλος άντρας από τη φυλή του Ιούδα, αποκαλούμενος “γιος του Σεμεείν”, ο οποίος έζησε μετά τις ημέρες του Ζοροβάβελ και αναφέρεται στη γενεαλογία του Ιησού όπως την κατέγραψε ο Λουκάς.—Λου 3:23, 26, 27.

ΜΑΤΤΑΝ

(Ματτάν) [Δώρο].

1. Ιερέας του Βάαλ ο οποίος θανατώθηκε μπροστά στα θυσιαστήρια που βρίσκονταν στον οίκο αυτού του ψεύτικου θεού. Αυτό συνέβη όταν ο λαός, υπό την καθοδηγία του Ιωδαέ, του ιερέα του Ιεχωβά, γκρέμισε τον οίκο του Βάαλ και κατέστρεψε τα θυσιαστήριά του καθώς και τις εικόνες του. Σε εκείνη την περίσταση θανατώθηκε η σφετερίστρια Γοθολία και ενθρονίστηκε βασιλιάς του Ιούδα ο Ιωάς.—2Βα 11:16-21· 2Χρ 23:17.

2. Ο πατέρας του Σεφατία, διώκτη του Ιερεμία.—Ιερ 38:1, 4-6.

ΜΑΤΤΑΝΑ

(Ματτανά) [Δώρο].

Μια από τις τοποθεσίες όπου στρατοπέδευσε ο Ισραήλ ανάμεσα στην κοιλάδα του χειμάρρου Αρνών και στην επικράτεια του Σηών του Αμορραίου. (Αρ 21:13-21) Το Χίρμπετ ελ-Μεντέιγινε (ή Μουντέινα), περίπου 15 χλμ. ΒΑ της Διβών, ταυτίζεται κατά την τρέχουσα άποψη ορισμένων με την αρχαία τοποθεσία.

ΜΑΤΤΑΝΙΑΣ

(Ματτανίας) [Δώρο του Ιεχωβά].

1. Λευίτης, γιος του Αιμάν. Κληρώθηκε να είναι επικεφαλής της ένατης από τις ομάδες υπηρεσίας των Λευιτών μουσικών όπως αυτές οργανώθηκαν από τον Δαβίδ.—1Χρ 25:1, 4, 8, 9, 16.

2. Λευίτης από τους γιους του Ασάφ και πρόγονος του Ιααζιήλ. (2Χρ 20:14) Ενδέχεται να είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Ματτανία των εδαφίων 1 Χρονικών 9:15 και Νεεμίας 13:13. Ίσως ο Ματτανίας που αναφέρεται στο εδάφιο Νεεμίας 12:8 να είναι κάποιος άλλος Ματτανίας ή ο εκπρόσωπος εκείνου του οίκου· παράβαλε Νεεμίας 11:17, 22· 12:25.

3. Λευίτης απόγονος του Ασάφ που βοήθησε στον καθαρισμό του οίκου του Ιεχωβά την εποχή του Βασιλιά Εζεκία.—2Χρ 29:12-16.

4. Γιος του Βασιλιά Ιωσία και θείος του Βασιλιά Ιωαχίν. Τοποθετήθηκε στο θρόνο του Ιούδα από τον Ναβουχοδονόσορα, το βασιλιά της Βαβυλώνας, ο οποίος τον μετονόμασε σε Σεδεκία.—2Βα 24:15-17· βλέπε ΣΕΔΕΚΙΑΣ Αρ. 4.

5. Ισραηλίτης από «τους γιους του Ελάμ» οι οποίοι εξαπέστειλαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους.—Εσδ 10:25, 26, 44.

6. Ισραηλίτης από «τους γιους του Ζατθού» οι οποίοι εξαπέστειλαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους.—Εσδ 10:25, 27, 44.

7. Ισραηλίτης από «τους γιους του Φαάθ-μωάβ» οι οποίοι εξαπέστειλαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους.—Εσδ 10:25, 30, 44.

8. Ισραηλίτης από «τους γιους του Βανί» οι οποίοι εξαπέστειλαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους.—Εσδ 10:25, 34, 37, 44.

ΜΑΤΤΑΤΤΑ

(Ματταττά) [συντετμημένη μορφή του Ματτιθίας, που σημαίνει «Δώρο του Ιεχωβά»].

Ισραηλίτης «από τους γιους του Ασούμ» οι οποίοι παντρεύτηκαν αλλοεθνείς συζύγους αλλά τις απέπεμψαν στις ημέρες του Έσδρα.—Εσδ 10:25, 33, 44.

ΜΑΤΤΕΝΑΪ

(Ματτεναΐ) [συντετμημένη μορφή του Ματτανίας, που σημαίνει «Δώρο του Ιεχωβά»].

1. Ισραηλίτης «από τους γιους του Ασούμ» οι οποίοι είχαν πάρει αλλοεθνείς συζύγους αλλά τις εξαπέστειλαν την εποχή του Έσδρα.—Εσδ 10:25, 33, 44.

2. Ισραηλίτης «από τους γιους του Βανί» οι οποίοι εξαπέστειλαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους στις ημέρες του Έσδρα.—Εσδ 10:25, 34, 37, 44.

3. Ιερέας των ημερών του Ιεχωακείμ ο οποίος ήταν κεφαλή του πατρικού οίκου του Ιωαρίβ.—Νε 12:12, 19.

ΜΑΤΤΙΘΙΑΣ

(Ματτιθίας) [Δώρο του Ιεχωβά].

1. Λευίτης που έπαιζε άρπα όταν η κιβωτός της διαθήκης μεταφερόταν στην Ιερουσαλήμ από το σπίτι του Ωβήδ-εδώμ. (1Χρ 15:17-21, 25) Πιθανότατα ο ίδιος αυτός Ματτιθίας ήταν ένας από τους Λευίτες μουσικούς τους οποίους τοποθέτησε ο Δαβίδ μπροστά από την Κιβωτό «τόσο για να ανακαλούν στη μνήμη όσο και για να ευχαριστούν και να αινούν τον Ιεχωβά, τον Θεό του Ισραήλ» (1Χρ 16:4, 5) και ήταν το άτομο που κληρώθηκε αργότερα ανάμεσα από τους γιους του Ιεδουθούν για να είναι επικεφαλής της 14ης 12μελούς υποδιαίρεσης Λευιτών μουσικών.—1Χρ 25:1, 3, 9, 21.

2. Κααθίτης Λευίτης από την οικογένεια του Κορέ και πρωτότοκος γιος του Σαλλούμ. Αυτός ο Ματτιθίας ήταν μεταξύ των Λευιτών που επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία και «είχε την έμπιστη θέση του υπεύθυνου για όσα ψήνονταν σε ταψάκια».—1Χρ 9:31, 32.

3. Λευίτης ή ιερέας που στεκόταν στα δεξιά του Έσδρα καθώς ο αντιγραφέας διάβαζε το Νόμο του Μωυσή στους Ιουδαίους που είχαν συναχθεί στην Ιερουσαλήμ.—Νε 8:1, 4.

4. Ισραηλίτης «από τους γιους της Νεβώ» ο οποίος ήταν μεταξύ εκείνων που δέχτηκαν αλλοεθνείς συζύγους αλλά εξαπέστειλαν «συζύγους και γιους» στις ημέρες του Έσδρα.—Εσδ 10:25, 43, 44.

ΜΑΥΡΗ ΜΟΥΡΙΑ

[ελλ. κείμενο, συκάμινος].

Αυτό το δέντρο, που ονομάζεται και συκαμινιά, αναφέρεται μόνο μία φορά, στο σχόλιο του Ιησού προς τους αποστόλους σχετικά με την πίστη τους. (Λου 17:5, 6, υποσ.) Η χρησιμοποιούμενη λέξη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου εφαρμοζόταν συνήθως στη μουριά, και η μαύρη μουριά (μορέα η μέλαινα [Morus nigra]) καλλιεργείται ευρέως στο Ισραήλ. Είναι εύρωστο δέντρο το οποίο φτάνει σε ύψος περίπου τα 6 μ., έχει μεγάλα καρδιόσχημα φύλλα και βαθυκόκκινους ή μαύρους καρπούς που μοιάζουν με βατόμουρα.

ΜΑΥΡΟ

Βλέπε ΧΡΩΜΑΤΑ.

ΜΑΥΡΟΣΟΥΣΑΜΟ

Μαζί με το κύμινο στα εδάφια Ησαΐας 28:25, 27 αναφέρεται και το φυτό που προσδιορίζεται από την εβραϊκή λέξη κέτσαχ. Η λέξη αυτή έχει μεταφραστεί με διάφορους τρόπους: «βίκος» (KJ), «μάραθο» (Mo) και «άνηθος» (AT· RS· ΜΠΚ). Ωστόσο, τα συμφραζόμενα και η αντίστοιχη ονομασία του φυτού στην αραβική (κάζχα) φαίνεται ότι ευνοούν την απόδοση «μαυροσούσαμο» (JP· ΜΝΚ). Το μαυροσούσαμο (νιγέλλα η εδώδιμος [Nigella sativa]) ανήκει στην οικογένεια Βατραχίδες, φτάνει στο ίδιο περίπου ύψος με το κύμινο (30 ως 60 εκ.) και έχει παρόμοια με εκείνο πτεροσχιδή φύλλα, φέρει δε μεμονωμένα, όμορφα λουλούδια με κυανόλευκα πέταλα. Τα περικάρπια έχουν εσωτερικά χωρίσματα, οι δε μικροσκοπικοί μαύροι σπόροι—μικρότεροι από του κύμινου—έχουν δριμύτατη γεύση αλλά και άρωμα, και χρησιμοποιούνται στις τροφές για να τους προσδώσουν αρκετά καυτερή γεύση. Το μαυροσούσαμο ήταν αγαπημένο καρύκευμα των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων.—ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 543.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη χρήση της λέξης «μαυροσούσαμο» στα εδάφια Ησαΐας 28:25, 27, βλέπε ΚΥΜΙΝΟ.

ΜΑΧΑΒΙΤΗΣ

(Μαχαβίτης).

Επωνυμία του Ελιήλ, ενός από τους κραταιούς άντρες των στρατιωτικών δυνάμεων του Δαβίδ. (1Χρ 11:26, 46) Ο προσδιορισμός αυτός ίσως χρησιμοποιείται για να διαχωρίσει τον εν λόγω Ελιήλ από τον Ελιήλ του εδαφίου 1 Χρονικών 11:47.

ΜΑΧΑΖΙΩΘ

(Μαχαζιώθ).

Κααθίτης Λευίτης και τελευταίος από τους 14 γιους του Αιμάν, στη σειρά με την οποία αναφέρονται. Ο Μαχαζιώθ τέθηκε επικεφαλής της 23ης ομάδας υπηρεσίας των μουσικών του ναού σύμφωνα με την οργάνωση αυτών των ομάδων από τον Δαβίδ.—1Χρ 25:4-6, 8, 9, 30.

ΜΑΧΑΘ

(Μαχάθ) [πιθανώς από μια ρίζα που σημαίνει «τρομοκρατώ»].

1. Κααθίτης Λευίτης και πρόγονος του Σαμουήλ και του Αιμάν, του υμνωδού στον οίκο του Ιεχωβά.—1Χρ 6:31-35.

2. Ένας από τους Κααθίτες Λευίτες που βοήθησαν στον καθαρισμό του ναού στις ημέρες του Βασιλιά Εζεκία. (2Χρ 29:12, 15, 16) Προφανώς το ίδιο άτομο έγινε επίτροπος υπό τον Χωνανία και τον Σιμεΐ οι οποίοι είχαν υπό την επιστασία τους «τη συνεισφορά και το δέκατο και τα άγια πράγματα» στο ναό.—2Χρ 31:12, 13.

ΜΑΧΑΙΡΙ

Όργανο κοπής με μονή ή διπλή κόψη. Τα μαχαίρια που χρησιμοποιούνταν στις Βιβλικές χώρες κατά την αρχαιότητα ήταν φτιαγμένα από πέτρα (κυρίως από πυρόλιθο), χαλκό, μπρούντζο ή σίδερο.

Η εβραϊκή λέξη μα’αχέλεθ, η οποία κατά κυριολεξία αναφέρεται σε σκεύος που χρησιμοποιεί κάποιος όταν τρώει, εφαρμόζεται επίσης σε μεγάλα μαχαίρια όπως αυτά με τα οποία τεμάχιζαν τα νεκρά σώματα των ζώων που προσφέρονταν ως θυσία. Ένα “μαχαίρι σφαγής” (εβρ., μα’αχέλεθ) ήταν το όργανο που πήρε στα χέρια του ο πιστός Αβραάμ όταν επρόκειτο να θυσιάσει τον Ισαάκ (Γε 22:6, 10), και τον ίδιο τύπο μαχαιριού χρησιμοποίησε κάποιος Λευίτης για να κόψει το σώμα της νεκρής παλλακίδας του σε 12 κομμάτια. (Κρ 19:29) Επίσης, το εδάφιο Παροιμίες 30:14 μιλάει για μια «γενιά της οποίας τα δόντια είναι σπαθιά και τα σαγόνια είναι μαχαίρια σφαγής», χρησιμοποιώντας έτσι την ίδια εβραϊκή λέξη ως σύμβολο αρπακτικότητας.

Ο Ιησούς του Ναυή κατασκεύασε «μαχαίρια από πυρόλιθο» για την περιτομή των γιων του Ισραήλ στη Γαβαάθ-ααραλώθ. (Ιη 5:2-4) Η εβραϊκή έκφραση που προσδιορίζει αυτά τα μαχαίρια αποτελείται εν μέρει από τη λέξη χέρεβ, η οποία αποδίδεται γενικά «σπαθί». (Παράβαλε Ιη 5:2, υποσ.) Το κοινό χαναανιτικό μαχαίρι από πυρόλιθο είχε μήκος περίπου 15 εκ., ήταν παχύτερο στο κέντρο από ό,τι στις άκρες και διέθετε διπλή κόψη.

Οι αρχαίοι αντιγραφείς και γραμματείς χρησιμοποιούσαν ένα είδος μαχαιριού για να κάνουν μυτερές τις καλαμένιες πένες τους και για να σβήνουν. Το εδάφιο Ιερεμίας 36:23 αναφέρει ότι χρησιμοποίησαν «το μαχαίρι του γραμματέα» για να κόψουν το ρόλο του βιβλίου που είχε συντάξει ο Ιερεμίας υπό την κατεύθυνση του Ιεχωβά.

Πολλά αρχαία χάλκινα μαχαίρια είχαν ίσια λεπίδα μήκους 15 ως 25 εκ. Έχουν ανακαλυφτεί και μερικά με καμπυλωτές άκρες. Οι λαβές ήταν συχνά ενιαίες με τη λεπίδα. Άλλες λαβές ήταν ξύλινες και στερεώνονταν στη λεπίδα.

Τα εδάφια Παροιμίες 23:1, 2 αναφέρονται στο μαχαίρι με μεταφορική έννοια, συνιστώντας “να βάζει κανείς μαχαίρι στο λαιμό του” όταν συντρώγει με βασιλιά, τονίζοντας προφανώς ότι σε μια τέτοια περίσταση είναι ανάγκη να χαλιναγωγεί κανείς την όρεξή του.

ΜΑΧΑΛΑΘ, 1

(Μαχαλάθ).

1. Κόρη του Ισμαήλ, αδελφή του Νεβαϊώθ και μία από τις γυναίκες που πήρε για συζύγους ο Ησαύ. (Γε 28:9) Πιθανώς είναι το ίδιο πρόσωπο με τη Βασεμάθ του εδαφίου Γένεση 36:3.

2. Εγγονή του Δαβίδ μέσω του γιου του τού Ιεριμώθ. Έγινε μία από τις συζύγους του Ροβοάμ.—2Χρ 11:18.

ΜΑΧΑΛΑΘ, 2

(Μαχαλάθ).

Πρόκειται μάλλον για μουσικό όρο, πιθανότατα τεχνικής φύσης, ο οποίος εμφανίζεται στην επιγραφή του 53ου και του 88ου Ψαλμού. Ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτός ο όρος ίσως συνδέεται με μια εβραϊκή ρίζα που σημαίνει «εξασθενώ· αρρωσταίνω» και ως εκ τούτου υποδηλώνει μια θλιβερή και μελαγχολική μελωδία. Αυτό συμφωνεί με το κάπως μελαγχολικό περιεχόμενο αυτών των δύο ψαλμών, και ιδιαίτερα του 88ου Ψαλμού.

ΜΑΧΑΝΑΪΜ

(Μαχαναΐμ) [Δύο Στρατόπεδα· Δύο Καταυλισμοί].

Τοποθεσία Α του Ιορδάνη όπου ο Ιακώβ, μετά τον αποχωρισμό του από τον Λάβαν, συνάντησε μια ομάδα αγγέλων. Τότε ο Ιακώβ ονόμασε εκείνον τον τόπο «Μαχαναΐμ». (Γε 32:1, 2) Η σημασία του ονόματος («Δύο Στρατόπεδα· Δύο Καταυλισμοί») ίσως αναφέρεται έμμεσα στο «στρατόπεδο του Θεού», όπως αυτό αντιπροσωπευόταν από τους αγγέλους του, και στο στρατόπεδο του Ιακώβ. Προφανώς έπειτα από κάποιο διάστημα χτίστηκε εκεί μια πόλη. Το 15ο αιώνα Π.Κ.Χ. αυτή η πόλη παραχωρήθηκε αρχικά στους Γαδίτες και κατόπιν στους Μεραρίτες Λευίτες.—Ιη 13:24, 26· 21:34, 38.

Το διάστημα κατά το οποίο ο Δαβίδ βασίλευε από τη Χεβρών, η Μαχαναΐμ ήταν η έδρα του αντίπαλου βασιλείου υπό το γιο και διάδοχο του Σαούλ, τον Ις-βοσθέ. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι η πόλη ήταν οχυρωμένη και ότι βρισκόταν σε στρατηγική θέση. (2Σα 2:8-11, 29) Προφανώς σε αυτή την πόλη δολοφονήθηκε ο Ις-βοσθέ. (2Σα 4:5-7) Αργότερα, ο Δαβίδ, στην προσπάθειά του να ξεφύγει από το στασιαστικό γιο του τον Αβεσσαλώμ, πήγε στη Γαλαάδ και έτυχε ευνοϊκής υποδοχής στη Μαχαναΐμ. Εκεί και έμεινε, κατόπιν παράκλησης των υποστηρικτών του, και δεν έλαβε μέρος στη μάχη που έθεσε οριστικό τέλος στην απόπειρα του Αβεσσαλώμ να καταλάβει το θρόνο. (2Σα 17:24–18:16· 19:32· 1Βα 2:8) Στη διάρκεια της βασιλείας του γιου του Δαβίδ, του Σολομώντα, η Μαχαναΐμ υπαγόταν στη δικαιοδοσία του διαχειριστή Αχιναδάβ.—1Βα 4:7, 14.

Στο εδάφιο Άσμα Ασμάτων 6:13, η φράση “ο χορός δύο καταυλισμών” μπορεί επίσης να αποδοθεί “ο χορός της Μαχαναΐμ”. (AS, AT) Πιθανώς αυτό που εννοείται εδώ είναι κάποιος χορός στα πλαίσια συγκεκριμένης γιορτής που γινόταν στη Μαχαναΐμ.—Παράβαλε Κρ 21:19, 21.

Η ακριβής θέση της Μαχαναΐμ δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα, βρισκόταν όμως Α του Ιορδάνη και προφανώς Β του Ιαβόκ. (2Σα 2:29· Γε 31:21· 32:2, 22) Μερικοί πιθανολογούν ότι ταυτίζεται με το Χίρμπετ Μάχνε (ή Μίχνα), περίπου 19 χλμ. Β του Ιαβόκ και σχεδόν σε ίση απόσταση Α του Ιορδάνη, αλλά πολλοί πιστεύουν ότι αυτό το σημείο βρίσκεται πολύ Β του Ιαβόκ. Ο Γιοχανάν Ααρώνι ταυτίζει τη Μαχαναΐμ με το Τελλ εδ-Δάχαμπ ελ-Γάρμπι, στη βόρεια όχθη του Ιαβόκ, περίπου 12 χλμ. Α του Ιορδάνη.—Η Γη της Βίβλου (The Land of the Bible), μετάφραση (στην αγγλική) και επιμέλεια Ά. Ρέινι, 1979, σ. 314, 439.

ΜΑΧΑΝΕ-ΔΑΝ

(Μαχανέ-δαν) [Στρατόπεδο του Δαν].

Τοποθεσία η οποία σε μία περίπτωση αναφέρεται ότι βρισκόταν «ανάμεσα στη Ζορά και στην Εσθαόλ» (Κρ 13:25) και σε άλλη περίπτωση ότι βρισκόταν δυτικά της Κιριάθ-ιαρίμ. (Κρ 18:11, 12) Μερικοί πιστεύουν ότι πρόκειται για δύο διαφορετικά μέρη, εφόσον οι τοποθεσίες που υποδεικνύονται ως θέσεις της Εσθαόλ και της Ζορά βρίσκονταν αρκετά χιλιόμετρα ΝΔ της Κιριάθ-ιαρίμ. Όπως και αν έχουν τα πράγματα, δεν γνωρίζουμε ποια είναι η θέση του ενός ή περισσότερων τόπων με το όνομα Μαχανέ-δαν. Το όνομα αυτό σημαίνει «Στρατόπεδο του Δαν» και ως εκ τούτου ίσως υποδήλωνε απλώς έναν προσωρινό οικισμό ή τόπο στρατοπέδευσης, οπότε εύλογα θα μπορούσε να εφαρμόζεται σε περισσότερες από μία τοποθεσίες.

ΜΑΧΑΡΑΪ

(Μαχαραΐ) [από μια ρίζα που σημαίνει «βιάζομαι· σπεύδω»].

Ένας από τους κραταιούς άντρες των στρατιωτικών δυνάμεων του Δαβίδ και Νετωφαθίτης. (2Σα 23:8, 28· 1Χρ 11:26, 30) Ήταν απόγονος του Ζερά και αργότερα διορίστηκε υπεύθυνος της υποδιαίρεσης των 24.000 ατόμων που διακονούσαν το βασιλιά στη διάρκεια του δέκατου μήνα.—1Χρ 27:1, 13.

ΜΑΧΒΑΝΝΑΪ

(Μαχβανναΐ).

Γαδίτης κραταιός άντρας που συντάχθηκε με τη στρατιωτική ομάδα του Δαβίδ «στο δυσπρόσιτο μέρος της ερήμου» και έγινε ένας από τους επικεφαλής του στρατεύματός του.—1Χρ 12:8-14.

ΜΑΧΒΗΝΑ

(Μαχβηνά).

Το όνομα εμφανίζεται σε έναν κατάλογο απογόνων του Χάλεβ μέσω της παλλακίδας του της Μααχά. Ο γιος της ο Σαιβά αποκαλείται “πατέρας της Μαχβηνά και πατέρας της Γαβεά”. (1Χρ 2:48, 49) Ορισμένοι σχολιαστές, επισημαίνοντας ότι πολλά από τα ονόματα σε αυτό το απόσπασμα είναι ταυτόχρονα και ονόματα πόλεων, υποστηρίζουν ότι Μαχβηνά μπορεί να είναι το όνομα κάποιας πόλης της οποίας ιδρυτής, ή αλλιώς «πατέρας», υπήρξε ο Σαιβά.

ΜΑΧΕΡ-ΣΑΛΑΛ-ΧΑΣ-ΒΑΖ

(Μαχέρ-σαλάλ-χας-βαζ) [Βιαστείτε, Λάφυρα! Έσπευσε για τη Λεηλασία· ή, Πηγαίνοντας Βιαστικά Προς τα Λάφυρα, Έσπευσε για τη Λεηλασία].

Το όνομα που δόθηκε στο δεύτερο γιο του Ησαΐα με υπόδειξη του Ιεχωβά.

Ο Ιεχωβά πρόσταξε τον Ησαΐα να γράψει αυτά τα προφητικά λόγια σε μια μεγάλη πλάκα και να φροντίσει να το πιστοποιήσουν αυτό αξιόπιστοι μάρτυρες. Κατόπιν έδωσε στον προφήτη την οδηγία να ονομάσει το νεογέννητο γιο του με αυτήν ακριβώς την έκφραση, δηλώνοντας ότι προτού το παιδί μπορέσει να πει: «Πατέρα μου!» και «Μητέρα μου!» ο βασιλιάς της Ασσυρίας θα υπέτασσε τους εχθρούς του Ιούδα—τη Δαμασκό και τη Σαμάρεια. (Ησ 8:1-4) Η προφητική σημασία αυτού του ονόματος που δόθηκε στο δεύτερο γιο του Ησαΐα εκπληρώθηκε μέσα στην καθορισμένη χρονική περίοδο. Στη διάρκεια της βασιλείας του Φεκά, βασιλιά του Ισραήλ, ο Ασσύριος μονάρχης Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄ εισέβαλε στον Ισραήλ, κατέλαβε πολλές πόλεις, λεηλάτησε τη χώρα και αιχμαλώτισε πολλούς κατοίκους. Στη συνέχεια ο Φεκά δολοφονήθηκε. (2Βα 15:29, 30) Επίσης, ο βασιλιάς της Ασσυρίας κατέλαβε την πρωτεύουσα της Συρίας, τη Δαμασκό, οδήγησε το λαό της σε εξορία και θανάτωσε τον Σύριο Βασιλιά Ρεζίν. (2Βα 16:9) Με αυτόν τον τρόπο έφτασαν στο τέλος τους και οι δύο αυτοί βασιλιάδες που είχαν συνωμοτήσει εναντίον του Ιούδα. Αργότερα, το 740 Π.Κ.Χ., οι Ασσύριοι ανέτρεψαν τη Σαμάρεια, εκτοπίζοντας τους αποστάτες Ισραηλίτες από εκείνη την πόλη και από την υπόλοιπη επικράτεια του βόρειου βασιλείου του Ισραήλ. (2Βα 17:1-6) Έτσι λοιπόν, αυτό το αγόρι που γέννησε στον Ησαΐα η σύζυγός του (την οποία εκείνος αποκαλεί «προφήτισσα») αποδείχτηκε στον Ισραήλ αληθινό και αξιόπιστο “σημείο και θαύμα” από τον Ιεχωβά.—Ησ 8:3, 18.

ΜΑΧΙ

(Μαχί) [πιθανώς συντετμημένη μορφή του Μαχίρ].

Γαδίτης και πατέρας του Γεουήλ, ενός από τους 12 Ισραηλίτες που στάλθηκαν να κατασκοπεύσουν τη Χαναάν.—Αρ 13:1, 2, 15, 16.

ΜΑΧΙΡ

(Μαχίρ) [από μια ρίζα που σημαίνει «πουλώ»].

1. Ο πρώτος κατονομαζόμενος γιος που απέκτησε ο Μανασσής από τη Σύρια παλλακίδα του. Ο Μαχίρ ίδρυσε την οικογένεια των Μαχιριτών και αποκαλείται «πατέρας του Γαλαάδ». Σύζυγός του ήταν η Μααχά, και απέκτησε γιους ενόσω ζούσε ο Ιωσήφ. (Γε 50:23· Αρ 26:29· Ιη 17:1· 1Χρ 2:21, 23· 7:14-17) «Οι γιοι του Μαχίρ» κατέλαβαν την περιοχή της Γαλαάδ, έδιωξαν τους Αμορραίους και έλαβαν όλη αυτή την περιφέρεια ως κληρονομιά. (Αρ 32:39, 40· Δευ 3:15· Ιη 13:31) Ο Σαλπαάδ και οι κόρες του ήταν Μανασσίτες από την οικογένεια του Μαχίρ. (Αρ 27:1· 36:1, 2· Ιη 17:3) Στον επινίκιο ύμνο της Δεββώρας και του Βαράκ, το όνομα «Μαχίρ» φαίνεται ότι χρησιμοποιείται ποιητικά για ολόκληρη τη φυλή του Μανασσή.—Κρ 5:1, 14.

2. Γιος του Αμμιήλ (και κάτοικος της Λο-δεβάρ) στο σπίτι του οποίου έμενε ο Μεφιβοσθέ, ο γιος του Ιωνάθαν, ώσπου τον πήρε κοντά του ο Δαβίδ και μερίμνησε για τις ανάγκες του. (2Σα 9:4-7, 13) Αργότερα, στη διάρκεια της ανταρσίας του Αβεσσαλώμ, ο Μαχίρ ήταν μεταξύ των ατόμων που εφοδίασαν τον Βασιλιά Δαβίδ και τους συντρόφους του με τροφή και άλλες προμήθειες.—2Σα 17:27-29.

ΜΑΧΙΡΙΤΕΣ

(Μαχιρίτες) [Του (Από τον) Μαχίρ].

Οικογένεια της φυλής του Μανασσή την οποία ίδρυσε ο γιος του ο Μαχίρ.—Αρ 26:29· βλέπε ΜΑΧΙΡ Αρ. 1.

ΜΑΧΝΑΔΕΒΑΪ

(Μαχναδεβαΐ).

Ισραηλίτης της μεταιχμαλωσιακής περιόδου, ο οποίος ήταν ένας από εκείνους που εξαπέστειλαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους στις ημέρες του Έσδρα.—Εσδ 10:25, 40, 44.

ΜΑΧΠΕΛΑΧ

(Μαχπελάχ) [από μια ρίζα που σημαίνει «διπλός», κάτι που πιθανώς υποδεικνύει ότι η σπηλιά είχε διπλή είσοδο ή δύο εσοχές ή κοιλότητες].

Το όνομα που χρησιμοποιούνταν για έναν αγρό και μια σπηλιά στην περιοχή της Χεβρών, τα οποία αγόρασε ο Αβραάμ από τον Εφρών τον Χετταίο αντί 400 σίκλων ασημιού (περ. $880). Στη σπηλιά θάφτηκε η σύζυγος του Αβραάμ η Σάρρα, καθώς και άλλα πέντε τουλάχιστον άτομα: ο Αβραάμ, ο Ισαάκ, η Ρεβέκκα, ο Ιακώβ και η Λεία.—Γε 23:14-19· 25:9· 49:30, 31· 50:13.

Κατά γενική ομολογία, η σπηλιά που χρησίμευσε ως τόπος ταφής ταυτίζεται με τη Μεαράτ ΧαΜαχπελά, η οποία βρίσκεται στη σημερινή Χεβρών κάτω από ένα Μουσουλμανικό τέμενος περιβαλλόμενο από τείχη και καλούμενο Χαράμ ελ-Χαλίλ.

Στο εδάφιο Γένεση 23:17, η λέξη της εβραϊκής γλώσσας που δηλώνει τη θέση της σπηλιάς Μαχπελάχ σε σχέση με τη Μαμβρή έχει αποδοθεί με διάφορους τρόπους: «ανατολικά τής» (RS), «ενώπιον της» (AS), «κοντά στη» (BE), «απέναντι από τη» (JB, ΜΠΚ) και «μπροστά στη Μαμβρή» (ΜΝΚ, ΒΑΜ). Αν είναι σωστή η τοποθεσία που υποδεικνύει η παράδοση για τη Μαμβρή (το ερ-Ράματ ελ-Χαλίλ), τότε η απόδοση «ανατολικά της Μαμβρή» είναι άτοπη, εφόσον αυτό το μέρος βρίσκεται περίπου 3 χλμ. Β της σημερινής Χεβρών. Η φράση «στη Μαμβρή, δηλαδή στη Χεβρών» (Γε 23:19), ίσως σημαίνει ότι η Μαμβρή βρισκόταν στην περιφέρεια της Χεβρών.

ΜΑΩΛ

(Μαώλ) [από μια ρίζα που σημαίνει «χορεύω· στροβιλίζομαι»· ή, πιθανώς από μια ρίζα που σημαίνει «παίζω αυλό»].

Κάποιος του οποίου οι γιοι, παρότι διέθεταν μεγάλη σοφία, δεν έφτασαν σε σοφία τον Βασιλιά Σολομώντα. (1Βα 4:31) Ορισμένοι θεωρούν ότι ο προσδιορισμός “γιοι του Μαώλ” σημαίνει έναν όμιλο μουσικών ή χορευτών.—Παράβαλε Ψλ 150:4, όπου η ίδια εβραϊκή λέξη αποδίδεται “κυκλικός χορός”.

ΜΑΩΝ

(Μαών).

1. Απόγονος του Χάλεβ μέσω του Σαμμαΐ. Ο Μαών μπορεί να υπήρξε ο πατέρας των κατοίκων της Βαιθ-σουρ ή ο επικεφαλής ή ιδρυτής αυτής της πόλης.—1Χρ 2:42, 45.

2. Πόλη στην ορεινή περιοχή του Ιούδα. (Ιη 15:20, 48, 55) Ο Βασιλιάς Σαούλ του Ισραήλ καταδίωξε τον Δαβίδ και τους άντρες του στην έρημο που περιέβαλλε τη Μαών. Αλλά η είδηση για μια επιδρομή των Φιλισταίων ανάγκασε τον Σαούλ να εγκαταλείψει την καταδίωξη. (1Σα 23:24-28) Αργότερα, ο Νάβαλ, ένας πλούσιος γαιοκτήμονας που προφανώς κατοικούσε στη Μαών, συμπεριφέρθηκε αφιλόξενα στους άντρες του Δαβίδ. (1Σα 25:2-11) Αυτή η πόλη ταυτίζεται με το Τελλ Μαΐν (Χορβάτ Μαόν [Μπι-Γεχουντά]), το οποίο βρίσκεται στην κορυφή ενός ψηλού λόφου, περίπου 13 χλμ. ΝΝΑ της Χεβρών.

ΜΑΩΧ

(Μαώχ).

Πατέρας του Αγχούς, του βασιλιά της φιλισταϊκής πόλης Γαθ, στον οποίο βρήκαν καταφύγιο ο Δαβίδ και 600 άντρες του όταν τους καταδίωκε ο Σαούλ. (1Σα 27:1-3) Ίσως είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Μααχά του εδαφίου 1 Βασιλέων 2:39, αλλά αυτή η ταύτιση δεν είναι αδιαμφισβήτητη. Το όνομα Μααχά είναι παραπλήσιο με το όνομα Μαώχ, και ο Αγχούς που ήταν βασιλιάς όταν ο Δαβίδ είχε τεθεί εκτός νόμου θα μπορούσε να είναι ο ίδιος Φιλισταίος βασιλιάς που κυβερνούσε τη Γαθ στην αρχή της διακυβέρνησης του Σολομώντα.

ΜΕΑ

(Μεά).

Βλέπε ΠΥΡΓΟΣ.

ΜΕΑΡΑ

(Μεαρά) [Σπηλιά].

Πόλη ή περιφέρεια των Σιδωνίων η οποία περιλαμβανόταν στα εδάφη που απέμενε να καταληφθούν μετά το τέλος της εκστρατείας του Ισραήλ υπό την ηγεσία του Ιησού του Ναυή. (Ιη 13:2, 4) Προς το παρόν έχουν υποδειχτεί δύο τοποθεσίες ως πιθανές θέσεις της. Η μία είναι το χωριό Μγαϊρίγιε, περίπου 10 χλμ. ΒΑ της Σιδώνας. Η άλλη είναι το Μούγαρ Τζεζίν (στην αραβική σημαίνει «Σπηλιές του Τζεζίν»), μια περιφέρεια με σπηλιές πάνω στην οροσειρά του Λιβάνου και Α της Σιδώνας.

ΜΕΒΟΥΝΝΑΪ

(Μεβουνναΐ).

Ένας από τους κραταιούς άντρες του στρατεύματος του Δαβίδ. Ήταν Χουσαθίτης. (2Σα 23:27) Προφανώς είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Σιββεχαΐ που αναφέρεται στα εδάφια 2 Σαμουήλ 21:18 και 1 Χρονικών 11:29· 20:4· 27:11.

ΜΕΓΑΛΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Η τεράστια υδάτινη μάζα που χωρίζει την Ευρώπη από την Αφρική και έχει την Ασία στα ανατολικά της. Αν και οι Εβραίοι την αποκαλούσαν Μεγάλη Θάλασσα, σήμερα στην ελληνική ονομάζεται Μεσόγειος, όνομα που αποτελεί μετάφραση του λατινικού Mediterraneum και σημαίνει «εν Μέσω Γαιών», λόγω του ότι στην ουσία περιβάλλεται από γη. Αυτό το στοιχείο, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πνέουν επάνω της ζεστοί άνεμοι από την έρημο Σαχάρα, έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη, αναλογικά, εξάτμιση από τη συνηθισμένη, κάτι που με τη σειρά του προσδίδει στο νερό μεγαλύτερο ειδικό βάρος. Λόγω αυτού, στο Στενό του Γιβραλτάρ, το νερό του Ατλαντικού το οποίο είναι ελαφρύτερο εισρέει κοντά στην επιφάνεια, ενώ το νερό της Μεσογείου το οποίο είναι βαρύτερο εξέρχεται ρέοντας κοντά στον πυθμένα. Τα πλοία που κάνουν υπερπόντια ταξίδια μπορούν να μπαίνουν και να βγαίνουν από αυτή την «κλειστή» θάλασσα μόνο μέσα από στενά περάσματα—το Στενό του Γιβραλτάρ στα Δ, τα Δαρδανέλλια και τον Βόσπορο στα ΒΑ και, από το 19ο αιώνα, τη Διώρυγα του Σουέζ στα ΝΑ.

Δεν είναι άτοπο σήμερα να αποκαλούμε τη Μεσόγειο «Μεγάλη Θάλασσα», όπως έκαναν οι αρχαίοι λαοί από την εποχή του Μωυσή και έπειτα, δεδομένου ότι αναμφίβολα ανταποκρίνεται σε όλα όσα υποδηλώνει αυτό το όνομα. (Αρ 34:6, 7) Εκτός από τους διάφορους βραχίονές της, που είναι και αυτοί θάλασσες, η Μεσόγειος έχει μήκος περίπου 3.700 χλμ., μέγιστο πλάτος πάνω από 970 χλμ., και καλύπτει μια έκταση περίπου 2.510.000 τ. χλμ. Το μέγιστο βάθος της φτάνει τα 5.100 μ. περίπου.

Η ιταλική και η ελληνική χερσόνησος που κατεβαίνουν από τα Β δημιουργούν το Τυρρηνικό, το Ιόνιο, το Αδριατικό και το Αιγαίο Πέλαγος, προσδίδοντας ακόμη πιο ακανόνιστο σχήμα στην ακτογραμμή και αυξάνοντας κατά πολύ το μήκος της. Σχεδόν στο μέσο της απόστασης μεταξύ Α και Δ, η θάλασσα στενεύει—το πλάτος της φτάνει μόλις τα 150 χλμ. περίπου ανάμεσα στη Σικελία και στη βόρεια Αφρική—και το νερό εκεί είναι συγκριτικά ρηχό.

Η προφητεία του Ιεζεκιήλ αναφέρει ότι τα ψάρια στη Μεγάλη Θάλασσα ήταν «πάρα πολλά». (Ιεζ 47:10) Στα νερά της, εκτός από τις 400 και πλέον ποικιλίες ψαριών, υπάρχουν εκλεκτά κοράλλια και άφθονα σφουγγάρια.

Οι Βιβλικοί συγγραφείς δεν χρησιμοποιούσαν μόνο την ονομασία «Μεγάλη Θάλασσα» (Ιη 1:4· 9:1, 2· 15:12, 47· 23:4· Ιεζ 47:15, 19, 20· 48:28) αλλά αναφέρονταν σε αυτήν και με άλλους γενικούς όρους. Για εκείνους η υδάτινη αυτή μάζα ήταν η «δυτική θάλασσα», δεδομένου ότι αποτελούσε το δυτικό όριο της θεόδοτης γης τους. (Δευ 11:24· 34:1, 2) Από το σημείο όπου βρισκόταν η Ιερουσαλήμ θεωρούνταν “η δυτική θάλασσα”, σε αντιδιαστολή με «την ανατολική θάλασσα», δηλαδή τη Νεκρά Θάλασσα. (Ιωλ 2:20· Ζαχ 14:8) Επίσης, αποκαλούνταν “η θάλασσα των Φιλισταίων” (Εξ 23:31) ή απλώς “η Θάλασσα”.—Αρ 34:5.

Από αμνημονεύτων χρόνων, οι Φοίνικες και άλλοι τολμηροί θαλασσοπόροι διέσχιζαν τη Μεγάλη Θάλασσα, ανακάλυψαν αρκετά από τα νησιά της και έκαναν εμπόριο σε πολλά από τα λιμάνια της. Η Αγία Γραφή αναφέρει μερικά τέτοια νησιά όπως είναι η Αρβάδ, η Καύδα, η Κρήτη, η Κύπρος, η Κως, η Μάλτα, η Πάτμος, η Ρόδος, η Σαμοθράκη, η Σάμος και η Χίος. Επίσης, στην Αγία Γραφή αναφέρονται μερικές από τις παραθαλάσσιες πόλεις και τοποθεσίες αυτών των νησιών, καθώς και άλλες που βρίσκονταν στις ηπειρωτικές ακτές του ανατολικού τμήματος της Μεγάλης Θάλασσας, όπως το Αδραμύττιο, η Ακό (Πτολεμαΐδα), η Αλεξάνδρεια, η Αμφίπολη, η Ασκαλών, η Αττάλεια, η Αχζίβ, η Γεβάλ, η Δωρ, οι Καλοί Λιμένες, η Κνίδος, η Λασαία, τα Πάταρα, οι Ποτίολοι, το Ρήγιο, η Σαλαμίνα, η Σαλμώνη, οι Συρακούσες και ο Φοίνιξ.

Ο Ιησούς Χριστός επισκέφτηκε την περιοχή όπου βρίσκονταν τα λιμάνια της Τύρου και της Σιδώνας (Μαρ 7:24, 31), ο Πέτρος πήγε στην Ιόππη και στην Καισάρεια (Πρ 10:5, 6, 24), ο Παύλος πήγε στην Πάφο, στην Τρωάδα, στη Νεάπολη, στις Κεγχρεές, στην Έφεσο, στην Άσσο, στη Μυτιλήνη και στη Μίλητο (Πρ 13:13· 16:11· 18:18, 19· 20:14, 15). Η Μεγάλη Θάλασσα είναι γνωστή για τις φοβερές θύελλες που την πλήττουν, οι οποίες έχουν προξενήσει πολλά ναυάγια και μεγάλες απώλειες σε ζωές. Ανάμεσα στους πιο ευνοημένους ήταν εκείνοι που επέζησαν μαζί με τον Παύλο.—Πρ 27:14, 15, 39-44.

ΜΕΓΑΛΗ ΘΛΙΨΗ

Βλέπε ΘΛΙΨΗ.

ΜΕΓΑΛΟ ΔΕΝΤΡΟ

[εβρ., ’ελάχ· ’ελών], ΠΕΛΩΡΙΟ ΔΕΝΤΡΟ [εβρ., ’αλλάχ, ’αλλών].

Αυτές οι εβραϊκές λέξεις αποδίδονται κατά περίπτωση «βελανιδιά», «φτελιά» και «φλαμουριά» στη Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου, καθώς επίσης «τερέβινθος» στην Αμερικανική Στερεότυπη Μετάφραση. (Παρόμοιες αποδόσεις περιέχουν και οι μεταφράσεις ΒΑΜ, ΛΧ και ΜΠΚ.) Εντούτοις, πολλοί ειδήμονες δέχονται ότι στους Βιβλικούς χρόνους αυτές οι λέξεις μπορεί απλώς να εφαρμόζονταν εν γένει στα μεγάλα δέντρα.

Στο εδάφιο Αμώς 2:9 οι Αμορραίοι παρομοιάστηκαν ως προς το ύψος με τον κέδρο και ως προς την ακμή με «πελώρια δέντρα». Αυτά τα «πελώρια δέντρα» ήταν πάρα πολύ διαδεδομένα στη Βασάν, Α του Ιορδάνη, και χρησιμοποιούνται σε παρομοιώσεις μαζί με τους κέδρους του Λιβάνου. (Ησ 2:13· Ζαχ 11:1, 2) Από το ξύλο τους κατασκευάζονταν κουπιά. (Ιεζ 27:6) Η Δεββώρα θάφτηκε κάτω από ένα τέτοιο δέντρο στη Βαιθήλ, γεγονός από το οποίο προέκυψε το όνομα Αλλόν-βακούθ, που σημαίνει «Πελώριο Δέντρο Κλάματος». (Γε 35:8) Επειδή αυτά τα δέντρα βρίσκονταν πάνω σε λόφους και υψηλούς τόπους, τα προτιμούσαν για τον ίσκιο τους, κάτω από τον οποίο οι οπαδοί της ψεύτικης λατρείας επιδίδονταν σε ειδωλολατρικές πράξεις.—Ωσ 4:13.

Βεβαίως στα πελώρια δέντρα της Βασάν περιλαμβανόταν και η βελανιδιά. Οι βελανιδιές, οι οποίες φημίζονται για την ευρωστία και τη δύναμή τους, είναι εξαιρετικά μακρόβια δέντρα. Διάφορα είδη βελανιδιάς εξακολουθούν να φύονται στη Βασάν, καθώς και στα υψηλά μέρη της Αυράν, της Γαλαάδ, της Γαλιλαίας και του Λιβάνου. Μερικά από αυτά είναι αειθαλή και άλλα φυλλοβόλα. Ο καρπός τους, το βελανίδι, είναι τοποθετημένος μέσα σε κυπελλοειδή θήκη και είναι πλούσιος σε τανίνη. Πιστεύεται ότι η χρωστική ουσία για την «κόκκινη» κλωστή που χρησιμοποιήθηκε στο αγιαστήριο (Εξ 25:4· 26:1) λαμβανόταν από ένα κοκκοειδές έντομο το οποίο προσβάλλει τα κλαδιά κάποιου είδους βελανιδιάς.—Βλέπε ΒΑΦΕΣ, ΒΑΦΙΚΗ.

Ένα δέντρο που πιθανολογείται ότι συγκαταλεγόταν στα «μεγάλα δέντρα» της Αγίας Γραφής είναι η τερέβινθος (πιστακία η παλαιστίνιος [Pistacia palaestina] ή πιστακία η ατλαντική [Pistacia atlantica]). (Γε 12:6· 14:13) Πρόκειται για κοινό δέντρο της Παλαιστίνης, με χοντρό κορμό και πολύ απλωτά κλαδιά. Μερικές ποικιλίες μπορεί να φτάσουν σε ύψος ακόμη και τα 15 μ. και κάνουν θαυμάσιο ίσκιο. Με εντομές στο φλοιό, λαμβάνεται μια αρωματική ρητίνη από την οποία εξάγεται το τερεβινθέλαιο.

ΜΕΓΑΛΟ ΠΛΗΘΟΣ

Έκφραση αρκετά κοινή στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές. Ο όρος «μεγάλο πλήθος/μεγάλα πλήθη» χρησιμοποιείται μερικές φορές για τις πολυπληθείς ομάδες ανθρώπων που άκουγαν τη δημόσια διδασκαλία του Ιησού Χριστού. (Ματ 14:14· 19:2· 20:29) Μετά το όραμα σχετικά με την καταστροφή της συμβολικής Βαβυλώνας της Μεγάλης, ο απόστολος Ιωάννης άκουσε «κάτι σαν δυνατή φωνή μεγάλου πλήθους στον ουρανό». (Απ 19:1) Ωστόσο, το εδάφιο Αποκάλυψη 7:9 κάνει λόγο για «ένα μεγάλο πλήθος», ο προσδιορισμός της ταυτότητας του οποίου έχει αποτελέσει ζήτημα ιδιαίτερου και εξαιρετικού ενδιαφέροντος.

Σε αυτό το κεφάλαιο, ο απόστολος Ιωάννης αναφέρει πρώτα το σφράγισμα 144.000 δούλων του Θεού «από κάθε φυλή των γιων του Ισραήλ». (Απ 7:2-8) Έπειτα από αυτό, είδε σε όραμα «ένα μεγάλο πλήθος» από όλα τα έθνη, τις φυλές, τους λαούς και τις γλώσσες. Τα μέλη του αποδίδουν τη σωτηρία τους στον Θεό και στο Αρνί καθώς στέκονται ενώπιον του θρόνου του Θεού. Έχουν έρθει από «τη μεγάλη θλίψη» και υπηρετούν τον Θεό στο ναό του, ενώ αυτός απλώνει τη σκηνή του πάνω τους. Κάθε πείνα και δίψα τους θα τερματιστεί και κάθε δάκρυ θα εξαλειφθεί από τα μάτια τους καθώς ο Γιος του (το Αρνί· Ιωα 1:29) τους οδηγεί στα νερά της ζωής.—Απ 7:9-17.

Διαδεδομένες Απόψεις. Έχουν προωθηθεί διάφορες απόψεις όσον αφορά τη σημασία και την ταυτότητα αυτού του “μεγάλου πλήθους”. Πολλοί σχολιαστές θεωρούν τους 144.000 σφραγισμένους, οι οποίοι αναφέρονται πρώτοι, ως μέλη του «πνευματικού Ισραήλ» και πιστεύουν ότι συμβολίζουν τη Χριστιανική εκκλησία ενόσω βρίσκεται στη γη. Είναι της γνώμης ότι το «μεγάλο πλήθος» συμβολίζει την ίδια Χριστιανική εκκλησία αλλά στον ουρανό, αφού αυτά τα άτομα έχουν πεθάνει πιστά και έχουν αναστηθεί. Άλλοι υποστηρίζουν ότι οι 144.000 είναι κατά κυριολεξία από «κάθε φυλή των γιων του Ισραήλ» (Απ 7:4), δηλαδή σαρκικοί Ιουδαίοι που γίνονται Χριστιανοί, και θεωρούν ότι το «μεγάλο πλήθος» συμβολίζει όλους τους Εθνικούς Χριστιανούς. Εντούτοις, η μελέτη του 7ου κεφαλαίου της Αποκάλυψης και άλλων συναφών εδαφίων αποκαλύπτει σοβαρές ασυνέπειες σε αυτές τις απόψεις, υποδεικνύοντας συγχρόνως ένα διαφορετικό συμπέρασμα.

Ο ισχυρισμός ότι οι 144.000 σφραγισμένοι είναι τα μέλη της Χριστιανικής εκκλησίας ενόσω βρίσκονται στη γη, ενώ το «μεγάλο πλήθος» είναι οι αναστημένοι Χριστιανοί στον ουρανό, δεν εναρμονίζεται με την άλλη αναφορά στους 144.000, η οποία γίνεται στο 14ο κεφάλαιο της Αποκάλυψης. Εκεί οι 144.000 στέκονται με το Αρνί πάνω στο «Όρος Σιών». Στα εδάφια Εβραίους 12:18-24 ο απόστολος Παύλος αντιπαραθέτει την εμπειρία των Ισραηλιτών στο επίγειο Όρος Σινά με την εμπειρία των Χριστιανών που έχουν «πλησιάσει ένα Όρος Σιών και μια πόλη του ζωντανού Θεού, την ουράνια Ιερουσαλήμ, και μυριάδες αγγέλων, σε γενική σύναξη, και την εκκλησία των πρωτοτόκων που έχουν καταγραφεί στους ουρανούς». Προφανώς, λοιπόν, μολονότι το εδάφιο Αποκάλυψη 14:3 λέει ότι οι 144.000 «έχουν αγοραστεί από τη γη», τα συμφραζόμενα τους τοποθετούν, όχι στη γη, αλλά στον ουρανό με το ουράνιο Αρνί, τον Χριστό Ιησού. (Απ 14:3, 4) Αυτό καθιστά αβάσιμη την άποψη ότι οι 144.000 συμβολίζουν τη Χριστιανική εκκλησία στη γη ενώ στον ουρανό απαρτίζουν το «μεγάλο πλήθος».

Επιπρόσθετα, ο τρόπος με τον οποίο εισάγει ο απόστολος Ιωάννης το όραμά του για το «μεγάλο πλήθος» διαχωρίζει σαφώς την ταυτότητα των μελών του από την ταυτότητα των 144.000 σφραγισμένων. Ο Ιωάννης δηλώνει: «Έπειτα από αυτά [την καταμέτρηση των 144.000 σφραγισμένων], είδα ένα μεγάλο πλήθος, το οποίο κανένας άνθρωπος δεν μπορούσε να αριθμήσει». (Απ 7:9) Παρουσιάζει, λοιπόν, το «μεγάλο πλήθος» ως ξεχωριστή οντότητα και αντιδιαστέλλει σαφώς το συγκεκριμένο αριθμό των 144.000 με το αναρίθμητο «μεγάλο πλήθος». Τα μέλη αυτού του πλήθους διακρίνονται επίσης από το γεγονός ότι δεν είναι “από τους γιους του Ισραήλ”, αλλά από όλα τα έθνη, τις φυλές, τους λαούς και τις γλώσσες. Δεν εμφανίζονται να στέκονται “μαζί με το Αρνί”, όπως οι 144.000 στο εδάφιο Αποκάλυψη 14:1, αλλά βρίσκονται «ενώπιον του Αρνιού». Όλοι αυτοί οι παράγοντες συγκλίνουν στο ότι το «μεγάλο πλήθος» είναι ξεχωριστό και διαφορετικό από τους 144.000 σφραγισμένους.

Από την άλλη πλευρά, η άποψη σύμφωνα με την οποία εδώ διαχωρίζονται οι Χριστιανοί Ιουδαϊκής καταγωγής από τους Εθνικούς Χριστιανούς αντιτίθεται στη θεόπνευστη δήλωση του αποστόλου Παύλου ότι στη Χριστιανική εκκλησία οι σαρκικές διακρίσεις δεν έχουν καμιά σημασία, διότι τα μέλη της είναι όλα ένα σε ενότητα με τον Χριστό Ιησού. (Ρω 10:12· Γα 3:28) Εφόσον ο Ιεχωβά “συμφιλίωσε πλήρως και τους δύο λαούς [Ιουδαίους και μη Ιουδαίους] προς τον εαυτό του σε ένα σώμα” μέσω του Χριστού, δεν θα ήταν καθόλου λογικό να κάνει τώρα διάκριση ανάμεσα στις δύο ομάδες διαχωρίζοντας τους σαρκικούς Ιουδαίους από τους Εθνικούς στο όραμα που δόθηκε στον Ιωάννη. (Εφ 2:11-21· Πρ 15:7-9) Αυτό καθίσταται ιδιαίτερα εμφανές όταν ληφθεί υπόψη η θεϊκή αρχή που διατύπωσε ο απόστολος Παύλος όταν έγραψε: «Ιουδαίος δεν είναι εκείνος που είναι εξωτερικά Ιουδαίος ούτε είναι περιτομή εκείνη που είναι εξωτερικά περιτομή, στη σάρκα. Αλλά Ιουδαίος είναι εκείνος που είναι εσωτερικά Ιουδαίος, και η περιτομή του είναι η περιτομή της καρδιάς μέσω πνεύματος». (Ρω 2:28, 29) Επιπλέον, γιατί να μην αναφέρεται τίποτα για “σφράγισμα” των Εθνικών Χριστιανών σε αυτό το θεϊκό όραμα; Και γιατί να μην μπορούν οι Εθνικοί Χριστιανοί να μάθουν το νέο ύμνο που ψάλλουν οι 144.000; (Απ 14:3) Επομένως, γίνεται σαφές ότι οι 144.000 σφραγισμένοι ανήκουν στον πνευματικό Ισραήλ, όχι στον σαρκικό Ισραήλ—ως εκ τούτου περιλαμβάνονται σε αυτούς τόσο Ιουδαίοι όσο και Εθνικοί Χριστιανοί.—Γα 6:16.

Προσδιορισμός της Ταυτότητάς Του. Το κλειδί για τον προσδιορισμό της ταυτότητας του “μεγάλου πλήθους” βρίσκεται στην ίδια την περιγραφή του στο 7ο κεφάλαιο της Αποκάλυψης, καθώς και σε εμφανώς παράλληλες περικοπές. Τα εδάφια Αποκάλυψη 7:15-17 αναφέρουν ότι ο Θεός “απλώνει τη σκηνή του πάνω τους”, ότι αυτοί οδηγούνται σε «πηγές νερών ζωής» και ότι ο Θεός εξαλείφει «κάθε δάκρυ από τα μάτια τους». Στα εδάφια Αποκάλυψη 21:2-4 συναντάμε παράλληλες εκφράσεις: ότι «η σκηνή του Θεού είναι με τους ανθρώπους», ότι αυτός “εξαλείφει κάθε δάκρυ από τα μάτια τους” και ότι “ο θάνατος δεν υπάρχει πια”. Το όραμα που παρουσιάζεται εκεί δεν αφορά άτομα στον ουρανό, από όπου “κατεβαίνει η Νέα Ιερουσαλήμ”, αλλά στη γη, ανάμεσα στο ανθρώπινο γένος.

Αυτό οδηγεί στο εξής ερώτημα: Αν το «μεγάλο πλήθος» είναι άτομα που σώζονται και παραμένουν στη γη, πώς είναι δυνατόν να λέγεται ότι “στέκονται ενώπιον του θρόνου του Θεού και ενώπιον του Αρνιού”; (Απ 7:9) Η λέξη “στέκομαι” χρησιμοποιείται μερικές φορές στην Αγία Γραφή για να υποδηλώσει την ευνοημένη ή επιδοκιμασμένη θέση που κατέχει ένα άτομο ή μια ομάδα στα μάτια εκείνου ενώπιον του οποίου στέκεται. (Ψλ 1:5· 5:5· Παρ 22:29, AT· Λου 1:19) Μάλιστα στο προηγούμενο κεφάλαιο της Αποκάλυψης, «οι βασιλιάδες της γης και οι μεγιστάνες και οι στρατιωτικοί διοικητές και οι πλούσιοι και οι ισχυροί και κάθε δούλος και κάθε ελεύθερος» παρουσιάζονται να προσπαθούν να κρυφτούν «από το πρόσωπο Εκείνου που κάθεται στο θρόνο και από την οργή του Αρνιού, επειδή έχει έρθει η μεγάλη ημέρα της οργής τους, και ποιος μπορεί να σταθεί;» (Απ 6:15-17· παράβαλε Λου 21:36.) Φαίνεται, λοιπόν, ότι το «μεγάλο πλήθος» απαρτίζεται από όσους έχουν διαφυλαχτεί κατά τον καιρό της οργής και έχουν καταφέρει να “σταθούν” ως επιδοκιμασμένοι από τον Θεό και το Αρνί.

Η δήλωση ότι το Αρνί τούς οδηγεί σε «πηγές νερών ζωής» είναι παράλληλη του εδαφίου Αποκάλυψη 22:17, το οποίο λέει: «Το πνεύμα και η νύφη λένε: “Έλα!” Και όποιος ακούει ας πει: “Έλα!” Και όποιος διψάει ας έρθει· και όποιος θέλει ας πάρει νερό ζωής δωρεάν». Η «νύφη» ταυτίζεται σαφώς στις Γραφές με τη χρισμένη Χριστιανική εκκλησία, η οποία είναι αρραβωνιασμένη με τον ουράνιο Γαμπρό, τον Χριστό Ιησού. (Εφ 5:25-27· 2Κο 11:2· Απ 19:7-9· 21:9-11) Η πρόσκληση για “λήψη νερού ζωής δωρεάν”, την οποία απευθύνει η ουράνια τάξη της “νύφης”, είναι προφανώς ανοιχτή σε απεριόριστο αριθμό ατόμων—σε “όποιον θέλει”. Ομοίως αναρίθμητο είναι και το «μεγάλο πλήθος». Συνεπώς, τα οράματα των εδαφίων Αποκάλυψη 7:9 και 22:17 εναρμονίζονται μεταξύ τους.

Επομένως, το σύνολο των αποδείξεων καταδεικνύει ότι το «μεγάλο πλήθος» συμβολίζει όλους όσους δεν ανήκουν στην ουράνια τάξη της “νύφης”, δηλαδή στους 144.000 σφραγισμένους, αλλά στέκονται επιδοκιμασμένοι τον καιρό της “μεγάλης θλίψης” και διαφυλάττονται ζωντανοί στη γη.—Βλέπε ΓΗ (Σκοπός)· ΕΚΚΛΗΣΙΑ (Η Χριστιανική Εκκλησία του Θεού)· ΟΥΡΑΝΟΣ.

ΜΕΓΑΛΟ ΣΠΥΡΙ

Γενικά, πρόκειται για το δοθιήνα, μια τοπική, επώδυνη διόγκωση του δέρματος που οφείλεται, όχι σε προϋπάρχουσα πληγή, αλλά σε βακτηριακή λοίμωξη των τριχικών θυλάκων ή των ιδρωτοποιών ή σμηγματογόνων αδένων. Η εβραϊκή λέξη είναι σεχίν. Στην αρχή εμφανίζεται ένα μικρό κόκκινο πρήξιμο, και τελικά το σπυρί αποβάλλει πύον και, στη συνέχεια, το σκληρό πυρήνα του. Μερικές φορές αναπτύσσονται πολλά σπυριά σε μια προσβεβλημένη περιοχή. Ο «ψευδάνθρακας» είναι πιο επικίνδυνος από το δοθιήνα, καλύπτει πιο εκτεταμένη περιοχή, μερικές φορές είναι πιο επώδυνος και μπορεί να συνοδεύεται από συμπτώματα όπως ο πονοκέφαλος, ο πυρετός και η εξάντληση. Σε μερικές περιπτώσεις αποβαίνει μοιραίος.

Όταν ο Ιεχωβά επέφερε το έκτο πλήγμα εναντίον της Αιγύπτου, οι Αιγύπτιοι και τα ζώα τους πατάχθηκαν με επώδυνα «μεγάλα σπυριά με φουσκάλες». (Εξ 9:8-11) Πιθανόν να επρόκειτο για οδυνηρά, διογκωμένα δερματικά εξανθήματα γεμάτα πύον, και ίσως αυτές οι φλύκταινες να κάλυπταν εκτεταμένη περιοχή. Ωστόσο, η σύντομη Γραφική περιγραφή καθιστά αδύνατη τη βέβαιη ταύτισή τους με μια συγκεκριμένη σύγχρονη πάθηση.

Οι Ισραηλίτες έλαβαν την προειδοποίηση ότι μια από τις συνέπειες της ανυπακοής τους στον Θεό θα ήταν το ότι εκείνος θα τους πάτασσε «με το μεγάλο σπυρί της Αιγύπτου». Επιπλέον λέχθηκε: «Ο Ιεχωβά θα σε πατάξει με μεγάλα και κακοήθη σπυριά [εβρ., μπισχίν ρα‛] και στα δύο γόνατα και στα δύο πόδια—από τα οποία δεν θα μπορέσεις να γιατρευτείς—από το πέλμα του ποδιού σου ως την κορυφή του κεφαλιού σου».—Δευ 28:15, 27, 35.

Ο Νόμος υποδείκνυε ότι στη θέση ενός γιατρεμένου μεγάλου σπυριού θα μπορούσε να εμφανιστεί εξάνθημα ή κηλίδα λέπρας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα συμπτώματα ήταν τέτοια ώστε το θύμα κηρυσσόταν αμέσως ακάθαρτο και λεπρό, ενώ σε άλλες, έμπαινε σε εφταήμερη καραντίνα. Αν κατόπιν διαπιστωνόταν ότι η παθολογική κατάσταση δεν είχε εξαπλωθεί, τότε αυτή κρινόταν απλώς ως «η φλεγμονή του μεγάλου σπυριού» και ο ιερέας ανακήρυσσε εκείνο το άτομο καθαρό.—Λευ 13:18-23.

Ο Σατανάς πάταξε τον Ιώβ «με μεγάλα κακοήθη σπυριά [εβρ., μπισχίν ρα‛] από τα πέλματα των ποδιών του μέχρι την κορυφή του κεφαλιού του». (Ιωβ 2:7) Η ασθένεια από την οποία έπασχε ο Ιώβ δεν μπορεί να προσδιοριστεί ιατρικά με ακρίβεια. Επειδή υπέφερε, ο Ιώβ ξυνόταν με ένα κομμάτι από πήλινο αγγείο. (Ιωβ 2:8) Η σάρκα του ήταν καλυμμένη με σκουλήκια, το δέρμα του σκιζόταν (Ιωβ 7:5), η αναπνοή του ήταν σιχαμερή (Ιωβ 19:17), τον βασάνιζαν πόνοι και το δέρμα του είχε μαυρίσει και έπεφτε από πάνω του (Ιωβ 30:17, 30).

Ο Βασιλιάς Εζεκίας του Ιούδα προσβλήθηκε από ένα μεγάλο σπυρί και «κόντευε να πεθάνει». Κατόπιν υπόδειξης του Ησαΐα, έβαλαν μια συκόπιτα πάνω στο σπυρί ως κατάπλασμα, και έπειτα από αυτό ο Εζεκίας σιγά σιγά ανέρρωσε. (2Βα 20:1, 7· Ησ 38:1, 21) Εντούτοις, η ανάρρωσή του οφειλόταν, όχι μόνο σε φυσιολογική ίαση, αλλά σε θεραπεία από τον Ιεχωβά.—2Βα 20:5.

ΜΕΓΙΔΔΩ

(Μεγιδδώ).

Μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Υποσχεμένης Γης, περίπου 90 χλμ. Β της Ιερουσαλήμ και 31 χλμ. ΝΑ της σημερινής πόλης Χάιφα. Ήταν χτισμένη σε μια έκταση λίγο μεγαλύτερη από 40 στρ., πάνω σε ένα ύψωμα γνωστό σήμερα ως Τελλ ελ-Μουτεσέλιμ (Τελ Μεγκίντο), το οποίο ορθώνεται σχεδόν 21 μ. πάνω από την κοιλάδα που απλώνεται από κάτω.—ΕΙΚΟΝΕΣ και ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 1, σ. 953.

Η Στρατηγική της Σημασία. Χτισμένη καθώς ήταν σε αυτό το στρατηγικό σημείο που δέσποζε στο εύφορο δυτικό τμήμα της Κοιλάδας της Ιεζραέλ (της Πεδιάδας της Εσδρηλών, γνωστής και ως «λεκανοπέδιο της Μεγιδδώ»· 2Χρ 35:22· Ζαχ 12:11), έλεγχε εύκολα τις κύριες εμπορικές και στρατιωτικές οδούς που διασταυρώνονταν εκεί. Τόσο η Αγία Γραφή όσο και μη Βιβλικές πηγές περιγράφουν πώς οι στρατιές πολλών εθνών έδωσαν αποφασιστικές μάχες γύρω από τη Μεγιδδώ λόγω της στρατηγικής της θέσης. Σε εκείνη την περιοχή, «κοντά στα νερά της Μεγιδδώ», ο Κριτής Βαράκ νίκησε τις κραταιές δυνάμεις του Ιαβίν που τελούσαν υπό τις διαταγές του Σισάρα και περιλάμβαναν 900 άρματα εξοπλισμένα με σιδερένια δρεπάνια. (Κρ 4:7, 13-16· 5:19) Στη Μεγιδδώ πέθανε ο Βασιλιάς Οχοζίας του Ιούδα αφού τραυματίστηκε θανάσιμα κοντά στην Ιβλεάμ με διαταγή του Ιηού. (2Βα 9:27) Στη Μεγιδδώ τραυματίστηκε θανάσιμα ο Βασιλιάς Ιωσίας του Ιούδα όταν ανέκοψε την προέλαση του αιγυπτιακού στρατεύματος υπό τον Φαραώ Νεχαώ το οποίο κατευθυνόταν προς τον ποταμό Ευφράτη για να βοηθήσει τους Ασσυρίους.—2Βα 23:29, 30· 2Χρ 35:22.

Σε διάφορες εποχές της μακράς ιστορίας της, η Μεγιδδώ, όπως αποκαλύπτουν οι αρχαιολογικές ανασκαφές, διέθετε ισχυρή οχύρωση. Έχουν έρθει στο φως ερείπια τα οποία δείχνουν ότι κάποτε η πόλη διέθετε τείχη πάχους 4 ως 5 μ., τα οποία αργότερα διαπλατύνθηκαν ξεπερνώντας τα 7,5 μ. Μερικά τμήματά τους εξακολουθούσαν να έχουν ύψος πάνω από 3,3 μ. όταν ανακαλύφτηκαν.

Ιστορία. Η πρώτη μνεία της Μεγιδδώ κατατάσσει το βασιλιά της στους 31 βασιλιάδες τους οποίους νίκησε ο Ιησούς του Ναυή στην πρώτη φάση της κατάκτησης της Υποσχεμένης Γης. (Ιη 12:7, 8, 21, 24) Όταν διαμοιράστηκε η γη, η Μεγιδδώ μαζί με τις εξαρτώμενες κωμοπόλεις της έγινε παρεμβαλλόμενη πόλη της φυλής του Μανασσή, αν και βρισκόταν στην περιοχή του Ισσάχαρ. (Ιη 17:11· 1Χρ 7:29) Ωστόσο, κατά την περίοδο των Κριτών, ο Μανασσής δεν μπόρεσε να εκδιώξει τους Χαναναίους από αυτό το οχυρό. Το μόνο που κατάφερε ο Ισραήλ, όταν έγινε ισχυρός, ήταν να υποβάλει τους κατοίκους αυτής της πόλης σε καταναγκαστική εργασία.—Κρ 1:27, 28.

Υπό τη διακυβέρνηση του Δαβίδ, όταν το βασίλειο επεκτάθηκε πλήρως μέχρι τα όρια που είχαν προκαθοριστεί, όλα τα χαναανιτικά στοιχεία μέσα στην Υποσχεμένη Γη καθυποτάχθηκαν, περιλαμβανομένης και της Μεγιδδώ. Αυτό επέτρεψε στον Σολομώντα να συμπεριλάβει τη Μεγιδδώ στην πέμπτη κατονομαζόμενη περιφέρεια που είχε δημιουργηθεί προκειμένου να προμηθεύει τροφή στο βασιλικό οίκο έναν μήνα το χρόνο.—1Βα 4:7, 8, 12.

Επίσης ο Σολομών οχύρωσε τη Μεγιδδώ, η οποία μπορεί να αποτέλεσε μία από τις πόλεις αρμάτων που είχε δημιουργήσει, όπου σταβλίζονταν μερικά από τα 12.000 άλογά του. (1Βα 9:15-19· 10:26) Στη Μεγιδδώ οι αρχαιολόγοι έχουν βρει ερείπια κτισμάτων σε μεγάλη έκταση για τα οποία μερικοί λόγιοι (αν και όχι όλοι) πιστεύουν ότι ήταν στάβλοι χωρητικότητας 450 και πλέον αλόγων. Αρχικά, αυτά τα κτίσματα συνδέθηκαν με την εποχή του Σολομώντα, αλλά πολλοί μεταγενέστεροι αρχαιολόγοι τα τοποθέτησαν χρονικά σε ύστερη περίοδο, ίσως στην εποχή του Αχαάβ.

Η προφητεία του Ζαχαρία (12:11) μιλάει για “έναν μεγάλο θρήνο” που έγινε «στο λεκανοπέδιο της Μεγιδδώ», κάτι το οποίο ίσως αποτελεί αναφορά στο θρήνο για τον Βασιλιά Ιωσία που σκοτώθηκε εκεί στη μάχη. (2Βα 23:29, 30) Υπάρχει μια μικρή διαφορά στον εβραϊκό τρόπο γραφής της λέξης Μεγιδδώ σε αυτό το εδάφιο του βιβλίου του Ζαχαρία. Αντί του συνηθισμένου εβραϊκού τρόπου γραφής Μεγιδδώ, χρησιμοποιείται ο τύπος Μεγιδδών—ένας αναπτυγμένος τύπος, παρόμοιος με αυτόν που χρησιμοποιείται στο εδάφιο Αποκάλυψη 16:16.—Βλέπε ΑΡ-ΜΑΓΕΔΩΝ.

[Εικόνα στη σελίδα 292]

Σολομώντεια πύλη στη Μεγιδδώ, όμοια με αυτές που βρέθηκαν στην Ασώρ και στη Γεζέρ

ΜΕΔΕΒΑ

(Μεδεβά).

Αυτή η τοποθεσία αντιστοιχεί στη σημερινή Μάνταμπα, μια κωμόπολη που βρίσκεται σε έναν χαμηλό λόφο με ομαλές πλαγιές, περίπου 20 χλμ. Α του βόρειου άκρου της Νεκράς Θαλάσσης. Ο αρχαίος “δρόμος του βασιλιά” τη συνέδεε με άλλες πόλεις στα Α του Ιορδάνη. (Παράβαλε Αρ 20:17.) Η Μάνταμπα βρίσκεται σε μια άδεντρη αλλά εύφορη πεδιάδα ή οροπέδιο. Στην πεδιάδα, στο «υψίπεδο Μεδεβά», βρίσκουν βοσκή κοπάδια γιδοπροβάτων.—Ιη 13:9, 16.

Όταν οι Ισραηλίτες νίκησαν τον Αμορραίο Βασιλιά Σηών, η Μεδεβά περιλήφθηκε στην περιοχή που παραχωρήθηκε στη φυλή του Ρουβήν. (Ιη 13:8, 9, 15, 16) Φαίνεται ότι νωρίτερα οι Αμορραίοι είχαν καταλάβει τη Μεδεβά από τους Μωαβίτες. (Αρ 21:25-30) Μερικούς αιώνες αργότερα, σε μια μάχη εναντίον των Αμμωνιτών, ο στρατός του Βασιλιά Δαβίδ υπό τις διαταγές του Ιωάβ νίκησε τις αραμαϊκές (συριακές) μισθοφορικές δυνάμεις που είχαν στρατοπεδεύσει μπροστά στη Μεδεβά.—1Χρ 19:6-16.

Σύμφωνα με τη Μωαβιτική Λίθο (8η γραμμή), ο Βασιλιάς Αμρί του Ισραήλ (περ. 951-941 Π.Κ.Χ.) κατέλαβε τη «γη της Μεντεμπά (Μεδεβά)». Η 30ή γραμμή του ίδιου μνημείου υποδηλώνει ότι ο Βασιλιάς Μησά του Μωάβ ανοικοδόμησε τη Μεδεβά και άλλες πόλεις στην περιοχή. Ωστόσο, είναι πιθανό ότι οι Ισραηλίτες επανέκτησαν τον έλεγχο της Μεδεβά όταν ο Ιεροβοάμ Β΄ (περ. 844-804 Π.Κ.Χ.) «επανέφερε το όριο του Ισραήλ από την είσοδο της Αιμάθ μέχρι τη θάλασσα της Αραβά». (2Βα 14:25) Αυτό, όμως, δεν πρέπει να κράτησε πολύ, εφόσον η εξαγγελία του Ησαΐα (περ. 778–μτ. 732 Π.Κ.Χ.) εναντίον του Μωάβ δείχνει ότι η Μεδεβά βρισκόταν ήδη υπό μωαβιτική κυριαρχία, και προειπώθηκε ότι οι Μωαβίτες θα “θρηνούσαν γοερά” για την απώλεια της πόλης.—Ησ 15:1, 2.

ΜΕΕΤΑΒΕΗΛ

(Μεεταβεήλ) [πιθανότατα, Ο Θεός Κάνει το Καλό].

1. Κόρη της Ματρέδ και σύζυγος του Εδωμίτη Βασιλιά Αδάρ (Αδάδ).—Γε 36:31, 39· 1Χρ 1:50.

2. Πρόγονος (πιθανώς ο παππούς) του Σεμαΐα τον οποίο μίσθωσαν ο Τωβίας και ο Σαναβαλλάτ για να προσπαθήσει να κάνει τον Νεεμία να αμαρτήσει από φόβο.—Νε 6:10-14.

ΜΕΖΑΑΒ

(Μεζαάβ) [Νερά από Χρυσάφι].

Γονέας της Ματρέδ και πρόγονος της Μεεταβεήλ, της συζύγου του Αδάρ (Αδάδ), ο οποίος ήταν ο τελευταίος κατονομαζόμενος βασιλιάς του Εδώμ. (Γε 36:31, 39· 1Χρ 1:50) Ίσως επρόκειτο για γυναίκα.

ΜΕΖΟΥΖΑΧ

(μεζουζάχ).

Η λέξη του εβραϊκού κειμένου που χρησιμοποιείται κατά κανόνα στην Αγία Γραφή για να ορίσει τον παραστάτη της πόρτας. Η λέξη μεζουζάχ και ο πληθυντικός της μεζουζώθ εμφανίζονται στα εδάφια Έξοδος 12:7 (υποσ.), 22, 23, όσον αφορά το ράντισμα των παραστατών με το αίμα της πασχαλινής θυσίας, και στο εδάφιο Έξοδος 21:6, αναφορικά με το δούλο που θα επιθυμούσε να παραμείνει στην υπηρεσία του κυρίου του και του οποίου ο κύριος έπρεπε να τον στήσει στην πόρτα ή «στον παραστάτη» και να του τρυπήσει το αφτί με ένα σουβλί. Η λέξη χρησιμοποιείται επίσης για τους παραστάτες του ναού που ανήγειρε ο Σολομών (1Βα 6:31, 33· 7:5) και του συμβολικού ναού που είδε σε όραμα ο Ιεζεκιήλ.—Ιεζ 41:21· 45:19· 46:2.

Στη σύγχρονη εποχή, ο όρος «μεζουζάχ» χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει ένα ορθογώνιο κομμάτι περγαμηνής το οποίο περιέχει το εβραϊκό κείμενο των εδαφίων Δευτερονόμιο 6:4-9 και Δευτερονόμιο 11:13-21, γραμμένο συνήθως σε 22 στίχους. Η περγαμηνή τοποθετείται τυλιγμένη σε μια ξύλινη, μεταλλική ή γυάλινη θήκη, η οποία στερεώνεται πλαγιαστά στο δεξιό παραστάτη της πόρτας στα σπίτια των Ορθόδοξων Ιουδαίων, με το πάνω μέρος της να δείχνει προς το σπίτι και το κάτω μέρος της να δείχνει προς τα έξω. Στο πίσω μέρος της περγαμηνής είναι γραμμένη η εβραϊκή λέξη Σανταΐ (που σημαίνει «Παντοδύναμος») και συχνά διακρίνεται μέσα από το γυάλινο κάλυμμα της θήκης. Μερικές φορές η θήκη του μεζουζάχ είναι περίτεχνα διακοσμημένη. Όποτε οι ευλαβείς Ορθόδοξοι Ιουδαίοι μπαίνουν ή βγαίνουν από το σπίτι, αγγίζουν το μεζουζάχ με το χέρι και απαγγέλλουν την προσευχή: «Είθε ο Θεός να προσέχει την έξοδό μου και την είσοδό μου από τώρα και για πάντα».—Παράβαλε Ψλ 121:8.

Η χρήση του μεζουζάχ βασίζεται σε κατά γράμμα ερμηνεία της εντολής των εδαφίων Δευτερονόμιο 6:9 (υποσ.) και 11:20.

ΜΕΖΩΒΑΪΤΗΣ

(Μεζωβαΐτης) [Της (Από τη) Ζωβά].

Προσδιορισμός που υποδηλώνει την πατρίδα του Ιαασιήλ.—1Χρ 11:47.

ΜΕΘΕΓ-ΑΜΜΑ

(Μεθέγ-αμμά) [Χαλινάρι του Αμμά (πιθανώς, του Πήχη)].

Τοποθεσία που πήρε ο Βασιλιάς Δαβίδ από τους Φιλισταίους. (2Σα 8:1) Εφόσον δεν είναι γνωστό κάποιο μέρος με αυτό το όνομα, το τοπωνύμιο «Μεθέγ-αμμά» μπορεί κάλλιστα να είναι συμβολικός προσδιορισμός κάποιας από τις κύριες φιλισταϊκές πόλεις. Η παράλληλη περικοπή στο εδάφιο 1 Χρονικών 18:1 λέει: «Τη Γαθ και τις εξαρτώμενες κωμοπόλεις της». Στο εδάφιο 2 Σαμουήλ 8:1, η Αμερικανική Στερεότυπη Μετάφραση, εκλαμβάνοντας προφανώς το συνθετικό «αμμά» στο τοπωνύμιο «Μεθέγ-αμμά» ως παράγωγο της εβραϊκής λέξης που αποδίδεται «μητέρα», μετέφρασε τη λέξη «Μεθέγ-αμμά» ως «το χαλινάρι της μητρόπολης». Αυτή η σκέψη μεταδίδεται από την Αμερικανική Μετάφραση η οποία έχει τη φράση «τον έλεγχο της μητρόπολης» αντί «τη Μεθέγ-αμμά».—Βλέπε επίσης ΛΧ.

ΜΕΘΗ

Δηλητηρίαση από υπερκατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών. Μέθυσος είναι αυτός που καταναλώνει συστηματικά μεγάλες ποσότητες δυνατών ποτών σε σημείο μέθης.

Μεθυστικά ποτά στις αρχαίες Βιβλικές χώρες ήταν το κρασί που παραγόταν από σταφύλια (Δευ 32:14), καθώς και οινοπνευματώδη που παρασκευάζονταν από σιτηρά. (Ησ 1:22) Η μετριοπαθής χρήση κρασιού και άλλων δυνατών ποτών είναι αποδεκτή από τον Ιεχωβά, ο οποίος προμηθεύει «κρασί που ευφραίνει την καρδιά του θνητού ανθρώπου».—Ψλ 104:14, 15· βλέπε ΚΡΑΣΙ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΑ ΠΟΤΑ· ΜΠΙΡΑ.

Καταδικάζεται στην Αγία Γραφή. Η Αγία Γραφή στηλιτεύει την κατανάλωση δυνατών ποτών σε σημείο μέθης. Ο σοφός Παροιμιαστής φιλοτεχνεί μια ζωηρή και επιστημονικά ακριβή εικόνα των συνεπειών που προκύπτουν από την υπερκατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών, προειδοποιώντας: «Σε ποιον υπάρχει αλίμονο; Σε ποιον ταραχή; Σε ποιον φιλονικίες; Σε ποιον ανησυχία; Σε ποιον πληγές χωρίς λόγο; Σε ποιον θόλωμα στα μάτια; Σε εκείνους που περνούν πολύ καιρό με το κρασί, εκείνους που πηγαίνουν να βρουν ανάμεικτο κρασί. Μη βλέπεις το κρασί που κοκκινίζει, που λαμπυρίζει [δείχνοντας υπέρμετρα ελκυστικό, λαμπερό] μέσα στο ποτήρι, που κατεβαίνει ευχάριστα [καθώς γλιστράει μέσα στο λαιμό τόσο εύκολα]. Στο τέλος δαγκώνει σαν φίδι και εκκρίνει δηλητήριο σαν οχιά [μπορεί να προκαλέσει τόσο σωματικές ασθένειες (για παράδειγμα, να επιφέρει κίρρωση του ήπατος) όσο και διανοητικές (να προξενήσει τρομώδες παραλήρημα), ακόμη δε και θάνατο]. Τα μάτια σου θα δουν παράξενα πράγματα [το αλκοόλ επιδρά στα κέντρα ελέγχου του εγκεφάλου, καταστέλλοντάς τα· μορφές συμπεριφοράς που κανονικά καταστέλλονται έρχονται στην επιφάνεια· δημιουργούνται παραισθήσεις· τα κενά μνήμης συμπληρώνονται από φανταστικές εμπειρίες που εξιστορούνται με τον πλέον αληθοφανή τρόπο· το άτομο έχει αχαλίνωτη συμπεριφορά] και η καρδιά σου θα πει πράγματα διεστραμμένα [θα εκφραστούν σκέψεις και επιθυμίες που υπό κανονικές συνθήκες απωθούνται]».—Παρ 23:29-33· Ωσ 4:11· Ματ 15:18, 19.

Τα όσα βιώνει προσωπικά ο μέθυσος περιγράφονται από αυτά που λέει ο συγγραφέας στη συνέχεια: «Και ασφαλώς θα γίνεις σαν κάποιον που είναι ξαπλωμένος στην καρδιά της θάλασσας [θα νιώθεις σύγχυση όπως κάποιος που παλεύει να μην πνιγεί και τελικά χάνει τις αισθήσεις του] και σαν κάποιον που είναι ξαπλωμένος στην κορυφή του καταρτιού [όπως ακριβώς το πλοίο κουνάει περισσότερο σε αυτό το σημείο, έτσι και η ζωή του μέθυσου κινδυνεύει από ατύχημα, εγκεφαλικό, συμπλοκή και άλλα]. “Με χτύπησαν αλλά δεν αρρώστησα· με έδειραν αλλά δεν το κατάλαβα [λέει ο μέθυσος, σαν να μονολογεί· δεν είχε συναίσθηση του τι πραγματικά συνέβαινε ούτε της τιμωρίας που υπέστη εξαιτίας της μέθης του]. Πότε θα ξυπνήσω; Θα πάω και πάλι να το ζητήσω [τώρα πρέπει να κοιμηθεί μέχρι να παρέλθουν οι επιπτώσεις της κατάχρησης, αλλά είναι υποδουλωμένος στο ποτό και ανυπομονεί να πιει και άλλο μόλις μπορέσει]”». Θα πέσει σε φτώχεια επειδή ξοδεύει υπέρογκα ποσά για το ποτό και επειδή καθίσταται αναξιόπιστος και καταντάει ανίκανος να εργαστεί.—Παρ 23:20, 21, 34, 35.

Απαγορεύεται στη Χριστιανική Εκκλησία. Ο μέθυσος τείνει να είναι θορυβοποιός, δημιουργώντας ανεξέλεγκτη φασαρία, και να κάνει πράξεις που επισύρουν χλευασμό και όνειδος. (Παρ 20:1· Ψλ 107:27· Ησ 19:14) Συνεπώς, η συνήθεια της μέθης δεν πρέπει να είναι ανεκτή μέσα στη Χριστιανική εκκλησία. Η άποψη του Θεού για τη μέθη έγινε φανερή στο Νόμο του προς τον Ισραήλ. Όταν ένας γιος ήταν πεισματάρης και στασιαστικός, λαίμαργος και μέθυσος, έπρεπε να λιθοβοληθεί μέχρι θανάτου. (Δευ 21:18-21) Παρόμοια, η Αγία Γραφή προστάζει να αποβάλλονται από τη Χριστιανική εκκλησία οι αμετανόητοι ή καθ’ έξιν μέθυσοι. (1Κο 5:11-13) Τα «έργα της σάρκας» περιλαμβάνουν “μεθύσια και ξέφρενα γλέντια”, πράγματα στα οποία επιδίδονται γενικά τα έθνη. Ένας Χριστιανός, ο οποίος έχει καθαριστεί από τέτοιες συνήθειες αλλά κατόπιν επιστρέφει σε αυτές και αποδεικνύεται αμετανόητος, δεν θα εισέλθει στη Βασιλεία του Θεού. (1Κο 6:9-11) Οφείλει να πάψει να δαπανά το χρόνο του απεργαζόμενος το θέλημα των εθνών, δηλαδή να αποφεύγει τις υπερβολές τους στο κρασί και τους συναγωνισμούς τους στο ποτό. (1Πε 4:3) Πρέπει να αφοσιωθεί στο να παράγει τους καρπούς του πνεύματος του Θεού.—Γα 5:19-24.

Ως εκ τούτου, η μετριοπάθεια και η σωφροσύνη συγκαταλέγονται στις απαιτήσεις για τους Χριστιανούς επισκόπους (1Τι 3:1-3· Τιτ 1:7), τους διακονικούς υπηρέτες (1Τι 3:8), τους ηλικιωμένους, άντρες και γυναίκες (Τιτ 2:2, 3), τους νεαρούς και των δύο φύλων (Τιτ 2:4-8), καθώς και για τα παιδιά (ειδικά των επισκόπων).—Τιτ 1:6.

Ο απόστολος Παύλος, αναφερόμενος στο Δείπνο του Κυρίου, έλεγξε τους Κορίνθιους Χριστιανούς για ορισμένες καταχρήσεις. Κάποιοι έφερναν το φαγητό τους και το ποτό τους στο χώρο όπου συναθροιζόταν η εκκλησία. Αν και κατανάλωναν υπερβολικές ποσότητες φαγητού και ποτού, αρνούνταν να μοιραστούν τα άφθονα αγαθά τους, και έτσι έκαναν τους άπορους αδελφούς τους να ντρέπονται. Όταν, λοιπόν, ερχόταν η ώρα για τον εορτασμό του Δείπνου του Κυρίου, μερικοί δεν ήταν σε θέση να συμμετάσχουν λόγω καταχρήσεων, ενώ άλλοι ήταν πεινασμένοι. Γι’ αυτό ο Παύλος είπε: «Ένας πεινάει, άλλος όμως είναι μεθυσμένος».—1Κο 11:20-22.

Όπως δείχνει ο Νόμος, δεν αρμόζει να εντρυφά κάποιος σε κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών ακριβώς πριν από την ενασχόληση με θρησκευτική υπηρεσία. Οι ιερείς του Ισραήλ είχαν λάβει την εντολή να μην πίνουν κρασί ή μεθυστικό ποτό όταν ενασχολούνταν με τα επίσημα καθήκοντά τους, για να μην πεθάνουν.—Λευ 10:8-11.

Γιατί αναφέρει η Αγία Γραφή ότι άτομα όπως ο Νώε και ο Λωτ μέθυσαν;

Η Αγία Γραφή αναφέρει ορισμένα περιστατικά μέθης όταν αυτά ρίχνουν φως σε κάποιο σπουδαίο ζήτημα. Έτσι λοιπόν, εξιστορεί ότι μετά τον Κατακλυσμό ο Νώε φύτεψε ένα αμπέλι, «ήπιε από το κρασί και μέθυσε». Αυτό το συμβάν έχει καταγραφεί στις Γραφές για να δείξει τι μεσολάβησε και ο Νώε καταράστηκε τον Χαναάν. (Γε 9:20-27) Σε μια άλλη περίπτωση, δύο διαφορετικά βράδια, οι δύο κόρες του Λωτ τού έδωσαν τόσο πολύ κρασί ώστε αυτός μέθυσε, και είχαν σεξουαλικές σχέσεις μαζί του. (Γε 19:30-38) Αυτή η αφήγηση μας αποκαλύπτει την προέλευση των εθνών του Μωάβ και του Αμμών και τη συγγένειά τους με τον Ισραήλ. Ο Λωτ ήταν προφανώς αρκετά μεθυσμένος ώστε να χάσει την ορθή κρίση του, όχι όμως τόσο ώστε να μην έχει τις αισθήσεις του, με άλλα λόγια, όχι τόσο μεθυσμένος ώστε να μην μπορεί να έχει σεξουαλικές σχέσεις. Εφόσον ο Λόγος του Θεού καταδικάζει τόσο έντονα τη μέθη, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι αυτοί οι δίκαιοι άντρες δεν ήταν συστηματικοί πότες, δεν ήταν μέθυσοι. Εντούτοις, εδώ καταδεικνύεται η ειλικρίνεια της Αγίας Γραφής, η οποία χάριν της δικής μας διαφώτισης δεν αποσιωπά την αλήθεια όταν εξιστορεί γεγονότα που περιλαμβάνουν Βιβλικές προσωπικότητες. Μερικές ακόμη περιπτώσεις μέθης είναι καταγραμμένες στα εδάφια 1 Σαμουήλ 25:36-38· 2 Σαμουήλ 11:13· 1 Βασιλέων 20:15-21.

Μια Λανθασμένη Εικασία. Όταν το άγιο πνεύμα εκχύθηκε στους μαθητές του Χριστού την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ., αυτοί άρχισαν να μιλούν σε διάφορες γλώσσες και τότε μερικοί είπαν: «Είναι γεμάτοι γλυκό κρασί». Ο Πέτρος, όμως, εξήγησε: «Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι μεθυσμένοι, όπως νομίζετε, γιατί είναι η τρίτη ώρα της ημέρας», δηλαδή περίπου 9:00 π.μ., υπολογίζοντας από την ανατολή (περίπου στις 6:00 π.μ.). (Πρ 2:1-4, 13-15) Οι ακροατές του, που γιόρταζαν την Πεντηκοστή, είχαν το ρόλο της προφητείας του Ησαΐα, όπου είναι γραμμένο: «Αλίμονο σε εκείνους που σηκώνονται νωρίς το πρωί για να αναζητήσουν μεθυστικό ποτό». (Ησ 5:11) Δεν ήταν συνηθισμένο να παρατίθεται συμπόσιο ή γεύμα τόσο νωρίς, και ήταν εξωπραγματικό να σκεφτεί κανείς ότι 120 άνθρωποι θα ήταν όλοι μαζί μεθυσμένοι μια τέτοια πρωινή ώρα. Ο Παύλος αναφέρει τι γινόταν κατά κανόνα, λέγοντας: «Εκείνοι που μεθούν είναι συνήθως μεθυσμένοι τη νύχτα».—1Θε 5:7.

Μεταφορική Μέθη. Οι ηγέτες του δεκάφυλου βασιλείου, του οποίου κυρίαρχη φυλή αποτελούσε ο Εφραΐμ, ήταν πνευματικά μεθυσμένοι με «κρασί». Κατ’ αρχάς, υπεραγαπούσαν την πολιτική ανεξαρτησία και τις συμμαχίες με τους εχθρούς του βασιλείου του Ιούδα, του οποίου οι βασιλιάδες κάθονταν στο «θρόνο του Ιεχωβά». (1Χρ 29:23) Αυτοί αναμφίβολα επιδίδονταν και σε κατά γράμμα μεθύσια. Είχαν διαθήκη με τον Ιεχωβά Θεό, αλλά την παραβίαζαν με αλαζονικό, μέθυσο τρόπο και του επέφεραν όνειδος.—Ησ 28:1-4.

Παρόμοια, οι ιερείς και οι ηγέτες του Ιούδα είχαν μεθύσει μεταφορικά. Ως θρησκευτικοί καθοδηγητές, πρόσθεσαν ανθρώπινες παραδόσεις και επιπλέον έβλεπαν και έλεγαν ψεύδη σχετικά με το άγιο έθνος του Θεού. Απέβλεπαν για βοήθεια στην Ασσυρία και όχι στον Θεό. (Ησ 29:1, 9-14· 2Βα 16:5-9) Όπως είχε προλεχθεί, η Ασσυρία εκτόπισε τον μεθυσμένο Ισραήλ το 740 Π.Κ.Χ. Αργότερα, ο αποστατικός Ιούδας αναγκάστηκε να πιει το ποτήρι της οργής του Ιεχωβά και στάλθηκε εξόριστος στη Βαβυλώνα, τρεκλίζοντας, το 607 Π.Κ.Χ. (Ησ 51:17-23) Επειδή η Βαβυλώνα («ο βασιλιάς της Σησάχ») μεταχειρίστηκε σκληρά το λαό του Θεού, ήπιε το ίδιο ποτήρι 68 χρόνια αργότερα.—Ιερ 25:15-29.

Η συμβολική «Βαβυλώνα η Μεγάλη» παριστάνεται στην Αγία Γραφή ως μεθυσμένη πόρνη που έχει στο χέρι της ένα χρυσό ποτήρι «γεμάτο με αηδιαστικά πράγματα και με τα ακάθαρτα πράγματα της πορνείας της». Οι κάτοικοι της γης έχουν μεθύσει από «το κρασί της πορνείας της». Η ίδια είναι «μεθυσμένη από το αίμα των αγίων και από το αίμα των μαρτύρων του Ιησού». Η ασωτία της θα έχει ως αποτέλεσμα την αιώνια καταστροφή της.—Απ 17:1-6, 16· 14:8· 18:8· βλέπε ΒΑΒΥΛΩΝΑ Η ΜΕΓΑΛΗ.

ΜΕ-ΙΑΡΚΩΝ

(Με-ιαρκών) [Νερά της Ιαρκών].

Μερικοί λόγιοι πιστεύουν ότι η Με-ιαρκών, η οποία βρισκόταν στην περιοχή του Δαν (Ιη 19:40, 41, 46), είναι το Ναχρ ελ-Άουτζα (Νάχαλ Γιαρκόν) το οποίο εκβάλλει στη Μεσόγειο περίπου 6 χλμ. ΒΒΑ της Ιόππης. Οι πηγές του, που συγκαταλέγονται στις μεγαλύτερες της Παλαιστίνης, αναβλύζουν περίπου 20 χλμ. μακριά, στην ενδοχώρα, κοντά στο σημείο όπου εικάζεται ότι βρισκόταν η Αφέκ (Αρ. 3).

Μια άλλη άποψη είναι ότι το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο ίσως να έλεγε “και στα δυτικά [ή στη θάλασσα] η Ιαρκών”, παρόμοια με την απόδοση της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα: καὶ ἀπὸ θαλάσσης Ἱεράκων. Το Τελλ Κασίλε (Τελ Κασίλα), το οποίο βρίσκεται μέσα στα όρια του Τελ Αβίβ-Γιάφο (Ιόππη), προβάλλεται ως πιθανή θέση της Ιαρκών.

ΜΕΪΔΑ

(Μεϊδά).

Πρόγονος κάποιας οικογένειας Νεθινίμ του οποίου οι «γιοι» ή οι απόγονοι επέστρεψαν στον Ιούδα από τη βαβυλωνιακή εξορία με τον Ζοροβάβελ το 537 Π.Κ.Χ.—Εσδ 2:1, 2, 43, 52· Νε 7:54.

ΜΕΙΚΤΗ ΟΜΑΔΑ

Ομάδα ξένων που αναχώρησε από την Αίγυπτο μαζί με το έθνος του Ισραήλ. (Εξ 12:37, 38, υποσ.· παράβαλε Εξ 12:43-49.) Μερικοί από αυτούς τους ανθρώπους ίσως ήταν Αιγύπτιοι ή άλλοι αλλοεθνείς οι οποίοι επέλεξαν να ακολουθήσουν τον αληθινό Θεό και το έθνος του Ισραήλ όταν παρέστησαν μάρτυρες αρκετών από τα πλήγματα που επέφερε ο Ιεχωβά στην Αίγυπτο. Σε αυτή την ομάδα συγκαταλέγονταν πιθανότατα και άτομα αιγυπτιακής καταγωγής που είχαν παντρευτεί μέλη του έθνους του Ισραήλ, καθώς και τα παιδιά που είχαν γεννηθεί από τέτοιους γάμους. Για παράδειγμα, η Ισραηλίτισσα Σελομίθ από τη φυλή του Δαν είχε Αιγύπτιο σύζυγο και τουλάχιστον έναν γιο από αυτόν.—Λευ 24:10, 11.

Η ίδια αυτή ομάδα ονομάζεται επίσης «το μεικτό πλήθος [ή αλλιώς, συρφετός, όχλος]» στο εδάφιο Αριθμοί 11:4. Αναμφίβολα, τόσο η μη ισραηλιτική καταγωγή τους όσο και οι κακουχίες από την οδοιπορία στην έρημο γέννησαν ανάμεσά τους πνεύμα παραπόνων το οποίο έγινε πηγή έριδας. Η εκδήλωση ιδιοτελούς επιθυμίας από μέρους τους επηρέασε και τους Ισραηλίτες, ώστε άρχισαν και εκείνοι να κλαίνε και να λένε: «Αχ, πώς θυμόμαστε τα ψάρια που τρώγαμε στην Αίγυπτο δωρεάν, τα αγγούρια και τα καρπούζια και τα πράσα και τα κρεμμύδια και τα σκόρδα! Ενώ τώρα η ψυχή μας είναι κατάξερη. Τα μάτια μας δεν βλέπουν τίποτα άλλο εκτός από το μάννα».—Αρ 11:4-6.

Στα εδάφια Νεεμίας 13:3 και Ιερεμίας 25:20 η έκφραση «μεικτή ομάδα» υποδηλώνει μη Ισραηλίτες. Τα λόγια του Νεεμία αναφέρονται σε αλλοεθνείς όπως οι Μωαβίτες και οι Αμμωνίτες. (Νε 13:1) Το ότι ίσως εννοούνταν και οι γιοι αυτών των αλλοεθνών (που ήταν κατά το ήμισυ Ισραηλίτες) υποδεικνύεται από το γεγονός ότι παλιότερα οι Ισραηλίτες είχαν αποπέμψει τόσο τις αλλοεθνείς συζύγους τους όσο και τους γιους τους.—Εσδ 10:44.

ΜΕΚΟΝΑ

(Μεκονά) [από μια ρίζα που σημαίνει «εδραιώνω»].

Πόλη στο νότιο Ιούδα, προφανώς κοντά στη Σικλάγ, η οποία ήταν αρκετά μεγάλη ώστε να έχει εξαρτώμενες, ή αλλιώς «θυγατρικές», κωμοπόλεις. (Νε 11:25, 28) Η ακριβής θέση της δεν είναι δυνατόν να εντοπιστεί. Οι περισσότερες προτεινόμενες εκδοχές βασίζονται σε τροποποιήσεις του κειμένου.

ΜΕΛΑΘΙΑΣ

(Μελαθίας) [Ο Γιαχ Έχει Προμηθεύσει Διαφυγή].

Γαβαωνίτης που βοήθησε στην επισκευή τμήματος του τείχους της Ιερουσαλήμ υπό την εποπτεία του Νεεμία το 455 Π.Κ.Χ.—Νε 3:7.

ΜΕΛΑΝΙ

Η εβραϊκή λέξη ντεγιώ, που υπάρχει μόνο στο εδάφιο Ιερεμίας 36:18, ίσως είναι δάνειο από την αιγυπτιακή. Στο πρωτότυπο κείμενο των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών, η λέξη μέλαν εμφανίζεται μόνο τρεις φορές (2Κο 3:3· 2Ιω 12· 3Ιω 13) και είναι το ουδέτερο γένος του επιθέτου μέλας, που σημαίνει «μαύρος».—Ματ 5:36· Απ 6:5, 12.

Μιλώντας γενικά, τα μελάνια παρασκευάζονταν από κάποια χρωστική ύλη διαλυμένη σε μια ουσία που περιείχε κόμμι, κόλλα ή βερνίκι και χρησίμευε τόσο ως φορέας της όσο και ως συνδετικό μέσο για τη συγκράτησή της στην επιφάνεια εφαρμογής. Οι παλιότερες οδηγίες παρασκευής μελανιού και τα παλιότερα ανευρεθέντα δείγματα δείχνουν πως η χρωστική ήταν μια μαύρη ανθρακική ουσία—είτε άμορφη αιθάλη παραγόμενη από την καύση λαδιού ή ξύλου είτε κρυσταλλικό κάρβουνο ζωικής ή φυτικής προέλευσης. Οι χρωστικές των κόκκινων μελανιών ήταν οξείδια του σιδήρου. Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν επίσης ουσίες που έδιναν ορισμένες άλλες αποχρώσεις. Σύμφωνα με τον Ιώσηπο, το αντίγραφο του Νόμου που στάλθηκε στον Πτολεμαίο τον Φιλάδελφο ήταν γραμμένο με χρυσά γράμματα. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΒ΄, 89 [ii, 11]) Αν έγινε ποτέ χρήση φυτικών χυμών ή βαφών σε μελάνια, τα μελάνια αυτά έχουν εξαφανιστεί προ πολλού επειδή σβήνονται εύκολα.

Για να παρασκευαστούν τα καλύτερα μελάνια απαιτούνταν πολύς χρόνος προκειμένου να κονιορτοποιηθούν και να διαλυθούν οι χρωστικές ουσίες στους φορείς τους. Στη συνέχεια τα μελάνια αποθηκεύονταν συνήθως με τη μορφή ξηρών πλακιδίων ή ράβδων, τα οποία ύγραινε επαρκώς ο γραμματέας καθώς έβαζε στο μελάνι το πινέλο ή το καλάμι του.

Τα κινέζικα μελάνια φημίζονταν από πολύ παλιά ως τα πλέον έντονα και ανθεκτικά. Έγγραφα που γράφτηκαν με ορισμένα από αυτά τα μελάνια μπορούν να μουσκέψουν στο νερό επί αρκετές εβδομάδες χωρίς να ξεβάψουν. Από την άλλη πλευρά, παρασκευάζονταν επίσης μελάνια που μπορούσαν να σβηστούν με βρεγμένο σφουγγάρι ή με νωπό πανί. Ίσως με βάση αυτό να είπε ο Ιεχωβά συμβολικά: «Όποιον αμάρτησε εναντίον μου, αυτόν θα εξαλείψω από το βιβλίο μου».—Εξ 32:33· βλέπε επίσης Αρ 5:23· Ψλ 109:13, 14.

ΜΕΛΑΝΟΔΟΧΕΙΟ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ

Στα εδάφια Ιεζεκιήλ 9:2, 3, 11 ο άντρας που είναι ντυμένος στα λινά και έχει την ευθύνη να σημαδέψει κάποια άτομα στο μέτωπο παρουσιάζεται να έχει «μελανοδοχείο γραμματέα στους γοφούς του», το οποίο συγκρατούνταν προφανώς από το ζωνάρι που φορούσε στη μέση του. Το εν λόγω μελανοδοχείο ίσως ήταν παρόμοιο με εκείνα που χρησιμοποιούσαν άλλοτε στην αρχαία Αίγυπτο. Η αιγυπτιακή “κασετίνα του γραμματέα” ήταν μια μακρόστενη ξύλινη θήκη, η οποία είχε ένα τμήμα ή εγκοπές για τις καλαμένιες πένες. Στην εξωτερική επιφάνεια, κοντά στο άνω άκρο, είχε τουλάχιστον μία υποδοχή στην οποία τοποθετούσαν ένα πλακίδιο ξηρού μελανιού. Όταν ο γραμματέας ετοιμαζόταν να γράψει, ακουμπούσε στο μελάνι την άκρη της πένας του την οποία είχε υγράνει. Διάφορα εγχάρακτα σχέδια δείχνουν ότι οι Σύριοι γραμματείς χρησιμοποιούσαν ανάλογη “κασετίνα”.

ΜΕΛΕΑ

(Μελεά).

Πρόγονος του Ιησού Χριστού από τη συγγένεια της μητέρας του, ο οποίος έζησε λίγο μετά τον Βασιλιά Δαβίδ.—Λου 3:31.

ΜΕΛΕΧ

(Μέλεχ) [Βασιλιάς].

Ένας από τους γιους του Μιχαία και απόγονος του Βασιλιά Σαούλ του Ισραήλ—δισέγγονος του Ιωνάθαν, γιου του Σαούλ.—1Χρ 8:33-35· 9:39-41.

ΜΕΛΙ

Γλυκό, ιξώδες υγρό που παράγουν οι μέλισσες. Το μέλι ορίζεται στις Εβραϊκές Γραφές από τις λέξεις νόφεθ (ρευστό μέλι ή μέλι κηρήθρας) και ντεβάς. Αυτή η τελευταία λέξη μπορεί να αναφέρεται, όχι μόνο στο μέλι των μελισσών, αλλά και στο σιρόπι των φρούτων. (Λευ 2:11, υποσ.) Στις Ελληνικές Γραφές η λέξη μέλι χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με το επίθετο ἄγριος για να δηλώσει το μέλι από άγριες μέλισσες.

Η Κηρήθρα. Η κηρήθρα είναι θαύμα μηχανικής. Αποκαλύπτει την απαράμιλλη σοφία και την ικανότητα του Δημιουργού ο οποίος έθεσε στη μέλισσα αυτό το ένστικτο της «μηχανικής» και της κατασκευαστικής δεινότητας. Το εξαγωνικό σχήμα των κελιών είναι ιδεώδες για να συγκρατεί τη μεγαλύτερη ποσότητα μελιού με την ελάχιστη ποσότητα κεριού—του υλικού από το οποίο είναι φτιαγμένα τα τοιχώματα των κελιών. Κατά τη δημιουργία της κηρήθρας, παράγεται κερί από ειδικούς αδένες που υπάρχουν στο σώμα της μέλισσας. Αυτό εκκρίνεται από πόρους του σώματός της, σχηματίζοντας μικρά λευκά λέπια. Η μέλισσα, χρησιμοποιώντας τα πόδια της, μεταφέρει τα λέπια στα σαγόνια της. Μετά μασάει το κερί και το τοποθετεί στο μέρος της κηρήθρας που είναι υπό κατασκευή. Τα τοιχώματα της κηρήθρας έχουν πάχος μόλις ένα τρίτο του χιλιοστού, αλλά μπορούν να κρατήσουν τριακονταπλάσιο βάρος από το δικό τους.

Οι μέλισσες φτιάχνουν τις φωλιές τους σε διάφορα μέρη, όπως σε δέντρα ή βράχους, και μάλιστα σε μια περίπτωση αναφέρεται ότι έφτιαξαν φωλιά μέσα στο κουφάρι κάποιου ζώου, το οποίο προφανώς δεν ήταν πλέον σε αποσύνθεση, αλλά είχε ξεραθεί από τον ήλιο. Αυτό ήταν το κουφάρι του λιονταριού από το οποίο έφαγε μέλι ο Σαμψών.—Κρ 14:8, 9.

Μέλι. Το μέλι φτιάχνεται από το νέκταρ που απορροφούν οι μέλισσες από τα λουλούδια και τους καρπούς. Όταν συλλέγεται το νέκταρ και εναποτίθεται στην κηρήθρα, προστίθενται ορισμένες χημικές ουσίες από το σώμα της μέλισσας. Μέρος του νερού που περιέχεται στο νέκταρ εξατμίζεται, και οι χημικές ουσίες μετατρέπουν το νέκταρ σε μέλι. Το χρώμα και η γεύση του μελιού ποικίλλουν ανάλογα με την προέλευση που έχει το νέκταρ. Το μέλι αφομοιώνεται εύκολα από το σώμα και μετατρέπεται γρήγορα σε ενέργεια.

Όταν η Αγία Γραφή κάνει λόγο για μέλι, τις περισσότερες φορές εννοεί το άγριο μέλι, όπως αυτό που έτρωγε ο Ιωάννης ο Βαφτιστής στην έρημο. (Ματ 3:1, 4) Η ιδιότητα που έχει το μέλι να δίνει ενέργεια φαίνεται παραστατικά από την περίπτωση του γιου του Βασιλιά Σαούλ, του Ιωνάθαν, ο οποίος, εξουθενωμένος από τη μάχη, γεύτηκε λίγο μέλι. Αμέσως τα μάτια του «έλαμψαν». (1Σα 14:25-30) Αυτή η πλούσια σε ενέργεια τροφή συγκαταλέγεται στις προμήθειες που παρείχε ο Θεός στο λαό του ενόσω βρισκόταν στην έρημο. Σε εκείνη την περιοχή με τα λιγοστά δέντρα, ο λαός έτρωγε το μέλι που μάζευε «από τον απόκρημνο βράχο», δηλαδή από τις κηρήθρες που έφτιαχναν οι μέλισσες σε βραχώδη σημεία.—Δευ 32:13.

Μεταφορική Χρήση. Οι θεραπευτικές ιδιότητες του μελιού παραβάλλονται με τα ευχάριστα λόγια και τη σοφία, όχι μόνο επειδή το μέλι είναι γλυκό και έχει ωραία γεύση, αλλά και επειδή είναι υγιεινό. Τα ευχάριστα λόγια είναι υγιεινά από πνευματική άποψη, ακριβώς όπως το μέλι είναι καλό για το φυσικό σώμα. Ο Παροιμιαστής λέει: «Τα ευχάριστα λόγια είναι κηρήθρα, γλυκά στην ψυχή και γιατρειά στα κόκαλα».—Παρ 16:24· 24:13, 14.

Η γλυκύτητα και η απόλαυση που αισθάνεται κανείς τρώγοντας μέλι χρησιμοποιούνται μεταφορικά σε όλη τη Γραφή. Σχετικά παραδείγματα βρίσκουμε στα εδάφια Ιεζεκιήλ 3:2, 3 και Αποκάλυψη 10:9. Το μέλι της κηρήθρας αναφέρεται συχνά, επειδή θεωρείται ανώτερο από πλευράς αρώματος και γλυκύτητας και επειδή έχει πιο πλούσια γεύση από το μέλι που έχει εκτεθεί στον αέρα για κάποιο διάστημα. Τονίζοντας πόσο ωραία και ευχάριστα είναι τα λόγια της Σουλαμίτισσας, ο αγαπημένος της ποιμένας τα περιγράφει σαν «μέλι κηρήθρας» που στάζει από τα χείλη της. (Ασμ 4:11) Οι δικαστικές αποφάσεις του Ιεχωβά είναι τόσο έξοχες, υγιείς και ωφέλιμες ώστε είναι «γλυκύτερες από μέλι, ναι, από το μέλι που ρέει από τις κηρήθρες». (Ψλ 19:9, 10) Τα λόγια του είναι “πιο απαλά στον ουρανίσκο από μέλι στο στόμα”.—Ψλ 119:103.

Ενώ το μέλι είναι καλό, η υπερκατανάλωσή του μπορεί να προκαλέσει ναυτία (Παρ 25:16), και η βρώση μεγάλων ποσοτήτων μελιού παραβάλλεται με το να επιζητεί κάποιος τη δική του δόξα.—Παρ 25:27.

Το 5ο κεφάλαιο των Παροιμιών χρησιμοποιεί τη γλυκύτητα που έχει το μέλι της κηρήθρας για να εξεικονίσει τον πειρασμό της σεξουαλικής ανηθικότητας στον οποίο μπορεί να υποβάλει η “ξένη γυναίκα” έναν άντρα χρησιμοποιώντας τη γοητεία της και μελιστάλακτα λόγια. Αυτό αποτελεί έξοχη προειδοποίηση για τους Χριστιανούς σήμερα. «Σαν κηρήθρα στάζουν τα χείλη της ξένης γυναίκας και ο ουρανίσκος της είναι απαλότερος από λάδι. Τα επακόλουθα, όμως, από αυτήν είναι πικρά σαν την αψιθιά· είναι κοφτερά σαν δίκοπο σπαθί. Τα πόδια της κατεβαίνουν στο θάνατο», λέει ο σοφός άντρας. Τα γλυκά, μελιστάλακτα λόγια και οι πράξεις της οδηγούν τον άντρα κατευθείαν στην ανηθικότητα, έτσι ώστε «μεμιάς αυτός την ακολουθεί, σαν βόδι που πηγαίνει για σφάξιμο».—Παρ 5:3-5· 7:21, 22.

Μέλι από Φρούτα. Η εβραϊκή λέξη ντεβάς μπορεί να αναφέρεται επίσης στο χυμό, δηλαδή στο σιρόπι, των φρούτων—σύκων, χουρμάδων και άλλων. Τις περισσότερες φορές, ο αναγνώστης μπορεί να καθορίσει από τα συμφραζόμενα αν εννοείται το μέλι που παράγουν οι μέλισσες ή όχι. Προφανώς, το σιρόπι των φρούτων είναι αυτό που σύμφωνα με το εδάφιο Λευιτικό 2:11 απαγορευόταν να προσφερθεί στο θυσιαστήριο, επειδή έχει την τάση να υφίσταται ζύμωση. Το ότι εδώ δεν εννοείται το μέλι που παράγουν οι μέλισσες φαίνεται από το επόμενο εδάφιο, το οποίο συγκαταριθμεί το απαγορευμένο «μέλι» με τους πρώτους καρπούς που έπρεπε να προσφέρουν στον Ιεχωβά. Εφόσον το μέλι που χρησιμοποιούσαν οι Ισραηλίτες ήταν ως επί το πλείστον άγριο μέλι και όχι προϊόν μελισσοκομίας, το «μέλι» που προσφέρθηκε μεταξύ των πρώτων καρπών όταν ο Εζεκίας υποκίνησε το λαό να υποστηρίξει το ιερατείο ήταν αναμφίβολα χυμός ή σιρόπι φρούτων.—2Χρ 31:5.

Γη Πλούσια σε Γάλα και Μέλι. Η Παλαιστίνη περιγράφεται ως «γη όπου ρέει το γάλα και το μέλι», και αυτός ο χαρακτηρισμός που επαναλαμβάνεται συχνά στις Γραφές είναι εύστοχος, επειδή σε εκείνη τη γη δεν υπήρχε μόνο άφθονο μέλι το οποίο παρήγαν μέλισσες, αλλά και άφθονο σιρόπι φρούτων. (Εξ 3:8· Λευ 20:24· Δευ 11:9· Ιη 5:6) Προφανώς αυτό το τελευταίο αναφέρεται μεταξύ των εμπορικών προϊόντων που δίνονταν ως αντάλλαγμα για εμπορεύματα της Τύρου.—Ιεζ 27:2, 17· βλέπε ΜΕΛΙΣΣΑ.

ΜΕΛΙΑ

(μελία) [εβρ., τιδχάρ].

Ονομασία δέντρου η οποία εμφανίζεται δύο φορές στις Εβραϊκές Γραφές, στα εδάφια Ησαΐας 41:19 και 60:13. Στο πρώτο εδάφιο, η μελία συγκαταλέγεται με δέντρα όπως η άρκευθος και το κυπαρίσσι, τα οποία πρόκειται να ευδοκιμήσουν στην έρημη πεδιάδα υπό προειπωμένες παραδεισιακές συνθήκες, ενώ στο δεύτερο συγκαταλέγεται με τα ίδια αυτά δέντρα ως μέρος της “δόξας του Λιβάνου”. Ο προσδιορισμός του εν λόγω δέντρου βασίζεται σε υποθέσεις, αλλά κάποια στοιχεία ευνοούν τη μελία.—Βλέπε Φιλολογική Επιθεώρηση Θεολογικών Κειμένων (Theologische Literaturzeitung), Λειψία, 1926, σ. 216.

Δύο ποικιλίες μελίας, ο φράξινος ο όρνος (Fraxinus ornus) και ο φράξινος ο οξύκαρπος (Fraxinus oxycarpa), φύονται δίπλα σε ποταμούς και ρυάκια στα βουνά του Λιβάνου και στο άνω άκρο της Παλαιστίνης, αλλά όχι σε όλη την Παλαιστίνη γενικά. Το δέντρο αυτό πληροί τις προϋποθέσεις για να θεωρείται μέρος της “δόξας του Λιβάνου”, διότι είναι μεγάλο και φτάνει σε ύψος μέχρι και τα 15 μ. Έχει ανοιχτοπράσινο φύλλωμα και σταχτιά κλαδάκια. Μολονότι οι βοτανολόγοι την κατατάσσουν στην ίδια οικογένεια με την ελιά, η μελία διαφέρει ως προς το ότι είναι φυλλοβόλο δέντρο.

ΜΕΛΙΣΣΑ

[εβρ., ντεβωράχ].

Στις περισσότερες Βιβλικές αναφορές εννοούνται προφανώς οι άγριες μέλισσες. Η περιγραφή της Χαναάν ως “γης όπου ρέει το γάλα και το μέλι” αφήνει να εννοηθεί ότι, από την αρχαιότητα, υπήρχαν πολλές μέλισσες εκεί. (Εξ 3:8) Το ζεστό κλίμα και τα άφθονα λουλούδια εξακολουθούν να καθιστούν αυτή τη γη κατάλληλη να φιλοξενεί μεγάλο πληθυσμό μελισσών, η δε μελισσοκομία είναι πολύ δημοφιλής εκεί στη σύγχρονη εποχή. Από τις 20.000 και πλέον γνωστές ποικιλίες μελισσών, το κοινότερο είδος στο Ισραήλ σήμερα είναι μια σκούρα μέλισσα που ονομάζεται μέλισσα η μελιτοποιός η συριακή (Apis mellifica syriaca).

Στη διάρκεια μιας στρατιωτικής εκστρατείας ο Ιωνάθαν έφαγε μέλι που βρήκε στο δάσος, πιθανόν λοιπόν εκείνες οι μέλισσες να είχαν φτιάξει τη φωλιά τους μέσα στην κουφάλα κάποιου δέντρου. (1Σα 14:25-27) Οι άγριες μέλισσες της Κοιλάδας του Ιορδάνη προμήθευαν στον Ιωάννη τον Βαφτιστή μεγάλο μέρος της τροφής του. (Ματ 3:4) Οι μέλισσες δεν φωλιάζουν μόνο μέσα σε δέντρα, αλλά και σε άλλες κοιλότητες, όπως σχισμές βράχων και τοίχων.—Δευ 32:13· Ψλ 81:16.

Η αφήγηση των εδαφίων Κριτές 14:5-9 έχει δημιουργήσει ορισμένα ερωτηματικά. Ο Σαμψών, επιστρέφοντας στον τόπο όπου είχε θανατώσει ένα λιοντάρι, βρήκε «ένα σμήνος από μέλισσες στο πτώμα του λιονταριού, καθώς και μέλι». Είναι πασίγνωστο ότι οι περισσότερες μέλισσες εκδηλώνουν σφοδρή απέχθεια για τα θνησιμαία και τα πτώματα που βρίσκονται σε κατάσταση αποσύνθεσης. Πρέπει ωστόσο να επισημάνουμε ότι, σύμφωνα με την αφήγηση, ο Σαμψών επέστρεψε «ύστερα από κάποιο διάστημα» ή, κατά κυριολεξία σύμφωνα με το εβραϊκό κείμενο, «ύστερα από ημέρες», φράση που μπορεί να αναφέρεται σε περίοδο ακόμη και ενός χρόνου. (Παράβαλε 1Σα 1:3 [Η έκφραση «κάθε χρόνο» στο εβραϊκό κείμενο είναι κατά κυριολεξία «από ημέρες σε ημέρες».]· παράβαλε Νε 13:6.) Στο διάστημα που μεσολάβησε, τα νεκροφάγα πουλιά ή ζώα, καθώς και τα έντομα, θα είχαν καταναλώσει μεγάλο μέρος της σάρκας του λιονταριού, ενώ οι καυτές ακτίνες του ήλιου θα είχαν αφυδατώσει ό,τι είχε απομείνει. Η παρέλευση αρκετού χρόνου είναι επίσης φανερή από το γεγονός ότι το σμήνος των μελισσών δεν είχε φτιάξει απλώς τη φωλιά του μέσα στο πτώμα του λιονταριού, αλλά είχε παραγάγει και κάποια ποσότητα μελιού.

Η αγριότητα με την οποία επιτίθεται ένα σμήνος μελισσών που έχει ενοχληθεί χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο εκδίωξαν οι Αμορραίοι από την ορεινή επικράτειά τους τις δυνάμεις των Ισραηλιτών. (Δευ 1:44) Παραβάλλοντας διάφορα εχθρικά έθνη με σμήνος από επιτιθέμενες μέλισσες, ο ψαλμωδός λέει ότι κράτησε αυτά τα έθνη μακριά μόνο με πίστη στο όνομα του Ιεχωβά.—Ψλ 118:10-12.

Ο προφήτης Ησαΐας προείπε παραστατικά την εισβολή των στρατευμάτων της Αιγύπτου και της Ασσυρίας στην Υποσχεμένη Γη, παρομοιάζοντας τις δυνάμεις τους με σμήνη μυγών και μελισσών στα οποία ο Ιεχωβά Θεός σφυρίζει μεταφορικά για να έρθουν και να καθήσουν πάνω στις κοιλάδες των χειμάρρων και στις σχισμές των απόκρημνων βράχων. (Ησ 7:18, 19) Το “σφύριγμα” δεν υπονοεί ότι οι μελισσοκόμοι εφαρμόζουν στην πραγματικότητα μια τέτοια τακτική, αλλά απλώς υποδεικνύει ότι ο Ιεχωβά προσελκύει την προσοχή των επιθετικών εθνών στη γη του λαού με τον οποίο έχει συνάψει διαθήκη.

Δύο γυναίκες στην Αγία Γραφή είχαν το όνομα Δεββώρα (που σημαίνει «Μέλισσα»): η παραμάνα της Ρεβέκκας (Γε 35:8) και η προφήτισσα που συνεργάστηκε με τον Κριτή Βαράκ στη νίκη επί του Χαναναίου Βασιλιά Ιαβίν.—Κρ 4:4.

ΜΕΛΧΑ

(Μελχά).

1. Κόρη του Αρράν, αδελφού του Αβραάμ (Άβραμ), σύζυγος του Ναχώρ, επίσης αδελφού του (και θείου της), και αδελφή του Λωτ. (Γε 11:27, 29) Ο Βαθουήλ, ένα από τα οχτώ παιδιά της Μελχά, έγινε πατέρας της Ρεβέκκας.—Γε 22:20-23· 24:15, 24, 47.

2. Μία από τις πέντε κόρες του Σαλπαάδ στις οποίες δόθηκε κληρονομιά στην περιοχή του Μανασσή μετά το θάνατο του πατέρα τους.—Αρ 26:33· 27:1-4· 36:10-12· Ιη 17:3, 4.

ΜΕΛΧΙ

(Μελχί) [εβρ. προέλευσης· σημαίνει «Βασιλιάς Μου»].

Το όνομα δύο προγόνων του Ιησού Χριστού από τη συγγένεια της μητέρας του.

1. “Γιος” (ή απόγονος) του Αδδί και πατέρας (ή πρόγονος) του Νηρί.—Λου 3:27, 28.

2. “Γιος” (ή απόγονος) του Ιανναΐ και πατέρας (ή πρόγονος) του Λευί.—Λου 3:23, 24.

ΜΕΛΧΙΣΕΔΕΚ

(Μελχισεδέκ) [Βασιλιάς Δικαιοσύνης].

Βασιλιάς της αρχαίας Σαλήμ και «ιερέας του Υψίστου Θεού», του Ιεχωβά. (Γε 14:18, 22) Είναι ο πρώτος ιερέας που αναφέρεται στις Γραφές. Ανέλαβε αυτό το αξίωμα σε κάποια χρονική στιγμή πριν από το 1933 Π.Κ.Χ. Εφόσον ήταν βασιλιάς της Σαλήμ—λέξη η οποία σημαίνει «Ειρήνη»—ο Μελχισεδέκ χαρακτηρίζεται από τον απόστολο Παύλο «Βασιλιάς Ειρήνης», ενώ λόγω του ονόματός του χαρακτηρίζεται επίσης «Βασιλιάς Δικαιοσύνης». (Εβρ 7:1, 2) Η αρχαία Σαλήμ θεωρείται ότι ήταν ο πυρήνας γύρω από τον οποίο αναπτύχθηκε αργότερα η πόλη της Ιερουσαλήμ, και η ονομασία της ενσωματώθηκε στο όνομα της Ιερουσαλήμ, η οποία μερικές φορές αναφέρεται ως «Σαλήμ».—Ψλ 76:2.

Όταν ο πατριάρχης Άβραμ (Αβραάμ) νίκησε τον Χοδολλογομόρ και τους συνασπισμένους με αυτόν βασιλιάδες, πήγε στην Κοιλάδα Σαυή, ή αλλιώς «στην Κοιλάδα του Βασιλιά». Εκεί ο Μελχισεδέκ «έφερε έξω ψωμί και κρασί» και ευλόγησε τον Αβραάμ, λέγοντας: «Ευλογημένος να είναι ο Άβραμ από τον Ύψιστο Θεό, Αυτόν που έκανε τον ουρανό και τη γη· και ευλογημένος να είναι ο Ύψιστος Θεός, που παρέδωσε τους δυνάστες σου στο χέρι σου!» Τότε ο Αβραάμ έδωσε στο βασιλιά-ιερέα «ένα δέκατο από το καθετί», δηλαδή από «τα πιο εκλεκτά λάφυρα» του νικηφόρου πολέμου του εναντίον των συνασπισμένων βασιλιάδων.—Γε 14:17-20· Εβρ 7:4.

Εξεικονιστικός Τύπος της Ιεροσύνης του Χριστού. Σε μια σημαντική Μεσσιανική προφητεία, ο Ιεχωβά ορκίζεται προς τον «Κύριο» του Δαβίδ τα εξής: «Εσύ είσαι ιερέας στον αιώνα σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο ήταν ο Μελχισεδέκ!» (Ψλ 110:1, 4) Βάσει αυτού του θεόπνευστου ψαλμού θεωρούσαν οι Εβραίοι ότι ο υποσχεμένος Μεσσίας θα ήταν εκείνος στον οποίο θα συνδυάζονταν τα αξιώματα του ιερέα και του βασιλιά. Ο απόστολος Παύλος, στην επιστολή προς τους Εβραίους, διαλύει κάθε αμφιβολία γύρω από την ταυτότητα εκείνου που είχε προειπωθεί, κάνοντας λόγο για τον “Ιησού, ο οποίος έχει γίνει αρχιερέας για πάντα σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο ήταν ο Μελχισεδέκ”.—Εβρ 6:20· 5:10· βλέπε ΔΙΑΘΗΚΗ.

Απευθείας διορισμός. Είναι προφανές ότι ο Μελχισεδέκ διορίστηκε ιερέας από τον Ιεχωβά. Αναλύοντας την ιδιότητα του Ιησού ως του μεγάλου Αρχιερέα, ο Παύλος δείχνει ότι αυτή την τιμή δεν την παίρνει κάποιος «από μόνος του, αλλά μόνο όταν καλείται από τον Θεό, όπως κλήθηκε και ο Ααρών». Εξηγεί επίσης ότι «ο Χριστός δεν δόξασε τον εαυτό του με το να γίνει αρχιερέας, αλλά δοξάστηκε από εκείνον που είπε αναφορικά με αυτόν: “Γιος μου είσαι εσύ· εγώ σήμερα έγινα πατέρας σου”», και στη συνέχεια ο απόστολος εφαρμόζει τα προφητικά λόγια του εδαφίου Ψαλμός 110:4 στον Ιησού Χριστό.—Εβρ 5:1, 4-6.

“Έλαβε δέκατα από τον Λευί”. Η ιεροσύνη του Μελχισεδέκ δεν σχετιζόταν με το ιερατείο του Ισραήλ, και όπως τονίζουν οι Γραφές, ήταν ανώτερη από την Ααρωνική ιεροσύνη. Ένας παράγοντας που το υποδεικνύει αυτό είναι ο σεβασμός τον οποίο εκδήλωσε προς τον Μελχισεδέκ ο Αβραάμ, ο προπάτορας ολόκληρου του έθνους του Ισραήλ, περιλαμβανομένης και της ιερατικής φυλής του Λευί. Ο Αβραάμ, ο «φίλος του Ιεχωβά», αυτός που έγινε «ο πατέρας όλων εκείνων που έχουν πίστη» (Ιακ 2:23· Ρω 4:11), έδωσε το «ένα δέκατο» σε αυτόν τον ιερέα του Υψίστου Θεού. Ο Παύλος δείχνει ότι οι Λευίτες συνέλεγαν δέκατα από τους αδελφούς τους, οι οποίοι επίσης είχαν βγει από την οσφύ του Αβραάμ. Ωστόσο, τονίζει ότι ο Μελχισεδέκ «ο οποίος γενεαλογικά δεν προερχόταν από αυτούς πήρε δέκατα από τον Αβραάμ» και «μέσω του Αβραάμ ακόμη και ο Λευί που λαβαίνει δέκατα έχει πληρώσει δέκατα, γιατί ήταν ακόμη στην οσφύ του προπάτορά του όταν τον συνάντησε ο Μελχισεδέκ». Άρα, μολονότι οι Λευίτες ιερείς λάβαιναν δέκατα από το λαό του Ισραήλ, οι ίδιοι, εκπροσωπούμενοι από τον πρόγονό τους τον Αβραάμ, πλήρωσαν δέκατα στον Μελχισεδέκ. Επιπλέον, η ανωτερότητα της ιεροσύνης του Μελχισεδέκ καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι αυτός ευλόγησε τον Αβραάμ, εφόσον, όπως τονίζει ο Παύλος, «το μικρότερο ευλογείται από το μεγαλύτερο». Αυτοί είναι μερικοί παράγοντες που καθιστούν τον Μελχισεδέκ κατάλληλο εξεικονιστικό τύπο του μεγάλου Αρχιερέα, του Ιησού Χριστού.—Εβρ 7:4-10.

Χωρίς προκατόχους ή διαδόχους. Ο Παύλος δείχνει καθαρά ότι η τελειότητα ήταν ανέφικτη μέσω της Λευιτικής ιεροσύνης, πράγμα που έκανε απαραίτητη την εμφάνιση ενός ιερέα «σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο ήταν ο Μελχισεδέκ». Τονίζει ότι ο Χριστός προήλθε από τον Ιούδα, μια μη ιερατική φυλή, αλλά, επισημαίνοντας την ομοιότητα του Ιησού προς τον Μελχισεδέκ, καταδεικνύει ότι αυτός έγινε ιερέας, «όχι σύμφωνα με το νόμο μιας εντολής που βασίζεται στη σάρκα, αλλά σύμφωνα με τη δύναμη μιας ακατάστρεπτης ζωής». Ο Ααρών και οι γιοι του έγιναν ιερείς χωρίς όρκο, αλλά η ιεροσύνη που αποδόθηκε στον Χριστό επικυρώθηκε με όρκο του Ιεχωβά. Επίσης, ενώ οι Λευίτες ιερείς πέθαιναν και χρειάζονταν διαδόχους, ο αναστημένος Ιησούς Χριστός, «επειδή παραμένει ζωντανός για πάντα, έχει την ιεροσύνη του χωρίς κανέναν διάδοχο» και, ως εκ τούτου, μπορεί «να σώζει πλήρως εκείνους που πλησιάζουν τον Θεό μέσω αυτού, επειδή είναι πάντοτε ζωντανός για να συνηγορεί υπέρ εκείνων».—Εβρ 7:11-25.

Με ποια έννοια ο Μελχισεδέκ δεν είχε «ούτε αρχή ημερών ούτε τέλος ζωής»;

Ο Παύλος υπογράμμισε ένα μοναδικό γεγονός σχετικά με τον Μελχισεδέκ, όταν είπε για αυτόν: «Καθώς είναι χωρίς πατέρα, χωρίς μητέρα, χωρίς γενεαλογία, μη έχοντας ούτε αρχή ημερών ούτε τέλος ζωής, αλλά έχοντας γίνει σαν τον Γιο του Θεού, παραμένει ιερέας παντοτινά». (Εβρ 7:3) Όπως όλοι οι άνθρωποι, έτσι και ο Μελχισεδέκ γεννήθηκε και πέθανε. Εντούτοις, τα ονόματα του πατέρα του και της μητέρας του δεν γίνονται γνωστά, οι πρόγονοί του και οι απόγονοί του δεν προσδιορίζονται και οι Γραφές δεν παρέχουν καμιά πληροφορία για την αρχή των ημερών του ή το τέλος της ζωής του. Επομένως, ο Μελχισεδέκ προσκίαζε κατάλληλα τον Ιησού Χριστό, του οποίου η ιεροσύνη δεν έχει τέλος. Όπως ο Μελχισεδέκ δεν είχε κανέναν καταγραμμένο προκάτοχο ή διάδοχο της ιεροσύνης του, έτσι και ο Χριστός δεν είχε ως προκάτοχο κανέναν αρχιερέα όμοιό του, και η Αγία Γραφή δείχνει ότι δεν θα έχει ποτέ διάδοχο. Επιπρόσθετα, μολονότι ο Ιησούς γεννήθηκε στη φυλή του Ιούδα και στη βασιλική γραμμή του Δαβίδ, η κατά σάρκα γενεαλογία του δεν είχε καμιά σχέση με την ιεροσύνη του, ούτε οφειλόταν σε ανθρώπινη γενεαλογία το γεγονός ότι στο πρόσωπό του συνδυάστηκαν τα αξιώματα τόσο του ιερέα όσο και του βασιλιά. Αυτά τα πράγματα ήταν αποτέλεσμα του όρκου που είχε κάνει ο ίδιος ο Ιεχωβά προς αυτόν.

Μια άποψη που εμφανίζεται στα Ιεροσολυμιτικά Ταργκούμ και έχει τύχει ευρείας αποδοχής μεταξύ των Εβραίων και άλλων είναι ότι ο Μελχισεδέκ ήταν ο Σημ, ο γιος του Νώε. Ο Σημ ζούσε τότε, και μάλιστα εξακολούθησε να ζει και μετά το θάνατο της Σάρρας, της συζύγου του Αβραάμ. Επίσης, ο Νώε ευλόγησε ειδικά τον Σημ. (Γε 9:26, 27) Αλλά η ταύτιση των δύο αυτών προσώπων δεν έχει επιβεβαιωθεί. Εξακολουθεί να ισχύει το γεγονός ότι η εθνικότητα, η γενεαλογία και οι απόγονοι του Μελχισεδέκ δεν αποκαλύπτονται στις Γραφές, και αυτό για βάσιμους λόγους, εφόσον έτσι ο Μελχισεδέκ μπορούσε να αποτελεί εξεικονιστικό τύπο του Ιησού Χριστού, ο οποίος με όρκο του Ιεχωβά «έχει γίνει αρχιερέας για πάντα σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο ήταν ο Μελχισεδέκ».—Εβρ 6:20.

ΜΕΛΧΩΜ

(Μελχώμ) [από μια ρίζα που σημαίνει «βασιλιάς»].

Προφανώς ταυτίζεται με τον Μολόχ, θεό των Αμμωνιτών. Ο Βασιλιάς Σολομών έφτιαξε υψηλούς τόπους για τον Μελχώμ και για άλλες θεότητες όταν παρέκκλινε από την αληθινή λατρεία προς το τέλος της βασιλείας του.—1Βα 11:4, 5, 7, 33· 2Βα 23:13· βλέπε ΜΟΛΟΧ.

ΜΕΜ

[מ· τελικό, ם].

Το 13ο γράμμα του εβραϊκού αλφαβήτου. Είναι ένα από τα πέντε εβραϊκά γράμματα που παίρνουν διαφορετικό σχήμα όταν χρησιμοποιούνται ως το τελικό γράμμα μιας λέξης. Στο εβραϊκό κείμενο εμφανίζεται ως το αρχικό γράμμα καθενός από τα οχτώ εδάφια της περικοπής Ψαλμός 119:97-104· βλέπε ΕΒΡΑΪΚΗ.

ΜΕΜΟΥΚΑΝ

(Μεμουκάν).

Ένας από τους εφτά Μηδοπέρσες άρχοντες ο οποίος πήρε πρωτίστως το λόγο εκπροσωπώντας τους υπόλοιπους στην περίπτωση κατά την οποία η Αστίν αρνήθηκε να υπακούσει στον Βασιλιά Ασσουήρη. (Εσθ 1:13-15) Η άποψη του Μεμουκάν ήταν ότι η Αστίν είχε ενεργήσει εσφαλμένα, όχι μόνο προς το βασιλιά, αλλά και προς τους άρχοντες και το λαό της αυτοκρατορίας, και ως εκ τούτου έπρεπε να απομακρυνθεί από τη θέση της βασίλισσας, ώστε όλες οι γυναίκες της αυτοκρατορίας να μάθουν να υπακούν στους συζύγους τους. Ο βασιλιάς και οι άλλοι άρχοντες συμφώνησαν με τον Μεμουκάν, και γράφτηκε για αυτό το ζήτημα ένα βασιλικό διάταγμα μεταξύ των αναλλοίωτων νόμων των Μήδων και των Περσών.—Εσθ 1:16-22.

Αυτοί οι «εφτά άρχοντες της Περσίας και της Μηδίας» «ήταν ειδήμονες στο νόμο και στις δικαστικές υποθέσεις». Ήταν οι πιο στενοί σύμβουλοι του βασιλιά «και κατείχαν την πρωτοκαθεδρία στο βασίλειο». (Εσθ 1:13, 14) Το ότι η περσική αυλή διέθετε ένα τέτοιο εφταμελές συμβούλιο επιβεβαιώνεται από το εδάφιο Έσδρας 7:14.

ΜΕΜΦΙΣ

(Μέμφις).

Μια από τις πρωτεύουσες της αρχαίας Αιγύπτου, η οποία ταυτίζεται με τα ερείπια στο Μιτ Ραχινέι, περίπου 23 χλμ. Ν του Καΐρου, στη δυτική όχθη του Νείλου Ποταμού. Η Μέμφις ήταν για πολύ καιρό η σπουδαιότερη πόλη της «Κάτω Αιγύπτου» (δηλαδή της περιοχής του Δέλτα και ενός μικρού τμήματος Ν από αυτό).

Στο εδάφιο Ωσηέ 9:6 η πόλη αποκαλείται Μοφ στο εβραϊκό κείμενο (και αποδίδεται «Μέμφις» σε όλες τις ελληνικές μεταφράσεις). Σε άλλες περιπτώσεις προσδιορίζεται με την εβραϊκή λέξη Νοφ.—Ησ 19:13· Ιερ 2:16· 44:1· 46:14, 19· Ιεζ 30:13, 16.

Ιστορία. Σύμφωνα με το θρύλο, όπως τον κατέγραψε ο ιστορικός Ηρόδοτος (Β΄ 99), η Μέμφις ιδρύθηκε από έναν ηγεμόνα ο οποίος ονομαζόταν Μήνης (Μιν). Ωστόσο, δεν έχουν βρεθεί ιστορικά στοιχεία που να αποδεικνύουν την ύπαρξη αυτού του υποτιθέμενου ιδρυτή της «Πρώτης Δυναστείας» Αιγύπτιων ηγεμόνων.

Η Μέμφις κατείχε ιδανική γεωγραφική θέση για να είναι πρωτεύουσα αυτής της χώρας του Νείλου. Ευρισκόμενη λίγο νοτιότερα από την κορυφή του Δέλτα (δηλαδή από το σημείο όπου ο Νείλος Ποταμός χωρίζεται στις διακλαδώσεις του), μπορούσε να ασκεί έλεγχο, όχι μόνο στην περιοχή του Δέλτα προς το Β, αλλά και στην κυκλοφορία στον Νείλο. Η έρημος και τα βουνά δυσχέραιναν την πρόσβαση στην πόλη από τη Δ, ενώ ο ίδιος ο Νείλος και οι λόφοι πέρα από αυτόν την προστάτευαν από την Α. Με αυτόν τον τρόπο, η Μέμφις, στη μεθόριο μεταξύ της Άνω (νότιας) και της Κάτω (βόρειας) Αιγύπτου, κατείχε στην αρχαιότητα θέση-κλειδί για όλη την Αίγυπτο, όπως κατέχει σήμερα το σύγχρονο Κάιρο σε μια γειτονική τοποθεσία.

Εμπορική δραστηριότητα. Η πόλη ήταν μεγάλο κέντρο εμπορίου σε όλη την ιστορία της και παρήκμασε μόνο μετά την κατάκτηση από τους Έλληνες, όταν η Αλεξάνδρεια στη βόρεια ακτή έγινε το πλουσιότερο λιμάνι της χώρας. Σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, η Μέμφις απέκτησε μεγάλη φήμη για την υαλουργία της, και η Ρώμη υπήρξε κύριος εισαγωγέας αυτών των προϊόντων της. Στην περιοχή της καλλιεργούνταν επίσης ακακίες από τις οποίες παραγόταν ξυλεία για την κατασκευή επίπλων, πλοίων του αιγυπτιακού ναυτικού και όπλων.

Πολιτική σημασία. Από πολιτική άποψη, επίσης, η Μέμφις κατείχε εξέχουσα θέση, ιδιαίτερα κατά την περίοδο που οι αιγυπτιολόγοι χαρακτηρίζουν ως «Παλαιό Βασίλειο» και μέχρι το «Μέσο Βασίλειο». Οι περισσότεροι ιστορικοί πιστεύουν ότι οι πρώτες δυναστείες έδρευαν στη Μέμφιδα, αν και για ένα διάστημα η έδρα της κυβέρνησης μπορεί να μεταφέρθηκε στις Θήβες (τη Βιβλική Νω-άμμων, περίπου 480 χλμ. νοτιότερα). Φαίνεται πιθανό ότι η Μέμφις εξακολουθούσε να είναι πρωτεύουσα την εποχή που ο Αβραάμ επισκέφτηκε την Αίγυπτο και του συνέβη το περιστατικό με τον Φαραώ.—Γε 12:10-20.

Τα Βιβλικά στοιχεία φαίνεται να υποδεικνύουν ότι, κατά την παραμονή των Ισραηλιτών στην Αίγυπτο, η αιγυπτιακή πρωτεύουσα βρισκόταν στην Κάτω (βόρεια) Αίγυπτο, σε μια θέση από όπου υπήρχε αρκετά εύκολη πρόσβαση στη γη Γεσέν, όπου κατοικούσαν οι Ισραηλίτες. (Γε 47:1, 2· βλέπε ΓΕΣΕΝ Αρ. 1.) Το ότι ο Μωυσής συνάντησε τον Φαραώ “κοντά στον Νείλο Ποταμό” ευνοεί, καθώς φαίνεται, την εκδοχή να ήταν πρωτεύουσα η Μέμφις και όχι κάποια πόλη στην περιοχή του Δέλτα (όπως υποστηρίζουν μερικοί), διότι ο Νείλος χωριζόταν σε αρκετές διακλαδώσεις όταν έφτανε στο Δέλτα.—Εξ 7:15.

Λόγω της εξέχουσας θέσης της, η Μέμφις μνημονεύεται σε αρκετές προφητείες σχετικές με την Αίγυπτο. Στο εδάφιο Ιερεμίας 2:16, ο προφήτης είπε ότι η Νοφ (Μέμφις) και η Τάχπανες (μια πόλη στην περιοχή του Δέλτα) «κατέτρωγαν [τον Ισραήλ] στην κορυφή του κεφαλιού», δηλαδή απογύμνωναν τον Ισραήλ και τον έκαναν φαλακρό, σαν να λέγαμε. Για εκείνους που πρέσβευαν ότι ήταν ο λαός του Θεού, αυτό σήμαινε ταπείνωση συνοδευόμενη από πένθος. (Παράβαλε 2Βα 2:23· Ησ 22:12.) Τόσο για το βόρειο βασίλειο του Ισραήλ όσο και για το νότιο βασίλειο (τον Ιούδα), η Αίγυπτος—όπως εκπροσωπείται εδώ από τη Μέμφιδα και την Τάχπανες—αποδείχτηκε ανώφελη πηγή προσδοκώμενης βοήθειας και υποστήριξης, ενώ ταυτόχρονα φάνηκε έτοιμη να εκμεταλλευτεί για ιδιοτελές όφελος το λαό με τον οποίο είχε συνάψει διαθήκη ο Θεός.—Ωσ 7:11· Ησ 30:1-3· 2Βα 23:31-35.

Θρησκευτική σημασία. Η Μέμφις ήταν θρησκευτικό και μορφωτικό κέντρο στην Αίγυπτο, αλλά τον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ., ο Ησαΐας προείπε ότι η πολυδιαφημισμένη σοφία των αρχόντων (ίσως των ιερέων αρχόντων) της Νοφ (Μέμφιδος) θα αποτύγχανε και η Αίγυπτος θα παροδηγούνταν. (Ησ 19:13) Προφανώς αυτοί οι σύμβουλοι καλλιεργούσαν στην Αίγυπτο μια ψευδαίσθηση ασφάλειας απέναντι στην επεκτατική δύναμη της Ασσυρίας.

Στη Μέμφιδα έχουν ανακαλυφτεί ευρήματα που ανάγονται στην εποχή της διακυβέρνησης της Αιγύπτου από τον Αιθίοπα Βασιλιά Τιρχάκα. Μολονότι ο Τιρχάκα κατάφερε να επιζήσει από την αναμέτρησή του με τον Ασσύριο Βασιλιά Σενναχειρείμ στη Χαναάν (732 Π.Κ.Χ.· 2Βα 19:9), μεταγενέστερα ο Εσάρ-αδδών, γιος του Σενναχειρείμ, κατατρόπωσε τον αιγυπτιακό στρατό και τον ανάγκασε να υποχωρήσει στη Μέμφιδα. Ο ίδιος ο Εσάρ-αδδών περιγράφει την επακόλουθη σύγκρουση ως εξής: «Πολιόρκησα τη Μέμφιδα, τη βασιλική κατοικία του [Τιρχάκα], και την κατέλαβα μέσα σε μισή ημέρα σκάβοντας υπόγειες στοές, ανοίγοντας ρήγματα και χρησιμοποιώντας πολιορκητικές σκάλες. (Την) κατέστρεψα, γκρέμισα (τα τείχη της) και την έκαψα». (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή [Ancient Near Eastern Texts], επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 293) Φαίνεται ότι ύστερα από λίγα χρόνια οι δυνάμεις της Αιγύπτου ανακατέλαβαν τη Μέμφιδα και κατέσφαξαν την ασσυριακή φρουρά. Αλλά ο Ασσουρμπανιπάλ, γιος του Εσάρ-αδδών, εισέβαλε στην Αίγυπτο και έδιωξε τους ηγεμόνες της από τη Μέμφιδα, αναγκάζοντάς τους να υποχωρήσουν σε νοτιότερες περιοχές του Νείλου.

Όταν η Ασσυρία παρήκμασε στα τέλη του έβδομου αιώνα Π.Κ.Χ., η Μέμφις περιήλθε και πάλι πλήρως υπό την κυριαρχία της Αιγύπτου. Μετά την ερήμωση του Ιούδα το 607 Π.Κ.Χ. από τον Βαβυλώνιο Βασιλιά Ναβουχοδονόσορα, Ιουδαίοι πρόσφυγες κατέφυγαν στην Αίγυπτο και κατοίκησαν στη Μέμφιδα και σε άλλες πόλεις. (Ιερ 44:1) Μέσω του Ιερεμία και του Ιεζεκιήλ, των προφητών του, ο Ιεχωβά καταδίκασε αυτούς τους πρόσφυγες σε καταστροφή και προείπε ότι ο Ναβουχοδονόσορ επρόκειτο να καταφέρει στην Αίγυπτο ένα τρομερό πλήγμα, κατά το οποίο η Μέμφις (Νοφ) θα υφίστατο όλο το επιθετικό του μένος. (Ιερ 44:11-14· 46:13, 14, 19· Ιεζ 30:10-13) Οι Βαβυλώνιοι που θα έρχονταν εναντίον της Μέμφιδος θα είχαν τόση αυτοπεποίθηση ώστε θα έκαναν την επίθεσή τους στο φως της ημέρας.—Ιεζ 30:16.

Η Μέμφις υπέστη εκ νέου μεγάλη ήττα από τον Πέρση Βασιλιά Καμβύση το 525 Π.Κ.Χ., και έκτοτε έγινε έδρα μιας περσικής σατραπείας. Η πόλη ποτέ δεν ανέκαμψε πλήρως από αυτή την κατάκτηση. Με την άνοδο της Αλεξάνδρειας υπό τους Πτολεμαίους, η Μέμφις άρχισε να παρακμάζει σταθερά, και μέχρι τον έβδομο αιώνα της Κοινής Χρονολογίας είχε μεταβληθεί σε πληθώρα ερειπίων.

Η Μέμφις ήταν μια από τις πιο σημαντικές ιερές πόλεις της αρχαίας Αιγύπτου, μαζί με τη γειτονική Ων (Ηλιούπολη). (Γε 41:50) Ιδιαίτερης σπουδαιότητας υπήρξαν τα ιερά που ήταν αφιερωμένα στον θεό Φθα και στον ιερό ταύρο Άπι. Ο θεός Φθα, σύμφωνα με τη «μεμφιτική θεολογία» την οποία επινόησαν οι ιερείς της Μέμφιδος, ήταν ο δημιουργός (διάκριση την οποία απέδιδαν και σε άλλους θεούς όπως ο Θωθ, ο Ρα και ο Όσιρις), και η μυθολογική του δραστηριότητα ήταν προφανώς προσαρμοσμένη στον πραγματικό ρόλο που έπαιζε ο Φαραώ στις ανθρώπινες υποθέσεις. Οι κλασικοί ιστορικοί αναφέρουν ότι ο ναός του Φθα στη Μέμφιδα επεκτεινόταν και εξωραϊζόταν περιοδικά. Τον κοσμούσαν τεράστια αγάλματα.

Ο ταύρος Άπις, ένας ζωντανός ταύρος που έφερε ιδιαίτερα σημάδια, φυλασσόταν στη Μέμφιδα και λατρευόταν ως ο ενσαρκωμένος θεός Όσιρις, αν και σε ορισμένους μύθους συνδέεται επίσης με τον θεό Φθα. Όταν πέθαινε, κήρυτταν δημόσιο πένθος και του έκαναν εντυπωσιακή ταφή στην κοντινή Σακκάρα. (Όταν ο τάφος που υπάρχει εκεί ανοίχτηκε το 19ο αιώνα, οι ερευνητές βρήκαν τα ταριχευμένα σώματα 60 και πλέον ταύρων και αγελάδων.) Η επιλογή του νέου ταύρου Άπιδος και η ενθρόνισή του στη Μέμφιδα ήταν μια εξίσου λαμπρή τελετή. Από αυτή τη λατρεία ίσως επηρεάστηκαν οι Ισραηλίτες στασιαστές όταν συνέλαβαν την ιδέα να λατρέψουν τον Ιεχωβά μέσω ενός χρυσού μοσχαριού. (Εξ 32:4, 5) Η λατρεία της ξένης θεάς Αστάρτης κατείχε επίσης περίοπτη θέση στη Μέμφιδα, και υπήρχαν ναοί αφιερωμένοι σε αιγυπτιακούς θεούς και θεές όπως η Αθώρ, ο Άμμων, ο Ιμχοτέπ, η Ίσις, ο Όσιρις-Σόκαρ, ο Άνουβις και άλλοι. Όλο αυτό το πλήθος των αρχαίων θεοτήτων και των ειδώλων τους ήταν καταδικασμένο από τη θεϊκή κρίση σε καταστροφή.—Ιεζ 30:13.

Βασιλικές νεκροπόλεις. Απόδειξη του περασμένου μεγαλείου της Μέμφιδος αποτελούν οι τεράστιες νεκροπόλεις κοντά στην αρχαία τοποθεσία. Σε αυτούς τους χώρους υπάρχουν περίπου 20 πυραμίδες, δηλαδή βασιλικά ταφικά μνημεία. Το γεγονός ότι η Μέμφις ήταν σπουδαία βασιλική νεκρόπολη αντανακλάται ασφαλώς στην προφητεία του Ωσηέ εναντίον του άπιστου Ισραήλ τον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ., η οποία ανέφερε ότι «η Αίγυπτος θα τους συγκεντρώσει· η δε Μέμφις θα τους θάψει». (Ωσ 9:6) Μεταξύ των πυραμίδων στη Σακκάρα, κοντά στη Μέμφιδα, είναι και η Κλιμακωτή Πυραμίδα του Βασιλιά Ζοζέρ («Τρίτη Δυναστεία»), η οποία, σύμφωνα με ό,τι γνωρίζουμε σήμερα, θεωρείται η αρχαιότερη αυτοστήρικτη πέτρινη κατασκευή. Μακρύτερα, ΔΒΔ της Μέμφιδος, βρίσκονται οι κατά πολύ εντυπωσιακότερες πυραμίδες της Γκίζας και η Μεγάλη Σφίγγα. Σήμερα, αυτοί οι τάφοι και οι παρόμοιες πέτρινες κατασκευές είναι τα μόνα πράγματα που απομένουν για να θυμίζουν το ένδοξο θρησκευτικό παρελθόν της Μέμφιδος. Όπως προειπώθηκε, η πόλη έχει γίνει «αντικείμενο κατάπληξης».—Ιερ 46:19.

ΜΕΝΑΗΜ

(Μεναήμ) [Αυτός που Παρηγορεί].

Γιος του Γαδεί και βασιλιάς του Ισραήλ επί δέκα χρόνια, περίπου από το 790 Π.Κ.Χ. και έπειτα. Όταν έμαθε ότι ο Σαλλούμ είχε δολοφονήσει τον Βασιλιά Ζαχαρία, ο Μεναήμ πήγε από τη Θερσά στη Σαμάρεια και σκότωσε το δολοφόνο εκεί. Κατόπιν άρχισε να κυβερνάει ο ίδιος. Προφανώς στην αρχή της βασιλείας του, ο Μεναήμ πάταξε τη Θιψά «και όλα όσα ήταν σε αυτήν και την περιοχή της έξω από τη Θερσά, επειδή δεν άνοιξε». Από ό,τι φαίνεται, η πόλη αρνήθηκε να του ανοίξει την πύλη της. (Ο΄, Vg, Sy) Στους κατοίκους επιφύλαξε σκληρή μεταχείριση: «Όλες τις έγκυες γυναίκες της τις έσκισε».—2Βα 15:10, 13-17.

Ο Μεναήμ έπραξε το κακό στα μάτια του Ιεχωβά. Προώθησε τη μοσχολατρία και δεν απομακρύνθηκε από τις αμαρτίες του Ιεροβοάμ, του πρώτου βασιλιά του δεκάφυλου βασιλείου. Στη διάρκεια της βασιλείας του εισέβαλε στον Ισραήλ ο Βασιλιάς Πουλ (Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄), και ο Μεναήμ υποχρεώθηκε να πληρώσει σε αυτόν τον Ασσύριο μονάρχη «χίλια τάλαντα ασήμι» ($6.606.000). Το ποσό αυτό το συγκέντρωσε επιβάλλοντας φόρο 50 σίκλων ασημιού σε καθένα από «τους γενναίους και κραταιούς άντρες» του Ισραήλ. Εφόσον ένα τάλαντο ασήμι ισοδυναμούσε περίπου με 3.000 σίκλους, το ασήμι καταβλήθηκε από 60.000 άτομα περίπου. Ο Μεναήμ έδωσε το ασήμι στον Ασσύριο βασιλιά «για να είναι μαζί του τα χέρια εκείνου ώστε να ενισχυθεί η βασιλεία στο δικό του χέρι». Όταν έλαβε αυτό το ποσό, ο Πουλ έφυγε από τη χώρα.—2Βα 15:19, 20.

Ο Μεναήμ κατονομάζεται σε μια επιγραφή του Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄ ως «Μεναήμ της Σαμάρειας» (Με-νι-χι-ιμ-με ^αλΣα-με-ρι-να-α-α) και αναφέρεται εκεί, μαζί με τον Σύριο Βασιλιά Ρεζών (Ρα-χι-α-νου) και τον Βασιλιά Χιράμ (Χι-ρου-ουμ-μου) της Τύρου (όχι τον Χιράμ των ημερών του Δαβίδ), ως ένας άρχοντας από τον οποίο αυτός ο Ασσύριος μονάρχης ισχυρίζεται ότι έλαβε φόρο υποτελείας. (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή [Ancient Near Eastern Texts], επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 282, 283) Ο Μεναήμ πέθανε γύρω στο 781 Π.Κ.Χ., και στο θρόνο του Ισραήλ τον διαδέχθηκε ο γιος του ο Φεκαΐας.—2Βα 15:22.

ΜΕΝΕ

(Μενέ).

Η πρώτη λέξη ενός κρυπτογραφικού μηνύματος που χαράχτηκε θαυματουργικά πάνω στον τοίχο της αίθουσας συμποσίου του Βασιλιά Βαλτάσαρ στη Βαβυλώνα, τη νύχτα της 5ης Οκτωβρίου του 539 Π.Κ.Χ. (Γρηγοριανό ημερολόγιο), λίγο πριν από την κατάληψη της πόλης από τους Μήδους και τους Πέρσες. Σύμφωνα με τον Δανιήλ, ο οποίος με τη βοήθεια του Ιεχωβά μπόρεσε να διαβάσει την επιγραφή και να την ερμηνεύσει, το μήνυμα έλεγε: «Μενέ, Μενέ, Θεκέλ και Φαρσίν». (Δα 5:25) Η επιγραφή αποτελούνταν προφανώς μόνο από σύμφωνα και προϋπέθετε νοήμονα και ορθή επιλογή των φωνηέντων, καθώς και σωστή ερμηνεία. Οι λέξεις αυτές καθαυτές σημαίνουν κατά κυριολεξία: «Μία μνα, μία μνα, ένας σίκλος και μισοί σίκλοι».

Ο Δανιήλ, δίνοντας την ακριβή ερμηνεία, είπε πρώτα: «Αυτή είναι η ερμηνεία του λόγου: Μενέ, ο Θεός αρίθμησε τις ημέρες της βασιλείας σου και την τερμάτισε». (Δα 5:26) Ακόμη και αυτό το τμήμα του μηνύματος θα έπρεπε να είχε καταστήσει σαφές το ζήτημα στον Βασιλιά Βαλτάσαρ. Ο Ιεχωβά είχε εκθρονίσει τον κραταιό Ναβουχοδονόσορα, ο οποίος ήταν ισχυρότερος από τον Βαλτάσαρ. Συνεπώς, ο ίδιος ήταν οπωσδήποτε σε θέση να περικόψει τις ημέρες της βασιλείας του Βαλτάσαρ, καθώς και του Ναβονίδη, ο οποίος ήταν συμβασιλιάς και πατέρας του. Ο Ιεχωβά μπορούσε να τερματίσει αυτή τη δυναστεία. Η λέξη «Μενέ» εμφανίστηκε δύο φορές στην επιγραφή, πιθανώς επειδή το μήνυμα απευθυνόταν και στους δύο άρχοντες που κυβερνούσαν το βασίλειο της Βαβυλώνας εκείνη την περίοδο, τον Ναβονίδη και τον Βαλτάσαρ. Ωστόσο, όταν ο Δανιήλ έδωσε την ερμηνεία, χρησιμοποίησε τη λέξη «Μενέ» μόνο μία φορά, ίσως επειδή σε αυτή την περίσταση ήταν παρών μόνο ο Βαλτάσαρ.

Η Αγία Γραφή δεν αποκαλύπτει το λόγο για τον οποίο κανένας από τους σοφούς της Βαβυλώνας δεν μπόρεσε να διαβάσει τη γραφή. (Δα 5:8) Αυτό ίσως να οφειλόταν στην κρυπτογραφική φύση του μηνύματος ή στο ότι τα γράμματα ή η γλώσσα τούς ήταν άγνωστα.

ΜΕΝΝΑ

(Μεννά).

Μακρινός πρόγονος του Ιησού Χριστού από τη συγγένεια της μητέρας του, όχι πολύ μεταγενέστερος του Δαβίδ.—Λου 3:31.

ΜΕΝΟΥΧΩΘ

(Μενουχώθ) [Τόποι Ανάπαυσης].

Σύμφωνα με το Μασοριτικό κείμενο, πρόκειται προφανώς για μια οικογένεια της φυλής του Ιούδα η οποία καταγόταν από τον Σωβάλ. (1Χρ 2:4, 52) Ωστόσο, μερικοί λόγιοι είναι υπέρ κάποιας τροποποίησης του εβραϊκού κειμένου ώστε να λέει «Μαναχαθίτες», όπως στο εδάφιο 54. (JB, ΛΧ) Επίσης, ένα εβραϊκό σχολιολόγιο των Χρονικών περιέχει την εξής εναλλακτική απόδοση: «που ήταν επιβλέπων στους μισούς τόπους ανάπαυσης» και σημειώνει: «Ο Σωβάλ ήταν υπεύθυνος για τους μισούς από τους σταθμούς καραβανιών που υπήρχαν στη γη του Ιούδα».—Τα Βιβλία της Αγίας Γραφής, του Εκδοτικού Οίκου Σοντσίνο (Soncino Books of the Bible), επιμέλεια Α. Κοέν, Λονδίνο, 1952, σ. 15.

ΜΕΟΛΑΘΙΤΗΣ

(Μεολαθίτης) [Της (Από την) Αβέλ-μεολά].

Η επωνυμία του Αδριήλ (γαμπρού του Σαούλ) και του πατέρα του, του Βαρζελαΐ. (1Σα 18:19· 2Σα 21:8) Αυτή προφανώς υποδηλώνει ότι κατάγονταν από την πόλη Αβέλ-μεολά.—Βλέπε ΑΒΕΛ-ΜΕΟΛΑ.

ΜΕΟΝΟΘΑΪ

(Μεονοθαΐ).

Απόγονος του Ιούδα ο οποίος «έγινε πατέρας του Οφρά», πράγμα που σημαίνει ότι υπήρξε είτε πρόγονος ενός ατόμου ονόματι Οφρά από τη συγγένεια του πατέρα του είτε οικιστής ενός τόπου που ονομαζόταν έτσι.—1Χρ 4:1, 14.

ΜΕΟΥΜΑΝ

(Μεουμάν).

Ένας από τους αυλικούς του Πέρση Βασιλιά Ασσουήρη (Ξέρξη Α΄), του βασιλιά που κυβερνούσε στις ημέρες του Μαροδοχαίου και της Εσθήρ. Ο Μεουμάν κατονομάζεται πρώτος ανάμεσα στους εφτά αυλικούς τους οποίους διέταξε ο Ασσουήρης να φέρουν ενώπιόν του τη Βασίλισσα Αστίν.—Εσθ 1:10, 11.

ΜΕΟΥΝΙΜ

(Μεουνίμ).

Με βάση το όνομά τους, οι Μεουνίμ θεωρούνται αραβικός λαός που κατοικούσε στη Μαάν, μια πόλη περίπου 32 χλμ. ΑΝΑ της Πέτρας, και στα περίχωρά της.

Ο Βασιλιάς Οζίας του Ιούδα (829-778 Π.Κ.Χ.), με τη βοήθεια του Ιεχωβά, διεξήγε νικηφόρο πόλεμο εναντίον των Μεουνίμ. (2Χρ 26:1, 7) Ίσως εκείνον τον καιρό κάποιοι αιχμάλωτοι Μεουνίμ έγιναν δούλοι του ναού και γι’ αυτό οι απόγονοί τους αναφέρονται αργότερα μεταξύ των Νεθινίμ που επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία.—Εσδ 2:1, 2, 43, 50· Νε 7:52· παράβαλε Ψλ 68:18.

Στη διάρκεια της βασιλείας του Εζεκία (745-717 Π.Κ.Χ.) μια ομάδα Συμεωνιτών χτύπησε τους σκηνίτες Μεουνίμ κοντά στη Γεδώρ.—1Χρ 4:24, 39-41· βλέπε ΑΜΜΩΝΙΜ.

ΜΕΡΑΒ

(Μεράβ) [από μια ρίζα που σημαίνει «πληθύνομαι· γίνομαι άφθονος»].

Η μεγαλύτερη από τις δύο κόρες του Βασιλιά Σαούλ. (1Σα 14:49) Από ό,τι φαίνεται, ο Σαούλ είχε υποσχεθεί να δώσει στον άντρα που θα νικούσε τον Γολιάθ τη μία κόρη του για σύζυγο (1Σα 17:25), και ίσως γι’ αυτόν το λόγο πρόσφερε τη Μεράβ στον Δαβίδ. Μετά την αναμέτρησή του με τον Γολιάθ, ο Δαβίδ αποδείχτηκε συνετός και επιτυχημένος πολεμιστής εναντίον των Φιλισταίων, μάλιστα τόσο πολύ που ο Σαούλ «τον φοβόταν», ενώ ο λαός του Ισραήλ και του Ιούδα τον αγαπούσε. (1Σα 18:15, 16) Προσφέροντας τη Μεράβ στον Δαβίδ ως σύζυγο, ο Σαούλ τον παρότρυνε να συνεχίσει τις γενναίες του πράξεις, ενώ μέσα του σκεφτόταν: «Ας μην πέσει το χέρι μου πάνω του, αλλά το χέρι των Φιλισταίων ας πέσει πάνω του», ελπίζοντας ότι ο Δαβίδ θα πέθαινε στη μάχη. Με ταπεινοφροσύνη, ο Δαβίδ δίστασε να δεχτεί την προσφορά και να γίνει γαμπρός του βασιλιά. Τελικά, ο Σαούλ δεν κράτησε την υπόσχεσή του, και η Μεράβ δεν έγινε ποτέ σύζυγος του Δαβίδ. Η αφήγηση δηλώνει ότι η μικρότερη κόρη, η Μιχάλ, «αγαπούσε τον Δαβίδ», πράγμα που μπορεί να υπονοεί ότι η Μεράβ δεν τον αγαπούσε. Όπως και να έχει, «τον καιρό που ήταν να δοθεί στον Δαβίδ η Μεράβ, η κόρη του Σαούλ, αυτή είχε ήδη δοθεί για σύζυγος στον Αδριήλ τον Μεολαθίτη».—1Σα 18:17-20.

Η Μεράβ γέννησε πέντε γιους στον Αδριήλ. Ωστόσο, ο Δαβίδ έδωσε αργότερα αυτούς τους γιους και δύο άλλα μέλη του σπιτικού του Σαούλ στους Γαβαωνίτες, οι οποίοι θανάτωσαν και τους εφτά. Αυτό έγινε ως εξιλέωση για την απόπειρα που είχε κάνει ο Σαούλ να αφανίσει τους Γαβαωνίτες.—2Σα 21:1-10.

Η Αδελφή της Μεράβ Μεγαλώνει τους Γιους Της. Σύμφωνα με το Μασοριτικό κείμενο, το εδάφιο 2 Σαμουήλ 21:8 μιλάει για «τους πέντε γιους της Μιχάλ, της κόρης του Σαούλ, τους οποίους είχε γεννήσει στον Αδριήλ». Αλλά το εδάφιο 2 Σαμουήλ 6:23 λέει ότι η Μιχάλ πέθανε άτεκνη. Φαίνεται ότι ορισμένοι αντιγραφείς προσπάθησαν να επιλύσουν αυτή τη δυσκολία αντικαθιστώντας το όνομα Μιχάλ με το όνομα Μεράβ στο εδάφιο 2 Σαμουήλ 21:8. Αυτό καταδεικνύεται από το γεγονός ότι το κείμενο Λαγκάρντ της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα και δύο εβραϊκά χειρόγραφα λένε «Μεράβ» σε αυτό το εδάφιο. Ωστόσο, η εξήγηση που δίνει η παράδοση για το εδάφιο 2 Σαμουήλ 21:8, όπως αυτό εμφανίζεται σε όλα σχεδόν τα άλλα εβραϊκά χειρόγραφα, είναι η εξής:

Η αδελφή της Μιχάλ, η Μεράβ, ήταν η σύζυγος του Αδριήλ και του γέννησε τους εν λόγω πέντε γιους. Αλλά η Μεράβ πέθανε πρόωρα και η αδελφή της η Μιχάλ, απορριμμένη από τον Δαβίδ και άτεκνη, ανέλαβε να μεγαλώσει, δηλαδή να αναθρέψει, η ίδια τα πέντε αγόρια. Έτσι λοιπόν, αυτά αναφέρονταν ως παιδιά της Μιχάλ αντί της Μεράβ. Σε αρμονία με αυτή τη θεώρηση του εδαφίου 2 Σαμουήλ 21:8, η μετάφραση της Αγίας Γραφής του Ισαάκ Λίσερ μιλάει για «τους πέντε γιους της Μιχάλ, της κόρης του Σαούλ, τους οποίους είχε αναθρέψει για λογαριασμό του Αδριήλ», και η σχετική υποσημείωση δηλώνει: «Εφόσον η Μιχάλ ήταν σύζυγος του Δαβίδ· αλλά τα παιδιά ήταν της Μεράβ, της μεγαλύτερης κόρης του Σαούλ, και πιθανότατα εκπαιδεύτηκαν από την αδελφή της». Τα Ταργκούμ λένε: «Τους πέντε γιους της Μεράβ (τους οποίους ανέθρεψε η Μιχάλ η κόρη του Σαούλ) τους οποίους γέννησε αυτή». Και άλλοι παράγοντες, που δεν αποκαλύπτονται στις Γραφές, μπορεί να συντέλεσαν στον τρόπο με τον οποίο διατυπώθηκε το κείμενο.

ΜΕΡΑΘΑΪΜ

(Μεραθαΐμ) [πιθανότατα, Διπλός Στασιασμός].

Προσωνυμία της Βαβυλώνας ή, ενδεχομένως, μιας περιοχής στη Βαβυλωνία. (Ιερ 50:21, 23, 24) Ίσως σχετίζεται με το ναρ μαρατού των βαβυλωνιακών επιγραφών, που πιστεύεται ότι είναι το τμήμα του Περσικού Κόλπου στο οποίο εκβάλλουν ο Τίγρης και ο Ευφράτης. Προφανώς είναι ένα λογοπαίγνιο βασισμένο στο εβραϊκό ρήμα μαράχ (είμαι στασιαστικός). Δεδομένου ότι η λέξη «Μεραθαΐμ» είναι στο δυϊκό αριθμό και παράγεται από το μαράχ, ίσως να τονίζει το μέγεθος του στασιασμού της Βαβυλώνας. Από τις ημέρες του ιδρυτή της του Νεβρώδ, η Βαβυλώνα χάραξε μια πορεία στασιασμού εναντίον του Ιεχωβά.—Γε 10:8-10.

ΜΕΡΑΪΑΣ

(Μεραΐας) [πιθανώς, Στασιαστικός].

Ιερέας και κεφαλή του πατρικού οίκου του Σεραΐα στις ημέρες του Ιεχωακείμ, μετά την επιστροφή των Ιουδαίων από τη βαβυλωνιακή εξορία.—Νε 12:12.

ΜΕΡΑΪΩΘ

(Μεραϊώθ) [πιθανώς, Στασιαστικοί].

1. Ιερέας, απόγονος του Ααρών μέσω του Ελεάζαρ. Αποκαλείται “γιος του Ζεραΐα”.—1Χρ 6:3-7, 52· Εσδ 7:3, 4.

2. Ιερέας που προσδιορίζεται ως “γιος του Αχιτώβ, ο οποίος ηγούνταν στον οίκο του αληθινού Θεού”. Ο Μεραϊώθ φαίνεται ότι ήταν πατέρας του Σαδώκ.—1Χρ 9:10, 11· Νε 11:11.

3. Ιδρυτής ενός ιερατικού πατρικού οίκου, κεφαλή του οποίου στις ημέρες του Ιεχωακείμ ήταν ο Χελκαΐ. (Νε 12:12, 15) Το όνομα «Μεραϊώθ», που ήταν το όνομα αυτού του οίκου μετά την επιστροφή των Ιουδαίων από τη βαβυλωνιακή εξορία, ίσως είναι παραλλαγή του ονόματος «Μερημώθ»—όπως ονομαζόταν ένας από τους ιερείς που συνόδευσαν τον Ζοροβάβελ στην Ιερουσαλήμ το 537 Π.Κ.Χ.—Νε 12:1, 3.

ΜΕΡΑΡΙ

(Μεραρί) [από μια ρίζα που σημαίνει «είμαι πικρός»].

Γιος του Λευί και αδελφός του Γηρσών (Γηρσώμ) και του Καάθ. (Γε 46:11· 1Χρ 6:1, 16) Εφόσον ο Μεραρί αναφέρεται τρίτος μεταξύ των γιων του Λευί, ίσως ήταν ο νεότερος. Υπήρξε ένα από τα 70 μέλη του σπιτικού του Ιακώβ «που ήρθαν στην Αίγυπτο». (Γε 46:8, 11, 26, 27) Ο Μεραρί είχε δύο γιους, τον Μααλί και τον Μουσί (Εξ 6:19· 1Χρ 6:19), και ήταν ο ιδρυτής της οικογένειας των Μεραριτών, μιας από τις τρεις κύριες Λευιτικές οικογένειες.—Αρ 26:57.

ΜΕΡΑΡΙΤΕΣ

(Μεραρίτες) [Του (Από τον) Μεραρί].

Μια από τις τρεις μεγαλύτερες οικογένειες των Λευιτών, η οποία καταγόταν από τον Μεραρί, γιο του Λευί, μέσω του Μααλί και του Μουσί. (Εξ 6:16, 19· Αρ 3:20· 26:57, 58) Η πρώτη απογραφή των Ισραηλιτών στην έρημο έδειξε ότι υπήρχαν 6.200 άρρενες Μεραρίτες ηλικίας ενός μηνός και πάνω, από τους οποίους οι 3.200 ήταν από 30 ως 50 χρονών και έμπαιναν στην ομάδα υπηρεσίας «για την υπηρεσία στη σκηνή της συνάντησης». (Αρ 3:33, 34· 4:42-45) Αρχηγός τους ήταν τότε ο Σουριήλ και στρατοπέδευαν στη βόρεια πλευρά της σκηνής της μαρτυρίας. (Αρ 3:35) Στη διάρκεια της οδοιπορίας στην έρημο, η τρίφυλη υποδιαίρεση του Ιούδα ήταν η πρώτη που αναχωρούσε από τον τόπο στρατοπέδευσης. Στη συνέχεια αναχωρούσαν οι Γηρσωνίτες και οι Μεραρίτες «ως μεταφορείς της σκηνής», ακολουθούμενοι από την τρίφυλη υποδιαίρεση του Ρουβήν και κατόπιν από τους Κααθίτες Λευίτες. (Αρ 10:14-21) Οι Μεραρίτες ήταν υπεύθυνοι για τα πλαίσια, τις ράβδους, τους στύλους και τα πέλματα υποδοχής της σκηνής της μαρτυρίας, καθώς και για «όλα τα σκεύη της και όλη την υπηρεσία της», επιπρόσθετα δε για τους στύλους, τα πέλματα υποδοχής, τους πασσάλους και τα σχοινιά της αυλής. (Αρ 3:36, 37) Για να μετακινούν αυτά τα βαριά αντικείμενα, τους είχαν δοθεί τέσσερις άμαξες και οχτώ βόδια. Στην έρημο, αυτοί και οι Γηρσωνίτες ήταν «υπό την επίβλεψη» του Ιθάμαρ, γιου του Ααρών.—Αρ 7:6-8.

Κατά τη διαμοίραση της Υποσχεμένης Γης υπό τον Ιησού του Ναυή, στους Μεραρίτες δόθηκαν 12 πόλεις από τις περιοχές των φυλών του Ρουβήν, του Γαδ και του Ζαβουλών—τέσσερις από κάθε περιοχή. Μια από αυτές, η Ραμώθ της Γαλαάδ (στην περιοχή του Γαδ), ήταν «πόλη καταφυγίου».—Ιη 21:7, 34-40· 1Χρ 6:63, 77-81.

Στην εποχή του Δαβίδ, 220 Μεραρίτες, με αρχηγό τον Ασαΐα, βοήθησαν άλλους Λευίτες να μεταφέρουν την κιβωτό της διαθήκης στην Ιερουσαλήμ από το σπίτι του Ωβήδ-εδώμ. (1Χρ 15:1-6, 25) Αφότου η Κιβωτός βρήκε τόπο ανάπαυσης, «τοποθέτησε ο Δαβίδ [ορισμένους Μεραρίτες] για να διευθύνουν την υμνωδία στον οίκο του Ιεχωβά». (1Χρ 6:31, 44-47) Άλλοι Μεραρίτες διορίστηκαν πυλωροί.—1Χρ 26:1, 10, 19.

Στη διάρκεια του μεταρρυθμιστικού προγράμματος του Βασιλιά Εζεκία του Ιούδα, μερικοί Μεραρίτες ήταν ανάμεσα στους Λευίτες που καθάρισαν το ναό. (2Χρ 29:12, 15) Αργότερα, τον έβδομο αιώνα Π.Κ.Χ., οι Μεραρίτες Ιαάθ και Αβδιού διορίστηκαν από τον Βασιλιά Ιωσία υπεύθυνοι των εργαζομένων στην επισκευή του ναού.—2Χρ 34:12, 13.

Κάποιοι Μεραρίτες ήταν ανάμεσα στους Λευίτες που επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία το 537 Π.Κ.Χ. (1Χρ 9:14) Αργότερα (το 468 Π.Κ.Χ.), κάποιοι Μεραρίτες ήταν ανάμεσα στους Λευίτες που συνόδευσαν τον Έσδρα από τη Βαβυλώνα στην Ιερουσαλήμ.—Εσδ 8:1, 18, 19, 31, 32.

ΜΕΡΕΔ

(Μερέδ) [Στασιασμός].

Γιος του Εζρά που αναφέρεται στη γενεαλογία της φυλής του Ιούδα. Ο Μερέδ είχε μια Αιγύπτια σύζυγο, τη Βιθία, την κόρη του Φαραώ, από την οποία απέκτησε γιους. (1Χρ 4:1, 17, 18) Η «Ιουδαία» σύζυγος που αναφέρεται στο εδάφιο 18 ίσως ήταν κάποια άλλη σύζυγος του Μερέδ.

ΜΕΡΕΣ

(Μερές).

Ένας από τους εφτά άρχοντες τους οποίους συμβουλεύτηκε ο Ασσουήρης όταν δεν τον υπάκουσε η Αστίν.—Εσθ 1:14· βλέπε ΜΕΜΟΥΚΑΝ.

ΜΕΡΗΜΩΘ

(Μερημώθ).

1. Ένας από τους επικεφαλής των ιερέων που συνόδευσαν τον Ζοροβάβελ από τη Βαβυλώνα στην Ιερουσαλήμ το 537 Π.Κ.Χ. (Νε 12:1-7) Κάποιος ιερατικός πατρικός οίκος της επόμενης γενιάς ονομάζεται «Μεραϊώθ», και ενδέχεται να ήταν ιδρυτής του ο Μερημώθ. (Νε 12:15) Τα ονόματα αυτά, γραμμένα με εβραϊκούς χαρακτήρες, είναι πολύ παρόμοια.

2. Γιος του Ουριγία και εξέχων ιερέας στις ημέρες του Έσδρα και του Νεεμία. Όταν ο Έσδρας και ένα Ιουδαϊκό υπόλοιπο έφτασαν στην Ιερουσαλήμ από τη Βαβυλώνα το 468 Π.Κ.Χ., “ζύγισαν το ασήμι και το χρυσάφι και τα σκεύη στον οίκο” του Ιεχωβά και τα έβαλαν στα χέρια ορισμένων ιερέων, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Μερημώθ. (Εσδ 8:31-34) Ο Μερημώθ ήταν απόγονος του Ακκώς, του οποίου κάποιοι απόγονοι δεν μπόρεσαν να αποδείξουν τη γενεαλογία τους. (Εσδ 2:61, 62) Ωστόσο, είναι φανερό ότι η υποδιαίρεση της οικογένειας στην οποία ανήκε εκείνος κατάφερε να επιβεβαιώσει τη γενεαλογική της γραμμή, εφόσον ο Μερημώθ μετείχε σε ιερατικές δραστηριότητες. Επίσης, πήρε μέρος στις επισκευές που έγιναν στο τείχος της Ιερουσαλήμ υπό την εποπτεία του Νεεμία.—Νε 3:3, 4, 21.

3. Ιερέας, ή κάποιος προπάτοράς του, από εκείνους που επικύρωσαν με σφραγίδα την «αξιόπιστη συμφωνία» των ημερών του Νεεμία.—Νε 9:38–10:5.

4. Ισραηλίτης από «τους γιους του Βανί» που είχαν δεχτεί αλλοεθνείς συζύγους αλλά εξαπέστειλαν «συζύγους και γιους» στις ημέρες του Έσδρα.—Εσδ 10:25, 34, 36, 44.

ΜΕΡΙΒΑ

(Μεριβά) [Φιλονικία].

1. Τοποθεσία κοντά στη Ρεφιδίμ, όπου στρατοπέδευσαν οι Ισραηλίτες στην έρημο. Εκεί ο Ιεχωβά προμήθευσε θαυματουργικά νερό όταν ο Μωυσής χτύπησε το βράχο στο Χωρήβ με το ραβδί του. Ο Μωυσής τότε ονόμασε τον τόπο «Μασσάχ» (που σημαίνει «Δοκιμή· Δοκιμασία») και «Μεριβά» (που σημαίνει «Φιλονικία»). Τα ονόματα αυτά αποτελούσαν υπενθύμιση της φιλονικίας του Ισραήλ με τον Μωυσή και της δοκιμής στην οποία υπέβαλαν τον Θεό εξαιτίας της έλλειψης νερού.—Εξ 17:1-7.

2. Το όνομα «Μεριβά» δόθηκε αργότερα και σε μια τοποθεσία κοντά στην Κάδης, και ο λόγος ήταν παρόμοια η φιλονικία του Ισραήλ με τον Μωυσή και τον Ιεχωβά σχετικά με την έλλειψη νερού. (Αρ 20:1-13) Ανόμοια με την τοποθεσία κοντά στη Ρεφιδίμ, όπου οι Ισραηλίτες στρατοπέδευσαν μέσα σε λιγότερο από δύο μήνες μετά την Έξοδό τους από την Αίγυπτο (Εξ 16:1· 17:1· 19:1), η συγκεκριμένη Μεριβά δεν ονομάστηκε Μασσάχ. Οι Γραφές μερικές φορές τη διαχωρίζουν από την άλλη τοποθεσία κάνοντας λόγο για “τα νερά της Μεριβά” (Ψλ 106:32) ή «τα νερά της Μεριβά στην Κάδης». (Αρ 27:14· Δευ 32:51) Παρ’ όλα αυτά, η αναφορά που υπάρχει στο εδάφιο Ψαλμός 81:7 σχετικά με το ότι ο Ιεχωβά εξέτασε τον Ισραήλ «στα νερά της Μεριβά» ίσως παραπέμπει στο περιστατικό που έλαβε χώρα στη Μεριβά κοντά στη Ρεφιδίμ.—Παράβαλε Δευ 33:8.

Ο Μωυσής και ο Ααρών δεν αγίασαν τον Ιεχωβά σε σχέση με τη θαυματουργική προμήθεια νερού στη Μεριβά, στην περιοχή της Κάδης. Ως εκ τούτου έχασαν το προνόμιο να μπουν στην Υποσχεμένη Γη. Το γεγονός αυτό φαίνεται να έλαβε χώρα το 40ό έτος των περιπλανήσεων του Ισραήλ στην έρημο.—Αρ 20:1, 9-13, 22-28· 33:38, 39.

ΜΕΡΙΒΑΘ-ΚΑΔΗΣ

(Μεριβάθ-κάδης) [Φιλονικία στην Κάδης].

Νότιο όριο της εδαφικής περιοχής του Ισραήλ, στο όραμα που είδε ο Ιεζεκιήλ. (Ιεζ 47:13, 19· 48:28) Το όνομα Μεριβάθ-κάδης παραπέμπει στο περιστατικό κατά το οποίο ο Ισραήλ φιλονίκησε με τον Ιεχωβά στα «νερά της Μεριβά», ενόσω κατοικούσαν στην Κάδης.—Αρ 20:1-13· βλέπε ΚΑΔΗΣ, ΚΑΔΗΣ-ΒΑΡΝΗ· ΜΕΡΙΒΑ Αρ. 2.

ΜΕΡΙΒ-ΒΑΑΛ

(Μερίβ-βάαλ) [πιθανώς, Αντίδικος του Βάαλ· ή, Ο Βάαλ Κάνει Νομική Υπεράσπιση].

Εγγονός του Βασιλιά Σαούλ, γιος του Ιωνάθαν και πατέρας του Μιχαία. (1Χρ 8:33, 34) Προφανώς πρόκειται για ένα άλλο όνομα του Μεφιβοσθέ. Και άλλα άτομα είχαν δύο ονόματα, όπως ο Εσβάαλ που λεγόταν επίσης Ις-βοσθέ.—Παράβαλε 2Σα 2:8 με 1Χρ 8:33.

Το όνομα Μερίβ-βάαλ εμφανίζεται με δύο κάπως διαφορετικούς εβραϊκούς τύπους (Μερίβ μπά‛αλ και Μερι-βά‛αλ) στο εδάφιο 1 Χρονικών 9:40. Ο πρώτος τύπος χρησιμοποιείται επίσης στο εδάφιο 1 Χρονικών 8:34. Παρόμοια ταυτοπροσωπία υποδεικνύεται από το γεγονός ότι ο Μεφιβοσθέ είχε ένα αγόρι ονόματι Μιχά και ο Μερίβ-βάαλ είχε έναν γιο ονόματι Μιχαία. (Παράβαλε 2Σα 9:12 με 1Χρ 9:40.) Οι τύποι «Μιχά» και «Μιχαίας» οφείλονται απλώς σε μια μικρή παραλλαγή στον τρόπο με τον οποίο γράφονται αυτά τα ονόματα στην εβραϊκή.

ΜΕΡΩΔΑΧ

(Μερωδάχ).

Ο εβραϊκός τύπος του ονόματος του Μαρντούκ, του σημαντικότερου βαβυλωνιακού θεού, του οποίου η πτώση προειπώθηκε ότι θα συνέπιπτε με την ανατροπή της Βαβυλώνας.—Ιερ 50:2.

Οι Βαβυλώνιοι βασιλιάδες Μερωδάχ-βαλαδάν (Ησ 39:1) και Εβίλ-μερωδάχ (2Βα 25:27) πήραν αναμφίβολα το όνομά τους από αυτόν το θεό. Όταν η Βαβυλώνα απέκτησε μεγαλύτερη εξοχότητα λόγω του ότι ο Βασιλιάς Χαμουραμπί την κατέστησε πρωτεύουσα της Βαβυλωνίας, αυξήθηκε αντίστοιχα και το κύρος του Μερωδάχ. Του προσδόθηκαν χαρακτηριστικά προγενέστερων θεών, και πιστεύεται ότι οι Βαβυλώνιοι ιερείς τροποποίησαν τις μυθολογικές αφηγήσεις, αποδίδοντας στον Μερωδάχ το φόνο της Τιαμάτ και παρουσιάζοντάς τον ως δημιουργό του κόσμου και του ανθρώπου. Βαβυλωνιακά κείμενα προσδιορίζουν τον Μαρντούκ (Μερωδάχ) ως γιο του Έα (του θεού που είχε τον έλεγχο του υγρού στοιχείου), σύζυγο της Σαρπανιτού και πατέρα του Νεβώ.

Υπήρχε άμεση σχέση ανάμεσα στην άσκηση του βασιλικού αξιώματος στη Βαβυλώνα και στο ομοίωμα του Μερωδάχ που υπήρχε στο ναό του, τον Εσαγκίλα, διότι οι ηγεμόνες της Βαβυλώνας δεν ενθρονίζονταν με στέψη, αλλά αναγορεύονταν βασιλιάδες πιάνοντας το χέρι του Μερωδάχ. Η τελετή επαναλαμβανόταν κάθε χρόνο στη γιορτή του Νέου Έτους. Ακόμη και όταν η Βαβυλωνία βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Ασσυρίας, οι βασιλιάδες της Ασσυρίας όφειλαν να πηγαίνουν στην πόλη της Βαβυλώνας κάθε χρόνο για να παρίστανται στη γιορτή του Νέου Έτους και να νομιμοποιούν τις αξιώσεις τους για το θρόνο πιάνοντας το χέρι του Μερωδάχ.

Ο προφήτης Ιερεμίας προείπε αναφορικά με την πτώση της Βαβυλώνας ότι ο Μερωδάχ θα “τρομοκρατούνταν”. Αυτό επαληθεύτηκε με την έννοια ότι ο Μερωδάχ αποδείχτηκε ανίκανος να περιφρουρήσει το κύρος της Παγκόσμιας Δύναμης της Βαβυλώνας. Λαμβανομένου υπόψη δε ότι οι κατακτητές της Βαβυλώνας λάτρευαν άλλους θεούς, το μέλλον του Μερωδάχ κατέστη πολύ αβέβαιο και δυσοίωνο.—Ιερ 50:2· βλέπε ΒΗΛ· ΘΕΟΙ ΚΑΙ ΘΕΕΣ (Βαβυλωνιακές Θεότητες).

ΜΕΡΩΔΑΧ-ΒΑΛΑΔΑΝ

(Μερωδάχ-βαλαδάν) [βαβυλωνιακής προέλευσης· σημαίνει «Ο Μαρντούκ Έχει Δώσει Γιο»].

«Ο γιος του Βαλαδάν» και βασιλιάς της Βαβυλώνας ο οποίος έστειλε επιστολές και ένα δώρο στον Βασιλιά Εζεκία του Ιούδα μετά την ανάρρωση του τελευταίου από την ασθένειά του. (Ησ 39:1) Στο εδάφιο 2 Βασιλέων 20:12 ονομάζεται «Βερωδάχ-βαλαδάν» (εβρ., Μπερ’οδάκ Μπαλ’αδάν), αλλά πιστεύεται γενικά ότι αυτή η διαφορά είναι αποτέλεσμα λανθασμένης αντιγραφής ή αποτελεί απόπειρα μεταγραφής ενός ακκαδικού συμφώνου του οποίου ο ήχος ήταν κάπου μεταξύ του «μ» και του «μπ».

Το όνομα του Μερωδάχ-βαλαδάν εμφανίζεται σε ασσυριακές και βαβυλωνιακές σφηνοειδείς επιγραφές ως «Μαρντούκ-απλά-ιντίνα». Εκεί παρουσιάζεται ως ο κυβερνήτης μιας χαλδαϊκής περιοχής, γνωστής ως Μπιτ-Γιακίν, η οποία εντοπίζεται στις ελώδεις εκτάσεις πάνω από το μυχό του Περσικού Κόλπου, Ν της Βαβυλώνας. Ισχυρίζεται ότι έχει βασιλική καταγωγή, κατονομάζοντας ως προπάτορά του τον Βασιλιά Ερίμπα-Μαρντούκ της Βαβυλώνας (ο οποίος πιστεύεται ότι έζησε το πρώτο ήμισυ του όγδοου αιώνα Π.Κ.Χ.).—Ιράκ (Iraq), Λονδίνο, 1953, Τόμ. ΙΕ΄, σ. 124.

Ο Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄, η βασιλεία του οποίου συνεχίστηκε μέχρι και την εποχή του Βασιλιά Άχαζ του Ιούδα (761-746 Π.Κ.Χ.), αναφέρεται στον Μερωδάχ-βαλαδάν ως τον ηγεμόνα μιας φυλής Χαλδαίων ο οποίος του υπέβαλε τα σέβη του σε μια εκστρατεία των Ασσυρίων στη Βαβυλωνία.

Στέλνει Αντιπροσωπεία στον Εζεκία. Αναφέρεται ότι ο Μερωδάχ-βαλαδάν εισέβαλε στη Βαβυλώνα και αυτοανακηρύχτηκε βασιλιάς τον καιρό της ανάρρησης του Σαργών Β΄ στο θρόνο της Ασσυρίας. Ο Μερωδάχ-βαλαδάν είχε την υποστήριξη των Ελαμιτών σε αυτή του την κίνηση, και παρότι ο Σαργών έκανε γρήγορα προσπάθειες να τον εκδιώξει από τη Βαβυλώνα, ο Χαλδαίος κατάφερε να διατηρήσει τη θέση του εκεί επί 12 χρόνια περίπου, σύμφωνα με τον Κατάλογο των Βασιλιάδων της Βαβυλώνας. Πιθανώς τότε ήταν που έστειλε πρεσβευτές του στον Βασιλιά Εζεκία, το 14ο έτος αυτού του βασιλιά του Ιούδα (732 Π.Κ.Χ.) ή λίγο αργότερα. Μερικοί, περιλαμβανομένου και του Ιουδαίου ιστορικού Ιώσηπου, υποστηρίζουν ότι το ενδιαφέρον του Μερωδάχ-βαλαδάν για την υγεία του Εζεκία δεν ήταν απλώς εθιμοτυπικό και ότι απώτερο κίνητρό του ήταν να κερδίσει την υποστήριξη του βασιλείου του Ιούδα μαζί με αυτήν του Ελάμ, δημιουργώντας έναν συνασπισμό εναντίον της Ασσυρίας. Ανεξάρτητα από αυτό, όμως, η ενέργεια του Εζεκία να δείξει στους Χαλδαίους αγγελιοφόρους το βασιλικό θησαυροφυλάκιο και το οπλοστάσιό του (2Βα 20:13) καταδικάστηκε απερίφραστα από τον προφήτη Ησαΐα ως κάτι που προμήνυε την τελική κατάκτηση του Ιούδα από τη Βαβυλώνα.—Ησ 39:2-7.

Ήττα από την Ασσυρία. Ο Μερωδάχ-βαλαδάν, προς το τέλος των 12 περίπου ετών της διακυβέρνησής του στη Βαβυλώνα, έχασε το βασικό του στήριγμα, το Ελάμ, καθώς η Ασσυρία νίκησε αυτό το βασίλειο, και στη συνέχεια δέχτηκε και ο ίδιος επίθεση και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Βαβυλώνα. Παρότι έχασε τη Βαβυλώνα η οποία περιήλθε στους Ασσυρίους, ο Μερωδάχ-βαλαδάν φαίνεται ότι κατάφερε να διατηρήσει τη θέση του ως ηγεμόνα του Μπιτ-Γιακίν. Ο Κατάλογος των Βασιλιάδων της Βαβυλώνας μνημονεύει και μια δεύτερη εννιάμηνη (ο Πολυΐστωρ αναφέρει εξάμηνη) βασιλεία του «Μαρντουκαπλαϊντίν», ως ηγεμόνα της Βαβυλώνας, το δεύτερο χρόνο από το θάνατο του Σαργών. Αυτό κατά γενική παραδοχή αναφέρεται στον ίδιο βασιλιά ο οποίος έκανε μια δεύτερη απόπειρα να εδραιωθεί στο θρόνο της Βαβυλώνας. Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι οι βαβυλωνιακές επιγραφές σε αυτή την περίπτωση τον αποκαλούν «Μαρντουκαπλαϊντίν, αυτόχθονα του Χαμπί», ενώ στην περίπτωση της προγενέστερης βασιλείας τον αποκαλούν «Μαρντουκαπλαϊντίν, [από τη] δυναστεία των Χωρών της Θάλασσας». (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή [Ancient Near Eastern Texts], επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 272) Η δεύτερη βασιλεία του ήταν πολύ σύντομη, επειδή ο Ασσύριος Βασιλιάς Σενναχειρείμ γρήγορα κατέλαβε τη Βαβυλώνα, και ο Μερωδάχ-βαλαδάν αναγκάστηκε να αναζητήσει καταφύγιο στο Ελάμ, όπου φαίνεται ότι τερματίστηκε η φιλόδοξη σταδιοδρομία του. Παρά τις αποτυχίες του Μερωδάχ-βαλαδάν, μεταγενέστερα οι Χαλδαίοι έγιναν πράγματι η επικρατέστερη εθνότητα της Βαβυλωνιακής Αυτοκρατορίας.

[Εικόνα στη σελίδα 308]

Ο Μερωδάχ-βαλαδάν παραχωρεί γη σε κάποιον αξιωματούχο· ο Βασιλιάς Εζεκίας ήταν υπερβολικά εγκάρδιος απέναντι στους αγγελιοφόρους του Μερωδάχ-βαλαδάν

ΜΕΡΩΜ, ΝΕΡΑ

(Μερώμ) [Υψηλός (Εξυψωμένος) Τόπος].

Το μέρος όπου είχαν στρατοπεδεύσει οι συνασπισμένες δυνάμεις των Χαναναίων υπό τον Ιαβίν το βασιλιά της Ασώρ προτού ηττηθούν από τον Ιησού του Ναυή. Πιθανότατα, οι Ισραηλίτες αντιμετώπιζαν για πρώτη φορά Χαναναίους εξοπλισμένους με άλογα και άρματα, κάτι που ίσως συνάγεται από το γεγονός ότι τότε έλαβε ο Ιησούς του Ναυή τις θεϊκές οδηγίες να κάψει τα άρματα και να κόψει τους τένοντες των αλόγων.—Ιη 11:1-9.

Όπως εξήγησε ο Γ. Ααρώνι: «Τα “νερά της Μερώμ” πρέπει να είναι η πηγή νερού της πόλης Μερώμ, δίπλα στην οποία συγκεντρώθηκαν οι δυνάμεις των Χαναναίων. Η Μερώμ είναι γνωστή τόσο από αιγυπτιακές πηγές της δεύτερης χιλιετίας . . . όσο και από την αφήγηση του Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄ για την εκστρατεία του στη Γαλιλαία . . . Η επικρατούσα άποψη είναι ότι η Μερώμ ταυτίζεται με τη Μεϊρούν στους πρόποδες του Τζέμπελ Τζάρμακ, αλλά δεδομένου ότι δεν υπάρχει εκεί κάποιο ανάλογο τελλ (γήλοφος), είναι προτιμότερη η ταύτιση με μια άλλη τοποθεσία λίγο βορειότερα. Η ονομασία της Μερώμ διασώζεται πιθανώς στα τοπωνύμια Τζέμπελ Μαρούν και Μαρούν ερ-Ρας, και μπορούμε να εξετάσουμε την περίπτωση να ταυτίζεται με το Τελλ ελ-Χίρμπε, ένα από τα μεγάλα τελλ (γήλοφους) της Χαναάν στο νότιο τμήμα της χαναανιτικής Άνω Γαλιλαίας. Και οι δύο αυτές πιθανολογούμενες θέσεις της Μερώμ απέχουν από την Ασώρ περίπου εφτά με οχτώ μίλια [11 με 13 χλμ.], σε ευθεία γραμμή».—Η Γη της Βίβλου (The Land of the Bible), μετάφραση (στην αγγλική) και επιμέλεια Ά. Ρέινι, 1979, σ. 225, 226.

ΜΕΡΩΝΟΘΙΤΗΣ

(Μερωνοθίτης).

Επωνυμία που χρησιμοποιείται για τον Ιεδεΐα και τον Ιαδών, και τους προσδιορίζει προφανώς ως κατοίκους της Μερωνόθ. (1Χρ 27:30· Νε 3:7) Μερικοί λόγιοι πιστεύουν ότι η Μερωνόθ βρισκόταν κοντά στη Γαβαά, αλλά η ακριβής θέση της είναι κατά τα άλλα άγνωστη. Κατά την τρέχουσα άποψη άλλων ταυτίζεται με την Μπεϊτουνίγια, λιγότερο από 5 χλμ. ΒΒΔ της Γαβαών.

ΜΕΣΕΛΕΜΙΑΣ

(Μεσελεμίας) [Ο Ιεχωβά Κάνει Ειρήνη (Αποζημιώνει· Ανταποδίδει)].

Κααθίτης Λευίτης και κεφαλή πατρογονικού οίκου σε μια υποδιαίρεση Κορεϊτών. «Είχε γιους και αδελφούς, ικανούς άντρες, δεκαοχτώ», που διορίστηκαν μαζί του για να υπηρετούν ως πυλωροί του αγιαστηρίου όταν ο Βασιλιάς Δαβίδ αναδιοργάνωσε τις ιερατικές και Λευιτικές υπηρεσίες. (1Χρ 26:1-3, 9) Πιθανότατα ταυτίζεται με τον Σελεμία του εδαφίου 1 Χρονικών 26:14. Ο γιος του ο Ζαχαρίας «ήταν ο πυλωρός στην είσοδο της σκηνής της συνάντησης».—1Χρ 9:21.

ΜΕΣΕΧ

(Μεσέχ).

1. Ένας από τους γιους που απέκτησε μετά τον Κατακλυσμό ο Ιάφεθ, ο γιος του Νώε. (Γε 10:2· 1Χρ 1:5) Το όνομα εφαρμόστηκε προφανώς και στους απογόνους του καθώς και στη γη στην οποία εγκαταστάθηκαν. Ο προφήτης Ιεζεκιήλ αναφέρει τακτικά τον Μεσέχ μαζί με τον Θουβάλ, πράγμα που αφήνει να εννοηθεί ότι ήταν εγκατεστημένοι Β της Παλαιστίνης. Περιγράφονται ως εξαγωγείς δούλων και χαλκού στην Τύρο, ως πολεμοχαρείς και ως σύμμαχοι ή υποτελείς του “Γωγ του Μαγώγ” στην προφητευμένη θηριώδη εκστρατεία που εξαπολύει αυτός εναντίον “των βουνών του Ισραήλ”. (Ιεζ 27:13· 32:26· 38:2, 3· 39:1, 2· βλέπε ΓΩΓ Αρ. 2.) Ο Μεσέχ αναφέρεται ανεξάρτητα από τον Θουβάλ στο εδάφιο Ψαλμός 120:5, προφανώς συμβολίζοντας έναν επιθετικό, βάρβαρο λαό.

Περίπου χίλια χρόνια μετά τον Κατακλυσμό, οι ασσυριακές επιγραφές αρχίζουν να κάνουν λόγο για έναν λαό με το όνομα Μουσκού ο οποίος καταλάμβανε μια περιοχή της Μικράς Ασίας Δ της Ασσυρίας. Οι Ασσύριοι αυτοκράτορες Θεγλάθ-φελασάρ Α΄, Τουκούλτι-Νινούρτα Β΄, Ασσουρνασιρπάλ Β΄ και Σαργών μνημονεύουν όλοι τους συγκρούσεις που έλαβαν χώρα με αυτόν το λαό. Το γεγονός ότι οι Μουσκού αναφέρονται συχνά μαζί με τους Ταβαλί (προφανώς τον Βιβλικό Θουβάλ) καθιστά βάσιμη την άποψη ότι το όνομα Μουσκού παράγεται από το όνομα Μεσέχ. Μεταγενέστερα, ο Ηρόδοτος (Γ΄, 94) αναφέρει και αυτός τους Μόσχους μαζί με τους Τιβαρηνούς.

Πολλοί λόγιοι ισχυρίζονται ότι οι Μουσκού πρέπει να συσχετιστούν με τους Φρύγες, οι οποίοι είχαν, καθώς φαίνεται, υπό την κυριαρχία τους μεγάλο τμήμα της δυτικής και της κεντρικής Μικράς Ασίας γύρω στα τέλη της δεύτερης χιλιετίας Π.Κ.Χ. Ο Βασιλιάς Μίτα του Μουσκί, στον οποίο αναφέρεται ο Ασσύριος Αυτοκράτορας Σαργών, θεωρείται από μερικούς λογίους ότι ταυτίζεται με τον Βασιλιά Μίδα της Φρυγίας, για τον οποίο η ελληνική παράδοση λέει ότι κυβερνούσε την ίδια περίοδο.

2. Στο εδάφιο 1 Χρονικών 1:17, το Μασοριτικό κείμενο ονομάζει «Μεσέχ» έναν απόγονο του Σημ, αλλά η αντίστοιχη γενεαλογία στο εδάφιο Γένεση 10:23 λέει «Μας».

ΜΕΣΗΖΑΒΗΛ

(Μεσηζαβήλ).

1. Κάποιος άντρας από τη φυλή του Ιούδα, από την οικογένεια του Ζερά. «Ο γιος του» ο Πεθαΐας «ήταν δίπλα στο βασιλιά για κάθε ζήτημα του λαού».—Νε 11:24.

2. Πατέρας του Βερεχία και πρόγονος του Μεσουλλάμ ο οποίος έκανε επισκευές στο τείχος της Ιερουσαλήμ στις ημέρες του Νεεμία.—Νε 3:4.

3. Ένας από τους επικεφαλής του λαού, ή κάποιος απόγονός του, ο οποίος επικύρωσε με σφραγίδα την «αξιόπιστη συμφωνία» της εποχής του Νεεμία.—Νε 9:38· 10:1, 14, 21.

ΜΕΣΙΛΛΕΜΙΘ

(Μεσιλλεμίθ) [από μια ρίζα που σημαίνει «κάνω ειρήνη· αποζημιώνω· ανταποδίδω»].

Ιερέας και απόγονος του Ιμμήρ. (1Χρ 9:10, 12) Πιθανότατα είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Μεσιλλεμώθ του εδαφίου Νεεμίας 11:13.

ΜΕΣΙΛΛΕΜΩΘ

(Μεσιλλεμώθ) [από μια ρίζα που σημαίνει «κάνω ειρήνη· αποζημιώνω· ανταποδίδω»].

1. Εφραϊμίτης του οποίου ο «γιος», ο Βερεχίας, ήταν ένας από τους επικεφαλής του Εφραΐμ οι οποίοι έπεισαν τους Ισραηλίτες των ημερών του Βασιλιά Φεκά να ελευθερώσουν τους αιχμαλώτους που είχαν πιάσει σε μια επιτυχημένη στρατιωτική εκστρατεία εναντίον του Ιούδα.—2Χρ 28:6-8, 12-15.

2. Ιερέας που καταγόταν από τον Ιμμήρ και υπήρξε πρόγονος ορισμένων ιερέων οι οποίοι κατοίκησαν στην Ιερουσαλήμ μετά την επιστροφή των Ιουδαίων από τη βαβυλωνιακή εξορία. (Νε 11:10, 13, 14) Πιθανότατα ταυτίζεται με τον Μεσιλλεμίθ του εδαφίου 1 Χρονικών 9:12.

ΜΕΣΙΤΗΣ

Κάποιος που παρεμβαίνει για να συμφιλιώσει δύο πλευρές οι οποίες έχουν διαφορές μεταξύ τους· μεσολαβητής· διάμεσος ή μεσάζων. Στις Γραφές ο όρος εφαρμόζεται στον Μωυσή και στον Ιησού, τους μεσίτες της διαθήκης του Νόμου και της νέας διαθήκης αντίστοιχα.—Γα 3:19· 1Τι 2:5.

Απαιτείται Αίμα για την Επικύρωση Διαθήκης. Ο θεόπνευστος συγγραφέας της επιστολής προς τους Εβραίους εξετάζει δύο κύριες διαθήκες, τη διαθήκη του Νόμου και τη νέα διαθήκη. Σε αυτή την εξέταση κάνει μνεία του γεγονότος ότι ο Χριστός είναι ο Μεσίτης της νέας διαθήκης. (Εβρ 9:15) Τα λόγια του στο εδάφιο Εβραίους 9:16 έχουν προκαλέσει διάσταση μεταξύ των λογίων της Αγίας Γραφής όσον αφορά το αν η λέξη διαθήκη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου έχει εδώ την έννοια της διάθεσης κληρονομιάς, του κληροδοτήματος, ή την έννοια της συνθήκης, της συμφωνίας. Ωστόσο, αυτό που ήθελε να πει ο συγγραφέας χρησιμοποιώντας εδώ τη λέξη διαθήκη πρέπει να εναρμονίζεται με τη χρήση της λέξης στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα καθώς και σε πολλά σημεία των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών. (Λου 1:72· Πρ 3:25· 7:8· Ρω 9:4· 11:27· Εβρ 8:6-10· 12:24) Επίσης η διάθεση κληρονομιάς, το κληροδότημα, δεν εναρμονίζεται με το θέμα που συζητάει ο Παύλος, εφόσον στα συμφραζόμενα εκείνος μιλάει για τη διαθήκη του Νόμου και τη νέα διαθήκη. Ούτε η διαθήκη του Νόμου ούτε η νέα διαθήκη αφορούσαν κληροδότημα.

Στο εδάφιο Εβραίους 9:16 ο απόστολος Παύλος έλεγε προφανώς ότι οι διαθήκες μεταξύ Θεού και ανθρώπου (όχι οι διαθήκες μεταξύ ανθρώπων) απαιτούσαν θυσίες. Μπορεί μάλιστα να σημειωθεί ότι, ιδιαίτερα για τους Εβραίους, η προσέγγιση στον Θεό και οι διαθήκες με τον Θεό βασίζονταν κατά κανόνα σε θυσίες, τα δε θύματα κόβονταν ενίοτε σε κομμάτια κατά τη σύναψη μιας διαθήκης. Είναι ολοφάνερο ότι η διαθήκη του Νόμου και η νέα διαθήκη απαίτησαν την έκχυση αίματος προκειμένου να τεθούν σε ισχύ ενώπιον του Θεού. Διαφορετικά, ο Θεός δεν θα τις είχε αναγνωρίσει ως έγκυρες ούτε θα πολιτευόταν με τα περιλαμβανόμενα πρόσωπα βάσει μιας σχέσης διαθήκης. (Εβρ 9:17) Για την επικύρωση της διαθήκης του Νόμου θυσιάστηκαν ζώα—ταύροι και τράγοι—αντί του Μωυσή, του μεσίτη. (Εβρ 9:19) Για την επικύρωση της νέας διαθήκης θυσιάστηκε μια ανθρώπινη ζωή, αυτή του Ιησού Χριστού.—Λου 22:20· βλέπε ΜΝΚ με Υποσημειώσεις, παράρτημα 7Δ.

Ο Μεσίτης της Διαθήκης του Νόμου. Ο Μωυσής ήταν ο μεσίτης της διαθήκης του Νόμου μεταξύ του Ιεχωβά Θεού και του έθνους του Ισραήλ. Ο Ιεχωβά μιλούσε μαζί του «στόμα με στόμα» (Αρ 12:8), αν και στην πραγματικότητα άγγελος του Ιεχωβά ήταν αυτός που μιλούσε εκπροσωπώντας τον Θεό. (Πρ 7:38· Γα 3:19· Εβρ 2:2) Ο Μωυσής ήταν ο διάμεσος που μιλούσε εκ μέρους του Ιεχωβά στον Ισραήλ. (Εξ 19:3, 7, 9· 24:9-18) Επειδή ήταν μεσίτης, «όλος ο οίκος [του Ιεχωβά ήταν] εμπιστευμένος σε αυτόν». (Αρ 12:7) Ενεργώντας ως μεσίτης της διαθήκης του Νόμου, βοήθησε το έθνος του Ισραήλ να τηρήσει τη διαθήκη και να λάβει τα οφέλη της.

Επικύρωση της διαθήκης του Νόμου. Ο απόστολος Παύλος λέει: «Δεν υπάρχει, όμως, μεσίτης εκεί που περιλαμβάνεται μόνο ένα άτομο, αλλά ο Θεός είναι μόνο ένας». (Γα 3:20) Στη διαθήκη του Νόμου ο Θεός ήταν το ένα “συμβαλλόμενο μέρος” και το έθνος του Ισραήλ ήταν το άλλο. Λόγω της αμαρτωλής τους κατάστασης, οι Ισραηλίτες δεν μπορούσαν να πλησιάσουν τον Θεό στα πλαίσια κάποιας διαθήκης. Χρειάζονταν μεσίτη. Η αδυναμία τους καταδείχτηκε με το αίτημα που υπέβαλαν στον Μωυσή: «Εσύ να μιλάς μαζί μας, και εμείς ας ακούμε· αλλά ας μη μιλάει ο Θεός μαζί μας, για να μην πεθάνουμε». (Εξ 20:19· Εβρ 12:18-20) Ως εκ τούτου, ο Ιεχωβά έδειξε έλεος και κατέστησε τον Μωυσή μεσίτη της διαθήκης του Νόμου, διευθετώντας να θυσιαστούν ζώα για να επικυρωθεί η διαθήκη. Φυσικά, και ο Μωυσής ο ίδιος ήταν ατελής και αμαρτωλός, αλλά απολάμβανε ευνοϊκή υπόσταση ενώπιον του Θεού, όπως και ο Αβραάμ προγενέστερα. (Εβρ 11:23-28· βλέπε ΑΝΑΚΗΡΥΣΣΩ ΔΙΚΑΙΟ [Πώς «υπολογίζεται» κάποιος δίκαιος].) Κατά την εγκαινίαση της διαθήκης ιερούργησε ο Μωυσής, διοργανώνοντας τη θυσία των ζώων. Κατόπιν ράντισε με το αίμα τους το ρόλο ή «το βιβλίο της διαθήκης». Διάβασε το βιβλίο στο λαό, εκθέτοντας τους όρους, και ο λαός αποκρίθηκε λέγοντας ότι συμφωνούσε να υπακούει. Στη συνέχεια ο Μωυσής τούς ράντισε (αναμφίβολα τους πρεσβυτέρους που εκπροσωπούσαν το λαό) με το αίμα, λέγοντας: «Να το αίμα της διαθήκης που σύναψε ο Ιεχωβά με εσάς όσον αφορά όλα αυτά τα λόγια».—Εξ 24:3-8· Εβρ 9:18-22.

Εγκαινίαση του ιερατείου. Οι προσδιορισμένοι ιερείς του οίκου του Ααρών δεν μπορούσαν να αρχίσουν να υπηρετούν ως ιερείς από μόνοι τους. Έπρεπε πρώτα να καθιερωθούν στο αξίωμά τους υπό την κατεύθυνση του Μωυσή, του μεσίτη του Θεού. Όταν αυτό έλαβε χώρα, στις 1-7 Νισάν του 1512 Π.Κ.Χ., ο Μωυσής έχρισε τη σκηνή της μαρτυρίας, καθώς και τα έπιπλα και τα σκεύη της, και επίσης έχρισε τον Ααρών με το λάδι που είχε ειδική σύνθεση. Αφού γέμισε τα χέρια του Ααρών και των γιων του με διάφορα υλικά της θυσίας, ο Μωυσής κίνησε πέρα δώθε τα γεμάτα χέρια τους ενώπιον του Ιεχωβά ώστε να τους καθαγιάσει, ή αλλιώς να “γεμίσει τα χέρια τους δύναμη” για την ιεροσύνη. Κατόπιν τίναξε πάνω τους λάδι χρίσματος και αίμα από το θυσιαστήριο. Επομένως, μια λειτουργία που περιλαμβανόταν στο αξίωμα του Μωυσή ως μεσίτη ήταν η καθιέρωση και η εγκαινίαση του ιερατείου, το οποίο αποτελούσε ένα από τα χαρακτηριστικά της διαθήκης του Νόμου.—Λευ 8· Εβρ 7:11· βλέπε ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ.

Ο Μωυσής έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στις πρώτες υπηρεσίες που τέλεσε το άρτι καθιερωμένο ιερατείο την 8η Νισάν του 1512 Π.Κ.Χ., καθώς κατηύθυνε την όλη διαδικασία και, μαζί με τον Ααρών, ευλόγησε το λαό. (Λευ 9) Ενόσω θεσπίζονταν όλα όσα αφορούσαν τη διαθήκη του Νόμου, αυτός ενεργούσε με την επίσημη ιδιότητά του ως μεσίτη.

Άλλο μεσιτικό έργο. Ένα σύνολο 600 και πλέον νόμων, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων για τους ιερείς, δόθηκε στον Ισραήλ μέσω του Μωυσή. Με τη δύναμη του Θεού, ο Μωυσής εκτέλεσε πολλά θαύματα υπέρ του λαού. Παρενέβη για αυτούς, ικετεύοντας τον Ιεχωβά να μην τους καταστρέψει για χάρη του ονόματός Του. (Εξ 32:7-14· Αρ 14:11-20· 16:20-22· 21:7· Δευ 9:18-20, 25-29· 10:8-11) Ο Μωυσής ενδιαφερόταν για τα συμφέροντα του ονόματος του Ιεχωβά και για το συμφέρον του λαού περισσότερο από ό,τι για την προσωπική του ευημερία.—Εξ 32:30-33· Αρ 11:26-29· 12:9-13.

Ομοιότητες Όσον Αφορά τη Μεσιτεία. Αναφορικά με εκείνους που φέρνονται στη νέα διαθήκη, η κατάσταση είναι παρόμοια με αυτήν του αρχαίου Ισραήλ. Και οι Χριστιανοί επίσης είναι αμαρτωλοί. Αφού το αίμα των ζώων δεν μπορεί στην ουσία να αφαιρέσει αμαρτίες (Εβρ 10:4), είναι αναγκαία μια καλύτερη θυσία. Ο Ιησούς Χριστός είναι αυτή η καλύτερη θυσία. (Εβρ 10:5-10) Ο συγγραφέας της επιστολής προς τους Εβραίους εκφράζει το ζήτημα με τον ακόλουθο τρόπο. Αφού πρώτα μνημονεύει τις θυσίες που προσφέρονταν υπό το Νόμο, λέει: «Πόσο μάλλον το αίμα του Χριστού . . . θα καθαρίσει τη συνείδησή μας από νεκρά έργα για να αποδίδουμε ιερή υπηρεσία προς τον ζωντανό Θεό; Και γι’ αυτό είναι μεσίτης μιας νέας διαθήκης, ώστε, επειδή έχει συμβεί θάνατος για την απελευθέρωσή τους με λύτρο από τις παραβάσεις κάτω από την προγενέστερη διαθήκη, να λάβουν εκείνοι που έχουν κληθεί την υπόσχεση της αιώνιας κληρονομιάς. Διότι όπου υπάρχει διαθήκη, χρειάζεται να παρασχεθεί ο θάνατος του ανθρώπινου διαθέτη. Διότι μια διαθήκη επικυρώνεται με νεκρά σφάγια, επειδή δεν ισχύει ποτέ ενόσω ζει ο ανθρώπινος διαθέτης».—Εβρ 9:11-17.

Ο Παύλος επισημαίνει κατόπιν ότι η προγενέστερη διαθήκη δεν εγκαινιάστηκε χωρίς αίμα. Ο Μωυσής, καθώς έκανε τους απαραίτητους χειρισμούς, φρόντισε να γίνουν οι θυσίες και ράντισε με το αίμα «το βιβλίο της διαθήκης». (Εβρ 9:18-28) Παρόμοια και ο Ιησούς Χριστός, ο Μεσίτης του Θεού για τη νέα διαθήκη, μετά τη θυσία του, εμφανίστηκε ενώπιον του Ιεχωβά Θεού με την αξία του αίματός του. Μια άλλη ομοιότητα είναι ότι, όπως η διαθήκη του Νόμου έγινε με ένα έθνος, όχι με άτομα (Εξ 24:7, 8), έτσι και η νέα διαθήκη έχει γίνει με το «άγιο έθνος» του Θεού, τον «Ισραήλ του Θεού».—1Πε 2:9· Γα 6:15, 16.

Για Ποιους Μεσιτεύει ο Χριστός. Ο απόστολος Παύλος δηλώνει ότι υπάρχει «ένας μεσίτης μεταξύ Θεού και ανθρώπων ο Χριστός Ιησούς, ένας άνθρωπος, ο οποίος έδωσε τον εαυτό του αντίστοιχο λύτρο για όλους»—και για τους Ιουδαίους και για τους Εθνικούς. (1Τι 2:5, 6) Αυτός λειτουργεί ως μεσίτης στη νέα διαθήκη μεταξύ του Θεού και εκείνων που περιλαμβάνονται σε αυτή τη διαθήκη, οι οποίοι απαρτίζουν την εκκλησία του πνευματικού Ισραήλ. (Εβρ 8:10-13· 12:24· Εφ 5:25-27) Ο Χριστός έγινε Μεσίτης ώστε «να λάβουν εκείνοι που έχουν κληθεί την υπόσχεση της αιώνιας κληρονομιάς». (Εβρ 9:15) Δεν βοηθάει αγγέλους, αλλά «το σπέρμα του Αβραάμ». (Εβρ 2:16) Όσους πρόκειται να φερθούν στη νέα διαθήκη τούς βοηθάει να “υιοθετηθούν” στο σπιτικό των πνευματικών γιων του Ιεχωβά, ώστε να βρεθούν τελικά στον ουρανό ως αδελφοί του Χριστού, συναποτελώντας με αυτόν το σπέρμα του Αβραάμ. (Ρω 8:15-17, 23-25· Γα 3:29) Τους έχει μεταβιβάσει το υποσχεμένο άγιο πνεύμα, με το οποίο σφραγίζονται και τους δίνεται εγγύηση αυτού που θα έρθει, της ουράνιας κληρονομιάς τους. (2Κο 5:5· Εφ 1:13, 14) Ο συνολικός αριθμός εκείνων που σφραγίζονται τελικά και αμετάκλητα αποκαλύπτεται στα εδάφια Αποκάλυψη 7:4-8 ότι είναι 144.000.

Εγκαινίαση της Νέας Διαθήκης. Αφού πέθανε ο Ιησούς και αναστήθηκε, μπήκε στον ουρανό για να εμφανιστεί μπροστά στο πρόσωπο του Θεού και να παρουσιάσει την προσφορά του, τα οφέλη της οποίας έρχονται πρώτα σε εκείνους που περιλαμβάνονται στη νέα διαθήκη. (Εβρ 9:24) Στην προκειμένη περίπτωση ενήργησε και ως Αρχιερέας και ως Μεσίτης. Σε αρμονία με τη διαδικασία που ακολουθήθηκε κατά την εγκαινίαση της διαθήκης του Νόμου, ο Ιησούς Χριστός παρουσίασε την αξία της θυσίας του ενώπιον του Θεού στον ουρανό (όπως ο Μωυσής ράντισε με το αίμα το βιβλίο του Νόμου [διότι ο Θεός δεν ήταν προσωπικά παρών εκεί]). Κατόπιν, την ημέρα της Πεντηκοστής του 33 Κ.Χ., ο Ιησούς εξέχυσε το άγιο πνεύμα από τον Θεό στους πρώτους που φέρθηκαν στη νέα διαθήκη, περίπου 120 άτομα. Αργότερα εκείνη την ημέρα, περίπου 3.000 άτομα, Ιουδαίοι και προσήλυτοι, προστέθηκαν στην εκκλησία. (Πρ 1:15· 2:1-47· Εβρ 9:19) Και όπως ο Μωυσής διάβασε το Νόμο στο λαό, έτσι και ο Ιησούς Χριστός διατυπώνει ρητά τους όρους τη νέας διαθήκης και τους νόμους της σε εκείνους που μετέχουν σε αυτήν.—Εξ 24:3-8· Εβρ 1:1, 2· Ιωα 13:34· 15:14· 1Ιω 5:1-3.

Κατέχοντας τα αξιώματα του Μεσίτη και του Αρχιερέα, ο Ιησούς Χριστός, όντας αθάνατος, είναι πάντα ζωντανός και ικανός να συνηγορεί υπέρ των μελών του πνευματικού Ισραήλ που πλησιάζουν τον Θεό μέσω αυτού, και έτσι μπορεί να μεσιτεύει στη νέα διαθήκη μέχρις ότου σωθούν πλήρως τα άτομα που λαβαίνουν τη μεσιτική του βοήθεια. (Εβρ 7:24, 25) Είναι ικανός να κατευθύνει τα ζητήματα προς την επιτυχή ολοκλήρωση της νέας διαθήκης. Οι μετέχοντες στη διαθήκη εντάσσονται τελικά στο ουράνιο ιερατείο ως υφιερείς μαζί με τον Χριστό, τον μεγάλο Αρχιερέα τους.—Απ 5:9, 10· 20:6.

Ευλογίες στην Ανθρωπότητα Γενικά. Μολονότι η μεσιτεία του Ιησού αφορά αποκλειστικά όσους μετέχουν στη νέα διαθήκη, αυτός είναι επίσης ο Αρχιερέας του Θεού και το Σπέρμα του Αβραάμ. Εκπληρώνοντας τα καθήκοντά του με αυτές τις δύο τελευταίες ιδιότητες, θα φέρει ευλογίες και σε άλλους ανθρώπους, διότι όλα τα έθνη πρόκειται να ευλογηθούν μέσω του σπέρματος του Αβραάμ. Όσοι συμπεριλαμβάνονται στη νέα διαθήκη ευλογούνται πρώτοι από τον Χριστό, το κύριο Σπέρμα (Γα 3:16, 29), καθώς γίνονται συνεργάτες του ως μέλη του σπέρματος. Εφόσον γίνονται βασιλιάδες και ιερείς βάσει της νέας διαθήκης στην οποία μεσίτευσε ο Ιησούς, θα συμμετάσχουν στη χορήγηση των ευλογιών που απορρέουν από τη θυσία του και τη Βασιλεία του σε όλα τα έθνη της γης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, καθώς η μεσιτεία του Χριστού εκπληρώνει το σκοπό της φέρνοντας τον «Ισραήλ του Θεού» σε αυτή τη θέση, αποφέρει οφέλη και ευλογίες σε όλη την ανθρωπότητα.—Γα 6:16· Γε 22:17, 18.

Ως εκ τούτου, υπάρχουν και άλλοι, εκτός των 144.000 “σφραγισμένων”, που επίσης προσεύχονται στον Ιεχωβά Θεό στο όνομα του Χριστού, θέτοντας πίστη στην αξία της λυτρωτικής θυσίας του. Αυτή η θυσία δεν είναι μόνο για εκείνους για τους οποίους ο Ιησούς μεσιτεύει στη νέα διαθήκη, αλλά και για όλους τους ανθρώπους που εκφράζουν πίστη στον Χριστό. (1Ιω 2:2) Όσοι δεν μετέχουν στη νέα διαθήκη κατανοούν και αυτοί ότι «δεν υπάρχει άλλο όνομα κάτω από τον ουρανό που να έχει δοθεί μεταξύ των ανθρώπων, μέσω του οποίου πρέπει να σωθούμε». (Πρ 4:12) Αποβλέπουν και αυτοί στον Ιησού Χριστό ως τον μεγάλο ουράνιο Αρχιερέα τους, μέσω του οποίου μπορούν να πλησιάσουν τον Θεό και μέσω της διακονίας του οποίου μπορούν να λάβουν συγχώρηση αμαρτιών. (Εβρ 4:14-16) Τα εδάφια Αποκάλυψη 21:22-24 επισημαίνουν ότι “τα έθνη θα περπατήσουν στο φως της Νέας Ιερουσαλήμ”, όπου ο Ιεχωβά Θεός είναι το φως και το Αρνί, ο Ιησούς Χριστός, είναι το λυχνάρι.

ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ

(Μεσοποταμία) [σημαίνει «[Γη] Ανάμεσα σε Ποταμούς»].

Ο όρος που αναφέρεται στην έκταση γης μεταξύ των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη. Προφανώς αντιστοιχεί με το συναφή εβραϊκό προσδιορισμό Αράμ-ναχαραΐμ. (Ψλ 60:Επιγρ.) Στην πραγματικότητα, οι μεταφραστές της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα απέδωσαν κατά κανόνα τον προσδιορισμό «Αράμ-ναχαραΐμ» ως «Μεσοποταμία».—Βλέπε ΑΡΑΜ Αρ. 5.

Ο όρος «Μεσοποταμία» έχει χρησιμοποιηθεί με ποικίλες έννοιες τόσο κατά την αρχαιότητα όσο και σήμερα. Βασικά, με μια ευρεία έννοια, περιλαμβάνει ολόκληρη την περιοχή μεταξύ του Τίγρη και του Ευφράτη, η οποία απλώνεται από τον Περσικό Κόλπο στο Ν μέχρι τα βουνά της Τουρκίας και του Ιράν στο Β. Στην έκταση αυτή περικλείεται και η προσχωσιγενής πεδιάδα της αρχαίας Βαβυλωνίας η οποία εκτείνεται περίπου 400 χλμ. Ν της Βαγδάτης. (Βλέπε ΒΑΒΥΛΩΝΑ Αρ. 2.) Ωστόσο, με μια πιο στενή έννοια δεν συμπεριλαμβάνεται η Βαβυλωνία, και ο όρος Μεσοποταμία εφαρμόζεται μόνο στην περιοχή προς το Β. Αυτή η βόρεια περιοχή αποτελείται από ένα χαμηλό, κυματοειδές οροπέδιο με πολλές περίκλειστες λεκάνες. Πρόκειται επίσης για βραχώδη έκταση.

Το γεγονός ότι ο όρος αυτός χρησιμοποιούνταν ευρέως κατά τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. φαίνεται από το εδάφιο Πράξεις 7:2, όπου ο Στέφανος είπε ότι ο Αβραάμ κατοικούσε στη «Μεσοποταμία», αναφερόμενος στην εποχή που εκείνος ακόμη βρισκόταν στην Ουρ, μια πόλη της Βαβυλωνίας. Ωστόσο, δεν είναι δυνατόν να εξακριβωθεί αν ο εβραϊκός όρος «Αράμ-ναχαραΐμ» περιλάμβανε παρόμοια τη Βαβυλωνία. Οποτεδήποτε υπάρχει κάποια βάση για τον καθορισμό της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής που αναφέρεται στις Εβραϊκές Γραφές, με τον όρο «Αράμ-ναχαραΐμ» (Μεσοποταμία) εννοείται το βόρειο τμήμα γύρω από τη Χαρράν (Γε 24:2-4, 10) ή η βόρεια ορεινή περιοχή γύρω από τη Φεθώρ. (Δευ 23:4· παράβαλε Αρ 23:7.) Παρότι δεν έχει εξακριβωθεί πόση έκταση βρισκόταν υπό την κυριαρχία του Μεσοποτάμιου Βασιλιά Χουσάν-ρισαθαΐμ (δυνάστη του Ισραήλ την εποχή του Κριτή Γοθονιήλ), ενδέχεται η έδρα της κυβέρνησής του να ήταν επίσης στο Β. (Κρ 3:8-10· βλέπε ΧΟΥΣΑΝ-ΡΙΣΑΘΑΪΜ.) Από τη βόρεια Μεσοποταμία προέρχονταν πιθανότατα τα άρματα και οι ιππείς που μίσθωσε ο Αμμωνίτης Βασιλιάς Ανούν για τη μάχη του εναντίον του Βασιλιά Δαβίδ.—1Χρ 19:6, 7.

Μεταξύ των Ιουδαίων και των προσηλύτων που παρευρίσκονταν στην Ιερουσαλήμ για τη Γιορτή της Πεντηκοστής το 33 Κ.Χ. υπήρχαν και κάτοικοι της Μεσοποταμίας. (Πρ 2:1, 2, 9) Σε αυτούς θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνονται κάτοικοι από το νότιο τμήμα εκείνης της γης, δηλαδή από τη Βαβυλωνία. Σε σχέση με αυτό είναι αξιοσημείωτο ότι ο ιστορικός Ιώσηπος αναφέρει πως «πολλοί Ιουδαίοι» βρίσκονταν στη Βαβυλωνία τον πρώτο αιώνα Π.Κ.Χ.—Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΕ΄, 14 (ii, 2).

ΜΕΣΟΥΛΛΑΜ

(Μεσουλλάμ) [από μια ρίζα που σημαίνει «κάνω ειρήνη· αποζημιώνω· ανταποδίδω»].

1. Κεφαλή οικογένειας στη φυλή του Βενιαμίν. Ζούσε στην Ιερουσαλήμ και ήταν γιος του Ελφαάλ.—1Χρ 8:1, 17, 18, 28.

2. Γαδίτης, κάτοικος της Βασάν, ο οποίος καταγράφηκε γενεαλογικά ως γιος του Αβιχαίλ στη διάρκεια των βασιλειών του Ιωθάμ και του Ιεροβοάμ Β΄ (προφανώς πρόκειται για δύο διαφορετικές καταγραφές, διότι αυτές οι βασιλείες δεν συνέπιπταν χρονικά).—1Χρ 5:11, 13, 14, 16, 17.

3. Παππούς ή πρόγονος του Σαφάν, γραμματέα του Βασιλιά Ιωσία.—2Βα 22:3.

4. Πατέρας ή πρόγονος του Χελκία, του αρχιερέα που υπηρετούσε στη διάρκεια της βασιλείας του Ιωσία. (1Χρ 9:11· Νε 11:11) Ίσως και ο ίδιος ο Μεσουλλάμ να είχε διατελέσει αρχιερέας. Μερικοί απόγονοί του έζησαν στην Ιερουσαλήμ μετά τη βαβυλωνιακή εξορία. Προφανώς ονομάζεται Σαλλούμ στα εδάφια 1 Χρονικών 6:12, 13 και Έσδρας 7:2.—Βλέπε ΣΑΛΛΟΥΜ Αρ. 7.

5. Κααθίτης Λευίτης, ένας από αυτούς που διορίστηκαν υπεύθυνοι για την επισκευή του ναού υπό τον Βασιλιά Ιωσία.—2Χρ 34:1, 8, 12.

6. Ιερέας του οποίου οι απόγονοι (τουλάχιστον τρεις γενιές ύστερα από αυτόν) ζούσαν στην Ιερουσαλήμ μετά τη βαβυλωνιακή εξορία.—1Χρ 9:2, 3, 10, 12.

7. Βενιαμίτης του οποίου ο γιος, ο Σαλλού, ήταν κεφαλή οικογένειας στην Ιερουσαλήμ μετά τη βαβυλωνιακή εξορία. (1Χρ 9:3, 7, 9) Πιθανώς το ίδιο πρόσωπο με τον Μεσουλλάμ που αναφέρεται στο εδάφιο Νεεμίας 11:7.

8. Βενιαμίτης που ήταν κεφαλή οικογένειας και έζησε ο ίδιος στην Ιερουσαλήμ μετά την εξορία.—1Χρ 9:3, 7-9.

9. Ο πρώτος κατονομαζόμενος γιος του Κυβερνήτη Ζοροβάβελ, απόγονος του Βασιλιά Δαβίδ.—1Χρ 3:1, 19.

10. Κεφαλή του ιερατικού πατρικού οίκου του Έσδρα στις ημέρες του Ιεχωακείμ, διαδόχου του Αρχιερέα Ιησού. (Νε 12:12, 13) Πιθανώς το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 18 ή 19.

11. Επί ιερατείας του Ιεχωακείμ, κεφαλή ενός πατρικού οίκου ιερέων τον οποίο ίδρυσε ο Γιννεθών. (Νε 12:12, 16) Πιθανώς το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 18 ή 19.

12. Πυλωρός στις ημέρες του Ιεχωακείμ, του Έσδρα και του Νεεμία.—Νε 12:25, 26.

13. Ένας από τους επικεφαλής του λαού που συνάχθηκε στον ποταμό Ααβά για να ταξιδέψει στην Ιερουσαλήμ με τον Έσδρα το 468 Π.Κ.Χ. Ο Μεσουλλάμ ήταν ένας από εκείνους στους οποίους ο Έσδρας ανέθεσε να συγκεντρώσουν Λευίτες και Νεθινίμ ώστε να ταξιδέψουν και αυτοί μαζί τους. (Εσδ 8:15-20) Πιθανώς το ίδιο πρόσωπο με τον Αρ. 16, 17, 20 ή 21.

14. Λευίτης ο οποίος ίσως αντέδρασε στη νουθεσία που δόθηκε να εξαποστείλουν οι Ισραηλίτες τις αλλοεθνείς συζύγους τις οποίες βρήκε ανάμεσά τους ο Έσδρας κατά την επιστροφή του στην Ιερουσαλήμ. Ωστόσο, μια πιθανή κατανόηση του κειμένου είναι ότι η αντίδραση αυτή αφορούσε μόνο τη διαδικασία που υιοθετήθηκε για να εφαρμοστεί η νουθεσία.—Εσδ 10:10-15, υποσ.

15. Ένας από τους «γιους» ή απογόνους του Βανί που ανταποκρίθηκαν ευνοϊκά στη νουθεσία του Έσδρα εξαποστέλλοντας τις αλλοεθνείς συζύγους τους και τους γιους τους.—Εσδ 10:29, 44.

16. Γιος του Βερεχία ο οποίος, υπό την κατεύθυνση του Κυβερνήτη Νεεμία, επισκεύασε δύο τμήματα του τείχους της Ιερουσαλήμ. (Νε 3:4, 30) Επίσης, ο Μεσουλλάμ πάντρεψε την κόρη του με τον Ιεχωανάν, το γιο του Τωβία του Αμμωνίτη, και αυτή η γαμήλια ένωση δίχασε τους αποκαταστημένους Ισραηλίτες.—Νε 6:17-19· 4:3· βλέπε Αρ. 13.

17. Άτομο που ανοικοδόμησε μαζί με κάποιον άλλον την Πύλη της Παλιάς Πόλης στο έργο επισκευής του τείχους το οποίο είχε αναλάβει ο Νεεμίας. Ήταν γιος του Βεσωδία.—Νε 3:6· βλέπε Αρ. 13.

18. Ένας από αυτούς που στέκονταν στα αριστερά του Έσδρα καθώς εκείνος διάβαζε από το Νόμο στο συναγμένο πλήθος τον έβδομο μήνα του 455 Π.Κ.Χ. Ο Μεσουλλάμ μάλλον ήταν ιερέας.—Νε 8:2, 4· βλέπε Αρ. 10 και 11.

19. Ιερέας (ή κάποιος προπάτοράς του) ο οποίος προσυπέγραψε τη διαθήκη πιστότητας που πρότειναν οι Λευίτες.—Νε 9:5, 38· 10:1, 7, 8· βλέπε Αρ. 10 και 11.

20. Ένας από τους επικεφαλής του λαού του οποίου κάποιος απόγονος, αν όχι ο ίδιος, επικύρωσε και αυτός το παραπάνω σύμφωνο.—Νε 10:1, 14, 20· βλέπε Αρ. 13.

21. Κάποιος που έλαβε μέρος στην πομπή της εγκαινίασης την οποία διευθέτησε ο Νεεμίας μετά την ολοκλήρωση του τείχους της Ιερουσαλήμ.—Νε 12:31, 33· βλέπε Αρ. 13.

ΜΕΣΟΥΛΛΕΜΕΘ

(Μεσουλλεμέθ) [θηλυκός τύπος του Μεσουλλάμ].

Κόρη «του Αρούς από την Ιοτεβά», σύζυγος του Βασιλιά Μανασσή του Ιούδα και μητέρα του Βασιλιά Αμών.—2Βα 21:19, 20.

ΜΕΣΣΙΑΣ

Από την εβραϊκή ρίζα μασάχ, ένα ρήμα που σημαίνει «αλείβω», και κατ’ επέκταση «χρίω». (Εξ 29:2, 7) «Μεσσίας» (μασίαχ) σημαίνει «χρισμένος». Το ελληνικό αντίστοιχο είναι η λέξη Χριστός.—Ματ 2:4, υποσ.

Στις Εβραϊκές Γραφές το ρηματικό επίθετο μασίαχ αποδίδεται σε πολλούς ανθρώπους. Ο Δαβίδ διορίστηκε επισήμως βασιλιάς όταν χρίστηκε με λάδι, και έτσι αναφέρεται ως «χρισμένος» ή, κατά γράμμα, «μεσσίας». (2Σα 19:21· 22:51· 23:1· Ψλ 18:50) Και άλλοι βασιλιάδες, όπως ο Σαούλ και ο Σολομών, φέρουν το χαρακτηρισμό «χρισμένος» ή «ο χρισμένος του Ιεχωβά». (1Σα 2:10, 35· 12:3, 5· 24:6, 10· 2Σα 1:14, 16· 2Χρ 6:42· Θρ 4:20) Αυτός ο όρος εφαρμόζεται επίσης στον αρχιερέα. (Λευ 4:3, 5, 16· 6:22) Οι πατριάρχες Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ αποκαλούνται “χρισμένοι” του Ιεχωβά. (1Χρ 16:16, 22, υποσ.) Ο Πέρσης Βασιλιάς Κύρος φέρει το χαρακτηρισμό “χρισμένος” με την έννοια ότι διορίστηκε από τον Θεό για συγκεκριμένη αποστολή.—Ησ 45:1· βλέπε ΧΡΙΣΜΑ, ΧΡΙΣΜΕΝΟΣ.

Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές ο μεταγραμμένος όρος Μεσσίας συναντάται στο πρωτότυπο κείμενο στο εδάφιο Ιωάννης 1:41, με την επεξήγηση: «Το οποίο όταν μεταφράζεται σημαίνει Χριστός». (Βλέπε επίσης Ιωα 4:25.) Μερικές φορές η λέξη Χριστός χρησιμοποιείται μόνη της αναφορικά με εκείνον που είναι ή που ισχυρίζεται ότι είναι ο Μεσσίας, δηλαδή ο Χρισμένος. (Ματ 2:4· 22:42· Μαρ 13:21) Στις περισσότερες περιπτώσεις όπου εμφανίζεται, όμως, η λέξη Χριστός συνοδεύεται από το προσωπικό όνομα Ιησούς, όπως στις εκφράσεις «Ιησούς Χριστός» ή «Χριστός Ιησούς», για να προσδιορίσει εκείνον ως τον Μεσσία. Μερικές φορές, η λέξη χρησιμοποιείται μόνη της αλλά αναφέρεται συγκεκριμένα στον Ιησού υπονοώντας ότι ο Ιησούς είναι Ο Χριστός, όπως στη δήλωση: «Ο Χριστός πέθανε για εμάς».—Ρω 5:8· Ιωα 17:3· 1Κο 1:1, 2· 16:24· βλέπε ΧΡΙΣΤΟΣ.

Ο Μεσσίας στις Εβραϊκές Γραφές. Στα εδάφια Δανιήλ 9:25, 26 η λέξη μασίαχ εφαρμόζεται αποκλειστικά στον ερχόμενο Μεσσία. (Βλέπε ΕΒΔΟΜΗΝΤΑ ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ.) Εντούτοις, πολλά άλλα εδάφια των Εβραϊκών Γραφών υποδεικνύουν επίσης αυτόν τον Ερχόμενο, έστω και αν δεν αναφέρονται αποκλειστικά σε αυτόν. Για παράδειγμα, το εδάφιο Ψαλμός 2:2 προφανώς είχε μια πρώτη εφαρμογή στον καιρό κατά τον οποίο οι Φιλισταίοι βασιλιάδες προσπάθησαν να εκθρονίσουν τον χρισμένο Βασιλιά Δαβίδ. Υπάρχει όμως και δεύτερη εφαρμογή που αφορά τον προειπωμένο Μεσσία, όπως επιβεβαιώνεται από τα εδάφια Πράξεις 4:25-27, τα οποία εφαρμόζονται στον Ιησού Χριστό. Επιπρόσθετα, πολλοί από τους ανθρώπους που αποκαλούνται «χρισμένοι» με διάφορους τρόπους προεικόνιζαν ή εξεικόνιζαν τον Ιησού Χριστό και το έργο που θα έκανε αυτός, μεταξύ των οποίων ανθρώπων ήταν ο Δαβίδ, ο αρχιερέας του Ισραήλ και ο Μωυσής (ο οποίος αναφέρεται ως “Χριστός” στα εδ. Εβρ 11:23-26).

Προφητείες που δεν χρησιμοποιούν τη λέξη «Μεσσίας». Πολυάριθμα άλλα εδάφια των Εβραϊκών Γραφών τα οποία δεν αναφέρουν συγκεκριμένα τη λέξη «Μεσσίας» κατανοούνταν από τους Ιουδαίους ως προφητείες που εφαρμόζονταν σε αυτόν. Ο Άλφρεντ Έντερσχαϊμ εντόπισε 456 περικοπές τις οποίες η «αρχαία Συναγωγή χαρακτήριζε Μεσσιανικές», και στα πλέον αρχαία ραβινικά συγγράμματα υπήρχαν 558 αναφορές που υποστήριζαν μια τέτοια εφαρμογή. (Η Ζωή και η Εποχή του Ιησού του Μεσσία [The Life and Times of Jesus the Messiah], 1906, Τόμ. 1, σ. 163· Τόμ. 2, σ. 710-737) Για παράδειγμα, το εδάφιο Γένεση 49:10 προφήτευε ότι το βασιλικό σκήπτρο θα ανήκε στη φυλή του Ιούδα και ότι ο Σηλώ θα ερχόταν μέσω αυτής της γραμμής. Το Ταργκούμ του Ογκέλου, τα Ταργκούμ της Ιερουσαλήμ και η Μιδράς αναγνωρίζουν ότι η έκφραση «Σηλώ» εφαρμόζεται στον Μεσσία.

Οι Εβραϊκές Γραφές περιλαμβάνουν πολλές προφητείες που παρέχουν λεπτομέρειες σχετικά με την προέλευση του Μεσσία, το χρόνο της εμφάνισής του, τις δραστηριότητές του, τον τρόπο με τον οποίο θα του συμπεριφέρονταν οι άλλοι και τη θέση του στη διευθέτηση του Θεού. Συνεπώς, οι διάφορες ενδείξεις σχετικά με τον Μεσσία συνέθεταν όλες μαζί μια εξαιρετική περιγραφή που θα βοηθούσε τους αληθινούς λάτρεις να τον αναγνωρίσουν. Αυτή θα παρείχε βάση για πίστη σε εκείνον ως τον αληθινό Ηγέτη τον οποίο απέστειλε ο Ιεχωβά. Μολονότι οι Ιουδαίοι δεν διέκριναν εκ των προτέρων όλες τις προφητείες που σχετίζονταν με τον Χρισμένο, τα Ευαγγέλια αποδεικνύουν ότι η γνώση που είχαν ήταν αρκετή για να διακρίνουν τον Μεσσία όταν αυτός εμφανίστηκε.

Η Κατανόηση τον Πρώτο Αιώνα Κ.Χ. Οι διαθέσιμες ιστορικές πληροφορίες αποκαλύπτουν μια γενική εικόνα όσον αφορά το εύρος της κατανόησης που είχαν για τον Μεσσία οι Ιουδαίοι του πρώτου αιώνα της Κοινής Χρονολογίας. Αυτές οι πληροφορίες σταχυολογούνται κυρίως από τα Ευαγγέλια.

Βασιλιάς και γιος του Δαβίδ. Ήταν κοινώς αποδεκτό μεταξύ των Ιουδαίων ότι ο Μεσσίας επρόκειτο να είναι ένας βασιλιάς από τη γραμμή του Δαβίδ. Όταν οι αστρολόγοι ρώτησαν σχετικά με “αυτόν που γεννήθηκε βασιλιάς των Ιουδαίων”, ο Ηρώδης ο Μέγας ήξερε ότι ρωτούσαν σχετικά με “τον Χριστό”. (Ματ 2:2-4) Ο Ιησούς ρώτησε τους Φαρισαίους τίνος απόγονος θα ήταν ο Χριστός, δηλαδή ο Μεσσίας. Αν και εκείνοι οι θρησκευτικοί ηγέτες δεν πίστευαν στον Ιησού, γνώριζαν ότι ο Μεσσίας θα ήταν γιος του Δαβίδ.—Ματ 22:41-45.

Γεννημένος στη Βηθλεέμ. Τα εδάφια Μιχαίας 5:2, 4 είχαν υποδείξει ότι από τη Βηθλεέμ θα έβγαινε κάποιος ο οποίος θα γινόταν «άρχοντας στον Ισραήλ» και θα ήταν «μεγάλος ως τα πέρατα της γης». Αυτή η δήλωση κατανοούνταν ως αναφορά στον Μεσσία. Όταν ο Ηρώδης ο Μέγας ρώτησε τους πρωθιερείς και τους γραμματείς πού επρόκειτο να γεννηθεί ο Μεσσίας, εκείνοι απάντησαν: «Στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας», και παρέθεσαν το εδάφιο Μιχαίας 5:2. (Ματ 2:3-6) Ακόμη και κάποιοι από τον κοινό λαό το γνώριζαν αυτό.—Ιωα 7:41, 42.

Προφήτης που θα εκτελούσε πολλά σημεία. Μέσω του Μωυσή ο Θεός είχε προείπει τον ερχομό ενός μεγάλου προφήτη. (Δευ 18:18) Την εποχή του Ιησού, οι Ιουδαίοι περίμεναν αυτόν τον προφήτη. (Ιωα 6:14) Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποίησε ο απόστολος Πέτρος τα λόγια του Μωυσή, στα εδάφια Πράξεις 3:22, 23, υποδεικνύει πως γνώριζε ότι ακόμη και οι θρησκευτικοί εναντιούμενοι θα δέχονταν το Μεσσιανικό τους χαρακτήρα, πράγμα που αποδεικνύει ότι το εδάφιο Δευτερονόμιο 18:18 ήταν ευρέως κατανοητό. Η Σαμαρείτισσα στο πηγάδι πίστευε και αυτή επίσης ότι ο Μεσσίας θα ήταν προφήτης. (Ιωα 4:19, 25, 29) Οι άνθρωποι ανέμεναν από τον Μεσσία να εκτελέσει σημεία.—Ιωα 7:31.

Κάποια ποικιλία στις πεποιθήσεις. Είναι προφανές ότι, αν και υπήρχε μεταξύ των Ιουδαίων γνώση για τον ερχόμενο Μεσσία, δεν είχαν όλοι την ίδια γνώση ή κατανόηση σχετικά με αυτόν. Για παράδειγμα, ενώ πολλοί γνώριζαν ότι θα ερχόταν από τη Βηθλεέμ, κάποιοι δεν το γνώριζαν. (Ματ 2:3-6· Ιωα 7:27) Μερικοί πίστευαν ότι άλλος θα ήταν ο Προφήτης και άλλος ο Χριστός. (Ιωα 1:20, 21· 7:40, 41) Ορισμένες προφητείες σχετικά με τον Μεσσία δεν είχαν κατανοηθεί, ούτε και από τους μαθητές του Ιησού. Αυτό αλήθευε ιδιαίτερα για τις προφητείες που πραγματεύονταν την απόρριψη, τα παθήματα, το θάνατο και την ανάσταση του Μεσσία. (Ησ 53:3, 5, 12· Ψλ 16:10· Ματ 16:21-23· 17:22, 23· Λου 24:21· Ιωα 12:34· 20:9) Αφότου, όμως, αυτά τα πράγματα έλαβαν χώρα και οι προφητείες εξηγήθηκαν, οι μαθητές του, αλλά και άλλοι που δεν ήταν ακόμη μαθητές, άρχισαν να αντιλαμβάνονται τον προφητικό χαρακτήρα των συγκεκριμένων εδαφίων των Εβραϊκών Γραφών. (Λου 24:45, 46· Πρ 2:5, 27, 28, 31, 36, 37· 8:30-35) Εφόσον οι περισσότεροι Ιουδαίοι δεν διέκριναν ότι ο Μεσσίας έπρεπε να υποφέρει και να πεθάνει, οι πρώτοι Χριστιανοί έδιναν έμφαση σε αυτό το σημείο όταν κήρυτταν στους Ιουδαίους.—Πρ 3:18· 17:1-3· 26:21-23.

Εσφαλμένες Προσδοκίες. Η αφήγηση του Λουκά υποδεικνύει ότι πολλοί Ιουδαίοι ανέμεναν με ανυπομονησία να εμφανιστεί ο Μεσσίας τη συγκεκριμένη εκείνη περίοδο που ο Ιησούς ήταν πάνω στη γη. Ο Συμεών και άλλοι Ιουδαίοι περίμεναν «την παρηγοριά του Ισραήλ» και «την απελευθέρωση της Ιερουσαλήμ», όταν ο Ιησούς φέρθηκε ως βρέφος στο ναό. (Λου 2:25, 38) Κατά τη διάρκεια της διακονίας του Ιωάννη του Βαφτιστή, ο λαός «βρισκόταν σε αναμονή» σχετικά με τον Χριστό, δηλαδή τον Μεσσία. (Λου 3:15) Πολλοί, όμως, ανέμεναν ότι ο Μεσσίας θα ανταποκρινόταν στις αντιλήψεις που είχαν διαμορφώσει αυτοί από μόνοι τους. Οι προφητείες των Εβραϊκών Γραφών έδειχναν ότι ο Μεσσίας θα ερχόταν με δύο διαφορετικούς ρόλους. Σύμφωνα με τον έναν ρόλο θα ερχόταν «ταπεινός και ανεβασμένος σε γαϊδούρι», ενώ σύμφωνα με τον άλλον θα ερχόταν «με τα σύννεφα των ουρανών» για να εξολοθρεύσει τους εναντιουμένους και να υποτάξει κάθε διακυβέρνηση. (Ζαχ 9:9· Δα 7:13) Οι Ιουδαίοι δεν αντιλήφθηκαν το γεγονός ότι αυτές οι προφητείες αφορούσαν δύο διαφορετικές εμφανίσεις του Μεσσία, οι οποίες θα συνέβαιναν σε εποχές που θα απείχαν πολύ μεταξύ τους.

Ιουδαϊκές πηγές συμφωνούν με το εδάφιο Λουκάς 2:38 στο ότι ο λαός εκείνη την εποχή περίμενε την απελευθέρωση της Ιερουσαλήμ. Η Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια (The Jewish Encyclopedia) παρατηρεί: «Λαχταρούσαν την έλευση του υποσχεμένου απελευθερωτή από τον οίκο του Δαβίδ, ο οποίος θα τους απάλλασσε από το ζυγό του μισητού ξένου κατακτητή, θα έβαζε τέλος στην ασεβή ρωμαϊκή διακυβέρνηση και θα εδραίωνε τη δική Του βασιλεία ειρήνης». (1976, Τόμ. 8, σ. 508) Προσπάθησαν να τον κάνουν επίγειο βασιλιά. (Ιωα 6:15) Αφού δεν εκπλήρωσε τις προσδοκίες τους, τον απέρριψαν.

Φαίνεται ότι ο Ιωάννης ο Βαφτιστής και οι μαθητές του ανέμεναν και αυτοί να είναι ο Μεσσίας επίγειος βασιλιάς. Ο Ιωάννης γνώριζε ότι ο Ιησούς ήταν ο Μεσσίας και ο Γιος του Θεού, εφόσον τον είχε δει να χρίεται με άγιο πνεύμα και είχε ακούσει τη φωνή του Θεού που τον επιδοκίμαζε. Ο Ιωάννης δεν ήταν ολιγόπιστος. (Ματ 11:11) Έτσι λοιπόν, η ερώτησή του: «Να περιμένουμε κάποιον άλλον;» ίσως να σήμαινε: “Να περιμένουμε και κάποιον άλλον που θα πραγματοποιήσει όλες τις ελπίδες των Ιουδαίων;” Ο Χριστός απάντησε επισημαίνοντας τα έργα που εκτελούσε (τα οποία είχαν προλεχθεί στις Εβραϊκές Γραφές). Κατέληξε λέγοντας: «Και ευτυχισμένος είναι αυτός που δεν έχει σκανδαλιστεί με εμένα». Αυτή η απάντηση, ενώ υπονοεί ότι θα χρειαζόταν πίστη και διάκριση, θα ικανοποιούσε και θα παρηγορούσε τον Ιωάννη, βεβαιώνοντάς τον ότι ο Ιησούς ήταν Εκείνος που θα εκπλήρωνε τις υποσχέσεις του Θεού. (Ματ 11:3· Λου 7:18-23) Επιπλέον, πριν από την ανάληψη του Ιησού, οι μαθητές του είχαν την άποψη ότι εκείνος θα απελευθέρωνε τότε τον Ισραήλ από την κυριαρχία των Εθνικών και θα εγκαθίδρυε τη Βασιλεία (θα αποκαθιστούσε τη διακυβέρνηση της Δαβιδικής γραμμής) στη γη.—Λου 24:21· Πρ 1:6.

Ψευδομεσσίες. Μετά το θάνατο του Ιησού, οι Ιουδαίοι ακολούθησαν πολλούς ψευδομεσσίες, όπως είχε προείπει ο Ιησούς. (Ματ 24:5) «Από τον Ιώσηπο φαίνεται ότι τον πρώτο αιώνα πριν από την καταστροφή του Ναού [το 70 Κ.Χ.] εγέρθηκαν αρκετοί Μεσσίες υποσχόμενοι ανακούφιση από το ρωμαϊκό ζυγό και βρίσκοντας πρόθυμους ακολούθους». (Η Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια, Τόμ. 10, σ. 251) Έπειτα, το 132 Κ.Χ., ο Μπαρ Κοχμπά (Μπαρ Κοσίμπα), ένας από τους πιο εξέχοντες ψευδομεσσίες, ανακηρύχτηκε Μεσσίας-βασιλιάς. Κατά τη συντριβή της επανάστασης της οποίας ηγήθηκε αυτός, οι Ρωμαίοι στρατιώτες σκότωσαν χιλιάδες Ιουδαίους. Ενώ η ύπαρξη τέτοιων ψεύτικων Μεσσιών καταδεικνύει ότι πολλοί Ιουδαίοι ενδιαφέρονταν πρωτίστως για έναν πολιτικό Μεσσία, δείχνει επίσης ότι περίμεναν σωστά ένα συγκεκριμένο άτομο ως Μεσσία, και όχι απλά μια Μεσσιανική εποχή ή ένα Μεσσιανικό έθνος. Μερικοί πιστεύουν ότι ο Μπαρ Κοχμπά ήταν απόγονος του Δαβίδ, πράγμα που θα είχε ενισχύσει τις Μεσσιανικές αξιώσεις του. Εντούτοις, εφόσον τα γενεαλογικά αρχεία προφανώς καταστράφηκαν το 70 Κ.Χ., όσοι πρόβαλλαν μεταγενέστερα Μεσσιανικές αξιώσεις δεν μπορούσαν να πιστοποιήσουν ότι ήταν από την οικογένεια του Δαβίδ. (Ο Μεσσίας, επομένως, έπρεπε να εμφανιστεί πριν από το 70 Κ.Χ., όπως συνέβη με τον Ιησού, προκειμένου να αποδείξει την αξίωσή του ότι ήταν κληρονόμος του Δαβίδ. Αυτό δείχνει ότι τα άτομα που περιμένουν ακόμη την επίγεια εμφάνιση του Μεσσία κάνουν λάθος.) Μεταξύ αυτών που πρόβαλαν μεταγενέστερα Μεσσιανικές αξιώσεις ψευδώς ήταν ο Μωυσής από την Κρήτη, ο οποίος διατεινόταν ότι θα χώριζε στη μέση τη θάλασσα ανάμεσα στην Κρήτη και στην Παλαιστίνη, καθώς και ο Σερενέ, ο οποίος παροδήγησε πολλούς Ιουδαίους στην Ισπανία. Η Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια καταγράφει 28 ψευδομεσσίες μεταξύ του 132 Κ.Χ. και του 1744 Κ.Χ.—Τόμ. 10, σ. 252-255.

Ο Ιησούς Έγινε Αποδεκτός ως ο Μεσσίας. Οι ιστορικές αποδείξεις που βρίσκονται στα Ευαγγέλια καταδεικνύουν ότι ο Ιησούς ήταν πράγματι ο Μεσσίας. Άτομα που έζησαν τον πρώτο αιώνα και ήταν σε θέση να ρωτήσουν τους μάρτυρες και να εξετάσουν τις αποδείξεις δέχτηκαν τις ιστορικές πληροφορίες ως αυθεντικές. Ήταν τόσο βέβαιοι για την ακρίβειά τους ώστε ήταν διατεθειμένοι να υπομείνουν διωγμό και να πεθάνουν για χάρη της πίστης τους με βάση εκείνες τις τεκμηριωμένες πληροφορίες. Οι ιστορικές αφηγήσεις των Ευαγγελίων δείχνουν ότι διάφορα άτομα αναγνώρισαν ανοιχτά πως ο Ιησούς ήταν ο Χριστός, δηλαδή ο Μεσσίας. (Ματ 16:16· Ιωα 1:41, 45, 49· 11:27) Ο Ιησούς δεν είπε ότι έκαναν λάθος, και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις παραδέχτηκε ότι ήταν ο Χριστός. (Ματ 16:17· Ιωα 4:25, 26) Μερικές φορές ο Ιησούς δεν έλεγε ρητά ότι ήταν ο Μεσσίας, ενίοτε μάλιστα παράγγελλε σε άλλους να μην το κοινοποιήσουν αυτό. (Μαρ 8:29, 30· 9:9· Ιωα 10:24, 25) Εφόσον ο Ιησούς ήταν παρών όπου οι άνθρωποι μπορούσαν να τον ακούσουν και να δουν τα έργα του, ήθελε να πιστέψουν εμπιστευόμενοι στη στερεή βάση αυτών των αποδείξεων, ώστε η πίστη τους να είναι θεμελιωμένη στην άποψη που θα είχαν διαμορφώσει οι ίδιοι προσωπικά για την εκπλήρωση των Εβραϊκών Γραφών. (Ιωα 5:36· 10:24, 25· παράβαλε Ιωα 4:41, 42.) Τώρα, εκτός από τις Εβραϊκές Γραφές που παρείχαν άφθονες πληροφορίες για το τι επρόκειτο να κάνει ο Ιησούς, έχουμε διαθέσιμο και το υπόμνημα των Ευαγγελίων που περιγράφει τι ήταν και τι έκανε εκείνος, έτσι ώστε ο καθένας να μπορεί να γνωρίσει και να πιστέψει ότι ο Ιησούς είναι πράγματι ο Μεσσίας.—Ιωα 20:31· βλέπε ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ.

[Πίνακας στη σελίδα 315]

ΕΞΕΧΟΥΣΕΣ ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΗΣΟΥ ΚΑΙ Η ΕΚΠΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥΣ

Προφητεία

Γεγονός

Εκπλήρωση

Γε 49:10

Γεννήθηκε από τη φυλή του Ιούδα

Ματ 1:2-16· Λου 3:23-33· Εβρ 7:14

Ψλ 132:11· Ησ 9:7· 11:1, 10

Από την οικογένεια του Δαβίδ, γιου του Ιεσσαί

Ματ 1:1, 6-16· 9:27· Πρ 13:22, 23· Ρω 1:3· 15:8, 12

Μιχ 5:2

Γεννήθηκε στη Βηθλεέμ

Λου 2:4-11· Ιωα 7:42

Ησ 7:14

Γεννήθηκε από παρθένα

Ματ 1:18-23· Λου 1:30-35

Ιερ 31:15

Νήπια θανατώθηκαν μετά τη γέννησή του

Ματ 2:16-18

Ωσ 11:1

Κλήθηκε από την Αίγυπτο

Ματ 2:15

Μαλ 3:1· 4:5· Ησ 40:3

Ετοιμάστηκε η οδός πριν από αυτόν

Ματ 3:1-3· 11:10-14· 17:10-13· Λου 1:17, 76· 3:3-6· 7:27· Ιωα 1:20-23· 3:25-28· Πρ 13:24· 19:4

Ησ 61:1, 2

Έλαβε αποστολή

Λου 4:18-21

Ησ 9:1, 2

Η διακονία του έγινε αιτία να δουν μεγάλο φως οι άνθρωποι στη γη του Νεφθαλί και του Ζαβουλών

Ματ 4:13-16

Ψλ 78:2

Μιλούσε με παραβολές

Ματ 13:11-13, 31-35

Ησ 53:4

Βάσταξε τις αρρώστιες μας

Ματ 8:16, 17

Ψλ 69:9

Ζηλωτής για τον οίκο του Ιεχωβά

Ματ 21:12, 13· Ιωα 2:13-17

Ησ 42:1-4

Ως υπηρέτης του Ιεχωβά, δεν θα λογομαχούσε στους δρόμους

Ματ 12:14-21

Ησ 53:1

Δεν πίστεψαν σε αυτόν

Ιωα 12:37, 38· Ρω 10:11, 16

Ζαχ 9:9· Ψλ 118:26

Είσοδος στην Ιερουσαλήμ πάνω σε πουλάρι γαϊδουριού· χαιρετίστηκε ως βασιλιάς και ως ο ερχόμενος στο όνομα του Ιεχωβά

Ματ 21:1-9· Μαρ 11:7-11· Λου 19:28-38· Ιωα 12:12-15

Ησ 28:16· 53:3· Ψλ 69:8· 118:22, 23

Απορρίφθηκε, αλλά έγινε κορυφαία ακρογωνιαία πέτρα

Ματ 21:42, 45, 46· Πρ 3:14· 4:11· 1Πε 2:7

Ησ 8:14, 15

Γίνεται πέτρα προσκόμματος

Λου 20:17, 18· Ρω 9:31-33

Ψλ 41:9· 109:8

Ένας απόστολος άπιστος, τον προδίδει

Ματ 26:47-50· Ιωα 13:18, 26-30· Πρ 1:16-20

Ζαχ 11:12

Προδόθηκε για 30 ασημένια νομίσματα

Ματ 26:15· 27:3-10· Μαρ 14:10, 11

Ζαχ 13:7

Οι μαθητές διασκορπίστηκαν

Ματ 26:31, 56· Ιωα 16:32

Ψλ 2:1, 2

Οι ρωμαϊκές αρχές και οι ηγέτες του Ισραήλ συνεργούν εναντίον του χρισμένου του Ιεχωβά

Ματ 27:1, 2· Μαρ 15:1, 15· Λου 23:10-12· Πρ 4:25-28

Ησ 53:8

Πέρασε από δίκη και καταδικάστηκε

Ματ 26:57-68· 27:1, 2, 11-26· Ιωα 18:12-14, 19-24, 28-40· 19:1-16

Ψλ 27:12

Χρησιμοποιήθηκαν ψευδομάρτυρες

Ματ 26:59-61· Μαρ 14:56-59

Ησ 53:7

Σιωπηλός ενώπιον των κατηγόρων

Ματ 27:12-14· Μαρ 14:61· 15:4, 5· Λου 23:9

Ψλ 69:4

Μισήθηκε χωρίς αιτία

Λου 23:13-25· Ιωα 15:24, 25

Ησ 50:6· Μιχ 5:1

Τον χτύπησαν, τον έφτυσαν

Ματ 26:67· 27:26, 30· Ιωα 19:3

Ψλ 22:16, υποσ.

Τον κρέμασαν στο ξύλο

Ματ 27:35· Μαρ 15:24, 25· Λου 23:33· Ιωα 19:18, 23· 20:25, 27

Ψλ 22:18

Έριξαν κλήρο για τα ενδύματά του

Ματ 27:35· Ιωα 19:23, 24

Ησ 53:12

Λογίστηκε μαζί με αμαρτωλούς

Ματ 26:55, 56· 27:38· Λου 22:37

Ψλ 22:7, 8

Τον εξύβρισαν όταν ήταν πάνω στο ξύλο

Ματ 27:39-43· Μαρ 15:29-32

Ψλ 69:21

Του έδωσαν ξίδι και χολή

Ματ 27:34, 48· Μαρ 15:23, 36

Ψλ 22:1

Ο Θεός τον εγκατέλειψε στα χέρια των εχθρών

Ματ 27:46· Μαρ 15:34

Ψλ 34:20· Εξ 12:46

Δεν έσπασε κανένα του κόκαλο

Ιωα 19:33, 36

Ησ 53:5· Ζαχ 12:10

Τον τρύπησαν με δόρυ

Ματ 27:49· Ιωα 19:34, 37· Απ 1:7

Ησ 53:5, 8, 11, 12

Υπέστη θυσιαστικό θάνατο για να αφαιρέσει τις αμαρτίες και να ανοίξει την οδό για δίκαιη υπόσταση ενώπιον του Θεού

Ματ 20:28· Ιωα 1:29· Ρω 3:24· 4:25· 1Κο 15:3· Εβρ 9:12-15· 1Πε 2:24· 1Ιω 2:2

Ησ 53:9

Θάφτηκε μαζί με τους πλούσιους

Ματ 27:57-60· Ιωα 19:38-42

Ιων 1:17· 2:10

Στον τάφο μέρη τριών ημερών, έπειτα αναστήθηκε

Ματ 12:39, 40· 16:21· 17:23· 27:64· 28:1-7· Πρ 10:40· 1Κο 15:3-8

Ψλ 16:8-11, υποσ.

Αναστήθηκε προτού φθαρεί

Πρ 2:25-31· 13:34-37

Ψλ 2:7

Ο Ιεχωβά τον ανακηρύσσει Γιο Του γεννώντας τον με το πνεύμα και ανασταίνοντάς τον

Ματ 3:16, 17· Μαρ 1:9-11· Λου 3:21, 22· Πρ 13:33· Ρω 1:4· Εβρ 1:5· 5:5

ΜΕΣΩΒΑΒ

(Μεσωβάβ) [Αυτός που Έχει Επιστραφεί (Επαναφερθεί)· ή, πιθανώς, Άπιστος].

Ένας από τους αρχηγούς της φυλής του Συμεών ο οποίος είχε μεγάλο σπιτικό και πήρε μέρος στην αρπαγή βοσκότοπων από τους Χαμίτες και τους Μεουνίμ κοντά στη Γεδώρ στις ημέρες του Βασιλιά Εζεκία του Ιούδα.—1Χρ 4:34-42.

ΜΕΤΑΛΛΑ

Πάνω από το 75 τοις εκατό από τα εκατό και πλέον στοιχεία που είναι γνωστά στον άνθρωπο είναι μέταλλα. Το χρυσάφι, το ασήμι, ο χαλκός, το σίδερο και ο μόλυβδος κατονομάζονται συγκεκριμένα στις Γραφές. Οι πρώτες Βιβλικές αναφορές σε μέταλλα εμφανίζονται στα εδάφια Γένεση 2:11 και 4:22.

Όσον αφορά τις φυσικές τους ιδιότητες, τα μέταλλα είναι αδιαφανή, εύτηκτα και ελατά, έχουν μεταλλική λάμψη και συνήθως είναι καλοί αγωγοί της θερμότητας και του ηλεκτρισμού. Από χημική και φυσική άποψη τα μέταλλα έχουν ορισμένα ιδιάζοντα χαρακτηριστικά. Για συγκεκριμένες πληροφορίες και Γραφικές αναφορές, βλέπε λήμματα με τα ονόματα των προαναφερόμενων μετάλλων, καθώς και το λήμμα ΧΩΝΕΥΤΗΣ.

ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΟΣ

Αυτός που χυτεύει, σφυρηλατεί, χαράζει, σκαλίζει ή κατεργάζεται με άλλον τρόπο τα μέταλλα. (Ησ 41:7) Ο πρώτος “σφυρηλάτης κάθε είδους χάλκινου και σιδερένιου εργαλείου” στην καταγραμμένη ιστορία ήταν ο Θουβάλ-κάιν. (Γε 4:22) Οι αρχαίοι μεταλλουργοί κατασκεύαζαν εργαλεία, οικιακά σκεύη, όπλα, πανοπλίες, μουσικά όργανα, στολίδια και ειδώλια. Δεν έφτιαχναν μόνο καινούρια αντικείμενα, αλλά έκαναν και επισκευές. (2Χρ 24:12) Πολλοί ήταν ειδικοί στην κατεργασία μετάλλων όπως το χρυσάφι (Νε 3:8, 31, 32), το ασήμι (Κρ 17:4· Πρ 19:24) ή ο χαλκός (2Τι 4:14). Ενίοτε συγκροτούσαν ένα είδος σωματείου ή συντεχνίας. (Νε 3:31· Πρ 19:24-28) Το επάγγελμά τους απαιτούσε επιδεξιότητα στην καλλιτεχνική σχεδίαση.

Οι Ισραηλίτες πιθανώς γνώριζαν τη μεταλλουργία πριν από την είσοδό τους στην Αίγυπτο ή ίσως την έμαθαν εκεί. Την εποχή της Εξόδου, είχαν πλέον την ικανότητα να φτιάξουν ένα χυτό μοσχάρι και ένα χάλκινο φίδι. (Εξ 32:4· Αρ 21:9) Ωστόσο, πιο εντυπωσιακή ήταν η κατασκευή διαφόρων μεταλλικών αντικειμένων για την υπηρεσία της σκηνής της μαρτυρίας. Ο Βεσελεήλ και οι βοηθοί του καθοδηγήθηκαν από το πνεύμα του Ιεχωβά για τις μεταλλουργικές εργασίες τους.—Εξ 31:2, 3· 35:30-35.

Μεταγενέστερα, όταν οι Ισραηλίτες καταδυναστεύονταν από τους Φιλισταίους, απαγορευόταν να έχουν δικούς τους μεταλλουργούς. Το μέτρο αυτό τους στερούσε τη δυνατότητα να κατασκευάζουν όπλα. (1Σα 13:19-22) Αναμφίβολα για παρόμοιους λόγους, ο Ναβουχοδονόσορ πήρε αιχμάλωτους τους μεταλλουργούς και άλλους τεχνίτες την πρώτη φορά που επιτέθηκε στην Ιερουσαλήμ.—2Βα 24:14, 16· Ιερ 24:1· 29:1, 2.

ΜΕΤΑΜΕΛΕΙΑ

Βλέπε ΜΕΤΑΝΟΙΑ.

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ

Θαυματουργικό γεγονός του οποίου παρέστησαν μάρτυρες ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης και στο οποίο το «πρόσωπο [του Ιησού] έλαμψε όπως ο ήλιος, και τα εξωτερικά του ενδύματα έγιναν λαμπρά όπως το φως». (Ματ 17:1-9· Μαρ 9:2-10· Λου 9:28-36) Ο Μάρκος λέει ότι σε εκείνη την περίπτωση τα εξωτερικά ενδύματα του Ιησού έγιναν «πολύ πιο λευκά από όσο θα μπορούσε να τα λευκάνει οποιοσδήποτε καθαριστής ρούχων στη γη», και ο Λουκάς δηλώνει πως «η όψη του προσώπου του έγινε διαφορετική». Η μεταμόρφωση έλαβε χώρα σε ένα βουνό, κάποια στιγμή μετά το Πάσχα του 32 Κ.Χ., αρκετό καιρό πριν από το τελικό ταξίδι του Ιησού στην Ιερουσαλήμ.

Ακριβώς πριν από τη μεταμόρφωση, ο Ιησούς και οι μαθητές του βρίσκονταν στην περιοχή της Καισάρειας του Φιλίππου, στη θέση της οποίας υπάρχει σήμερα το χωριό Μπανιάς. (Μαρ 8:27) Είναι απίθανο να έφυγαν ο Χριστός και οι απόστολοι από αυτόν τον τόπο ή την περιοχή όταν πήγαν στο «ψηλό βουνό». (Μαρ 9:2) Περίπου από τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ. το Όρος Θαβώρ θεωρείται κατά παράδοση η τοποθεσία της μεταμόρφωσης, αλλά καθώς βρίσκεται περίπου 70 χλμ. ΝΝΔ της Καισάρειας του Φιλίππου, η εκδοχή αυτή φαίνεται μάλλον απίθανη.—Βλέπε ΘΑΒΩΡ Αρ. 1.

Υπάρχει, όμως, και το Όρος Αερμών το οποίο βρίσκεται μόλις 25 χλμ. περίπου ΒΑ της Καισάρειας του Φιλίππου. Με υψόμετρο 2.814 μ. μπορεί να θεωρηθεί «ψηλό βουνό». (Ματ 17:1) Συνεπώς, η μεταμόρφωση μπορεί να έλαβε χώρα σε κάποιον κλάδο του Όρους Αερμών. Αυτή είναι η άποψη πολλών σύγχρονων λογίων, αν και η ακριβής θέση δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα, δεδομένου ότι η Γραφή δεν δίνει περισσότερες πληροφορίες.

Η μεταμόρφωση πιθανότατα έλαβε χώρα τη νύχτα, διότι οι απόστολοι «ήταν καταβαρημένοι από τον ύπνο». (Λου 9:32) Το θέαμα θα ήταν πιο εντυπωσιακό τη νύχτα, και όντως διανυκτέρευσαν στο βουνό, διότι δεν κατέβηκαν παρά μόνο την επόμενη ημέρα. (Λου 9:37) Εντούτοις, η Αγία Γραφή δεν λέει πόσο ακριβώς διήρκεσε η μεταμόρφωση.

Προτού ανεβούν στο βουνό, ο Χριστός είχε ρωτήσει όλους τους μαθητές του: «Ποιος λένε οι άνθρωποι ότι είμαι;» και ο Πέτρος απάντησε: «Εσύ είσαι ο Χριστός». Τότε, ο Ιησούς τούς είπε πως θα πέθαινε και θα ανασταινόταν (Μαρ 8:27-31), παρότι υποσχέθηκε επίσης ότι μερικοί από τους μαθητές του δεν επρόκειτο «να γευτούν θάνατο, μέχρι να δουν πρώτα τον Γιο του ανθρώπου να έρχεται στη βασιλεία του», ή αλλιώς «τη βασιλεία του Θεού να έχει έρθει με δύναμη». (Ματ 16:28· Μαρ 9:1) Αυτή η υπόσχεση εκπληρώθηκε «έξι ημέρες αργότερα» (ή «οχτώ» κατά τον Λουκά, ο οποίος προφανώς συνυπολογίζει την ημέρα κατά την οποία δόθηκε η υπόσχεση και την ημέρα κατά την οποία εκπληρώθηκε), όταν ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης πήγαν μαζί με τον Ιησού σε «ένα ψηλό βουνό» (Ματ 17:1· Μαρ 9:2· Λου 9:28), όπου ο Ιησούς, ενώ προσευχόταν, μεταμορφώθηκε μπροστά τους.

Στη διάρκεια της μεταμόρφωσης του Ιησού, εμφανίστηκαν επίσης «με δόξα» ο Μωυσής και ο Ηλίας. (Λου 9:30, 31· Ματ 17:3· Μαρ 9:4) Μίλησαν για την «αναχώρηση [ἔξοδον, Κείμενο]» του Χριστού, «την οποία έμελλε να εκπληρώσει στην Ιερουσαλήμ». (Λου 9:31) Αυτή η ἔξοδος, ή αλλιώς αναχώρηση, περιλάμβανε προφανώς τόσο το θάνατο του Χριστού όσο και τη συνακόλουθη ανάστασή του σε πνευματική ζωή.

Μερικοί κριτικοί έχουν προσπαθήσει να παρουσιάσουν τη μεταμόρφωση απλώς σαν όνειρο. Εντούτοις, λογικά δεν είναι δυνατόν να είδαν όλοι—ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης—ακριβώς το ίδιο όνειρο. Ο ίδιος ο Ιησούς αποκάλεσε το γεγονός «όραμα» (Ματ 17:9), και όχι απλή ψευδαίσθηση. Ο Χριστός ήταν πράγματι εκεί, αν και ο Μωυσής και ο Ηλίας, που ήταν νεκροί, δεν ήταν παρόντες με την κυριολεκτική έννοια του όρου, αλλά αντιπροσωπεύονταν στο όραμα. Η λέξη ὄραμα του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, που χρησιμοποιείται στο εδάφιο Ματθαίος 17:9, έχει αποδοθεί επίσης «θέαμα». (Πρ 7:31) Αυτή η λέξη δεν υποδηλώνει κάτι το πλασματικό, μια παραίσθηση των παρισταμένων. Ούτε σημαίνει ότι οι παριστάμενοι δεν είχαν συνείδηση των όσων συνέβαιναν, δεδομένου ότι ήταν εντελώς ξύπνιοι όταν παρέστησαν μάρτυρες της μεταμόρφωσης. Με τα φυσικά τους μάτια και αφτιά είδαν και άκουσαν πραγματικά τα όσα διαδραματίστηκαν τότε.—Λου 9:32.

Καθώς ο Μωυσής και ο Ηλίας χωρίζονταν από τον Ιησού, ο Πέτρος, «χωρίς να συνειδητοποιεί τι έλεγε», πρότεινε να στήσουν τρεις σκηνές, μία για τον Ιησού, μία για τον Μωυσή και μία για τον Ηλία. (Λου 9:33) Ενόσω όμως μιλούσε ο απόστολος, σχηματίστηκε ένα σύννεφο (Λου 9:34), το οποίο προφανώς συμβόλιζε (όπως στη σκηνή της συνάντησης στην έρημο) την παρουσία του Ιεχωβά εκεί, στο όρος της μεταμόρφωσης. (Εξ 40:34-38) Από το σύννεφο ακούστηκε η φωνή του Ιεχωβά να λέει: «Αυτός είναι ο Γιος μου, ο οποίος έχει εκλεγεί. Να τον ακούτε». (Λου 9:35) Χρόνια αργότερα, ο Πέτρος, αναφερόμενος στη μεταμόρφωση, ταύτισε την ουράνια φωνή με αυτήν του “Θεού του Πατέρα”. (2Πε 1:17, 18) Παρότι στο παρελθόν ο Θεός είχε μιλήσει μέσω των προφητών, τώρα έδειχνε πως θα μιλούσε μέσω του Γιου του.—Γα 3:24· Εβρ 1:1-3.

Ο απόστολος Πέτρος θεωρούσε τη μεταμόρφωση θαυμαστή επιβεβαίωση του προφητικού λόγου, και έχοντας γίνει αυτόπτης μάρτυρας της μεγαλειότητας του Χριστού, ήταν σε θέση να γνωστοποιήσει στους αναγνώστες του «τη δύναμη και παρουσία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού». (2Πε 1:16, 19) Ο απόστολος είχε βιώσει την εκπλήρωση της υπόσχεσης του Χριστού ότι μερικοί από τους ακολούθους του δεν επρόκειτο «να γευτούν θάνατο, μέχρι να δουν πρώτα τη βασιλεία του Θεού να έχει έρθει με δύναμη». (Μαρ 9:1) Ο απόστολος Ιωάννης επίσης κάνει ενδεχομένως νύξη για τη μεταμόρφωση στο εδάφιο Ιωάννης 1:14.

Ο Ιησούς είπε στους τρεις αποστόλους του: «Μην πείτε το όραμα σε κανέναν μέχρι να εγερθεί ο Γιος του ανθρώπου από τους νεκρούς». (Ματ 17:9) Αυτοί όντως δεν ανέφεραν σε κανέναν τι είδαν, προφανώς ούτε και στους υπόλοιπους αποστόλους. (Λου 9:36) Καθώς κατέβαιναν από το βουνό, οι τρεις απόστολοι συζητούσαν μεταξύ τους τι εννοούσε ο Ιησούς μιλώντας για “αυτή την ανάσταση από τους νεκρούς”. (Μαρ 9:10) Μια Ιουδαϊκή θρησκευτική διδασκαλία εκείνης της εποχής ήταν ότι ο Ηλίας έπρεπε να εμφανιστεί πριν από την ανάσταση των νεκρών που θα εγκαινίαζε τη βασιλεία του Μεσσία. Γι’ αυτό, οι απόστολοι ρώτησαν: «Γιατί, λοιπόν, λένε οι γραμματείς ότι πρέπει πρώτα να έρθει ο Ηλίας;» Ο Ιησούς τούς διαβεβαίωσε πως ο Ηλίας είχε έρθει, και αυτοί αντιλήφθηκαν ότι μιλούσε για τον Ιωάννη τον Βαφτιστή.—Ματ 17:10-13.

Η μεταμόρφωση, όπως φαίνεται, ενδυνάμωσε τον Χριστό ενόψει των παθημάτων του και του θανάτου του, παράλληλα, όμως, παρηγόρησε τους ακολούθους του και ενίσχυσε την πίστη τους. Κατέδειξε ότι ο Ιησούς είχε την επιδοκιμασία του Θεού και προεικόνισε τη μελλοντική του δόξα και τη βασιλική του εξουσία. Αποτέλεσε πρόγευση της παρουσίας του Χριστού, κατά την οποία η βασιλική του κυριαρχία θα ήταν πλήρης.

ΜΕΤΑΝΟΙΑ

Το ρήμα «μετανοώ» σημαίνει «αλλάζω γνώμη όσον αφορά κάποια προηγούμενη (ή προτιθέμενη) πράξη ή διαγωγή λόγω μεταμέλειας ή δυσαρέσκειας» ή «αισθάνομαι μεταμέλεια, συντριβή ή τύψεις για κάτι που έχω κάνει ή που παρέλειψα να κάνω». Σε πολλά εδάφια, αυτή είναι η σημασία της εβραϊκής λέξης ναχάμ. Η λέξη ναχάμ μπορεί να σημαίνει «μεταμελούμαι, τηρώ περίοδο πένθους, μετανοώ» (Εξ 13:17· Γε 38:12· Ιωβ 42:6), καθώς επίσης «παρηγορούμαι» (2Σα 13:39· Ιεζ 5:13) και «απαλλάσσομαι (όπως από τους εχθρούς μου)». (Ησ 1:24) Είτε πρόκειται για μεταμέλεια είτε για παρηγοριά, είναι φανερό ότι περιλαμβάνεται αλλαγή γνώμης ή αισθημάτων.

Στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο χρησιμοποιούνται δύο ρήματα σε σχέση με τη μετάνοια: μετανοέω και μεταμέλομαι. Το πρώτο παράγεται από την πρόθεση μετά και το ρήμα νοέω (ρήμα συγγενικό με τη λέξη νους, δηλαδή τη διάνοια, τη διάθεση ή την ηθική συναίσθηση), που σημαίνει «αντιλαμβάνομαι, διακρίνω, συλλαμβάνω με το νου ή γνωρίζω». Άρα, το ρήμα μετανοέω σημαίνει κατά κυριολεξία αντιλαμβάνομαι μετά (σε αντίθεση με το ρήμα προνοώ, «αντιλαμβάνομαι από πριν») και υποδηλώνει αλλαγή γνώμης, στάσης ή σκοπού. Από την άλλη πλευρά, η λέξη μεταμέλομαι προέρχεται από το ρήμα μέλω, που σημαίνει «νοιάζομαι ή ενδιαφέρομαι». Η πρόθεση μετά δίνει στο ρήμα την έννοια “μετανιώνω”.—Ματ 21:29· 2Κο 7:8.

Συνεπώς, η λέξη μετανοέω τονίζει την αλλαγή στην άποψη ή στη διάθεση, την απόρριψη της προηγούμενης ή προτιθέμενης πορείας ή πράξης ως ανεπιθύμητης (Απ 2:5· 3:3), ενώ η λέξη μεταμέλομαι δίνει έμφαση στο αίσθημα μεταμέλειας που νιώθει το άτομο. (Ματ 21:29) Το Θεολογικό Λεξικό της Καινής Διαθήκης ([Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament] επιμέλεια Γκ. Κίτελ, Τόμ. 4, 1942, σ. 633) σχολιάζει τα εξής: «Όταν, λοιπόν, η Κ[αινή] Δ[ιαθήκη] διαχωρίζει τις σημασίες αυτών [των όρων], φανερώνει σαφή γνώση της αμετάβλητης ουσίας και των δύο εννοιών. Αντίθετα, στα ελληνιστικά συγγράμματα οι δύο αυτές λέξεις χρησιμοποιούνταν συχνά με τρόπο που απάλειφε το όριο ανάμεσά τους».

Φυσικά, η αλλαγή στην άποψη επιφέρει συχνά αλλαγή και στα αισθήματα ή μπορεί να προηγηθεί το αίσθημα της μεταμέλειας και κατόπιν αυτό να οδηγήσει σε καθοριστική αλλαγή άποψης ή επιθυμίας. (1Σα 24:5-7) Έτσι λοιπόν, οι δύο όροι, αν και έχουν διαφορετικές σημασίες, συνδέονται στενά.

Μετάνοια των Ανθρώπων για Αμαρτίες. Ο λόγος που κάνει απαραίτητη τη μετάνοια είναι η αμαρτία, η αποτυχία να ανταποκριθεί κάποιος στις δίκαιες απαιτήσεις του Θεού. (1Ιω 5:17) Εφόσον όλο το ανθρώπινο γένος πουλήθηκε στην αμαρτία από τον Αδάμ, όλοι οι απόγονοί του χρειάζεται να μετανοήσουν. (Ψλ 51:5· Ρω 3:23· 5:12) Όπως καταδεικνύεται στο λήμμα ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗ, η μετάνοια (ακολουθούμενη από τη μεταστροφή) αποτελεί προϋπόθεση για τη συμφιλίωση του ανθρώπου με τον Θεό.

Μετάνοια μπορεί να εκδηλωθεί σε σχέση με ολόκληρη την πορεία ζωής κάποιου, μια πορεία συγκρουόμενη με το σκοπό και το θέλημα του Θεού και, αντιθέτως, εναρμονιζόμενη με τον κόσμο που βρίσκεται υπό την κυριαρχία του Αντιδίκου του Θεού. (1Πε 4:3· 1Ιω 2:15-17· 5:19) Ή μπορεί να εκδηλωθεί σε σχέση με έναν συγκεκριμένο τομέα της ζωής κάποιου, μια εσφαλμένη συνήθεια που αμαυρώνει και κηλιδώνει μια κατά τα άλλα αποδεκτή πορεία. Μπορεί επίσης να αφορά μία και μοναδική εσφαλμένη πράξη ή ακόμη και κάποια εσφαλμένη τάση, ροπή ή νοοτροπία. (Ψλ 141:3, 4· Παρ 6:16-19· Ιακ 2:9· 4:13-17· 1Ιω 2:1) Επομένως, το εύρος των σφαλμάτων μπορεί να είναι πολύ μεγάλο ή απόλυτα συγκεκριμένο.

Παρόμοια, η παρέκκλιση του ατόμου από τη δικαιοσύνη μπορεί να είναι μεγάλη ή μικρή, και λογικά ο βαθμός της μεταμέλειας πρέπει να είναι ανάλογος του βαθμού της παρέκκλισης. Οι Ισραηλίτες «βυθίστηκαν στην ανταρσία τους» εναντίον του Ιεχωβά και “σάπιζαν” στις παραβάσεις τους. (Ησ 31:6· 64:5, 6· Ιεζ 33:10) Από την άλλη πλευρά, ο απόστολος Παύλος μιλάει για έναν “άνθρωπο [που] κάνει κάποιο εσφαλμένο βήμα προτού το αντιληφθεί” και συμβουλεύει εκείνους που έχουν τα πνευματικά προσόντα να “προσπαθούν να διορθώσουν αυτόν τον άνθρωπο με πνεύμα πραότητας”. (Γα 6:1) Εφόσον ο Ιεχωβά βλέπει με έλεος τη σαρκική αδυναμία των υπηρετών του, αυτοί δεν χρειάζεται να αισθάνονται συνεχώς τύψεις για τα σφάλματα που κάνουν λόγω έμφυτης ατέλειας. (Ψλ 103:8-14· 130:3) Αν περπατούν ευσυνείδητα στις οδούς του Θεού, μπορούν να είναι χαρούμενοι.—Φλπ 4:4-6· 1Ιω 3:19-22.

Μετάνοια μπορεί να εκδηλωθεί από εκείνους που στο παρελθόν απολάμβαναν ευνοϊκή σχέση με τον Θεό, αλλά παραστράτησαν και έχασαν την εύνοια και την ευλογία του. (1Πε 2:25) Ο Ισραήλ βρισκόταν σε διαθήκη με τον Θεό—ήταν «άγιος λαός», εκλεγμένος ανάμεσα από όλα τα έθνη. (Δευ 7:6· Εξ 19:5, 6) Οι Χριστιανοί απέκτησαν και αυτοί δίκαιη υπόσταση ενώπιον του Θεού μέσω της νέας διαθήκης, της οποίας Μεσίτης είναι ο Χριστός. (1Κο 11:25· 1Πε 2:9, 10) Σε περίπτωση που αυτά τα άτομα παραστρατούσαν, η μετάνοια οδηγούσε στην αποκατάσταση της καλής σχέσης τους με τον Θεό και στα επακόλουθα οφέλη και στις ευλογίες που απέρρεαν από αυτή τη σχέση. (Ιερ 15:19-21· Ιακ 4:8-10) Για εκείνους που δεν απολάμβαναν πριν τέτοια σχέση με τον Θεό, όπως για τους ειδωλολάτρες των μη ισραηλιτικών εθνών τον καιρό που ίσχυε η διαθήκη του Θεού με τον Ισραήλ (Εφ 2:11, 12), καθώς επίσης για τα άτομα οποιασδήποτε φυλής ή εθνικότητας τα οποία είναι έξω από τη Χριστιανική εκκλησία, η μετάνοια αποτελεί πρώτιστο και απαραίτητο βήμα προκειμένου να αποκτήσουν δίκαιη υπόσταση ενώπιον του Θεού, με την προοπτική της αιώνιας ζωής.—Πρ 11:18· 17:30· 20:21.

Μετάνοια μπορεί να εκδηλωθεί τόσο σε συλλογική όσο και σε ατομική βάση. Παραδείγματος χάρη, το κήρυγμα του Ιωνά έκανε ολόκληρη την πόλη της Νινευή, από το βασιλιά μέχρι «και τον μικρότερό τους», να μετανοήσει, επειδή στα μάτια του Θεού είχαν όλοι συμμετοχή στις παραβάσεις. (Ιων 3:5-9· παράβαλε Ιερ 18:7, 8.) Ολόκληρη η εκκλησία των επαναπατρισμένων Ισραηλιτών, με την υποκίνηση του Έσδρα, αναγνώρισε τη συλλογική της ενοχή ενώπιον του Θεού, εκφράζοντας μετάνοια μέσω των αρχόντων που την εκπροσωπούσαν. (Εσδ 10:7-14· παράβαλε 2Χρ 29:1, 10· 30:1-15· 31:1, 2.) Η εκκλησία της Κορίνθου εξέφρασε μετάνοια για την ανοχή που έδειξαν έχοντας ανάμεσά τους κάποιον που διέπραττε χονδροειδή αδικοπραγία. (Παράβαλε 2Κο 7:8-11· 1Κο 5:1-5.) Ακόμη και οι προφήτες Ιερεμίας και Δανιήλ δεν απάλλαξαν τελείως τον εαυτό τους από την ενοχή όταν ομολόγησαν την αδικοπραγία του Ιούδα που οδήγησε στην καταστροφή του.—Θρ 3:40-42· Δα 9:4, 5.

Τι απαιτεί η αληθινή μετάνοια. Η μετάνοια περιλαμβάνει και τη διάνοια και την καρδιά. Το άτομο πρέπει να αναγνωρίσει ότι η πορεία ενέργειας ή η πράξη του είναι εσφαλμένη, και αυτό προϋποθέτει παραδοχή του γεγονότος ότι οι κανόνες και το θέλημα του Θεού είναι δίκαια. Το να αγνοεί κάποιος ή να ξεχνάει το θέλημα και τους κανόνες Εκείνου αποτελεί φραγμό για τη μετάνοια. (2Βα 22:10, 11, 18, 19· Ιων 1:1, 2· 4:11· Ρω 10:2, 3) Γι’ αυτόν το λόγο, ο Ιεχωβά, δείχνοντας έλεος, έχει στείλει προφήτες και κήρυκες να καλέσουν τους ανθρώπους σε μετάνοια. (Ιερ 7:13· 25:4-6· Μαρ 1:14, 15· 6:12· Λου 24:27) Μέσω της αναγγελίας των καλών νέων από τη Χριστιανική εκκλησία, ιδιαίτερα από τον καιρό της μεταστροφής του Κορνήλιου και έπειτα, ο Θεός «λέει στην ανθρωπότητα ότι πρέπει όλοι σε κάθε τόπο να μετανοήσουν». (Πρ 17:22, 23, 29-31· 13:38, 39) Ο Λόγος του Θεού—είτε γραπτός είτε προφορικός—είναι το μέσο για να «πειστούν» ότι η οδός του Θεού είναι ορθή και οι δικές τους οδοί εσφαλμένες. (Παράβαλε Λου 16:30, 31· 1Κο 14:24, 25· Εβρ 4:12, 13.) Ο νόμος του Θεού είναι «τέλειος· επιστρέφει την ψυχή».—Ψλ 19:7.

Ο Βασιλιάς Δαβίδ μιλάει για “τη διδαχή των οδών του Θεού στους παραβάτες ώστε να επιστρέψουν σε αυτόν” (Ψλ 51:13), αυτοί δε οι αμαρτωλοί ήταν αναμφίβολα ομοεθνείς του. Στον Τιμόθεο δόθηκε η οδηγία να μη μάχεται όταν είχε να κάνει με Χριστιανούς στις εκκλησίες που υπηρετούσε, αλλά να «διδάσκει με πραότητα εκείνους που δεν έχουν ευνοϊκή διάθεση» μήπως τους δώσει ο Θεός «μετάνοια που οδηγεί σε ακριβή γνώση της αλήθειας, και συνέλθουν από την παγίδα του Διαβόλου». (2Τι 2:23-26) Έτσι λοιπόν, έκκληση για μετάνοια μπορεί να γίνει τόσο μέσα στην εκκλησία του λαού του Θεού όσο και έξω από αυτήν.

Το άτομο πρέπει να καταλάβει ότι έχει αμαρτήσει εναντίον του Θεού. (Ψλ 51:3, 4· Ιερ 3:25) Αυτό μπορεί να είναι ολοφάνερο όταν περιλαμβάνεται ξεκάθαρη ή άμεση βλασφημία, προφορική εσφαλμένη χρήση του ονόματος του Θεού ή λατρεία άλλων θεών, όπως συμβαίνει με τη χρήση ειδωλολατρικών ομοιωμάτων. (Εξ 20:2-7) Αλλά ακόμη και όταν πρόκειται για κάτι που θα μπορούσε να θεωρήσει κανείς «προσωπικό ζήτημα» ή ζήτημα μεταξύ αυτού και κάποιου άλλου ανθρώπου, πρέπει να αναγνωρίσει ότι το αδίκημα που διέπραξε ήταν αμαρτία εναντίον του Θεού, ότι συμπεριφέρθηκε στον Ιεχωβά χωρίς σεβασμό. (Παράβαλε 2Σα 12:7-14· Ψλ 51:4· Λου 15:21.) Ακόμη και όταν κανείς διαπράττει κάποιο αδίκημα λόγω άγνοιας ή κατά λάθος πρέπει να αναγνωρίσει ότι έχει γίνει ένοχος ενώπιον του Υπέρτατου Κυρίαρχου, του Ιεχωβά Θεού.—Παράβαλε Λευ 5:17-19· Ψλ 51:5, 6· 119:67· 1Τι 1:13-16.

Το έργο των προφητών ήταν κυρίως να πείθουν τον Ισραήλ ότι είχε διαπράξει αμαρτία (Ησ 58:1, 2· Μιχ 3:8-11), είτε επρόκειτο για ειδωλολατρία (Ιεζ 14:6), αδικία, καταδυνάστευση του συνανθρώπου (Ιερ 34:14-16· Ησ 1:16, 17) και ανηθικότητα (Ιερ 5:7-9) είτε για έλλειψη εμπιστοσύνης στον Ιεχωβά Θεό και, αντίθετα, εκδήλωση εμπιστοσύνης σε ανθρώπους και στη στρατιωτική δύναμη των εθνών (1Σα 12:19-21· Ιερ 2:35-37· Ωσ 12:6· 14:1-3). Το άγγελμα του Ιωάννη του Βαφτιστή και το άγγελμα του Ιησού Χριστού απηύθυναν στους Ιουδαίους εκκλήσεις για μετάνοια. (Ματ 3:1, 2, 7, 8· 4:17) Ο Ιωάννης και ο Ιησούς αφαίρεσαν από το λαό και τους θρησκευτικούς του ηγέτες το μανδύα της αυτοδικαίωσης, της τήρησης ανθρωποποίητων παραδόσεων και της υποκρισίας, εκθέτοντας την αμαρτωλή κατάσταση του έθνους.—Λου 3:7, 8· Ματ 15:1-9· 23:1-39· Ιωα 8:31-47· 9:40, 41.

Η καρδιά συλλαμβάνει το νόημα. Για να μετανοήσει, λοιπόν, κανείς πρέπει κατ’ αρχάς να ακούσει και να δει με κατανόηση, έχοντας δεκτική καρδιά. (Παράβαλε Ησ 6:9, 10· Ματ 13:13-15· Πρ 28:26, 27.) Δεν αντιλαμβάνεται μόνο η διάνοια αυτό που ακούει το αφτί και βλέπει το μάτι, αλλά ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι όσοι μετανοούν “συλλαμβάνουν το νόημα με την καρδιά τους”. (Ματ 13:15· Ιωα 12:40· Πρ 28:27) Αυτοί, λοιπόν, δεν αναγνωρίζουν μόνο διανοητικά ότι οι οδοί τους είναι εσφαλμένες, αλλά συνειδητοποιούν αυτό το γεγονός με την καρδιά τους. Όσοι έχουν ήδη γνώση για τον Θεό ίσως πρέπει να “υπενθυμίσουν στην καρδιά τους” τη γνώση για αυτόν και τις εντολές του (Δευ 4:39· παράβαλε Παρ 24:32· Ησ 44:18-20) ώστε να «συνέλθουν». (1Βα 8:47) Έχοντας λάβει από την καρδιά τους τη σωστή υποκίνηση, μπορούν να “ανακαινίσουν το νου τους, ώστε να αποδείξουν στον εαυτό τους το καλό και ευπρόσδεκτο και τέλειο θέλημα του Θεού”.—Ρω 12:2.

Αν υπάρχει πίστη και αγάπη για τον Θεό στην καρδιά του ατόμου, θα υπάρξει ειλικρινής μεταμέλεια, λύπη για την εσφαλμένη πορεία. Η εκτίμηση για την αγαθότητα και τη μεγαλοσύνη του Θεού θα κάνει τους παραβάτες να αισθανθούν έντονες τύψεις για το όνειδος που έχουν επιφέρει στο όνομά του. (Παράβαλε Ιωβ 42:1-6.) Η αγάπη για τον πλησίον θα τους κάνει επίσης να θλιβούν για το κακό που έχουν κάνει σε άλλους, για το αρνητικό παράδειγμα που έχουν θέσει, ίσως δε και για τον τρόπο με τον οποίο έχουν κηλιδώσει την υπόληψη του λαού του Θεού στους έξω. Επιζητούν τη συγχώρηση επειδή επιθυμούν να τιμούν το όνομα του Θεού και να εργάζονται για το καλό του πλησίον τους. (1Βα 8:33, 34· Ψλ 25:7-11· 51:11-15· Δα 9:18, 19) Εκδηλώνοντας μετάνοια, έχουν «συντετριμμένη καρδιά», «συντετριμμένο και ταπεινό πνεύμα» (Ψλ 34:18· 51:17· Ησ 57:15), “τρέμουν το λόγο του [Θεού]” ο οποίος καλεί σε μετάνοια (Ησ 66:2) και, στην ουσία, “έρχονται τρέμοντας στον Ιεχωβά και στην αγαθότητά του”. (Ωσ 3:5) Όταν ο Δαβίδ ενήργησε ανόητα στο ζήτημα της απογραφής, “η καρδιά του άρχισε να τον τύπτει”.—2Σα 24:10.

Επομένως, πρέπει να υπάρξει σαφής απόρριψη της κακής πορείας, ολόκαρδο μίσος και απέχθεια για αυτήν (Ψλ 97:10· 101:3· 119:104· Ρω 12:9· παράβαλε Εβρ 1:9· Ιου 23), διότι «ο φόβος του Ιεχωβά σημαίνει να μισεί κανείς το κακό», το οποίο περιλαμβάνει την αυτοεξύψωση, την υπερηφάνεια, τον κακό δρόμο και το διεστραμμένο στόμα. (Παρ 8:13· 4:24) Παράλληλα με αυτό, πρέπει να υπάρξει αγάπη για τη δικαιοσύνη και ακλόνητη αποφασιστικότητα για προσκόλληση στο εξής σε μια δίκαιη πορεία. Χωρίς το μίσος για το κακό και την αγάπη για τη δικαιοσύνη, δεν θα υπάρξει γνήσια ώθηση προς τη μετάνοια ούτε θα υπάρξει στη συνέχεια ουσιαστική μεταστροφή. Παραδείγματος χάρη, ο Βασιλιάς Ροβοάμ ταπείνωσε τον εαυτό του όταν υπέστη την εκδήλωση του θυμού του Ιεχωβά, αλλά μετά «έπραξε το κακό, γιατί δεν είχε προσηλώσει την καρδιά του στο να αναζητάει τον Ιεχωβά».—2Χρ 12:12-14· παράβαλε Ωσ 6:4-6.

Λύπη με θεοσεβή τρόπο, όχι λύπη του κόσμου. Ο απόστολος Παύλος, στη δεύτερη επιστολή του προς τους Κορινθίους, αναφέρεται στη «λύπη με θεοσεβή τρόπο» την οποία εκδήλωσαν εκείνοι ως αποτέλεσμα του ελέγχου που τους δόθηκε στην πρώτη του επιστολή. (2Κο 7:8-13) Ο Παύλος είχε “μεταμεληθεί” για το ότι είχε αναγκαστεί να τους γράψει με τόση αυστηρότητα και να τους προκαλέσει πόνο, αλλά έπαψε να μεταμελείται όταν είδε ότι η λύπη που προέκυψε από τον έλεγχό του ήταν θεοσεβής και είχε οδηγήσει σε ειλικρινή μετάνοια για την εσφαλμένη στάση και πορεία τους. Ήξερε ότι ο πόνος που τους είχε προκαλέσει ήταν για το καλό τους και δεν θα τους “ζημίωνε”. Η λύπη που είχε οδηγήσει σε μετάνοια ήταν κάτι για το οποίο δεν έπρεπε ούτε και εκείνοι να μεταμελούνται, γιατί τους κράτησε στην οδό της σωτηρίας. Τους έσωσε από την ολίσθηση ή την αποστασία και τους έδωσε την ελπίδα για αιώνια ζωή. Ο Παύλος αντιπαραθέτει αυτή τη λύπη με «τη λύπη του κόσμου [που] παράγει θάνατο». Τέτοιου είδους λύπη δεν προέρχεται από πίστη και αγάπη για τον Θεό και τη δικαιοσύνη. Η λύπη του κόσμου, που γεννιέται από την αποτυχία, την απογοήτευση, την απώλεια, την τιμωρία για την αδικοπραγία και την ντροπή (παράβαλε Παρ 5:3-14, 22, 23· 25:8-10), συχνά ενέχει ή παράγει πικρία, μνησικακία και φθόνο, ενώ δεν αποφέρει διαρκή οφέλη, βελτίωση ή γνήσια ελπίδα. (Παράβαλε Παρ 1:24-32· 1Θε 4:13, 14.) Η λύπη του κόσμου θρηνεί για τα δυσάρεστα επακόλουθα της αμαρτίας, αλλά δεν θρηνεί για την ίδια την αμαρτία και το όνειδος που επιφέρει αυτή στο όνομα του Θεού.—Ησ 65:13-15· Ιερ 6:13-15, 22-26· Απ 18:9-11, 15, 17-19· αντιπαράβαλε Ιεζ 9:4.

Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στην περίπτωση του Κάιν, του πρώτου ατόμου το οποίο κάλεσε ο Θεός να μετανοήσει. Ο Κάιν έλαβε τη θεϊκή προειδοποίηση να “στραφεί στο να κάνει το καλό” ώστε να μην τον καταβάλει η αμαρτία. Αντί να μετανοήσει για το δολοφονικό μίσος του, το άφησε να τον υποκινήσει να σκοτώσει τον αδελφό του. Όταν ο Θεός τον ρώτησε σχετικά, απάντησε με μια υπεκφυγή, και μόνο όταν του απαγγέλθηκε η ποινή εξέφρασε κάποια λύπη—λύπη για την αυστηρότητα της τιμωρίας, όχι για το αδίκημα που είχε διαπράξει. (Γε 4:5-14) Συνεπώς έδειξε ότι «προερχόταν από τον πονηρό».—1Ιω 3:12.

Και ο Ησαύ επίσης εκδήλωσε κοσμική λύπη όταν έμαθε ότι ο αδελφός του ο Ιακώβ είχε λάβει την ευλογία του πρωτότοκου (ένα δικαίωμα που ο Ησαύ είχε πουλήσει αδιάφορα στον Ιακώβ). (Γε 25:29-34) Ο Ησαύ φώναξε «πάρα πολύ δυνατά και πικρά», ζητώντας με δάκρυα τη μετάνοια—όχι τη δική του, αλλά την «αλλαγή γνώμης» από μέρους του πατέρα του. (Γε 27:34· Εβρ 12:17, Κείμενο) Λυπόταν για αυτό που έχασε, όχι για την υλιστική στάση που τον έκανε να “καταφρονήσει τα πρωτοτόκια”.—Γε 25:34.

Ο Ιούδας, αφού πρόδωσε τον Ιησού, «ένιωσε τύψεις [μεταμεληθείς, Κείμενο]», προσπάθησε να επιστρέψει το αντίτιμο της δωροδοκίας το οποίο είχε διαπραγματευτεί και μετά κρεμάστηκε. (Ματ 27:3-5) Το τεράστιο βάρος του εγκλήματός του και, πιθανότατα, η τρομακτική βεβαιότητα για το γεγονός ότι θα αντιμετώπιζε τη θεϊκή τιμωρία προφανώς τον κατέβαλαν. (Παράβαλε Εβρ 10:26, 27, 31· Ιακ 2:19.) Ένιωσε τύψεις ενοχής, απελπισία, ακόμη και απόγνωση, αλλά δεν υπάρχει τίποτα που να δείχνει ότι εκδήλωσε θεοσεβή λύπη η οποία οδηγεί σε μετάνοια. Επιζήτησε να ομολογήσει την αμαρτία του, όχι στον Θεό, αλλά στους Ιουδαίους ηγέτες, και επέστρεψε τα χρήματα επειδή προφανώς είχε την εσφαλμένη αντίληψη ότι θα μπορούσε έτσι να επανορθώσει για το έγκλημά του σε κάποιον βαθμό. (Παράβαλε Ιακ 5:3, 4· Ιεζ 7:19.) Στο έγκλημα της προδοσίας και της συναυτουργίας στο θάνατο ενός αθώου, πρόσθεσε και το έγκλημα της αυτοκτονίας. Η πορεία του είναι αντίθετη προς την πορεία του Πέτρου, ο οποίος έκλαψε πικρά όταν αρνήθηκε τον Κύριό του επειδή μετανόησε ολόκαρδα, πράγμα που οδήγησε στην αποκατάστασή του.—Ματ 26:75· παράβαλε Λου 22:31, 32.

Έτσι λοιπόν, η μεταμέλεια, οι τύψεις και τα δάκρυα δεν αποτελούν βέβαιο κριτήριο της γνήσιας μετάνοιας. Το κίνητρο της καρδιάς είναι ο καθοριστικός παράγοντας. Ο Ωσηέ εκφράζει την κατάκριση του Ιεχωβά για τον Ισραήλ, διότι τον καιρό της στενοχώριας τους «δεν [τον] κάλεσαν σε βοήθεια με την καρδιά τους, μολονότι θρηνούσαν γοερά πάνω στα κρεβάτια τους. Εξαιτίας των σιτηρών τους και του γλυκού κρασιού τους τεμπέλιαζαν . . . Και επέστρεψαν, όχι σε κάτι υψηλότερο». Οι στεναγμοί με τους οποίους αναζητούσαν ανακούφιση τον καιρό της συμφοράς υποκινούνταν από ιδιοτελές κίνητρο, και όταν τους δινόταν ανακούφιση, δεν χρησιμοποιούσαν αυτή την ευκαιρία για να βελτιώσουν τη σχέση τους με τον Θεό προσκολλούμενοι στενότερα στους υψηλούς κανόνες του. (Παράβαλε Ησ 55:8-11.) Ήταν σαν «χαλαρό τόξο» που δεν βρίσκει το στόχο του ποτέ. (Ωσ 7:14-16· παράβαλε Ψλ 78:57· Ιακ 4:3.) Η νηστεία, το κλάμα και ο θρήνος είχαν τη θέση τους—αλλά μόνο αν οι μετανοημένοι “έσκιζαν την καρδιά τους” και όχι απλώς τα ενδύματά τους.—Ιωλ 2:12, 13· βλέπε ΝΗΣΤΕΙΑ· ΠΕΝΘΟΣ.

Ομολογία της αδικοπραγίας. Το μετανοημένο άτομο, λοιπόν, ταπεινώνει τον εαυτό του και εκζητεί το πρόσωπο του Θεού (2Χρ 7:13, 14· 33:10-13· Ιακ 4:6-10), ικετεύοντας για τη συγχώρησή του. (Ματ 6:12) Δεν είναι σαν τον αυτοδικαιούμενο Φαρισαίο της παραβολής του Ιησού, αλλά είναι σαν τον εισπράκτορα φόρων για τον οποίο ο Ιησούς είπε ότι χτυπούσε το στήθος του και έλεγε: «Θεέ μου, σπλαχνίσου με, τον αμαρτωλό». (Λου 18:9-14) Ο απόστολος Ιωάννης δηλώνει: «Αν πούμε: “Δεν έχουμε αμαρτία”, παροδηγούμε τον εαυτό μας και η αλήθεια δεν είναι σε εμάς. Αν ομολογούμε τις αμαρτίες μας, εκείνος είναι πιστός και δίκαιος ώστε να μας συγχωρήσει τις αμαρτίες μας και να μας καθαρίσει από κάθε αδικία». (1Ιω 1:8, 9) «Όποιος καλύπτει τις παραβάσεις του δεν θα έχει επιτυχία, αλλά σε όποιον τις ομολογεί και τις εγκαταλείπει θα δειχτεί έλεος».—Παρ 28:13· παράβαλε Ψλ 32:3-5· Ιη 7:19-26· 1Τι 5:24.

Η προσευχή του Δανιήλ στα εδάφια Δανιήλ 9:15-19 αποτελεί πρότυπο ειλικρινούς ομολογίας, καθώς εκφράζει πρωτίστως ενδιαφέρον για το όνομα του Ιεχωβά και κάνει έκκληση με βάση, όχι «τις δίκαιες πράξεις» ανθρώπων, αλλά «τα πολλά ελέη» του Θεού. Συγκρίνετε, επίσης, τις ταπεινές εκφράσεις του άσωτου γιου. (Λου 15:17-21) Όσοι μετανοούν ειλικρινά “υψώνουν την καρδιά τους μαζί με τις παλάμες τους προς τον Θεό”, ομολογώντας την παράβασή τους και ζητώντας συγχώρηση.—Θρ 3:40-42.

“Να ομολογείτε τις αμαρτίες ο ένας στον άλλον”. Ο μαθητής Ιάκωβος συμβουλεύει: “Να ομολογείτε φανερά τις αμαρτίες σας ο ένας στον άλλον και να προσεύχεστε ο ένας για τον άλλον, για να γιατρευτείτε”. (Ιακ 5:16) Αυτή η ομολογία δεν γίνεται επειδή κάποιος άνθρωπος είναι “βοηθός [“συνήγορος”, ΜΠΚ]” για έναν άλλον άνθρωπο ενώπιον του Θεού, εφόσον μόνο ο Χριστός εκπληρώνει αυτόν το ρόλο με βάση την εξιλαστήρια θυσία του. (1Ιω 2:1, 2) Οι άνθρωποι, από μόνοι τους, δεν μπορούν στην πραγματικότητα να επανορθώσουν το αδίκημα που διαπράχθηκε εναντίον του Θεού, ούτε για λογαριασμό τους ούτε για λογαριασμό άλλων, όντας ανίκανοι να προμηθεύσουν την απαιτούμενη εξιλέωση. (Ψλ 49:7, 8) Εντούτοις, οι Χριστιανοί μπορούν να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον, οι δε προσευχές τους για λογαριασμό των αδελφών τους, μολονότι δεν επηρεάζουν την εφαρμογή της δικαιοσύνης από μέρους του Θεού (εφόσον μόνο το λύτρο του Χριστού φέρνει άφεση αμαρτιών), όντως μετρούν ενώπιον του Θεού καθώς κάνουν έκκληση σε αυτόν να δώσει την απαραίτητη βοήθεια και δύναμη σε εκείνον που έχει αμαρτήσει και ζητάει στήριξη.—Βλέπε ΠΡΟΣΕΥΧΗ (Η Απάντηση στις Προσευχές).

Μεταστροφή—Στροφή Προς τα Πίσω. Η μετάνοια σηματοδοτεί τον τερματισμό της εσφαλμένης πορείας, την απόρριψη αυτής της εσφαλμένης οδού και την απόφαση που παίρνει το άτομο να ξεκινήσει μια ορθή πορεία. Επομένως, αν η μετάνοια είναι γνήσια, θα ακολουθηθεί από τη «μεταστροφή». (Πρ 15:3) Στο πρωτότυπο εβραϊκό και ελληνικό κείμενο τα ρήματα που σχετίζονται με τη μεταστροφή (εβρ., σουβ· ελλ., στρέφω· ἐπιστρέφω) σημαίνουν απλώς «γυρίζω πίσω, κάνω μεταβολή ή επιστρέφω». (Γε 18:10· Ιωα 12:40· 21:20· Πρ 15:36) Με πνευματική έννοια, αυτό μπορεί να σημαίνει είτε απομάκρυνση από τον Θεό (επομένως επιστροφή σε αμαρτωλή πορεία [Αρ 14:43· Δευ 30:17]) είτε στροφή προς τον Θεό εγκαταλείποντας μια εσφαλμένη οδό.—1Βα 8:33.

Η μεταστροφή δεν εκδηλώνεται απλώς με τη στάση του ατόμου ή τις προφορικές του εκφράσεις. Περιλαμβάνει «έργα που αρμόζουν στη μετάνοια». (Πρ 26:20· Ματ 3:8) Το άτομο κάνει ενέργειες για να “εκζητήσει”, να “αναζητήσει”, να “ρωτήσει να μάθει” για τον Ιεχωβά με όλη του την καρδιά και όλη του την ψυχή. (Δευ 4:29· 1Βα 8:48· Ιερ 29:12-14) Αυτό αναπόφευκτα σημαίνει ότι εκζητεί την εύνοια του Θεού “ακούγοντας τη φωνή του” όπως αυτή εκφράζεται στο Λόγο του (Δευ 4:30· 30:2, 8), “εκδηλώνοντας ενόραση στη φιλαλήθειά του” μέσω καλύτερης κατανόησης και εκτίμησης των οδών και του θελήματός του (Δα 9:13), ακολουθώντας και “εκτελώντας” τις εντολές του (Νε 1:9· Δευ 30:10· 2Βα 23:24, 25), «τηρώντας στοργική καλοσύνη και δικαιοσύνη» και “ελπίζοντας στον Θεό διαρκώς” (Ωσ 12:6), εγκαταλείποντας τη χρήση θρησκευτικών ομοιωμάτων ή την ειδωλοποίηση δημιουργημάτων ώστε να “κατευθύνει χωρίς παρεκκλίσεις την καρδιά [του] στον Ιεχωβά και να υπηρετεί αυτόν μόνο” (1Σα 7:3· Πρ 14:11-15· 1Θε 1:9, 10) και περπατώντας στις οδούς εκείνου και όχι στην οδό των εθνών (Λευ 20:23) ή στη δική του οδό (Ησ 55:6-8). Οι προσευχές, οι θυσίες, οι νηστείες και η τήρηση ιερών γιορτών είναι ανούσιες και άχρηστες ενώπιον του Θεού αν δεν συνοδεύονται από καλά έργα, δικαιοσύνη, εξάλειψη της καταδυνάστευσης και της βίας και εκδήλωση ελέους.—Ησ 1:10-19· 58:3-7· Ιερ 18:11.

Αυτό απαιτεί «μια νέα καρδιά και ένα νέο πνεύμα». (Ιεζ 18:31) Η αλλαγή στον τρόπο σκέψης, στα κίνητρα και στο σκοπό της ζωής κάποιου παράγει καινούρια νοοτροπία, διάθεση και ηθική δύναμη. Για αυτόν που η πορεία της ζωής του αλλάζει, το αποτέλεσμα είναι μια «νέα προσωπικότητα που δημιουργήθηκε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού με αληθινή δικαιοσύνη και οσιότητα» (Εφ 4:17-24), απαλλαγμένη από την ανηθικότητα, από την πλεονεξία, καθώς επίσης από τα επιθετικά λόγια και τη βίαιη διαγωγή. (Κολ 3:5-10· αντιπαράβαλε Ωσ 5:4-6.) Προς αυτά τα άτομα ο Θεός κάνει το πνεύμα της σοφίας να «αναβλύσει», γνωστοποιώντας τους τα λόγια του.—Παρ 1:23· παράβαλε 2Τι 2:25.

Άρα, η γνήσια μετάνοια έχει ισχυρή επίδραση, παράγει δύναμη, υποκινεί το άτομο να “μεταστραφεί”. (Πρ 3:19) Δικαιολογημένα, λοιπόν, είπε ο Ιησούς στους Λαοδικείς να γίνουν “ζηλωτές και να μετανοήσουν”. (Απ 3:19· παράβαλε Απ 2:5· 3:2, 3.) Υπάρχουν σαφείς αποδείξεις “μεγάλης θέρμης, απαλλαγής από την ενοχή, θεοσεβούς φόβου, λαχτάρας και διόρθωσης της αδικίας”. (2Κο 7:10, 11) Η αδιαφορία για την επανόρθωση αδικημάτων που έχουν διαπραχθεί δείχνει έλλειψη αληθινής μετάνοιας.—Παράβαλε Ιεζ 33:14, 15· Λου 19:8.

Ποια είναι τα «νεκρά έργα» από τα οποία πρέπει να μετανοήσουν οι Χριστιανοί;

Τα εδάφια Εβραίους 6:1, 2 δείχνουν ότι τα «αρχικά δόγματα» περιλαμβάνουν «μετάνοια από νεκρά έργα και πίστη προς τον Θεό», και στη συνέχεια τη διδασκαλία για βαφτίσματα, την επίθεση των χεριών, την ανάσταση και την αιώνια κρίση. Τα «νεκρά έργα» (μια έκφραση που εμφανίζεται ξανά μόνο στο εδ. Εβρ 9:14) προφανώς σημαίνουν όχι απλώς τα αμαρτωλά έργα της αδικοπραγίας, τα έργα της ξεπεσμένης σάρκας που οδηγούν στο θάνατο (Ρω 8:6· Γα 6:8), αλλά όλα τα έργα που είναι από μόνα τους νεκρά από πνευματική άποψη, μάταια και άκαρπα.

Αυτό θα περιλάμβανε και τα έργα αυτοδικαίωσης, δηλαδή τις προσπάθειες που καταβάλλουν οι άνθρωποι για να εδραιώσουν τη δική τους δικαιοσύνη ανεξάρτητα από τον Χριστό Ιησού και τη λυτρωτική του θυσία. Άρα, η τυπική τήρηση του Νόμου από τους Ιουδαίους θρησκευτικούς ηγέτες και άλλους αποτελούσε «νεκρά έργα» επειδή της έλειπε το ζωτικό συστατικό της πίστης. (Ρω 9:30-33· 10:2-4) Αυτό τους έκανε να προσκόψουν στον Χριστό Ιησού, τον «Πρώτιστο Παράγοντα» που χρησιμοποίησε ο Θεός “για να δώσει μετάνοια στον Ισραήλ και συγχώρηση αμαρτιών”, αντί να μετανοήσουν. (Πρ 5:31-33· 10:43· 20:21) Κατά τον ίδιο τρόπο θα γίνονταν «νεκρά» και όσα έργα έκανε κάποιος για να τηρήσει το Νόμο, σαν να ίσχυε αυτός ακόμη, ενώ τον είχε εκπληρώσει ο Χριστός Ιησούς. (Γα 2:16) Παρόμοια, γίνονται «νεκρά» όλα τα έργα που θα μπορούσαν να έχουν αξία, όταν το κίνητρο που τα υποκινεί δεν είναι η αγάπη—η αγάπη για τον Θεό και η αγάπη για τον πλησίον. (1Κο 13:1-3) Η αγάπη, με τη σειρά της, πρέπει να εκδηλώνεται «με έργα και αλήθεια» και να εναρμονίζεται με το θέλημα και τις οδούς του Θεού που γνωστοποιούνται σε εμάς μέσω του Λόγου του. (1Ιω 3:18· 5:2, 3· Ματ 7:21-23· 15:6-9· Εβρ 4:12) Αυτός που στρέφεται με πίστη στον Θεό μέσω του Χριστού Ιησού μετανοεί για όλα τα έργα που κατατάσσονται ορθά ως «νεκρά έργα» και εφεξής τα αποφεύγει, έτσι ώστε η συνείδησή του καθαρίζεται.—Εβρ 9:14.

Το βάφτισμα (η βύθιση στο νερό), εκτός από την περίπτωση του Ιησού, ήταν ένα θεϊκά δοσμένο σύμβολο που συνδέθηκε με τη μετάνοια, τόσο από μέρους όσων ανήκαν στο Ιουδαϊκό έθνος (το οποίο δεν είχε τηρήσει τη διαθήκη του Θεού ενόσω αυτή βρισκόταν σε ισχύ) όσο και από μέρους των Εθνικών που μεταστράφηκαν για να αποδίδουν ιερή υπηρεσία στον Θεό.—Ματ 3:11· Πρ 2:38· 10:45-48· 13:23, 24· 19:4· βλέπε ΒΑΦΤΙΣΜΑ.

Αμετανόητοι. Η έλλειψη γνήσιας μετάνοιας είχε ως αποτέλεσμα να εξοριστεί ο Ισραήλ και ο Ιούδας, να καταστραφεί δύο φορές η Ιερουσαλήμ και τελικά να απορριφθεί πλήρως το έθνος από τον Θεό. Όταν ελέγχονταν, αυτοί δεν επέστρεφαν πραγματικά στον Θεό αλλά συνέχιζαν να “γυρίζουν πίσω στη δημοφιλή πορεία, σαν το άλογο που ορμάει στη μάχη”. (Ιερ 8:4-6· 2Βα 17:12-23· 2Χρ 36:11-21· Λου 19:41-44· Ματ 21:33-43· 23:37, 38) Επειδή μέσα στην καρδιά τους δεν ήθελαν να μετανοήσουν και να «επιστρέψουν», τα όσα άκουγαν και έβλεπαν δεν τους προσέδιδαν ούτε κατανόηση ούτε γνώση. Ένα «κάλυμμα» σκέπαζε τις καρδιές τους. (Ησ 6:9, 10· 2Κο 3:12-18· 4:3, 4) Οι άπιστοι θρησκευτικοί ηγέτες και οι προφήτες, καθώς επίσης οι ψευδοπροφήτισσες, συνέβαλλαν σε αυτό, ενισχύοντας το λαό στην αδικοπραγία του. (Ιερ 23:14· Ιεζ 13:17, 22, 23· Ματ 23:13, 15) Οι Χριστιανικές προφητείες προείπαν ότι πολλοί θα απέρριπταν με όμοιο τρόπο κάποιες ενέργειες που θα έκανε ο Θεός στο μέλλον για να ελέγξει τους ανθρώπους και να τους καλέσει να μετανοήσουν. Προειπώθηκε ότι τα παθήματα που θα υφίσταντο αυτοί θα τους έκαναν απλώς να σκληρυνθούν και να αναπτύξουν πικρία μέχρι του σημείου να βλασφημήσουν τον Θεό, μολονότι η ρίζα και η γενεσιουργός αιτία όλων των προβλημάτων και των πληγών τους θα ήταν το ότι οι ίδιοι είχαν απορρίψει τις δίκαιες οδούς του. (Απ 9:20, 21· 16:9, 11) Τέτοια άτομα “συσσωρεύουν οργή για τον εαυτό τους στην ημέρα της αποκάλυψης της κρίσης του Θεού”.—Ρω 2:5.

Χωρίς δυνατότητα μετάνοιας. Όσοι “αμαρτάνουν εκούσια”, αφού έχουν ήδη λάβει την ακριβή γνώση της αλήθειας, δεν έχουν πλέον δυνατότητα μετάνοιας, επειδή έχουν απορρίψει τον ίδιο το σκοπό για τον οποίο πέθανε ο Γιος του Θεού και έτσι έχουν συνταχθεί με εκείνους που τον καταδίκασαν σε θάνατο, ουσιαστικά “ξανακρεμώντας οι ίδιοι στο ξύλο τον Γιο του Θεού και ντροπιάζοντάς τον δημόσια”. (Εβρ 6:4-8· 10:26-29) Αυτό, λοιπόν, είναι ασυγχώρητη αμαρτία. (Μαρ 3:28, 29) Θα ήταν καλύτερο για αυτούς «να μην είχαν γνωρίσει ακριβώς το δρόμο της δικαιοσύνης παρά, αφού τον γνώρισαν ακριβώς, να απομακρυνθούν από την άγια εντολή που τους παραδόθηκε».—2Πε 2:20-22.

Εφόσον ο Αδάμ και η Εύα ήταν τέλεια πλάσματα, και η εντολή του Θεού προς αυτούς ήταν ξεκάθαρη και κατανοητή και από τους δύο, είναι προφανές ότι η αμαρτία τους ήταν εκούσια και δεν δικαιολογούνταν με βάση κάποια ανθρώπινη αδυναμία ή ατέλεια. Γι’ αυτό, τα λόγια που τους είπε μετά ο Θεός δεν περιέχουν πρόσκληση για μετάνοια. (Γε 3:16-24) Το ίδιο ισχύει και για το πνευματικό πλάσμα που τους είχε παρασύρει στο στασιασμό. Το τέλος του και το τέλος των άλλων αγγελικών πλασμάτων που ενώθηκαν μαζί του είναι η αιώνια καταστροφή. (Γε 3:14, 15· Ματ 25:41) Ο Ιούδας, παρότι ατελής, είχε ζήσει από πολύ κοντά τον ίδιο τον Γιο του Θεού και εντούτοις έγινε προδότης. Ο ίδιος ο Ιησούς τον χαρακτήρισε «γιο της καταστροφής». (Ιωα 17:12) Ο αποστατικός «άνθρωπος της ανομίας» επίσης αποκαλείται «γιος της καταστροφής». (2Θε 2:3· βλέπε ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΟΜΙΑΣ· ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ· ΑΠΟΣΤΑΣΙΑ.) Παρόμοια, όλοι όσοι κατατάσσονται στα συμβολικά «κατσίκια» όταν ο Ιησούς κρίνει ως βασιλιάς την ανθρωπότητα “απέρχονται σε αιώνια εκκοπή”, χωρίς να τους απευθύνεται πρόσκληση για μετάνοια.—Ματ 25:33, 41-46.

Η Ανάσταση Παρέχει Ευκαιρία. Αντίθετα, απευθυνόμενος σε ορισμένες Ιουδαϊκές πόλεις του πρώτου αιώνα, ο Ιησούς αναφέρθηκε σε μια μελλοντική ημέρα κρίσης στην οποία αυτές θα περιλαμβάνονταν. (Ματ 10:14, 15· 11:20-24) Αυτό αφήνει να εννοηθεί ότι τουλάχιστον κάποιοι από αυτές τις πόλεις θα ανασταίνονταν, και παρ’ όλο που θα ήταν πολύ δύσκολο να μετανοήσουν λόγω της προηγούμενης αμετανόητης στάσης τους, θα είχαν την ευκαιρία να εκδηλώσουν ταπεινά μετάνοια και να “μεταστραφούν” προς τον Θεό μέσω του Χριστού. Όσοι δεν το κάνουν αυτό θα λάβουν αιώνια καταστροφή. (Παράβαλε Απ 20:11-15· βλέπε ΗΜΕΡΑ ΚΡΙΣΗΣ.) Εκείνοι, ωστόσο, που ακολουθούν μια πορεία παρόμοια με την πορεία που ακολουθούσαν πολλοί γραμματείς και Φαρισαίοι, οι οποίοι εκούσια και εν γνώσει τους αντιμάχονταν τη φανέρωση του πνεύματος του Θεού μέσω του Χριστού, δεν θα λάβουν ανάσταση, και έτσι δεν μπορούν να “ξεφύγουν από την κρίση της Γέεννας”.—Ματ 23:13, 33· Μαρ 3:22-30.

Ο κακοποιός πάνω στο ξύλο. Ο κακοποιός πάνω στο ξύλο, που εκδήλωσε σε κάποιον βαθμό πίστη στον Ιησού ο οποίος ήταν κρεμασμένος δίπλα του, έλαβε την υπόσχεση ότι θα ήταν στον Παράδεισο. (Λου 23:39-43· βλέπε ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ.) Ενώ μερικοί έχουν επιδιώξει με βάση αυτή την υπόσχεση να υποστηρίξουν ότι μέσω αυτής ο κακοποιός εξασφάλισε την αιώνια ζωή, οι αποδείξεις από τα πολλά εδάφια που αναφέρθηκαν ήδη δείχνουν ότι δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Μολονότι παραδέχτηκε ότι η εγκληματική του δράση ήταν εσφαλμένη, ενώ αντίθετα ο Ιησούς ήταν αθώος (Λου 23:41), δεν υπάρχει τίποτα που να δείχνει ότι ο κακοποιός είχε “μισήσει το κακό και είχε αγαπήσει τη δικαιοσύνη”. Όντας ετοιμοθάνατος, προφανώς δεν ήταν σε θέση να “μεταστραφεί” και να κάνει τα «έργα που αρμόζουν στη μετάνοια». Επίσης, δεν είχε βαφτιστεί. (Πρ 3:19· 26:20) Φαίνεται επομένως ότι όταν αναστηθεί από τους νεκρούς θα του δοθεί η ευκαιρία να ακολουθήσει αυτή την πορεία.—Παράβαλε Απ 20:12, 13.

Πώς μπορεί ο Θεός, ο οποίος είναι τέλειος, να “μεταμελείται”;

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων στις οποίες η εβραϊκή λέξη ναχάμ χρησιμοποιείται με την έννοια «μεταμελούμαι», γίνεται λόγος για τον Ιεχωβά Θεό. Τα εδάφια Γένεση 6:6, 7 αναφέρουν ότι «ο Ιεχωβά μεταμελήθηκε που είχε κάνει τους ανθρώπους στη γη και ένιωσε λύπη στην καρδιά του», καθώς η πονηρία τους ήταν τόσο μεγάλη ώστε ο Θεός αποφάσισε να τους εξαλείψει από το πρόσωπο της γης μέσω του παγγήινου Κατακλυσμού. Αυτό δεν μπορεί να σημαίνει ότι ο Θεός μεταμελήθηκε με την έννοια ότι είχε κάνει κάποιο λάθος στο δημιουργικό του έργο, διότι «οι ενέργειές του είναι τέλειες». (Δευ 32:4, 5) Η μεταμέλεια είναι το αντίθετο της ικανοποίησης και της χαράς, αισθημάτων που φέρνουν ευχαρίστηση. Ως εκ τούτου, τα λόγια αυτά πρέπει να σημαίνουν ότι ο Θεός λυπήθηκε για το ότι, αφού είχε δημιουργήσει το ανθρώπινο γένος, η διαγωγή τους έγινε τόσο κακή ώστε τώρα ήταν υποχρεωμένος (και δικαιολογημένα) να καταστρέψει όλο το ανθρώπινο γένος εκτός από τον Νώε και την οικογένειά του. Διότι ο Θεός “δεν βρίσκει ευχαρίστηση στο θάνατο του πονηρού”.—Ιεζ 33:11.

Η Εγκυκλοπαίδεια (Cyclopædia) των Μακ Κλίντοκ και Στρονγκ σχολιάζει: «Ο ίδιος ο Θεός λέγεται ότι μετανοεί [ναχάμ, μεταμελούμαι], αλλά αυτό μπορεί να θεωρηθεί ότι αναφέρεται μόνο στην αλλαγή της συμπεριφοράς του προς τα πλάσματά του, είτε όσον αφορά την παροχή καλών πραγμάτων είτε όσον αφορά την επιβολή κακών—η οποία αλλαγή στη θεϊκή συμπεριφορά βασίζεται σε κάποια αλλαγή των πλασμάτων του. Μιλώντας, λοιπόν, με ανθρώπινους όρους, λέγεται ότι ο Θεός μετανοεί». (1894, Τόμ. 8, σ. 1042) Οι δίκαιοι κανόνες του Θεού παραμένουν σταθεροί, συνεπείς, αναλλοίωτοι και αμετάβλητοι. (Μαλ 3:6· Ιακ 1:17) Καμιά κατάσταση δεν μπορεί να τον αναγκάσει να αλλάξει γνώμη σχετικά με αυτούς, να παρεκκλίνει από αυτούς ή να τους εγκαταλείψει. Ωστόσο, η στάση και οι αντιδράσεις των νοημόνων πλασμάτων του προς αυτούς τους τέλειους κανόνες και προς τον τρόπο με τον οποίο τους εφαρμόζει ο Θεός μπορεί να είναι καλές ή κακές. Αν είναι καλές, ο Θεός ευαρεστείται, ενώ αν είναι κακές, λυπάται. Επιπρόσθετα, η στάση του πλάσματος μπορεί να αλλάξει από καλή σε κακή ή από κακή σε καλή, και εφόσον ο Θεός δεν αλλάζει τους κανόνες του για να εξυπηρετήσει τα πλάσματά του, η ευαρέσκειά του (μαζί με τις συνεπαγόμενες ευλογίες) μπορεί να μετατραπεί ανάλογα σε λύπη (μαζί με τη συνεπαγόμενη διαπαιδαγώγηση ή τιμωρία) ή το αντίστροφο. Έτσι λοιπόν, οι κρίσεις και οι αποφάσεις του είναι εντελώς απαλλαγμένες από ιδιοτροπίες, αστάθεια, αναξιοπιστία ή σφάλμα. Συνεπώς, ο ίδιος είναι απαλλαγμένος από κάθε άστατη ή εκκεντρική συμπεριφορά.—Ιεζ 18:21-30· 33:7-20.

Ο αγγειοπλάστης μπορεί να αρχίσει να φτιάχνει κάποιου είδους αγγείο αλλά στη συνέχεια να του δώσει άλλη μορφή αν αυτό “χαλάσει στο χέρι του αγγειοπλάστη”. (Ιερ 18:3, 4) Με αυτό το παράδειγμα ο Ιεχωβά δείχνει παραστατικά, όχι ότι μοιάζει με ανθρώπινο αγγειοπλάστη στο ότι “χαλάει με το χέρι του”, αλλά απεναντίας ότι έχει θεϊκή εξουσία πάνω στο ανθρώπινο γένος, εξουσία να τροποποιεί την πολιτεία του μαζί τους ανάλογα με το πώς αυτοί ανταποκρίνονται ή δεν ανταποκρίνονται στη δικαιοσύνη και στο έλεός του. (Παράβαλε Ησ 45:9· Ρω 9:19-21.) Έτσι λοιπόν, μπορεί να “μεταμεληθεί για τη συμφορά που είχε σκεφτεί να εκτελέσει” πάνω σε κάποιο έθνος ή “να μεταμεληθεί για το καλό το οποίο είπε μέσα του ότι θα κάνει για το καλό τους”, στηριζόμενος αποκλειστικά στην αντίδραση του έθνους προς την προηγούμενη πολιτεία του με αυτό. (Ιερ 18:5-10) Άρα, το ζήτημα δεν είναι ότι ο Μεγάλος Αγγειοπλάστης, ο Ιεχωβά, σφάλλει, αλλά ότι ο ανθρώπινος «πηλός» υφίσταται «μεταμόρφωση» όσον αφορά την κατάσταση της καρδιάς του, προκαλώντας μεταμέλεια, δηλαδή αλλαγή αισθημάτων, από μέρους του Ιεχωβά.

Αυτό ισχύει τόσο για μεμονωμένα άτομα όσο και για έθνη, ενώ το ίδιο το γεγονός ότι ο Ιεχωβά Θεός λέει πως “μεταμελείται” για ορισμένους υπηρέτες του, όπως για τον Βασιλιά Σαούλ ο οποίος απομακρύνθηκε από τη δικαιοσύνη, δείχνει ότι ο Θεός δεν προκαθορίζει το μέλλον αυτών των ατόμων. (Βλέπε ΠΡΟΓΝΩΣΗ, ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ.) Το ότι ο Θεός μεταμελήθηκε για την παρέκκλιση του Σαούλ δεν σημαίνει ότι έκανε λάθος όταν τον εξέλεξε ως βασιλιά και έπρεπε να μεταμεληθεί για αυτό. Ο Θεός πρέπει απεναντίας να μεταμελήθηκε με την έννοια ότι ένιωσε λύπη για το ότι ο Σαούλ, ως ελεύθερος ηθικός παράγοντας, δεν είχε κάνει καλή χρήση του εξαιρετικού προνομίου και της ευκαιρίας που του παρείχε ο Θεός, και για το ότι η αλλαγή του Σαούλ απαιτούσε αλλαγή στην πολιτεία του Θεού μαζί του.—1Σα 15:10, 11, 26.

Ο προφήτης Σαμουήλ, αναγγέλλοντας τη δυσμενή απόφαση του Θεού για τον Σαούλ, δήλωσε ότι «η Εξοχότητα του Ισραήλ δεν θα αποδειχτεί ψευδής και Αυτός δεν θα μεταμεληθεί, γιατί δεν είναι χωματένιος άνθρωπος ώστε να μεταμελείται». (1Σα 15:28, 29) Οι χωματένιοι άνθρωποι συχνά δεν κρατούν το λόγο τους, δεν εκπληρώνουν τις υποσχέσεις τους, δεν τηρούν τους όρους των συμφωνιών τους ή, επειδή είναι ατελείς, κάνουν λάθη στην κρίση τους, πράγμα που τους κάνει να μεταμελούνται. Αυτό δεν συμβαίνει ποτέ με τον Θεό.—Ψλ 132:11· Ησ 45:23, 24· 55:10, 11.

Για παράδειγμα, η διαθήκη του Θεού που έγινε ανάμεσα στον Θεό και σε «κάθε σάρκα» μετά τον Κατακλυσμό εγγυόταν ανεπιφύλακτα ότι ο Θεός δεν θα έφερνε ποτέ ξανά έναν παγγήινο κατακλυσμό. (Γε 9:8-17) Δεν υπάρχει, λοιπόν, καμιά πιθανότητα να αλλάξει ο Θεός όσον αφορά αυτή τη διαθήκη ή να “μεταμεληθεί” για αυτήν. Παρόμοια, στη διαθήκη του με τον Αβραάμ, ο Θεός «επενέβη με όρκο» παρέχοντας «νομική εγγύηση» έτσι ώστε να «καταδείξει περισσότερο στους κληρονόμους της υπόσχεσης το αμετάβλητο της βουλής του», καθώς η υπόσχεσή του και ο όρκος του είναι “δύο αμετάβλητα πράγματα σε σχέση με τα οποία είναι αδύνατον να πει ψέματα ο Θεός”. (Εβρ 6:13-18) Ανάλογα, η ένορκη διαθήκη του Θεού με τον Γιο του για μια ιεροσύνη σαν του Μελχισεδέκ ήταν κάτι για το οποίο ο Θεός δεν θα “μεταμελούνταν”.—Εβρ 7:20, 21· Ψλ 110:4· παράβαλε Ρω 11:29.

Ωστόσο, όταν ο Θεός διατυπώνει μια υπόσχεση ή συνάπτει μια διαθήκη, μπορεί να θέσει κάποιους όρους, προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν εκείνοι προς τους οποίους δίνεται η υπόσχεση ή με τους οποίους γίνεται η διαθήκη. Ο Θεός υποσχέθηκε στον Ισραήλ ότι θα γινόταν «ειδική ιδιοκτησία» του και «βασιλεία ιερέων και άγιο έθνος», αν υπάκουε προσεκτικά στη φωνή του και τηρούσε τη διαθήκη του. (Εξ 19:5, 6) Εκείνος τήρησε τη διαθήκη από την πλευρά του, αλλά ο Ισραήλ απέτυχε. Παραβίασε τη διαθήκη επανειλημμένα. (Μαλ 3:6, 7· παράβαλε Νε 9:16-19, 26-31.) Όταν, λοιπόν, ο Θεός τελικά ακύρωσε εκείνη τη διαθήκη, ενήργησε απολύτως δίκαια, καθώς η ευθύνη για τη μη εκπλήρωση της υπόσχεσής του βάρυνε εξ ολοκλήρου τους παραβάτες Ισραηλίτες.—Ματ 21:43· Εβρ 8:7-9.

Με τον ίδιο τρόπο, ο Θεός μπορεί να “νιώσει μεταμέλεια” και να «απομακρυνθεί» από την εκτέλεση κάποιας τιμωρίας όταν η σχετική προειδοποίησή του προκαλέσει αλλαγή στη στάση και στη διαγωγή των παραβατών. (Δευ 13:17· Ψλ 90:13) Αφού επιστρέψουν αυτοί σε εκείνον, “επιστρέφει” και εκείνος σε αυτούς. (Ζαχ 8:3· Μαλ 3:7) Αντί να “πονάει”, τώρα χαίρεται, επειδή δεν βρίσκει ευχαρίστηση στο να θανατώνει τους αμαρτωλούς. (Λου 15:10· Ιεζ 18:32) Μολονότι δεν παρεκκλίνει ποτέ από τους δίκαιους κανόνες του, ο Θεός προσφέρει βοήθεια στους ανθρώπους έτσι ώστε να μπορούν να επιστρέψουν σε αυτόν και τους ενθαρρύνει προς αυτή την κατεύθυνση. Τους προσκαλεί με καλοσύνη να επιστρέψουν, “απλώνοντας τα χέρια του” και λέγοντας μέσω των εκπροσώπων του: «Επιστρέψτε, παρακαλώ, . . . ώστε να μη . . . προξενήσω συμφορά σε εσάς», «Μην κάνετε, παρακαλώ, αυτό το απεχθές πράγμα το οποίο έχω μισήσει». (Ησ 65:1, 2· Ιερ 25:5, 6· 44:4, 5) Δίνει άφθονο χρόνο για αλλαγή (Νε 9:30· παράβαλε Απ 2:20-23) και δείχνει μεγάλη υπομονή και ανοχή, αφού «δεν θέλει να καταστραφεί κανείς αλλά όλοι να φτάσουν σε μετάνοια». (2Πε 3:8, 9· Ρω 2:4, 5) Ενίοτε φρόντιζε με καλοσύνη να συνοδεύεται το άγγελμά του από δυναμικά έργα, ή αλλιώς θαύματα, τα οποία επιβεβαίωναν το θεϊκό διορισμό των αγγελιοφόρων του και συνέβαλλαν στην ενίσχυση της πίστης όσων άκουγαν. (Πρ 9:32-35) Όταν δεν υπάρχει ανταπόκριση στο άγγελμά του, χρησιμοποιεί τη διαπαιδαγώγηση. Αποσύρει την εύνοια και την προστασία του, αφήνοντας έτσι τους αμετανόητους να υποστούν στερήσεις, πείνα και καταδυνάστευση από τους εχθρούς τους. Αυτό μπορεί να τους συνεφέρει, μπορεί να αποκαταστήσει μέσα τους τον κατάλληλο φόβο για τον Θεό, δηλαδή μπορεί να τους κάνει να συνειδητοποιήσουν ότι η πορεία τους ήταν ανόητη και οι αξίες τους εσφαλμένες.—2Χρ 33:10-13· Νε 9:28, 29· Αμ 4:6-11.

Ωστόσο, η υπομονή του έχει και τα όριά της, και όταν φτάσει σε αυτά, εκείνος “κουράζεται να μεταμελείται”. Σε αυτή την περίπτωση η απόφασή του να αποδώσει τιμωρία είναι αμετάβλητη. (Ιερ 15:6, 7· 23:19, 20· Λευ 26:14-33) Τότε πλέον δεν “σκέφτεται” ή δεν “ετοιμάζει” απλώς μια συμφορά εναντίον αυτών των ατόμων (Ιερ 18:11· 26:3-6) αλλά έχει πάρει μια αμετάκλητη απόφαση.—2Βα 23:24-27· Ησ 43:13· Ιερ 4:28· Σοφ 3:8· Απ 11:17, 18.

Η προθυμία του Θεού να συγχωρεί τους μετανοημένους, καθώς επίσης το ότι καθιστά με έλεος εφικτή αυτή τη συγχώρηση, ακόμη και παρά τα επανειλημμένα αδικήματα, θέτει το παράδειγμα για όλους τους υπηρέτες του.—Ματ 18:21, 22· Μαρ 3:28· Λου 17:3, 4· 1Ιω 1:9· βλέπε ΣΥΓΧΩΡΗΣΗ.

ΒΑΒΥΛΩΝΙΑΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

Η ΒΑΒΥΛΩΝΑ ήταν μια αληθινά εντυπωσιακή πόλη, με πελώρια τείχη, με την Πομπική Οδό της, τους περίφημους Κρεμαστούς Κήπους και τους 50 και πλέον ναούς της.

Από πολύ παλιά στην ανθρώπινη ιστορία, η Βαβέλ (που αργότερα ονομάστηκε Βαβυλώνα) έγινε εξέχον κέντρο μιας λατρείας που περιφρονούσε τον αληθινό Θεό, τον Ιεχωβά. (Γε 10:9, 10) Ο Ιεχωβά ανέτρεψε τα σχέδια των κατασκευαστών αυτής της πόλης προκαλώντας σύγχυση στη γλώσσα των ανθρώπων και διασκορπίζοντάς τους από εκεί σε όλη τη γη. (Γε 11:4-9) Με αυτόν τον τρόπο η ψεύτικη λατρεία διαδόθηκε και σε άλλες χώρες πέρα από τη Βαβυλώνα.

Η περιφρόνηση που έδειχνε η Βαβυλώνα στον Ιεχωβά τελικά οδήγησε στην πτώση της. Σε κάποια προφητεία ο Ιεχωβά περιέγραψε τη Βαβυλώνα σαν λιοντάρι με φτερούγες αετού και προείπε επίσης την πτώση της και την τελική ερήμωσή της. Στις 5 Οκτωβρίου του 539 Π.Κ.Χ., μέσα σε μία νύχτα, η Βαβυλώνα καταλήφθηκε από τον Κύρο τον Μέγα, τον οποίο ο Ιεχωβά είχε κατονομάσει προφητικά. Η Βαβυλώνα έπεσε ακριβώς όπως είχε προφητευτεί. Τελικά, η πόλη έγινε «σωρός από πέτρες», και δεν επρόκειτο να ανοικοδομηθεί ποτέ.—Ιερ 51:37· βλέπε Ησ 44:27–45:2.

[Πλαίσιο στη σελίδα 321]

ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΠΟΛΕΙΣ

Βαβυλώνα: Πολιτική και θρησκευτική πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας· πολλοί Ιουδαίοι εξόριστοι ζούσαν εκεί

Θεμά: Προφανώς δεύτερη πρωτεύουσα, την οποία ίδρυσε ο Βασιλιάς Ναβονίδης αφήνοντας τον Βαλτάσαρ υπεύθυνο στη Βαβυλώνα

Νινευή: Πρωτεύουσα της Ασσυρίας την οποία κατέλαβε συνασπισμός Χαλδαίων και Μήδων το 632 Π.Κ.Χ.

Χαρκεμίς: Ο Ναβουχοδονόσορ Β΄ νίκησε τις αιγυπτιακές δυνάμεις εκεί, εδραιώνοντας την κυριαρχία της Βαβυλώνας επί της Συρίας

Ιερουσαλήμ: Έγινε υποτελής στη Βαβυλώνα το 620 Π.Κ.Χ. Πολιορκήθηκε από τις βαβυλωνιακές δυνάμεις τα έτη 618-617 και 609-607 Π.Κ.Χ.

Τύρος: Παραδόθηκε στις βαβυλωνιακές δυνάμεις έπειτα από πολιορκία 13 ετών

[Χάρτης στη σελίδα 321]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Κασπία Θάλασσα

ΑΣΣΥΡΙΑ

Χαρκεμίς

Νινευή

Ποταμός Τίγρης

Ποταμός Ευφράτης

Δαμασκός

Τύρος

Ιερουσαλήμ

Θεμά

ΕΛΑΜ

Βαβυλώνα

Σούσα

Περσικός Κόλπος

ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Μεγάλη Θάλασσα

[Εικόνα στη σελίδα 322]

Ανασύνθεση της Πύλης της Ιστάρ

[Εικόνα στη σελίδα 322]

Ζιγκουράτ στην Ουρ. Ο πύργος που ανεγέρθηκε στη Βαβέλ ήταν πιθανώς ζιγκουράτ για θρησκευτική χρήση όπως αυτό

[Εικόνα στη σελίδα 323]

Αυτή η επιγραφή παρουσιάζει τους κομπασμούς του Ναβουχοδονόσορα Β΄ σχετικά με όλα όσα έκανε για να διευρύνει και να επεκτείνει τη Βαβυλώνα (Παράβαλε Δα 4:30)

[Εικόνα στη σελίδα 323]

Τα τείχη της Βαβυλώνας. Η πόλη φαινόταν απόρθητη. Προστατευόταν από ένα κολοσσιαίο σύστημα διπλών τειχών. Ένα δεύτερο διπλό τείχος περιέβαλλε το ανατολικό τμήμα της πόλης και ένα ακόμη προστατευτικό τείχος ορθωνόταν κατά μήκος της ανατολικής όχθης του Ευφράτη ο οποίος διέρρεε την πόλη. Ο ναός του Μαρντούκ ήταν το κεντρικό χαρακτηριστικό της Βαβυλώνας. Σχετιζόμενος με αυτόν ήταν ο πύργος Ετεμενάνκι (που μερικοί τον ταυτίζουν με τον Πύργο της Βαβέλ), το ύψος του οποίου έφτανε τα 91 μ.

[Εικόνα στη σελίδα 323]

Διάκοσμος από την Πομπική Οδό της Βαβυλώνας. Είναι ενδιαφέρον ότι στην Αγία Γραφή η Βαβυλώνα συμβολίζεται από ένα λιοντάρι (Δα 7:4)

[Εικόνα στη σελίδα 324]

Πήλινο ομοίωμα συκωτιού προβάτου, με εγχάρακτους οιωνούς και μαγικές φράσεις· χρησιμοποιούνταν στη Βαβυλώνα για μαντικούς σκοπούς (Παράβαλε Ιεζ 21:20-22)

[Εικόνα στη σελίδα 324]

Ο Ναβονίδης, ο τελευταίος ανώτατος μονάρχης της Βαβυλώνας, με σύμβολα των θεών του. Αν και απέβλεπε στα ουράνια σώματα και στους θεούς που συσχετίζονταν με αυτά, η Βαβυλώνα δεν σώθηκε (Ησ 47:12-15)

[Εικόνα στη σελίδα 324]

Αυτό θεωρείται το αρχαιότερο σωζόμενο δείγμα ωροσκοπίου. Προέρχεται από τη Βαβυλωνία και πιστεύεται ότι ανάγεται στον πέμπτο αιώνα Π.Κ.Χ.

[Εικόνα στη σελίδα 324]

Τα ερείπια της αρχαίας Βαβυλώνας πιστοποιούν την αξιοπιστία των Βιβλικών προφητειών. Η Βαβυλώνα ήταν κάποτε «το κόσμημα των βασιλείων». Τώρα είναι «ερημότοπος» (Ησ 13:19-22· Ιερ 50:13)

[Εικόνα στη σελίδα 325]